ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγκρότηση της ΟΓ Βασικά ερωτήματα που θέτει η ΟΓ Οι τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και οι γεωγραφικές τους διαστάσεις Η παραδοσιακή κυριαρχία της Βιομηχανικής Γεωγραφίας και οι σύγχρονες εξελίξεις

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Βασικά ερωτήματα που θέτει η ΟΓ what is where and why and so what? Hoover and Giarrantani, 1985 Η ΟΓ θέτει 3 συμπληρωματικά ερωτήματα (Dicken & Lloyd 1990) Ποια είναι η χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο; (ΑΝΑΛΥΣΗ) Γιατί οι οικονομικές δραστηριότητες οργανώνονται με συγκεκριμένους τρόπους στο χώρο; (ΕΡΜΗΝΕΙΑ) Πώς επιδρά η χωρική οργάνωση των οικονομικών δραστηριοτήτων στις οικονομικές και κοινωνικές διεργασίες;; (ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ)

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ H συγκρότηση της Οικονομικής Γεωγραφίας Σημεία Σταθμοί στην αναγνώριση της ΟΓ σε αυτοτελή επιστημονική περιοχή (Barnes 2000) 1882: Διάκριση της Εμπορικής από την Οικονομική Γεωγραφία από το Γερμανό Γεωγράφο Gotz 1883: Helen Stemple (1883) Economic Geography 1889: George Chisholm (1889) Handbook of Commercial Geography 1893: Εισαγωγή του μαθήματος Οικονομική Γεωγραφία στα προγράμματα σπουδών των τμημάτων Γεωγραφίας των Παν/μιων Cornell και Pensylvania 1913: Russell Smith (1913) Industrial and Commercial Geography 1925: Economic Geography Journal

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύστημα ταξινόμησης της οικονομικής δραστηριότητας 4.Τεταρτογενής 4.Τεταρτογενής τομέας τομέας Πληροφορική Πληροφορική Έρευνα Έρευνα Management Management 5.Πεμπτογενής τομέας Λήψη αποφάσεων υψηλού επιπέδου 3.Τριτογενής 3.Τριτογενής Τ τομέας τομέας Εμπόριο Εμπόριο Υπηρεσίες Υπηρεσίες 2.Δευτερογενής 2.Δευτερογενής τομέας τομέας Μεταποίηση Μεταποίηση Κατασκευές Κατασκευές Παραγωγή Ενέργειας Παραγωγή Ενέργειας 1.Πρωτογενής 1.Πρωτογενής τομέας τομέας Αγροτική παραγωγή Αγροτική παραγωγή Αγροτοβιομηχανίες Αγροτοβιομηχανίες Εξόρυξη Εξόρυξη

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πρωτογενής τομέας και Οικονομική Γεωγραφία Πρωτογενής τομέας: οικονομικές δραστηριότητες που φέρνουν τον άνθρωπο σε άμεση επαφή με το φυσικό περιβάλλον βασικές πρώτες ύλες Προσφέρεται για την εξέταση της αλληλεπίδρασης φυσικών και ανθρώπινων συστημάτων Το φυσικό περιβάλλον θέτει μια σειρά δεσμεύσεις (πρόσδεση σε συγκεκριμένη τοποθεσία, ελάχιστη κινητικότητα, ευπάθεια, χρόνος) ωστόσο τεχνολογικές εφαρμογές έχουν προσδώσει στον πρωτογενή τομέα και τα προϊόντα του πρωτόγνωρη κινητικότητα. 5

6 Παγκόσμια κατανομή της αγροτικής γης (Knox & Marston, 2004) Κατανομή της αγροτικής γης 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παγκόσμια κατανομή της αγροτικής γης (Knox & Marston, 2004) Κατανομή της αγροτικής γης 7

8 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Κατανομή εναλλακτικών πρακτικών αγροτικής παραγωγής (Knox & Marston 2004) 8

9 OIKONOMIKH ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ: Ο ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΟΓ Η OΓ Γεωγραφία ασχολείται με δυο κατηγορίες συμπληρωματικών ερωτημάτων. Πρώτον, ποιός είναι ο κατάλληλος λ τόπος χωροθέτησης μιας βιομηχανικής μονάδας και με ποιά κριτήρια επιλέγεται; Δεύτερον, ποιά είναι η χωρική οργάνωση των δραστηριοτήτων των βιομηχανικών μονάδων; 9

10 Ο παγκόσμιος χάρτης της μεταποιητικής δραστηριότητας 10

11 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ, ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ & ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα οι παραγωγικές δραστηριότητες των μεταποιητικών επιχειρήσεων ολοκληρώνονταν σε εγχώρια βάση και μάλιστα εντός μιας μεταποιητικής μονάδας. Στα μέσα του 19ου αιώνα δημιουργήθηκαν οι πρώτες εγχώριες μεταποιητικές πολυχωροθετικές επιχειρήσεις (multi-locational firms). Επιχειρήσεις που διέθεταν παραγωγικές μονάδες σε διαφορετικές τοποθεσίες της χώρας τους.

12 Χάρτης εργοστασίων ΠΕ Neslte στις ΗΠΑ, 10/

13 OIKONOMIKH ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Βασικές αρχές της Χωροθέτησης της Βιομηχανίας Χωροθέτηση της βιομηχανίας: Εξεύρεση του κατάλληλου τόπου εγκατάστασης μιας βιομηχανικής μονάδας Ενδιαφέρει η ΣΓΘ της επιχείρησης Απόλυτη Γεωγραφική Θέση. Ορίζεται με βάση ένα αυστηρά καθορισμένο σύστημα συντεταγμένων Σχετική Γεωγραφική Θέση. Εξετάζει τη σχέση μιας γεωγραφικής θέσης με άλλες σχετικές γεωγραφικές θέσεις 13

14 OIKONOMIKH ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Γη / Ενέργεια. Η γη ως πάγιο κεφάλαιο με συγκεκριμένα γεωμορφολογικά και κλιματικά χαρακτηριστικά. Διαχρονική εξέλιξη των βασικών ενεργειακών πηγών: δάση, υδατοπτώσεις, άνθρακας, ηλεκτρισμός, πετρέλαιο, λοιπές ενεργειακές πηγές. Χωροθετική αδράνεια. ΜΠ1: Η χωροθέτηση της βιομηχανίας παραγωγής αλουμίνας. ΜΠ2: Βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα στη Βρετανία: διαχρονικές αλλαγές στην τεχνολογία και αλλαγές στις χωροθετικές απαιτήσεις του κλάδου. Πρώτες και ενδιάμεσες ύλες. Βιομηχανίες πρωτογενούς και δευτερογενούς μεταποίησης. Βιομηχανίες που χρησιμοποιούν μια ή λίγες βασικές πρώτες ύλες που χάνουν βάρος ή/και όγκο κατά την παραγωγική διαδικασία ή χαρακτηρίζονται από ευπάθεια. Η αυξανόμενη χρήση ενδιάμεσων δά και εισαγόμενων πρώτων υλών. Η σημασία των λιμανιών. Αβαρής οικονομία. ΜΠ3: Το κύκλωμα παραγωγής χυμού πορτοκαλιών. Εργατικό δυναμικό. Διαθεσιμότητα. Ειδικεύσεις. Επίπεδο αμοιβών και παραγωγικότητας. Η σημασία των πόλεων Ι. Η παραδοσιακή σημασία των πόλεων (inner cities). Εξωτερικές οικονομίες αστικής συγκέντρωσης. Η πόλη ως αγορά και δεξαμενή εργατικού δυναμικού. Το αστικό περιβάλλον. Οι δραστηριότητες διοίκησης, Έρευνας και Ανάπτυξης και εξειδικευμένης μεταποίησης. Αρνητικές οικονομίες αστικής συγκέντρωσης. ΗΗ σημασία των πόλεων ΙΙ. Νεοκλασική Σχολή Βιομηχανικής Χωροθέτησης. Το υπόδειγμα του ελάχιστου μεταφορικού κόστους του Weber (1909).ΜΠ4: Βιομηχανία Γάλακτος στην Ελλάδα: Και προσανατολισμού πρώτων υλών και 14 προσανατολισμού αγοράς.

15 Κατανομή των καταστημάτων της ΠΕ McDonalds στις ΗΠΑ, 12/2009

16 Παγκόσμια κατανομή των καταστημάτων της ΑΛΕΤ Carrefour, 12/2009

17 OIKONOMIKH ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Συγκέντρωση υπηρεσιών και εμπορίου στις πόλεις. Ο τομέας των υπηρεσιών και του εμπορίου. Η θεωρία των κεντρικών τόπων του Chrystaller. Ανάγκη για εύκολη πρόσβαση και διαπροσωπικές επαφές. Το παραδοσιακό εμπορικό κέντρο. Τα γραφεία δευτερευουσών εργασιών (back offices). Δευτερεύοντα εμπορικά κέντρα. Ανάπτυξη κατά μήκος οδικών αξόνων. Εμπορικές αλυσίδες, διαφορετικοί τύποι καταστημάτων. Επέκταση σε δευτερεύοντα αστικά κέντρα. 17