ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05/2018

Transcript

1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05/2018 ΤΑΞΗ: Γ Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη και έξι (6) σελίδες. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες Να απαντήσετε στις ερωτήσεις πάνω στα φύλλα εξέτασης που σας έχουν δοθεί χρησιμοποιώντας μπλε μελάνι. Να σημειώσετε σε κάθε φύλλο εξέτασης τα στοιχεία σας: ονοματεπώνυμο, τμήμα, αριθμό. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υλικού. ΜΕΡΟΣ Α: ΓΛΩΣΣΑ 14 ΜΟΝΑΔΕΣ Κείμενο 1 Όσα δεν έχει ξαναπεί ο Γιώργος Μπαμπινιώτης, σε μια σπάνια και περιεκτική συνέντευξη. Συνέντευξη στον Γιάννη Πανταζόπουλο «Πάσχουμε από κρίση ποιότητας της γλώσσας, ως προς τα ελληνικά που γράφουμε και μιλούμε. Με τις συντομογραφίες ή τα greeklish έχουμε οδηγηθεί σε έναν κατατεμαχισμένο λόγο. Πασχίζουμε για συντομία και βιασύνη λες κι έχουμε εχθρό τον χρόνο, ειδικά σε μια λειτουργία όπως η επικοινωνία που αφορά συνάντηση ανθρώπου με άνθρωπο. Κι εμείς όλο αυτό το εξευτελίζουμε σ έναν συγκεκομμένο τύπο λόγου που αγγίζει την κατάχρηση της ανθρώπινης επικοινωνίας. Ο βασικός κίνδυνος είναι η αποξένωση από την «εικόνα» της λέξης. Μια έλλειψη πληροφοριών που παρέχει η φωτογραφία της λέξης με τη σημασία και την προέλευσή της, αλλά και την οικογένεια στην οποία ανήκει. Τρέχουμε συνεχώς και βιαζόμαστε για πράγματα, για τα οποία δεν χρειάζεται ταχύτητα αλλά άνεση, περισυλλογή και διάθεση χρόνου. Όταν πρόκειται για πνευματικά θέματα, για επικοινωνία και συγγραφή, η βιασύνη γίνεται συνώνυμο της κακής ποιότητας. Άλλο βιάζομαι να πάω στη δουλειά μου κι άλλο βιάζομαι να μιλήσω ή να διαβάσω κάτι γρήγορα. Έχουμε απομακρυνθεί από το αξιακό μας σύστημα κι έχουν κλονιστεί βασικές σημασίες που θα έπρεπε να περνούν μέσα από την εκπαίδευση. Δεν μορφώνουμε υπεύθυνους, σκεπτόμενους, καλλιεργημένους κι ευαίσθητους πολίτες. Φορτώσαμε το σχολείο με όγκους αμάσητων κι αχώνευτων πληροφοριών, οι οποίοι ποτέ δεν γίνονται χρήσιμοι ούτε αξιοποιούνται για βαθύτερη γνώση. Υπηρετούν τη στρέβλωση της ελληνικής εκπαίδευσης, η οποία αποτυπώνεται πλήρως με την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση». (Απόσπασμα, Διασκευή) Ηλεκτρονική διεύθυνση: Ημερομηνία ανάρτησης: 18/05/2018 Ημερομηνία λήψης: 23/05/2018 κατατεμαχισμένος: κομματιασμένος στρέβλωση: παραμόρφωση 1

2 Κείμενο 2 Ενόψει Παγκυπρίων... Του Γιώργου Β. Γεωργίου Σε λίγες μέρες οι τελειόφοιτοι μαθητές μας θα παρακαθίσουν για άλλη μια φορά στο μάθημα των Νέων Ελληνικών για τις Παγκύπριες Εξετάσεις. Εδώ και πολλά χρόνια ο μέσος όρος δεν ξεπερνά το 8,5 στα 20 και ποικίλες συζητήσεις γίνονται γύρω από το τι φταίει. Γιατί δυσκολεύονται οι μαθητές μας να σκεφτούν; Γιατί, ενώ δαπανούμε ως κράτος μεγάλα ποσά για την Παιδεία, υπάρχουν πολλές ώρες διδασκαλίας, πολλά φροντιστήρια, τελικά αυτό δεν αντικατοπτρίζεται στο επίπεδο, ιδιαίτερα το γλωσσικό, των μαθητών μας; Μήπως φταίει η Κυπριακή Διάλεκτος, όπως υποστηρίχτηκε παλιά από κάποιους; Μήπως το επίπεδο των μαθημάτων είναι χαμηλό; Άραγε οι εκπαιδευτικοί δεν είναι τόσο καταρτισμένοι όσο θα έπρεπε; Είναι άραγε άχρηστες οι γνώσεις της γραμματικής και του συντακτικού και θα πρέπει να στραφούμε περισσότερο στη χρήση της «πραγματικής» γλώσσας; Αν όλα αυτά έχουν κάποια σχέση με το πρόβλημα (και τα περισσότερα δεν έχουν καθόλου), σίγουρα δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα. Σίγουρα δεν απαντούν στο ερώτημα αν πράγματι η γλώσσα κινδυνεύει. Τότε τι φταίει; Τολμώ να πω πως φταίει ο ίδιος ο τρόπος που ζούμε και μαζί και τα παιδιά μας. Όταν έχει θεοποιηθεί το χρήμα, όταν αγωνιούμε να αποδείξουμε μέσω Facebook ότι «περνάμε καλά», όταν έχουν εξευτελιστεί οι ανθρώπινες σχέσεις, όταν οι αξίες της καθημερινότητάς μας έχουν σχέση μόνο με τον άρτον και τα θεάματα, γιατί περιμένουμε ότι ο μαθητής θα μπορεί να απαντήσει και στο απλούστερο ερώτημα; Ποια ανάγκη σπρώχνει τον καθένα από εμάς να δημοσιοποιεί (με φωτογραφικό υλικό) τι έφαγε για πρωινό, πόσο ωραία χαλαρώνει στην παραλία και πόσο υποχρεωτικά ευτυχισμένος είναι; Γιατί όλη η κοινωνία συμπεριφέρεται με τρόπο αδηφάγο, κυκλοφορώντας ψευδείς ειδήσεις; Γιατί κανείς δεν έχει την τόλμη να μιλήσει για τη δυστυχία του, εκτός κι αν πρόκειται να διεκδικήσει επιδόματα; Κουραζόμαστε να αποδείξουμε πως ζούμε, ώστε τελικά ξεχνούμε να ζήσουμε. Να ζήσουμε πραγματικά, εννοώ. Να δημιουργήσουμε. Να αντιπαρατεθούμε με τους δαίμονές μας, «με τα πρώτα μαύρα ρίγη», που λέει ο Ελύτης, επειδή αυτά θα απελευθερώσουν και τη γλώσσα μας. Δηλαδή τη σκέψη μας. Και θα μας καταστήσουν περισσότερο ελεύθερους. Ίσως τότε να αρχίσουν και οι μαθητές να γράφουν καλύτερες «εκθέσεις». Αν κάποιοι εξακολουθούν να νομίζουν πως εκεί είναι το πρόβλημα... (Απόσπασμα) Ηλεκτρονική διεύθυνση: Ημερομηνία ανάρτησης: 05/05/2018 Ημερομηνία λήψης: 23/05/2018 αδηφάγος: που τρώει πολύ μεγάλες ποσότητες τροφής, άπληστος. αντιπαρατίθεμαι: έρχομαι αντιμέτωπος 2

3 Ερωτήσεις Ι. Κατανόηση περιεχομένου 1. Και στα δύο κείμενα σχολιάζεται η δυσκολία των μαθητών να γράφουν και να μιλούν σωστά Ελληνικά. Να εξηγήσετε με δικά σας λόγια μία (1) αιτία που προκαλεί αυτή τη δυσκολία σύμφωνα με τον συντάκτη του κάθε κειμένου. Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο τουλάχιστον 40 λέξεων. Η αντιγραφή από τα κείμενα βαθμολογείται με μηδέν (0) μονάδες. 2. Να καταγράψετε έναν (1) τρόπο πειθούς και το αντίστοιχο μέσο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συντάκτης του Κειμένου 2, για να πείσει τους αναγνώστες του. Να αναφερθείτε στο σχετικό απόσπασμα του κειμένου. ΙΙ. Κατανόηση μορφής 1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΛΟΓΟΥ α. Να αντιγράψετε στο φύλλο εξέτασής σας μια φράση ή πρόταση του Κειμένου 2 που θα μπορούσε κατά τη γνώμη σας να αποτελέσει τον τίτλο του κειμένου. Να δικαιολογήσετε με συντομία γιατί επιλέξατε τη φράση αυτή. β. Η 2η παράγραφος του Κειμένου 1 («Τρέχουμε συνεχώς και βιαζόμαστε... ή να διαβάσω κάτι γρήγορα».) δεν έχει πρόταση κατακλείδα. Να γράψετε μια δική σας πρόταση κατακλείδα που να ταιριάζει στην παράγραφο. 2. ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ α. Να δηλώσετε το είδος των ακόλουθων προτάσεων που είναι υπογραμμισμένες στα κείμενα. i. να πάω στη δουλειά μου (Κείμενο 1) ii. να στραφούμε περισσότερο στη χρήση της «πραγματικής» γλώσσας (Κείμενο 2) iii. αν πράγματι η γλώσσα κινδυνεύει (Κείμενο 2) iv. επειδή αυτά θα απελευθερώσουν και τη γλώσσα μας (Κείμενο 2) β. Δύο (2) από τις προτάσεις της πιο πάνω άσκησης είναι ονοματικές. Να τις εντοπίσετε, να τις αντιγράψετε στο φύλλο εξέτασής σας και να καταγράψετε δίπλα από κάθε πρόταση τον συντακτικό της ρόλο. γ. Στις ακόλουθες περιόδους των κειμένων να αντικαταστήσετε τον σύνδεσμο «που» με την αντωνυμία «ο οποίος, η οποία, το οποίο» στην κατάλληλη μορφή, κάνοντας τις απαραίτητες τροποποιήσεις. i. Kι έχουν κλονιστεί βασικές σημασίες που θα έπρεπε να περνούν μέσα από την εκπαίδευση. (Κείμενο 1) ii. Τολμώ να πω πως φταίει ο ίδιος ο τρόπος που ζούμε και μαζί και τα παιδιά μας. (Κείμενο 2) 3

4 3. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ Οι παρακάτω λέξεις βρίσκονται τονισμένες στο Κείμενο 2. α. Να γράψετε ένα αντίθετο της λέξης «δαπανούμε» (με βάση τη σημασία που έχει η λέξη στο κείμενο). (0,25 μονάδα) β. Να γράψετε ένα συνώνυμο της λέξης «αντικατοπτρίζεται» (με βάση τη σημασία που έχει η λέξη στο κείμενο). (0,25 μονάδα) γ. Να γράψετε μια ολοκληρωμένη πρόταση με τη λέξη «γλώσσα», στην οποία να φαίνεται ξεκάθαρα μια διαφορετική σημασία της λέξης από αυτή που έχει στο κείμενο. (0,25 μονάδα) δ. Να γράψετε μία ολοκληρωμένη πρόταση με το ομόηχο της λέξης «ίσως». Στην πρότασή σας πρέπει να φαίνεται με σαφήνεια η σημασία της λέξης. (0,25 μονάδα) Προσοχή: Στο (α) και το (β) να κρατήσετε το ίδιο πρόσωπο, τον ίδιο χρόνο και την ίδια έγκλιση του ρήματος, έτσι ώστε η λέξη που θα γράψετε να μπορεί να αντικαταστήσει τη λέξη του κειμένου. ΙΙΙ. Παραγωγή Γραπτού Επικοινωνιακού Λόγου (8 μονάδες) Να υποθέσετε ότι έχετε προσκληθεί να μιλήσετε σε Ημερίδα με θέμα «Γλώσσα και Σχολείο», που θα πραγματοποιηθεί στο Σχολείο σας. Να παρουσιάσετε τουλάχιστον τρεις (3) διαφορετικές αιτίες που οδηγούν, κατά τη γνώμη σας, στη γλωσσική κρίση της εποχής μας και να εισηγηθείτε τουλάχιστον τρεις (3) τρόπους, με τους οποίους το σχολείο θα μπορούσε να συμβάλει στην ενίσχυση της ορθής χρήσης της γλώσσας. Στην ομιλία σας θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τουλάχιστον δύο (2) διαφορετικούς τρόπους πειθούς και να τους κατονομάσετε σε παρένθεση μέσα στο κείμενό σας. ( λέξεις) ΜΕΡΟΣ Β: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 6 ΜΟΝΑΔΕΣ Κείμενο 1 Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μαουτχάουζεν (απόσπασμα) Ήταν μετά από το μεσημεριανό φαΐ. Ο Ες-Ες επικεφαλής του συνεργείου των τιμωρημένων είχε ως εκείνη την ώρα ξεκάμει δεκαεφτά Εβραίους και Ρώσους αιχμαλώτους πολέμου. Μόλις κάποιος παραπατούσε, έβαζε τους άλλους να τον σύρουνε στα συρματοπλέγματα του φράχτη. Εκεί ο Ες-Ες τον έχωνε ανάμεσα στο φράχτη και τον πυροβολούσε. Ύστερα έγραφε σ ένα μπλοκ: «Ο υπ αριθ κρατούμενος αποπειραθείς να δραπετεύσει εξετελέσθη επί τόπου». Αυτή τη σημείωση την κρατούσε για τη βραδινή αναφορά. Έγραφε, όμως, άλλη μια και την καρφίτσωνε πάνω στον σκοτωμένο: «Μόνο η πειθαρχία οδηγεί στην ελευθερία». 4

5 Σ ένα ανέβασμα της σκάλας, ένας Εβραίος παραπατά. Ο Αντώνης τού καμε νόημα να πλησιάσει. Ο Εβραίος πλησίασε κι ο Αντώνης κράτησε το δικό του αγκωνάρι με το δεξιό και με τ αριστερό ανασήκωσε το αγκωνάρι του Εβραίου. Όμως αυτό έγινε κοντά στη μέση της σκάλας. Έμενε ακόμα πολύ ανέβασμα. Ο Ες-Ες τους είδε και τους χώρισε. Διέταξε τον Εβραίο να τρέξει. Αυτός ανέβηκε λίγα σκαλοπάτια, ύστερα άφησε την πέτρα να πέσει και γονάτισε στο σκαλί. Ο Ες-Ες τον πλησίασε και του είπε ν ανοίξει το στόμα. Ο Εβραίος άνοιξε το στόμα. Ο Ες-Ες έβγαλε το περίστροφο, το χωσε στο στόμα του Εβραίου και πυροβόλησε. Ύστερα γύρισε προς τον Αντώνη και στύλωσε τα μάτια πάνω του. Ο Αντώνης τον κοίταξε άφοβα, έπειτα πλησίασε στο νεκρό, φορτώθηκε και το δεύτερο αγκωνάρι και συνέχισε ν ανεβαίνει τη σκάλα. Ο Ες-Ες πάγωσε. Δεν είπε τίποτα, δεν έκαμε τίποτα. Όταν όμως ξαναγύρισαν στο λατομείο, για να ξαναφορτωθούν αγκωνάρια ο Ες-Ες φώναξε τον Αντώνη να πάει κοντά. Άρχισε να βολταρίζει σα μανιακός ανάμεσα στις πέτρες και να ψάχνει. Βρήκε ένα αγκωνάρι διπλό από τ άλλα, το δειξε στον Αντώνη και είπε: «Αυτό είναι δικό σου». Ο Αντώνης κοίταξε τ αγκωνάρι, ύστερα τον Ες-Ες, ύστερα τα σκόρπια αγκωνάρια γύρω γύρω. Όλοι οι άλλοι κάνανε πως δεν βλέπανε, πως δεν ακούγανε... Στο Μαουτχάουζεν το «ένας για όλους και όλοι για έναν» ήτανε νόμος. Τρέμανε για το τι θα βγαινε από τούτο το μπλέξιμο. Αυτός ο Έλληνας πήγαινε φιρί φιρί... Ο Ες-Ες είχε κιόλας βγάλει το περίστροφό του απ τη θήκη, τό τριβε νευρικά στο παντελόνι του κι ετοιμαζόταν. Ο Αντώνης σταμάτησε μπροστά σ ένα αγκωνάρι, ακόμη πιο μεγάλο από κείνο που του διάλεξε ο Ες-Ες. - Αυτό είναι το δικό μου, είπε. Και το φορτώθηκε. [...] Καμπανέλλης, Ι. (1981). Μαουτχάουζεν. Αθήνα: Κέδρος. Ερώτηση 1 α. Να γράψετε έναν (1) χαρακτηρισμό για τον Αντώνη με βάση τη συμπεριφορά του στο πιο πάνω απόσπασμα και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας, κάνοντας αναφορά στο κείμενο με δικά σας λόγια. Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο τουλάχιστον 30 λέξεων. β. Να αναφέρετε τον αφηγηματικό τρόπο που επικρατεί στην τρίτη (3η) παράγραφο του κειμένου («Σ ένα ανέβασμα της σκάλας... στο στόμα του Εβραίου και πυροβόλησε».) και να εξηγήσετε δύο (2) λόγους για τους οποίους ο συγκεκριμένος τρόπος είναι σημαντικός για το κείμενο. Κείμενο 2 Βίκτορ Ε. Φρανκλ, Το νόημα της ζωής (απόσπασμα) (Η ιστορία διαδραματίζεται το 1942, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς.) Οι ξυλοδαρμοί γίνονταν με την παραμικρή πρόκληση, μερικές φορές δίχως καμιά απολύτως αιτία. Για παράδειγμα, το ψωμί μάς το μοίραζαν σε μερίδες στον τόπο εργασίας μας και έπρεπε να κάνουμε ουρά, για να το πάρουμε. Μια φορά, ο άντρας πίσω από μένα στάθηκε λίγο πιο πλάι απ ό,τι έπρεπε κι αυτή η έλλειψη συμμετρίας δυσαρέστησε τον φρουρό των Ες-Ες. 5

6 Δεν ήξερα τι συνέβαινε στη γραμμή πίσω μου ούτε τι έτρεχε μες στο μυαλό του Ες-Ες, αλλά ξαφνικά δέχτηκα δύο άγρια χτυπήματα στο κεφάλι. Μονάχα τότε αντιλήφθηκα τον φρουρό στο πλάι μου, ο οποίος χρησιμοποιούσε τη βέργα του. Μια τέτοια στιγμή δεν είναι ο σωματικός πόνος που σε πληγώνει είναι ο πνευματικός πόνος που προκαλείται από την αδικία, η αναιτιότητα του όλου πράγματος. (...) Λίγες ημέρες πριν, ένας σχεδόν ετοιμοθάνατος από την πείνα κρατούμενος είχε εισβάλει στην αποθήκη και είχε κλέψει λίγες πατάτες. Η κλοπή ανακαλύφθηκε και κάποιοι άλλοι κρατούμενοι αναγνώρισαν τον «διαρρήκτη». Όταν οι αρχές του στρατοπέδου πληροφορήθηκαν το συμβάν, διέταξαν να τους παραδώσουμε τον ένοχο ειδάλλως όλο το στρατόπεδο θα έμενε νηστικό για ένα εικοσιτετράωρο. Φυσικά, όλοι, και οι χιλιάδες άντρες προτιμήσαμε τη νηστεία. Το βράδυ εκείνης της ημέρας της νηστείας ξαπλώσαμε στα χωμάτινα παραπήγματά μας με βαρυθυμία μεγάλη. Πολύ λίγα λέγαμε και κάθε λέξη προκαλούσε εκνευρισμό. Μετά, θαρρείς για να γίνουν ακόμη χειρότερα τα πράγματα, έσβησαν τα φώτα. Η διάθεση έπεσε στο χαμηλότερο σημείο. Φρανκλ, Β. Ε. (2010). Το νόημα της ζωής. Αθήνα: Ψυχογιός. Ερώτηση 2 Να αναφέρετε ποιος είναι ο τύπος αφηγητή στο Κείμενο 1 και ποιος στο Κείμενο 2. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με δύο (2) στοιχεία για το κάθε κείμενο. (1,5 μονάδα) Ερώτηση 3 α. Να συγκρίνετε τη στάση του Αντώνη απέναντι στον Εβραίο συγκρατούμενό του με τη στάση των αιχμαλώτων του Κειμένου 2 απέναντι στον «διαρρήκτη» του στρατοπέδου τους. Ποια ομοιότητα ή διαφορά εντοπίζετε; Να αναπτύξετε την απάντησή σας, κάνοντας αναφορά με δικά σας λόγια στο καθένα από τα δύο κείμενα. (1,5 μονάδα) β. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β Παγκοσμίου Πολέμου η αξιοπρέπεια του ανθρώπου εξευτελιζόταν. Να αναλύσετε αυτή την άποψη, κάνοντας αναφορά με δικά σας λόγια σε δύο (2) στοιχεία από το κάθε κείμενο. Η Διευθύντρια Αθηνά Κλεάνθους παράπηγμα: παράγκα βαρυθυμία: κακοκεφιά, δυσφορία 6