ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Ειςαγωγι ςελ Η ζννοια του τφπου. ςελ Το περιεχόμενο του δικαιϊματοσ. ςελ. 5

Transcript

1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ειςαγωγι ςελ. 2 1.Ελευκερία του τφπου Η ζννοια του τφπου. ςελ Το περιεχόμενο του δικαιϊματοσ. ςελ Φορείσ του δικαιϊματοσ και εξουςίεσ. ςελ Η ςυνταγματικι προςταςία τθσ ελευκερίασ του τφπου Η απαγόρευςθ προλθπτικϊν μζτρων και κατάςχεςθσ. ςελ Η κατ εξαίρεςθ επιτρεπόμενθ κατάςχεςθ ωσ ειδικόσ περιοριςμόσ. ςελ Η κατάςχεςθ εντφπων με αςφαλιςτικά μζτρα Τα αςφαλιςτικά μζτρα ωσ ειδικι διαδικαςία. ςελ Δυνατότθτα κατάςχεςθσ εντφπων με αςφαλιςτικά μζτρα. ςελ. 14 Συμπζραςμα ςελ. 17 Περίλθψθ ςελ. 18 Βιβλιογραφία ςελ. 19 Νομολογία ςελ. 20 Παράρτθμα ςελ. 21 1

3 ΕΙΑΓΩΓΗ Η ελευκερία του τφπου αποτελεί απαραίτθτθ προχπόκεςθ για τθν εφρυκμθ λειτουργία του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ. Άλλωςτε ςυνιςτά τθν ειδικότερθ και αποτελεςματικότερθ μορφι τθσ ελευκερίασ τθσ ζκφραςθσ. Ο τφποσ ςυμβάλλει ενεργά ςτθν άμεςθ πλθροφόρθςθ κακϊσ και ςτθν πολιτικι ενεργοποίθςθ των πολιτϊν, ενϊ παράλλθλα ιδιαίτερθ ςυμβολι ςυνιςτά και θ ελεγκτικι λειτουργία που επιτελεί. Όλα αυτά δικαιολογοφν τθν αυξθμζνθ προςταςία που του παρζχεται από το Σφνταγμα. Αξίηει μάλιςτα να ςθμειωκεί ότι θ ελευκερία του τφπου προςτατεφεται ςυνταγματικά και άρα αποτελεί ςυνταγματικό δικαίωμα ιδθ με το Σφνταγμα του 1844 (άρκρο 10). Παράλλθλα προσ τθ ςυνταγματικι διάταξθ υπάρχει και το άρκρο 10 τθσ ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκι Σφμβαςθ Δικαιωμάτων του Ανκρϊπου) κακϊσ το περιεχόμενο τθσ ςυνάδει με τθ ρφκμιςθ του ςυντακτικοφ νομοκζτθ και ςυμβάλλει αποφαςιςτικά ςτθν κατοχφρωςθ τθσ προςταςίασ τθσ ελευκερίασ του τφπου. Μάλιςτα με το άρκρο 28 του Συντάγματοσ θ ΕΣΔΑ ωσ διεκνισ ςφμβαςθ ζχει ανϊτατθ ιςχφ αφοφ υπεριςχφει κάκε άλλθσ διάταξθσ νόμου. Ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ, λοιπόν, ςτο άρκρο 14 2 προβλζπει ρθτά «O τφποσ είναι ελεφκεροσ. Η λογοκριςία και κάκε άλλο προλθπτικό μζτρο απαγορεφονται». Με τθ διάταξθ αυτι κατοχυρϊνεται θ αντικειμενικι αρχι, θ κεςμικι εγγφθςθ τθσ ελευκερίασ του τφπου. Παράλλθλα όμωσ ςτθν παράγραφο 1 του ίδιου άρκρου κατοχυρϊνεται και το αντίςτοιχο δικαίωμα. Η προςταςία όμωσ δεν ςταματά εκεί. Το άρκρο 14 3 ορίηει ότι «θ κατάςχεςθ εφθμερίδων και άλλων εντφπων είτε πριν από τθν κυκλοφορία είτε φςτερα από αυτι, απαγορεφεται» και ςτθ ςυνζχεια προβλζπει περιοριςτικά τζςςερισ εξαιρζςεισ από το ακατάςχετο για τισ οποίεσ πρζπει να ακολουκθκεί ειδικι, ρθτά αναφερόμενθ ςτο Σφνταγμα (άρκρο 14 4), διαδικαςία. Στθν παροφςα εργαςία κα προςπακιςουμε να ερευνιςουμε αν είναι δυνατι θ επιβολι του μζτρου τθσ κατάςχεςθσ εντφπων μζςων, όχι με τθ προβλεπόμενθ διαδικαςία, αλλά με τθ διαδικαςία των αςφαλιςτικϊν μζτρων. Πρόκειται για 2

4 ζναν τρόπο προςωρινισ ρφκμιςθσ μιασ κατάςταςθσ, θ οποία χριηει άμεςθσ επζμβαςθσ τθσ δικαιοδοτικισ εξουςίασ. Αρχικά κα ερευνιςουμε τθν ζννοια του τφπου, τα όρια του ςυνταγματικοφ δικαιϊματοσ προκειμζνου να αντιλθφκοφμε τθν ζκταςθ και το νόθμα τθσ απαγόρευςθσ τθσ κατάςχεςθσ. Στθ ςυνζχεια κα εξετάςουμε τισ εξαιρζςεισ που προβλζπονται ςτο ςυνταγματικό κείμενο. Με αυτόν τον τρόπο κα προςπακιςουμε να εντοπίςουμε τθ δυνατότθτα επιβολισ τθσ κατάςχεςθσ με αςφαλιςτικά μζτρα. Στο ζργο αυτό οδθγό κα αποτελζςει θ νομολογία των ελλθνικϊν δικαςτθρίων, θ οποία όμωσ δεν ακολουκεί ζναν ενιαίο δρόμο, αλλά πολλζσ φορζσ αντίκετεσ κατευκφνςεισ. 3

5 1. Ελευκερία του τφπου Η ζννοια του τφπου. Παρ ότι ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ κακιερϊνει τθν ελευκερία του τφπου ωσ ςυνταγματικό δικαίωμα, δε δίνει ζναν οριςμό του τφπου. Είναι λοιπόν απαραίτθτο να αναηθτιςουμε ζναν. Σφμφωνα με το άρκρο 1 του Α.Ν. 1092/1938 «περί τφπου», ο τφποσ περιλαμβάνει «παν ό,τι εκ τυπογραφίασ ι οιουδιποτε άλλου μθχανικοφ ι χθμικοφ μζςου παράγεται εισ όμοια αντίτυπα και χρθςιμεφει εισ πολλαπλαςιαςμόν ι διάδοςιν χειρογράφων, εικόνων, παραςτάςεων μετά ι άνευ ςθμειϊςεων, ι μουςικϊν ζργων μετά κειμζνου ι επεξθγιςεων, ι φωνογραφικϊν πλακϊν» 1. Πρόκειται για τθν ευρεία ζννοια του τφπου, ςτθν οποία δεν περιλαμβάνονται απλϊσ οι εφθμερίδεσ και τα περιοδικά αλλά και φωτογραφίεσ, φυλλάδια, αφίςεσ, ςχζδια που αποτυπϊνονται όχι μόνο ςε χαρτί αλλά και ςε φφαςμα, πλαςτικό, μζταλλο, γυαλί ι οποιαδιποτε άλλθ φλθ. Σίγουρα πάντωσ ο κινθματογράφοσ, θ φωνογραφία, θ τθλεόραςθ και κάκε άλλο παρεμφερζσ μζςο μετάδοςθσ, κατά ρθτι αναφορά του άρκρου 15 1, δεν υπάγονται ςτθν ζννοια του τφπου. Το ίδιο ιςχφει και για τα ζργα τζχνθσ, τα οποία ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ τα κατοχφρωςε ωσ ανεπιφφλακτα, αφοφ ςφμφωνα με το Σ16 1«θ τζχνθ και θ επιςτιμθ, θ ζρευνα και θ διδαςκαλία είναι ελεφκερεσ». Τφποσ ωςτόςο λαμβάνεται και με ςτενι ζννοια, οπότε και αποτελεί «τθν τυπογραφία, τθ δθμοςιογραφία ςτο ςφνολό τθσ, το ςφνολο των εκδιδομζνων βιβλίων εφθμερίδων και κάκε φφςθσ, πολιτικϊν επιςτθμονικϊν κ.λπ. περιοδικϊν» 2. Ακόμα ςτενότερθ ερμθνεία δζχεται ότι ο τφποσ αποτελεί τα δθμοςιογραφικά κείμενα και το εργατικό δυναμικό του τομζα αυτοφ. Πάντωσ γίνεται δεκτό ότι ο όροσ «τφποσ» του άρκρου 14 χρθςιμοποιείται με τθν ευρφτερθ δυνατι ζννοια 3. 1 Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ Χρυςόγονοσ Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(2002), ςελ

6 Παράλλθλα ο τφποσ γίνεται αντιλθπτόσ με υποκειμενικι και αντικειμενικι ζννοια. Σφμφωνα με τθν πρϊτθ, τον τφπο αποτελοφν οι φορείσ του δικαιϊματοσ, τα υποκείμενα τθσ παραγωγισ εντφπων. Από τθν άλλθ θ αντικειμενικι ζννοια του τφπου δθλϊνει το ζντυπο, δθλαδι, το φφλλο τθσ εφθμερίδασ, το τεφχοσ του περιοδικοφ κ.λπ. Με τθν ζννοια αυτι ο τφποσ διακζτει υλικό (corpus) και πνευματικό (animus) ςτοιχείο. Πρόκειται για ζνα ενςϊματο υλικό αγακό, για ζνα τεχνολογικό μζςο, το οποίο ενςωματϊνει κάποιο μινυμα, μία πλθροφορία. Αποτελεί μζςο πλθροφόρθςθσ του κοινοφ και για αυτό παρουςιάηει τα εξισ γνωρίςματα: πρϊτα πρζπει να διακζτει ικανότθτα μετάδοςθσ μιασ είδθςθσ ςτο κοινό, ζπειτα είναι απαραίτθτο να παράγεται με μζςα μαηικισ παραγωγισ και τζλοσ να υπάρχει ικανότθτα παραγωγισ μεγάλου αρικμοφ αντιτφπων χωρίσ να είναι κρίςιμοσ ο τελικά παραγόμενοσ αρικμόσ. Πρζπει να διευκρινίςουμε λοιπόν ότι τα χειρόγραφα, όςο μεγάλοσ και αν είναι ο αρικμόσ τουσ, δεν περιλαμβάνονται κακϊσ δεν χρθςιμοποιείται μθχανικό, χθμικό ι φυςικοχθμικό μζςο για τθν αναπαραγωγι τουσ, οφτε και τα γραφομθχανθμζνα κείμενα διότι θ αναπαραγωγι τουσ ζχει μεν γίνει με τα μζςα αυτά, δεν υπάρχει όμωσ δυνατότθτα όμοιασ παραγωγισ τουσ ςε μεγάλο αρικμό 4. Όςο δε για τα φωτοτυπθμζνα ι τα πολυγραφθμζνα κείμενα όπωσ επίςθσ και για τα βιβλία, αυτά αποτελοφν τφπο γιατί ςυγκεντρϊνουν τα χαρακτθριςτικά. Στο άρκρο 14 ο όροσ «τφποσ» χρθςιμοποιείται με τθν υποκειμενικι του ζννοια ςτθν παράγραφο 2 όπου κατοχυρϊνεται θ κεςμικι εγγφθςθ, ενϊ με τθν αντικειμενικι του ζννοια ςτθν παράγραφο 1 όπου και κακιερϊνεται ωσ μζςο ζκφραςθσ των ςτοχαςμϊν Το περιεχόμενο του δικαιώματοσ. Η ςφγχρονθ δθμοκρατία αναγνωρίηοντασ τθν αναγκαιότθτα και τθ χρθςιμότθτα τθσ ελευκερίασ του τφπου για τθ χρθςτι και εφρυκμθ λειτουργία τθσ, τθν κακιζρωςε ςυνταγματικά. Η προςταςία τθσ ξεκίνθςε ιδθ από τθ γαλλικι επανάςταςθ, ενϊ ςτθν 4 Γεωργόπουλοσ Κ., Επίτομο Συνταγματικό Δίκαιο(2001),ςελ

7 Ελλάδα κατοχυρϊνεται για πρϊτθ φορά ςτο Σφνταγμα του 1844 οπότε και διατθρείται μζχρι ςιμερα. Στο ιςχφον Σφνταγμα θ ελευκερία του τφπου ζχει διπλι φφςθ κακιερϊνεται τόςο ωσ κεςμικι εγγφθςθ όςο και ωσ υποκειμενικό δικαίωμα 5. Η αντικειμενικι αρχι κατοχυρϊνεται ςτο άρκρο 14 2 το οποίο ορίηει «ο τφποσ είναι ελεφκεροσ». Από αυτι απορρζει και το ςυνταγματικό δικαίωμα που προβλζπεται ςτθν παράγραφο 1 του ίδιου άρκρου, το οποίο αναφζρει «κακζνασ μπορεί να εκφράηει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και διά του τφπου τουσ ςτοχαςμοφσ του τθρϊντασ τουσ νόμουσ του Κράτουσ». Επιπλζον θ ελευκερία του τφπου είναι ενεργθτικι, είναι δθλαδι ελευκερία ζκφραςθσ ενόσ ςτοχαςμοφ με ςυγκεκριμζνο μζςο, ενϊ ορκότερο είναι να γίνει δεκτό ότι είναι και πακθτικι 6. Στθν περίπτωςθ αυτι αναφερόμαςτε ςτθν ελευκερία του αναγνϊςτθ να διαβάςει τθν περιεχόμενθ πλθροφορία από τθ ςτιγμι που κα φτάςει ςτα χζρια του. Αν δε γίνει δεκτι αυτι θ πλευρά του δικαιϊματοσ ςτθ διάταξθ αυτι, τότε ζχει ςίγουρο ςτιριγμα ςτθν ελευκερία πλθροφόρθςθσ (άρκρο 5Α). Η ενεργθτικι ελευκερία του τφπου ζχει κετικό και αρνθτικό περιεχόμενο 7. Πρόκειται για εξουςία δθμοςίευςθσ αλλά και μθ δθμοςίευςθσ. Είναι λοιπόν αντιςυνταγματικόσ ο εξαναγκαςμόσ δθμοςίευςθσ μιασ πλθροφορίασ, ενόσ μθνφματοσ Φορείσ του δικαιώματοσ και εξουςίεσ. Φορείσ του δικαιϊματοσ είναι τα φυςικά πρόςωπα και κατά περίπτωςθ τα νομικά. Η ελευκερία του τφπου δεν προςτατεφει μόνο τουσ εκδότεσ αλλά κάκε φυςικό πρόςωπο το οποίο εκφράηει κάποια ιδζα. Φορείσ επομζνωσ είναι όλοι όςοι αςκοφν κατ επάγγελμα ι παρεμπιπτόντωσ οποιαδιποτε δραςτθριότθτα του τφπου 5 Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ

8 κακϊσ και οι αγοραςτζσ και οι αναγνϊςτεσ των εντφπων 8. Ακόμα προςτατεφει όχι μόνο τα νομικά πρόςωπα ιδιωτικοφ δικαίου αλλά και τα νομικά πρόςωπα δθμοςίου δικαίου αρκεί να μθν αντιτίκεται ςτθν αρχι τθσ πολιτικισ ουδετερότθτασ τθσ δθμόςιασ διοίκθςθσ. Το δικαίωμα αυτό δεν γνωρίηει περιοριςμοφσ με βάςθ τθν εκνικότθτα, ζτςι κατοχυρϊνεται και για τουσ Ζλλθνεσ και για τουσ αλλοδαποφσ και τουσ ανικαγενείσ. Τθν ελευκερία του τφπου απαρτίηουν επιμζρουσ εξουςίεσ 9 με τισ οποίεσ προςτατεφεται όλθ θ διαδικαςία, από τθν προετοιμαςία τθσ ζκδοςθσ μζχρι τθ διάκεςθ του εντφπου ςτο κοινό 10. Το δικαίωμα περιλαμβάνει αρχικά τθν ελευκερία ζκδοςθσ, κάκε άτομο δθλαδι είναι ελεφκερο να εκδίδει οποιοδιποτε ζντυπο χωρίσ να απαιτείται να διακζτει ιδιαίτερα προςόντα ι να εξαρτάται θ ζκδοςθ από προθγοφμενθ άδεια. Ζπειτα τθν ελευκερία εκτφπωςθσ ι παραγωγισ, θ οποία ςυνίςταται ςτο ότι θ ίδρυςθ τυπογραφείου κακϊσ και θ άςκθςθ του επαγγζλματοσ του τυπογράφου είναι ελεφκερθ. Στθν περίπτωςθ αυτι διατυπϊνονται κάποιεσ προχποκζςεισ όπωσ θ ςυνδρομι ςυνκθκϊν υγιεινισ για τθν προςταςία των εργαηομζνων κακϊσ και θ κζςπιςθ γενικϊν προςόντων για τθν άςκθςθ του τυπογραφικοφ επαγγζλματοσ, οι οποίεσ ςε καμία περίπτωςθ δε μποροφν να κεωρθκοφν αντιςυνταγματικζσ. Τζλοσ περιλαμβάνει τθν ελευκερία κυκλοφορίασ ι διανομισ, το περιεχόμενο τθσ οποίασ είναι ευνόθτο. Σε αυτι περιζχεται και θ ελευκερία κακοριςμοφ τθσ τιμισ του εντφπου Η ςυνταγματικι προςταςία τθσ ελευκερίασ του τφπου Η απαγόρευςη προληπτικών μζτρων και κατάςχεςησ. Το Σφνταγμα δεν αρκείται απλϊσ ςτο να κατοχυρϊςει το δικαίωμα τθσ ελευκερίασ του τφπου αλλά ενιςχφει τθ δφναμθ και τθν προςταςία του με τθν 8 Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991), ςελ Γεωργόπουλοσ Κ., Επίτομο Συνταγματικό Δίκαιο(2001),ςελ Χρυςόγονοσ Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(2002), ςελ Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ

9 απαγόρευςθ τθσ λογοκριςίασ και κάκε άλλου προλθπτικοφ μζτρου κακϊσ και με τθν απαγόρευςθ τθσ κατάςχεςθσ εντφπων, πλθν οριςμζνων περιοριςτικά αναφερόμενων περιπτϊςεων. Πιο ςυγκεκριμζνα ςτο άρκρο 14 2 εδάφιο δεφτερο προβλζπεται ότι «θ λογοκριςία και κάκε άλλο προλθπτικό μζτρο απαγορεφονται». Πρόκειται για ςυνταγματικι διάταξθ με απόλυτθ ιςχφ, που καταλαμβάνει δθλαδι κάκε είδοσ εντφπου και κάκε πικανό περιεχόμενό του. Με αυτόν τον τρόπο το Σφνταγμα εμποδίηει τθν παρζμβαςθ του κράτουσ και το αποτρζπει από τθν άςκθςθ ελζγχου ςτθ διάδοςθ των ςτοχαςμϊν και των απόψεων. Η λογοκριςία ςυνιςτά τον προθγοφμενο τθσ δθμοςίευςθσ και κυκλοφορίασ εξουςιαςτικό ζλεγχο του περιεχομζνου του κειμζνου, με ςυνζπεια τθν απαγόρευςθ τθσ δθμοςίευςθσ και κυκλοφορίασ ι τθν υποχρεωτικι τροποποίθςθ του 12. Προλθπτικά μζτρα κεωροφνται θ απαίτθςθ προθγοφμενθσ άδειασ, θ καταβολι χρθματικισ εγγφθςθσ, θ βαριά φορολογία του δθμοςιογραφικοφ χαρτιοφ, ο κακοριςμόσ προςόντων κ.α 13. Βζβαια δεν κα ιμαςταν απόλυτα ακριβείσ αν δεν αναφζραμε ότι ςτθν παράγραφο 6 του ίδιου άρκρου προβλζπεται ζνα προλθπτικό μζτρο και αυτό είναι θ παφςθ ζκδοςθσ ενϊ θ παράγραφοσ 8 παραπζμπει ςε ειδικό νόμο που ορίηει τισ προχποκζςεισ και τα προςόντα που πρζπει να ςυγκεντρϊνουν οι δθμοςιογράφοι. Η διαςφάλιςθ τθσ ελευκερίασ του τφπου κατοχυρϊνεται ακόμα πιο ζντονα ςτθν παράγραφο 3 του άρκρου 14, θ οποία αναφζρει ότι «θ κατάςχεςθ εφθμερίδων και άλλων εντφπων, είτε πριν από τθν κυκλοφορία είτε φςτερα από αυτι απαγορεφεται». Η κατάςχεςθ ςε περιοδικά εκδιδόμενο τφπο ςυνίςταται, όχι ςτθν απαγόρευςθ τθσ μελλοντικισ ζκδοςισ του, αλλά ςτθν αφαίρεςθ του εντφπου από τθν κατοχι ενόσ προςϊπου και τθ δζςμευςθ τθσ κυκλοφορίασ των φφλλων του που περιζχουν επιλιψιμο δθμοςίευμα, μετά από ειδικι εντολι των αρμόδιων κρατικϊν οργάνων, 12 Χρυςόγονοσ Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(2002), ςελ Χρυςόγονοσ Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(2002), ςελ

10 δθλαδι των δικαςτικϊν 14. Η κατάςχεςθ αποτελεί τόςο προλθπτικό όςο και καταςταλτικό μζτρο αφοφ απαγορεφεται ςε κάκε χρονικό ςθμείο τθσ ζκδοςθσ, και πριν αλλά και μετά από αυτι. Με τον όρο δεν νοείται μόνο θ τυπικι ανακριτικι πράξθ τθσ κατάςχεςθσ αλλά και κάκε ενζργεια που ζχει το ίδιο αποτζλεςμα Η κατ εξαίρεςη επιτρεπόμενη κατάςχεςη ωσ ειδικόσ περιοριςμόσ. Ωςτόςο το Σφνταγμα προβλζπει, ωσ προσ το ηιτθμα αυτό, ειδικό περιοριςμό τθσ ελευκερίασ του τφπου που προχωρά πζρα από τουσ περιοριςμοφσ των γενικϊν νόμων. Οι περιοριςμοί αυτοί δεν μποροφν να κεςπιςτοφν από τον κοινό νομοκζτθ οφτε να εφαρμοςκοφν από το δικαςτι, παρά μόνο ςτισ περιπτϊςεισ και ςτο μζτρο που επιτρζπονται από το Σφνταγμα. Η ςθμαντικότερθ ομάδα τζτοιων περιοριςμϊν αναφζρεται ςτθν κατ εξαίρεςθ επιτρεπόμενθ κατάςχεςθ εφθμερίδων ι άλλων εντφπων, «μετά τθν κυκλοφορία» τουσ, «με παραγγελία του ειςαγγελζα» 16. Ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ προβλζπει λοιπόν προχποκζςεισ υπό τισ οποίεσ είναι δυνατό να πραγματοποιθκεί θ κατάςχεςθ 17. Αρχικά χρονικι προχπόκεςθ, ςφμφωνα με τθν οποία θ κατάςχεςθ είναι δυνατι μόνο μετά τθν κυκλοφορία του εντφπου. Το ζντυπο κεωρείται ότι κυκλοφόρθςε από τθ ςτιγμι που ζγινε δθμόςιο, κατζςτθ δθλαδι προςιτό ςτο κοινό. Ουςιαςτικά, κυκλοφορία ςυνιςτά θ πράξθ τθσ αποςτολισ, διανομισ ι πϊλθςθσ του εντφπου. Η ρφκμιςθ αυτι των χρονικϊν ορίων είναι ςφμφωνθ με τον κανόνα τθσ απαγόρευςθσ κάκε προλθπτικοφ μζτρου, προσ τον οποίο κα ιςοδυναμοφςε θ πριν τθν κυκλοφορία κατάςχεςθ Γεωργόπουλοσ Κ., Επίτομο Συνταγματικό Δίκαιο(2001),ςελ Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ Σφνταγμα, άρκρο 14 3 εδάφιο β. 17 Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991), ςελ Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ

11 Ζπειτα κακιερϊνει προχπόκεςθ αντικειμενικι, προβλζποντασ ειδικζσ περιςτάςεισ, θ ςυνδρομι των οποίων επιτρζπει τθν εφαρμογι του μζτρου τθσ κατάςχεςθσ. Το Σφνταγμα αναφζρει τισ εξισ περιπτϊςεισ: i. «προςβολι τθσ χριςτιανικισ και κάκε άλλθσ γνωςτισ κρθςκείασ» : το ιςχφον Σφνταγμα, ςε αντίκεςθ με το παλαιότερο, προςτατεφει όχι μόνο τθ χριςτιανικι αλλά και κάκε άλλθ γνωςτι κρθςκεία. Αντιςτοιχεί με αυτόν τον τρόπο προσ το άρκρο 13, αποκλείοντασ πάντωσ τισ μθ γνωςτζσ κρθςκείεσ. Προςβολι ςυντελείται με κακφβριςθ και όχι μόνο. Δεν πραγματϊνεται, δθλαδι, μόνο με αξιόποινθ πράξθ 19. ii. «προςβολι του προςώπου του Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ» : αντικείμενο προςταςίασ αποτελεί θ διαφφλαξθ τθσ τιμισ του ανϊτατου άρχοντα και ςυνεπϊσ του κφρουσ του πολιτεφματοσ ωσ προεδρευόμενθσ κοινοβουλευτικισ δθμοκρατίασ. Η διάταξθ περιορίηεται ςτον Πρόεδρο τθσ Δθμοκρατίασ και όχι ςτα μζλθ τθσ οικογζνειάσ του. Αφορά τθν προςβολι του προςϊπου και όχι του αξιϊματοσ διότι διαφορετικά κα αποτελοφςε το προβλεπόμενο ςτθν ΠΚ 181 ζγκλθμα τθσ περιφβριςθσ τθσ αρχισ. Προφανϊσ και είναι δυνατι θ άςκθςθ κριτικισ ςε πρόςωπα που αςκοφν δθμόςια εξουςία, επομζνωσ και ςτον Πρόεδρο τθσ Δθμοκρατίασ. Ωςτόςο αυτι δεν πρζπει να ξεπερνά τα όρια του καλόπιςτου ελζγχου τθσ ςυμπεριφοράσ του κρινόμενου. iii. «για δθμοςίευμα που αποκαλφπτει πλθροφορίεσ για τθ ςφνκεςθ, τον εξοπλιςμό και τθ διάταξθ των ενόπλων δυνάμεων ι τθν οχφρωςθ τθσ Χώρασ ι που ζχει ςκοπό τθ βίαιθ ανατροπι του πολιτεφματοσ ι ςτρζφεται κατά τθσ εδαφικισ ακεραιότθτασ του Κράτουσ» : ευρφτερα διατυπωμζνθ θ περίπτωςθ αυτι από τθν αντίςτοιχθ του Συντάγματοσ του 1952, επιτρζπει τθν κατάςχεςθ εντφπων αν περιλαμβάνουν δθμοςιεφματα που αποκαλφπτουν πλθροφορίεσ ςτρατιωτικισ ςθμαςίασ. Η «αποκάλυψθ» προχποκζτει εννοιολογικά πλθροφορία που είναι μυςτικι 20. Τυχόν δεφτερθ αποκάλυψθ δεν δικαιολογεί τθν κατάςχεςθ. Ωςτόςο μία πλθροφορία 19 Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ( 2011), ςελ Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991), ςελ

12 αποτελείται από περιςςότερα επιμζρουσ ςτοιχεία, τα οποία και αν ακόμα ιταν ιδθ γνωςτά ι είχαν αποκαλυφκεί ι ιταν γενικά προςιτά, εξακολουκοφν να είναι άξια αυτοτελοφσ προςταςίασ, ϊςτε θ αποκάλυψι τουσ να ςυνιςτά προδοςία τθσ χϊρασ και να δικαιολογεί τθν κατάςχεςθ. Είναι λοιπόν φανερό ότι αποκάλυψθ χωρεί μία μόνο φορά ενϊ δθμοςίευςθ πολλζσ φορζσ. Μόνο θ αποκάλυψθ ζχει ςθμαςία για τθν κατάςχεςθ ενϊ θ δθμοςίευςθ αποτελεί απλϊσ αξιόποινθ πράξθ 21. iv. «για άςεμνα δθμοςιεφματα που προςβάλλουν ολοφάνερα τθ δθμόςια αιδώ, ςτισ περιπτώςεισ που ορίηει ο νόμοσ» : το Σφνταγμα δεν δίνει οριςμό τθσ ζννοιασ του «αςζμνου», αλλά αντίκετα παραπζμπει ςτον κοινό νομοκζτθ. Στο άρκρο 30 του Α.Ν. 1099/1038 ορίηεται ότι : «άςεμνα είναι τα χειρόγραφα, ζντυπα, εικόνεσ και λοιπά αντικείμενα, οςάκισ, ςυμφϊνωσ προσ το κοινό αίςκθμα, προςβάλλωςι τθν αιδϊ». Το πότε ςυμβαίνει αυτό ποικίλλει ανάλογα με τον τφπο, τον χρόνο, το πρόςωπο του αποδζκτθ και τθ φφςθ του εντφπου. Στθ επιςτιμθ ζχουν υποςτθριχκεί τρεισ κεωρίεσ 22. Σφμφωνα με τθν αντικειμενικι κεωρία «άςεμνο» είναι ό,τι προςβάλλει τθν αιδϊ του μζςου ανκρϊπου και όχι ό,τι προςβάλλει τθν αιδϊ ςυγκεκριμζνου ατόμου ι τθν ιδιάηουςα ςεμνοτυφία οριςμζνων ατόμων όπωσ υποςτθρίηει θ υποκειμενικι κεωρία. Τζλοσ θ μεικτι κεωρία χρθςιμοποιεί ωσ κριτιριο τόςο το αντικειμενικό όςο και το υποκειμενικό, και αυτό είναι θ επιδίωξθ από το δράςτθ τθσ προςβολισ του κοινοφ αιςκιματοσ. Πάντωσ, θ διάταξθ του Συντάγματοσ προβλζπει ότι θ κατάςχεςθ επιτρζπεται αν προςβάλλεται θ δθμόςια αιδϊσ, και όχι απλϊσ θ αιδϊσ του μθνφοντοσ, κακϊσ και αν θ προςβολι αυτι είναι προφανισ, δθλαδι φανερι ςτον κακζνα 23. Επιπλζον δεν αρκεί να περιζχουν μεμονωμζνεσ «άςεμνεσ» λζξεισ ι φράςεισ αλλά πρζπει να ςυνεκτιμάται ο ςκοπόσ και το όλο περιεχόμενο του δθμοςιεφματοσ, ϊςτε να προκφπτει αν ιταν αναγκαία θ χρθςιμοποίθςθ των ςυγκεκριμζνων λζξεων ι φράςεων για τθν επιτυχι απόδοςθ του περιεχομζνου, 21 Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991), ςελ Καίςαρθσ Π., Η ζννοια του αςζμνου κατά το αρ.29 Ν 5060/1931, ΝοΒ (27) (1979),ςελ Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991), ςελ

13 ενόψει του οποίου κρίνεται τελικά ο άςεμνοσ ι μθ χαρακτιρασ του δθμοςιεφματοσ 24. Η απαρίκμθςθ αυτϊν των περιπτϊςεων είναι περιοριςτικι, ενϊ δεν υπάρχει και επιφφλαξθ υπζρ του νόμου. Αυτό ςθμαίνει ότι δεν είναι δυνατό να επιβλθκεί το μζτρο τθσ κατάςχεςθσ ςε περιπτϊςεισ άλλεσ πζρα από τισ ρθτά αναφερόμενεσ. Τζλοσ ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ για τον ακόμα πιο αποτελεςματικό περιοριςμό τθσ εφαρμογισ του μζτρου αυτοφ κεςπίηει διαδικαςτικι προχπόκεςθ. Προβλζπει ςτθν παράγραφο 4 του άρκρου 14 ςυγκεκριμζνθ διαδικαςία θ οποία είναι ιδιαίτερα αυςτθρι ϊςτε να διαςφαλίηεται ο πλιρθσ δικαςτικόσ ζλεγχοσ του κεμιτοφ τθσ κατάςχεςθσ και θ ταχεία άρςθ τθσ εκκρεμότθτασ 25. Σφμφωνα με τθ διαδικαςία αυτι, θ κατάςχεςθ διενεργείται από ανακριτι ι ανακριτικό υπάλλθλο μετά από ειςαγγελικι παραγγελία. Ειδικότερα, ο ειςαγγελζασ μζςα ςε είκοςι τζςςερισ ϊρεσ από τθν κατάςχεςθ οφείλει να υποβάλει τθν υπόκεςθ ςτο αρμόδιο δικαςτικό ςυμβοφλιο-ςυνικωσ το ςυμβοφλιο πλθμμελειοδικϊν- και αυτό, μζςα ςε άλλεσ είκοςι τζςςερισ ϊρεσ να αποφαςίςει για τθ διατιρθςθ τθσ κατάςχεςθσ ι τθν άρςθ τθσ διαφορετικά αυτι αίρεται αυτοδικαίωσ 26. Τα ζνδικα μζςα τθσ ζφεςθσ και τθσ αναίρεςθσ επιτρζπονται ςτον εκδότθ τθσ εφθμερίδασ ι άλλου εντφπου μζςου που καταςχζκθκε κακϊσ και ςτον ειςαγγελζα. 24 Χρυςόγονοσ Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(2002), ςελ Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991), ςελ Γεωργόπουλοσ Κ., Επίτομο Συνταγματικό Δίκαιο(2001),ςελ

14 3. Η κατάςχεςθ εντφπων με αςφαλιςτικά μζτρα Τα αςφαλιςτικά μζτρα ωσ ειδική διαδικαςία. Τα αςφαλιςτικά μζτρα αποτελοφν μορφι προςωρινισ δικαςτικισ προςταςίασ, θ οποία κατοχυρϊνεται ςτο άρκρο 20 1 του Συντάγματοσ. Η παροχι αποτελεςματικισ δικαςτικισ προςταςίασ αποτελεί γενικι αρχι και του δικαίου τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ, που ςτθρίηεται ςτισ ςυνταγματικζσ παραδόςεισ των κρατϊνμελϊν και τθν κατοχυρϊνει ςτα άρκρα 6 και 13 τθσ ΕΣΔΑ 27. Απαραίτθτθ προχπόκεςθ για τθ λιψθ αςφαλιςτικϊν μζτρων, ςφμφωνα με το ΚΠολΔ 682, είναι θ φπαρξθ επικείμενου κινδφνου ι επείγουςασ περίπτωςθσ. Άλλωςτε ςκοπόσ τθσ διαδικαςίασ αυτισ είναι «θ διαςφάλιςθ των αμφιςβθτοφμενων δικαιωμάτων των διαδίκων προσ αποτροπι του επικείμενου κινδφνου ωσ τθν οριςτικι κρίςθ τθσ διαφοράσ ι θ προςωρινι ρφκμιςθ νομικισ κατάςταςθσ λόγω ςυνδρομισ επείγουςασ περίπτωςθσ» 28. Αντικείμενο τθσ δίκθσ αυτισ είναι θ διερεφνθςθ τθσ φπαρξθσ ι ανυπαρξίασ ουςιαςτικοφ δικαιϊματοσ για τθν μετζπειτα ταχεία αλλά και προςωρινι προςταςία του. Πεδίο εφαρμογισ των αςφαλιςτικϊν μζτρων αποτελοφν τα ςτάδια προετοιμαςίασ τθσ ζκδοςθσ ενόσ δθμοςιεφματοσ κατά τα οποία είναι δυνατό να εγερκεί αγωγι για άρςθ ενδεχόμενθσ ι επικείμενθσ προςβολισ και παράλειψθσ τθσ ςτο μζλλον. Αντίκετα μετά τθ δθμοςίευςθ γεγονότοσ προςβλθτικοφ για ζνα απόλυτο δικαίωμα δεν είναι δυνατι θ λιψθ αςφαλιςτικϊν μζτρων κακϊσ δεν ςυντρζχει θ προχπόκεςθ του επείγοντοσ που απαιτεί ο νόμοσ(κπολδ 682) 29. Τα αςφαλιςτικά μζτρα δεν οδθγοφν ςε πλιρθ ικανοποίθςθ του δικαιϊματοσ, αλλά ιςχφουν προςωρινά χωρίσ να επθρεάηουν τθν κφρια δίκθ. Βαςικό χαρακτθριςτικό τουσ δθλαδι, αποτελεί ο παρεπόμενοσ χαρακτιρασ, ϊςτε να 27 Κεραμζασ Κονδφλθσ Νίκασ, Ερμηνεία κ.λ.π., ςελ.1319επ. 28 Κεραμζασ Κονδφλθσ Νίκασ, Ερμηνεία κ.λ.π., ςελ Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ

15 ςυνδζονται τελολογικϊσ με τθν κφρια αγωγι, θ οποία είναι εκκρεμισ ι αναμζνεται να αρχίςει. Ο ενδιαφερόμενοσ ακόμα και αν ζχει επιτφχει τθν ζκδοςθ αςφαλιςτικϊν μζτρων υπζρ του δεν πρζπει να αρκεςτεί ςε αυτό, αλλά να προχωριςει και ςτθν άςκθςθ τακτικισ αγωγισ γιατί λόγω τθσ ταχφτθτασ εκδίκαςθσ των αςφαλιςτικϊν μζτρων δεν προςφζρουν τισ αυτζσ δικονομικζσ εγγυιςεισ ορκισ κρίςθσ με τθν τακτικι διαδικαςία 30. Για να αποφαςίςει το δικαςτιριο τθν επιβολι αςφαλιςτικϊν μζτρων κα πρζπει να ςτακμίςει τθν προςβολι και το δικαιολογθτικό λόγο του δράςτθ. Πάντωσ ο δικαςτισ δεν είναι υποχρεωμζνοσ να διατάξει το αςφαλιςτικό μζτρο που ηθτείται, αλλά να επιλζξει ο ίδιοσ κάποιο άλλο, το οποίο κεωρεί καταλλθλότερο(κπολδ629 1) 31. Κατά τθν κρίςθ του, είναι το πλζον πρόςφορο για τθν εξαςφάλιςθ διατιρθςθ ι ρφκμιςθ τθσ κατάςταςθσ ανάλογα με τα πραγματικά περιςτατικά, ενϊ παράλλθλα είναι και το λιγότερο επαχκζσ Δυνατότητα κατάςχεςησ εντφπων με αςφαλιςτικά μζτρα. Αν και από τισ γενικζσ διατάξεισ περί αςφαλιςτικϊν μζτρων δεν προκφπτει κάποια ειδικι μεταχείριςθ ςε κζματα τφπου, γίνεται εν τοφτοισ δεκτό ότι ςε περίπτωςθ προςβολισ απόλυτων δικαιωμάτων, είναι δυνατι θ παροχι προςωρινισ δικαςτικισ προςταςίασ με καταδίκθ του προςβάλλοντοσ ςε άρςθ τθσ προςβολισ, παράλειψι τθσ ςτο μζλλον και ςε αυτοπρόςωπθ κετικι ενζργεια 32. Η ελλθνικι νομολογία πάντωσ είναι ιδιαίτερα διςτακτικι ωσ προσ τθν επιβολι αςφαλιςτικϊν μζτρων ςε περίπτωςθ παραβίαςθσ «δια του τφπου» δικαιωμάτων. Και αυτό γιατί θ επιβολι αςφαλιςτικϊν μζτρων μπορεί να επιφζρει τουσ μεγαλφτερουσ περιοριςμοφσ ςτον τφπο. Από τθ μια μεριά, ο χαρακτθριςμόσ ενόσ κινδφνου ωσ ιδιαίτερα ςοβαροφ που να δικαιολογεί τθν φπαρξθ δικαςτικισ προςταςίασ και από τθν άλλθ θ υποτίμθςθ τθσ αποςτολισ του τφπου, κα μποροφςε 30 Κεραμζασ Κονδφλθσ Νίκασ, Ερμηνεία κ.λ.π., ςελ Τηίφρασ Π., Αςφαλιςτικά μζτρα,ςελ Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ

16 να οδθγιςει ςε δυςεπίλυτεσ καταςτάςεισ. Ο κίνδυνοσ γίνεται ακόμα μεγαλφτεροσ ςε περίπτωςθ καταχρθςτικισ άςκθςθσ αίτθςθσ προςωρινϊν μζτρων με ςκοπό π.χ. τθν κακυςτζρθςθ δθμοςίευςθσ είδθςθσ με επίκαιρο χαρακτιρα 33. Συνεπϊσ κρίνεται ωσ πολφ δφςκολθ θ εκτίμθςθ από τον δικαςτι των αςφαλιςτικϊν μζτρων αλλά και το καταχρθςτικό τθσ άςκθςισ τουσ. Για το λόγο αυτό θ επιβολι αςφαλιςτικϊν μζτρων κατά των ΜΜΕ κα πρζπει να γίνεται με φειδϊ και μόνο ςτισ περιπτϊςεισ που θ προςβολι μπορεί να επιφζρει ςθμαντικι ηθμία ενϊ το μζτρο δεν κα πρζπει να είναι δυςανάλογο προσ τθ ηθμία αυτι. Σε καμία περίπτωςθ όμωσ δεν μπορεί να επιτραπεί με αςφαλιςτικά μζτρα θ κατάςχεςθ εντφπων αντίκετα προσ τα όςα ρθτά ορίηονται ςτο Σφνταγμα. Απαραίτθτθ προχπόκεςθ για τθν οποιαδιποτε τζτοια απόφαςθ είναι να μθν αντίκειται ςτθν ελευκερία του τφπου και ςτθ ςυνταγματικι επιταγι απαγόρευςθσ τθσ προλθπτικισ λογοκριςίασ 34. Η διαδικαςία που προβλζπεται ςτο Σ14 4 είναι υποχρεωτικι για τισ καταςχζςεισ εντφπων και οι επιτρεπόμενεσ κατ εξαίρεςθ περιπτϊςεισ κατάςχεςθσ απαρικμοφνται περιοριςτικά. Παράλλθλα για τθν επιβολι αςφαλιςτικϊν μζτρων είναι απαραίτθτο να μθν παραβιάηεται θ αρχι τθσ αναλογικότθτασ (ΚΠολΔ692 3), τα αςφαλιςτικά μζτρα να μθν ςυνίςτανται ςτθν ικανοποίθςθ του δικαιϊματοσ (ΚΠολΔ692 4) και να μθν προςβάλουν δικαιϊματα τρίτων (ΚΠολΔ692 5). Κρίνεται αναγκαίο ο δικαςτισ να ςτακμίςει και τον δικαιολογθτικό λόγο που προβάλλει ο δράςτθσ, αν δθλαδι υπάρχει δικαιολογθμζνο ςυμφζρον για τθ διάδοςθ του επιλιψιμου δθμοςιεφματοσ. Όπωσ ιδθ είπαμε πάντωσ ο δικαςτισ μπορεί να διατάξει κάποιο άλλο λιγότερο περιοριςτικό μζτρο όπωσ θ άςκθςθ του δικαιϊματοσ απάντθςθσ ι επανόρκωςθσ εκ μζρουσ του ίδιου δθμοςιογραφικοφ οργάνου. Συγχρόνωσ, πζρα από τα αςφαλιςτικά μζτρα, για τθν προςταςία του προςβαλλόμενου υπάρχουν και τα αποκαταςτατικά μζτρα αςφάλειασ. 33 Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ

17 Αποκαταςτατικζσ αγωγζσ είναι ζνδικα βοθκιματα που παρζχονται ςε πρόςωπο που υπζςτθ προςβολι ςτθν προςωπικότθτά του προκειμζνου να λάβει από τον υπαίτιο τθσ προςβολισ παροχι που κα του επιτρζψει να επαναφζρει το προςβλθκζν αγακό ςτθν πρότερι του κατάςταςθ 35. Κφριο κζμα για το οποίο ηθτάται προςταςία αποτελεί θ προςβολι τθσ προςωπικότθτασ. Η προςταςία τθσ προςωπικότθτασ απορρζει από τον ςυνδυαςμό των άρκρων 57, 914 και 59 ΑΚ. Η προςβολι κα πρζπει να είναι παράνομθ και να ειςχωρεί ςτθν προςωπικότθτα του ατόμου, να το διακωμωδεί και να υποτιμά ςτοιχεία τθσ προςωπικότθτάσ του 36. Δεν αρκεί απλϊσ θ προςβολι κάποιου αγακοφ από εκείνα που αποτελοφν το δικαίωμα τθσ προςωπικότθτασ. Επιπλζον ςτο νόμο 1178/1981 περί αςτικισ ευκφνθσ του τφπου, παράλλθλα με τισ διατάξεισ ΑΚ 914, 919, 920, 932 και 59, ρυκμίηονται οι αξιϊςεισ αποηθμίωςθσ και χρθματικισ ικανοποίθςθσ τθσ θκικισ βλάβθσ για προςβολζσ εκ μζρουσ του τφπου και πάντωσ ςυμπλθρϊνονται από τισ γενικζσ διατάξεισ για τθν προςωπικότθτα και τθν αδικοπρακτικι ευκφνθ Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ Στακζασ, Ερμηνεία του νζου νόμου περί τφπου2243/94, ςελ Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005), ςελ

18 ΤΜΠΕΡΑΜΑ Προςπακϊντασ να δϊςουμε μια τελικι απάντθςθ ςτο ερϊτθμα με το οποίο αςχολθκικαμε ςτθν παροφςα εργαςία, αν δθλαδι είναι δυνατι θ κατάςχεςθ εντφπων με τθ διαδικαςία των αςφαλιςτικϊν μζτρων, καταλιγουμε ςτα εξισ: Το Σφνταγμα ςτο άρκρο 14 κατοχυρϊνει τθν ελευκεροτυπία απαγορεφοντασ τθ λογοκριςία και κάκε άλλο προλθπτικό μζτρο κακϊσ επίςθσ και τθν κατάςχεςθ τόςο πριν τθν κυκλοφορία των εντφπων όςο και μετά. Όςον αφορά ςτθν κατάςχεςθ αυτι επιτρζπεται ςε τζςςερισ περιοριςτικά αναφερόμενεσ περιπτϊςεισ, μόνο μετά τθν κυκλοφορία του εντφπου και με τθν διαδικαςία που προβλζπεται. Μάλιςτα για περιςςότερθ προςταςία οι προχποκζςεισ αυτζσ δε μποροφν να αντικαταςτακοφν παρά μόνο με ανακεϊρθςθ του Συντάγματοσ και όχι από τον κοινό νομοκζτθ. Χάριν τθσ διαςφάλιςθσ τθσ ελευκεροτυπίασ θ δυνατότθτα άρςθσ τθσ προςβολισ που προκαλείται από κάποιο δθμοςίευμα και παράλειψισ τθσ ςτο μζλλον υποχωρεί και αναηθτοφνται άλλοι τρόποι αποκατάςταςθσ του προςβαλλόμενου, όπωσ θ επανόρκωςθ τθσ αναγραφισ ανακριβϊν ειδιςεων, θ καταχϊρθςθ κειμζνων για τθν αποκατάςταςθ τθσ αλικειασ ςτθν εφθμερίδα ι το περιοδικό που δθμοςίευςε τθν είδθςθ (άρκρα 36, 37 του νόμου 1092/1938). Στισ περιπτϊςεισ που θ ελευκερία του τφπου ςυγκροφεται με κάποιο άλλο ζννομο αγακό είναι δφςκολθ θ κρίςθ για το αν επιτρζπεται θ λιψθ αςφαλιςτικϊν μζτρων που να επιβάλλουν τθν κατάςχεςθ. Στθν προςπάκεια αυτι θ νομολογία είναι αντιφατικι και δεν παρζχει ιδιαίτερθ βοικεια. Σίγουρα θ παροχι προςωρινισ δικαςτικισ προςταςίασ με τθ διαδικαςία αυτι δε μπορεί να αμφιςβθτθκεί ςτισ υποκζςεισ που εντοπίηεται επικείμενοσ κίνδυνοσ ι επείγουςα περίπτωςθ, κα πρζπει ωςτόςο να γίνεται προςεκτικι ςτάκμιςθ από το δικαςτι ο οποίοσ καλείται να επιλζξει και το πλζον πρόςφορο μζτρο. Προτιμότερο είναι πάντωσ να επιλζγονται άλλου είδουσ αςφαλιςτικά μζτρα και άλλοι τρόποι αποκατάςταςθσ τθσ προςβολισ. 17

19 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ελευκερία του τφπου αποτελεί βαςικό ςτοιχείο του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ και κατοχυρϊνεται ςτο Σφνταγμα ςτο άρκρο 14. Για τθ καλφτερθ δυνατι προςταςία τθσ απαγορεφεται θ λογοκριςία και κάκε άλλο προλθπτικό μζτρο, ενϊ θ κατάςχεςθ εντφπων επιτρζπεται μόνο μετά τθν κυκλοφορία τουσ, ςε περιπτϊςεισ που περιοριςτικά αναφζρονται και φςτερα από παραγγελία του ειςαγγελζα. Η επιβολι τθσ κατάςχεςθσ με τθ διαδικαςία των αςφαλιςτικϊν μζτρων ςε περιπτϊςεισ προςβολισ απόλυτων δικαιωμάτων είναι επίφοβθ κακϊσ μπορεί να περιορίςει υπζρμετρα τθν κατοχυρωμζνθ ελευκεροτυπία. Η νομολογία είναι διςτακτικι, προτιμά βζβαια τθν επιβολι άλλων μζτρων για τθν προςταςία του προςβαλλόμενου. Freedom of the press constitutes an essential element of democracy and it is consolidated at the article 14 of our Constitution. For better protection, censorship and any other preventive measure are prohibited, while the confiscation of publication is allowed only after their circulation, in some limited cases and with the order of public prosecutor. The imposition of confiscation with restraining measures in cases of offence of absolute rights is dreaded as it may confine the freedom of the press. Our case law is hesitant, it prefers though the imposition of other measures in order to protect the insulted person. 18

20 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Καράκωςτασ Ι.Κ., Το δίκαιο των ΜΜΕ(2005). 2. Στακζασ, Ερμηνεία του νζου νόμου περί τφπου2243/ Τηίφρασ Π., Αςφαλιςτικά μζτρα. 4. Κεραμζασ Κονδφλθσ Νίκασ, Ερμηνεία κ.λ.π. 5. Γεωργόπουλοσ Κ., Επίτομο Συνταγματικό Δίκαιο(2001). 6. Δαγτόγλου Π.Δ., Συνταγματικό Δίκαιο Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(1991). 7. Χρυςόγονοσ Κ., Ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα(2002). 8. Δθμθτρόπουλοσ Α., Συνταγματικά Δικαιώματα Ειδικό Μζροσ Παραδόςεισ ( 2011). 9. Καίςαρθσ Π., Η ζννοια του αςζμνου κατά το αρ.29 Ν 5060/1931, ΝοΒ (27) (1979). 19

21 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Μον.Πρωτ.Ακ /1976, «Υπόκεςθ αγάπθ και μίςοσ». Μον.Πρωτ.Ηρακλ.345/1979, ΝοΒ 1979, ςελ «Υπόκεςθ απομνθμονευμάτων καπετάν Μαντουβά». Πλθμ.Ακ.44203/1980, Πλθμ.Ακ., Το Σ. 1981, ςελ.473, «Υπόκεςθ Αυριανι Καραμανλι». Α.Π. 1019/1986, Ποιν.Χρον. 1986, ςελ.912 «Υπόκεςθ άςεμνων δθμοςιευμάτων». Μον.Πρωτ.Ακ. 8064/1986, ΝοΒ ( 35) 1987, ςελ.403 «Υπόκεςθ τφποσ προςωπικότθτα αςφαλιςτικά μζτρα». Μον.Πρωτ.Θες /1998, «Υπόκεςθ λεξικοφ Μπαμπινιϊτθ (Βοφλγαροσ)». Μον.Πρωτ.Θες /1998, «Υπόκεςθ λεξικοφ Μπαμπινιϊτθ (Πόντιοσ)». Ολ.ΑΠ 13/1999, «Υπόκεςθ λεξικοφ Μπαμπινιϊτθ (Βοφλγαροσ)», ΝοΒ 48 (2000), ςελ.447επ. Μον.Πρωτ.Ακ. 5208/2000, «Υπόκεςθ Ανδρουλάκθ», Το Σ.2000, ςελ.543επ. ΑΠ, Τμ. Ε 458/1987, ΝοΒ 1987, ςελ.1433, «υπόκεςθ εφθμερίδα Βραδινι». Εφ.Ακ και 198/1970 ΑΠ, «Υπόκεςθ του βιβλίου : Το Αρμζνιςμα». The Sunday Times v. the United Kingdom (no. 2) 217 ( ). 20

22 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ i. Μονομελζσ Πρωτοδικείο Ακθνϊν Αρικμόσ. 5208/2000 Υπόκεςθ: Μ. Ανδρουλάκθ Η Ιερά Μονι Εςφιγμζνου Αγίου Όρουσ Άκω ηιτθςε να απαγορευκεί προςωρινά θ κυκλοφορία και διάκεςθ του βιβλίου του Μ. Ανδρουλάκθ «Μ ν Γυναικείο Αντιμυκιςτόρθμα», γιατί περιλαμβάνει κακυβριςτικζσ του κρθςκεφματοσ και άςεμνεσ περικοπζσ, με αποτζλεςμα οι αιτοφντεσ να υφίςτανται προςβολι τθσ προςωπικότθτάσ τουσ, ωσ προσ τθν εκδιλωςι τθσ, που αφορά το κρθςκευτικό ςυναίςκθμα. 38 Το δικαςτιριο απζρριψε τθν αίτθςθ διότι υποςτιριξε ότι το βιβλίο είναι λογοτεχνικό και περιζχει δθμιουργικι ζκφραςθ τθσ ανκρϊπινθσ φανταςίασ. Συνεπϊσ δε μπορεί να κεωρθκεί άςεμνο με τθν ζννοια του Ν.5060/1931 αλλά ζργο τζχνθσ, οπότε και εμπίπτει ςτο άρκρο 16 του Συντάγματοσ για το οποίο δεν εφαρμόηονται οι περιοριςμοί τθσ παραγράφου 3 του άρκρου 14 για τθν ελευκερία του τφπου. ii. Μονομελζσ Πρωτοδικείο Θεςςαλονίκθσ Αρικμόσ 24742/1998 Υπόκεςθ: Λεξικό Μπαμπινιϊτθ για το λιμμα Βοφλγαροσ Ο αιτϊν επικαλείται επείγουςα περίπτωςθ προςβολισ τθσ προςωπικότθτάσ του και τθσ εκνικισ του ταυτότθτασ και ηθτά με τθ λιψθ αςφαλιςτικϊν μζτρων να απαγορευκεί προςωρινά θ κυκλοφορία του λεξικοφ μζςα ςε οριςμζνθ προκεςμία και να καταβλθκεί χρθματικι ποινι. Το δικαςτιριο αποφάςιςε τθ λιψθ αςφαλιςτικοφ μζτρου, όχι όμωσ του δραςτικοφ μζτρου τθσ απαγόρευςθσ κυκλοφορίασ αλλά τθσ απάλειψθσ, ωσ προσ τθ δεφτερθ ςθμαςία του, του ςυγκεκριμζνου λιμματοσ από το λεξικό. Το ςκεπτικό που ακολοφκθςε ιταν ότι θ ςθμαςία αυτι δεν αποτελεί λιμμα που κα μποροφςε να καταχωρθκεί ςε ζνα λεξικό 38 Βλαχόπουλοσ Σ., Υπόθεςη Ανδρουλάκη Το Σ2000, ςελ.543επ. 21

23 το οποίο ζχει αποςτολι να διδάςκει και όχι απλϊσ να καταγράφει τθ γλωςςικι πραγματικότθτα. Ζτςι δζχτθκε ότι ο χαρακτθριςμόσ αυτόσ προςβάλλει τθν προςωπικότθτα του αιτοφντοσ, επιβάλλει επιπλζον ςτον Μπαμπινιϊτθ προςωπικι κράτθςθ δφο μθνϊν και απειλεί χρθματικι ποινι δφο εκατομμυρίων δραχμϊν ςτον κακζνα από τουσ κατθγοροφμενουσ ωσ μζςο αναγκαςτικισ εκτζλεςθσ. 22