Μία πρώτη γνωριμία με τις σχολικές λέσχες ανάγνωσης Ελένη Χειμαριού, Φιλόλογος, Δρ Παιδαγωγικής

Transcript

1 ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Σχολική Λέσχη Ανάγνωσης: Βασικές αρχές οργάνωσης και λειτουργίας Μία πρώτη γνωριμία με τις σχολικές λέσχες ανάγνωσης Ελένη Χειμαριού, Φιλόλογος, Δρ Παιδαγωγικής

2 ή αλλιώς Λέσχη Ανάγνωσης : μία ημιτυπική πρακτική σχολικού γραμματισμού

3 ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ: να μπορούν οι μαθητές/τριες να χρησιμοποιούν τις ανεξάντλητες δυνατότητες του εγγραματισμού για να νοηματοδοτούν αρχικά τις μαθητικές τους εμπειρίες και δράσεις μέσα στο σχολικό λόγο και χώρο, και αργότερα ως ενεργοί πολίτες, τις εμπειρίες τους και τις δράσεις τους στον προσωπικό και κοινωνικό λόγο και βίο Ημιτυπική πρακτική: προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, καινοτόμες δράσεις με πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών Λέσχη Ανάγνωσης στο σχολείο

4 Τι είναι η σχολική λέσχη ανάγνωσης; Αναγνωστική κοινότητα ή κύκλος ανάγνωσης = μία μικρή ομάδα μαθητών/τριών που επιλέγουν να διαβάσουν και κατόπιν να συζητήσουν ένα κείμενο ένα περιβάλλον φυσικής συζήτησης μεταξύ των μελών για αυτό που διαβάζουν τα μέλη χρησιμοποιούν τον προφορικό λόγο για να μιλήσουν για το γραπτό το διάβασμα ως μια συναλλακτική διαδικασία κατά την οποία οι αναγνώστες/στριες φέρνοντας στο κείμενο το απόθεμα των προηγούμενων εμπειριών τους, αλληλεπιδρούν τόσο με το κείμενο, όσο και μεταξύ τους και οικοδομούν ενεργά έννοιες και νοήματα.

5 Πώς λειτουργεί μία σχολική λέσχη ανάγνωσης; Ως «σκαλωσιά» για την παραγωγή ιδεών και τη συζήτηση για την κριτική σκέψη και τον αναστοχασμό μαθητών και εκπαιδευτικού για τη νοηματοδότηση σε συνεργασία με τους/τις συναναγνώστες/τριες τους για τη βαθύτερη κατανόηση του γραπτού κειμένου για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων για τον έλεγχο και την ευθύνη της μάθησής τους για την απόκτηση πιο σύνθετων επιπέδων σκέψης

6 Υπάρχουν τύποι σχολικών λεσχών ανάγνωσης; Δια ζώσης Διαδικτυακές Ανά είδος βιβλίου Ανά θέμα

7 Ποιο είναι το θεωρητικό υπόβαθρο των σχολικών λεσχών ανάγνωσης; Θεωρία συνεργατικής μάθησης Η ανάγνωση ως διαδικασία: Α) οι φυσικές συζητήσεις, Β) η εξατομίκευση και Γ) η εσωτερίκευση της μάθησης Αυτόνομη μάθηση Θεωρία της αναγνωστικής πρόσληψης

8 Γιατί να δημιουργήσουμε μια λέσχη ανάγνωσης στο σχολείο μας; Με την ανάγνωση μπορούμε: να συνδέσουμε τη γνώση με τη μόρφωση και την πολιτιστική πράξη να καλλιεργήσουμε στα παιδιά την πολυανάγνωση να «αποσχολικοποιήσουμε» την ανάγνωση να διαμορφώσουμε δυναμικούς, διαλλακτικούς, περίεργους και γεμάτους αυτοπεποίθηση αναγνώστες να προωθήσουμε την «εγγραμματοσύνη τους», με την έννοια της ικανότητας να ελέγχουν, να κρίνουν το γραπτό λόγο και να αποκρυπτογραφούν τα λανθάνοντα νοήματά του

9 Τι είδους θέματα μπορούμε να επιλέξουμε; Θέματα βιβλίων που επιλέγονται: Φιλία, σπίτι, σχέσεις με αδέλφια, γονείς Υγεία, αλλαγές στο σώμα, εφηβεία Πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα Διάστημα Αρχαία πλάσματα και εξερευνήσεις Ιστορικές περίοδοι, πρόσωπα και τόποι Φιλοσοφία Μαθηματικά Και φυσικά Λογοτεχνία

10 Με ποια μαθήματα μπορούμε να συνδέσουμε τη λέσχη ανάγνωσης; (1) Με το μάθημα της Λογοτεχνίας: Π.Σ. Γυμνασίου και Α Λυκείου: σκοπός: η δημιουργία ενός «έθνους αναγνωστών» η προώθηση της φιλαναγνωσίας = δημιουργία συστηματικών και ανεξάρτητων αναγνωστών, οι οποίοι αισθάνονται την ανάγνωση ως βασική τους ανάγκη και είναι ικανοί να επιλέγουν και να αξιοποιούν τα αναγνώσματά τους πρόταση: η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων

11 Με ποια άλλα μαθήματα μπορούμε να συνδέσουμε τη λέσχη ανάγνωσης; (2) Με το μάθημα της Ιστορίας: αναζήτηση του ιστορικού πλαισίου εντός του οποίου εξελίσσεται η αφηγηματική πλοκή Με το μάθημα της Γλώσσας: παραγωγή κειμένων διαφόρων τύπων, αντίστοιχων με όσους έρχονται οι μαθητές σε επαφή στο Λύκειο Με το μάθημα της Πληροφορικής: εξάσκηση στη χρήση του Διαδικτύου και των άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης και με άλλα ανάλογα με το θέμα του βιβλίου

12 Τι γίνεται στην ελληνική εκπαίδευση με τις σχολικές λέσχες ανάγνωσης; Προ δεκαετίας μεγάλη η εξάπλωση ΕΚΕΒΙ Ομάδα ΘΑΛΗΣ+Φίλοι Σήμερα

13 Πώς ξεκινούμε μια λέσχη ανάγνωσης στο σχολείο; Διερευνούμε τις προθέσεις των μαθητών/τριών όχι απαραίτητα της ίδιας τάξης Συγκροτούμε την ομάδα της Λέσχης (10-15 άτομα) Υποβάλλουμε πρόταση για την υλοποίηση προγράμματος Σχολικών Δραστηριοτήτων (τίτλος, υποθέματα, στόχοι, περιεχόμενο, μεθοδολογία, χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης, ενδεχόμενες συνεργασίες, πεδία σύνδεσης με τα αναλυτικά προγράμματα, ημερολόγιο προγραμματισμού δραστηριοτήτων και ονοματεπώνυμα των εκπαιδευτικών και των μαθητών που θα συμμετέχουν)

14 Πότε γίνονται οι συναντήσεις της λέσχης; Μία φορά την εβδομάδα ή ανά δεκαπενθήμερο Μετά το ωρολόγιο πρόγραμμα Μέρα προκαθορισμένη από τον/την εκπαιδευτικό ή/και σε συνεννόηση με τα παιδιά

15 Σε ποιο χώρο; Βιβλιοθήκη του σχολείου Σχολική αίθουσα Διάταξη κυκλική

16 Ποιος και πώς επιλέγει το βιβλίο; Ο/Η εκπαιδευτικός Τα μέλη της Λέσχης Κριτήρια για την επιλογή των κειμένων: Α) να εξασφαλίζουν τη ζωντάνια και τη μεστότητα των συζητήσεων Β) να είναι κατανοητά στους/τις μαθητές/τριες διαφορετικού επιπέδου και ικανοτήτων Γ) να αντικατοπτρίζουν τις γλωσσικές ανάγκες και ικανότητες των μαθητών/τριών Δ) να αναφέρονται σε θέματα σχετικά με την καθημερινή ζωή των μαθητών/τριών και Ε) να προκαλούν τη σκέψη και τη συζήτηση

17 Τι μπορούμε να κάνουμε στην πρώτη συνάντηση; (1) Τα μέλη συγκεντρώνονται και συναποφασίζουν για τον τρόπο λειτουργίας της Λέσχης κυρίως σε ό,τι έχει σχέση με: α) πώς να ακούουν β) πώς να ανταποκρίνονται και να δίνουν ανατροφοδότηση στα υπόλοιπα μέλη γ) πώς να επιλέγουν θέματα προς συζήτηση και δ) πώς να δρουν εντός της ομάδας «Συμβόλαιο συνεργασίας»

18 Τι μπορούμε να κάνουμε στην πρώτη συνάντηση; (2) Άσκηση γνωριμίας για να «σπάσει ο πάγος» Ένα παράδειγμα: 1) αποφθεγματικές ρήσεις για τη λογοτεχνία σε «κλήρους» (ένας για κάθε μαθητή, ή ανά δύο κοινοί για τη δημιουργία μικρών ομάδων με κοινό «κλήρο») 2) χρόνος για την επεξεργασία της ρήσης και την πρόσληψή της από το μέλος ή τα μέλη 3) παρουσίαση της κάθε ρήσης από τα μέλη - συζήτηση

19 Τι μπορούμε να κάνουμε στην πρώτη συνάντηση; (3) Μερικές αποφθεγματικές ρήσεις για τη λογοτεχνία: Η λογοτεχνία είναι η απόδειξη πως η ζωή δεν είναι αρκετή. (Fernando Pessoa, , Πορτογάλος ποιητής & συγγραφέας ) Πραγματικά μεγάλος συγγραφέας είναι εκείνος που προξενεί έκπληξη γράφοντας κάτι που εμείς το ξέραμε πάντα. (Jean Rostand, , Γάλλος επιστήμονας & φιλόσοφος) Η επιστήμη εμπλουτίζει το νου. Η λογοτεχνία εμπλουτίζει ολόκληρη την προσωπικότητα. (Nicolás Gómez Dávila, , Κολομβιανός συγγραφέας)

20 Τι μπορούμε να κάνουμε στην πρώτη συνάντηση; (4) Επιλογή ονόματος και δημιουργία αφίσας της Λέσχης Παρουσίαση προτεινόμενων βιβλίων Αναζήτηση πρόσθετων πληροφοριών από τα παιδιά προκειμένου να αποφασίσουν για το βιβλίο που θα διαβάσουν

21 Τι κάνουμε στις υπόλοιπες συναντήσεις; (1) Επιλέγουμε το βιβλίο Ορίζουμε την ενότητα που θα διαβάσουν τα παιδιά για την επόμενη συνάντηση Προτείνουμε στα παιδιά «ρόλους»: Α) Αυτός/ή που αναπτύσσει τις ερωτήσεις προς συζήτηση: διευκολύνει τη συζήτηση και προσπαθεί να δραστηριοποιήσει όλα τα μέλη, θέτοντας τις κατάλληλες ερωτήσεις που αντλεί από τα ενδιαφέροντα, τις σκέψεις, τις ιδέες και τα συναισθήματα για αυτό που διαβάζει

22 Τι κάνουμε στις υπόλοιπες συναντήσεις; (2) Ρόλων συνέχεια Β) Αυτός/η που ζωγραφίζει - οπτικοποιεί τα ενδιαφέροντα αποσπάσματα του κειμένου, δίνοντας καλλιτεχνική μορφή στις σκέψεις του Γ) Αυτός/η που ανακαλύπτει αξιόλογα τμήματα του κειμένου για να αναγνωστούν δυνατά Δ) Αυτός/η που κάνει συνδέσεις μέσα από τη σύγκριση του κειμένου προς ανάγνωση με άλλα κείμενα και με την καθημερινή ζωή.

23 Τι κάνουμε στις υπόλοιπες συναντήσεις; (3) Ρόλων συνέχεια Ε) Αυτός/η που είναι υπεύθυνος/η να κάνει περιλήψεις στο κείμενο ΣΤ) Αυτός/η που σημειώνει τις λέξεις που προκαλούν ενδιαφέρουν, είναι πρωτότυπες ή προκαλούν σχολιασμό και καταγράφει τη θέση τους στο κείμενο. Αναζητά σε λεξικά τον ακριβή ορισμό τους.

24 Κάποιοι «ρόλοι» ακόμη Α) ο/η ιστορικός: αναζητά τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα και τον τρόπο παρουσίασης τους στο κείμενο Β) ο/η ερευνητής/τρια: αναζητά πληροφορίες για το κείμενο ή το/τη συγγραφέα Γ) ο/η σχεδιαστής/τρια πορείας: σχεδιάζει την πορεία που ακολούθησαν οι ήρωες στο χώρο και τον χρόνο, όταν υπάρχουν πολλές μετακινήσεις αυτών Δ) ο/η δημιουργός χαρακτήρων: δημιουργεί νέα πρόσωπα τα οποία θα μπορούσαν να συμμετέχουν στην πλοκή του έργου, δίνοντας πιθανόν μια άλλη εξέλιξη σ αυτή. Ε) Ο/η «συγγραφέας» : ασκήσεις δημιουργικής γραφής Άλλοι ρόλοι και δράσεις Βλ. Λογοτεχνία και βιωματικές δράσεις

25 Ετοιμάζουμε φύλλα εργασίας; Εξαρτάται Ερευνητικά δεδομένα: για την καλύτερη συμμετοχή στη συζήτηση προτείνεται η προετοιμασία των μελών με τη συμπλήρωση φύλλου εργασίας ανάλογα με τον ρόλο που τους έχει ανατεθεί. Γενικά: οι σημειώσεις τους βοηθούν να συνεισφέρουν και να εμβαθύνουν στη συζήτηση

26 Τι κάνουμε κατά τη συζήτηση; Εξασφαλίζουμε όρους αυθεντικής συζήτησης Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι μαθητές/τριες που εμπλέκονται σε αυθεντικές συζητήσεις, συμμετέχουν ενεργά στην ανάγνωση και αναλαμβάνουν μεγαλύτερα «ρίσκα» κατά την πρόσληψη του κειμένου Συντονίζουμε την αυτοαξιολόγηση των παιδιών με στόχο την ενίσχυση μεταγνωστικών ικανοτήτων Ενδεχομένως αναλαμβάνουμε να επιλύσουμε προβλήματα

27 Πώς ολοκληρώνουμε τον αναγνωστικό κύκλο της λέσχης μας; Αναστοχασμός και τι άλλο

28 Και μην ξεχνάμε Η λέσχη ανάγνωσης πρέπει να παρουσιαστεί στους έφηβους ως διέξοδος από την καθηµερινή πίεση επίδοσης, καθώς και από την πνευµατική αλλά και σωµατική κόπωση. Οι συναντήσεις της λέσχης, λοιπόν, πρέπει να είναι στιγµές ηρεµίας και συνεύρεσης µε φίλους, µε πολύ χιούµορ, συζήτηση, αλλά και ελευθερία απόψεων και συναισθηµάτων έξω από το σχολικό πλαίσιο. esxes2.pdf

29 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΚΡΙΒΟΥΣΗ, Ε, (2009). Λέσχες Ανάγνωσης στο σχολείο: το μάθημα της Λογοτεχνίας και παραγωγή διδακτικού υλικού, διπλωματική εργασία. Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στη Ανάγνωση και αναγνώστες, Τεχνικές και τρόποι γραφής στη ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ, Β. κ. αλ. (επιμ.) (2018). Λογοτεχνική ανάγνωση στο σχολείο & στην κοινωνία. Αθήνα: Gutenberg. ΕΚΕΒΙ, Λέσχες Ανάγνωσης στη de=165

30 Συνεχίζωμεν