ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. Δρ. Νίκος Μεταξίδης )

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Δρ. Νίκος Μεταξίδης )

2 Τι είναι ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ;

3 Περιγραφική Γεωγραφία: σύνολο δεδομένων που αποτυπώνονται σε έναν χάρτη, όπως πόλεις, φυσικό περιβάλλον (βουνά, πεδιάδες, λίμνες, ποτάμια), ο πληθυσμός, καθώς και η χαρτογράφησή τους.

4 Η περιγραφική γεωγραφία -όπως θα δούμε στη συνέχεια διαφοροποιείται από την ακαδημαϊκή. Ας επιχειρήσουμε να ορίσουμε τι είναι Γεωγραφία.

5 Πλαζ της Βουλιαγμένης

6 Ο γεωγράφος στην πλαζ Εργαλεία και μέθοδοι έρευνας Αεροφωτογραφίες, έρευνα πεδίου (ερωτηματολόγια, φωτογραφίες, παρατήρηση) Στατιστικές μελέτες (συνολικός αριθμός επισκεπτών, επισκέπτες ανά τόπο προέλευσης, ποσοστό κάλυψης της παραλίας, ηλικιακή ή και κατά φύλο διάρθρωση λουομένων, αριθμός αυτοκινήτων στο παρκινγκ, κατανάλωση κτλ. Αναλύσεις (ποιότητα θάλασσας, αέρα και εδάφους) Γεωγραφικά στοιχεία Χάρτες πυκνότητας, Νοητικοί χάρτες κτλ. Καμπύλες επισκεψιμότητας, τζίρου της πλαζ. Χαρτογραφική απεικόνιση της ποιότητας και της ρύπανσης της παραθαλάσσιας ζώνης. Θέματα για σκέψη Πρακτικές και αναπαράσταση των κοινωνικών ομάδων Ρυθμός ανάπτυξης της «βιομηχανίας» του παραθαλάσσιου τουρισμού, ανταγωνιστικότητα μεταξύ των σχετικών δραστηριοτήτων, κοινωνική διαφοροποίηση των πλαζ (π.χ. με ή χωρίς είσοδο) Ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης, υποβάθμιση και εντροπία στο παράκτιο περιβάλλον

7 Η γεωγραφία ασχολείται : Με τις σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ κοινωνικού και ανθρωπογενούς χώρου. Με τις σχέσεις μεταξύ κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος (κοινωνικές και φυσικές δομές). Με τη σχέση χώρου και χρόνου (γεωγραφία - ιστορία).

8 Η γεωγραφία ερμηνεύει, ταξινομεί, κατανέμει και μελετά τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων πάνω στο χώρο.

9 Η Γεωγραφία συνδιαλέγεται με τις επιστήμες του περιβάλλοντος (γεωλογία, κλιματολογία κτλ.), με τις τεχνικές επιστήμες (στατιστική, χαρτογραφία, μηχανική), και με τις κοινωνικές επιστήμες (κοινωνιολογία, οικονομική επιστήμη, ιστορία κτλ.)

10 Πολλά «σύνθετα προβλήματα» απαιτούν συνδυασμένες προσπάθειες με συμμετοχή επιστημόνων διαφορετικών κλάδων. Η Πολυεπιστηµονική (Multidisciplinary ή Pluridisciplinary) προσέγγιση προϋποθέτει την συνεργασία περισσοτέρων του ενός επιστημονικών πεδίων, για την κατανόηση περισσότερο σύνθετων και προβλημάτων. Η πολυεπιστημονικότητα (όπου γίνεται μια απλή παράθεση κάθε επιστήμης για ένα πρόβλημα), έχει ως «αντίπαλό» της, τη διεπιστημονικότητα (όπου ένα συγκεκριμένο πρόβλημα μελετάται συστηματικά και πολύπλευρα), με την τελευταία να κερδίζει διαρκώς έδαφος στους ακαδημαϊκούς κύκλους.

11 Η διεπιστημονικότητα (interdisciplinarity) είναι ο συνδυασμός δύο ή και περισσότερων κλάδων επιστημονικής γνώσεως σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα. Η διεπιστημονικότητα απασχολεί ερευνητές στον στόχο της συνθέσεως διαφορετικών των πεδίων ή διαφορετικών ακαδημαϊκών σχολών σκέψης ή τεχνολογιών στην επιδίωξη ενός κοινού σκοπού. Η υπερθέρμανση του πλανήτη για παράδειγμα απαιτεί την κατανόηση διαφορετικών κλάδων για την επίλυση πολυσύνθετων προβλημάτων. Από την άλλη, μπορεί να υπάρχει καταφυγή στη διεπιστημονικότητα σε περιπτώσεις στις οποίες το αντικείμενο φαίνεται να μην καλύπτεται από τους παραδοσιακούς επιστημονικούς και ερευνητικούς κλάδους (π.χ. μελέτες της έμφυλης ταυτότητας ή της πολυπολιτισμικότητας).

12 Ο όρος «διεπιστημονική μελέτη» χρησιμοποιείται όταν ερευνητές από δύο ή περισσότερους κλάδους ή επιστήμες συζητούν διαφορετικές προσεγγίσεις σε ένα ζήτημα και τις τροποποιούν έτσι ώστε να γίνουν πιο κατάλληλες για την αντιμετώπισή του. Π.χ. Για την κατανόηση ενός θέματος με όρους διαφορετικών παραδοσιακών επιστημών, όπως το αντικείμενο της χρήσης γης μπορεί να εμφανίζεται διαφορετικό όταν εξετάζεται από την πλευρά διαφορετικών επιστημών (βιολογία, γεωγραφία, πολιτικής, νομική επιστήμη, χωροταξία, οικονομικά). Η διεπιστημονική προσέγγιση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της Γεωγραφίας.

13

14 «Η Ανθρωπογεωγραφία χρησιμοποιεί τόσο απόλυτες όσο και σχετικές έννοιες του χώρου». Ο τόπος ως συγκεκριμένο τμήμα του γεωγραφικού χώρου καταλαμβάνει πρόσωπα και πράγματα με ιστορία, νόημα και μοναδικότητα... Η θέση ή τοποθεσία δηλώνει την εγκατάσταση της ανθρώπινης δραστηριότητας και χρησιμοποιείται με τη γραμμική έννοια της απόστασης. Η επικράτεια στην πολιτική Γεωγραφία συνδέεται με την έννοια του κράτους παρά του έθνους. Όλες αυτές οι έννοιες μεταβάλλονται με το χρόνο και μεταλλάσσουν τον ορισμό της Γεωγραφίας ενώ μέσα στις γεωγραφικές σχολές αποκτούν διαφορετικούς ρόλους.

15 Στο φυσικό περιβάλλον δεν υπάρχει έντονα η ανθρώπινη παρέμβαση. ανθρωπογενές περιβάλλον Στο είναι ιδιαίτερα έντονη η ανθρώπινη παρέμβαση. Κοινωνικός χώρος είναι η κοινωνική διάσταση του χώρου με τις κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνονται σε αυτόν.

16 Αντίληψη του χώρου : Χώρος Τόπος - Τοποθεσία Ερωτήματα : 1. Ο χώρος είναι αντικειμενικός ή και υποκειμενικός; 2. Πως βλέπει το χώρο ο πολίτης και πως ο ερευνητής; Ο χώρος έχει γεωμετρικές και υλικές διαστάσεις. Ο χώρος χαρακτηρίζεται και από κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτισμικούς και ιστορικούς παράγοντες. Υπάρχει και η υποκειμενική αντίληψη που έχει ο καθένας από μας για το χώρο.

17 Τόπος Έχει πάντα υλική υπόσταση (γειτονιά, πόλη, χώρα) Έχει στοιχεία πραγματικά, βιώσιμα, μετρήσιμα. Έχει όνομα, πολιτισμό, μνημεία Είναι μοναδικός Μάνη Γυάρος

18 Τοποθεσία (περιγράφει συγκεκριμένα υλικά χαρακτηριστικά) Το οικόπεδο βρίσκεται στην τοποθεσία Γλυκά νερά.

19 Σημείο εγκατάστασης μιας ανθρώπινης δραστηριότητας Βιομηχανική περιοχή Θεσσαλονίκης

20 Η έννοια της περιφέρειας Η περιφέρεια μπορεί να οριστεί ως προς ένα συγκεκριμένο επίπεδο αναφοράς (η Ελλάδα αποτελεί περιφέρεια της Ευρώπης) και ως προς ένα συγκεκριμένο σύστημα αναφοράς (γλωσσική, κοινωνική, οικονομική διάρθρωση). Ο όρος περιφέρεια χρησιμοποιείται με την έννοια ότι προϋποθέτει ως αντίθεσή της το κέντρο (οι αναπτυγμένες οικονομικά χώρες αποτελούν το κέντρο, ενώ οι φτωχές χώρες αποτελούν την περιφέρεια). Το μοντέλο κέντρου περιφέρειας αξιοποίησε η πολιτική γεωγραφία, η πολιτική κοινωνιολογία αλλά και οι μελέτες των αγορών εργασίας.

21 Το μοντέλο κέντρου - περιφέρειας είναι μια χωρική μεταφορά που περιγράφει και επιχειρεί να εξηγήσει τη δομική σχέση ανάμεσα στο προηγμένο ή μητροπολιτικό «κέντρο» και σε μια λιγότερο ανεπτυγμένη «περιφέρεια», είτε μέσα σε μια συγκεκριμένη χώρα, ή (συνηθέστερα) όπως εφαρμόζεται στη σχέση μεταξύ καπιταλιστικών και αναπτυσσόμενων κοινωνιών.

22 Η αναπαράσταση του χώρου Ο χώρος αλληλεπιδρά με τα άτομα μέσα από τις εικόνες, τα ερεθίσματα, τις πληροφορίες. Ο πολίτης αντιλαμβάνεται το χώρο με το δικό του υποκειμενικό τρόπο, ανάλογα με την ηλικία του, το φύλο, τη μόρφωση, τα προσωπικά βιώματα, την ψυχοσύνθεση. Ο χώρος είναι σχετικός, αφού τα άτομα ως κοινωνικά όντα αλληλεπιδρούν μαζί του με υποκειμενικό τρόπο. Η προσωπική αντίληψη για το χώρο προκύπτει από βαθύτερα συναισθήματα και θεωρήσεις.

23 Βιωμένος χώρος (εικόνες αντίληψη, αναπαραστάσεις) Άτομο Αντικειμενικός χώρος Συμπεριφορά

24 Πως βλέπει ο γεωγράφος το χώρο. Αξιοποιεί την παρατήρηση, τη συλλογή δεδομένων και ποσοτικών πληροφοριών, το χάρτη. 1. Καλείται να περιγράψει αυτό που βλέπει και καταγράφει μέσα από την έρευνα πεδίου. 2. Συλλέγει πληροφορίες με χρήση ερωτηματολογίων, στατιστικών δεδομένων, γεωμορφολογικών δεδομένων και χαρτών. 3. Η γεωγραφική ματιά περιλαμβάνει την εμπειρική προσέγγιση (άμεση παρατήρηση, χάρτες κτλ.) που όμως δεν είναι αρκετή ώστε να αποφευχθούν οι λανθασμένες ερμηνείες των κοινωνικών φαινομένων που συνδέονται με το χώρο που μελετάται. 4. Εκτός λοιπόν από την έρευνα πεδίου καλείται ο γεωγράφος να ερευνήσει ζητήματα συνδεδεμένα με την εθνική πολιτική, την ευρωπαϊκή πολιτική, με ζητήματα ανταγωνισμού, χρηματοδοτικών πρωτοκόλλων, τραπεζικού συστήματος, τεχνογνωσίας, συμβατικού ή και εθιμικού δικαίου κτλ. 5. Η χρησιμότητα των πληροφοριακών δεδομένων και της περιγραφής των γεωγραφικών φαινομένων, συμπληρώνεται από την ερμηνευτική προσέγγιση που δεν μπορεί να είναι ουδέτερη, αφού ερμηνεύει κοινωνικοπολιτικές συνιστώσες.

25 Δύο βασικές αρχές στη ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Η αρχή των συνεχών αλλαγών : Ο γεωγραφικός χώρος βρίσκεται σε μια διαδικασία συνεχών αλλαγών οι οποίες εμπεριέχουν φυσικά και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά.

26 Η αρχή της συνάφειας των υποκειμένων της γεωγραφικής πραγματικότητας : Τα υποκείμενα της γεωγραφικής πραγματικότητας, φυσικά και ανθρωπογενή (γεωμορφολογία, σύσταση του εδάφους, σύστημα μεταφορών, οικισμοί κτλ.) συνδέονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους και σε πολλαπλά επίπεδα. Για παράδειγμα Ποτάμια και χωροθέτηση οικισμών (σε επίπεδο τοπικό, διατοπικό ή και διεθνές).

27 Από το τοπικό στο υπερτοπικό, στο περιφερειακό και στο παγκόσμιο. οι Γεωγραφίες

28 Η γεωγραφία της καθημερινής ζωής (κοινωνική και πολιτισμική διάσταση, ο καθημερινός χώρος) Η γεωγραφία της πόλης (αστικός πληθυσμός, αστικό τοπίο, γκέτο, κατοικία, πολεοδομία) Η γεωγραφία της υγείας (επιδημίες, υποσιτισμός κτλ.) Η γεωγραφία της Παγκοσμιοποίησης (ενέργεια, μεταφορές, υπηρεσίες, κίνηση κεφαλαίων, μετανάστευση, διεθνές εμπόριο κτλ.) Η γεωγραφία των συγκρούσεων (περιφερειακές συγκρούσεις, πόλεμοι) Η γεωγραφία των φυσικών κινδύνων (σεισμοί, πυρηνικά ατυχήματα, κλιματική αλλαγή, ζητήματα χωροταξίας κτλ.)

29 Η γεωγραφία της καθημερινής ζωής Ετήσιες μετακινήσεις μιας νεαρής κοπέλας από το 16ο διαμέρισμα του Παρισιού. Το κεντρικό τρίγωνο έχει για κορυφές: την κατοικία, τα μαθήματα πιάνου και τα μαθήματα Πολιτικών Επιστημών. P.-H. Chombart de Lauwe, Paris et l agglomération parisienne, vol.1: L espace social dans une grande cité, Paris, PUF, 1962.

30 Η νεαρή κοπέλα «καλής οικογένειας» φαίνεται να μετακινείται σχετικά περιορισμένα στον ευρύτερο χώρο της πόλης. Τις μετακινήσεις της χαρακτηρίζουν οι οικογενειακές, σχολικές και εξωσχολικές (βλέπε φιλικές και άλλες, όπως αθλητικές δραστηριότητες, συναντήσεις με φίλους κτλ.) υποχρεώσεις της και επίσης το γεγονός ότι δεν έχει αυτονομία μετακινήσεων (π.χ. αυτοκίνητο). Οι διαδρομές της δείχνουν τη μεγάλη χωρική συγκέντρωση (περιορισμένη χωρικά γνώση της πόλης) και αυτό περιορίζει την νοητική της εικόνα για την πόλη (π.χ. τα περίχωρα της πόλης της είναι άγνωστα).

31 Η γεωγραφία της πόλης ΔΕΙΤΕ : Urban Geography: Why We Live Where We Do Η αστική γεωγραφία είναι η μελέτη περιοχών με υψηλή συγκέντρωση κτιρίων και υποδομών. Κυρίως οι πόλεις είναι περιοχές με υψηλή πληθυσμιακή πυκνότητα και με τις περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες στον δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Συχνά επικαλύπτεται με άλλους επιστημονικούς τομείς όπως η ανθρωπολογία, ο πολεοδομικός σχεδιασμός και η αστική κοινωνιολογία. Οι γεωγράφοι του αστικού χώρου ασχολούνται κυρίως με τους τρόπους κατασκευής, διοίκησης και εμπειρίας των πόλεων.

32 Πλατεία Συντάγματος 19 ος και 21 ος αιώνας (δυο όψεις)

33 Η γεωγραφία της υγείας Εκτιμώμενο ποσοστό του πληθυσμού ενηλίκων που ζει με λοίμωξη από τον ιό του AIDS ανά χώρα (2005).

34 lic-awareness/hiv-aids/originstory/

35 Conclusion: Πιστεύουμε ότι η άμεση έγκαιρη και χωρική ανίχνευση του σημείου αιχμής των σχολικών απουσιών θα συμβάλει στην ταχύτερη άμβλυνση του φαινομένου σε περίπτωση νέου επιδημικού κύματος... Ο απώτερος στόχος της κυβέρνησης σε περίπτωση νέας πανδημίας θα ήταν να μειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για την συγκράτηση του φαινομένου (αξιολόγηση της σοβαρότητας, ενημέρωση του ιατρικού προσωπικού, πραγματοποίηση αποτελεσματικού εμβολιασμού) μόλις εντοπιστεί. Μια τέτοια μέθοδος που θα μπορούσε να βοηθήσει ( ) είναι ένας μηχανισμός άμεσης ενημέρωσης των εμπλεκόμενων, ιδίως όταν το ποσοστό απουσίας σχολείου φαίνεται να ξεπερνά ένα συγκεκριμένο όριο. Ως αποτέλεσμα, οι αρμόδιες αρχές θα είναι σε θέση να λάβουν περαιτέρω αποφάσεις σχετικά με τις σχολικές μονάδες (επεμβάσεις υγιεινής, κλείσιμο σχολείων). /the-pandemicah1n1/?fbclid=iwar1b4xr1clom3vwjow79 oexkyeexmdg47zgbxyglgawzlz1qnpjmogi2iy

36 Η γεωγραφία των συγκρούσεων

37 Η γεωγραφία των φυσικών κινδύνων

38 Οι φυσικές καταστροφές αποτελούν φρένο στην αειφόρο ανάπτυξη. Αποτελούν την ευκαιρία για διεθνή συχνά κινητοποίηση για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και των συνεπειών τους στις τοπικές κοινωνίες. Οργανώνεται συχνά ανθρωπιστική βοήθεια. Συχνά οι καταστάσεις αυτές αλλοιώνονται στην ουσία τους από τα ΜΜΕ είτε με υπερβολές, είτε με υποβάθμιση της πραγματικότητας, κατά περίπτωση. Ο φόβος των κυβερνήσεων βρίσκεται στην πιθανή αδυναμία τους να ανταποκριθούν αποτελεσματικά, ιδιαίτερα σε μεγάλης έκτασης καταστροφές (πυρηνικά ατυχήματα, τυφώνες κτλ.). Η αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων συχνά απαιτεί βελτίωση της δυνατότητας πρόβλεψης μέσα από συνεχή συλλογή και επεξεργασία δεδομένων με αντίστοιχη στατιστική τους απεικόνιση. Σημαντική είναι η στόχευση για ανάπτυξη τεχνικών για χωροταξικές παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση πιθανής πρόληψης.

39

40 Βιβλιογραφικές πηγές ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ; %CE%B5%CE%B9%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%B7- %CE%B3%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B 9%CE%B1/ Debié, Frank.Géographie économique et humaine, Éditions PUF Μεταξίδης, Νίκος. Οικονομική Γεωγραφία (σημειώσεις) Χατζημιχάλης, Κωστής. Εισαγωγή στη Γεωγραφία, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο (σημειώσεις για χρήση των φοιτητών και φοιτητριών του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου).