Δπιμοπθωηικό ςλικό για ηην επιμόπθωζη ηων εκπαιδεςηικών ζηα Κένηπα ηήπιξηρ Δπιμόπθωζηρ. Σεύσορ 3: Κλάδορ ΠΔ02

Transcript

1 Δ.Π. Δκπαίδεςζη και Για Βίος Μάθηζη, ΔΠΑ ( ) ΔΠΙΜΟΡΦΩΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Δπιμοπθωηικό ςλικό για ηην επιμόπθωζη ηων εκπαιδεςηικών ζηα Κένηπα ηήπιξηρ Δπιμόπθωζηρ Σεύσορ 3: Κλάδορ ΠΔ02 B έκδοζη Αναθεωπημένη & Δμπλοςηιζμένη Τομέας Επιμόρφωσης & Κατάρτισης Πάηπα, Νοέμβπιορ 2010

2 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 2 ΡΟΟΛΜΛΟ Σν επηκνξθσηηθφ πιηθφ γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπηκφξθσζεο εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηεο Πξάμεο «Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ ζηε ρξήζε θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηδαθηηθή δηαδηθαζία» ηνπ ΔΠΔΑΔΚ ΗΗ, Γ ΚΠ, ρσξίζηεθε ζε πέληε ηεχρε (έλα ηεχρνο γηα ην Γεληθφ Μέξνο θαη ηέζζεξα αθφκε ηεχρε γηα ηνπο ηέζζεξηο θιάδνπο ηνπ Δηδηθνχ Μέξνπο). Σν θείκελν ηνπ Σεχρνπο 3 πνπ αθνινπζεί πεξηιακβάλεη ην αλαζεσξεκέλν επηκνξθσηηθφ πιηθφ γηα ην Δηδηθφ Μέξνο ηεο εθπαίδεπζεο επηκνξθσηψλ ηνπ θιάδνπ ΠΔ02 ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπηκφξθσζεο (ΚΔ). Σν πιηθφ επηθαηξνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο Πξάμεο «Δπηκφξθσζε ησλ Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε» ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε» ηνπ ΔΠΑ ( ). Σν πιηθφ ηνπ παξφληνο ηεχρνπο εθπνλήζεθε θαη επηθαηξνπνηήζεθε απφ ζπγγξαθηθή νκάδα κε επηθεθαιήο ηνλ επίθνπξν θαζεγεηή ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο Γεκήηξε Κνπηζνγηάλλε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ θαηάξηηζε ηνπ πιηθνχ 1 ζπκκεηείραλ νη: Γεκήηξεο Κνπηζνγηάλλεο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Α.Π.Θ., Σκήκα Φηινινγίαο (επηθεθαιήο ηεο νκάδαο ζχληαμεο, ππεχζπλνο γηα ην ζχλνιν ηνπ παξφληνο πιηθνχ θαη ζπγγξαθέαο γηα: Δλφηεηα Η, Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 2 & θεθ. 6, Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ. 1,2,3 & 5, Δλφηεηα IV: θεθ. 1-4 & θεθ. 5.1, Δλφηεηα V: θεθ.1-2) & Αθξηηίδνπ Μαξία, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 / Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο, ππνςήθηα δξ. Νενειιεληθήο Φηινινγίαο (Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 4.1 & θεθ. 4.3, Δλφηεηα ΗΗΗ: θεθ. 5 (ζε ζπλεξγαζία) θαη Δλφηεηα V: θεθ. 3.5.), Αλησλνπνχινπ ηαπξνχια, Γισζζνιφγνο, κεηαπηπρηαθφ δίπισκα ζπνπδψλ ζηελ Δθαξκνζκέλε Γισζζνινγία κε εηδίθεπζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία κέζσ ΣΠΔ ( Δλφηεηα ΗΗΗ: θεθ. 5 (ζε ζπλεξγαζία) θαη Δλφηεηα V: θεθ. 3.8.), Βαθαινχδε Αλαζηαζία Γ., Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, δξ. ηζηνξηθφο-βπδαληηλνιφγνο, ζρνιηθή ζχκβνπινο θηινιφγσλ, επηκνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 5.1, Δλφηεηα V: θεθ. 3.6 & 3.7), Γηάλλνπ Σξηαληαθπιιηά, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 / Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο, ππνςήθηα δξ. Κιαζηθήο Φηινινγίαο, επηκνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 3, Δλφηεηα ΗΗΗ: θεθ. 5.3, Δλφηεηα V: θεθ. 3.4), 1 Σα θείκελα ησλ ζπγγξαθέσλ ζηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πιηθνχ έρνπλ ελνπνηεζεί ζχκθσλα κε ηε λέα ζρνιηθή Γξακκαηηθή Νέαο Διιεληθήο Γιψζζαο Α, Β, Γ Γπκλαζίνπ (. Υαηδεζαββίδεο ζε ζπλεξγαζία κε Αζ. Υαηδεζαββίδνπ). Σε θηινινγηθή επηκέιεηα ηεο αξρηθήο έθδνζεο είρε ε Μαξία Αξαπνπνχινπ, γισζζνιφγνο επηζηεκνληθή ζπλεξγάηηδα ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο. Σελ επζχλε ηεο ειεθηξνληθήο ζειηδνπνίεζεο θαη ςεθηαθήο επηκέιεηαο είρε ε Μ. Αθξηηίδνπ, κέινο ηεο ζπγγξαθηθήο νκάδαο.

3 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 3 Γθίθα Διέλε, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, δξ. Γηδαθηηθήο ηεο Ηζηνξίαο, (Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 5.2), Μαπξνζθνχθεο Γεκήηξεο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Α.Π.Θ., Σκήκα Φηινζνθίαο θαη Παηδαγσγηθήο (Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 5.3), Νέδε Μαξία, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, δξ. Γηδαθηηθήο ησλ Νέσλ Διιεληθψλ, επηκνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα III: θεθ. 4.3), Νηθνιαΐδνπ νθία, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, δξ. Γηδαθηηθήο ηεο Λνγνηερλίαο θαη ΣΠΔ, επηκνξθψηξηα ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα ΗΗ: θεθ. 4.2, Δλφηεηα V: θεθ. 3.1 ), Παπιίδνπ Μαξία, Γισζζνιφγνο, κεηαπηπρηαθφ δίπισκα ζπνπδψλ ζηελ Δθαξκνζκέλε Γισζζνινγία κε εηδίθεπζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία κέζσ ΣΠΔ (Δλφηεηα III: θεθ. 4.1, 4.2), Σνπινχκεο Κνζκάο, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, δξ. Ηζηνξίαο, επηκνξθσηήο ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (Δλφηεηα V: θεθ. 3.2), Σζέιηθαο σηήξεο, Δθπαηδεπηηθφο ΠΔ02 / Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο (Δλφηεηα ΗΗΗ: θεθ. 5.2, Δλφηεηα V: θεθ. 3.3). Μεγάιν κέξνο ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ ζηεξίδεηαη ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί απφ ην Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο θαη θπξίσο ζηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε». Δπραξηζηνχκε ζεξκά ην Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο γηα ηε δπλαηφηεηα πνπ καο έδσζε λα αμηνπνηήζνπκε θαη λα ελζσκαηψζνπκε ζηα παξαδείγκαηά καο ην πιηθφ απηφ. Ζ παξνχζα πξφηαζε ζπληάρζεθε ζην πιαίζην ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο εηδηθήο επηζηεκνληθήο επηηξνπήο, απνηεινχκελεο απφ ηνπο: Υαξάιακπν Εαγνχξα, Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, ν νπνίνο έρεη ηελ επζχλε ζπληνληζκνχ ησλ εξγαζηψλ ηεο επηηξνπήο Βαζίιεην Γαγδηιέιε, Αλαπιεξσηή Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Μαθεδνλίαο Βαζίιεην Κφκε, Αλαπιεξσηή Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ Γεκήηξην Κνπηζνγηάλλε, Δπίθνπξν Καζεγεηή Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο Υξφλε Κπλεγφ, Καζεγεηή Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ Γεκήηξην Φχιιν, Καζεγεηή Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. Ζ σο άλσ εηδηθή επηζηεκνληθή επηηξνπή ιεηηνπξγεί ζηελ παξνχζα Πξάμε σο Δπηζηεκνληθή Δπηηξνπή ηνπ ΔΑ.ΗΣΤ, ζπκπξάηηνληνο επηζηεκνληθνχ θνξέα πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ. Σν παξφλ επηκνξθσηηθφ πιηθφ απνηειεί ηδηνθηεζία ηνπ ΤπΠΓΒΜ θαη θαιχπηεηαη απφ ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ.

4 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 4 ΡΕΛΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΩΓΗ. Πεξηγξαθή θαη ηξόπνο ρξήζεο ηνπ επηκνξθσηηθνύ πιηθνύ... 8 [ΔΝΟΣΗΣΑ Ι] Η εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ Ζ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. Απφ ην ηερληθνθεληξηθφ ζην νινθιεξσκέλν πξφηππν χλδεζε ηνπ νινθιεξσκέλνπ πξνηχπνπ κε ηε λέα νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα: ε θνηλσλία ηεο γλψζεο θαη νη απαηηήζεηο γηα δεκηνπξγηθφηεηα Ζ δηεζλήο εκπεηξία Ζ ειιεληθή εκπεηξία. πλήζεηο δπζθνιίεο θαηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ΣΠΔ θαη γξακκαηηζκόο Γξακκαηηζκφο: νξηζκφο θαη ζεσξεηηθνί πξνβιεκαηηζκνί Ζ ζρέζε ησλ ΣΠΔ κε ηε δηδαζθαιία ησλ αλζξσπηζηηθψλ καζεκάησλ ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο: Θεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δψλε ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ [ΔΝΟΣΗΣΑ ΙΙ]: Γηδαθηηθή ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ θαη ΣΠΔ Δηζαγσγή Θεσξεηηθό πιαίζην ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ Οη αξρηθέο αλαδεηήζεηο: ζεσξεηηθφ πιαίζην θαη ν ππνινγηζηήο σο δάζθαινο Ζ έληνλε επηζηεκνληθή δχκσζε ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη 1980 θαη νη ζπλέπεηέο ηεο ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ Οη λέεο ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο θαη ν ππνινγηζηήο σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο Πξφζθαηεο επηζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο Ο ππνινγηζηήο σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη νη πνιπγξακκαηηζκνί πκπεξάζκαηα Οη ΣΠΔ ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθώλ Σν κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ (αληηθείκελν, κέζνδνη, ζηφρνη)

5 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ θαη ΣΠΔ Οη ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο Δηζαγσγή. Λνγνηερληθή ζεσξία θαη δηδαθηηθή πξαθηηθή Ζ δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ΣΠΔ θαη δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ζην πιαίζην ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ΣΠΔ θαη δηδαζθαιία ηεο Ιζηνξίαο Γηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο Γηδάζθνληαο Ηζηνξία κε ηελ ππνζηήξημε ΣΠΔ Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο Αλαδπόκελνη ξόινη, παξαδνρέο θαη αληηιήςεηο εθπαηδεπηηθώλ θαη καζεηώλ [ΔΝΟΣΗΣΑ ΙΙΙ]: Υξήζε βαζηθώλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο ζηα θηινινγηθά καζήκαηα Δηζαγσγή Η εηζαγσγή ηεο κεραλήο ζηελ παηδαγσγηθή ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ θαη νη ζπλέπεηέο ηεο Σα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιόγνπ Καηεγνξηνπνίεζε θαη πνιηηηζκηθφο ρξσκαηηζκφο ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ παξαγσγήο ιφγνπ Πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ: Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ Γηαδίθηπν, ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα γξαπηήο επηθνηλσλίαο θαη δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ Γηαδίθηπν θαη γισζζηθή δηδαζθαιία ζηε ρψξα καο: δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνί Σν Web 2.0 θαη ε αμηνπνίεζή ηνπ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα Δηζαγσγή Πξαθηηθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ θαη ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ (blogs): Ηδηαηηεξφηεηεο, εξεπλεηηθέο αλαδεηήζεηο θαη αμηνπνίεζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία Δθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο Wiki Οη Γηαδξαζηηθνί Πίλαθεο θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηα θηινινγηθά καζήκαηα Δηζαγσγή Ζ δηεζλήο εκπεηξία Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα πκπεξάζκαηα

6 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 6 [ΔΝΟΣΗΣΑ IV]: Υξήζε ινγηζκηθώλ εηδηθόηεηαο γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε Δηζαγσγή Καηεγνξίεο εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ Α. Καηεγνξηνπνίεζε ζχκθσλα κε ηνλ βαζκφ αιιειεπίδξαζεο Β. Καηεγνξηνπνίεζε ζχκθσλα κε ηε ρξήζε ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία Αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ Έλα παξάδεηγκα αμηνιόγεζεο ινγηζκηθώλ κε βάζε ηελ θνηλσληθν-ζεκεησηηθή πξνζέγγηζε Παξνπζίαζε ινγηζκηθώλ (αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα) Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ γηα ηελ απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηε γιψζζα Αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα θαη δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ Ζιεθηξνληθνί ζπκθξαζηηθνί πίλαθεο ιέμεσλ ζε ινγνηερληθά έξγα: Έλα παξάδεηγκα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο Άιια δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηνπο θηινιφγνπο [ΔΝΟΣΗΣΑ V]: Αμηνιόγεζε θαη πξνζαξκνγή εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ Δηζαγσγή ελάξηα: δνκή θαη αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ Ζ δνκή ελφο ζελαξίνπ Ζ σο ηψξα εκπεηξία. Σα ραξαθηεξηζηηθά ελφο θαινχ ζελαξίνπ H δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ Γηδαθηηθέο πξνηάζεηο θαη παξαδείγκαηα εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ ΣΠΔ θαη ινγνηερλία. Απφ ηε ζεσξία ζηε δηδαθηηθή πξάμε: δχν δηδαθηηθέο πξνηάζεηο Απφ ηηο ιέμεηο ζηηο έλλνηεο θαη ζηηο ηδέεο: Ζ «κλήκε». Γηαζεκαηηθφ ζελάξην δηδαζθαιίαο «Ρήκαηα ηεο ΑΔ πνπ ζπληάζζνληαη κε απαξέκθαην ή θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή: Γηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπο». ελάξην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ζηε δηδαζθαιία ηνπ ζπληαθηηθνχ ηεο αξραίαο ειιεληθήο «Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε, απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιεληζηηθή επνρή

7 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Γπλαίθεο, ηζηνξία θαη εξγαζία: Οη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπ». Μηα δηδαθηηθή παξέκβαζε κε ρξήζε ΣΠΔ «Μηα αξραηνινγηθή αλαζθαθή ζηηο Μπθήλεο». Γηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο/Αβάθην Δ-Slate θαη ηνπ δηαδηθηχνπ «Αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν ζε ζχγθξηζε κε ην ηαπσληθφ ζέαηξν Νoh-Kyogen θαη δπλαηφηεηα πξνέθηαζεο ζηελ Comedia dell' Arte». Γηαζεκαηηθή εξγαζία ηχπνπ WebQuest Μηα πνιπήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή: αμηνπνίεζε ησλ άηππσλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ ζην πιαίζην ηνπ γισζζηθνχ γξακκαηηζκνχ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ A. ΥΟΛΙΑΜΔΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ B. ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΙΜΙΚΟ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Γ - ΥΡΗΙΜΟΙ ΓΙΚΣΤΑΚΟΙ ΣΟΠΟΙ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Γ - ΓΙΓΑΚΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ [ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ]

8 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 8 ΕΙΑΓΩΓΘ. Περιγραφι και τρόποσ χριςθσ του επιμορφωτικοφ υλικοφ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Ζ εμνηθείσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηε ρξήζε, γεληθή αιιά θαη παηδαγσγηθή, ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ) απνηειεί κφληκν ζηφρν ηεο πνιηηηθήο πνιιψλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηνλ δπηηθφ, θαη φρη κφλν, θφζκν θαηά ηηο ηειεπηαίεο δχν ηνπιάρηζηνλ δεθαεηίεο. Απηφ είλαη εκθαλέο θαη ζηελ Διιάδα, ηδηαίηεξα απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη εμήο. Ζ φιε πξνζπάζεηα θπξηαξρείηαη απφ κηα αληίιεςε πνπ ζα κπνξνχζακε λα απνθαιέζνπκε εξγαιεηαθή ινγηθή. ην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο ε έκθαζε δίλεηαη ζηνλ ππνινγηζηή σο εξγαιείν θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ λα ζπκβάιεη ζηελ αιιαγή ησλ δεδνκέλσλ ζηελ εθπαίδεπζε. Σν ζέκα φκσο είλαη εμαηξεηηθά πην ζχλζεην, θαζψο ζηελ φιε απηή δηαδηθαζία εκπιέθεηαη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζην ζχλνιφ ηνπ θαη κε ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ πνπ κπνξεί λα εληζρχνπλ ή λα εκπνδίδνπλ ηελ φιε πξνζπάζεηα. Κάπνηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα ζα θαηαζηήζνπλ ηελ επηζήκαλζε απηή ζαθέζηεξε. Οη εμεηάζεηο εηζαγσγήο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε απνηεινχλ ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηνπ ζπζηήκαηνο πνπ πξνζδηνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηα φξηα ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζην ιχθεην. Μνηξαία, επνκέλσο, ην ζηνηρείν απηφ ηνπ ζπζηήκαηνο κε ηνλ ηφζν ηζρπξφ ξφιν ζην «ηη» θαη ην «πψο» ηεο δηδαζθαιίαο ζηε ζπγθεθξηκέλε βαζκίδα εθπαίδεπζεο πξνζδηνξίδεη θαη ηα φξηα ησλ πξσηνβνπιηψλ ζε ζρέζε κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηα ηζρχνληα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα θαη ηηο ηζρχνπζεο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, κέξνο ησλ νπνίσλ κπνξεί λα επλνεί ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ θαη κέξνο λα ηελ απνηξέπεη. Καη έλα ηειεπηαίν ελδεηθηηθφ παξάδεηγκα απφ ηνλ ρψξν ησλ δηδαζθφλησλ. πάληα ζπλεηδεηνπνηνχκε, φζνη δηδάζθνπκε γηα πνιιά ρξφληα ζηελ εθπαίδεπζε, φηη έρνπκε απνθηήζεη κηα ζπγθεθξηκέλε ηαπηφηεηα δηδάζθνληνο, ε νπνία είλαη ην απνηέιεζκα ηεο καθξνρξφληαο ζπκκεηνρήο καο ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δηδαθηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ ηαπηφηεηά καο απηή ζέηεη ηα φξηα ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ θαη κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. πλήζσο ληψζνπκε απφιπηα εμνηθεησκέλνη κε κνξθέο δηδαζθαιίαο θαη εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά ηα νπνία είλαη πην θνληά ζηε δηδαθηηθή καο ηαπηφηεηα θαη ην αληίζεην. Γελ είλαη ηπραίν φηη ηα θχξηα δεηήκαηα-εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη ζε θάζε επηκνξθσηηθή δηαδηθαζία εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη ε «εζηίαζε ζηε δηδαθηηθή πξάμε θαη φρη ζηηο ζεσξίεο», ζην

9 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 9 «ηη ζα θάλνπκε κέζα ζηελ ηάμε», «πψο ζα δηδάμνπκε θαιχηεξα ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηεο ησλ εγρεηξηδίσλ» θηι. Δίλαη πξνθαλέο φηη σο έλα βαζκφ ηα εξσηήκαηα απηά είλαη απνιχησο θαηαλνεηά, αθνχ κέξνο ησλ επηκνξθψζεσλ ζηε ρψξα καο έρεη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ «γεληθνχ θαη αφξηζηνπ» ή δηαθαηέρεηαη ελδερνκέλσο απφ ζεσξίεο πνπ δε ζπλδένληαη κε ην δηα ηαχηα ηεο εθπαηδεπηηθήο πξαθηηθήο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, πίζσ απφ ηα εξσηήκαηα απηά δελ είλαη δχζθνιν λα αλαγλσξηζηεί κηα ηάζε γηα θπζηθνπνίεζε ηνπ ηζρχνληνο θαη απνζεσξεηηθνπνίεζή ηνπ. Με άιια ιφγηα, ζηα εξσηήκαηα απηά ε δηδαθηηθή πξαθηηθή εθιακβάλεηαη σο θάηη ην θπζηθφ θαη νπδέηεξν, ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ πξέπεη λα θηλεζεί ε θάζε επηκνξθσηηθή δηαδηθαζία. Κάηη ηέηνην φκσο δελ ηζρχεη: πίζσ απφ θάζε εξψηεκα, φπσο θαη απφ θάζε δηδαθηηθή πξαθηηθή, ππάξρεη ζεσξία είηε απηφ ην αληηιακβαλφκαζηε είηε φρη. Πξψηηζην θαζήθνλ θάζε επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο πηζηεχνπκε πσο είλαη ε αλάδεημε απηήο ηεο αφξαηεο ζεσξίαο θαη ε παξνρή ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο εξγαιείσλ κε ηε βνήζεηα ησλ νπνίσλ ζα κπνξνχλ λα επηιέγνπλ ζπλεηδεηά θαη φρη επεηδή θάηη ηέηνην ηζρχεη ηε δηδαθηηθή ινγηθή θαη πνξεία πνπ ζα αθνινπζήζνπλ. Έλαο απφ ηνπο άμνλεο γχξσ απφ ηνπο νπνίνπο δηακνξθψζεθε ε ινγηθή ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ πνπ αθνινπζεί είλαη απηφο. Γελ πξφθεηηαη γηα πιηθφ «ηπθινζνχξηε» πνπ ζα καο παξέρεη παξαδείγκαηα θαη ινγηζκηθά γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζην ζρνιείν, αιιά γηα πιηθφ κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε πξνβιεκαηηζκνχ πνπ ζα ηζνξξνπεί αλάκεζα ζηε ζεσξία θαη ηελ πξάμε. Ζ αλαγλψξηζε ηεο εθπαηδεπηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο ζεκαληηθήο παξακέηξνπ γηα ηελ ηχρε πνπ ζα έρεη θάζε απφπεηξα αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ απνηειεί, φπσο επηζεκάλακε ήδε, έλαλ ζεκαληηθφ άμνλα πνπ πξνζδηφξηζε ην είδνο θαη ηε κνξθή ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ πνπ παξέρεηαη. Πξφζεζή καο δελ είλαη λα δψζνπκε απιψο εχπεπηα ζελάξηα, ηα νπνία κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ρσξίο δπζθνιία ζην πιαίζην ηνπ ηζρχνληνο δηδαθηηθνχ παξαδείγκαηνο. ε απηή ηελ πεξίπησζε ε πξνζηηζέκελε απφ ηηο ΣΠΔ παηδαγσγηθή αμία είλαη ειάρηζηε θαη δε δηθαηνινγείηαη ε επέλδπζε ηφζσλ πιηθψλ θαη αλζξψπηλσλ πφξσλ. Αληίζεηα, πξφζεζή καο είλαη λα εληζρχζνπκε ππάξρνπζεο αλαδεηήζεηο (ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ (Π..), ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, αιιά θαη ζηηο ζρνιηθέο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, γεληθφηεξα) πξνο ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ, παξέρνληαο πιηθφ γηα πξνβιεκαηηζκφ θαη πνιιέο ηδέεο γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε. Φξνληίζακε έηζη ψζηε θάπνηεο απφ απηέο ηηο ηδέεο λα έρνπλ ήδε αμηνπνηεζεί δηδαθηηθά ζην ειιεληθφ ζρνιείν. Έλα εχινγν φκσο εξψηεκα κπνξεί λα ηεζεί: εθζπγρξνληζκφο ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ, λαη, αιιά πξνο πνηα θαηεχζπλζε; Σν εξψηεκα είλαη πξάγκαηη θαίξην, αιιά ε απάληεζε δελ είλαη δχζθνιε. Ζ επηζηεκνληθή αλαδήηεζε ησλ ηειεπηαίσλ δεθαε-

10 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 10 ηηψλ ζπγθιίλεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο κεηαηξνπήο ηνπ ζρνιείνπ ζε ρψξν πξσηνβνπιίαο, δεκηνπξγίαο θαη αλαδήηεζεο. Έλαλ ρψξν πνπ ζα πξνεηνηκάδεη πνιίηεο δεκηνπξγηθνχο αιιά θαη ζθεπηφκελνπο. Κάηη ηέηνην δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε κεραληζηηθή δηεθπεξαίσζε ηεο δηδαθηέαο χιεο αιιά νχηε θαη κε ππνινγηζηηθέο εθαξκνγέο πνπ εμππεξεηνχλ κηα ηέηνηα ινγηθή. Αληίζεηα, απηφ κπνξεί λα εμππεξεηεζεί απφ έλα ζρνιείν πνπ αλαγλσξίδεη ηελ πξσηνβνπιία ησλ δηδαζθφλησλ, ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπο σο ππνζηεξηρηψλ ησλ καζεηψλ ζηελ αλαδήηεζε ηεο γλψζεο θαη ηε ζχλζεζε ησλ απφςεψλ ηνπο. Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηα θαηεχζπλζε ζηελ επηκνξθσηηθή δηαδηθαζία κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί απφ επηκνξθσηηθφ πιηθφ πνπ εληζρχεη ηελ αλαδήηεζε θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηνπο παξέρεη ζεσξεηηθφ πιαίζην αιιά θαη παξαδείγκαηα δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο. Απνηειεί, επνκέλσο, ζπλεηδεηή καο επηινγή λα εληζρχζνπκε απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο ζην πιηθφ πνπ αθνινπζεί. εκαληηθφ ξφιν ζην είδνο ηνπ παξερφκελνπ πιηθνχ παίδνπλ θαη δχν άιινη παξάγνληεο: ην ππάξρνλ Π.. γηα ηελ επηκφξθσζε θαη ην εηδηθά εθπαηδεπκέλν ζψκα επηκνξθσηψλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο. Ζ εθπαίδεπζε επηκνξθσηψλ δε γίλεηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα θαη απνηειεί κηα ζεκαληηθή θαηάθηεζε, αθνχ νη επηκνξθσηέο πξνέξρνληαη απφ ην ζψκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη επνκέλσο γλσξίδνπλ θαιά ηηο ηζρχνπζεο πξαθηηθέο θαη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Γηα πξψηε θνξά, σζηφζν, παξέρεηαη έλα Π.. γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ρψξα καο. Σν παξφλ πιηθφ θηλείηαη ζην πιαίζην ηνπ ηζρχνληνο Π.. θαη παξάιιεια απνβιέπεη ζην λα απνηειέζεη έλα ζηήξηγκα ζηελ πξνζπάζεηα ησλ επηκνξθσηψλ λα θάλνπλ θαιχηεξα ηε δνπιεηά ηνπο. Παξ φηη, επνκέλσο, κπνξεί λα δηαβαζηεί απηφλνκα, δε γξάθεηαη σο κηα «κέζνδνο δηδαζθαιίαο άλεπ δηδαζθάινπ». Αληίζεηα, πξνυπνζέηεη ηνλ εθπαηδεπκέλν επηκνξθσηή πνπ κπνξεί λα επηιέμεη ελφηεηεο ή ζελάξηα γηα δηδαζθαιία, ζπδήηεζε ή θαη ακθηζβήηεζε. Αμίδεη, ηέινο, λα πνχκε ιίγα ιφγηα γηα ηελ νκάδα πνπ ζπλέζεζε ην πιηθφ απηφ. Πξφθεηηαη γηα κηα κηθηή νκάδα απφ παλεπηζηεκηαθνχο, νη νπνίνη έρνπλ εξγαζηεί αξθεηά ρξφληα σο εθπαηδεπηηθνί, θαη πξνζνληνχρνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ηνπο απαζρνιεί ην δήηεκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Ζ νκάδα απηή έρεη κηα επξχηεξε ζπλαληίιεςε ζε ζέκαηα ζεσξίαο θαη δηδαζθαιίαο. Δίλαη πξνθαλέο φκσο φηη δελ ππάξρεη απφιπηε ηαχηηζε, θάηη πνπ ζα ήηαλ εμαηξεηηθά δχζθνιν λα επηηεπρζεί θαη δελ μέξνπκε, άιισζηε, αλ ππάξρεη ιφγνο λα επηδησρζεί θάηη ηέηνην. ύληνκε πεξηγξαθή ησλ πεξηερνκέλσλ Σν πιηθφ πνπ αθνινπζεί ζθνπφ έρεη λα παξάζρεη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν θαη λα ππνζηεξίμεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα αλαπηπρζνχλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκφξθσζεο. Απαξηίδεηαη απφ

11 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 11 ζεσξεηηθά θείκελα, δηδαθηηθά ζελάξηα, ζρνιηαζκέλε βηβιηνγξαθία θαη θαηαιφγνπο ρξήζηκσλ δηαδηθηπαθψλ δηεπζχλζεσλ. Σα ζεσξεηηθά θείκελα αθνξνχλ δεηήκαηα δηδαθηηθήο θαη αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ, εθαξκνγήο θαη αμηνιφγεζεο ινγηζκηθνχ, αλάιπζεο ηεο κέρξη ζήκεξα ε- κπεηξίαο θηι. Σα θείκελα επηδηψθνπλ λα δηεπθνιχλνπλ ηνπο ΠΔ02 λα αληηκεησπίζνπλ ην ζρνιείν σο ηζηνξηθή θαηαζθεπή θαη λα αληηιεθζνχλ ηνλ ξφιν ηνπο, φρη απιψο σο ππνζηεξηθηψλ ηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ αιιά σο ππνζηεξηθηψλ ηεο αιιαγήο ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ πξνο έλα ζρνιείν δπλακηθφ θαη ζχγρξνλν. Σν επηκνξθσηηθφ απηφ πιηθφ έρεη, επνκέλσο, επξχηεξν ζεσξεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη δε ζθνπεχεη ηφζν ζηελ παξνπζίαζε ζπγθεθξηκέλσλ ινγηζκηθψλ φζν ζηελ άζθεζε ζηελ θξηηηθή αλάγλσζε ηνπ πξνζθεξφκελνπ ινγηζκηθνχ θαη ζηελ ηεθκεξησκέλε αμηνιφγεζε ησλ δηαζέζηκσλ δηδαθηηθψλ ζελαξίσλ. Ζ Δλόηεηα Ι πεξηιακβάλεη δχν κέξε. ην πξψην κέξνο κε ηίηιν «Η εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ» αλαιχνληαη ηα δεδνκέλα ηεο δηεζλνχο θαη ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο ζε ζρέζε κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Δπηρεηξείηαη, επηπιένλ, λα γίλεη ζαθέο φηη ε γφληκε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο θαη ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ είλαη κηα εχθνιε θαη απιή δηαδηθαζία πνπ εμαληιείηαη ζηελ απφθαζε γηα δεκηνπξγία θάπνηνπ ινγηζκηθνχ παηγληψδνπο ραξαθηήξα, πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρζεί ε δηδαζθαιία ζηα ζρνιεία. Αληίζεηα, πξφθεηηαη γηα κηα πνιχπινθε θαη ζχλζεηε ππφζεζε. Απηή πνπ απνθαιέζακε ήδε εξγαιεηαθή ινγηθή είλαη, επνκέλσο, απαξαίηεην λα δψζεη ηε ζέζε ηεο ζε κηα ζαθή ζηξαηεγηθή, ε νπνία ζα απνηειεί ηελ αθεηεξία θαη ην ζεκείν αλαθνξάο γηα θάζε επηκέξνπο ελέξγεηα. Σν παξφλ επηκνξθσηηθφ πιηθφ θαη ε φιε ινγηθή ηνπ ζηνρεχνπλ αθξηβψο πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε: ηνπ εμνπιηζκνχ ησλ θηινιφγσλ κε ζεσξεηηθά εθφδηα θαη παξαδείγκαηα πνπ ζα θαζηζηνχλ εθηθηή κηα ζπλνιηθή, ηζηνξηθά ππνςηαζκέλε, αλάγλσζε ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ζα γίλεηαη αληηιεπηή θαη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην αλαθνξάο γηα ηελ πξνηεηλφκελε αλάγλσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη ην πιαίζην ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη αλαπηχζζεηαη αλαιπηηθά ζην δεχηεξν θεθάιαην ηεο ίδηαο ελφηεηαο κε ηίηιν «ΣΠΔ θαη γξακκαηηζκόο». Δδψ επηρεηξείηαη ν νξηζκφο ηεο έλλνηαο θαη ε παξνπζίαζε ηεο ζρεηηθήο δηακάρεο ζηε βάζε δχν ζεσξεηηθψλ κνληέισλ: ηνπ απηφλνκνπ θαη ηνπ ηδενινγηθνχ. Ζ έλλνηα ηνπ γξακκαηηζκνχ δελ έρεη γηα φινπο ην ίδην πεξηερφκελν, είλαη φκσο ζαθψο θάηη δηαθνξεηηθφ απφ ηελ απιή γλψζε γξαθήο θαη αλάγλσζεο, θαζψο αθνξά ηε δπλαηφηεηα ηνπ εγγξάκκαηνπ αηφκνπ λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά ζε δηάθνξεο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο πνπ επηβάιιεη ε εθάζηνηε θνηλσληθή, πνιηηηζκηθή θαη νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα. Με κηα ηέηνηα νπηηθή κεηαβάιιεηαη ζεκαληηθά ην ηνπίν ζηνλ ρψξν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, φρη κφλν σο πξνο ην πψο ζα αμηνπνηήζνπκε θαιχηεξα ηηο ΣΠΔ ζε κηα δεδνκέλε δηδαζθαιία αιιά θαη πψο ζα πξνζαξκφζνπκε ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο

12 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 12 ιεηηνπξγηθέο αιιά θαη θξηηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηηο ΣΠΔ). ηα επηκέξνπο θεθάιαηα ηεο ελφηεηαο απηήο ζα επηρεηξεζεί ε αλάδεημε ηεο ηζηνξηθφηεηαο ησλ ηερλνινγηψλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη κηα ζχληνκε αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ ρψξνπ κε έκθαζε ζηε δηακφξθσζε ηνπ λένπ πεξηερνκέλνπ ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο: ηνλ ςεθηαθφ (digital) ή λέν γξακκαηηζκφ 2 (new literacy). ηε ζπλέρεηα ζα δηεξεπλεζνχλ νη επξχηεξεο αιιαγέο ηεο επνρήο καο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηέο ζπλδένληαη κε ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθέο επηδηψμεηο θαη πξαθηηθέο ηνπο. Σέινο, ζα εζηηάζνπκε ην ελδηαθέξνλ καο ζηελ αλάιπζε ησλ πξαθηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πνπ δηαπεξλνχλ ην ζεκεξηλφ δεπηεξνβάζκην ζρνιείν, θαη ζρεηίδνληαη εκκέζσο ή ακέζσο κε ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, θαζψο θαη ζηνπο ηξφπνπο ζχλδεζεο ησλ πξαθηηθψλ απηψλ κε ηε γφληκε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. ηελ αλαζεσξεκέλε παξνχζα έθδνζε ηνπ πιηθνχ πξνζηίζεηαη έλα αθφκε θεθάιαην: κηα ελδεηθηηθή δηδαθηηθή πξφηαζε ζην αληηθείκελν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ζε ηξεηο δηαθνξεηηθέο δηδαθηηθέο εθδνρέο, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί ε ζεκαζία πνπ έρεη ε δηδαθηηθή πξαθηηθή ζηελ ππνδνρή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Ζ Δλφηεηα ΗΗ, «Γηδαθηηθή ησλ θηινινγηθώλ καζεκάησλ θαη ΣΠΔ», πεξηιακβάλεη θεθάιαηα πνπ εμεηάδνπλ ρσξηζηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε θάζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν: γιψζζα, αξραία ειιεληθή γξακκαηεία θαη γιψζζα, ινγνηερλία, ηζηνξία. ε θάζε θεθάιαην ζίγνληαη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο δηδαθηηθήο, ηεο ηζηνξίαο θαη ηεο ηδενινγίαο ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν. Ζ πεξηδηάβαζε ζηελ ηζηνξία ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ θξίλεηαη απαξαίηεηε, θαζψο ε ζεψξεζή καο βαζίδεηαη ζηελ πεπνίζεζε θάηη πνπ εθθξάδεηαη θαη ζην Π.. φηη πξέπεη λα απνθεπρζεί ε πξνζέγγηζε ηνπ θάζε ινγηζκηθνχ σο νπδέηεξνπ πεξηβάιινληνο πνπ δελ απνκέλεη παξά λα ην εθαξκφζνπκε ζηελ ηάμε εξήκελ ηεο δηδαθηηθήο ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ. ηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηα θείκελα ζπληνκεχζεθαλ ζε νξηζκέλα ζεκεία, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηεζνχλ πεξηζζφηεξα παξαδείγκαηα πνπ λα ζπλνδεχνπλ ηε ζεσξία, ελψ εκπινπηίζηεθαλ κε επηπιένλ θείκελα ηα θεθάιαηα γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο θαη ηεο ηζηνξίαο. 3 ηελ επφκελε Δλφηεηα ΗΗΗ κε ηίηιν «Υξήζε βαζηθώλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο ζηα θηινινγηθά καζήκαηα» παξνπζηάδνληαη θξηηηθέο αλαγλψζεηο ινγηζκηθνχ γεληθήο ρξήζεο, φπσο ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ θαη ην δηαδίθηπν. Σν ινγηζκηθφ απηήο ηεο θαηεγνξίαο ιεηηνπξγεί σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη σο ηέηνην αλαιχεηαη θαη εληάζζε- 2 Ο J. Lemke (1998) απνθαιεί απηνχ ηνπ είδνπο ηνλ γξακκαηηζκφ πιεξνθνξηθφ γξακκαηηζκφ (informatic literacies), ελψ ζηνλ ρψξν ηεο επηζηήκεο ηνπ γξακκαηηζκνχ ρξεζηκνπνηείηαη ρσξίο δηάθξηζε θαη νξφο ηερλνινγηθφο γξακκαηηζκφο (technological literacy) ή ηερλνγξακκαηηζκφο. ηελ παξνχζα αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πιηθνχ πξνηηκάηαη ν φξνο ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο. 3 ηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε έρεη αιιάμεη ε δνκή ηεο ελφηεηαο κε ηε ζπγρψλεπζε ησλ θεηκέλσλ πνπ αθνξνχλ ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν ηεο Ηζηνξίαο ζε έλα θεθάιαην.

13 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 13 ηαη ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Βαζηθή ζέζε είλαη φηη ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη απφ ηελ ηερληθή ηνπο κφλν πιεπξά. Γίλεηαη έκθαζε, επνκέλσο, ζηελ αλάδεημε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο θαη ησλ ζπλεπεηψλ πνπ έρεη ε ρξήζε ηνπο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη ζην ζχλνιν ηνπ Π.. Δπηπιένλ, ζηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πιηθνχ πξνζηίζεληαη δχν αθφκε θεθάιαηα, έλα γηα ηα εξγαιεία «δεχηεξνπ ηζηνχ» (WEB 2.0) θαη έλα γηα ηε ρξήζε ησλ δηαδξαζηηθψλ πηλάθσλ. ηελ Δλφηεηα ΗV, «Υξήζε ινγηζκηθώλ εηδηθόηεηαο γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε», επηρεηξείηαη κηα ηαμηλφκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ κε βάζε ηηο ζεσξεηηθέο πξνυπνζέζεηο πνπ έρνπλ πξνεγεζεί, εκπινπηηζκέλε κε παξαδείγκαηα, ελψ παξνπζηάδνληαη βαζηθέο παηδαγσγηθέο αξρέο θαη θξηηήξηα αμηνιφγεζεο. ηε ζπλέρεηα αλαιχνληαη κε κηα θξηηηθή νπηηθή ζπγθεθξηκέλα πεξηβάιινληα θαη ινγηζκηθά ζην πιαίζην πάληα ηεο επξχηεξεο ζεσξεηηθήο ηνπνζέηεζεο. Ζ Δλφηεηα V, «Αμηνιόγεζε θαη πξνζαξκνγή εθπαηδεπηηθώλ ζελαξίσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ», νινθιεξψλεη ην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο επηκφξθσζεο κε έκθαζε ζηελ πξαθηηθή ηεο δηδαζθαιίαο. Παξνπζηάδεηαη κηα πξφηαζε νξηζκνχ ηεο δνκήο θαη ησλ θξηηεξίσλ αμηνιφγεζεο ελφο εθπαηδεπηηθνχ ζελαξίνπ, ελψ ζηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη έηνηκα δηδαθηηθά παξαδείγκαηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα, ηα νπνία νη επηκνξθνχκελνη ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα αλαιχζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ. 4 Αθνινπζνχλ ηα «Παξαξηήκαηα», φπνπ νη επηκνξθνχκελνη κπνξνχλ λα βξνπλ ρξήζηκα δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα αλά δηδαθηηθφ αληηθείκελν, θαηάινγν ινγηζκηθνχ γηα ηα δηαζέζηκα αλνηρηά πεξηβάιινληα γηα ηε δηδαζθαιία (ζψκαηα θεηκέλσλ, ειεθηξνληθά ιεμηθά θηι.) θαη ζρνιηαζκέλε βηβιηνγξαθία. 4 Απφ ηελ ελφηεηα απηή αθαηξέζεθε ην δεχηεξν θεθάιαην ηεο πξνεγνχκελεο έθδνζεο κε ηίηιν «Αλάπηπμε δηαζεκαηηθψλ δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Παξαδείγκαηα έληαμεο ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζην ΑΠ», θαζψο ελνπνηήζεθε νπζηαζηηθά κε ην αληίζηνηρν θεθάιαην ηεο Δλφηεηαο Η, θεθ. 2.3 ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο: Θεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δψλε ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Δπηπιένλ, έρεη πξνζηεζεί έλα αθφκε ζελάξην, γχξσ απφ κηα άηππε ζρνιηθή πξαθηηθή, ηελ νξγάλσζε εθδξνκψλ.

14 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 14 *ΕΝΟΣΘΣΑ Ι+ Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Α.Ρ.Σ.): Θ ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθν εκπαίδευςθ και τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων. Επιςκόπθςθ τθσ διεκνοφσ και ελλθνικισ εμπειρίασ από τθν ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία και ιδιαίτερα τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων (Νεοελλθνικι Γλϊςςα, Λογοτεχνία, Αρχαία Ελλθνικι Γλϊςςα και Γραμματεία, Λςτορία). Σφνδεςθ τθσ ειςαγωγισ των ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία με ευρφτερα ηθτιματα, όπωσ θ νζα οικονομικι πραγματικότθτα, θ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και οι νζεσ δεξιότθτεσ που απαιτοφνται ςτουσ εργαςιακοφσ χϊρουσ. Ζμφαςθ ςτισ δυςκολίεσ και ιδιαιτερότθτεσ που παρουςιάηονται και ιδιαίτερα ςτθν ελλθνικι εμπειρία. Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να γνωρίηουν α) Βαςικά ςτάδια κατά τθν ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία και τθν εκπαίδευςθ. β) Να κατανοοφν τθν ειςαγωγι των ΤΡΕ ςε ςυνάρτθςθ με ευρφτερα κζματα, όπωσ θ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και τθσ δθμιουργικότθτασ. γ) Να αντιλαμβάνονται και να ερμθνεφουν τισ ςυςτθμικοφ τφπου δυςκολίεσ που ζχει θ ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθ διδακτικι διαδικαςία. ΤΡΕ και Γραμματιςμόσ Σφνδεςθ των ΤΡΕ με το γραμματιςμό και τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων. Νζοσ γραμματιςμόσ και διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων. Ανάλυςθ των ςχολικϊν διδακτικϊν πρακτικϊν και των περικωρίων που δίνουν για αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να κατανοιςουν τθν ευρφτερθ ςχζςθ των ΤΡΕ με τισ νζεσ μορφζσ γραμματιςμοφ που ιςχφουν πια ςτθν κοινωνία και που είναι απαραίτθτο να διατρζχουν τα ςχολικά Ρ.Σ. Κα πρζπει να μποροφν να διαβάηουν δθμιουργικά τισ ςχολικζσ διδακτικζσ πρακτικζσ και να μποροφν να αναπτφςςουν τισ απαραίτθτεσ ςτρατθγικζσ για τθν γόνιμθ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςε κάκε μία από αυτζσ.

15 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Θ ειςαγωγι των ΣΠΕ ςτθν εκπαίδευςθ και τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ 1.1 Θ ειςαγωγι των ΣΠΕ ςτθν εκπαίδευςθ. Από το τεχνικοκεντρικό ςτο ολοκλθρωμζνο πρότυπο Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 μεθίλεζε ζε πνιιέο ρψξεο ν εμνπιηζκφο ησλ ζρνιείσλ κε ππνινγηζηέο. Ο ρξφλνο θαη ν ηξφπνο εηζαγσγήο ηνπο ζηα ζρνιεία δελ είλαη εληαίνο θαη εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε εθπαηδεπηηθή παξάδνζε αιιά θαη ε νηθνλνκηθνηερλνινγηθή αλάπηπμε ηεο θάζε ρψξαο. Θα κπνξνχζακε πάλησο λα πνχκε πσο ε σο ηψξα δηεζλήο εκπεηξία δείρλεη φηη ε αμηνπνίεζε ηεο πιεξνθνξηθήο ηερλνινγίαο ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα γίλεη κε έλαλ απφ ηνπο παξαθάησ ηξεηο ηξφπνπο, ρσξίο λα απνθιείεηαη θαη θάπνηνο ζπλδπαζκφο ηνπο (Κνληνγηαλλνπνχινπ 1991 Κπλεγφο 1995 Μαθξάθεο & Κνληνγηαλλνπνχινπ 1995) (βι. θαη Γεληθφ Μέξνο, Δλφηεηα 1.2.). 5 «απνκνλσκέλε ηερληθή πξνζέγγηζε» α. Ζ πιεξνθνξηθή ηερλνινγία ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο πιεξνθνξηθήο, ην νπνίν εηζάγεηαη ζην ζρνιείν σο μερσξηζηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν. Ολνκάδεηαη «απνκνλσκέλε ηερληθή πξνζέγγηζε» (Κνληνγηαλλνπνχινπ 1991), επεηδή κνλαδηθφο ζηφρνο είλαη ν ηερληθφο αιθαβεηηζκφο θαη ε ηερλνινγία δε ζρεηίδεηαη κε ηε δηδαζθαιία άιισλ καζεκάησλ. Σν πξφηππν απηφ εθαξκφζηεθε ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Απψηεξνο ζθνπφο ηνπ ήηαλ ε παξνρή εμεηδηθεπκέλσλ ηερλνινγηθά γλψζεσλ ζηνπο καζεηέο, ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ 5 ην εμήο νη παξαπνκπέο ζην «Γεληθφ Μέξνο» ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ αθνξνχλ ην Γαγδηιέιεο, Β., θ.ά Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ ζηε Υξήζε θαη Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ Δθπαηδεπηηθή Γηδαθηηθή Γηαδηθαζία. Δπηκνξθσηηθφ πιηθφ γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ επηκνξθσηψλ ζηα Παλεπηζηεκηαθά Κέληξα Δπηκφξθσζεο. Σεχρνο 1: Γεληθφ Μέξνο. Πάηξα: Δ.Α.Η.Σ.Τ. (αλαζεσξεκέλε έθδνζε ). Ο αλαγλψζηεο πξέπεη λα έρεη ππφςε ηνπ φηη πηζαλψο λα ππάξμνπλ λέεο, αλαζεσξεκέλεο εθδφζεηο ηνπ επηκνξθσηηθνχ ηεχρνπο ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο, θαη επνκέλσο, θάπνηεο απφ ηηο παξαπνκπέο λα δηαθνξνπνηεζνχλ.

16 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 16 εηδήκνλεο πάλσ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο (πξνγξακκαηηζηέο, ζρεδηαζηέο θ.ά). Σν πξφηππν απηφ άξρηζε απφ πνιχ λσξίο λα ακθηζβεηείηαη θαη ελψ νη παιαηφηεξεο έξεπλεο (Pelgrum & Plomp 1993) αλαδείθλπαλ ηελ θπξηαξρία ηνπ ζηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, νη λεφηεξεο έξεπλεο (Plomp et al. 2009) δείρλνπλ πσο έρεη αξρίζεη λα ππνρσξεί ζε κεγάιν βαζκφ, δίλνληαο ηε ζέζε ηνπ ζηα άιια πξφηππα. «πξαγκαηνινγηθή πξνζέγγηζε» β. Ζ ηερλνινγηθή εμέιημε, ε επξχηεηα ηεο θνηλσληθήο απνδνρήο πνπ έηπρε ε λέα ηερλνινγία, αιιά θαη ν επηζηεκνληθφο πξνβιεκαηηζκφο πνπ ελησκεηαμχ αλαπηχρζεθε νδήγεζαλ ζηελ εγθαηάιεηςε ηνπ ηερληθνχ πξνηχπνπ θαη ζηελ απφθαζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ε ππνινγηζηηθή ηερλνινγία ζε φια ζρεδφλ ηα καζήκαηα ηνπ Π.., ρσξίο λα ζίγεηαη φκσο ε θηινζνθία ηνπ. Ζ λέα απηή πξνζέγγηζε, πνπ νλνκάδεηαη «πξαγκαηνινγηθή», πεξηνξίδεη ζεκαληηθά ηελ έκθαζε ζηνλ ηερληθφ αιθαβεηηζκφ θαη εθαξκφζηεθε ή θαηαβιήζεθε πξνζπάζεηα λα εθαξκνζηεί ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηε δεθαεηία ηνπ Γηα ηελ πινπνίεζε ηεο απφθαζεο απηήο είλαη γλσζηφ ην θχκα αλάπηπμεο πιεζψξαο εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ππνινγηζηή, θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νπνίσλ ήηαλ ε έιιεηςε επηζηεκνληθήο επάξθεηαο θαη παηδαγσγηθνχ ζρεδηαζκνχ (Pelgrum & Plomp 1993, 238). Οη παηδαγσγηθνί ζηφρνη πνπ επηδηψθνληαη κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο, ζπλήζσο, είλαη: ε εμαηνκίθεπζε ηεο δηδαζθαιίαο, ε πνηθηιία θαη βειηίσζε ησλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο πνπ ήδε ηζρχνπλ θαη ε εμαζθάιηζε ηνπ ίδηνπ επηπέδνπ δηδαζθαιίαο, αλεμάξηεηα απφ ηηο επηκέξνπο ζπλζήθεο. Ζ ινγηθή απηή, ιακβαλνκέλεο ππφςε θαη ηεο πξαθηηθήο πνπ ηζρχεη ζηα ζρνιεία, είλαη ινγηθφ λα εληζρχεη θπξίσο ηελ αληίιεςε ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή σο δαζθάινπ (γηα ηελ αληίιεςε απηή βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ.2.1). «νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε» γ. H πιεξνθνξηθή ηερλνινγία ρξεζηκνπνηείηαη επξχηεξα ζηε δσή ηνπ ζρνιείνπ ζηα πιαίζηα ησλ επηκέξνπο Π.. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ε πιεξνθνξηθή δε δηδάζθεηαη σο μερσξηζηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν, αιιά ε δηδαζθαιία ηεο δηαρέεηαη φρη κφλν ζε φια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ ζρνιείνπ αιιά θαη ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζρνιηθήο δσήο (Κνληνγηαλλνπνχινπ 1991, 79). Καη απηφλ ηνλ ηξφπν, ελψ επηηπγράλεηαη ιεηηνπξγηθά ν πιεξνθνξηθφο αιθαβεηηζκφο, παξάιιεια επηδηψθεηαη, θαη απηή είλαη ε κεγάιε δηαθνξά απφ ην

17 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 17 «πξαγκαηνινγηθφ πξφηππν», ε αμηνπνίεζε ηεο ππνινγηζηηθήο ηερλνινγίαο ζηελ αλαλέσζε ησλ Π.. ηφρνο, επνκέλσο, δελ είλαη ε πνζνηηθή βειηίσζε ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο αιιά ε πνηνηηθή αλαβάζκηζή ηεο. Σν πξφηππν απηφ, γλσζηφ σο «νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε», γηα άιινπο κελ απνηειεί κηα νπηνπία (Mc Grath 1992, 13), ελψ γηα άιινπο πξέπεη λα είλαη ην αίηεκα ησλ εκεξψλ απφ φιεο ηηο αλαπηπγκέλεο εθπαηδεπηηθά ρψξεο (Κontogiannopoulou & Kynigos 1993, 377 Pelgrum & Plomp 1991 Soloway 1990) θαη λα απνηειεί ηε κνλαδηθή αηηία επξχηεξεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζην ζρνιείν (Chomienne 1988, 90). Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή έρνπλ γίλεη αξθεηά ζε επίπεδν έξεπλαο, επεηδή φκσο είλαη αξθεηά δχζθνιε ε επξχηεξε εθαξκνγή ηνπ πξνηχπνπ απηνχ ζηελ πξάμε, ε επηδίσμε απηή απνηειεί δεηνχκελν γηα ηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ σζηφζν, φπσο θαίλεηαη απφ ηηο πξφζθαηεο έξεπλεο (Pelgrum et al. 2009), ήδε εθαξκφδεηαη επηηπρψο. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ην ζρήκα απηφ είλαη ρξήζηκν, πξσηίζησο γηαηί καο βνεζάεη λα αληηιεθζνχκε φηη κνξθέο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ πνπ ηζρχνπλ ήδε (π.ρ. δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο πιεξνθνξηθήο) ή πξνηείλνληαη σο θάηη λέν (π.ρ. αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία κε ρξήζε θάπνησλ θαηεγνξηψλ ινγηζκηθνχ) είλαη ήδε μεπεξαζκέλεο. Καη ε ίδηα φκσο ε ηαμηλφκεζε απηή είλαη εμαηξεηηθά ηερλνθεληξηθή, γηαηί θξίλεη ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο κε βαζηθφ θξηηήξην ην είδνο θαη ην εχξνο ηεο ρξήζεο ησλ ππνινγηζηψλ. Έηζη δίλεηαη βαξχηεηα ζην κέζν θαη φρη ζηνλ θφζκν πνπ ζρεηίδεηαη κε ην λέν κέζν. 1.2 φνδεςθ του ολοκλθρωμζνου προτφπου με τθ νζα οικονομικι πραγματικότθτα: θ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και οι απαιτιςεισ για δθμιουργικότθτα Οη πξφζθαηεο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο θαζηζηνχλ επηηαθηηθή ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην ζχλνιν ησλ καζεκάησλ θαη επξχηεξα ζηε δσή ηνπ ζρνιείνπ, θαη φρη απνκνλσκέλα ή πεξηζσξηαθά. Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ζηηο ξαγδαίεο αιιαγέο ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο: ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο, ζηελ θαζεκεξηλή θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή

18 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 18 πξαγκαηηθφηεηα, ζηελ επηθνηλσλία, ζηνπο λένπο ηξφπνπο θαη ζηηο λέεο δπλαηφηεηεο δφκεζεο ηεο ηαπηφηεηαο. Απηέο νη αιιαγέο ζπλδένληαη ζεκαληηθά κε ηηο ΣΠΔ: ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο απνηεινχλ θαζεκεξηλφ κέζν γηα ζπλεξγαζία, άληιεζε θαη επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ, ζπκπαξαγσγή ιφγνπ θηι. ζηελ θαζεκεξηλφηεηα απνηεινχλ ζεκαληηθφ κέζν γηα θνηλσληθή, πνιηηηζκηθή θαη ςπραγσγηθή δξαζηεξηφηεηα θηι. ζηνλ ρψξν ηεο επηθνηλσλίαο είλαη πιένλ βαζηθφ εξγαιείν, θαζψο ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή αθελφο δηεμάγνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζε λέα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα κε πνιιέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη, αθεηέξνπ, έρνπλ πνιιά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απνθαινχκελεο «λέαο θεηκεληθφηεηαο» (πνιπηξνπηθά-πνιπκεζηθά θείκελα, βι. ζρεηηθά Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5) ζηνλ ρψξν ηεο δηακφξθσζεο ηαπηνηήησλ έρνπλ ζεκαληηθφ ξφιν, αθνχ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζε δηαδηθηπαθέο-εηθνληθέο θνηλφηεηεο πξαθηηθήο (βι. ζρεηηθά Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 2.3.1). Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία γίλεηαη ιφγνο γηα λέα ηάμε πξαγκάησλ (Street 2000) ζε φινπο ηνπο παξαπάλσ ηνκείο λέα εξγαζηαθή ηάμε πξαγκάησλ (new work order), λέα επηθνηλσληαθή ηάμε πξαγκάησλ (new communicative order) θηι. θαη φηη νη θιαζηθέο δηδαθηηθέο πνπ αζρνινχληαη κε ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ έρνπλ θάλεη ζεκαληηθή ζηξνθή, πξνθεηκέλνπ λα δηαβάζνπλ ηε λέα πξαγκαηηθφηεηα θαη θπξίσο λα ηελ ελζσκαηψζνπλ ζηηο επηζηεκνληθέο ηνπο πξνηάζεηο. Η ςφγχρονθ επιςτθμονικι τάςθ και εκπαιδευτικι αναηιτθςθ επιδιϊκουν να προςαρμόςουν το ςχολείο ςτθν κοινωνία τθσ γνϊςθσ, τθσ πρωτοβουλίασ και τθσ αναηιτθςθσ, οργανικό μζροσ τθσ οποίασ είναι οι ΤΡΕ. Απηά ηα λέα δεδνκέλα έρνπλ νδεγήζεη ζε λέεο θαηεπζχλζεηο θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ (Π..), δηεζλψο. ηφρνο δελ είλαη απιψο ε θαηάθηεζε ηεο χιεο κε έλα ζηαηηθφ ηξφπν θαη επνκέλσο ε αμηνπνίεζε μεπεξαζκέλσλ θαη ζηαηηθψλ ππνινγηζηηθψλ πεξηβαιιφλησλ αιιά ε ζπκβνιή ζηε δεκηνπξγία ελεξγψλ ππνθεηκέλσλ, πνπ ζα κπνξνχλ λα είλαη δεκηνπξγηθά ζηνπο λένπο ρψξνπο εξγαζίαο, ηθαλά λα αμηνπνηνχλ θάζε κέζν επηθνηλσλίαο θαη φινπο ηνπο ζπκβνιηθνχο-ζεκεησηηθνχο πφξνπο (ιέμεηο, εηθφλεο, κνπζηθή, θείκελα) κε ηξφπν δεκηνπξγηθφ θαη, επηπιένλ, λα δηαζέηνπλ απμεκέλε θξηηηθή ηθαλφηεηα, πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ λα «δηαβάδνπλ»

19 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 19 ηελ πνιχπινθε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα θαη λα ζηέθνληαη θξηηηθά απέλαληί ηεο (Kalantzis & Cope 1999). Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ην δήηεκα, ελ ηέιεη, δελ είλαη κφλν πνηα ηερλνινγία ζα ρξεζηκνπνηεζεί αλ ζα είλαη ην έληππν, ν ππνινγηζηήο, ν πξνηδέθηνξαο ή ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο θηι. αιιά γηα πνην ιφγν ζα ρξεζηκνπνηεζεί (= ην «ηη» ηεο δηδαζθαιίαο), πψο ζα ρξεζηκνπνηεζεί θαη πφηε ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Σν ζρνιείν, φπσο ιεηηνπξγεί κέρξη ζήκεξα σο πξνο ην «ηη», ην «πψο» θαη ην «πφηε», είλαη απνηέιεζκα καθξνρξφλησλ πξνζαξκνγψλ ζε κηα θνηλσλία φπνπ ε αθνκνίσζε ζπγθεθξηκέλεο χιεο θαη ε απφθηεζε ζπγθεθξηκέλσλ γλψζεσλ, ε δηδαζθαιία ζην πξφηππν ηνπ ζρήκαηνο «Δξψηεζε-Απάληεζε-Αμηνιφγεζε» θαη ν πεξηνξηζκφο ηεο δηδαζθαιίαο ζε ζπγθεθξηκέλν ρψξν θαη ρξφλν εμππεξεηνχζαλ θαηά βάζνο ην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ νη δπηηθέο θνηλσλίεο είραλ αλάγθε κέρξη θαη δχν-ηξεηο δεθαεηίεο κεηά απφ ην Β Παγθφζκην πφιεκν (βι. Κνπηζνγηάλλεο 2006, 2010α). Αλ αληηκεησπίζνπκε απφ κηα ηέηνηα νπηηθή ηα πξάγκαηα, ηφηε κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ηελ θξίζε ηνπ ζεκεξηλνχ ζρνιείνπ, ε νπνία νθείιεηαη ζηελ αλαληηζηνηρία αλάκεζα ζην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ ε ζεκεξηλή θνηλσλία απαηηεί θαη ην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ ην ίδην δεκηνπξγεί. Αλ, φπσο θαίλεηαη, φινη ζπκθσλνχκε φηη βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα θαιιηεξγεί ην ζεκεξηλφ ζρνιείν είλαη ε ηθαλφηεηα ζηε ζπλερή κάζεζε, ε ηθαλφηεηα ζηε ζπιινγηθή εξγαζία, ε αλάπηπμε ηεο πξσηνβνπιίαο, ε αλζξσπηζηηθή παηδεία, ν θιαζηθφο, ν λένο γξακκαηηζκφο αιιά θαη ν θξηηηθφο γξακκαηηζκφο θαη ε αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα, ηφηε έρνπκε ελ πνιινίο έηνηκν ην πιαίζην θαη ηε ινγηθή βάζεη ησλ νπνίσλ ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζην ζρνιείν, φπσο θαη θάζε ηερλνινγία παιηφηεξε (πίλαθαο, έληππν, ραξηί, κνιχβη) ή πην πξφζθαηε (βίληεν, πξνηδέθηνξαο, ππνινγηζηήο, δηαδξαζηηθφο πίλαθαο θηι.). 1.3 Θ διεκνισ εμπειρία πσο ήδε αλαθέξζεθε, νη αληηιήςεηο σο πξνο ηελ έθηαζε, ηνλ ηξφπν θαη ηε ινγηθή αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ έρνπλ κεηαβιεζεί αξθεηά ζπρλά ζηε ζχληνκε ηζηνξία ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ. Οη ππνινγηζηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηε δηδαζθαιία ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 70, ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο λα θάλνπλ ηαρχηεξα, θηελφηεξα θαη απνηειεζκαηηθφηεξα φ,ηη έθαλαλ ηφηε νη δάζθαινη, εμ νπ θαη ν παξαδνζηαθφο θφβνο φηη νη ππνινγηζηέο ζα αληηθαηαζηήζνπλ ηνλ δάζθαιν (παξαδνζηαθή

20 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 20 ινγηθή: ν ππνινγηζηήο σο κέζν δηδαζθαιίαο). Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 θαη χζηεξα ν ππνινγηζηήο παχεη λα ζεσξείηαη κέζν δηδαζθαιίαο, αιιά πεξηβάιινλ πνπ δηεπθνιχλεη ηελ αλαδήηεζε θαη ηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν, ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε, ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζπλεξγαζία κεηαμχ καζεηψλ-δαζθάινπ θαη ηε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ, ζην πιαίζην ηεο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο κάζεζεο (βι. ζρεηηθά Δλφηεηα ΗΗ, θεθ.2.3). Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη κε ηνλ δηαθνξεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, επνκέλσο θαη ηεο δηδαζθαιίαο, νη ππνινγηζηέο ρξεζηκνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν σο πεξηβάιινληα εξγαζίαο θαη ιηγφηεξν σο κέζα δηδαζθαιίαο 6 δηαζθεδάδνληαο έηζη ηηο εληππψζεηο γηα ηνλ θίλδπλν πνπ ζπλεπάγεηαη ε δηάδνζή ηνπο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη κεηαζέηνληαο ην πξφβιεκα ζηελ θαηάιιειε πξνεηνηκαζία ηνπο (Cox 2002). Έηζη, ζηε ζέζε ηνπ ππνινγηζηή πνπ δηδάζθεη πξνσζείηαη ζηηο κέξεο καο ν ππνινγηζηήο σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο, ζηε ζέζε ηνπ καζεηή πνπ καζαίλεη ν καζεηήο θαη θπξίσο νη νκάδεο καζεηψλ πνπ αλαδεηνχλ, ζπγθξίλνπλ, αλαθαιχπηνπλ, ζπλζέηνπλ θαη παξνπζηάδνπλ (Κνπηζνγηάλλεο 2001α). Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ε εμέιημε απηή απαηηεί λέεο γλψζεηο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη λέεο δεμηφηεηεο ζηε κεζφδεπζε ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ δηεζλήο εκπεηξία (Pelgrum et al. 2009) αλαδεηθλχεη πσο ζήκεξα ην θπξίαξρν πξφηππν είλαη ην πξαγκαηνινγηθφ κε ηε ιεηηνπξγηθή ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο πεξηβαιιφλησλ εξγαζίαο. Ζ απνκνλσκέλε πξνζέγγηζε κε ηελ απνθιεηζηηθή αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ σο μερσξηζηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν έρεη αξρίζεη λα εγθαηαιείπεηαη απφ ηα πεξηζζφηεξα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. κσο, απηφ δε ζεκαίλεη πσο εγθαηαιείπεηαη γεληθφηεξα ην κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο. Απηφ πνηθίιιεη απφ ρψξα ζε ρψξα. Ζ χπαξμή ηνπ ζεσξείηαη πνιιέο θνξέο απαξαίηεηε, θαζψο ε απφθηεζε θάπνησλ απνθιεηζηηθά ηερληθψλ δεμηνηήησλ απνηειεί πξνυπφζεζε, γηα λα πξνρσξήζεη θαλείο ζηε ιεηηνπξγηθή ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα ππφινηπα καζήκαηα ζε έλα πξαγκαηνινγηθφ πξφηππν εηζαγσγήο. 7 Παξφιν, σζηφζν, πνπ ην πξαγκαηνινγηθφ πξφηππν παξακέλεη 6 Ζ ρξήζε ηνπο σο κέζα δηδαζθαιίαο είλαη πεξηνξηζκέλε ζε ρψξεο κε πεξηζζφηεξν ζπληεξεηηθή λννηξνπία, φπσο ε Κίλα, φπνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ σο δάζθαιν ή απνθιεηζηηθά σο επνπηηθφ κέζν. 7 Έηζη, γηα παξάδεηγκα ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ηεο Αγγιίαο, νη καζεηέο καζαίλνπλ πξψηα ζην κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο θαη ηηο δηάθνξεο ηερληθέο αλαδήηεζεο ζηηο πεγέο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ζηε ζπλέρεηα εθαξκφδνπλ απηή ηνπο ηε γλψζε θαη ζηα ππφινηπα καζήκαηα. Απηφ γίλεηαη, γηα λα εμαζθαιηζηεί πσο φινη νη καζεηέο ζα θαηέρνπλ ηηο απα-

21 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 21 αθφκα ην θπξίαξρν, παξαηεξείηαη πσο πνιιά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, θπξίσο ηνπ αγγινζαμνληθνχ θφζκνπ, θηλνχληαη ήδε πξνο ην νινθιεξσκέλν πξφηππν αληηκεησπίδνληαο ηηο ΣΠΔ σο θνξέα αιιαγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Οη ζπληεινχκελεο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο θηι. αιιαγέο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηαρχηαηε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ δεκηνπξγνχλ κηα λέα πξαγκαηηθφηεηα, έλα λέν γξακκαηηζκφ (new literacy), πνπ επεξεάδεη ζεκαληηθά ην πεξηερφκελν ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο, θαη φρη κφλν, ζε φιεο ηηο ζρνιηθέο βαζκίδεο (γηα ηελ έλλνηα ηνπ γξακκαηηζκνχ βι. θεθ. 2. ΣΠΔ θαη γξακκαηηζκφο ηεο παξνχζαο ελφηεηαο). Ο ςεθηαθφο ή λένο γξακκαηηζκφο ζεσξείηαη αλαπφζπαζην ηκήκα ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη θαηά πξνέθηαζε ηνπ θνηλσληθνχ γξακκαηηζκνχ πνπ πξέπεη λα παξέρεηαη απφ ην ζχγρξνλν ζρνιείν. Ζ αλάπηπμε δεμηνηήησλ λένπ γξακκαηηζκνχ κε απψηεξν ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο ίδηαο ηεο κάζεζεο («καζαίλσ πψο λα καζαίλσ» / learn how to learn) ζηα πιαίζηα ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο απνηειεί δεηνχκελν ζηα πην πξφζθαηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ (π.ρ. ηεο Αγγιίαο ηνπ 2008 θαη ηεο Απζηξαιίαο ηνπ 2009). Απφ ηα αλσηέξσ επηρεηξείηαη λα γίλεη ζαθέο φηη ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε δελ απνηειεί παηδαγσγηθή παλάθεηα, αιιά έξρεηαη λα ππνζηεξίμεη κηα ζπλνιηθή πξνζπάζεηα αιιαγήο ηνπ ζρνιείνπ. 1.4 Θ ελλθνικι εμπειρία. υνικεισ δυςκολίεσ κατά τθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτθ διδαςκαλία Ζ δηεζλήο βηβιηνγξαθία είλαη πινχζηα απφ αλαθνξέο θαη έξεπλεο πνπ δείρλνπλ φηη έρνπλ γίλεη πνιιέο απφπεηξεο εηζαγσγήο θαηλνηνκηψλ ζηα ζρνιεία, πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα λέα δεδνκέλα πνπ έρνπλ πξνθχςεη, θαη έρνπλ επελδπζεί ηεξάζηηα θνλδχιηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θαηάιιειεο πξνεηνηκαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Σα απνηειέζκαηα, σζηφζν, είλαη δπζαλάινγα ζε ζρέζε κε ηνπο πφξνπο πνπ επελδχζεθαλ θαη επελδχνληαη, αθνχ νη επηηπρεκέλεο πξνζπάζεηεο είλαη πξάγκαηη πνιχ ιίγεο δηεζλψο. Ο γλσζηφο ακεξηθάλνο ζεσξεηηθφο ηεο εθπαίδεπζεο Larry Cuban ελζσκαηψλεη πνιχ επηγξακκαηηθά ζηνλ ηίηιν ηνπ βηβιίνπ ηνπ Oversold and Underused: Computers in the Classroom [Τπεξπνπιεκέλνη ξαίηεηεο δεμηφηεηεο θαη δελ ζα ρξεηαζηεί ν εθπαηδεπηηθφο ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο λα επηθνξηηζηεί κε ηε δηδαζθαιία ηνπο. Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βι.

22 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 22 θαη Αρξεζηκνπνίεηνη: Τπνινγηζηέο ζηελ ηάμε] (Cuban 2001) ηηο αλχπαξθηεο νπζηαζηηθέο ζπλέπεηεο απφ ηελ εηζαγσγή ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαίδεπζε. Τπνζηεξίδεη φηη νη ππνινγηζηέο πξάγκαηη δηαδφζεθαλ ζεακαηηθά ζηελ ακεξηθάληθε εθπαίδεπζε αιιά ρσξίο θακία νπζηαζηηθή ζπλέπεηα. ζνλ αθνξά ηελ ειιεληθή εκπεηξία, ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαζνξίζηεθε θαη ζπλερίδεη λα θαζνξίδεηαη αλαπφθεπθηα απφ ην επξχηεξν θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ πιαίζην. Θα κπνξνχζακε ζπλνπηηθά λα πνχκε φηη ε δηδαθηηθή ηδενινγία ησλ δηδαζθφλησλ ηα θηινινγηθά καζήκαηα, αιιά θαη ηνπ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο (γνλέσλ, καζεηψλ θηι.), δηακνξθψλεηαη απφ δχν θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο: ην πξφηππν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ λεθξψλ γισζζψλ θαη ην ζπγθεθξηκέλν πξφηππν (πεξηερφκελν, δνκή, γισζζνδηδαθηηθή ινγηθή) ηνπ ελφο ηζρχνληνο δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ (Koutsogiannis 2001 Κνπηζνγηάλλεο 2001β, 2010α). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα είλαη απζηεξά ζπγθεληξσηηθφ. Έηζη, νη επθαηξίεο πνπ δίλνληαη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο γηα αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλεο. Οη αιιαγέο πνπ θαηά θαηξνχο έρνπλ επηρεηξεζεί αθνξνχλ θαηά θχξην ιφγν ηνλ ηξφπν επηινγήο ησλ ππνςεθίσλ γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Οιφθιεξν, ζρεδφλ, ην ζχζηεκα ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ην πεξηερφκελν ησλ εμεηάζεσλ απηψλ, ε δηεμαγσγή ησλ νπνίσλ απνηειεί θεληξηθφ ζέκα ζηα κέζα ελεκέξσζεο θαη ζπρλά ζηελ θεληξηθή πνιηηηθή ζθελή. Σν πιαίζην απηφ παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν θαη ζε φπνηα απφπεηξα εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζην ειιεληθφ ζρνιείν. Τπνινγηζηέο ππάξρνπλ ζε ειιεληθά ζρνιεία απφ ην νβαξή φκσο θαη ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζήο ηνπο μεθηλάεη απφ ην 1996 θαη χζηεξα κέζσ ελφο κεγάινπ πξνγξάκκαηνο κε ην φλνκα «Οδχζζεηα». ηφρνο ηνπ ήηαλ ε ζηαδηαθή εηζαγσγή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζή ηνπο ζηα ζρνιεία ηεο δεπηεξνβάζκηαο, θπξίσο, εθπαίδεπζεο. ήκεξα, θαη απηφ είλαη απνηέιεζκα ησλ πξσηνβνπιηψλ πνπ αλαπηχρζεθαλ απφ ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα θαη χζηεξα, πνιιά ζρνιεία δηαζέηνπλ απφ έλα εξγαζηήξην κε δέθα-δψδεθα ζχγρξνλνπο ζηαζκνχο εξγαζίαο, νη νπνίνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ηνπηθφ δίθηπν θαη έρνπλ άκεζε πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν. Έρεη αλαπηπρζεί κεγάιεο έθηαζεο εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ θαη ηα ζρνιεία απηά ππνζηεξίρζεθαλ (ηδηαίηεξα θαηά ηελ πεξίνδν ) ζε ζπζηεκαηηθή, θαζεκεξηλή βάζε απφ θαηάιιεια πξνεηνηκαζκέλνπο εθπαηδεπηηθνχο. Πξφθεηηαη, δε-

23 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 23 ιαδή, γηα κηα πξνεηνηκαζία ζνβαξή θαη ζπζηεκαηηθή, ρσξίο πξνεγνχκελν ζηελ ηζηνξία ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο. Παξάιιεια, έρνπλ αλαπηπρζεί αξθεηέο άιιεο πξσηνβνπιίεο, φπσο ε επηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ ζηα Κέληξα ηήξημεο Δπηκφξθσζεο (ΚΔ) θαη επηκνξθσηψλ ζηα Παλεπηζηεκηαθά Κέληξα Δπηκφξθσζεο (ΠΑΚΔ), ελψ έγηλε κηα πξψηε απφπεηξα εηζαγσγήο ησλ θνξεηψλ ππνινγηζηψλ ζηελ Α Γπκλαζίνπ (ζρ. έηνο ) θαη έρεη αλαγγειζεί ε εηζαγσγή ησλ δηαδξαζηηθψλ πηλάθσλ (επηέκβξηνο 2010). ιεο νη κέρξη ζήκεξα έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ηηο δηάθνξεο πξνζπάζεηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε (Koutsogiannis 2001 Κνπηζνγηάλλεο 1998, 2001, 2007α) αλέδεημαλ ηε ζπλζεηφηεηα ηνπ ππφ ζπδήηεζε ζέκαηνο. Μηα απφ ηηο πην πξφζθαηεο έξεπλεο εθπνλήζεθε απφ ην Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο κε ηίηιν «Αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη θπξίσο ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο. Έξεπλα ζηνπο θηινιφγνπο πνπ επηκνξθψζεθαλ ζην πιαίζην ηνπ έξγνπ Οδχζζεηα». 8 Απφ ηελ αλάιπζε πξνθχπηεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ επηκνξθψζεθαλ έδεημαλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ θαη πξνζπκία γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο επηκφξθσζεο, βξήθαλ δε ηα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο ηδηαίηεξα επηηπρή. Παξ φια απηά, ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο ήηαλ εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε. Ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλε έσο αλχπαξθηε ππήξμε θαη ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ηα ρξφληα πνπ αθνινχζεζαλ, κεηά ην πέξαο ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο. Απφ ηελ αλάιπζε πξνθχπηεη, επίζεο, φηη θαη ζε φζεο πεξηπηψζεηο αμηνπνηήζεθαλ νη ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, απηφ έγηλε θαηά ηξφπν κάιινλ ζηαηηθφ ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ απηέο, ζηα πξφηππα παξαδνζηαθψλ αληηιήςεσλ πνπ θπξηαξρνχλ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο παξέκεηλαλ αλέγγηρηα ηα δηδαθηηθά πξφηππα ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θάηη βέβαηα ζην νπνίν δε ζηφρεπε νχησο ή άιισο ε ζπγθεθξηκέλε επηκφξθσζε θαη ην νπνίν γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απαηηείηαη ζπληνληζκέλε παξέκβαζε ζην επξχηεξν επίπεδν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά θαη ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. 8 Κνπηζνγηάλλεο 2007α. Αλαξηεκέλν ζηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε»:<

24 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 24 εμήο: Γεληθφηεξα, ηα δεηήκαηα πνπ αλέδεημαλ απηέο νη έξεπλεο είλαη ζπλνπηηθά ηα Τπάξρνπλ θάπνηνη παξάγνληεο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Οη θπξηφηεξνη είλαη: ε έιιεηςε ζηαζεξφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ ζηελ πεξηθέξεηα (ιφγσ ησλ κεηαζέζεσλ-απνζπάζεσλ), κε απνηέιεζκα λα κελ είλαη δπλαηή ε ζε καθξνρξφληα βάζε απφδνζε ησλ ελδνζρνιηθψλ επηκνξθψζεσλ ν δηζηαγκφο ησλ κεγαιχηεξσλ ζε ειηθία λα εκπιαθνχλ ζηελ πεξηπέηεηα ηεο παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζεο ηεο ηερλνινγίαο ε ζχλδεζε ηνπ ιπθείνπ κε ηηο εμεηάζεηο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά εμαηξεηηθά δχζθνιε ηελ απνκάθξπλζε απφ ηελ παξαδνζηαθή ινγηθή ηεο δηδαθηέαο χιεο ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ζε εζεινληηθή βάζε θαη ρσξίο παξνρή ηδηαίηεξσλ θηλήηξσλ δελ κπνξεί λα απνδψζεη ηα πνιιά λέα δεδνκέλα πνπ έρνπλ ζε θάζε δηδαζθαιία λα αληηκεησπίζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί: έλα λέν θαη αλνίθεην γη απηνχο κέζν, φπσο ν ππνινγηζηήο, λέεο κνξθέο εξγαζίαο, φπσο ε νκαδηθή εξγαζία, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ειάρηζηα ζηα ειιεληθά ζρνιεία, θαζψο θαη ε γηα πξψηε θνξά εγθαηάιεηςε ηνπ βηβιίνπ σο απνθιεηζηηθνχ κέζνπ εξγαζίαο. Φπζηθά ζε φια απηά ζα πξέπεη λα πξνζηεζνχλ θαη ηα πξνβιήκαηα ζηηο ππνδνκέο θηι. Ζ ζπλήζεο αληίιεςε ζπλδέεη ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ησλ άιισλ καζεκάησλ κε ηε δηεθπεξαίσζε θάπνηαο ζπγθεθξηκέλεο χιεο, ελφο ζπγθεθξηκέλνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ. Οπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ κε απηή ηε ζηελή αληίιεςε ζα ήηαλ απαξάδεθηε, θαη ελ ηέιεη δε ζα είρε λα πξνζθέξεη θάηη ην νπζηψδεο. Αθφκα θαη ε πξνζπάζεηα αιιαγήο ησλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ κε πξνζζήθεο ζηνηρείσλ λένπ γξακκαηηζκνχ (π.ρ. κειέηε ηζηνζειίδσλ, ε έλλνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο) δε θαίλεηαη λα απνηειεί νπζηαζηηθή αιιαγή, θαζψο εμαθνινπζεί λα θηλείηαη ζε παξαδνζηαθέο παηδαγσγηθέο αληηιήςεηο (Κνπηζνγηάλλεο 2010α). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα εγθαηάιεηςεο ηεο ινγηθήο απηήο πξνζθξνχεη ζηηο πνιχ θαιά ξηδσκέλεο αληηιήςεηο θαη είλαη πνιχ δχζθνιν λα ππνζηεξηρζεί απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο.

25 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 25 Παξάδεηγκα ρξήζεο ηνπ δηαδηθηχνπ σο βηβιίνπ: Ο εθπαηδεπηηθφο εληνπίδεη θάπνηεο δηεπζχλζεηο ζην δηαδίθηπν (εθεκεξίδεο, κνπζεία, αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θηι.), αλάινγεο ζεκαηηθά κε ην ζέκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ. Απφ ηηο δηεπζχλζεηο απηέο αλαδεηά θάπνηεο ζπγθεθξηκέλεο ζειίδεο πιεξνθνξίαο, πνπ ζα είραλ αληίζηνηρνπ φγθνπ θαη ινγηθήο πιεξνθνξίεο κε απηέο ηνπ βηβιίνπ, έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ηηο αληηθαηαζηήζνπλ. ηε ζπλέρεηα δηακνξθψλεη θάπνηεο εξσηήζεηο θαηαλφεζεο, αληίζηνηρεο ινγηθήο κε απηέο πνπ έρνπλ ηα ζρνιηθά βηβιία θάησ απφ ηα θείκελα. Γίλεηαη ζε θχιιν εξγαζίαο ε πνξεία πνπ ζα αθνινπζήζνπλ νη καζεηέο: πξψηα ζα αλνίμνπλ ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζειίδεο, ζα ηηο δηαβάζνπλ θαη ζηε ζπλέρεηα ζα απαληήζνπλ, ζπκπιεξψλνληαο ην θχιιν εξγαζίαο. Μία ηαθηηθή, αξθεηά δηαδεδνκέλε, είλαη ε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ σο βηβιίνπ. Σελ αθνινπζνχλ πνιιέο απφ ηηο δηδαζθαιίεο πνπ έρνπλ γίλεη κέρξη ηψξα. πγθεθξηκέλα: θάζε δηδαθηηθή πξφηαζε ζπλδέεηαη κε ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην θαη, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, κε ζπγθεθξηκέλεο ζειίδεο ησλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα κελ ππάξρεη αηζζεηή απφθιηζε απφ ηνλ ρξφλν πνπ πξνβιέπεηαη λα αθηεξσζεί γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ. Μηα άιιε ζπλήζεο ηαθηηθή είλαη ε αληηθαηάζηαζε ηεο απζεληίαο ηνπ βηβιίνπ κε ηελ πηνζέηεζε ηεο απζεληίαο ησλ δηδαθηηθψλ πξνηάζεσλ ησλ επηκνξθσηψλ. Απηέο νη δηδαζθαιίεο είλαη πην ελδηαθέξνπζεο, γηαηί μεθεχγνπλ αξθεηά απφ ηε ινγηθή ησλ βηβιίσλ θαη είλαη πνιχ θνληά ζηα ζχγρξνλα ζεσξεηηθά δεηνχκελα. Τηνζεηνχληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, πνπ πείζνληαη λα εγθαηαιείςνπλ γηα ιίγν ηελ πηζηή πξνζήισζε ζην εγρεηξίδην. Οη δηδαζθαιίεο φκσο απηέο δε δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο δηδάζθνληεο κε ηε ζπκκεηνρή ησλ επηκνξθσηψλ, αιιά επηιέγνληαη απηνχζηα ηα δηδαθηηθά παξαδείγκαηα πνπ δίλνπλ θαηά ηηο επηκνξθψζεηο ηνπο νη επηκνξθσηέο σο παξαδείγκαηα πξνβιεκαηηζκνχ. Έηζη παξαηεξήζεθε ζπρλά ην θαηλφκελν λα ππάξρεη έλα παξα-βηβιίν, επηθπξσκέλν απφ ηελ απζεληία ησλ επηκνξθσηψλ θαη άξα απφ ην ζχζηεκα. Παξφιν, ινηπφλ, πνπ επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ επηηπρή θαη πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ κειινληηθά, πεξηνξηζκέλα απνηειέζκαηα είρε ε ζπλνιηθή πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή. Δπηζεκαίλεηαη δε φηη γηα λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην απαηηείηαη επξχηεξνο εθπαηδεπηηθφο ζρεδη-

26 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 26 αζκφο κε ζαθείο ζηφρνπο θαη φρη απνκνλσκέλε πξνζέγγηζε κε βάζε ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ. Σν πξφβιεκα πνπ αλαδεηθλχεηαη είλαη ζεκαληηθφ θαη ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηξφπν πνπ νη ΣΠΔ πξνζεγγίδνληαη ζε ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε. Απφ ηε καθξνρξφληα έξεπλα πξνθχπηεη φηη ην ζέκα είλαη εμαηξεηηθά πην ζχλζεην θαη ην ζπκπέξαζκα πξνθαλέο: δελ είλαη δπλαηφ λα ζρεδηάδνληαη ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία σο απνκνλσκέλεο δξαζηεξηφηεηεο. Απηφ (ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία) ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί ζην πιαίζην κηαο ζπλνιηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, φπνπ ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο ζα ζπιιεηηνπξγνχλ πξνο έλαλ ηειηθφ ζηφρν. Απηή ηε ζηηγκή πνιιά ζηνηρεία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ιεηηνπξγνχλ πξνο ηελ αθξηβψο αληίζεηε θαηεχζπλζε θαη πεξηνξίδνπλ ζεκαληηθά ή θαη εμνπδεηεξψλνπλ ηηο φπνηεο πξσηνβνπιίεο αλαιακβάλνληαη. Σν πξφβιεκα επνκέλσο δελ είλαη ηφζν ε χπαξμε ππνδνκψλ, ε αλάπηπμε ινγηζκηθνχ θαη ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αιιά ε ράξαμε κηαο ζπλνιηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Οη πεξηζζφηεξεο ζπδεηήζεηο γχξσ απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, φπσο άιισζηε θαη ζπλνιηθφηεξα ζην ζέκα ηεο παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζήο ηνπο ζην εξγαιεηαθή ινγηθή ζρνιείν, θηλνχληαη ζ απηφ πνπ ζα κπνξνχζακε λα απνθαιέζνπκε εξγαιεηαθή ινγηθή. Μία απφ ηηο θπξηφηεξεο εθθάλζεηο ηεο εξγαιεηαθήο ινγηθήο είλαη ε ζπξξίθλσζε ηνπ ζέκαηνο «δηδαζθαιία θαη ΣΠΔ» ζηελ πνιηηηθή αλάπηπμεο θαη δηάδνζεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ζηα ζρνιεία, ζηελ χπαξμε ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ, πνπ ζα είλαη ζε ζέζε λα «ηξέμεη ηηο ζχγρξνλεο απηέο παηδαγσγηθέο εθαξκνγέο» θαη ζηελ αγνξά λέσλ ηερλνινγηθψλ πξντφλησλ. πλήζσο, ινηπφλ, πξνσζείηαη κηα αξθεηά «ζηελή» θαη απνπξνζαλαηνιηζηηθή αληίιεςε πεξί ινγηζκηθνχ, ε πξνζθφιιεζε ζηελ νπνία κπνξεί λα έρεη νδπλεξέο ζπλέπεηεο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ζην ζχλνιφ ηεο. Παξάιιεια, ήδε εμεηάζηεθε παξαπάλσ ν ηξφπνο πνπ αληηκεησπίδεηαη κέρξη ζήκεξα ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ πνιππινθφηεηα φκσο ηνπ ζέκαηνο δελ πεξηνξίδεηαη ζηνπο δχν απηνχο ηνκείο. Δμίζνπ ζεκαληηθνί θαη θαζνξηζηηθνί ζηελ επηηπρία ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο είλαη θαη άιινη παξάγνληεο φπσο: ε δνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε θηινζνθία ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ, ν ηξφπνο θαη ν βαζκφο δηάρπζεο ηεο

27 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 27 θηινζνθίαο απηήο ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα, ην δηνηθεηηθφ πιαίζην ηεο εθπαίδεπζήο καο θηι. Απφ ηηο επίκνλεο φκσο πξνζπάζεηεο αιιαγήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπίνπ έρνπλ πξνθχςεη σθέιηκα εξεπλεηηθά ζπκπεξάζκαηα, ηα νπνία κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ρξήζηκν νδεγφ γηα θάζε αληίζηνηρε πξνζπάζεηα ζην κέιινλ. Ζ έξεπλα, γηα παξάδεηγκα, είλαη ζαθήο ζηελ πεξίπησζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ: γηα λα έρεη πηζαλφηεηα επηηπρίαο θάζε αιιαγή, θάζε θαηλνηνκία πνπ εηζάγεηαη, είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλεηαη ππφςε ε πξνυπάξρνπζα θαηάξηηζε ησλ δηδαζθφλησλ, νη ζηάζεηο θαη πεπνηζήζεηο ηνπο, ε εκπεδσκέλε θαζεκεξηλή δηδαθηηθή ηνπο πξαθηηθή (Fullan 1993 Karavas- Doukas 1998 Κνπηζνγηάλλεο 2007α). Σα εξεπλεηηθά απηά δεδνκέλα θαη νη δηαπηζηψζεηο ζηηο νπνίεο θαηέιεγαλ, ήδε απφ ηα πξψηα ρξφληα εηζαγσγήο ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ εθπαίδεπζε, αγλνήζεθαλ θαη ε έκθαζε δφζεθε ζηε δεκηνπξγία ππνδνκψλ θαη ζηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ. Ζ ζεκαληηθή ζηξνθή πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα πξνο κηαο κεγάιεο έθηαζεο επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη νπσζδήπνηε ζνβαξή θαη είλαη βέβαην φηη ζα απνδψζεη, αλ ζπλνδεπηεί θαη απφ παξάιιεια άιια κέηξα (π.ρ. ζνβαξέο αιιαγέο ζηα Π..). Δίλαη πξνθαλέο φηη θάζε ζνβαξή πξνζπάζεηα επξείαο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ησλ άιισλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ κπνξεί λα αγλνεί ηα δεδνκέλα απηά νχηε κπνξεί λα επαθίεηαη ζηηο «ζαπκαηνπξγέο» δπλαηφηεηεο ησλ ππνινγηζηψλ. Οη πξψηεο έξεπλεο πνπ έρνπκε ζηε ρψξα καο επηβεβαηψλνπλ ηηο εξεπλεηηθέο δηαπηζηψζεηο άιισλ ρσξψλ: νη εθπαηδεπηηθνί δελ θάλνπλ κε ηηο ΣΠΔ ηίπνηα πέξα απφ απηφ πνπ γλψξηδαλ λα θάλνπλ θαιά θαη πξηλ απφ απηέο (Κνπηζνγηάλλεο 2000, 2007 Koutsogiannis 2001). Αλ βέβαηα ε φιε πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο θαη ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ γεληθφηεξα εζηηαζηεί ζηελ αλάπηπμε ινγηζκηθνχ, ηφηε πξφβιεκα δελ πθίζηαηαη. απηήλ φκσο ηελ πεξίπησζε δελ είλαη δπλαηφ λα γίλεηαη ιφγνο γηα εηζαγσγή ζεκαληηθψλ αιιαγψλ ζηελ εθπαίδεπζή καο. Οη εθπαηδεπηηθνί είηε ζα πξνζαξκφζνπλ, δπζθνιφηεξα ή επθνιφηεξα, ην ινγηζκηθφ πνπ ζα ηνπο απνζηαιεί ζηα ππάξρνληα δεδνκέλα είηε ζα ην εγθαηαιείςνπλ ζηηο ζρνιηθέο απνζήθεο, φπσο έρεη ζπκβεί ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ζην παξειζφλ κε άιιεο ηερλνινγίεο. Σν πξφβιεκα πθίζηαηαη απφ ηε ζηηγκή πνπ γίλεηαη ιφγνο γηα ζεκαληηθέο αιιαγέο θαη δηακφξθσζε θηιφδνμσλ Π.. ηελ πεξίπησζε απηή θαη ε επηκφξθσζε είλαη

28 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 28 απαξαίηεηε αιιά θαη ην πεξηερφκελφ ηεο είλαη απαξαίηεην λα ζπκβαδίδεη κε ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεχζπλζε. Γίνεται, επομζνωσ, ςαφζσ ότι θ γόνιμθ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ και των φιλολογικϊν μακθμάτων δεν είναι μια εφκολθ και απλι διαδικαςία που εξαντλείται ςτθν απόφαςθ για δθμιουργία κάποιου λογιςμικοφ παιγνιϊδουσ χαρακτιρα, προκειμζνου να υποςτθριχκεί θ διδαςκαλία ςτα ςχολεία, ι για τθ δθμιουργία καλφτερων υποδομϊν (π.χ. φορθτοί υπολογιςτζσ). Αντίκετα, πρόκειται για μια πολφπλοκθ και ςφνκετθ υπόκεςθ. Η εργαλειακι λογικι, με άλλα λόγια, είναι απαραίτθτο να δϊςει τθ κζςθ τθσ ςε μια ςαφι πολιτικι-πλαίςιο, θ οποία κα αποτελεί τθν αφετθρία και το ςθμείο αναφοράσ για κάκε επιμζρουσ ενζργεια: προγράμματα ςπουδϊν, περιεχόμενο προγραμμάτων επιμόρφωςθσ εκπαιδευτικϊν, αλλαγζσ ςτο ιςχφον διοικθτικό πλαίςιο, ανάπτυξθ λογιςμικοφ κτλ. Σν παξφλ επηκνξθσηηθφ πιηθφ ιακβάλεη ππφςε ηνπ φιεο απηέο ηηο παξακέηξνπο θαη επηρεηξεί λα βξεη ηα λήκαηα εθείλα πνπ ζα κπνξέζνπλ, ρσξίο λα αγλνήζνπλ ην ηζρχνλ, λα εληζρχζνπλ γφληκεο ήδε αλαδεηήζεηο εθπαηδεπηηθψλ θαη δπλακηθέο πξσηνβνπιίεο ζρνιείσλ.

29 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΣΠΕ και γραμματιςμόσ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ 2.1 Γραμματιςμόσ: οριςμόσ και κεωρθτικοί προβλθματιςμοί Βαζηθή έλλνηα ζηα θεθάιαηα πνπ αθνινπζεί είλαη απηή ηνπ γξακκαηηζκνύ. ηε ζέζε ηνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά θαη ν φξνο εγγξακκαηηζκόο. Οη φξνη απηνί απνδίδνπλ ζηα ειιεληθά ηνλ αγγιηθφ φξν literacy. ηα αγγιηθά ν φξνο ρξεζηκνπνηείηαη κε δηπιφ πεξηερφκελν: κε απηφ πνπ απνθαινχκε ζηα ειιεληθά αιθαβεηηζκόο θαη κε ην πεξηερφκελν πνπ απνδίδνπκε ζηνλ φξν γξακκαηηζκόο. Ο αιθαβεηηζκφο είλαη φξνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε θπξίσο ζην παξειζφλ θαη έδηλε βαξχηεηα ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφηεηαο γηα αλάγλσζε θαη γξαθή. Ο φξνο γξακκαηηζκφο πεξηιακβάλεη ηελ έλλνηα ηνπ αιθαβεηηζκνχ αιιά είλαη πην δπλακηθφο. Ζ δεχηεξε έλλνηα ζρεηίδεηαη κε ηε δπλαηφηεηα ηνπ εγγξάκκαηνπ αηφκνπ λα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά ζε δηάθνξεο θαζεκεξηλέο θνηλσληθέο πξαθηηθέο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ αλάγλσζε θαη γξαθή (θαη φρη κφλν) ζηηο πνηθίιεο εθδνρέο ηνπο. ήκεξα φκσο έρνπκε πνηθίια λέα δεδνκέλα: ην γεγνλφο φηη νη θνηλσληθέο πξαθηηθέο απαηηνχλ ζπρλά ηε ρξήζε πνηθίισλ ηερλνινγηψλ επηθνηλσλίαο, απφ ηηο πην παξαδνζηαθέο (κνιχβη, ραξηί, έληππν) κέρξη ηηο πην ζχγρξνλεο (ςεθηαθά κέζα) ην γεγνλφο φηη ε θαζεκία απφ απηέο ηηο ηερλνινγίεο ζπλδπάδεηαη κε ηελ παξαγσγή θαη θαηαλφεζε δηαθφξσλ θεηκέλσλ θαη θεηκεληθψλ εηδψλ πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε πνηθίια θαζεκεξηλά θνηλσληθά ζπκβάληα (π.ρ. ε αλάιεςε ρξεκάησλ απφ ηελ ηξάπεδα, ε εχξεζε θαη αμηνιφγεζε κηα πιεξνθνξίαο απφ ην δηαδίθηπν, ε δηακφξθσζε κηαο ζρνιηθήο ηζηνζειίδαο, ε γξαθή κηαο παξνπζίαζεο ζην PowerPoint) πνπ απαηηνχλ ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο, νη νπνίεο δελ ππήξραλ ζην παξειζφλ. Θα κπνξνχζακε, ελ θαηαθιείδη, λα πνχκε φηη ν ζεκεξηλφο εγγξάκκαηνο άλζξσπνο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα παξάγεη, λα θαηαλνεί θαη λα επεμεξγάδεηαη κε θξηηηθφ ηξφπν θείκελα γξαπηνχ, πξνθνξηθνχ θαη ειεθηξνληθνχ ιφγνπ, θαζψο επίζεο θαη πνιπηξνπηθά θείκελα (θείκελα πνπ δελ είλαη κφλν γισζζηθά, αιιά δηακνξθψλνληαη κε

30 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 30 ηελ αμηνπνίεζε θαη άιισλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ, φπσο: εηθφλαο, ήρνπ, γξαθεκάησλ θηι.). 9 Δίλαη πξνθαλέο, επνκέλσο, φηη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ γξακκαηηζκφο δελ είλαη ζηαζεξφ αιιά ζπλαξηάηαη κε επξχηεξεο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο κεηαβνιέο, κεηαβνιέο πνπ απαηηνχλ θαη ηελ πηζαλή ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ θαιιηέξγεηα λέσλ δεμηνηήησλ-γλψζεσλ, ψζηε λα είλαη ηθαλφο θαλείο λα αληαπεμέιζεη ζηε δεδνκέλε θνηλσλία αιιά θαη λα ηελ «δηαβάδεη» θξηηηθά. Απφ ηνλ νξηζκφ απηφ είλαη πξνθαλέο, επίζεο, φηη νη ΣΠΔ ζεσξνχληαη νξγαληθφ κέξνο ηεο «λέαο επηθνηλσληαθήο ηάμεο πξαγκάησλ», ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο δελ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή εθηφο ηνπ επξχηεξνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ ζεκεξηλνχ γίγλεζζαη. Πξφθεηηαη γηα νπηηθή πνπ κεηαβάιιεη ζεκαληηθά ην ηνπίν ζηνλ ρψξν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, φρη κφλν σο πξνο ην πψο ζα αμηνπνηήζνπκε θαιχηεξα ηηο ΣΠΔ ζε κηα δεδνκέλε δηδαζθαιία αιιά θαη πψο ζα πξνζαξκφζνπκε ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ιεηηνπξγηθέο αιιά θαη θξηηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (πνπ ζπκπεξηιακβάλεη ηηο ΣΠΔ). Οπζηαζηηθά, ινηπφλ, απαηηείηαη κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε γηα ηελ έληαμε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε κε ζθνπφ ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηεο παηδείαο. Αλ φκσο έηζη έρνπλ ηα πξάγκαηα, ηφηε ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ δελ κπνξεί λα είλαη ζε εζεινληηθή βάζε νχηε λα ζηεξίδεηαη ζηελ θαιή πξναίξεζε ησλ δηδαζθφλησλ. Δίλαη απαξαίηεην λα απνηειεί νξγαληθφ κέξνο ηεο δηδαζθαιίαο, φπσο απνηειεί θαη νξγαληθφ κέξνο ησλ θαζεκεξηλψλ επηθνηλσληαθψλ πξαθηηθψλ. Οη ηξεηο ελφηεηεο πνπ αθνινπζνχλ επηρεηξνχλ λα εκβαζχλνπλ πεξαηηέξσ ζηελ έλλνηα ηνπ γξακκαηηζκνχ, εμεηάδνληαο θάπνηεο πηπρέο ηνπ, θαη λα ηνλ ζπλδέζνπλ άκεζα κε ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε Θ ιςτορικότθτα των τεχνολογιϊν πρακτικισ γραμματιςμοφ 10 Ζ αλαδήηεζε θάπνηαο ζρέζεο αλάκεζα ζηε γιψζζα θαη ηελ ηερλνινγία, πξφζθαηε ή παιηφηεξε, κνηάδεη παξαδνμνιφγεκα. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απφ ηνλ ρψξν ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, ηδηαίηεξα, ππάξρεη κηα παξαδνζηαθή επηθχιαμε πξνο ηελ 9 Γηα ηελ έλλνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ θαζψο θαη Μεηζηθνπνχινπ 2001, Υνληνιίδνπ 1999, Kalantzis & Cope Πξαθηηθή γξακκαηηζκνχ: θνηλσληθή πξαθηηθή φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή (έληππνο, ειεθηξνληθφο ιφγνο).

31 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 31 ηερλνινγία, ηδηαίηεξα πξνο ηηο ΣΠΔ. Έηζη απηέο εκθαλίδνληαη ζπλήζσο σο θάηη λέν θαη εληππσζηαθφ, ε θπξηφηεξε δε ζπλεηζθνξά, αλ φρη ε απνθιεηζηηθή, πξνο ηε κειέηε ηνπο ζεσξείηαη φηη κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ηνλ ρψξν ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ θαη ηδηαίηεξα ηεο πιεξνθνξηθήο. Με δεδνκέλν φκσο ην γεγνλφο φηη νη ΣΠΔ απνηεινχλ ζηηο κέξεο καο πηα έλα κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (κέζν γηα δηάβαζκα, γξάςηκν θαη επηθνηλσλία), κεγάιε κπνξεί λα είλαη θαη ε ζπλεηζθνξά πνπ πξνέξρεηαη απφ ηηο επηζηήκεο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία, δειαδή ηνπο δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο γισζζνινγίαο, θαη απηνχο πνπ αζρνινχληαη κε ηνλ γξακκαηηζκφ. Αλάκεζα ζηελ πξψηε, απφ ρξνλνινγηθή άπνςε, ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία (ηε γξαθή) θαη ηελ χζηεξε (ηηο ΣΠΔ) κπνξνχλ λα βξεζνχλ πνιιέο αλαινγίεο. Πνιιά, επίζεο, απφ ηα δεηήκαηα πνπ ζπδεηνχληαη ζηηο κέξεο καο έρνπλ ήδε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζπδεηεζεί ζην πιαίζην δχν άιισλ ηερλνινγηψλ ηεο επηθνηλσλίαο: ηεο γξαθήο θαη ηεο ηππνγξαθίαο. Χο αξραηφηεξν παξάδεηγκα πνπ ζίγεη ηηο επηπηψζεηο πνπ έρεη ε δηάδνζε ηεο γξαθήο, θαη ηνπ γξακκαηηζκνχ θαηά πξνέθηαζε, αλαθέξεηαη ζπλήζσο (Eco 2003 Gee 1996, Murray 2000, 44-45) έλα απφζπαζκα ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ σθξάηε θαη Φαίδξνπ, ζηνλ Φαίδξν ηνπ Πιάησλα ( π.υ.). Παξ φηη ζηε βηβιηνγξαθία ν δηάινγνο απηφο αλαθέξεηαη ζπλήζσο σο θιαζηθή πεξίπησζε ηνπ θφβνπ ή ησλ επηθπιάμεσλ πνπ δεκηνπξγεί θάζε λέα ηερλνινγία πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (γξαθή, βηβιίν, ππνινγηζηήο), ππνζηεξίδσ ζηε ζπλέρεηα φηη ην απφζπαζκα απηφ εκπεξηέρεη ηα βαζηθφηεξα επηρεηξήκαηα γηα ηηο ζέζεηο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί σο ζήκεξα ζρεηηθά κε ηε γξαθή θαη ηνλ γξακκαηηζκφ, θαη θαηά πξνέθηαζε ζρεηηθά κε ηνλ λέν γξακκαηηζκφ ησλ ΣΠΔ. ην απφζπαζκα απηφ ν σθξάηεο αθεγείηαη ηελ ηζηνξία ηνπ Αηγχπηηνπ ζενχ Θεπζ, ν νπνίνο κεηαμχ ησλ άιισλ πνπ αλαθάιπςε πξψηνο (ινγαξηαζκνχο, γεσκεηξία, αζηξνλνκία θηι.) ήηαλ θαη ε γξαθή. Ο Θεπζ έθζαζε ζηνλ Θακνχο, βαζηιηά ηεο Άλσ Αηγχπηνπ (Θήβεο), πξνθεηκέλνπ λα δείμεη ηελ ηέρλε ηνπ θαη λα ππνζηεξίμεη ηε δηάδνζή ηεο ζηνπο ππφινηπνπο Αηγππηίνπο. Δθεί ν Θεπζ ππνζηήξημε κε επηρεηξήκαηα ηα ζεηηθά ηεο θάζε εθεχξεζήο ηνπ θαη φηαλ έθηαζε θαη ζηα γξάκκαηα (γξαθή), είπε: Μεηάθξαζε απφ ην Θενδσξαθφπνπινο 2000.

32 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 32 (1)Τοφτο δα το μάκθμα βαςιλιά μου κα κάμει τουσ Αιγφπτιουσ πιο ςοφοφσ, και το μνθμονικό τουσ πιο καλό, γιατί για τθ μνιμθ και για τθ ςοφία βρζκθκε το φάρμακο (274e). ηνπ Πιάησλα: Αμίδεη φκσο λα δνχκε θαη ηελ απάληεζε ηνπ Θακνχο, νπζηαζηηθά ηελ άπνςε (2) Ρολφτεχνε Θευκ, άλλοσ ζχει τθ δφναμθ να γεννάει τισ τζχνεσ, κι άλλοσ πάλι να κρίνει πόςο κε να βλάψουν και κε να ωφελιςουν εκείνουσ ποφ μζλλουν να τισ μεταχειριςκοφν. Και ςυ τϊρα, ςαν πατζρασ των γραμμάτων, από εφνοια είπεσ το αντίκετο απ εκείνο που αυτά μποροφν. Γιατί τα γράμματα ςτισ ψυχζσ εκείνων που κα τα μάκουν, κα φζρουν λθςμονιά, μια και αυτοί κα παραμελιςουν τθ μνιμθ τουσ, γιατί από εμπιςτοςφνθ ςτθ γραφι κα φζρνουν τα πράγματα ςτθ μνιμθ τουσ απ' ζξω με ξζνα ςθμάδια, όχι από μζςα από τον εαυτό τουσ τον ίδιο. Ώςτε δεν ευρικεσ το φάρμακο για τθ μνιμθ τθν ίδια, άλλα για το να ξαναφζρνεισ κάτι ςτθ κφμθςθ. Κι από τθ ςοφία δίνεισ ςτουσ μακθτζσ ςου μια δόκθςθ, κι όχι τθν αλικεια γιατί ζχοντασ πολλά ακοφςει χωρίσ να τα διδαχκοφνε κάχουν τθ γνϊμθ πωσ ξζρουνε πολλά, ενϊ είναι ανίδεοι ςτα πιο πολλά και φορτικοί ςτθ ςυντροφιά τουσ, και κα ζχουν γίνει αντίσ ςοφοί δοκθςίςοφοι (274e-275b). ηα απνζπάζκαηα απηά παξαηίζεληαη πνιχ επηγξακκαηηθά ηα επηρεηξήκαηα γηα δχν απφ ηηο θπξηφηεξεο απφςεηο πνπ έρνπλ δηαηππσζεί γχξσ απφ ηηο επηπηψζεηο ηνπ γξακκαηηζκνχ. ην πξψην απφζπαζκα δηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε γξαθή θαη ε επξεία θνηλσληθή δηάδνζή ηεο (γξακκαηηζκφο) απνηεινχλ θαηαιχηεο αιιαγψλ. Πξφθεηηαη γηα ηελ πξψηε κνξθή ελφο απφ ηα θπξηφηεξα επηρεηξήκαηα πνπ ζπλδέεη ηε δηάδνζε ηνπ γξακκαηηζκνχ κε ζεηηθέο επηπηψζεηο ζηε γλψζε θαη ηε κφξθσζε, ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξφνδν, θαηά πξνέθηαζε. Ζ αλαδήηεζε αλαινγηψλ κε ηηο απφςεηο πνπ δηαηππψλνληαη γηα ηηο ζεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ έρεη ε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε δελ είλαη δχζθνιε. Ζ ξεηνξεία, πνιηηηθή θαη πνιχ ζπρλά επηζηεκνληθή, σο πξνο ηηο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε είλαη γλσζηή θαη δε δηαθέξεη σο πξνο ηελ νπζία ηεο απφ ηελ πξψηε απηή δηαηχπσζε. Αξθεί λα αλαθέξνπκε έλα ελδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηεο ινγηθήο απηήο, πξνεξρφκελν απηή ηε θνξά απφ ηνλ θφζκν ησλ ΣΠΔ: «Σν κφλν πνπ ρξεηάδεηαη πηα ν θφζκνο καο είλαη λα δψζνπκε ζε θάζε παηδί έλα θνξεηφ ππνινγηζηή, θαηεβάδνληαο ην θφζηνο ηνπ ζηα 100 δνιάξηα κέζα ζηα επφκελα πέληε ρξφληα» (Νεγθξεπφληε Νίθνιαο, Σν Βήκα 2/5/2004). Δίλαη γλσζηφ φκσο φηη νη θνξεηνί ππνινγηζηέο πνπ δφζεθαλ ζηελ Α Γπκλαζίνπ θαηά ην δε βειηίσζαλ ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε. Σν δεχηεξν απφζπαζκα έρεη ζεσξεζεί σο θιαζηθή πεξίπησζε πξνζπάζεηαο γηα ακθηζβήηεζε ηεο λέαο αθφκε, παξ φηη είραλ πεξάζεη ήδε θάπνηνη αηψλεο απφ ηελ

33 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 33 αλαθάιπςή ηεο, ηερλνινγίαο ηεο γξαθήο. Τπνζηεξίδεηαη φηη κέζσ ηεο γξαθήο νη άλζξσπνη ζα παξακεινχλ ηε κλήκε, αθνχ «ζα θέξλνπλ ηα πξάγκαηα ζηε κλήκε ηνπο απ' έμσ κε μέλα ζεκάδηα, φρη απφ κέζα απφ ηνλ εαπηφ ηνπο ηνλ ίδην». Παξάιιεια, ζην ίδην απφζπαζκα (2), ν Πιάησλαο θαίλεηαη λα επηηίζεηαη ζηε γξαθή κέζσ ηεο γξαθήο θαη λα ππνζηεξίδεη ηελ αλσηεξφηεηα ηεο απεπζείαο δηδαζθαιίαο έλαληη ηεο ππελζχκηζεο πνπ πξνζέθεξε ε λέα ηφηε ηερλνινγία. Σν απφζπαζκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θφξνλ σο ελδεηθηηθφ ηεο επηθπιαθηηθφηεηαο, ηνπ θφβνπ πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη ζε θάζε λέα ηερλνινγία πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ, σο ε πξψηε νπζηαζηηθά θαη ζεκαληηθφηεξε επίζεζε ελαληίνλ ηεο πξψηεο ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλεο επηθνηλσλίαο (Eco 2003 Murray 2000). Καη εδψ δελ είλαη δχζθνιν λα αλαδεηεζνχλ αλαινγίεο κε ηηο απφςεηο πνπ ζπρλά δηαηππψλνληαη σο πξνο ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ. Αο ζπκεζνχκε, ελδεηθηηθά, ηελ αλαθνίλσζε ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ γηα ηνλ θίλδπλν πνπ δηαηξέρεη ην ειιεληθφ αιθάβεην απφ ηε ρξήζε ησλ Greeklish ζηνπο ππνινγηζηέο (Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2003). Ζ απνζπαζκαηηθή σζηφζν απηή πξνζέγγηζε αδηθεί ηελ νπηηθή ηνπ Πιάησλα, αιιά θαη ηνλ φιν πξνβιεκαηηζκφ πνπ αλαπηχρζεθε ζηελ αξραηφηεηα γχξσ απφ ηηο ζπλέπεηεο πνπ κπνξεί λα έρεη ε δηάδνζε ηεο γξαθήο. Θα δνχκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηα επηπιένλ απνζπάζκαηα, πξνθεηκέλνπ λα απνηηκήζνπκε θαιχηεξα ηελ άπνςε πνπ εθθξάδεηαη. Παξαθάησ πάιη ν σθξάηεο: (3) Πποιοσ λοιπόν νομίηει πωσ μζςα ςτα γραμμζνα αφινει για τουσ κατοπινοφσ καμιά τζχνθ, και όποιοσ πάλι παραδζχεται, πωσ από τα γραμμζνα κα βγει τίποτε κακαρό και βζβαιο, κα είναι πολφ απλοϊκόσ αφοφ νομίηει πωσ οι γραμμζνοι λόγοι είναι κάτι πιο πολφ από το να ξανακυμίηουν τα πράγματα που λζνε τα γραφτά ς εκείνον που τα ξζρει (275c). (4) Γιατί αυτό δα το κακό, Φαίδρε, ζχει το γράψιμο και μοιάηει, μα τθν αλικεια, με τθ ηωγραφικι. Κι αυτισ δα τα ζργα ςτζκονται μπροςτά ςου ςαν να είναι ηωντανά, αν όμωσ τα ρωτιςεισ ςιωποφνε με πολλι ςοβαροφάνεια (275d). (5) Το ίδιο λοιπόν κάνουν και οι γραμμζνοι λόγοι: πασ δθλαδι να πιςτζψεισ πωσ αυτοί ζχουνε νόθςθ και μιλάνε, αν όμωσ τουσ ρωτιςεισ κάτι για κείνα ποφ λζνε, γιατί κζλεισ να το καταλάβεισ, δθλϊνουν ζνα μονάχα πράγμα, το ίδιο πάντοτε. Και όταν μια φορά γραφτεί, κυλιζται παντοφ ο κάκε λόγοσ, όμοια και ςε κείνουσ που τον νοιϊκουν, όπωσ και ςε κείνουσ πάλι ποφ κακόλου δεν τουσ ταιριάηει, και δεν ξζρει ο ίδιοσ να λζγει για ποιουσ είναι και για ποιουσ δεν είναι. Και όταν τον κακομεταχειρίηονται και τον κακολογοφν άδικα, πάντα ζχει ανάγκθ από τον πατζρα του για βοθκό γιατί ο ίδιοσ δεν μπορεί οφτε ν' αμυνκεί οφτε να βοθκιςει τον εαυτό του (275e).

34 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 34 Γηα ηελ θαιχηεξε αλάγλσζε ηεο ελφηεηαο ζην ζχλνιφ ηεο είλαη απαξαίηεην λα έρνπκε ππφςε καο δχν ζεκαληηθά δεδνκέλα: 1. Οη απφςεηο απηέο ηνπ Πιάησλα κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ θαιχηεξα ζην πιαίζην ηεο αληίζεζεο πνπ θαίλεηαη πσο ππήξρε ζηελ αξραηφηεηα σο πξνο ηε ζπνπδαηφηεηα ή φρη ηεο γξαθήο (Dihle 1992). ην απφζπαζκα θαίλεηαη λα παξαηίζεληαη γλσζηά επηρεηξήκαηα ηεο κηαο θαη ηεο άιιεο άπνςεο, ελψ είλαη πξνθαλέο φηη ν Πιάησλ αλήθε ζηελ παξάδνζε πνπ ήηαλ αληίζεηε κε ηελ ππεξεθηίκεζε ηεο γξαθήο. Απηφ φκσο δε ζεκαίλεη φηη πνιεκνχζε ηε γξαθή κέζσ ηεο γξαθήο. 2. Γελ κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε, επίζεο, ηνλ πξνβιεκαηηζκφ απηφλ εθηφο ηεο δηαιεθηηθήο, ηεο βαζηθήο αληίιεςεο ηνπ Πιάησλα γηα ηε θηινζνθία θαη ηελ απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία. ην πιαίζην απηφ «ε δηαιεθηηθή δηαδηθαζία ηεο αιεζηλήο θηινζνθίαο πξνθχπηεη απφ ην αμίσκά ηεο γηα ην αηειεχηεην» (Dihle 1992). Ο δξφκνο κέλεη πάληα αλνηρηφο πξνο ην άγλσζην, ελψ ε νξηζηηθή γξαπηή δηαηχπσζε ελφο ζπκπεξάζκαηνο αλαηξέπεη ηε δηαιεθηηθή απηή δηαδηθαζία. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ πξαγκαηηθή δηδαζθαιία: ππάξρεη ζην πιαίζην ηνπ ελδεδεηγκέλνπ δηαιφγνπ, φπνπ ν καζεηήο κπνξεί λα ειέγμεη ηνλ δάζθαιν θαη ν δάζθαινο λα ππνζηεξίμεη ηηο απφςεηο ηνπ. Αληίζεηα, ην γξαπηφ θείκελν δελ κπνξεί λα απαληήζεη ζε εξσηήκαηα, κέλεη ζηαζεξφ θαη «αλππεξάζπηζην» (Row 1986, 10-11). Γηα ηνλ Πιάησλα «ε ζσθξαηηθή κέζνδνο» είλαη απηή πνπ νδεγεί ηνλ νκηιεηή λα ζθεθηεί ζε κεγαιχηεξν βάζνο θαη θξηηηθά ηηο ηδέεο ηνπ. Ζ ζπλεηζθνξά ηνπ ζπλνκηιεηή νδεγεί ζε κεγαιχηεξν βάζνο θαη πηζαλψο ζηελ επαλεμέηαζε ηεο ζέζεο, ζηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο απφ κηα άιιε νπηηθή γσλία. Γελ πξφθεηηαη επνκέλσο γηα άξλεζε, αθνχ ν ίδηνο ν Πιάησλ ζε άιια θείκελά ηνπ (π.ρ. Νφκνη) επηζεκαίλεη θαη ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (Dihle 1992). Πξφθεηηαη γηα επίζεζε πξνο απηφ πνπ απνθιήζεθε αηψλεο αξγφηεξα ζέζε ηνπ γξακκαηηζκνχ (literacy thesis), ε νπνία, φπσο ζα δνχκε ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην, αληηζηνηρεί ζην απηφλνκν κνληέιν γξακκαηηζκνχ. Με φξνπο ηεο πιεξνθνξηθήο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ν Πιάησλ θάλεη απφ πνιχ λσξίο ηε δηάθξηζε κεηαμχ πιεξνθνξίαο θαη γλψζεο, δίλνληαο κεγάιε βαξχηεηα ζηε δεχηεξε. Με απηή ηε ινγηθή, ν Πιάησλ εθθξάδεη απφςεηο παξάιιειεο κε απηέο πνπ ζήκεξα επηθξίλνπλ ηελ επξέσο δηαδεδνκέλε αληίιεςε φηη ε δηάδνζε ηεο γξαθήο θαη ν γξακκαηηζκφο ζπλδένληαη λνκνηειεηαθά κε ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξφνδν, επηθξίλεη δειαδή ηνλ κχζν πεξί γξακκαηηζκνχ ηεο επνρήο ηνπ. Απφ ηελ άπνςε

35 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 35 απηή ζπκίδεη πνιχ ηνλ ζχγρξνλν πξνβιεκαηηζκφ γχξσ απφ ην ζέκα, φπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα Σο αυτόνομο και το ιδεολογικό μοντζλο ηνλ ρψξν ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, θαη ηδηαίηεξα απηψλ πνπ αζρνινχληαη κε δεηήκαηα γιψζζαο θαη γξακκαηηζκνχ, έρεη αλαπηπρζεί πινχζηνο πξνβιεκαηηζκφο πνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη νπζηαζηηθά ζηελ θαιχηεξε πξνζέγγηζε δεηεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ςεθηαθφ γξακκαηηζκφ ή ηελ εηζαγσγή θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. Σίπνηα ζρεδφλ δελ είλαη λέν απφ ηα ζεκαληηθά δεηήκαηα πνπ ζήκεξα ζπδεηνχληαη ζε ζρέζε κε ηελ θνηλσληθή ή ηελ εθπαηδεπηηθή δηάζηαζε ησλ ΣΠΔ. Οη απφςεηο πνπ εθθξάδνληαη αλήθνπλ ζπλήζσο ζε θάπνηα απφ ηηο αληηιήςεηο πνπ γηα αηψλεο πξηλ απφ εκάο απαζρφιεζαλ θαη πξνβιεκάηηζαλ. Ζ γλψζε ησλ ζπδεηήζεσλ απηψλ θαη ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπο ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά, ψζηε νη επηινγέο καο λα είλαη πην ζπλεηδεηέο, πνπ ζεκαίλεη πην μεθάζαξεο πνιηηηθά. Καη απηήλ ηελ πνιηηηθή θαζαξφηεηα λνκίδσ πσο έρνπκε ζήκεξα αλάγθε πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιε θνξά, ηδηαίηεξα ζηνλ ρψξν ηεο πιεξνθνξηθήο ζε ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε. Τπάξρνπλ δχν θαηεπζχλζεηο ζηελ πξφζθαηε έξεπλα σο πξνο ην πψο αληηκεησπίδεηαη ε δηάδνζε ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη ηδηαίηεξα ε θπξηφηεξε έθθαλζή ηνπ, ε δηάδνζε ηεο γξαθήο. Ζ πξψηε αλαδεηά ηηο γεληθέο επηπηψζεηο (ςπρνινγηθέο, πνιηηηζηηθέο, πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο) θαη ππνζηεξίδεη φηη ε δηάδνζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο, ηεο ηππνγξαθίαο ζηε ζπλέρεηα θαη ησλ ΣΠΔ πξφζθαηα απνηεινχλ ζεκαληηθνχο παξάγνληεο αιιαγψλ. Ζ ηερλνινγία ηνπ γξακκαηηζκνχ, ελ νιίγνηο, αληηκεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε κεηαβιεηή, νη επηπηψζεηο ηεο νπνίαο κπνξνχλ λα απνκνλσζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ. Ζ πξνζέγγηζε απηή απνθαιείηαη «απηφλνκν κνληέιν γξακκαηηζκνχ», επεηδή νη ππνζηεξηρηέο ηεο αθελφο ππνβηβάδνπλ ην ζέκα ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε ηερληθήο θχζεσο ζέκαηα (π.ρ. ζηα εγρεηξίδηα, ζηα πξνγξάκκαηα, ζηηο εμεηάζεηο πηζηνπνίεζεο θηι.) θαη αθεηέξνπ ππνηηκνχλ ην θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πιαίζην ζην νπνίν ε αλάγλσζε θαη ε γξαθή εηζάγεηαη (Street , 161). ηνλ αληίπνδα ηεο πξνεγνχκελεο άπνςεο είλαη απηή πνπ ππνζηεξίδεη φηη δελ κπνξεί λα γίλεηαη ιφγνο γηα γεληθέο επηπηψζεηο ηνπ γξακκαηηζκνχ. Μία απφ ηηο πην

36 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 36 γλσζηέο εθδνρέο ηεο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ρψξν ηεο εζλνγξαθίαο ηνπ γξακκαηηζκνχ. Ζ άπνςε απηή δελ παξαγλσξίδεη ηνλ θεθαιαηψδε ραξαθηήξα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζηνλ ζχγρξνλν θφζκν. Γε ζεσξεί φκσο απηνλφεην ην πεξηερφκελν ηνπ γξακκαηηζκνχ θαη ακθηζβεηεί ηελ άπνςε φηη ε δηάδνζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο αθ εαπηψλ κπνξνχλ λα θαηαζηνχλ νη θχξηνη παξάγνληεο κεηαζρεκαηηζκνχ ησλ θνηλσληψλ, θάλεη δε ιφγν γηα «κχζν ηνπ γξακκαηηζκνχ» (The literacy myth) (Graff 1979). Πξφθεηηαη γηα κχζν, γηαηί ν γξακκαηηζκφο πνπ αληηκεησπίδεηαη αθεξεκέλα, αλεμάξηεηα απφ ηζηνξηθά δεδνκέλα θαη θνηλσληθέο πξαθηηθέο, δελ κπνξεί λα έρεη πξνβιέςηκεο επηπηψζεηο. Ο γξακκαηηζκφο (ζπκβαηηθφο ή ςεθηαθφο) κπνξεί λα έρεη ζπλέπεηεο κφλν εάλ ζπιιεηηνπξγεί κε κηα ζεηξά απφ άιιεο θνηλσληθέο παξακέηξνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο πξνυπνζέζεηο, θνηλσληθέο δνκέο θαη επηηφπηεο ηδενινγίεο. Ζ δεχηεξε απηή πξνζέγγηζε απνθαιείηαη «ηδενινγηθφ κνληέιν γξακκαηηζκνχ» θαη ππνζηεξίδεη φηη ε εηζαγσγή ηνπ γξακκαηηζκνχ δελ επεξεάδεη κφλν, αιιά θαη επεξεάδεηαη απφ ηελ θνηλσλία ζηελ νπνία εηζάγεηαη (Street 1984, 1993). Ζ νπηηθή απηή αληηκεησπίδεη ηηο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ σο αλαπφζπαζηα ζπλδεδεκέλεο κε πνιηηηζκηθέο δνκέο αιιά θαη δνκέο εμνπζίαο κηαο θνηλσλίαο. Γελ ππνηηκά ηελ ηερληθή δηάζηαζε ή ηηο λνεηηθέο δηαζηάζεηο ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο, αιιά ηηο θαηαλνεί φπσο ελζσκαηψλνληαη ζε θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο νιφηεηεο θαη φρη απνζπαζκαηηθά (Gee 1996 Street 1995) Γραμματιςμόσ και νζοσ γραμματιςμόσ Δίλαη πεξηηηφ λα πνχκε φηη ζήκεξα θπξίαξρε είλαη ε ινγηθή ηνπ «απηφλνκνπ κνληέινπ» ζε φ,ηη έρεη ζρέζε κε ηνλ λέν γξακκαηηζκφ θαη ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε (ζε παγθφζκην ζρεδφλ επίπεδν). Οη αληηιήςεηο απηέο αληαλαθιψληαη ζηηο καδηθέο πξνζπάζεηεο εμνπιηζκνχ ησλ ζρνιείσλ κε εξγαζηήξηα ππνινγηζηψλ, ζηνπο πνζνηηθνχο δείθηεο ηεο Δ.Δ. πνπ απνηηκνχλ ηνλ βαζκφ πξνφδνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ κε βάζε ηελ αλαινγία καζεηψλ αλά ππνινγηζηή θαη ηνλ βαζκφ πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν, ζηα πξνγξάκκαηα θαη ζηηο δηαθεξχμεηο ησλ θνκκάησλ πνπ ππφζρνληαη «πεξηζζφηεξνπο ππνινγηζηέο ζηα ζρνιεία γηα έλα θαιχηεξν κέιινλ» θαη φια ηα ζρεηηθά (Κνπηζνγηάλλεο 2005).

37 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 37 Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ινγηθήο απηήο είλαη φηη ε παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ αληηκεησπίδεηαη σο αλεμάξηεηε απφ ην θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ, πνιηηηζκηθφ θαη παηδαγσγηθφ πεξηθείκελν, ζην νπνίν εηζάγνληαη, κεηαβιεηή κε πξνβιεπφκελα ζεηηθά απνηειέζκαηα ζε πνιινχο ηνκείο, π.ρ. παηδαγσγηθφ, επαγγεικαηηθήο πξννπηηθήο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο πξνφδνπ θηι. ην πιαίζην ηεο πξνζέγγηζεο απηήο έρνπλ αλαπηπρζεί κηα ζεηξά απφ απηνλφεηεο νηθνπκεληθέο «αιήζεηεο» θαη κηα έληνλε ηερλνθεληξηθή ξεηνξεία, πνπ πηνζεηνχληαη απηνκάησο απφ θάζε εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα καδί κε ηελ πνιηηηθή εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. Αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά θάπνηεο απφ ηηο «αιήζεηεο» απηέο, πνπ πξνβάιινληαη ηδηαίηεξα γηα ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ, θαη φρη κφλνλ: νη ζρέζεηο δαζθάινπ-καζεηή γίλνληαη πην δεκνθξαηηθέο ν δάζθαινο εγθαηαιείπεη ηνλ παξαδνζηαθφ ηνπ ξφιν θαη κεηαηξέπεηαη ζε βνεζφ θαη ζπκπαξαζηάηε ησλ καζεηψλ πινπνηείηαη πην εχθνια ε νκαδνθεληξηθή δηδαζθαιία νη ΣΠΔ βνεζνχλ ζηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν ε επηθνηλσληαθή ηερλνινγία ξίρλεη ηα ηείρε πνπ ρψξηδαλ ηα ζρνιεία απφ ηνλ έμσ θφζκν, επηηξέπνληαο ηε δεκηνπξγία απζεληηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο, δπλαηφηεηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία (Υαξαιακφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997). Σα βήκαηα πνπ είλαη απαξαίηεην λα αθνινπζεζνχλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ινγηθήο απηήο θαίλνληαη ζαθή θαη ζπγθεθξηκέλα: αγνξά-εγθαηάζηαζε ζχγρξνλνπ εμνπιηζκνχ, αλάπηπμε «πνιπκεζηθνχ θαη δηθηπαθνχ ινγηζκηθνχ», εθπαίδεπζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ θαη αλάπηπμε θαηάιιεισλ ζελαξίσλ δηδαζθαιίαο, γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο «παξαδείγκαηα ελδεδεηγκέλεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο». κσο ζεκαληηθνί θαη θαζνξηζηηθνί ζηελ επηηπρία θάζε ηέηνηνπ εγρεηξήκαηνο είλαη θαη άιινη παξάγνληεο, φπσο: ε δνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε θηινζνθία ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ, ν ηξφπνο θαη ν βαζκφο δηάρπζεο ηεο θηινζνθίαο απηήο ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα, ην δηνηθεηηθφ πιαίζην ηεο εθπαίδεπζήο καο θηι. πσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ γξακκαηηζκνχ, έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξακκαηηζκνχ, έρνπκε αλάγθε απφ ηε δηακφξθσζε ελφο ηδενινγηθνχ κνληέινπ. Απηφ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ζεκαίλεη πσο δελ κπνξνχκε λα κειεηάκε ηηο επηπηψζεηο απφ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο αλεμάξηεηα απφ ην πεξηερφκελφ ηεο, αιιά θαη «απφ έλαλ επξχ αξηζκφ άιισλ θνηλσληθψλ παξακέηξσλ,

38 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 38 ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πξνυπνζέζεσλ, ηεο δνκήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ηηο ηνπηθέο ηδενινγίεο» (Gee 1996, 58) θαη ηελ πνηθηιία ησλ ηζρπνπζψλ παηδαγσγηθψλ πξαθηηθψλ. 2.2 Θ ςχζςθ των ΣΠΕ με τθ διδαςκαλία των ανκρωπιςτικϊν μακθμάτων Ζ δηεζλήο θαη ε ειιεληθή εκπεηξία δείρλεη φηη, δπζηπρψο, αληί νη ΣΠΔ λα γίλνπλ ε αθεηεξία θαη ε αθνξκή γηα εηζαγσγή αιιαγψλ ζηελ εθπαίδεπζε, έγηλε αθξηβψο ην αληίζεην: ε εηζαγσγή ηνπο έγηλε πξφρεηξα, βηαζηηθά θαη ρσξίο ζνβαξφ πνιηηηθφ ζρεδηαζκφ, κε απνηέιεζκα λα αθνκνησζνχλ ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ην ηζρχνλ πιαίζην. Έηζη, ελψ δηαηεξήζεθε ην ηζρχνλ «ηη», «πψο» θαη «πφηε» ηεο δηδαζθαιίαο, εηζήρζεζαλ νη ΣΠΔ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφ θαιχηεξα. Υξεζηκνπνηήζεθε, δειαδή, ζε κεγάιε έθηαζε ε Νέα Σερλνινγία ζηελ ππεξεζία ηνπ παιηνχ ζρνιείνπ. ην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο έρεη αλαπηπρζεί, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, κηα εξγαιεηαθή πξνζέγγηζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, κε θχξηεο εθθάλζεηο ηε ζπξξίθλσζε ηνπ ζέκαηνο «δηδαζθαιία ησλ (θηινινγηθψλ) καζεκάησλ θαη ΣΠΔ» ζηελ πνιηηηθή αλάπηπμεο θαη δηάδνζεο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ζηα ζρνιεία, ζηελ ηαρχξξπζκε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη, βέβαηα, ζηελ χπαξμε ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ (βι. θαη θεθ. 2.1 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο). ηα ηζρχνληα Π.. θαη ζρνιηθά εγρεηξίδηα ελππάξρεη, άιινηε ζε κηθξφηεξε θαη άιινηε ζε κεγαιχηεξε έθηαζε, ε ινγηθή αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο γηα αλακφξθσζε ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ θαη θαηά πξνέθηαζε γηα ηε βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, κηα ινγηθή πνπ ππεξβαίλεη ηελ εξγαιεηαθή αληηκεηψπηζε πνπ ζα ζήκαηλε απιή αμηνπνίεζε θάπνησλ ινγηζκηθψλ ζηε δηδαζθαιία. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ νη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο, φπσο ζπλαληψληαη ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηνπ Γπκλαζίνπ γηα ην κάζεκα ηεο γιψζζαο. Ζ παξαθάησ εξγαζία είλαη απφ ην βηβιίν ηεο Α Γπκλαζίνπ (2006, ζει.

39 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ): Εικόνα 1 Σέηνηνπ είδνπο παξαδείγκαηα αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ ζην γισζζηθφ κάζεκα κε ηε δεκηνπξγηθή ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ. Ξεθεχγνπλ εκθαλψο απφ ηελ εξγαιεηαθή αληίιεςε θαη έρνπλ σο απψηεξν ζθνπφ ηε ιεηηνπξγηθή θαηάθηεζε ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ (New literacy). ην ίδην πιαίζην πξνηείλνπκε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε φιν ην εχξνο ησλ ζρνιηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θπζηθά ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή, πξνθεηκέλνπ λα θαηαθηεζεί ιεηηνπξγηθά ν λένο γξακκαηηζκφο. Αλ νη εθπαηδεπηηθνί δελ αληηιεθζνχλ ηε ζεκαζία ηεο θαζεκεξηλήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζε φιν ζρεδφλ ην εχξνο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο (ζχληαμε θαη βειηίσζε θεηκέλσλ, αλαδήηεζε θαη αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ, επηθνηλσλία-ζπλεξγαζία κε άιινπο γηα ηε κάζεζε, αμηνπνίεζε γηα ην ζρνιηθφ κάζεκα θηι.), ε αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα ζρνιεία ζα είλαη επθαηξηαθή θαη κε ειάρηζηα απνηειέζκαηα.

40 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 40 Γηα λα γίλεη απηφ απαηηνχληαη λέεο πξνζεγγίζεηο ζηα δεηήκαηα ηεο δηδαθηηθήο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Παξ φηη γίλεηαη πνιιή ζπδήηεζε ηειεπηαία γηα δηαζεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο, δηεπηζηεκνληθνχ ραξαθηήξα δξαζηεξηφηεηεο, φπσο απηή πνπ παξαηέζεθε παξαπάλσ, δελ ππάξρεη θάπνην ζεσξεηηθφ θείκελν πνπ λα πξνζεγγίδεη ην δήηεκα απηφ απφ ηελ νπηηθή ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο γιψζζαο, ηνπιάρηζηνλ ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία. Σν επφκελν θεθάιαην επηρεηξεί λα θαιχςεη ην θελφ απηφ, ηνπνζεηψληαο ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε έλα επξχηεξν απφ ην κάζεκα πιαίζην θαη παξέρνληαο έλα ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα θάζε δηαζεκαηηθνχ ραξαθηήξα πξσηνβνπιία. 2.3 χολικόσ γραμματιςμόσ και φιλολογικζσ πρακτικζσ: Θεωρθτικό πλαίςιο για τθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτθ ηϊνθ των φιλολογικϊν μακθμάτων Σα δεδομζνα Κάζε απφπεηξα πνπ απνβιέπεη ζηελ αλαλέσζε ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο, φπσο ζπκβαίλεη κε ηελ πεξίπησζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, είλαη απαξαίηεην λα αληηκεησπίζεη ζπλεηδεηά ην δήηεκα ηεο πιεζψξαο ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ θαινχληαη νη θηιφινγνη λα δηδάμνπλ. Σν γεγνλφο ηεο δηδαζθαιίαο πνιιψλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ απφ έλαλ εθπαηδεπηηθφ ζεσξήζεθε ζπρλά ζην παξειζφλ σο κεηνλέθηεκα, φηαλ ην βάξνο δηλφηαλ ζηελ απνθιεηζηηθή κεηάδνζε γλψζεσλ γηα θάζε δηδαθηηθφ αληηθείκελν. ηηο κέξεο καο, πνπ ελδηαθέξεη παξάιιεια κε ηηο γλψζεηο θαη ε θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ, απηφ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο πιενλέθηεκα, αλ αμηνπνηεζεί θαηάιιεια. Αο δνχκε ζηε ζπλέρεηα πψο κπνξεί λα γίλεη απηφ. Σα αληηθείκελα πνπ δηδάζθνπλ νη θηιφινγνη ζηελ ειιεληθή Β/ζκηα εθπαίδεπζε ζα κπνξνχζαλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Γισζζηθά καζήκαηα ή καζήκαηα γξακκαηηζκνχ (λέα ειιεληθή γιψζζα θαη ινγνηερλία). ε πνιιέο ρψξεο απνηειεί εληαίν κάζεκα θαη ζπληζηά ηνλ ππξήλα απηνχ πνπ ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν απνθαιείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα literacy education θαη English education. ηελ Διιάδα ε λ.ε. γιψζζα θαη ε ινγνηερλία απνηεινχλ δηαθνξεηηθά καζήκαηα θαη πξνζεγγίδνληαη ζπλήζσο μερσξηζηά θαη απφ επηζηεκνληθή-δηδαθηηθή άπνςε. Οη ψξεο δηδαζθαιίαο θπκαίλνληαη αλάκεζα ζε 4-5 εβδνκαδηαία, ζπλνιηθά. Σα πεξηζψξηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηα καζήκαηα απηά είλαη πάξα πνιιά ζην Γπκλάζην, πξσηίζησο, αιιά θαη ζην Λχθεην. ηε δηεζλή

41 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 41 βηβιηνγξαθία, άιισζηε, έρεη αλαπηπρζεί πινχζηνο πξνβιεκαηηζκφο σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα καζήκαηα απηά. Αξραίεο γιψζζεο (αξραία ειιεληθά θαη ιαηηληθά). Σα αξραία ειιεληθά θαηέρνπλ θπξίαξρε ζέζε ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηεο Β/ζκηαο εθπαίδεπζεο, ε δε ζέζε ηνπο εληζρχζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα ιαηηληθά δηδάζθνληαη κφλν ζηηο δχν ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ θαη κφλν ζηε ζεσξεηηθή θαηεχζπλζε, ζπλδένληαη δε απνθιεηζηηθά κε ηηο εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο ζηα ΑΔΗ θαη επνκέλσο ηα πεξηζψξηα δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη ζρεδφλ αλχπαξθηα. Αληίζεηα, ηα πεξηζψξηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ είλαη αξθεηά. Ηζηνξία. Απνηειεί επίζεο κάζεκα κε ζεκαληηθή ζέζε ην ζρνιηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη γηα ην νπνίν ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ είλαη εχθνια πξαγκαηνπνηήζηκε. πρλή είλαη θαη ε δηδαζθαιία θαη άιισλ καζεκάησλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ΠΔ02, φπσο είλαη ε «Κνηλσληθή θαη πνιηηηθή αγσγή». Καη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ είλαη πνιιέο, θπξίσο ζε ζπλδπαζκφ κε άιια δηδαθηηθά αληηθείκελα (π.ρ. γιψζζα ή ηζηνξία). Σέινο, νη θηιφινγνη εκπιέθνληαη ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο άηππεο θαη εκηηππηθέο κνξθέο ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ γξακκαηηζκνχ (βι. θεθ ακέζσο κεηά), φπσο ε νξγάλσζε ζρνιηθψλ γηνξηψλ, εθπαηδεπηηθψλ εθδξνκψλ θηι. Σν εξψηεκα πνπ είλαη απαξαίηεην λα απαληεζεί είλαη ζε πνηεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζε πνηα απφ ηα αλσηέξσ καζήκαηα ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζην ειιεληθφ ζρνιείν θαη επνκέλσο πνχ ζα δνζεί ε δένπζα πξνηεξαηφηεηα. ην εξψηεκα απηφ κπνξνχλ λα δνζνχλ δχν απαληήζεηο: Απάντθςθ πρϊτθ: ςε όλα ι ςτα κυριότερα μακιματα. Πξφθεηηαη γηα νπηηθή πνπ ζεσξείηαη ζρεδφλ απηνλφεηε θαη απαηηεί: έκθαζε ζηε δηδαθηηθή ηνπ θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, επηινγή ινγηζκηθνχ πνπ πξνζθέξεηαη γηα θάηη ηέηνην θαη αλάπηπμε δηδαθηηθψλ ζελαξίσλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Γηα παξάδεηγκα, ν εθπαηδεπηηθφο επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ζην κάζεκα ηεο αξραίαο ειιεληθήο έλα θιεηζηφ ινγηζκηθφ κε αζθήζεηο ζπκπιήξσζεο θελψλ. Σα παηδηά εμαζθνχληαη ζε απηφ ην ινγηζκηθφ κία ψξα ηελ εβδνκάδα, φηαλ είλαη ειεχζεξν ην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο ή φηαλ ππάξρεη ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο (βι. παξαδείγκαηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ θεθ. 5). Καηά ηελ εμάζθεζε, δελ ππάξρεη αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, νη καζεηέο

42 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 42 εξγάδνληαη αηνκηθά θαη ε ρξήζε ηνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ εχθνιε αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ απφ ην κεράλεκα. Ζ ιχζε απηή είλαη πξνβιεκαηηθή γηα πνιινχο ιφγνπο αλαθέξνληαη νη θπξηφηεξνη: Σα ζπλήζε ινγηζκηθά πνπ πξνζθέξνληαη γηα κηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγγηζε είλαη εμαηξεηηθά ζηαηηθά, κε απνηέιεζκα λα εληζρχνπλ κηα παξαδνζηαθνχ ηχπνπ δηδαθηηθή πξαθηηθή, ηελ νπνία ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε ππνηίζεηαη φηη ζέιεη λα ππνζθάςεη. Ο ζρνιηθφο ρψξνο θαη ρξφλνο επηηξέπεη ηελ επθαηξηαθή θαη κφλν αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηεο ινγηθήο απηήο. Σα εξσηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα ηεζνχλ είλαη απιά αιιά θαίξηα γηα ηελ ηχρε ηεο εηζαγσγήο ησλ ΣΠΔ ζην ζρνιείν, κε βάζε ηε ινγηθή απηή: Πφζεο ψξεο ζα βξεζεί δηαζέζηκν εξγαζηήξην ζηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο γηα ην θάζε κάζεκα; Πφζνο πξαγκαηηθφο ρξφλνο απνκέλεη απφ κηα κεηαθίλεζε ζην εξγαζηήξην ησλ ππνινγηζηψλ; Ζ σο ηψξα εκπεηξία ζηε ρψξα καο δείρλεη φηη ε έιιεηςε δηαζέζηκνπ εξγαζηεξίνπ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ζηελ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε. Ο ρξφλνο επίζεο ησλ 45 ιεπηψλ ηεο θάζε δηδαθηηθήο ψξαο ζπαηαιάηαη ζηε δηαδηθαζία (άθημε θαη αλαρψξεζε ζην εξγαζηήξην, εθθίλεζε ησλ ππνινγηζηψλ θαη θιείζηκν) θαη απνκέλεη ειάρηζηνο ρξφλνο γηα ηελ νπζία. Αιιά θαη ζηελ πεξίπησζε αθφκε πνπ ππάξρνπλ θνξεηνί ππνινγηζηέο, ε ηερληθή δηαδηθαζία (ηξνθνδνζία, απξφζθνπηε ιεηηνπξγία, θαιή ιεηηνπξγία ηνπ ινγηζκηθνχ θηι.) δεκηνπξγεί ζπρλά ζεκαληηθά πξνβιήκαηα (Κνπηζνγηάλλεο 1998). Ζ νπηηθή απηή δελ πξνζεγγίδεη απφ δεκηνπξγηθή αιιά απφ ζηαηηθή νπηηθή ηε δηδαζθαιία, απφ ηε ζηηγκή πνπ αμηνπνηεί ηηο ΣΠΔ γηα λα απνκνλψζεη πεξαηηέξσ ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα. Αληίζεηα, ζήκεξα έρνπκε αλάγθε απφ κηα δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ, ρψξνπ θαη ησλ πεξηερνκέλσλ ηεο δηδαζθαιίαο, απφ ηε ζηηγκή πνπ κία απφ ηηο βαζηθέο ζχγρξνλεο επηδηψμεηο είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο πξσηνβνπιίαο ησλ καζεηψλ.

43 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 43 Απάντθςθ δεφτερθ: ςυνολικότερθ προςζγγιςθ των διδακτικϊν πρακτικϊν ςτισ οποίεσ εμπλζκονται οι φιλόλογοι και δθμιουργικι ανάγνωςι τουσ. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε επηρεηξείηαη κηα ζπλνιηθή πξνζέγγηζε ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο παίξλνπλ κέξνο νη δηδάζθνληεο ηα θηινινγηθά καζήκαηα. Κξίλεηαη επνκέλσο απαξαίηεηε κηα ζπλνιηθή αλάγλσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο νη εθπαηδεπηηθνί-θηιφινγνη εκπιέθνληαη θαη ησλ πεξηζσξίσλ πνπ δεκηνπξγνχλ γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Θα επηρεηξήζνπκε θάηη ηέηνην ζηε ζπλέρεηα χολικζσ πρακτικζσ γραμματιςμοφ και αξιοποίθςθ των ΣΠΕ Κξίλνληαο φηη είλαη απαξαίηεηε κηα επξχηεξε αλάγλσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ, ρψξνπ, αιιά θαη ησλ πεξηερνκέλσλ ηεο δηδαζθαιίαο πνπ ζα επηηξέςεη ηε δεκηνπξγηθφηεξε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ζεσξνχκε ην ζρνιείν σο έλαλ ρψξν επαλαιακβαλφκελσλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ, ζηηο νπνίεο ζεκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηεο γιψζζαο (γξαπηήο, πξνθνξηθήο, πνιπηξνπηθήο). Ζ ζεψξεζε απηή επηηξέπεη ηελ επθνιφηεξε ζχγθξηζε ηνπ παξερφκελνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ ηφζν κε ηνλ πξσηνγελή γξακκαηηζκφ ησλ παηδηψλ φζν θαη κε ηνπο απαηηνχκελνπο θνηλσληθνχο πνιπγξακκαηηζκνχο ησλ εκεξψλ καο. Δδψ ζα ζπδεηεζεί ηδηαίηεξα ε δεχηεξε πεξίπησζε θαη ζα ζπλδεζεί κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Ζ νιηζηηθή απηή αληηκεηψπηζε επηηξέπεη, επίζεο, θαη ηελ απνθπζηθνπνίεζε ησλ ηζρπφλησλ, ηελ έμνδν δειαδή απφ ηνλ θαχιν θχθιν ηνπ απηνλφεηνπ θαη ησλ εκβαισκαηηθψλ πξνζεγγίζεσλ πνπ ζπλήζσο επηρεηξνχληαη. Γίλεη ηε δπλαηφηεηα, ηέινο, ν φπνηνο ζρεδηαζκφο λα κελ μεθηλήζεη απφ ηα επηκέξνπο αιιά απφ ην ζρνιείν σο φιν, αλαδεηψληαο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ε ηζρχνπζα θαηάζηαζε θαη πξαθηηθή. Γηα ηελ θαιχηεξε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο, ζα κπνξνχζακε λα εμεηδηθεχζνπκε ηνλ παξερφκελν ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ ζε ηξεηο επηκέξνπο θαηεγνξίεο κε κεηαβιεηή ηνλ βαζκφ «ηαμηλφκεζεο» 12 ησλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ: ηππηθφο, εκηηππηθφο θαη άηππνο ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο. 12 Ο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη κε ηε ινγηθή πνπ ηνλ ρξεζηκνπνηεί ν Bernstein (1989). H ηαμηλφκεζε «αλαθέξεηαη ζηνλ βαζκφ δηαθχιαμεο ησλ ζπλφξσλ κεηαμχ πεξηερνκέλσλ» (67-68). Έρνπκε «ηζρπξή

44 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ) Σππηθόο ζρνιηθόο γξακκαηηζκόο ηελ πξψηε θαηεγνξία, ζα ηνλ απνθαιέζνπκε εδψ ηππηθφ ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ, αλήθνπλ νη ζρνιηθέο πξαθηηθέο πνπ δηαθξίλνληαη γηα ηελ «ηζρπξή ηνπο ηαμηλφκεζε». ηελ πεξίπησζε απηή ππάξρεη ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ζπνπδψλ, βηβιία, νδεγίεο, βηβιία χιεο θαη φια φζα ζπλεπάγεηαη ε δηδαζθαιία ελφο καζήκαηνο ζηελ ειιεληθή δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ φια ηα καζήκαηα ηνπ ζρνιηθνχ πξνγξάκκαηνο, επνκέλσο θαη νη θαηεγνξίεο καζεκάησλ πνπ δηδάζθνπλ νη θηιφινγνη θαη αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηππηθνχ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ, ην νπνίν παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην πψο ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ, είλαη ε βηβιηνθεληξηθή εζηίαζε. ε φια ηα δηδαζθφκελα θηινινγηθά καζήκαηα, αθφκε θαη απηφ ηεο ινγνηερλίαο, ν βαζηθφο άμνλαο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο είλαη ην βηβιίν θαη ε δηδαθηέα χιε. Κάζε απφπεηξα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ πξνζθξνχεη ζηε ινγηθή απηή. Οη «ιχζεηο» πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δνζνχλ, ζηα πιαίζηα ηνπ ηππηθνχ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ, είλαη νη εμήο: πξνζθφιιεζε ζηε δηδαζθαιία ηεο χιεο, εξγαζία ζηελ ηάμε κε βάζε ζηξαηεγηθέο, αμηνπνίεζε φινπ ηνπ εχξνπο ηεο θηινινγηθήο δψλεο. α) Ρροςκόλλθςθ ςτθ διδαςκαλία τθσ φλθσ Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θάπνηνπ κέξνπο ηεο χιεο, πξνθεηκέλνπ απηή λα γίλεη θαιχηεξα θαηαλνεηή, θαη κε βαζηθφ άμνλα ην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ηα ινγηζκηθά πνπ θπθινθνξνχλ ζηε ρψξα καο (π.ρ. Λνγνκάζεηα γηα ηε δηδαζθαιία θάπνηαο ζπγθεθξηκέλεο χιεο ζηε γξακκαηηθή, Ζξφδνηνο γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ Ζξνδφηνπ θηι.), ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ γηα ηε δηδαζθαιία θαη επεμεξγαζία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θηι. Σα πξνβιήκαηα ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη πξνθαλή: δχζθνιε ε χπαξμε ινγηζκηθνχ πνπ ζα θαιχπηεη επαθξηβψο ηε δηδαθηέα χιε, ππεξβνιηθή απψιεηα ρξφλνπ ηαμηλφκεζε», φηαλ ηα ζχλνξα κεηαμχ δηαθφξσλ πεξηερνκέλσλ (π.ρ. δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ) δηαγξάθνληαη κε ζαθήλεηα θαη «αζζελή», φηαλ ζπκβαίλεη ην αληίζεην.

45 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 45 ζηε δηαδηθαζία κε ειάρηζην επί ηεο νπζίαο φθεινο, δχζθνινο ν ρξνληζκφο αλάκεζα ζηελ χιε πνπ πξέπεη λα δηδαρζεί, ηελ εχξεζε αληίζηνηρνπ ινγηζκηθνχ θαη ηε δηάζεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα φκσο είλαη φηη δελ επηρεηξείηαη κηα αλαηξνπή ή βειηίσζε ηεο ηζρχνπζαο θαηάζηαζεο, ηε ζηηγκή πνπ νη ΣΠΔ ππνηάζζνληαη απνιχησο ζηε ινγηθή ηνπ βηβιίνπ θαη ν εθπαηδεπηηθφο παξακέλεη απιφο δηεθπεξαησηήο ηεο δηδαθηηθήο πξαθηηθήο. Ζ εκπεηξία θαη ε έξεπλα ζηε ρψξα καο έρεη δείμεη φηη κηα ζηελή πξνζέγγηζε κε βάζε ηα ηζρχνληα είλαη ζλεζηγελήο θαη αλαπνηειεζκαηηθή. β) Εργαςία ςτθν τάξθ με βάςθ ςτρατθγικζσ Έλα κέξνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ρξφλνπ κπνξεί λα δηαηεζεί φλησο θαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θάιπςεο ηεο δηδαθηέαο χιεο, απηφ φκσο είλαη απαξαίηεην λα γίλεη θαηά ηξφπν δεκηνπξγηθφ θαη φρη γξακκηθφ. ηελ πεξίπησζε απηή ν εθπαηδεπηηθφο θηλείηαη βάζεη ζηξαηεγηθήο θαη ε ηερλνινγία απνηειεί κέξνο ηεο ηαθηηθήο ηνπ γηα ηελ θαιχηεξε επίηεπμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο: έρνληαο θαηά λνπ ηνπο ζπλνιηθνχο ζηφρνπο, κπνξεί λα θξίλεη πνηα ηερλνινγία ζα αμηνπνηήζεη θαη γηα πνην/πνηνπο ζηφρνπο, λα νξγαλψζεη ηνλ ρξφλν ηνπ θαιχηεξα (π.ρ. ζπλερφκελα δίσξα, πξνθεηκέλνπ λα έρεη ρξνληθή άλεζε ζην εξγαζηήξην), λα εθηηκήζεη γηα πνην κέξνο ησλ ζηφρσλ ηνπ ζα αμηνπνηήζεη ην εξγαζηήξην γηα φιε ηελ ηάμε ή ζα αλαζέζεη θάπνηεο εξγαζίεο ζε νκάδεο ή παηδηά, ηα νπνία ζα αμηνπνηήζνπλ ηηο ζρνιηθέο ππνδνκέο (π.ρ. βηβιηνζήθε, εξγαζηήξην) γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο θηι., λα εθηηκήζεη, επίζεο, ηη είδνπο ινγηζκηθά ή παξαδείγκαηα ζα αμηνπνηήζεη ν ίδηνο γηα ηελ θαιχηεξε δηδαζθαιία ελψπηνλ φιεο ηεο ηάμεο (αμηνπνηψληαο ελδερνκέλσο βηληενπξνηδέθηνξα ή δηαδξαζηηθφ πίλαθα). Σα ηζρχνληα Π.. θαη ζρνιηθά εγρεηξίδηα πξνζθέξνληαη γηα κηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγγηζε. Αο πάξνπκε γηα παξάδεηγκα ηα βηβιία πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζην Γπκλάζην. Οη δηαζεκαηηθέο εξγαζίεο ζην ηέινο ηνπ θάζε θεθαιαίνπ πξνζθέξνληαη ζαπκάζηα σο αθεηεξία πνπ ζα ελζσκαηψζνπλ φιε ηελ χιε ηνπ θεθαιαίνπ, ελψ επηηξέπνπλ θαη ηελ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Ζ δηδαζθαιία ησλ δνκψλ ηεο γιψζζαο κπνξεί λα γίλεη επίζεο ζπγθεληξσηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο θαηάιιειεο ηερλνινγίαο. Σν παξαθάησ παξάδεηγκα πξνέξρεηαη απφ ην βηβιίν ηεο Γ Γπκλαζίνπ (2006, ζει. 61):

46 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 46 Εικόνα 2 Έλαο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί μεθηλψληαο ην κάζεκά ηνπ κέζα απφ απηή ηε δηαζεκαηηθή εξγαζία λα ελζσκαηψζεη φιε ηελ χιε ηνπ θεθαιαίνπ, πνπ έρεη σο ζπλνιηθφηεξν ζέκα ηηο πξνθαηαιήςεηο θαη ηα ζηεξεφηππα. ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, ηδηαίηεξα, ε ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ είλαη απαξαίηεηε θαη κε ηξφπν πνπ μεθεχγεη απφ ηε ζπλήζε εξγαιεηαθή ινγηθή. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ιεηηνπξγηθά ην δηαδίθηπν γηα ηελ αλεχξεζε πιεξνθνξηψλ αιιά θαη σο ρψξν ηειηθήο δεκνζίεπζεο ησλ ζπκπεξαζκάησλ (ΣΠΔ σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο). ηξαηεγηθέο ζαλ απηή δελ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο κφλν ζηελ αμηνπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ ινγηζκηθψλ ή ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ, αιιά εξγαιείσλ γεληθφηεξεο ρξήζεο, φπσο είλαη ν επεμεξγαζηήο ηνπ θεηκέλνπ θαη ην δηαδίθηπν. Γλσξίδνπκε ήδε απφ έξεπλεο ζηε ρψξα καο (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε) φηη φινη νη καζεηέο καο είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ, αλεμάξηεηα απφ ην αλ έρνπλ ή φρη ππνινγηζηή ζην ζπίηη. Θα βνεζνχζε πνιχ, αλ νη θηιφινγνη αμηνπνηνχζαλ απηή ηε γλψζε ησλ καζεηψλ θαη ηελ επέθηεηλαλ πεξαηηέξσ κε ηελ αλάζεζε εξγαζηψλ πνπ ζα εκπιέθνπλ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζα κπνξνχζε λα αμηνπνηεζεί θαη ε ζρνιηθή βηβιηνζήθε κε ηηο ππνδνκέο ηεο, ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο κε κηα θαηάιιειε ξχζκηζε, αιιά θαη ην ζπίηη ησλ παηδηψλ, αθνχ φια ζρεδφλ ηα παηδηά δηαζέηνπλ ππνινγηζηή (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε).

47 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 47 Αο ππνζέζνπκε φηη ν εθπαηδεπηηθφο δηδάζθεη γιψζζα ζε θάπνηα ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ. Καιχηεξα ζα ήηαλ λα κελ αληηκεησπίδεη ην κάζεκα σο ην άζξνηζκα ησλ θεθαιαίσλ ελφο βηβιίνπ, αιιά λα ζέηεη ζηφρνπο πνπ έρεη λα θαιχςεη ηε ζπγθεθξηκέλε ζρνιηθή ρξνληά. ηελ πεξίπησζε απηή, ν εθπαηδεπηηθφο θηλείηαη βάζεη ζηξαηεγηθήο θαη ε ηερλνινγία απνηειεί κέξνο ηεο ηαθηηθήο ηνπ γηα ηελ θαιχηεξε επίηεπμε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο. Ζ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο ζε κηα ηέηνηνπ είδνπο νπηηθή κπνξεί λα πάξεη ηηο εμήο κνξθέο: πζηεκαηηθή ρξήζε ΣΠΔ, φρη σο ζπκπιήξσκα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά φπνπ απηφ εμππεξεηεί ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ ζηφρν, σο κέξνο επξχηεξεο ζηξαηεγηθήο. Π.ρ. ρξήζε ηνπ πξνγξάκκαηνο επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ γηα ηελ επεμεξγαζία θεηκέλνπ καζεηή ή καζεηψλ κε ηε ζπλεξγαζία φιεο ηεο ηάμεο πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ ηνπ γηα γφληκε αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαηά ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ (π.ρ. θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο πιεξνθνξίαο), ρξήζε δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζην πιαίζην ζηξαηεγηθήο γηα δηδαζθαιία πνπ απεπζχλεηαη ζε φιε ηελ ηάμε (ελζσκαηψλνληαο δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο κάζεζεο, π.ρ. νπηηθφ, αθνπζηηθφ θηι.), αμηνπνίεζε ινγηζκηθνχ γηα ελδπλάκσζε καζεηψλ ζην πιαίζην ζηξαηεγηθά δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο θηι.. Αλάζεζε εξγαζηψλ ζηελ αξρή ηεο ρξνληάο (θπξίσο) ή θαη ελδηακέζσο, νη νπνίεο ζα απαηηνχλ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο. Οη εξγαζίεο απηέο ζα παξνπζηάδνληαη ζηελ ηάμε ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, αθνχ νινθιεξψλνληαη κε ηε ζηελή θαζνδήγεζε ησλ δηδαζθφλησλ. Οη εξγαζίεο απηέο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο, γηαηί εκπιέθνπλ ηα παηδηά ζε ζχγρξνλεο κνξθέο έξεπλαο, ζχλζεζεο θεηκέλσλ θαη παξνπζίαζεο ελψπηνλ αθξναηεξίνπ (ελψπηνλ ηεο ηάμεο), θαιιηεξγψληαο παξάιιεια ηε δεκηνπξγηθφηεηα. γ) Αξιοποίθςθ όλου του εφρουσ τθσ φιλολογικισ ηϊνθσ Ζ εζηίαζε ζηελ χιε θαη ε βηβιηνθεληξηθή νπηηθή, γεληθφηεξα, απνηειεί ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ηεο ειιεληθήο εθπαίδεπζεο, ην νπνίν κπνξεί ελ κέξεη λα θαιπθζεί ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κε πξνζεγγίζεηο ζαλ θαη απηέο πνπ ζίρηεθαλ ζηελ ακέζσο παξαπάλσ. Ζ ειιεληθή εθπαίδεπζε δηαζέηεη παξάιιεια θαη δχν ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα ζε θάζε βαζκίδα ηεο, πνπ κπνξνχλ λα παίμνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγηθή δηάρπζε ησλ ΣΠΔ ζην ζρνιείν. Θα κπνξνχζακε λα ζεσξήζνπκε ηα πιενλεθηήκαηα απηά σο «ελ δπλάκεη ζεκεία αλνηρηφηεηαο» (Bernstein 1989, 107) ηνπ ειιεληθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Χο πξψην πιενλέθηεκα ζεσξνχκε ην γεγνλφο φηη έλαο εθπαηδεπηηθφο (θηιφινγνο ζηε Β/ζκηα) θαη έλαο δάζθαινο ζην δεκνηηθφ δηδάζθνπλ πνιιέο ψξεο ζην ίδην ηκήκα ηε βδνκάδα. Απηφ έρεη αμηνπνηεζεί ζπάληα σο ηψξα. Οη ΣΠΔ απνηεινχλ

48 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 48 ζαπκάζηα επθαηξία, πξνθεηκέλνπ λα γεθπξσζεί ε απφζηαζε κεηαμχ ησλ θηινινγηθψλ (θαη φρη κφλν) δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη λα επηηεπρζνχλ πνιινί απφ ηνπο ζηφρνπο ησλ ηζρπφλησλ Π.. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί, αλ ππάξμεη κηα ζπλδπαζηηθή αλάγλσζε, κε επξχηεξν πλεχκα θαη ινγηθή, ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ δηδάζθεη ζε θάζε ηάμε ν θηιφινγνο. Γελ είλαη ζπάλην ην θαηλφκελν ν ίδηνο δηδάζθσλ λα δηδάζθεη ζην ίδην ηκήκα αξραία, λέα ειιεληθά θαη ηζηνξία ή ζπλδπαζκφ ησλ δχν απφ απηά. ε απηή ηελ πεξίπησζε δελ είλαη δχζθνιε ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε ζπλδπαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία. Παξαθάησ αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά κεξηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ ζην πιαίζην ηεο αμηνπνίεζεο φινπ ηνπ εχξνπο ηεο θηινινγηθήο δψλεο: Οκεξηθά έπε θαη δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο ζηελ Α Γπκλαζίνπ είλαη ε δηδαζθαιία ηεο πεξηγξαθήο σο θεηκεληθνχ είδνπο. Ζ αλάζεζε εξγαζηψλ πνπ ζα πεξηγξάθνπλ π.ρ. πξφζσπα ή ζενχο ζηελ Οδχζζεηα (Αζελά, Πελειφπε, Οδπζζέαο, Σειέκαρνο θηι.) κπνξεί λα απνηειέζεη πνιχ θαιή αθνξκή γηα ζπλδπαζηηθή δηδαζθαιία ησλ δχν δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ. Οη εξγαζίεο κπνξνχλ λα έρνπλ απνθιεηζηηθά γισζζηθή κνξθή θαη λα γξάθνληαη ζε πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ή λα έρνπλ πνιπηξνπηθή κνξθή κε ηελ ελζσκάησζε εηθφλσλ απφ πνηθίιεο πεγέο αιιά θαη απφ ην δηαδίθηπν. Κάηη αληίζηνηρν κπνξεί λα γίλεη κε ηνλ ζπλδπαζκφ ηεο Αξραίαο Ηζηνξίαο θαη ηεο Γιψζζαο ζηε δηδαζθαιία θαη πάιη ηεο πεξηγξαθήο. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ε πεξηγξαθή ησλ αξραίσλ λαψλ θηι. Γίλεηαη π.ρ. ε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα εζηηάζεη παξάιιεια ζηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο ηεο ηζηνξίαο θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θεηκεληθνχ είδνπο ηεο πεξηγξαθήο. Δίλαη γλσζηφ φηη γηα ηζηνξηθνχο ιφγνπο (ρξήζεο ηεο θαζαξεχνπζαο) έρνπλ επηθξαηήζεη ιφγηνη ηχπνη ζηε γιψζζα καο (ηδηαίηεξα ζηελ θιηηηθή κνξθνινγία), νη νπνίνη δπζθνιεχνπλ ηδηαίηεξα ηνπο καζεηέο. Ζ αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ γηα ηελ αλαδήηεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ηχπσλ απηψλ ζηνλ λενειιεληθφ ιφγν κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθή αθεηεξία γφληκνπ ζπλδπαζκνχ ησλ δχν δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηεο αξραίαο θαη ηεο λέαο ειιεληθήο (βι. ζρεηηθφ παξάδεηγκα ζην θεθ. 2.4 "Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ" ηεο παξνχζαο ελφηεηαο). Έλαο εθπαηδεπηηθφο ΠΔ02, πνπ δηδάζθεη ζηε Β Λπθείνπ Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο θαη Νενειιεληθή Γιψζζα, απνθαζίδεη λα εθκεηαιιεπηεί απηά ηα δχν καζήκαηα πξνο κηα θνηλή θαηεχζπλζε. Γλσξίδεη πσο ζηε δηδαθηέα χιε ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο εληάζζεηαη ε παξνπζίαζε θαη ε θξηηηθή ελφο βηβιίνπ. Αλαζέηεη ζηνπο καζεηέο, θαηά ηε δηάξθεηα φιεο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, λα παξνπζηάδνπλ ηα θείκελα πνπ κειεηψληαη ζην κάζεκα ηεο

49 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 49 ινγνηερλίαο θαζψο θαη έλα βηβιίν ηεο επηινγήο ηνπο ζε έλα ηζηνιφγην (blog) πνπ ζα έρνπλ δεκηνπξγήζεη γηα απηφλ ηνλ ζθνπφ. Πέξα απφ ρψξνο δεκνζίεπζεο, απηφο ν ηζηνρψξνο ζα ιεηηνπξγεί θαη σο ρψξνο ζρνιηαζκνχ ησλ ίδησλ ησλ παξνπζηάζεσλ κέζα απφ ηα ζρφιηα πνπ ζα παξαζέηνπλ νη καζεηέο θαη ν εθπαηδεπηηθφο ζε θάζε δεκνζίεπζε. Έηζη ηειηθά, νη καζεηέο ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ απνθηνχλ ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο ζπλδπαζηηθά κε ηηο γλψζεηο πνπ απνθηνχλ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο δεκνζηεχνληαο ηελ άπνςή ηνπο θαη, ηειηθά, απνθηψληαο δεμηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηηο ΣΠΔ θαη ηνλ λέν γξακκαηηζκφ. Πέξα απφ ην πιενλέθηεκα ησλ πνιιψλ δηδαθηηθψλ σξψλ ζε κηα ηάμε, έλα δεχηεξν πιενλέθηεκα κπνξεί λα ζεσξεζεί ην γεγνλφο φηη ην ειιεληθφ ζρνιείν αλαπηχζζεη πνιιέο πξσηνβνπιίεο ζε δξαζηεξηφηεηεο εθηφο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο (π.ρ. γηνξηέο, εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο θηι.). Απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο ζρεηίδνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ κε πεξηερφκελα πνπ εμεηάδνληαη ζηε θηινινγηθή δψλε καζεκάησλ θαη κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζαπκάζηα, πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηά ηξφπν ιεηηνπξγηθφ θαη δεκηνπξγηθφ νη ΣΠΔ. Απηή ε δπλαηφηεηα ζα αλαπηπρζεί ζηηο ππνελφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηνλ εκηηππηθφ θαη άηππν ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ. 2) Ηκηηππηθέο κνξθέο ζρνιηθνύ γξακκαηηζκνύ θαη ΣΠΔ Ο δεχηεξνο ηχπνο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη ν εκηηππηθφο. Πξφθεηηαη γηα πξφζθαην κάιινλ θαηλφκελν θαη απνηειεί αληαλάθιαζε ησλ επξχηεξσλ αιιαγψλ πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ θνηλσλία καο. Θα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ κηθξέο ξσγκέο πνπ αξρίδνπλ λα παξαηεξνχληαη ζηνλ παξερφκελν ηππηθφ γξακκαηηζκφ πξνο ηε θαηεχζπλζε ηεο ραιαξφηεξεο ηαμηλφκεζεο. Δλδεηθηηθέο ηέηνηεο πεξηπηψζεηο είλαη ε «επέιηθηε δψλε», ε δηαζεκαηηθφηεηα, ην 25% ηνπ ρξφλνπ πνπ παξέρεηαη ζην δεκνηηθφ ζρνιείν ζηνπο δαζθάινπο γηα θαηά βνχιεζε αμηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ δηαηίζεηαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ε πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε, ε αγσγή πγείαο θηι. Οη κνξθέο απηέο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πξνζθέξνληαη ζαπκάζηα γηα γφληκε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ, επεηδή παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξν βαζκφ επειημίαο ζε ζρέζε κε ηνλ πξνεγνχκελν ηχπν. ηηο κνξθέο απηέο δελ ππάξρεη ν πεξηνξηζκφο ηεο χιεο, δελ ππάξρεη απζηεξφο ρξνληθφο θαη ρσξηθφο πεξηνξηζκφο θαη γηα φινπο απηνχο ηνπο ιφγνπο είλαη δπλαηέο νη δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ηχπνπ κηθξψλ εξγαζηψλ (πξφηδεθη),

50 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 50 φπνπ ν ξφινο ησλ καζεηψλ είλαη πην ελεξγφο θαη πην εχθνιε ε θαηάθηεζε κνξθψλ ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ. Σα παξαδείγκαηα κπνξεί λα είλαη πάξα πνιιά. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ην παξαθάησ: ε έλα πξφγξακκα πεξηβαιινληηθήο αγσγήο νη καζεηέο πνιιέο θνξέο θαινχληαη λα δεκηνπξγήζνπλ θάπνην πιηθφ ζην ηέινο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Σν πιηθφ απηφ πξνέξρεηαη απφ ηελ έξεπλα πνπ έρνπλ εθπνλήζεη πάλσ ζε έλα πεξηβαιινληηθφ ζέκα, έξεπλα πνπ γίλεηαη είηε ζε πεγέο ζην δηαδίθηπν θαη αιινχ, είηε απφ ζπλεληεχμεηο, είηε απφ ηηο επηζθέςεηο ηνπο. Ζ γισζζηθή δηδαζθαιία κπνξεί λα ελζσκαησζεί κε κεγάιε επθνιία ζηε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο απηνχ ηνπ πιηθνχ (π.ρ. CD-ROM, παξνπζίαζε θσηνγξαθηψλ, θείκελν πξνο εθηχπσζε), ζε ζπλδπαζκφ πάληα κε ηε ιεηηνπξγηθή ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ (βι. Κνπηζνγηάλλεο 2006 θαη αληίζηνηρε δξαζηεξηφηεηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ.5.3. Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα). 3) Άηππεο κνξθέο ζρνιηθνύ γξακκαηηζκνύ Ο άηππνο ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο έρεη ζρέζε κε ηελ επξχηεξε ζρνιηθή, θπξίσο εμσδηδαθηηθή, δσή. Γελ είλαη απζηεξά ζεζκνζεηεκέλνο σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηνπ θαη είλαη δπλαηφ λα πνηθίιιεη απφ ζρνιείν ζε ζρνιείν ζεακαηηθά. Απφ έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη γλσξίδνπκε φηη ζηα πεξηζζφηεξα δεκφζηα ζρνιεία νη επθαηξίεο πνπ έρνπλ νη καζεηέο γηα ζπκκεηνρή ζε πξαθηηθέο άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη πνιχ ιίγεο θαη ζρεηίδνληαη ζπλήζσο κε ηειεηνπξγηθνχ ραξαθηήξα εθδειψζεηο (π.ρ. ζρνιηθέο γηνξηέο, καζεηηθέο θνηλφηεηεο θηι.) (Ξσρέιιεο & Hopf 2003). Ζ θαηεγνξία απηή ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ έρεη αλαδσνγνλεζεί θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία, ιφγσ ηεο ελίζρπζεο πνπ παξέρεηαη απφ ηα δηάθνξα επξσπατθά πξνγξάκκαηα ζηα νπνία ζπκκεηέρνπλ πνιιά ειιεληθά ζρνιεία (π.ρ. ην πξφγξακκα etwinning). Γε γλσξίδνπκε φκσο κε βεβαηφηεηα ην είδνο ησλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο θαινχληαη ηα παηδηά λα ζπκκεηέρνπλ, ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ ιακβάλεη κέξνο θαη, θπξίσο, αλ θαη πνηνπο γξακκαηηζκνχο ηα παηδηά θαηαθηνχλ ζπκκεηέρνληαο ζηα πξνγξάκκαηα απηά. Απηφ πνπ είλαη γλσζηφ είλαη φηη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηεχξπλζεο ησλ άηππσλ κνξθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ θηλνχληαη ήδε πνιιά (ηδησηηθά θπξίσο) ζρνιεία κε ηηο επηπιένλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζεζκνζεηνχλ θαη πξνζθέξνπλ σο επηινγέο ζηα παηδηά (π.ρ. νκάδεο έθδνζεο εθεκεξίδαο, νκάδεο ζεάηξνπ θηι.). ε θάζε πεξίπησζε φκσο ν ηχπνο

51 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 51 απηφο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ πξνζθέξεηαη πάξα πνιχ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ιφγνπο επλφεηνπο. Αξρίδεη λα δηαθαίλεηαη ήδε φηη νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ζρνιείσλ αιιά θαη ε πξνζαξκνγή ησλ ζρνιείσλ ζηα λέα δεδνκέλα ζα πξνζδηνξίδεηαη απφ εδψ θαη χζηεξα ζηε ρψξα καο, κε δεδνκέλν ηνλ απζηεξά ζπγθεληξσηηθφ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ καο ζπζηήκαηνο, φρη ηφζν ζην επίπεδν ηνπ ηππηθνχ αιιά ηνπ εκηηππηθνχ θαη άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ. Δίλαη ηα κφλα πεδία, φπνπ ην ραιαξφ ζεζκηθφ πιαίζην επηηξέπεη νπζηψδεηο παξεκβάζεηο εθ κέξνπο ηεο δηεχζπλζεο ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Πξφθεηηαη, επίζεο, γηα πεδία ζηα νπνία κπνξεί λα ελζσκαησζεί ε θαιιηέξγεηα πνιιψλ απφ ηνπο γξακκαηηζκνχο πνπ απαηηεί ε επνρή καο θαη φπνπ νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γφληκα θαη δεκηνπξγηθά. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη εδψ θάπνηα παξαδείγκαηα: ρνιηθέο γηνξηέο θαη ΣΠΔ. Οη θαζηεξσκέλεο ζρνιηθέο γηνξηέο (28ε Οθησβξίνπ, 17ε Ννεκβξίνπ, 25ε Μαξηίνπ) ζεσξνχληαη γηνξηέο πνπ «αλήθνπλ», ζπλήζσο, ζηνπο θηινιφγνπο. ε πνιιά ζρνιεία έρνπλ ράζεη πξν πνιινχ ηε δπλακηθή ηνπο θαη έρνπλ κεηαηξαπεί ζε επαλαιακβαλφκελεο αλνχζηεο ηειεηνπξγηθνχ ραξαθηήξα δηαδηθαζίεο. Οη γηνξηέο απηέο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ην πιαίζην φπνπ νκάδεο παηδηψλ ζα αλαιακβάλνπλ λα δηεξεπλήζνπλ θαη λα παξνπζηάζνπλ πηπρέο ηνπ γεγνλφηνο πνπ ενξηάδεηαη. Μπνξεί, γηα παξάδεηγκα, λα αλαηεζεί ζε κηα νκάδα καζεηψλ λα δεκηνπξγήζεη κηα παξνπζίαζε κέζσ ηνπ ινγηζκηθνχ παξνπζηάζεσλ (PowerPoint) πνπ ζα αθνξά ζεκαληηθά πξφζσπα θαη γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ ηελ επέηεην ηνπ «ρη». Σν κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο θαζψο θαη ην ίδην ην γισζζηθφ κάζεκα έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηέηνηνπ είδνπο εξγαζίεο. Αθφκα, κπνξεί λα αλαηεζεί ζε κηα νκάδα λα δεκηνπξγήζεη κηα ρξνλνγξακκή γεγνλφησλ ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1821, ηελ νπνία ζα παξνπζηάζνπλ ζηε γηνξηή. Απηή ε ρξνλνγξακκή κπνξεί λα είλαη εκπινπηηζκέλε κε βίληεν, ήρν θαη θείκελν. Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ κε γφληκν ηξφπν ζηε ζπγγξαθή θαη παξνπζίαζε πνιπηξνπηθψλ θαη πνιπκεζηθψλ θεηκέλσλ απφ ηα παηδηά, ηε δηεμαγσγή έξεπλαο, ηελ εκβάζπλζε ζε ηζηνξηθά γεγνλφηα θηι. Θα δψζεη, επίζεο, ηε δπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζε θηινιφγνπο θαη θαζεγεηέο άιισλ εηδηθνηήησλ, φπσο ηεο πιεξνθνξηθήο. Οξγάλσζε εθδξνκψλ. Μεγάιν κέξνο ησλ ζρνιηθψλ εθδξνκψλ έρεη ράζεη, επίζεο, ζε πνιιά ζρνιεία ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπο ραξαθηήξα. Οη εθδξνκέο κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ θαη λα πξνεηνηκαζηνχλ πνιχ θαιχηεξα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ: λα κειεηεζνχλ νη ηφπνη πνπ ζα επηζθεθηνχλ, λα ζπδεηεζνχλ νη δηαδξνκέο πνπ ζα επηιέμνπλ, λα πξαγκαηνπνηεζεί ιεπηνκεξήο πξνεηνηκαζία ησλ επηζθέςεσλ θηι. Οη ΣΠΔ κπνξνχλ λα παίμνπλ θαηαιπηηθφ ξφιν

52 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 52 ζε φια απηά, αλ αμηνπνηεζνχλ θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα δίλεηαη πξσηνβνπιία ζηα παηδηά θαη λα ππνζηεξίδεηαη ε φιε εξγαζία ηνπο. (γηα έλα ζρεηηθφ δηδαθηηθφ ζελάξην βι. Δλφηεηα V, θεθ. 3.7.) Οη ηνκείο πνπ ζίρηεθαλ παξαπάλσ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απνηειεζκαηηθά θαη δεκηνπξγηθά γηα ηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα κε κηα επξχηεξε ινγηθή. Μηα ζπλεηδεηή θαη θαιά ζρεδηαζκέλε αμηνπνίεζε ηεο θηινινγηθήο δψλεο, ηνπ εκηηππηθνχ θαη ηνπ άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ κπνξεί λα απνηειέζεη αθελφο ηνλ άμνλα γφληκεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ, αθεηέξνπ ηελ αθεηεξία γηα απνηειεζκαηηθή αλαβάζκηζε ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζην ζρνιείν. ζνη εθπαηδεπηηθνί, ινηπφλ, ζεσξνχλ πσο δελ κπνξνχλ αθφκα λα μεθχγνπλ απφ ηελ πξνζθφιιεζε ζηελ χιε, ψζηε λα ελζσκαηψζνπλ ιεηηνπξγηθά ηηο ΣΠΔ ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξαθηηθή, κπνξνχλ πην εχθνια λα θαηαθχγνπλ ζε άηππεο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη είλαη ε αλαδσνγφλεζε ησλ ζεζκψλ πνπ ππάξρνπλ αιιά ππνιεηηνπξγνχλ θαη ε δεκηνπξγία λέσλ. Κπξίσο φκσο ρξεηάδεηαη ε νξγάλσζε ησλ ζρνιηθψλ απηψλ δξαζηεξηνηήησλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ησλ λέσλ γξακκαηηζκψλ ή πνιπγξακκαηηζκψλ, ηε δεκηνπξγηθή εκπινθή ησλ καζεηψλ ζην πιαίζην ηεο επνηθνδνκεηηθήο (θνλζηξνπθηηβηζκφο) ινγηθήο ζηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ-αλζξσπηζηηθψλ καζεκάησλ κε κία επξχηεξε ινγηθή. ην πιαίζην απηφ είλαη απαξαίηεην λα ζρεδηάδνληαη ιεπηνκεξψο νη ζηφρνη ησλ εθάζηνηε δξαζηεξηνηήησλ, ε νξγάλσζε θαη ε πνξεία πινπνίεζήο ηνπο, ην είδνο ηεο ηερλνινγίαο πνπ ζα αμηνπνηείηαη θηι. Απψηεξνο ζηφρνο ζα είλαη ε ζπλεηζθνξά πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δεκηνπξγίαο λένπ ηχπνπ καζεηψλ, πνπ ζα είλαη πην θνληά ζηε λέα εμσζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ζηηο λέεο απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθνξίαο. ε θάζε πεξίπησζε απηφ πνπ πξνηείλεηαη είλαη κηα ζπλνιηθφηεξε πξνζέγγηζε ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη νη θηιφινγνη θαη κηα δεκηνπξγηθή αλάγλσζή ηνπο, ζην πιαίζην ησλ ζεσξεηηθψλ παξακέηξσλ ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ.

53 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 53 ηελ Δλφηεηα V παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά δηδαθηηθέο πξνηάζεηο θαη παξαδείγκαηα εθπαηδεπηηθψλ ζελαξίσλ γηα αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα θαη ζηηο άηππεο ζρνιηθέο πξαθηηθέο Θ διδαςκαλία ωσ διαδικαςία διαμόρφωςθσ εγγράμματων ταυτοτιτων Μέρξηο εδψ δφζεθε βαξχηεηα ζε κηα, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε, νξηδφληηα αλάγλσζε ησλ ζρνιηθψλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ θαη ζην πψο ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ γφληκα νη ΣΠΔ ζην πιαίζην απηφ. Δίλαη φκσο απαξαίηεηε θαη κηα πξνζπάζεηα γηα θάζεηε αλάγλσζε ηεο δηδαζθαιίαο. Αλ κέρξηο εδψ απαληνχζακε ζην εξψηεκα «πψο κπνξνχκε λα δηαβάζνπκε θξηηηθά ην ζχλνιν ησλ ζρνιηθψλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη νη θηιφινγνη, έηζη ψζηε λα ελζσκαηψζνπκε δεκηνπξγηθά ηηο ΣΠΔ;», ηψξα ζα επηρεηξήζνπκε λα δείμνπκε φηη ν ηξφπνο πνπ απηφ ζα γίλεη έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηε ζπγθξφηεζε ηεο εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηαο ησλ καζεηψλ καο. πσο έρεη ήδε γίλεη θαλεξφ, κεγάιν κέξνο ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ ζηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ δίλεη έκθαζε ζε εμαηξεηηθά επηθαλεηαθά ζηνηρεία, φπσο είλαη ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ, ε αλάπηπμε ινγηζκηθνχ θαη ε επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ. Πξφθεηηαη γηα κηα πξνζέγγηζε εμαηξεηηθά ξερή θαη θάζε άιιν παξά νπδέηεξε απφ κηα βαζχηεξε πνιηηηθή νπηηθή, ηελ νπνία έρνπκε απνθαιέζεη ζε πξνεγνχκελεο ελφηεηεο «εξγαιεηαθή ινγηθή» (βι. Δηζαγσγή θαη Δλφηεηα Η, θεθ. 1.4). Οη ζπλέπεηεο ηεο πξνζέγγηζεο απηήο είλαη ήδε νξαηέο: παξά ηνπο πφξνπο πνπ έρνπλ επελδπζεί (ή θαιχηεξα ζπαηαιεζεί) δηεζλψο πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, ηα απνηειέζκαηα είλαη πνιχ θησρά. Αλαθέξακε ελδεηθηηθά ζην θεθ ηεο ελφηεηαο Η ηνλ ηίηιν ηνπ βηβιίνπ ηνπ Larry Cuban Oversold and Underused, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ εηθνζαεηή εκπεηξία ησλ ΖΠΑ, φπνπ νη ππνινγηζηέο πνπιήζεθαλ θαηά εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ζηα ζρνιεία, αιιά έκεηλαλ ζρεδφλ αρξεζηκνπνίεηνη. Ζ ζπγθεθξηκέλε, βέβαηα, θξηηηθή εζηηάδεη ζηηο ηερληθέο θαη άιιεο δπζθνιίεο ηνπ πξάγκαηνο, ζπλερίδνληαο κηα ζεκαληηθή επηζηεκνληθή παξάδνζε σο πξνο ηε γεληθφηεξε δπζθνιία εηζαγσγήο θαηλνηνκηψλ ζηελ εθπαίδεπζε 13 θαη ππνβαζκίδεη άιιεο πνιχ ζεκαληηθέο παξακέηξνπο, φπσο ην είδνο ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζην πιαίζην 13 Βι. π.ρ. Fullan 1993.

54 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 54 ησλ νπνίσλ ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία. Αγλνείηαη, δειαδή, ην γεγνλφο φηη ε δηδαθηηθή δηαδηθαζία θηλείηαη ζπλεηδεηά ή αζχλεηδα ζην πιαίζην θάπνηαο ή θάπνησλ δηδαθηηθψλ παξαδφζεσλ κε ζπγθεθξηκέλεο ζπλέπεηεο σο πξνο ην «ηη», «πψο» θαη «πφηε» ηεο δηδαζθαιίαο. Πξφθεηηαη γηα δηδαθηηθέο παξαδφζεηο θαη εθδνρέο πνπ κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο θαη πνπ ε πηνζέηεζή ηνπο νδεγεί ζηε ζπγθξφηεζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ κε απηή ηελ έλλνηα ε δηδαζθαιία απνηειεί κηα βαζηά πνιηηηθή επηινγή, κε ην πεξηερφκελν πνπ δίλεη ν Αξηζηνηέιεο ζηνλ φξν «πνιηηηθφο» (Gee 1996). Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απηφ θαηαλνεηφ κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηξεηο δηαθνξεηηθέο εθδνρέο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, κε βάζε ηνλ βαζκφ ηεο θαηλνηνκίαο ηνπο: Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε πην παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο ην πιαίζην κηαο πεξηζζφηεξν παξαδνζηαθήο θαη δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηηο ΣΠΔ απιά σο έλα επνπηηθφ κέζν, γηα λα πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη λα δηαθσηίζεη νξηζκέλα ζεκεία ηεο χιεο. ηελ ίδηα θαηεχζπλζε θηλνχληαη θαη ηα ινγηζκηθά πνπ εζηηάδνπλ ζηελ εθκάζεζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ κε ζηαηηθφ θαη κεραληζηηθφ ηξφπν. Ζ πξνζέγγηζε απηή απνδίδεη ζηα παηδηά έλαλ ηδηαίηεξα παζεηηθφ ξφιν. Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε πην θαηλνηόκεο θαηεπζύλζεηο Οη ΣΠΔ δίλνπλ επθαηξίεο ζε εθπαηδεπηηθνχο λα θηλεζνχλ θαη ζε πην ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, 14 θπξίσο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ δεκηνπξγηθνχ ξφινπ ησλ καζεηψλ, νη νπνίνη δελ παξαθνινπζνχλ απιψο ηνλ δάζθαιν, αιιά εκπιέθνληαη δεκηνπξγηθά ζηελ παξαγσγή ηεο ζρνιηθήο γλψζεο, αλαπηχζζνπλ γλσζηηθέο θαη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο πςειφηεξνπ επηπέδνπ, ελψ εμνηθεηψλνληαη ηαπηφρξνλα κε πξαθηηθέο ηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ αμηνπνηψληαο ιεηηνπξγηθά ηα λέα κέζα (ιεηηνπξγηθφο ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο / ιεηηνπξγηθφο λένο γξακκαηηζκφο). ην πιαίζην απηφ ε ηάμε κεηαηξέπεηαη ζηαδηαθά ζε θνηλφηεηα δεκηνπξγηθήο κάζεζεο. Μηα ηέηνηνπ είδνπο δηδαθηηθή ινγηθή απαηηεί απφ ηνλ δάζθαιν λα δηαβάζεη «ηελ χιε» πνπ έρεη λα δηδάμεη πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθά θαη θάζεηα θαη ιηγφηεξν δηεθπεξαησηηθά γξακκηθά. 14 Με ηνλ φξν «ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο» λννχληαη νη ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο ζεσξήζεηο ησλ γισζζηθψλ - θηινινγηθψλ καζεκάησλ αιιά θαη νη ζχγρξνλεο ζεσξίεο κάζεζεο, φπσο ε πξνζέγγηζε ηνπ επνηθνδνκηζκνχ (ε κάζεζε σο δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο ηεο γλψζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο) θαη νη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο πξνζεγγίζεηο (ε κάζεζε σο απνηέιεζκα αιιειεπίδξαζεο θαη ζπκκεηνρήο ζε θνηλσληθέο νκάδεο). Βι. Γεληθφ Μέξνο, Δλφηεηα 2.1.

55 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 55 Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηνπ θξηηηθνύ θαη λένπ γξακκαηη- Ζ εθπαηδεπηηθή πξφηαζε ηνπ θξηηηθνχ λένπ γξακκαηηζκνχ δελ αξθείηαη ζηελ αμίσζε γηα απιή θαιιηέξγεηα ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ, αιιά επηρεηξεί λα πξνζζέζεη ηελ θξηηηθή δηάζηαζε ζηελ πξνζέγγηζε ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ. ηνλ ππξήλα ησλ ζθέςεσλ απηψλ ππάξρεη ε ινγηθή ηεο ακθηζβήηεζεο θαη απνκπζνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ σο νπδέηεξσλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη ε πξνζπάζεηα ζπλεηδεηήο ζχλδεζήο ηνπο κε ηε ζπγθεθξηκέλε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ ηνπο δεκηνπξγεί (Koutsogiannis 2004). ζκνύ. Οη παξαπάλσ εθδνρέο κπνξνχλ λα πάξνπλ θάπσο δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν αλάινγα κε ην εθάζηνηε δηδαθηηθφ αληηθείκελν, ρσξίο απηφ λα αιιάδεη ηηο δηδαθηηθέο θαη παηδαγσγηθέο αξρέο πνπ πξνυπνζέηνπλ. Γηα λα γίλεη απηφ ζαθέζηεξν, ζα δψζνπκε κηα ελδεηθηηθή δηδαθηηθή πξφηαζε ζην αληηθείκελν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο, ε νπνία ζα παξνπζηαζηεί ζε ηξεηο δηαθνξεηηθέο δηδαθηηθέο εθδνρέο. Μέζσ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ παξαδείγκαηνο επηρεηξείηαη: λα αλαδεηρζεί ε νξγαληθή ζρέζε ησλ ΣΠΔ κε ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε, λα ηνληζηεί ν ζεκαληηθφο ξφινο πνπ έρεη ε ηερλνινγία ηεο δηδαζθαιίαο (= ν ίδηνο ν ηξφπνο δηδαζθαιίαο) ζηελ ππνδνρή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη, ηέινο, λα δείμεη φηη θάζε δηδαζθαιία ζηεξίδεηαη πάληα ζε ζπγθεθξηκέλν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν. Σν ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα παίδεη θαη έλαλ άιιν ζπκπιεξσκαηηθφ ξφιν: απνηειεί ην πιαίζην γχξσ απφ ην νπνίν είλαη δνκεκέλν κεγάιν κέξνο θαη ηνπ ππφινηπνπ πιηθνχ, γηα απηφ είλαη θαιχηεξα λα δηαβαζηεί ζπκπιεξσκαηηθά κε ηηο ελφηεηεο πνπ ζα αθνινπζήζνπλ (ηδηαίηεξα κε ηα θεθάιαηα 5.3 "Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα" (Δλφηεηα ΗΗΗ) θαη 2.3. "Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ" (Δλφηεηα V). Αο ππνζέζνπκε φηη έρνπκε ηξεηο εθπαηδεπηηθνχο, νη νπνίεο δε κέλνπλ ηθαλνπνηεκέλεο απφ ηε δηδαζθαιία ηνπο θαη εμεηάδνπλ αλ ζα κπνξνχζαλ λα βνεζεζνχλ απφ ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Καη νη ηξεηο εληνπίδνπλ θαη ζέινπλ λα αληηκεησπίζνπλ ην ίδην πξφβιεκα: ηε ζχγρπζε πνπ παξαηεξείηαη ζε πνιιά παηδηά, φηαλ επηρεηξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θάπνηνπο ιφγηνπο ξεκαηηθνχο ηχπνπο. Αο εζηηάζνπκε γηα ηηο αλάγθεο ηνπ

56 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 56 παξαδείγκαηνο ζηα ζχλζεηα ηνπ ξήκαηνο -άγσ (π.ρ. παξάγσ), θάηη πνπ πξάγκαηη δπζθνιεχεη ηα παηδηά θαη φρη κφλν. Δθπαηδεπηηθόο 1 Ζ πξψηε εθπαηδεπηηθφο έρεη αθνχζεη φηη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ θάλεη ην κάζεκα πην ελδηαθέξνλ, αιιά παξάιιεια ζπλδέεη ηα παηδηά κε ην κέιινλ, ιφγσ ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ. Έηζη, ζηξέθεηαη ζηελ αλαδήηεζε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Πξάγκαηη, ε έξεπλά ηεο απνδίδεη, αθνχ βξίζθεη αξθεηά πξντφληα πνπ εκπεξηέρνπλ «ηελ χιε» πνπ ζέιεη λα δηδάμεη. Γίλνπκε ζηε ζπλέρεηα κηα ελδεηθηηθή εηθφλα (εηθφλα 3), φπνπ θαίλεηαη ε ινγηθή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ινγηζκηθνχ, ην νπνίν είλαη νπζηαζηηθά έλα πην δπλακηθφ βηβιίν γξακκαηηθήο: ηα παηδηά κπνξνχλ λα «δηεξεπλήζνπλ» ηελ θιίζε ηνπ ξήκαηνο, λα επηιέμνπλ ρξφλνπο, εγθιίζεηο θηι. ην παξάδεηγκά καο θαίλεηαη ε θιίζε ηεο ππνηαθηηθήο ανξίζηνπ ηνπ ξήκαηνο παξάγσ. Εικόνα 3 Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί ην παξαπάλσ ινγηζκηθφ ζηελ ηάμε ηεο, φηαλ «μεθιέβεη» θάπνην ρξφλν, κε ζηφρν λα θάλεη πην επνπηηθφ ην κάζεκά ηεο θαη ηα παηδηά «λα κάζνπλ πην εχθνια» πψο θιίλεηαη ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα. Μφιηο ηειεηψζεη κε ην ξήκα απηφ, εζηηάδεη κε ηνλ ίδην ηξφπν θαη ζε άιιεο παξφκνηεο πεξηπηψζεηο, αλάινγα κε ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη ε ηάμε ηεο. Δζηηάδνληαο ηδηαίηεξα ζην

57 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 57 παξάδεηγκα ηεο εηθφλαο 3, επηζεκαίλεη ηε δηπινηππία πνπ παξαηεξείηαη ζηελ θιίζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ξήκαηνο (λα παξαγάγσ/λα παξάμσ), ε νπνία δελ ππάξρεη ζηηο ζρνιηθέο γξακκαηηθέο. Δπηζεκαίλεη ζηα παηδηά λα κάζνπλ ηνπο θχξηνπο κφλν ηχπνπο, αιιά λα έρνπλ ππφςε ηνπο φηη ππάξρεη ην ελδερφκελν λα ζπλαληήζνπλ θαη ηνπο δεχηεξνπο ηχπνπο. Θα κπνξνχζακε ζε έλα πξψην επίπεδν λα εμεηάζνπκε ηα δηδαθηηθά νθέιε θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξσηνβνπιία ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθνχ, ηα νπνία παξαζέηνπκε επηγξακκαηηθά ζηε ζπλέρεηα: Πίλαθαο 1 Οθέιε Σα παηδηά δσεξεχνπλ θαη δείρλνπλ κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηε γξακκαηηθή, θάηη πνπ δελ έθαλαλ ζην παξειζφλ. Σα πεξηζζφηεξα ρξψκαηα θαη ε κηθξή έζησ αιιειεπίδξαζε πνπ παξαηεξείηαη θαζηζηνχλ επθνιφηεξε ηε κάζεζε, ζε ζρέζε κε κηα έληππε γξακκαηηθή. Αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ, πηζηεχεη φηη πξνεηνηκάδεη ηα παηδηά γηα ην κέιινλ. Γελ αλαηξέπεηαη ν δηαζέζηκνο ζρνιηθφο ρξφλνο θαη ρψξνο, αθνχ δε ρξεηάδνληαη ηδηαίηεξεο αλαηξνπέο γηα λα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ: κε ηελ πξνζζήθε κφλν ελφο πξνηδέθηνξα ή ελφο δηαδξαζηηθνχ πίλαθα (βι. Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 5), ην ζέκα ιχλεηαη. Πξνβιήκαηα Σα παηδηά είλαη εμνηθεησκέλα κε πην «πξνρσξεκέλα» πεξηβάιινληα (π.ρ. ειεθηξνληθά παηρλίδηα, δηαδίθηπν) θαη πνιχ γξήγνξα ζα βαξεζνχλ. Ζ κάζεζε απηή είλαη επηθαλεηαθή: δε ζπλδέεη ηε γιψζζα κε ηελ θνηλσλία θαη επλνεί ηελ απνκλεκφλεπζε. Πξφθεηηαη γηα θάηη «ςεχηηθα λέν»: ην κέιινλ δελ έρεη ζρέζε κε κεραληζηηθέο δπλαηφηεηεο. Γελ αιιάδεη φκσο θάηη ζεκαληηθφ ζε ζρέζε κε ηελ νπζία ηεο δηδαζθαιίαο, αθνχ κε ην ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ εληζρχεηαη ε κεραληζηηθή δηάζηαζε ηεο κάζεζεο. Θα κπνξνχζακε ζε έλα δεχηεξν επίπεδν λα εζηηάζνπκε πεξηζζφηεξν ζην αφξαην ζεσξεηηθφ πιαίζην πνπ ππάξρεη πίζσ απφ ηε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε (βι. πίλαθα 2). Πίλαθαο 2 Θεσξ. πιαίζην Παξάδεηγκα 1 Γιώζζα Γηδ. Γιώζζαο Θεσξία κάζεζεο Μαζεηήο σο Τπνθείκελν (Τ) Ο ππνινγηζηήο ρνιηθόο ρξόλνο - ρώξνο Γιψζζα = απνπιαηζησκέλνο θψδηθαο Αζξνηζηηθή ινγηθή, δηδαζθαιία ησλ δνκψλ Παξαδνζηαθή / πκπεξηθνξηζκφο Γλψζεηο γηα ηε δνκή, ειάρηζηε ελεξγνπνίεζε Μέζν δηδαζθαιίαο Ο ηζρχσλ

58 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 58 Ζ γιψζζα ζην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα αληηκεησπίδεηαη σο θψδηθαο απνθνκκέλνο απφ ηελ θνηλσλία θαη ηε ρξήζε, ε δε δηδαζθαιία ηεο αληηκεησπίδεηαη σο άζξνηζκα επηκέξνπο δνκψλ θαη θιηηηθψλ ηχπσλ, νη νπνίνη ζα πξέπεη λα δηδαρζνχλ ζηα παηδηά, γηα «λα κάζνπλ ηε γιψζζα ηνπο». Πξφθεηηαη γηα κηα αζξνηζηηθή ινγηθή ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, πνπ έρεη επξχηαηε δηάδνζε ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηε δηδαζθαιία ησλ δνκψλ, αιιά θαη ησλ θεηκέλσλ (Κνπηζνγηάλλεο 2010α). Πίζσ απφ ην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα είλαη εχθνιν λα αλαγλσξηζηνχλ παξαδνζηαθέο ζεσξίεο σο πξνο ηε κάζεζε, αθνχ ε έκθαζε δίλεηαη ζηελ απνκλεκφλεπζε θαη ν ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηείηαη σο εξέζηζκα, γηα λα γίλεη ε κάζεζε επθνιφηεξε (ζπκπεξηθνξηζκφο). Ζ ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε θαηαζθεπάδεη θαη ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ καζεηέο: νη γλψζεηο ηνπο αθνξνχλ ηε δνκή ηεο γιψζζαο, νη δπλαηφηεηεο δε αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ ζπλεξγαζίαο, θξηηηθήο ζθέςεο θηι. πνπ απνθηνχλ είλαη αλχπαξθηεο. Σέινο, ζην παξάδεηγκα απηφ ν ππνινγηζηήο αληηκεησπίδεηαη σο κέζν δηδαζθαιίαο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ 2.1), ελψ είλαη εκθαλέο φηη δε ζίγεηαη ν ηζρχσλ ζρνιηθφο ρξφλνο θαη ρψξνο, θάηη πνπ δηεπθνιχλεη ζεκαληηθά ηελ αμηνπνίεζή ηνπ ππνινγηζηή ζηελ ηάμε. Ιζηνξηθή αλάγλσζε απηήο ηεο πξνζέγγηζεο Ζ ζπγθεθξηκέλε πξνζέγγηζε αλήθεη ζηηο πξψηεο απφπεηξεο αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία (δεθαεηία 1970), φηαλ νη απφςεηο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο θηλνχληαλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ αθφκε ζε αλάινγα παξαδνζηαθά πιαίζηα (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ 2.1). Ζ νπηηθή απηή είλαη ζπρλά ειθπζηηθή απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, γηαηί ηαηξηάδεη εχθνια κε ην θπξίαξρν κνληέιν δηδαζθαιίαο ζηελ εθπαίδεπζή, καο θαη κπνξεί λα πινπνηεζεί εχθνια, αλ εμαηξέζεη θαλείο θάπνηνλ απαξαίηεην ζπληνληζκφ κε ηελ χιε θαη ηελ χπαξμε θάπνησλ ζηνηρεησδψλ ππνδνκψλ. Δθπαηδεπηηθόο 2 Ζ δεχηεξε εθπαηδεπηηθνχο γλσξίδεη φηη ην πξφβιεκα δε ιχλεηαη κε κηα απνζπαζκαηηθνχ ηχπνπ παξνπζίαζε ηεο θιίζεο ηνπ ξήκαηνο θαη απνθαζίδεη λα αθηεξψζεη κία νιφθιεξε δηδαθηηθή ελφηεηα ζηα ιφγηα ξήκαηα θαη ηδηαίηεξα ζηα ζχλζεηα κε ην -άγσ. «Ξεθιέβεη» γηα απηφ 3-4 ψξεο, ρσξίο λα επεξεάδεηαη νπζησδψο ην πξφγξακκα δηδαζθαιίαο ηεο θαη αμηνπνηεί ηα ζψκαηα θεηκέλσλ. Σα παξαδείγκαηα δίλνληαη απφ ηελ

59 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 59 Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα ( αιιά ζα κπνξνχζαλ λα αληιεζνχλ θαη απφ άιια ζψκαηα θεηκέλσλ. 15 Θεσξεηηθή ηεο αθεηεξία είλαη ην ηξίπηπρν: ην παηδί καζαίλεη, φηαλ ςάρλεη ε κειέηε ηεο γιψζζαο πξέπεη λα ζπλδέεηαη κε ηε ρξήζε ηεο θαη ε θαηαλφεζε ηεο γξακκαηηθήο δελ πξέπεη λα γίλεηαη απνθνκκέλα απφ ηε ρξήζε ηεο. ην πιαίζην απηφ δεηάεη απφ ηα παηδηά λα δηεξεπλήζνπλ ηελ θιηηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ξήκαηνο, λα ζπλδέζνπλ ηελ θιίζε ηνπ κε ηε ρξήζε (π.ρ. ζε πνηα είδε θεηκέλσλ ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζε πνηνπο ρξφλνπο, θπξίσο) θαη λα δνπλ αλ ππάξρεη δηαθνξά σο πξνο ην πψο ρξεζηκνπνηείηαη ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα ζηνλ ηχπν ζε ζρέζε κε ην πψο ρξεζηκνπνηείηαη ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα. Παξαθάησ δίλνληαη ελδεηθηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ έξεπλα ζην ζψκα θεηκέλσλ, φπνπ κπνξεί λα εξεπλεζεί ε θιηηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ξήκαηνο. Έηζη, ηα παηδηά κπνξνχλ λα θαηαγξάςνπλ κφλα ηνπο πψο θιίλεηαη ην ζπγθεθξηκέλν ξήκα θηι. (εμαγσγή ηνπ θαλφλα θαη φρη απνκλεκφλεπζε). 15 Άιια δηαζέζηκα ειεθηξνληθά ζψκαηα θεηκέλσλ γηα ηε λενειιεληθή γιψζζα είλαη ην ψκα Διιεληθψλ Κεηκέλσλ < (ΔΚ), πξντφλ ζπλεξγαζίαο ηνπ Δζληθνχ θαη Καπνδηζηξηαθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ κε ην Παλεπηζηήκην Κχπξνπ θαη ν Δζληθφο Θεζαπξφο ηεο Διιεληθήο Γιψζζαο < (ΔΘΔΓ) απφ ην Ηλζηηηνχην Δπεμεξγαζίαο Λφγνπ. Βι. θαη Παξάξηεκα Β.

60 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 60 Εικόνα 4 Γηαπηζηψλνπλ, επίζεο, φηη ρξεζηκνπνηείηαη πεξηζζφηεξν ζε θάπνηα θεηκεληθά είδε (π.ρ. επηζηεκνληθέο πεξηγξαθέο, βι. εηθφλα 5) θαη πξνζπαζνχλ λα θαηαλνήζνπλ γηαηί. Εικόνα 5 Αποτζλεςμα από τθν αναηιτθςθ ςτο Σϊμα Κειμζνων με τα βιβλία του Ραιδαγωγικοφ Λνςτιτοφτου ηνλ επφκελν πίλαθα ζπγθεληξψλνληαη ηα νθέιε θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγεί ε ζπγθεθξηκέλε επηινγή: Πίλαθαο 3 Οθέιε Γεκηνπξγηθή εκπινθή ησλ παηδηψλ ζηε δηεξεχλεζε ηεο γλψζεο δεκηνπξγηθά εγγξάκκαηα ππνθείκελα. χλδεζε ηεο γιψζζαο κε ηε δσή θαη φρη θαλφλεο απνπιαηζησκέλνη χλδεζε ηεο γξακκαηηθήο κε ηελ θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Πξνβιήκαηα Γχζθνιε ε πινπνίεζε. Οη ππνινγηζηέο ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν επθαηξηαθά. Οη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν σο παηδαγσγηθά πεξηβάιινληα (βι. επφκελν παξάδεηγκα). Ζ έξεπλα γίλεηαη κφλν ζε θάπνηα πεδία (εθεκεξίδεο, ζρνιηθά βηβιία) έιιεηςε θξηηηθήο δηάζηαζεο (βι. επφκελν παξάδεηγκα)

61 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 61 Θα κπνξνχζακε, κε βάζε ηε ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή πνξεία, λα αλαδείμνπκε ην θξπκκέλν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν πνπ δηαπεξλά ηε δηδαζθαιία ηεο εθπαηδεπηηθνχ (βι. πίλαθα 4). Πίλαθαο 4 Θεσξ. πιαίζην Παξάδεηγκα 1 Παξάδεηγκα 2 Γιώζζα Γιψζζα = δνκή, θψδηθαο Γιψζζα = δνκή ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξήζε Γηδ. Γιώζζαο Αζξνηζηηθή ινγηθή, δηδαζθαιία ησλ δνκψλ Θεσξία κάζεζεο Παξαδνζηαθή / Μαζεηήο σο Τ πκπεξηθνξηζκφο Γλψζεηο γηα ηε δνκή, ειάρηζηε ελεξγνπνίεζε ηνηρεία επηθνηλσληαθήο θαη θεηκελνθεληξηθήο νπηηθήο Μαζαίλσ εξεπλψληαο (δηεξεπλεηηθή κάζεζε) Γλψζεηο γηα ηε δνκή ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε θαη ηα θείκελα, ζεκαληηθή ελεξγνπνίεζε Ο ππνινγηζηήο Μέζν δηδαζθαιίαο Γηεξεπλεηηθφ πεξηβάιινλ ρνιηθόο ρξόλνο - ρώξνο Ο ηζρχσλ Γελ αξθνχλ ηα ηζρχνληα Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο εμαθνινπζεί λα εζηηάδεη ζηε δηδαζθαιία ηεο δνκήο ηεο γιψζζαο, αιιά ηελ αληηκεησπίδεη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη φρη απνθνκκέλα, φπσο ε εθπαηδεπηηθφο 1. Ζ ζεσξία σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο, απφ ηελ νπνία αληιεί, έρεη πνιιά ζηνηρεία επηθνηλσληαθψλ θαη θεηκελνθεληξηθψλ παξαδφζεσλ (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.2). ην πιαίζην απηφ ν καζεηήο είλαη απηφο πνπ «γεκίδεη ηνλ δηδαθηηθφ ρψξν θαη ρξφλν» κε βνεζεηηθφ ηνλ ξφιν ηεο δηδάζθνπζαο. Έηζη, ηα παηδηά ελεξγνπνηνχληαη, απνθηψληαο παξάιιεια γλψζεηο γηα ηε γιψζζα. Αιιάδνληαο ην φιν δηδαθηηθφ πιαίζην, κεηαβάιιεηαη θαη ν ξφινο ηνπ ππνινγηζηή, ν νπνίνο δελ είλαη πηα κέζν δηδαζθαιίαο, αιιά πεξηβάιινλ πνπ παξέρεη ηηο δπλαηφηεηεο γηα έξεπλα (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.2). Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηνπ είδνπο πξνζέγγηζε είλαη δχζθνιν λα αληηκεησπηζηεί ζεηηθά απφ εθπαηδεπηηθνχο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο σο έλα άζξνηζκα ζειίδσλ πνπ ζα πξέπεη λα «θαιπθζνχλ», αγλνψληαο ηη πξάγκαηη είλαη απαξαίηεην λα κάζνπλ ηα παηδηά θαη πψο. Σν ελδηαθέξνλ είλαη φηη ππάξρνπλ θάπνηεο ελφηεηεο ζηα ζρνιηθά βηβιία ηνπ Γπκλαζίνπ παξαπιήζηαο ινγηθήο (πξφθεηηαη θπξίσο γηα ηηο δηαζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζην ηέινο ησλ θεθαιαίσλ ζηα βηβιία ηεο γιψζζαο) θαη επνκέλσο ε ζπγθεθξη-

62 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 62 κέλε εθπαηδεπηηθφο, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε, φηη αμηνπνηεί θαη επεθηείλεη δπλαηφηεηεο πνπ ηεο δίλνπλ ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα. Ιζηνξηθή αλάγλσζε απηήο ηεο πξνζέγγηζεο Ζ πξνζέγγηζε απηή είλαη ζαθψο κεηαγελέζηεξε ρξνληθά (απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη χζηεξα, θπξίσο), φηαλ ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο δε ζηεξηδφηαλ ζηελ απνπιαηζησκέλε δηδαζθαιία ησλ δνκψλ θαη ηα επηκέξνπο γισζζηθά ζηνηρεία θαηαλννχληαλ ζην πιαίζην ησλ θεηκέλσλ θαη ηεο επηθνηλσλίαο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.2). ην πιαίζην απηφ νη ππνινγηζηέο άξρηζαλ λα αληηκεησπίδνληαη φρη σο δηδαθηηθέο κεραλέο, αιιά σο δηεξεπλεηηθά παηδαγσγηθά πεξηβάιινληα. Δθπαηδεπηηθόο 3 Ζ επφκελε εθπαηδεπηηθφο είλαη εμαηξεηηθά πην ηνικεξή, ζθέθηεηαη λα πξνζεγγίζεη ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα επξχηεξα θαη θηλείηαη γχξσ απφ ηνπο επφκελνπο άμνλεο: απνθαζίδεη λα ζπλδέζεη ηε δηδαζθαιία ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ιφγησλ ξεκαηηθψλ ηχπσλ κε ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ λα δψζεη βαξχηεηα ζηελ ηδηαηηεξφηεηα ησλ ΣΠΔ σο πεξηβαιιφλησλ επηθνηλσλίαο (αλάγλσζε, γξαθή) θαη λα θάλεη έλα εηήζην ζρέδην εξγαζίαο («ιφγηα ξήκαηα θαη ε ρξήζε ηνπο ζηε λέα ειιεληθή»), αμηνπνηψληαο ρξφλν θαη απφ ηα δχν απηά δηδαθηηθά αληηθείκελα. Θα αμηνπνηήζεη επίζεο ην ηζηνιφγην, φπνπ ηα παηδηά ζα αλαξηήζνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο. Ζ εθπαηδεπηηθφο απηή μεθηλάεη απφ ην πξφβιεκα, ην νπνίν έρνπλ λα δηεξεπλήζνπλ ηα παηδηά θαη ζέηεη ηνπο άμνλεο πνπ ζα θηλεζνχλ. Οη πηπρέο ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ έζεζε είλαη νη εμήο: 1. Πψο ζπκπεξηθέξνληαη ηα ζπγθεθξηκέλα ξήκαηα ζηνλ θαζεκεξηλφ ιφγν θαη γηαηί; 2. Γηαθέξνπλ νη επίζεκεο απφςεηο (π.ρ. ζρνιηθή γξακκαηηθή) απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα; 3. Πνηεο ελδερφκελεο ζπδεηήζεηο γίλνληαη γηα ηα ξήκαηα απηά θαη ηη ππνζηεξίδνπλ; Εεηάεη απφ ηα παηδηά λα γξάςνπλ δχν εηδψλ θείκελα, κεηά απφ ηελ έξεπλα πνπ ζα επηρεηξήζνπλ: έλα ζε πξφγξακκα παξνπζίαζεο (π.ρ. PowerPoint), ην νπνίν ζα παξνπ-

63 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 63 ζηαζηεί ζηελ ηάμε θαη πηζαλψο ζε θάπνηα εθδήισζε πνπ κπνξεί λα νξγαλψζνπλ, θαη έλα θείκελν ζε κνξθή εξεπλεηηθήο εξγαζίαο γηα ην ηζηνιφγηφ ηνπο (blog). Σα παηδηά ηεο ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθνχ είλαη εμνηθεησκέλα κε ηελ νκαδηθή εξγαζία απηήο ηεο κνξθήο θαη κε ηε δηεξεπλεηηθή ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Έηζη, δελ εζηηάδεη ζε ηδηαίηεξεο ιεπηνκέξεηεο, αιιά ζέηεη κε ζαθήλεηα ην πιαίζην πνπ ζα εξγαζηνχλ: -Δπηζεκαίλεη ηα πεδία ρξήζεο ηεο γιψζζαο πνπ ζα δηεξεπλεζνχλ θαη ζα είλαη αθελφο ν δεκνζηνγξαθηθφο θαη εθπαηδεπηηθφο ιφγνο κέζσ ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο απφ ηελ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα ( αθεηέξνπ ν πην θαζεκεξηλφο ιφγνο ηνπ δηαδηθηχνπ. -Πξνηείλεη ζηα παηδηά λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πνηθίια βνεζήκαηα, φπσο γξακκαηηθέο (αξραίαο & λέαο), ιεμηθά ζε έληππε θαη ειεθηξνληθή κνξθή, ελδερνκέλσο ινγηζκηθά (βι. π.ρ. ινγηζκηθφ πνπ ρξεζηκνπνίεζε ε εθπαηδεπηηθφο 1) θαη νηηδήπνηε άιιν θξίλνπλ απαξαίηεην (έληππν, ειεθηξνληθφ), πξνθεηκέλνπ λα απαληήζνπλ κε πιεξφηεηα ζηα εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί. Οη ζηφρνη ηεο επηγξακκαηηθά είλαη νη εμήο: Γηεξεχλεζε ηνπ δεηήκαηνο ζε βάζνο (ελ κέξεη θαη ε εθπαηδεπηηθφο 2). χλδεζε κε ηε γισζζηθή πξαγκαηηθφηεηα (ελ κέξεη θαη ε εθπαηδεπηηθφο 2). Καηαλφεζε θαη εξκελεία ησλ έληνλσλ ζπδεηήζεσλ ζε κεηαγισζζηθά δεηήκαηα. Καηαλφεζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ δηαδηθηχνπ σο επηθνηλσληαθνχ πεξηβάιινληνο (λένο γξακκαηηζκφο). Καηαλφεζε θαη παξαγσγή ιφγνπ ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα (λένο γξακκαηηζκφο). Γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηα εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί ηα παηδηά είλαη αλαγθαζκέλα λα δηεξεπλήζνπλ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ην δηαδίθηπν. Έλα κέξνο ηεο εξγαζίαο ηνπο ζα ζπκπεξηιακβάλεη, επνκέλσο, φ,ηη είδακε λα θάλνπλ θαη ηα παηδηά ηεο εθπαηδεπηηθνχ 2. Δθεί ζα δηαπηζηψζνπλ φηη ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηνπ ΚΔΓ δελ παξαηεξείηαη ρξήζε δεχηεξσλ ηχπσλ ηνπ ξήκαηνο παξάγσ. Έλα κέξνο ηεο εξγαζίαο ηνπο ζα πξέπεη λα γίλεη ζην πψο ην ξήκα απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ζην δηαδίθηπν. Δθεί ηα πξάγκαηα είλαη

64 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 64 πνιχ δηαθνξεηηθά. Αο δνχκε θαη αο ζπδεηήζνπκε θάπνηεο ελδεηθηηθέο εηθφλεο απφ ηελ αλαδήηεζε απηή. Ένηονο μεηαγλωζζικό ενδιαθέρον Βγαίνει ηο ίδιο Πρόζωπο κλπ. Δηθφλα 6 Οη πξψηεο δχν δηαπηζηψζεηο ησλ παηδηψλ είλαη φηη παξαηεξείηαη έληνλν κεηαγισζζηθφ ελδηαθέξνλ γηα ην ξήκα απηφ ζην δηαδίθηπν θαη φηη ζε αληίζεζε κε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ, φπνπ πξνθχπηνπλ φινη νη θιηηηθνί ηχπνη, εδψ «βγαίλεη» κφλν ν ξεκαηηθφο ηχπνο πνπ πιεθηξνινγείηαη. Πξφθεηηαη γηα ρξήζηκε πιεξνθνξία, πνπ ζα πξνζδηνξίζεη ην πψο ζα ζπλερηζηεί ε έξεπλα ζην πεξηβάιινλ ηνπ Google. Ζ θαζεγήηξηα δίλεη έκθαζε θαηά ηελ πεξηήγεζή ηεο απφ νκάδα ζε νκάδα ζην λα αλαδείμεη ην δήηεκα απηφ, πξνθεηκέλνπ ηα παηδηά λα αμηνπνηήζνπλ ηε γλψζε απηή γηα ηε ζπλέρεηα ηεο έξεπλάο ηνπο. Έλα άιιν ζεκαληηθφ δήηεκα πνπ ζέιεη λα αλαδείμεη ε θαζεγήηξηα απηή είλαη ην πψο λα δηαβάδνπλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ Google σο θείκελα. ηελ παξαθάησ εηθφλα είλαη έλα παξάδεηγκα πνπ ρξεζηκνπνίεζε ε θαζεγήηξηα ζηνλ δηαδξαζηηθφ πίλαθα, πξνθεηκέλνπ λα δείμεη ζηα παηδηά πνηα ζεκεία ηνπ θάζε απνηειέζκαηνο ζα πξέπεη λα πξνζέρνπλ, έηζη ψζηε λα θηάζνπλ ζε γξήγνξα θαη αζθαιή ζπκπεξάζκαηα.

65 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 65 Εικόνα 7 Έηζη ηα παηδηά ζα εμνηθεησζνχλ κε ηξφπν ιεηηνπξγηθφ κε πνιιά ζηνηρεία ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ, φπσο: κε πνηα ινγηθή ρξεζηκνπνηνχληαη νη ιέμεηο θιεηδηά θαη γηαηί, πψο γίλνληαη ζπλερψο ππνζέζεηο έξεπλαο κε βάζε απηφ πνπ ςάρλνπλ, ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ δηαδηθηχνπ σο γισζζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη πψο δηαβάδνληαη λένπ ηχπνπ θείκελα, φπσο είλαη ηα «θεηκεληθά ζπαξάγκαηα» πνπ δίλεη ην Google. Θα δηαπηζηψζνπλ επίζεο φηη ζην δηαδίθηπν ρξεζηκνπνηνχληαη ζε επξεία έθηαζε νη δεχηεξνη ηχπνη θαη φηη ππάξρνπλ έληνλεο ζπδεηήζεηο γηα ην αλ πξέπεη ή φρη λα ρξεζηκνπνηνχληαη νη ηχπνη απηνί (βι. π.ρ. εηθφλα 8) Δηθφλα 8 ( [ ] Παξάιιεια, ηα παηδηά έρνπλ λα γξάςνπλ ζπγθεθξηκέλα θείκελα θαη λα επηιέμνπλ: πνηεο απφ ηηο παξαπάλσ πιεξνθνξίεο ζα αμηνπνηήζνπλ ζηελ ςεθηαθή

66 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 66 παξνπζίαζε πνπ ζα δεκηνπξγήζνπλ θαη πνηεο ζην θείκελν ηνπ ηζηνινγίνπ θαη γηαηί; Ση είδνπο θείκελα ζα είλαη απηά; Πψο ζα νξγαλψζνπλ ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο ιφγνπ ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα; Πνηα ππνζηεξηθηηθά εξγαιεία ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη ηη ζα πξνζέμνπλ (π.ρ. κεραληθφο νξζνγξαθηθφο έιεγρνο, βι. ζρεηηθά παξαδείγκαηα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3); Ζ θαζεγήηξηα είλαη πάληα δίπια ηνπο. Γε δίλεη έηνηκεο απαληήζεηο θαη δελ επηθξνηεί απιψο ή επηδνθηκάδεη. Γίλεη ηελ θαηάιιειε αλαηξνθνδφηεζε, γηα λα κπνξέζνπλ ηα παηδηά λα θαηαθηήζνπλ ην επφκελν θάζε θνξά ζθαιί ηνπ γξακκαηηζκνχ. Απηφ δελ κπνξεί λα γίλεη, παξά κε ηε δηθή ηεο ζπζηεκαηηθή ππνζηήξημε. Αο δνχκε, φπσο θαη ζηηο άιιεο πεξηπηψζεηο, πνηα είλαη ηα νθέιε θαη πνηα ηα πξνβιήκαηα απφ ηελ πξνζέγγηζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαζεγήηξηαο (πίλαθαο 5). Πίλαθαο 5 Οθέιε Λεηηνπξγηθή θαηάθηεζε ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ. Γεκηνπξγία δεκηνπξγηθψλ εγγξάκκαησλ καζεηψλ. Οξγαληθή ζχλδεζε ηεο γξακκαηηθήο κε πνηθίιεο φςεηο ηεο δσήο θξηηηθή νπηηθή. Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε Πξνβιήκαηα Γχζθνιε ε πινπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο απηήο. Γχζθνιε ε αλεχξεζε ηνπ ρξφλνπ. Γελ πξνβιέπνληαη απηά απφ ηα ηζρχνληα Π.. θαη ζρνιηθά βηβιία. Γελ ππάξρνπλ νη απαξαίηεηεο ζεζκηθέο πξνυπνζέζεηο (π.ρ. πιηθφ, θαηάηκεζε ηνπ ρξφλνπ, Π.). ηελ ηξίηε ζηήιε ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζεί (πίλαθαο 6) παξαηίζεληαη επηγξακκαηηθά νη ζεσξεηηθέο απφςεηο πνπ δηαπεξλνχλ ην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα. Δίλαη εκθαλέο φηη νη δηαθνξέο ηεο θάζε κηαο άπνςεο είλαη ζεκαληηθέο θαη εθηείλνληαη απφ ην πψο γίλεηαη αληηιεπηή ε γιψζζα θαη ε δηδαζθαιία ηεο, κέρξη ην πψο γίλεηαη αληηιεπηφο ν καζεηήο σο εγγξάκκαην ππνθείκελν θαη ν ζρνιηθφο ρξφλνο θαη ρψξνο.

67 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 67 Σξεηο δηαθνξεηηθνί ηξφπνη δηδαθηηθήο αλαπιαηζίσζεο ησλ ΣΠΔ (Πίλαθαο 6) Θεσξ. πιαίζην Παξάδεηγκα 1 Παξάδεηγκα 2 Παξάδεηγκα 3 Γιώζζα Γιψζζα = δνκή, θψδηθαο Γιψζζα = δνκή ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρξήζε Ζ γιψζζα (δνκέο) θαηαλνείηαη σο κέξνο ηεο ζχλζεηεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο Γηδ. Γιώζζαο Αζξνηζηηθή ινγηθή, δηδαζθαιία ησλ δνκψλ ηνηρεία επηθνηλσληαθήο θαη θεηκελνθεληξηθήο νπηηθήο ηνηρεία επηθνηλσληαθήο θαη θεηκελνθεληξηθήο νπηηθήο, θξηηηθήο γισζζηθήο επίγλσζεο, θαη πνιπγξακκαηηζκψλ. Θεσξία κάζεζεο Παξαδνζηαθή / πκπεξηθνξηζκφο Μαζαίλσ εξεπλψληαο Μαζαίλσ εξεπλψληαο θαη ζπλζέηνληαο. Μαζεηήο σο Τ Γλψζεηο γηα ηε δνκή, ειάρηζηε ελεξγνπνίεζε Γλψζεηο γηα ηε δνκή ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε θαη ηα θείκελα, ζεκαληηθή Δπηθνηλσληαθή, θεηκεληθή, θξηηηθή ηθαλφηεηα -γλψζεηο γηα ηε γιψζζα, ζεκαληηθή ελεξγνπνίεζε. ελεξγνπνίεζε Ο ππνινγηζηήο Μέζν δηδαζθαιίαο Γηεξεπλεηηθφ πεξηβάιινλ Πεξηβάιινλ δηεξεχλεζεο ζπλεξγαζίαο παξαγσγήο ιφγνπ (πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ), έκθαζε ζηνλ λέν γξακκαηηζκφ. ρνιηθόο ρξόλνο - ρώξνο Ο ηζρχσλ Γελ αξθνχλ ηα ηζρχνληα Γηαζεκαηηθή ινγηθή, δηαθνξεηηθφο ρεηξηζκφο ησλ ηζρπφλησλ Ζ ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε είλαη ζαθψο πην πξφζθαηε επηζηεκνληθά. ην πιαίζην απηφ νη ππνινγηζηέο δελ είλαη απιψο κέζα πνπ κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ θαιχηεξε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο, αιιά κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ κε ζπγθεθξηκέλεο ηδηαηηεξφηεηεο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5). Σν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν πνπ δηαπεξλά ηελ πξφηαζε απηή αλαγλσξίδεη φηη ην επηθνηλσληαθφ ηνπίν είλαη πην ζχλζεην ζήκεξα, φηη ε επηθνηλσλία δε γίλεηαη κφλν κε ηα έληππα, φηη ην δηάβαζκα θαη ην γξάςηκν ζηα λέα πεξηβάιινληα έρεη ηδηαηηεξφηεηεο θαη φηη νη ζρνιηθέο γξακκαηηθέο κπνξεί λα κε καο παξνπζηάδνπλ φιε ηελ αιήζεηα γηα ηα γισζζηθά θαηλφκελα. Παξάιιεια αλαδεηθλχεηαη φηη ν ηξφπνο πνπ νξγαλψλνπκε ηε δηδαζθαιία καο έρεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα γηα ην είδνο ηεο καζεηηθήο ηαπηφηεηαο πνπ ζπλεηζθέξνπλ ηα καζήκαηά καο λα δεκηνπξγεζεί.

68 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 68 πκπεξάζκαηα Απφ ηελ ελδεηθηηθή θαη ππνζεηηθή ζπδήηεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ησλ ηξηψλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη πξνθαλέο φηη νη εθπαηδεπηηθνί απηέο αλαπιαηζηψλνπλ 16 ηειείσο δηαθνξεηηθά ηνπο ππνινγηζηέο ζηε δνπιεηά ηνπο. Ο δηαθνξεηηθφο απηφο ηξφπνο αλαπιαηζίσζεο έρεη ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο γηα ηε γιψζζα, γηα ηα παηδηά, γηα ην είδνο ηνπ ζρνιείνπ πνπ δεκηνπξγείηαη ζε θάζε πεξίπησζε. Αλαδεηθλχεηαη φηη ην ζρνιείν θαη ε δηδαζθαιία δελ είλαη θάηη ζηαηηθφ θαη δεδνκέλν, αιιά φηη θαηαζθεπάδεηαη θάζε θνξά δηαθνξεηηθά αλάινγα κε ηηο ζεσξίεο πνπ πηνζεηνχκε θαη ηηο πξσηνβνπιίεο πνπ αλαιακβάλνπκε. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη πίζσ απφ ηελ θάζε πξφηαζε δελ ππάξρεη απιψο κηα δηαθνξεηηθή ζεσξεηηθή αθεηεξία, αιιά κηα δηαθνξεηηθή πνιηηηθή νπηηθή, κε ηελ έλλνηα φηη ε θάζε πξφηαζε εθβάιιεη ζηελ εθγχκλαζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ κειινληηθψλ πνιηηψλ. Δπνκέλσο, ην πξφβιεκα δελ είλαη ε ηερλνινγία (λέα θαη παιηφηεξε), αιιά ε πνιηηηθή θαηεχζπλζε πνπ ππεξεηεί ζην ειιεληθφ ζρνιείν. Σν ελδηαθέξνλ απφ ηα παξαδείγκαηα πνπ ζπδεηήζακε είλαη φηη φζν πην παιηά θαη μεπεξαζκέλε είλαη ε ζεσξία, ηφζν πην έηνηκν είλαη ην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα λα ηελ εθαξκφζεη. Απηφ δελ είλαη, βέβαηα, πεξίεξγν, αλ ζθεθηεί θαλείο φηη ην ζρνιείν ζην ζχλνιφ ηνπ είλαη παηδί κηαο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ, ε νπνία πνιχ κηθξή ζρέζε έρεη κε ηελ επνρή καο. Πξνζπαζήζακε ζην θεθάιαην απηφ λα δείμνπκε δξφκνπο σο πξνο ην πψο ην ηζρχνλ κπνξεί λα κεηαβιεζεί πξνο κηα πην ζχγρξνλε θαηεχζπλζε. ίγνπξα απηφ δελ είλαη εχθνιν θαη δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Κξίλνπκε φκσο σο πνιχ ζεκαληηθφ ηνλ ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο θαζνξηζηηθνχ θξίθνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή αιπζίδα, πνπ κπνξεί λα επεξεάζεη πξνο ηε κία ή ηελ άιιε θαηεχζπλζε. Έηζη, δελ είλαη απφ άγλνηα ηεο ηζρχνπζαο θαηάζηαζεο πνπ ζπρλά ζην πιηθφ απηφ πξνηείλνληαη πην «πξνρσξεκέλα πξάγκαηα» ζε ζρέζε κε απηά πνπ ηζρχνπλ. Δίλαη επεηδή πηζηεχνπκε φηη νη ΣΠΔ κπνξεί λα είλαη κηα επθαηξία, γηα λα βνεζήζνπκε ηε γξεγνξφηεξε θξηηηθή πξνζαξκνγή ηνπ ζρνιείνπ καο ζηα πνιιά λέα δεδνκέλα ηεο επνρήο καο. 16 Γηα ην αθξηβέο πεξηερφκελν ηνπ φξνπ βι "Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ" (Δλφηεηα V).

69 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 69 [ΕΝΟΣΘΣΑ ΙΙ]: Διδακτικι των φιλολογικϊν μακθμάτων και ΣΠΕ Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Α.Ρ.Σ.): Βαςικζσ αρχζσ ςτθ διδαςκαλία τθσ Νεοελλθνικισ Γλϊςςασ, τθσ Λογοτεχνίασ, τθσ Αρχαίασ Ελλθνικισ Γλϊςςασ και Γραμματείασ και τθσ Λςτορίασ. Επιδιϊκεται να τονιςτεί θ ςυνάφεια με τισ ΤΡΕ. Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να κατανοιςουν βαςικζσ κατακτιςεισ ςτθ διδακτικι του κάκε διδακτικοφ αντικειμζνου με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. Κα πρζπει να μποροφν να ςυνδζουν τισ κατακτιςεισ αυτζσ με τθ διδακτικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. Κα πρζπει να κατανοιςουν, κυρίωσ, τισ κοινζσ διδακτικζσ αρχζσ που διαπερνοφν τισ επιςτθμονικζσ αναηθτιςεισ των φιλολογικϊν μακθμάτων.

70 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ειςαγωγι ηελ ελφηεηα απηή εμεηάδεηαη ην ζεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Ζ πεξηδηάβαζε ζηελ ηζηνξία ηνπ νηθείνπ επηζηεκνληθνχ θιάδνπ θξίλεηαη απαξαίηεηε, θαζψο ε ζεψξεζή καο βαζίδεηαη ζηελ πεπνίζεζε φηη πξέπεη λα απνθεπρζεί ε πξνζέγγηζε ηνπ θάζε ινγηζκηθνχ σο νπδέηεξνπ πεξηβάιινληνο, πνπ δελ απνκέλεη παξά λα ην εθαξκφζνπκε ζηελ ηάμε εξήκελ ηεο δηδαθηηθήο ηνπ αληηθεηκέλνπ. Ζ ελφηεηα ρσξίδεηαη ζε ηέζζεξα θεθάιαηα, πέξαλ ηεο εηζαγσγήο, πνπ εμεηάδνπλ ρσξηζηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζε θάζε ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν: ΣΠΔ θαη γιψζζα ΣΠΔ θαη ινγνηερλία ΣΠΔ θαη αξραία ειιεληθή γξακκαηεία θαη γιψζζα ΣΠΔ θαη ηζηνξία ε θάζε θεθάιαην ζίγνληαη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο δηδαθηηθήο, ηεο ηζηνξίαο θαη ηεο ηδενινγίαο ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ αληηθείκελν.

71 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Θεωρθτικό πλαίςιο τθσ γλωςςικισ διδαςκαλίασ και αξιοποίθςθ των ΣΠΕ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Με το παρόν κείμενο επιχειροφμε να αναδείξουμε μζροσ τθσ πολυπλοκότθτασ του κζματοσ γλωςςικι εκπαίδευςθ και νζεσ τεχνολογίεσ (Κουτςογιάννθσ 2004β). Η πολυπλοκότθτα αυτι οφείλεται εν πολλοίσ ςτο γεγονόσ ότι ο Η/Υ δεν είναι πια να υπολογιςτικό μθχάνθμα, αλλά είναι ςε ςθμαντικό βακμό ζνα μζςο για γράψιμο, διάβαςμα και επικοινωνία ζνα μζςο πρακτικισ γραμματιςμοφ, δθλαδι. Ρριν όμωσ κίξουμε τθ ςχζςθ ΤΡΕ και γλωςςικισ διδαςκαλίασ, κα παρουςιάςουμε ςυνοπτικά τισ τάςεισ τθσ επιςτθμονικισ ζρευνασ που ζχουν ςχζςθ με τθ διδαςκαλία τθσ γλϊςςασ και κα επιχειριςουμε μια ςφντομθ ςφνδεςθ των αναηθτιςεων αυτϊν με τθ δι - δακτικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. 2.1 Οι αρχικζσ αναηθτιςεισ: κεωρθτικό πλαίςιο και ο υπολογιςτισ ωσ δάςκ α- λοσ Μεηά απφ ην ηέινο ηνπ Β Παγθφζκηνπ πνιέκνπ αξρίδνπλ λα κπαίλνπλ νη βάζεηο γηα ηε δεκηνπξγία κηαο κεηαβηνκεραληθήο Ακεξηθήο σο παγθφζκηαο δχλακεο. Οη επελδχζεηο ζηελ ηερλνινγία θαη ηδηαίηεξα ζηελ πνιεκηθή ηερλνινγία ήηαλ κία απφ ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ επηιέρηεθαλ κε ζηφρν ηελ παγθφζκηα επηθξάηεζή ηεο θαη θπξίσο ηελ εμνπδεηέξσζε ηεο κεγάιεο αληηπάινπ ηεο επνρήο, ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Ζ εθηφμεπζε ηνπ πξψηνπ ππξαχινπ απφ ηελ ηφηε νβηεηηθή Έλσζε ζην δηάζηεκα (1957) πξνθάιεζε πξαγκαηηθφ ζνθ ζηηο ΖΠΑ (Sputnic Shock) θαη είλαη έλα επηκέξνπο επεηζφδην κε πνιχ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο θαη ζηελ εθπαίδεπζε, αθνχ νδήγεζε ζε ξηδηθέο αιιαγέο ηφζν ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ φζν θαη ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, γεληθφηεξα. Ζ επέλδπζε πνιιψλ θξαηηθψλ ή θαη ηδησηηθψλ θεθαιαίσλ ζηελ ηερλνινγία πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πνιηηηθήο - ηερλνινγηθήο επηθξάηεζεο ησλ ΖΠΑ έδσζε ηε δπλαηφηεηα, παξάιιεια κε ηελ έκθαζε πξνο ηηο ζεηηθέο επηζηήκεο, λα εληζρπζεί ε έξεπλα θαη ζηνλ ηνκέα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ γισζζψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ μέλσλ γισζζψλ, γηα επλφεηνπο πνιηηηθνχο ιφγνπο (Hawisher et al. 1996).

72 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 72 Οη πξψηεο απηέο πξνζπάζεηεο δελ κπνξνχζαλ παξά λα ζηεξηρζνχλ ζηα επηζηεκνληθά παξαδείγκαηα ηεο επνρήο, ηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ σο πξνο ηε κάζεζε (βι. Γεληθφ Μέξνο, Δλφηεηα 2.1) θαη ηνλ δνκηζκφ σο πξνο ηε κειέηε ηεο γιψζζαο, ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ ζπλππήξραλ κέζσ θπξίσο ηνπ ακεξηθάληθνπ δνκηζκνχ. Οη πξνζεγγίζεηο απηέο απνηέιεζαλ ην ππφβαζξν ζην νπνίν ζηεξίρηεθαλ νη πξψηεο απφπεηξεο αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ. χκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ πνπ παξείρε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο «κάζεζεο ηεο γιψζζαο» ν αλζξψπηλνο νξγαληζκφο είλαη ηθαλφο λα αλαπηχμεη επξεία γθάκα ζπκπεξηθνξψλ. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ απαηηείηαη αξρηθά έλα εξέζηζκα, κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα πξνθιεζεί ε ζπκπεξηθνξά, ην εξέζηζκα απηφ νδεγεί ζε κηα απάληεζε-αληίδξαζε, ε νπνία κπνξεί λα είλαη ε επηζπκεηή ή φρη. ηελ πξψηε πεξίπησζε ε ζπκπεξηθνξά επαηλείηαη, ζηε δεχηεξε ε δηαδηθαζία επαλαιακβάλεηαη. Ζ ελίζρπζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. έπαηλνο) είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή, γηαηί νδεγεί ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπνπδαζηψλ, ζηελ επαλάιεςή ηεο θαη θπξίσο γηαηί ζα απνβεί ζπλήζεηα, πνπ απνηειεί θαη ηνλ ηειηθφ ζηφρν ηεο φιεο δηαδηθαζίαο (Richards & Rodgers 1986, 50). Σν πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο πξνζδηνξηδφηαλ απφ ηηο ζεσξεηηθέο βάζεηο ηνπ δνκηζκνχ, θπξίαξρν γισζζνινγηθφ ξεχκα θαηά ηελ πεξίνδν εθείλε. Με δεδνκέλν ην γεγνλφο φηη ζηε γισζζνινγία ε πεξηγξαθή ηεο γιψζζαο άξρηδε απφ ην θσλνινγηθφ επίπεδν θαη θαηέιεγε ζην επίπεδν ηεο πξφηαζεο, ζεσξήζεθε φηη απηή ήηαλ ε ελδεδεηγκέλε πνξεία θαη ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Απφ ηε ζηηγκή, επίζεο, πνπ πξνηεξαηφηεηα είρε ν πξνθνξηθφο ιφγνο, απηφ ζεσξήζεθε σο ελδεδεηγκέλν θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ μέλσλ γισζζψλ. Οη δηάινγνη, επνκέλσο, θαη νη αζθήζεηο ζε επίπεδν πξφηαζεο απνηεινχζαλ ηε βάζε ηεο δηδαζθαιίαο, πξνζέγγηζε πνπ είλαη γλσζηή σο audio-lingual ζηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ. Ζ ζέζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ αληίιεςε απηή είρε ζεκαληηθφ ξφιν θαη αμηνπνηήζεθε πνιχ ην καγλεηφθσλν, ην νπνίν παξείρε ηα απαξαίηεηα γισζζηθά πξφηππα. Σα γισζζηθά εξγαζηήξηα, ζηεξηγκέλα ζηε ρξήζε ηνπ καγλεηνθψλνπ, είραλ επίζεο ζεκαληηθή ζέζε ζηα καζήκαηα. Παξείραλ ηε δπλαηφηεηα αλεμάξηεηεο εμάζθεζεο, ρσξίο ηνπο ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο ησλ ηππηθψλ καζεκάησλ (Richards & Rodgers φ.π., 57).

73 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 73 πλήζεηο πξαθηηθέο ζε απηφ ην πιαίζην είλαη νη αζθήζεηο ζπκπιήξσζεο θελψλ, νη πίλαθεο κε θιίζεηο νλνκάησλ θαη ξεκάησλ, νη αζθήζεηο πνιιαπιήο α- ληηζηνίρηζεο θαη επηινγήο. ε ηέηνηνπ είδνπο αζθήζεηο ε γιψζζα απνκνλψλεηαη απφ ην θνηλσληθφ θαη επηθνηλσληαθφ ηεο πιαίζην, δεδνκέλνπ φηη βαζηθφο ζθνπφο είλαη ε ζσζηή ρξήζε ησλ δνκψλ ηεο θαζψο επίζεο θαη ε γλψζε ηεο γισζζηθήο νξνινγίαο (κεηαγιψζζα). Με αλάινγε νπηηθή πξνζεγγίζηεθε θαη ε δηδαζθαιία ηεο κεηξηθήο γιψζζαο, φπνπ έκθαζε δηλφηαλ θαη πάιη ζηελ εμάζθεζε ζε επίπεδν πξφηαζεο θαη ζηελ αλαηξνθνδφηεζε (θπξίσο ζεηηθή), κε ζηφρν λα κάζεη ην παηδί ηηο δνκέο ηεο γιψζζαο (Μήηζεο 1996). ηελ πξνθεηκέλε, βέβαηα, πεξίπησζε δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη ν ζεκαληηθφο ξφινο ηεο ξπζκηζηηθήο παξάδνζεο (Υαξαιακπφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997), ε νπνία επεξέαδε ζεκαληηθά ηηο ηζρχνπζεο έσο θαη ηε δεθαεηία ηνπ 1960 δηδαθηηθέο πξαθηηθέο. Απηφ ζπλέβαηλε πεξηζζφηεξν ζε εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, φπσο ην ειιεληθφ, κε ηε γλσζηή έκθαζε ζην παξειζφλ θαη ηελ ηππνιαηξία. ηνλ ηνκέα ηεο αλάγλσζεο ε βαξχηεηα δηλφηαλ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφηεηαο γηα «ζπάζηκν ηνπ θψδηθα», γηα θαηαλφεζε, δειαδή, ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Ζ πξνζέγγηζε πνπ αθνινπζήζεθε, γλσζηή σο «phonics», επηθεληξσλφηαλ ζηε κεκνλσκέλε αληηζηνίρεζε γξάκκαηνο-θσλήο έμσ απφ νπνηνδήπνηε πιαίζην πνπ κπνξεί λα εληαρζεί ε αλάγλσζε. ηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζην κάζεκα ηεο κεηξηθήο γιψζζαο κεγάιε δηάδνζε είρε ε ζεσξία ησλ ηξηψλ ζηαδίσλ. Χο πξψην ζηάδην ζεσξνχληαλ ε πξνεηνηκαζία (planning, pre-writing) γηα γξάςηκν. Πνιιέο έξεπλεο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 ζηηο ΖΠΑ πξνζπαζνχζαλ λα απνδείμνπλ ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ. Χο δεχηεξν ζηάδην ζεσξνχληαλ ην γξάςηκν (writing) θαη σο ηξίην ε επαλεμέηαζε (revision) ηνπ ηειηθνχ γξαπηνχ πξντφληνο. Ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ δηλφηαλ ζηε βειηίσζε ησλ επηθαλεηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ καζεηηθνχ θεηκέλνπ θαη ζην ηειηθφ γξαπηφ πξντφλ, γηα ηε βειηίσζε ηνπ νπνίνπ αξθνχζε ε γλψζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ, ηεο νξζνγξαθίαο θαη ηεο ζηίμεο. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζπλήζσο γηλφηαλ κέζσ ηεο απιήο δηφξζσζεο απηψλ ησλ επηθαλεηαθψλ ιαζψλ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηεο επηζηξνθήο ησλ «δηνξζσκέλσλ» γξαπηψλ ζηνπο καζεηέο, ρσξίο θάπνηα άιιε ζπδήηεζε πάλσ ζηηο γισζζηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ γξαπηψλ ηνπο. Οη αληηιήςεηο απηέο, νη νπνίεο ήηαλ νη θπξίαξρεο ζηηο ΖΠΑ κέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ 1960, παξ φηη είραλ αξρίζεη πιένλ λα ακθηζβεηνχληαη επηζηεκνληθά, απνηέιεζαλ ην ππφβαζξν ζην νπνίν ζηεξίρηεθαλ θαη ηα πξψηα πξνγξάκκαηα ζε ππνινγη-

74 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 74 ζηή. Οη πξψηεο απηέο απφπεηξεο αμηνπνίεζεο ηεο ηερλνινγίαο ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε πξνζδηφξηζαλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ηεο ππνινγηζηηθήο ηερλνινγίαο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο κέρξη θαη ζήκεξα. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απφ απηέο ηηο πξψηεο αιιά θαη ηηο ζπλαθείο απφπεηξεο πνπ αθνινχζεζαλ κέρξη θαη ζήκεξα αλαδχζεθε κηα θπξίαξρε αληίιεςε ε νπνία εθδειψζεθε κε ηελ αλάπηπμε δχν ή ηξηψλ θχξησλ θαηεγνξηψλ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. ην πιαίζην απηφ ν ππνινγηζηήο γίλεηαη αληηιεπηφο σο ππνκνλεηηθή δηδαθηηθή κεραλή πνπ αλαιακβάλεη ηνλ ξφιν ηεο δηδαζθαιίαο ή (θαη) ηεο εμάζθεζεο ησλ καζεηψλ κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε κάζεζε ησλ γισζζηθψλ δνκψλ. Ζ βαξχηεηα δίλεηαη αθξηβψο ζηελ αλάπηπμε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θιεηζηνχ ηχπνπ (βι. Δλφηεηα IV, θεθ. 2) κε ηνλ δηηηφ απηφ ξφιν: πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο (Drill and Practice) θαη πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο (Tutorials) κε παξάιιειε εμάζθεζε. Ο ππνινγηζηήο, ινηπφλ, σο ππνκνλεηηθφο δάζθαινο παξέρεη ηελ χιε ζε κηθξέο ελφηεηεο ζηνλ καζεηή: εληζρχεη ηελ επηηπρία κε έπαηλν θαη ζε πεξίπησζε απνηπρίαο ηνχ παξέρεη ηελ θαηάιιειε αλαηξνθνδφηεζε, έηζη ψζηε λα νδεγεζεί (ν καζεηήο) ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ζηελ επηινγή ηεο νξζήο απάληεζεο. Δπηπιένλ, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αμηνινγεί ηνλ αζθνχκελν θαη λα πιεξνθνξεί έηζη ηνλ θπζηθφ ηνπ δάζθαιν γηα ηελ πνξεία ηνπ. Σν θίλεκα απηφ γλσζηφ σο CAI (Computer Assisted Instruction) ή, πξνθεηκέλνπ γηα ηε γιψζζα, Computer Assisted Language Learning (CALL), ζηεξίρηεθε θαηά ηηο πξψηεο ηνπ αλαδεηήζεηο ζηηο αξρέο ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο δηδαζθαιίαο, φπσο εθθξάζηεθαλ απφ ην θίλεκα ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ θαη ην θίλεκα ηεο γισζζνινγηθήο ζρνιήο ηνπ δνκηζκνχ. ην πιαίζην ηεο ινγηθήο ηνπ CALL, ν ππνινγηζηήο απνηεινχζε επηπιένλ κέζν γηα θαιχηεξε αθνκνίσζε ηεο «χιεο» θαη ηε δηεπθφιπλζε ηνπ δηδάζθνληνο. Χο πιενλεθηήκαηα επηζεκαίλνληαη κεηαμχ άιισλ: ε δπλαηφηεηα απηνλνκίαο ζηε κάζεζε, γεγνλφο πνπ δηεπθνιχλεηαη απφ ηηο δπλαηφηεηεο αιιειεπίδξαζεο πνπ πξνζθέξνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο ε παξαζηαηηθφηεηα ζηελ παξνπζίαζε ε πνηθηιία ζηνλ ηξφπν κεηάδνζεο ηεο δηδαζθφκελεο χιεο θαη ε έιμε πνπ αζθεί ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ ζηα παηδηά. Ο ξφινο ησλ καζεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη ζπγθεθξηκέλνο. Οη καζεηέο αιιειεπηδξνχλ κε ην κεράλεκα ζην πιαίζην ησλ νξίσλ πνπ ζέηεη ην ινγηζκηθφ, φξηα ηα Ο υπολογιςτισ ωσ δάςκαλοσ Οι ρόλοι μακθτϊν / εκπαιδευτικϊν νπνία είλαη ζπλήζσο πεξηνξηζκέλα. Ο ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη επίζεο ζπγθε-

75 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 75 θξηκέλνο θαη πεξηνξίδεηαη ζηελ αλαδήηεζε ηνπ ινγηζκηθνχ, ζηελ επηβνιή ηεο ηάμεο ζηε ζρνιηθή αίζνπζα θαη ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ κέζσ ησλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ ηνπο παξέρεη ην ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ. Ζ αληίιεςε απηή, παξ φηη εθθξάδεη μεπεξαζκέλεο ζπκπεξηθνξηζηηθέο θαη δνκηζηηθέο αληηιήςεηο γηα ηε γιψζζα θαη ηε γισζζηθή αγσγή θαη παξ φηη εγθαηαιείθζεθε πνιχ λσξίο απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, εμαθνινπζεί λα έρεη αθφκε αξθεηή δηάδνζε ζηε ρψξα καο θαη ζε πνιιέο άιιεο ρψξεο κέρξη θαη ζήκεξα. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε βαξχηεηα δίλεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ αλάπηπμε εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θαη ζηελ πεξαηηέξσ αμηνπνίεζή ηνπ ζην ζρνιείν, ε ηερλνινγία ζεσξείηαη θάηη επηπξφζζεην, έλα εμαηξεηηθά ζχγρξνλν ππνζηεξηθηηθφ κέζν, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε ε αθνκνίσζε ηεο «δηδαθηέαο χιεο». Σα πνιπκέζα είλαη ε ηερλνινγία πνπ έδσζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 λέα πλνή ζηελ θαηεγνξία απηή ινγηζκηθνχ, αθνχ επηρεηξήζεθε ε αλαδσνγφλεζε κηαο μεπεξαζκέλεο δηδαθηηθήο νπηηθήο κε ηελ αμηνπνίεζε κηαο λέαο ηερλνινγηθήο πιαηθφξκαο. Ζ ρξήζε ηέηνησλ ινγηζκηθψλ πνιιέο θνξέο ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε ηεο ηερλνινγίαο σο κέζνπ εληππσζηαζκνχ θαη πξνζέιθπζεο ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ παηδηψλ, θάηη πνπ, φπσο γλσξίδνπκε, ζα δηαξθέζεη κφλν γηα ιίγν. Αο δνχκε έλα ππνζεηηθφ παξάδεηγκα: Οη καζεηέο θαινχληαη ζε κηα νζφλε λα ζπκπιεξψζνπλ ηα θελά ζε πξνηάζεηο γηα λα αζθεζνχλ ζηελ θιίζε ηνπ ξήκαηνο. Ζ άζθεζε απηή έρεη σο ζθνπφ πεξηζζφηεξν ηελ απφθηεζε κεραληζηηθψλ δεμηνηήησλ πάλσ ζε γξακκαηηθέο γλψζεηο, θάηη πνπ γίλεηαη απνθιεηζηηθά ζε επίπεδν πξφηαζεο, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηνπ δνκηζκνχ. Σν ινγηζκηθφ δίλεη ζπγθεθξηκέλα φξηα επηινγψλ ζηνπο καζεηέο. Αλ ν καζεηήο επηιέμεη θάπνηα ιάζνο ιέμε, ηφηε ν ήξσαο ηνπ ινγηζκηθνχ ζα ηνλ παξνηξχλεη λα πξνζπαζήζεη θαη πάιη, ελψ αλ επηιέμεη ακέζσο ηε ζσζηή ιέμε, ηφηε ηνλ επηβξαβεχεη. Ζ νπηηθή απηή ζηε δηδαζθαιία αληηζηνηρεί ζε αδξέο γξακκέο κε ηελ πξψηε δηδαθηηθή νπηηθή ζην πιαίζην παξαδνζηαθψλ κνξθψλ δηδαζθαιίαο, φπσο ηε ζπδεηήζακε ζηελ Δλφηεηα Η, θεθ. 2.4 "Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ".

76 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Θ ζντονθ επιςτθμονικι ηφμωςθ ςτισ δεκαετίεσ του 1970 και 1980 και οι ςυνζπειζσ τθσ ςτθν αξιοποίθςθ των ΣΠΕ Ζ έκθαζε ζε απηφ πνπ απνθαινχκε ζήκεξα παξαδνζηαθφ γξακκαηηζκφ, γλσζηφ σο «βαζηθά» (basics) ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν, ηνλ νπνίν πεξηγξάςακε ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, δελ αξθνχζε απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ΖΠΑ θαη ν ππφινηπνο δπηηθφο θφζκνο εηζέξρνληαλ ζηαδηαθά ζην κεηαβηνκεραληθφ ζηάδην παξαγσγήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη θαιιηεξγνχκελεο δεμηφηεηεο ηεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο δελ αξθνχζαλ γηα ην είδνο ησλ πνιηηψλ πνπ ε λέα νηθνλνκία θαη θνηλσλία απαηηνχζε. Ζ λένπ ηχπνπ νηθνλνκία πνπ αξρίδεη ζηαδηαθά λα απαηηεί λένπ είδνπο πνιίηεο είλαη πξνθαλέο πσο έρεη αλάγθε θαη απφ λέεο ζεσξίεο. ε έλα ηέηνην εξκελεπηηθφ πιαίζην είλαη πην εχθνιν λα θαηαλνήζνπκε ηηο έληνλεο επηζηεκνληθέο θαη ηερλνινγηθέο αλαδεηήζεηο ησλ θξίζηκσλ δεθαεηηψλ ηνπ 1970 θαη Θα δψζνπκε πνιχ επηγξακκαηηθά ζηε ζπλέρεηα θάπνηεο ηέηνηεο εμειίμεηο θαη ζα εζηηάζνπκε ην ελδηαθέξνλ καο ζε απηέο πνπ επεξέαζαλ ζεκαληηθά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Δίλαη γεγνλφο φηη θαηά ηελ πεξίνδν πνπ ζπδεηάκε παξαηεξνχληαη έληνλεο επηζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ κηα κεηαηφπηζε ηνπ επηζηεκνληθνχ παξαδείγκαηνο απφ ην κηθξνεπίπεδν ζην καθξνεπίπεδν ζε πιήζνο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο θαη πεδία. Ηδηαίηεξε βαξχηεηα γηα ην ζέκα καο έρνπλ νη εμειίμεηο ζηνλ ρψξν ηεο γισζζνινγίαο. Μεηά απφ ηελ απφξξηςε ησλ απφςεσλ ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο απφ ηνλ Chomsky (1959) θαη ηε κεηαθνξά ηνπ ελδηαθέξνληνο ζηε γισζζηθή ηθαλφηεηα, κε ηελ αλάπηπμε λέσλ θιάδσλ ηεο γισζζνινγίαο δίλεηαη παξάιιεια ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε γισζζηθή πνηθηιφηεηα (θνηλσληνγισζζνινγία), ζηε κειέηε επξχηεξσλ, πέξαλ ηεο πξφηαζεο, γισζζηθψλ κνλάδσλ (θείκελν - θεηκελνγισζζνινγία), αιιά θαη ζηελ πξνζέγγηζε ηεο γιψζζαο ζε επίπεδν ιφγνπ (πξαγκαηνινγία, αλάιπζε ιφγνπ). Οη εμειίμεηο απηέο ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά ζηε ζηξνθή πξνο νιηζηηθέο αληηιήςεηο ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο, ζηελ έκθαζε ζην θείκελν θαη ζηνλ ηδηαίηεξν ξφιν ηνπ ζπγθεηκέλνπ (context) θαη ηεο πεξίζηαζεο επηθνηλσλίαο. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ήηαλ ε ζπκβνιή ησλ απφςεσλ ησλ Halliday θαη Hymes. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ήδε ν M.A.K. Halliday θαηέβαιε ζνβαξέο πξνζπάζεηεο ζηε Μ. Βξεηαλία λα εηζαγάγεη ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ηελ θεηκεληθή δηάζηαζε θαη λα επηζεκάλεη ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν ηνπ ζπγθεη-

77 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 77 κέλνπ (context). Παξάιιεια, άξρηζε λα πξνζεγγίδεη ην ζχλνιν ηεο δηδαζθαιίαο ζην ζρνιείν απφ ηελ νπηηθή ηεο γιψζζαο, δίλνληαο βαξχηεηα ζηελ αλάδεημε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ έρεη ν ζρνιηθφο ιφγνο. Πξφθεηηαη γηα ζθέςεηο πνπ βξήθαλ επξεία εθαξκνγή απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαη χζηεξα ζην ξεχκα πνπ είλαη γλσζηφ σο «δηδαζθαιία κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε» ζηελ Απζηξαιία. εκαληηθή είλαη θαη ε ζπλεηζθνξά ηνπ Hymes (1971) ν νπνίνο εηζήγαγε ηελ έλλνηα ηεο «επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο». Δπηζήκαλε φηη ε ηθαλφηεηα ρξήζεο ηεο γιψζζαο δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ θαηνρή ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά επεξεάδεηαη ζεκαληηθά θαη απφ θαηαζηαζηαθέο θαη εμσγισζζηθέο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο παξακέηξνπο. Ζ ζπλνιηθή ηθαλφηεηα πνπ δηαζέηνπλ νη νκηιεηέο φρη κφλν λα παξάγνπλ θαη λα θαηαλννχλ γξακκαηηθά νξζφ-απνδεθηφ ιφγν, αιιά θαη λα ηνλ πξνζαξκφδνπλ θαηάιιεια ζηελ εθάζηνηε πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο απνθιήζεθε απφ ηνλ Hymes επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα. Ζ επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα δειαδή εκπεξηθιείεη ηε γισζζηθή ηθαλφηεηα (φξν πνπ ρξεζηκνπνίεζε ν Chomsky (1965) θαη αθνξά ηε γλψζε θαη θαηάθηεζε ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο), αιιά δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζε απηήλ. Δίλαη ζαθέο πσο πξφθεηηαη γηα κηα κεγάιε ζηξνθή πνπ κεηαθηλεί ηελ έκθαζε απφ ηε δνκή ηεο γιψζζαο ζηνλ νκηιεηή σο παξαγσγφ ιφγνπ, ηνλίδνληαο ηνλ ξφιν ηνπ εθάζηνηε επηθνηλσληαθνχ πιαηζίνπ. Οη επηζεκάλζεηο απηέο επεξέαζαλ ζεκαληηθά θαη ηε γισζζηθή δηδαζθαιία, θαζψο ε έκθαζε κεηαηνπίζηεθε απφ ηε κειέηε ησλ γισζζηθψλ ηχπσλ θαη δνκψλ ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο ζε απζεληηθά επηθνηλσληαθά πιαίζηα (Υαξαιακπφπνπινο 1999). Οη απφςεηο απηέο ηνπ Hymes έζηξεςαλ θαηά ηελ ίδηα πεξίπνπ πεξίνδν (ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970) ηελ έξεπλα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο κειέηεο ησλ εμσζρνιηθψλ γισζζηθψλ πξαθηηθψλ ησλ παηδηψλ θαη πξνο ηελ αλαδήηεζε ηεο ζρέζεο ησλ ζρνιηθψλ κε ηηο εμσζρνιηθέο γισζζηθέο πξαθηηθέο. Δλδεηθηηθή πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε είλαη ε έξεπλα ηεο Heath (1983), ε νπνία ζηεξηδφκελε ζην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηνπ Hymes, κειέηεζε ζπζηεκαηηθά ηε ζρέζε ησλ εμσζρνιηθψλ πξαθηηθψλ γξακκαηηζκνχ κε ηηο ζρνιηθέο επηδφζεηο. Πξφθεηηαη γηα έξεπλα πνπ εγθαηληάδεη πιήζνο αλάινγσλ εζλνγξαθηθνχ ραξαθηήξα εξεπλψλ, νη νπνίεο αλαδεηθλχνπλ ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν ηεο πξσηνγελνχο γισζζηθήο θνηλσληθνπνίεζεο ησλ παηδηψλ θαη ηε ζηελή ηεο ζρέζε κε ηε κεηέπεηηα ζρνιηθή πνξεία ηνπ θάζε παηδηνχ. Ζ έξεπλα απηή επηβεβαηψλεη κε άιιε ζεσξεηηθή αθεηεξία φ,ηη ν Bernstein επηζήκαλε ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960: ηε ζηελή ζρέζε ηεο πξσηνγελνχο γισζζηθήο θνηλσληθνπνίεζεο κε ηε ζρνιηθή πνξεία

78 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 78 ησλ παηδηψλ: παηδηά απφ πξνλνκηνχρα θνηλσληθά ζηξψκαηα έρνπλ θαιχηεξε ζρνιηθή πνξεία ζε ζρέζε κε ηα κε πξνλνκηνχρα. Σέινο, ηδηαίηεξε κλεία ζα πξέπεη λα γίλεη ζηε κεηάθξαζε ην 1978 ηεο εξγαζίαο ηνπ Vygotsky Γιψζζα θαη ζθέςε, πνπ αμηνπνηήζεθε ζηε ζπλέρεηα ζεκαληηθά ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη ζπλδπάζηεθε γφληκα κε ηε ζθέςε ηνπ Bruner. Δίλαη γλσζηή ε επξεία δηάδνζε θαη ρξήζε ησλ φξσλ δψλε ηεο επηθείκελεο εμέιημεο θαη ζθαισζηά (φξνο ηνπ Bruner) απφ ηηο θνλζηξνπθηηβηζηηθέο ζεσξίεο ηεο κάζεζεο (βι. Γεληθφ Μέξνο, ελφηεηα 2.1.) ζηνλ ρψξν ηεο παηδαγσγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ. Οι επιςτθμονικζσ αυτζσ αναηθτιςεισ και το νζο μεταβιομθχανικό τοπίο που αναδφεται όλο και περιςςότερο κατά τθν περίοδο αυτι, δθμιοφργθςαν τισ προχποκζςεισ για μια ριηικι ανατροπι των ωσ τότε αντιλιψεων ςε κζματα γλωςςικισ διδαςκαλίασ. Το νζο αυτό πλαίςιο είναι απαραίτθτο, προκειμζνου να γίνουν κατανοθτζσ και οι αναηθτιςεισ ςτον χϊρο τθσ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ ςτθ γλωςςικι διδαςκαλία για τον λόγο αυτόν κα παρουςιαςτεί εδϊ με ςυντομία, πριν περάςουμε ςτθν εκτενζςτερθ εναςχόλθςθ με τισ ειδικότερεσ αναηθτιςεισ που αφοροφν τθ ςχζςθ γλωςςικισ διδαςκαλίασ και ΤΡΕ Κινιματα προοδευτικισ γλωςςοδιδακτικισ ην πιαίζην ησλ γισζζνινγηθψλ αλαδεηήζεσλ πνπ πεξηγξάθηεθαλ ελ ζπληνκία παξαπάλσ, αιιά θαη παξάιιεισλ αλαδεηήζεσλ απφ ηνλ ρψξν ηεο ςπρνινγίαο θαη παηδαγσγηθήο, αλαπηχζζνληαη ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 70 θαη ηνπ 80 δχν ζεκαληηθά γισζζνδηδαθηηθά θηλήκαηα ζηνλ αγγινζαμνληθφ επηζηεκνληθφ ρψξν πνπ επηρεηξνχλ λα εηζαγάγνπλ πνιιά λέα δεδνκέλα ζηε δηδαζθαιία ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο. Σα θηλήκαηα απηά είλαη ην «Whole Language» («ε γιψζζα σο φιν») θαη ην «Process Writing» («ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία»). Παξά ηε δηαθνξεηηθή ηνπο αθεηεξία, ε θνηλή ελλνηνινγηθή ζχληαμε ησλ δχν θηλεκάησλ νδήγεζε ζηε ζηαδηαθή ζπγρψλεπζή ηνπο, ελψ ε δηείζδπζή ηνπο ππήξμε ηεξάζηηα ζηνλ αγγιφθσλν, θπξίσο, θφζκν, αιιά φρη κφλν.

79 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 79 α) Whole Language Ζ «γιψζζα σο φιν» είλαη έλα θίλεκα πνπ μεθίλεζε απφ ηε Νέα Εειαλδία ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ Ζ δηάδνζή ηνπ ζηηο αγγιφθσλεο ρψξεο ήηαλ πνιχ κεγάιε θαη δεκηνχξγεζε ηνλ άιιν πφιν γχξσ απφ ηνλ νπνίν ζπζπεηξψζεθαλ πνιινί εθπαηδεπηηθνί θαη εξεπλεηέο, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ παξαδνζηαθή αληίιεςε ζηε δηδαζθαιία. ήκεξα, παξά ηελ έληνλε θξηηηθή, εμαθνινπζεί λα απνηειεί δηεζλέο θίλεκα κε ηδηαίηεξε δηάδνζε, θπξίσο ζηνλ αγγινζαμνληθφ εθπαηδεπηηθφ ρψξν. Σν θίλεκα παίξλεη ηελ νλνκαζία ηνπ απφ ηε αληίιεςε πνπ πηνζεηεί γηα ηε γιψζζα, ε νπνία εθιακβάλεηαη σο έλα αξξαγέο ζχλνιν θαη έηζη δηδάζθεηαη, ζε αληίζεζε κε ηζρχνπζεο σο ηφηε πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο, ζην πιαίζην ηεο ινγηθήο ησλ Πξφθεηηαη γηα πξνζέγγηζε πνπ αληηηίζεηαη ζηηο ζπκπεξηθνξηζηηθέο αξρέο κάζεζεο θαη ηηο δνκηζηηθέο γισζζνδηδαθηηθέο αληηιήςεηο, πνπ έδηλαλ βαξχηεηα ζηε δηδαζθαιία απνκνλσκέλσλ δεμηνηήησλ κε κεραληζηηθφ ηξφπν. νπνίσλ ε γιψζζα θαηαθεξκαηίδεηαη θαη ε έκθαζε δίλεηαη ζηε δηδαζθαιία απνπιαηζησκέλσλ απφ ηε ρξήζε παξαδεηγκάησλ. ηνλ ρψξν ηεο κάζεζεο, πηνζεηνχληαη θαηαξρήλ νη θνλζηξνπθηηβηζηηθέο απφςεηο ηνπ Piaget θαη ηεο κάζεζεο κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο (learning by doing) ηνπ Dewey (Cope & Kalantzis 2003, 4), ελψ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη χζηεξα εκθαλήο είλαη θαη ε επηξξνή ηεο θνηλσληθήο ζεσξίαο σο πξνο ηε κάζεζε ηνπ Vygotsky (1978) (Goodman 1992, 358). Ζ αλάιπζε ησλ επηθνηλσληαθψλ ζπκβάλησλ (πνηνο γξάθεη ή κηιάεη ζε πνηνλ, πνχ, πφηε θαη γηαηί) παίξλεη ζεκαληηθή ζέζε ζηελ πξνζέγγηζε απηή. Καη ζην πιαίζην απηφ γίλεηαη αξθεηά ζπρλά επίθιεζε ζηηο πξψηκεο ζεσξεηηθέο ηνπνζεηήζεηο ηνπ Halliday (1978), φηη ε γιψζζα αμηνπνηείηαη γηα ηελ εμππεξέηεζε θνηλσληθνιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ θαη φηη ε γισζζηθή αλάπηπμε ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάγθε ηνπ παηδηνχ γηα επηθνηλσλία (Grabe & Kaplan 1996, ). Απφ απηή ηελ άπνςε ε κάζεζε/θαηάθηεζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ παξά σο πξνέθηαζε ηεο ιεηηνπξγηθήο δπλαηφηεηαο ηεο γιψζζαο θαη ζηνλ θφζκν ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, κηα επέθηαζε δειαδή ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο γιψζζαο (Grabe & Kaplan φ.π., 103 Halliday φ.π., 57). Δπηζεκαίλεηαη φηη απηή ε «θπζηθή» δηάζηαζε πνπ έρεη ε δηαδηθαζία θαηάθηεζεο ηεο πξνθνξηθήο γιψζζαο ζα πξέπεη λα ζπλερίδεηαη ζην ζρνιείν θαη κε ηελ θαηάθηεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη ηνλίδεηαη φηη δελ κπνξεί λα απνθφπηεηαη βίαηα κε ηελ

80 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 80 είζνδν ηνπ παηδηνχ ζην ζρνιείν. Αληίζεηα, πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη φιεο νη πξνυπνζέζεηο, ψζηε ην πιαίζην λα δηαηεξείηαη ην ίδην, γηα λα κπνξεί ην παηδί λα θαηαθηά θαηά ηξφπν θπζηθφ θαη ηνλ ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ. Δίλαη πξνθαλέο φηη ην θίλεκα απηφ δελ απνδέρεηαη ηνλ ηεκαρηζκφ ηεο γιψζζαο (θσλήκαηα, ιέμεηο, θξάζεηο θηι.) θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο νχηε θαη πηνζεηεί ηελ θαηαλνκή ηεο ζρνιηθήο χιεο κε κηα ηέηνηα αθεηεξία. Ζ πξνηεξαηφηεηα δίλεηαη πάληα ζην φιν, ην νπνίν δελ κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηφ κε ηελ αλάιπζή ηνπ ζηα επηκέξνπο. Απνθεχγεηαη, επνκέλσο, ε απνζπαζκαηηθή δηδαζθαιία θαη πξνηείλεηαη ε νιηθή πξνζέγγηζε, ε έκθαζε ζηελ παξαγσγή θαη θαηαλφεζε απζεληηθψλ-αιεζηλψλ θαη φρη πξνθαηαζθεπαζκέλσλ θεηκέλσλ γηα ηε δηδαζθαιία θάπνηνπ θαηλνκέλνπ. Απηέο, σζηφζν, νη εμειίμεηο επεξέαζαλ ζρεηηθά αξγφηεξα (κεηά απφ ην δεχηεξν κηζφ ηνπ 1980) ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία. Ζ αληίιεςε πνπ επεξέαζε άκεζα είλαη ε γλσζηαθή αληίιεςε γηα ην γξάςηκν πνπ αλαπηχρζεθε ζηελ αξρή ζηε Β. Ακεξηθή θαη δηαδφζεθε ηδηαίηεξα ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν κέζσ ηνπ θηλήκαηνο «ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία». β) Γνωςιακζσ αντιλιψεισ ςτθ διδαςκαλία του γραπτοφ λόγου και το γράψιμο ως διαδικασία Απφ ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 θαη χζηεξα, θαη σο απνηέιεζκα ηεο κεηάβαζεο απφ ηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ ζηνλ ρψξν ηεο γλσζηαθήο ςπρνινγίαο, ην θέληξν βάξνπο ηνπ επηζηεκνληθνχ ελδηαθέξνληνο (ζην πεδίν ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ) κεηαθέξζεθε απφ ην ηειηθφ γξαπηφ πξντφλ ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ. Απφ ην απνθιεηζηηθφ ελδηαθέξνλ, δειαδή, ηνπ ηη δηδάζθεη ν εθπαηδεπηηθφο, ζην ηη ζπκβαίλεη θαηά ηε δηάξθεηα παξαγσγήο ιφγνπ ζηνπο καζεηέο ζην πψο π.ρ. γξάθνπλ, πνηεο δπζθνιίεο αληηκεησπίδνπλ, γηαηί ηηο αληηκεησπίδνπλ θαη θαηά πξνέθηαζε πψο είλαη δπλαηφ λα βνεζεζνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα. ην πιαίζην απηψλ ησλ αλαδεηήζεσλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο έξεπλαο θαηεπζχλεηαη ζηελ αλαδήηεζε ηνπ ηξφπνπ παξαγσγήο θεηκέλσλ εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ («ηθαλψλ» θαη «ιηγφηεξν ηθαλψλ») θαη θαηά πξνέθηαζε ζηε δηαθξίβσζε ησλ δπζθνιηψλ θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ παξνπζηάδνπλ (Kemp 1992). Αλεμάξηεηα απφ ηηο αληηξξήζεηο πνπ κπνξεί λα εθθξαζηνχλ σο πξνο ηελ εγθπξφηεηα απηψλ ησλ κνληέισλ, ζεκαζία έρεη λα ηνληζηεί εδψ φηη άξρηζε λα απαζρνιεί ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ν καζεηήο σο γξάθσλ, νη ηδηαηηεξφηεηεο θαη νη

81 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 81 δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη. Σν θίλεκα απηφ επεξέαζε αξθεηά, ηδηαίηεξα θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980, ηηο απφςεηο γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ θαη θαηά πξνέθηαζε ηνλ αληίζηνηρν ζρεδηαζκφ ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ. Απηφ πνπ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο δηακνξθψζεθε σο ηζρπξφ ξεχκα ζηνλ ρψξν ηεο δηδαθηηθήο ηνπ καζήκαηνο, σο ζπλέπεηα ηεο αλσηέξσ εμέιημεο, ήηαλ ε αληίιεςε πσο ην γξάςηκν δελ είλαη κηα γξακκηθή δηαδηθαζία θαη κηα άπαμ ελέξγεηα. Θεσξήζεθε, δειαδή, ιαζεκέλε ε θιαζηθή αληίιεςε πσο ηα ζηάδηα ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ είλαη ηξία θαη κάιηζηα αλεμάξηεηα κεηαμχ ηνπο: πξνεγείηαη δειαδή ν ζρεδηαζκφο, αθνινπζεί ε γξαθή ησλ ζθέςεσλ κε βάζε ην ζρεδηάγξακκα θαη ζην ηέινο, κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο γξαθήο, αθνινπζεί ην ζηάδην ηεο δηφξζσζεο, πνπ γίλεηαη θπξίσο ζε επίπεδν κηθξνδνκήο (ζηίμε, νξζνγξαθία θηι.). ηα ζηάδηα απηά ζεσξνχληαλ σο δεδνκέλε ε ρξνληθή αθνινπζία ηεο πινπνίεζήο ηνπο. Αληίζεηα, ε ζρεηηθή έξεπλα επηζήκαλε πσο ην γξάςηκν είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ δελ νινθιεξψλεηαη δηα κηαο, αξθεηά γλσζηφ απηφ ζηνπο ελήιηθεο πνπ γξάθνπλ, φπσο θαη ηα ζηάδηα πνπ πξναλαθέξζεθαλ δελ πινπνηνχληαη θαηά δηαδνρηθή ρξνληθή αθνινπζία. πλήζσο, θαη αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ ν θαζέλαο γξάθεη, ην έλα ζηάδην ελππάξρεη ζην άιιν θαη επαλέξρνληαη πνιιέο θνξέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο γξαθήο. Καηά ην γξάςηκν, δειαδή, πνιιέο θνξέο ζηακαηάεη θαλείο λα ειέγμεη φ,ηη έρεη γξάςεη. Αλ δηαπηζηψζεη πσο δελ εμππεξεηείηαη ν ζηφρνο πνπ είρε, ηφηε κπνξεί, αλ ε απφθιηζε είλαη κηθξή, λα βειηηψζεη ηα φζα έρνπλ γξαθεί, αλ φκσο είλαη κεγάιε, λα μαλαζρεδηάζεη ζε κηθξφ ή κεγάιν επίπεδν ην ζχλνιν ηνπ θεηκέλνπ ηνπ. πκβαίλεη δειαδή έλα είδνο αιιεινεγθηβσηηζκνχ ησλ ζηαδίσλ θαη φρη γξακκηθήο ρξνληθήο ηνπο αιιεινπρίαο (Flower & Hayes 1981). Ζ έξεπλα επηζήκαλε (Scardamalia & Bereiter 1986) φηη απηή ε δηαδηθαζία είλαη αξθεηά δχζθνιν λα νινθιεξσζεί κε επηηπρία απφ φινπο. Οη καζεηέο, ζε αληίζεζε κε ηνπο έκπεηξνπο γξαθείο, δελ έρνπλ αλαπηχμεη δεμηφηεηεο θαη θξηηήξηα ειέγρνπ ηνπ θεηκέλνπ πνπ παξάγνπλ. Έηζη, φηαλ δηαβάδνπλ ην θείκελφ ηνπο, δελ κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ εχθνια αλ απηφ πιεξνί ή φρη ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο απαηηήζεηο ηνχ πξνο αλάπηπμε ζέκαηνο. Έρνπλ γη απηφ αλάγθε απφ ζπζηεκαηηθή βνήζεηα, φρη ηφζν γηα λα αλαπηχμνπλ θαη λα νινθιεξψζνπλ κφλν ην ζπγθεθξηκέλν θείκελν πνπ παξάγνπλ, φζν γηα λα αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο πην ζχλζεηεο (κεηα-γλσζηηθέο), νη νπνίεο ζα ηνπο θαηαζηήζνπλ ηθαλφηεξνπο γξαθείο. Σνλίδεηαη φηη ε βνήζεηα απηή είλαη απνηειεζκαηηθφ-

82 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 82 ηεξε, φηαλ δίλεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δπζθνιίαο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαη, επνκέλσο, αλ απηφ είλαη δπλαηφ λα γίλεη, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο ιφγνπ. Οι διαπιςτϊςεισ αυτζσ, όπωσ είναι φυςικό, είχαν μεγάλεσ και ςοβαρζσ επιπτϊςεισ ςτθ διδακτικι του γλωςςικοφ μακιματοσ και, κυρίωσ, τθσ διδαςκαλίασ του γραπτοφ λόγου. Κατά πρϊτο λόγο ανακεωρικθκε θ μζχρι τότε ιςχφουςα αντίλθψθ πωσ θ διαδικαςία παραγωγισ λόγου υλοποιείται με τθ γνωςτι διόρκωςθ και επιςτροφι των κειμζνων ςτουσ μακθτζσ. Αντίκετα, κεωρικθκε απαραίτθτο να δίνεται θ ευκαιρία ςτουσ μακθτζσ να βελτιϊνουν οι ίδιοι τα κείμενά τουσ, μετά, φυςικά, από μια κατάλλθλθ διδακτικι μεκόδευςθ διόρκωςθσ, ϊςτε να γνωρίηουν τι κα βελτιϊςουν και γιατί. Το γράψιμο, δθλαδι, κατά τθν αντίλθψθ αυτι, ζπρεπε να πάρει τθ μορφι μιασ δυναμικισ και όχι ςτατικισ διαδικαςίασ. Κατά δεφτερο λόγο, επιςθμάνκθκε πωσ είναι απαραίτθτο να παρζχεται βοικεια και τθν ϊρα που κυρίωσ τθν ζχει ανάγκθ ο μακθτισ, κατά τθ διάρκεια δθλαδι του γραψίματοσ και όχι μόνο εκ των υςτζρων (για παραδείγματα ςχετικϊν δραςτθριοτιτων αλλά και για μια κριτικι τθσ αντίλθψθσ που επικράτθςε ότι τα προγράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου βελτιϊνουν αυτομάτωσ τθν παραγωγι λόγου από τουσ μακθτζσ/τριεσ βλ. Ενότθτα ΙΙΙ, κεφ. 3.2 "Ρρογράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου: Η ρευςτότθτα του κειμζνου". Σα θηλήκαηα πξννδεπηηθήο παηδαγσγηθήο εθθξάζηεθαλ ζηε ρψξα καο κέζσ ηεο γλσζηήο σο επηθνηλσληαθήο αληίιεςεο. 17 Ζ ειιεληθή εθδνρή δελ έδσζε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ θαη ζην γξάςηκν σο δηαδηθαζία, φζν ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο γισζζηθήο πνηθηιφηεηαο ζην πιαίζην ηεο επηθνηλσληαθήο δηάζηαζεο ηεο γιψζζαο. Ζ αληίιεςε απηή έρεη ηδηαίηεξε δηάδνζε ζηε ρψξα καο, θπξίσο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία απφ ην 2000 θαη χζηεξα είλαη εκθαλήο ε επηξξνή ηεο ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη ζηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα ηφζν ηνπ Γεκνηηθνχ φζν θαη ηνπ Γπκλαζίνπ (γηα ηνλ ξφιν ηνπ δηαδηθηχνπ ζηε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα βι. ζηε ζπλέρεηα θεθ "Ζ λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα" απηήο ηεο ελφηεηαο). 17 Βι. θαη Υαηδεζαββίδεο Γηα κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο κε παξαδείγκαηα απφ ηε δηδαθηηθή πξάμε βι. ην 18ν βηβιίν ηεο ζεηξάο «Κιεηδηά θαη Αληηθιείδηα» απφ ην Πξφγξακκα Μνπζνπικαλνπαίδσλ, ζην < (Ηνξδαλίδνπ & θπξφεξα 2003).

83 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Οι νζεσ κεωρθτικζσ αναηθτιςεισ και ο υπολογιςτισ ωσ περιβάλλον εργαςίασ Ο λένο φξνο Computers and Composition, πνπ απφ ηηο αξρέο ήδε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ζηηο ΖΠΑ, εθθξάδεη ηε ζηξνθή απφ ηα θιεηζηά ζπζηήκαηα δηδαζθαιίαο θαη ηελ αληίιεςε ηνπ ππνινγηζηή σο δηδάζθνληνο ζηνλ ππνινγηζηή σο κέζν εξγαζίαο (Hawisher et al. 1996). Μέζσ ηεο ζηξνθήο απηήο εθθξάδεηαη θαηαξράο ε θπξηαξρία ησλ ςπρνινγηθψλ αληηιήςεσλ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, φπσο απνηππψζεθε θπξίσο ζην θίλεκα ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία (process writing) (βι. παξαπάλσ) ζηε ζπλέρεηα (απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαη χζηεξα), εθθξάδνληαη νη επηπηψζεηο ησλ ξαγδαίσλ επηζηεκνληθψλ εμειίμεσλ ζηνλ ρψξν ηεο γισζζνινγίαο πνπ αλέδεημαλ ηε ζεκαζία ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο γιψζζαο: Ο υπολογιςτισ ωσ περιβάλλον εργαςίασ Ο ππνινγηζηήο ζεσξείηαη πιένλ φρη κέζν δηδαζθαιίαο αιιά πεξηβάιινλ πνπ δηεπθνιχλεη ηελ αλαδήηεζε θαη ηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν, ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζπλεξγαζία κεηαμχ καζεηψλ- δαζθάινπ, ηε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ, ζην πιαίζην ηεο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο κάζεζεο θαη ηεο γιψζζαο. ην πιαίζην απηφ αλαπηχρζεθε ηδηαίηεξα ε έξεπλα θαη ν πξνβιεκαηηζκφο γηα ηε ρξεζηκφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, ησλ ηνπηθψλ δηθηχσλ επηθνηλσλίαο, ηνπ ππεξθεηκέλνπ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1990 θαη θπζηθά ηνπ δηαδηθηχνπ απφ ην 1990 θαη χζηεξα. Μεγάιν κέξνο ηεο ινγηθήο απηήο έρεη εηζαρζεί ζε πνιιά δπηηθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, πνπ επηδηψθνπλ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Σα πεξηβάιινληα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ην 1980 κέρξη ζήκεξα, ζην πιαίζην ησλ ζεσξεηηθψλ αληηιήςεσλ πνπ κφιηο πεξηγξάςακε, είλαη πνιιά. Πξφθεηηαη θπξίσο γηα πεξηβάιινληα αλνηρηά, φπνπ παξέρεηαη ην πιαίζην γηα λα δηεπθνιπλζεί ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ε κεηαηξνπή ηεο ηάμεο ζε ρψξν θνηλσληθνχ πξνβιεκαηηζκνχ, αληαιιαγήο απφςεσλ, αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδηθηχνπ γηα άληιεζε θαη αμηνπνίεζε πνηθίινπ απζεληηθνχ πιηθνχ θηι.

84 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 84 Θα κπνξνχζακε λα δηαθξίλνπκε ηέζζεξα είδε ινγηζκηθνχ πνπ αμηνπνηνχληαη θαηά θαη κεηά ηελ πεξίνδν ηνπ 1980 κέρξη θαη ζήκεξα [Γηα κηα πην ιεπηνκεξή παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ινγηζκηθψλ κε παξαδείγκαηα βι. Δλφηεηα IV]: 1. πσο ήδε αλαθέξζεθε, ζην πιαίζην ηεο παξαπάλσ πξνβιεκαηηθήο αλαπηχρζεθε ηδηαίηεξα ε έξεπλα θαη ν πξνβιεκαηηζκφο γηα ηε ρξεζηκφηεηα πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ (θαη αξγφηεξα θαη ηνπ δηαδηθηχνπ) ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (βι. θαη Δλφηεηα ΗΗΗ. Υξήζε βαζηθψλ εξγαιείσλ πιεξνθνξηθήο ζηα θηινινγηθά καζήκαηα). 2. Ζ επηζηεκνληθή ζηξνθή πξνο ηνλ καζεηή σο παξαγσγφ ιφγνπ, παξάιιεια κε ηηο άιιεο επηζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο πνπ απνδνκνχζαλ ηηο παξαδνζηαθέο αληηιήςεηο, είλαη θπζηθφ λα κεηαθξάδεηαη θαη ζε λέεο αλαδεηήζεηο ζηελ θαηαζθεπή ινγηζκηθνχ γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Πξφθεηηαη γηα ινγηζκηθά πνπ δε ιεηηνπξγνχλ πιένλ σο κέζα θαζνδεγνχκελεο δηδαζθαιίαο (φπσο π.ρ. ηα πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο) αιιά σο πεξηβάιινληα εξγαζίαο, ππνζηεξηθηηθά ηνπ γξάθνληα καζεηή, δειαδή γηα πξνγξάκκαηα ππνζηήξημεο ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (writing process). 3. ηελ ίδηα θαηεγνξία αλήθνπλ θαη ηα πξνγξάκκαηα πξνζνκνίσζεο π.ρ. πξνγξάκκαηα πνπ δίλνπλ ζηα παηδηά δηάθνξνπο ξφινπο, ηνπ δεκνζηνγξάθνπ, ηνπ αξραηνιφγνπ, ηνπ γεσιφγνπ θηι. θαη κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο εμνηθεηψλνληαη κε ηελ αληίζηνηρε επηζηεκνληθή νξνινγία θαη έρνπλ επθαηξίεο γηα ρξήζε απζεληηθνχ γισζζηθνχ πιηθνχ. 3.Σέινο, παξάιιεια κε ηελ θαηαζθεπή ππνζηεξηθηηθνχ ινγηζκηθνχ, ηδηαίηεξε έκθαζε άξρηζε λα δίλεηαη θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη σο ζπλέπεηα ηεο επαλεμέηαζεο ηνπ ξφινπ ηεο γξακκαηηθήο ζηε δηδαζθαιία ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο (βι. Δλφηεηα IV, θεθ. 5). Πξφθεηηαη γηα πξνζπάζεηεο πνπ επαλαθέξνπλ ην δήηεκα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ γισζζηθψλ δνκψλ ή ηεο γισζζηθήο ελεκεξφηεηαο, θαιχηεξα, κε κηα πην επηθνηλσληαθή (φζν νμχκσξν θαη αλ θαίλεηαη) ινγηθή. Κιείλνληαο ηελ ελφηεηα απηή είλαη θαιφ λα επηζεκαλζεί φηη ε αμηνπνίεζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο ζηε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο απαηηεί ηα νλνκαδφκελα αλνηρηά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ή ηα πξνγξάκκαηα ηχπνπ κηθξψλ εξγαζηψλ (project) (βι. θαη Γεληθφ Μέξνο, ελφηεηα 2.2). ην πιαίζην ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ ππάξρεη κελ πξνθαζνξηζκέλε αληίιεςε σο πξνο ηε γισζζηθή

85 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 85 δηδαζθαιία, ζηεξηγκέλε ζε ζχγρξνλν γισζζνινγηθά θαη παηδαγσγηθά ζεσξεηηθφ ππφβαζξν, δελ ππάξρεη φκσο ζπγθεθξηκέλε θαη απζηεξά πξνθαζνξηζκέλε χιε. Σν γεγνλφο απηφ απαηηεί απμεκέλε πξσηνβνπιία απφ ηνλ δηδάζθνληα, ζρεηηθή εκπεηξία, γηαηί πξφθεηηαη γηα εμαηξεηηθά απαηηεηηθή δηδαθηηθή πξαθηηθή, θαη επνκέλσο πνιχ θαιφ ζεσξεηηθφ εμνπιηζκφ. Απηνχ ηνπ είδνπο ε θηινζνθία, βέβαηα, δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηα θιαζηθά πξνγξάκκαηα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πνπ έρνπλ σο άμνλά ηνπο ηα εγρεηξίδηα δηδαζθαιίαο, θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ νπνίσλ είλαη ε γξακκηθφηεηα θαη ε απζηεξή νξγάλσζε ζηελ παξνπζίαζε ηεο χιεο. Βέβαηα, απηφ δε ζεκαίλεη πσο αθφκα θαη ζην πιαίζην ελφο ζπγθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο, φπσο ην ειιεληθφ, δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ σο πεξηβάιινληα εξγαζίαο. Απαηηείηαη ε άξηηα ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηα ζέκαηα απηά, ε ζσζηή νξγάλσζε ηνπ καζήκαηνο θαη ε εθκεηάιιεπζε φισλ ησλ επθαηξηψλ πνπ δίλνληαη ζηα ζρνιηθά πιαίζηα (ηππηθέο, εκηηππηθέο θαη άηππεο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ) πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Η δθμιουργία, επομζνωσ, προγραμμάτων ςπουδϊν που κα αξιοποιοφν κατά τον μζγιςτο δυνατό τρόπο τισ ΤΡΕ για δθμιουργία πραγματικϊν περιςτάςεων επικοινωνίασ δεν εξαρτάται μόνο από τθν τεχνολογία που χρθςιμοποιείται. Εξαρτάται κυρίωσ από τθ γνϊςθ των αρχϊν τθσ ςφγχρονθσ γλωςςοδιδακτικισ επιςτιμθσ και από τθν εντωμεταξφ ςχετικι εμπειρία που ζχει αποκτθκεί. 2.4 Πρόςφατεσ επιςτθμονικζσ αναηθτιςεισ Μέρξη θαη ηε δεθαεηία ηνπ 1980 επηθξαηνχζαλ, φπσο είδακε, ζε αξθεηέο αγγιφθσλεο ρψξεο, ηα δηάθνξα θηλήκαηα «πξννδεπηηθήο παηδαγσγηθήο» θαη νη «ξνκαληηθέο απφςεηο» γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Carter 1996). Βαξχηεηα δηλφηαλ ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ζηελ ελίζρπζε ησλ παηδηψλ λα αλαθαιχςνπλ ηε δηθή ηνπο «απζεληηθή έθθξαζε» θαη «δεκηνπξγηθφηεηα». Πξφθεηηαη γηα κηαο «θηιειεχζεξεο» ινγηθήο ελίζρπζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο, ζην πιαίζην ηνπ παηδνθεληξηθνχ πξννδεπηηζκνχ (Stubbs 1990). Γλσζηά πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή είλαη θπξίσο ηα θηλήκαηα Whole Language (νιηζηηθή αληίιεςε γηα ηε γιψζζα) θαη Process

86 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 86 Writing (ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία), ηα νπνία παξνπζηάζακε παξαπάλσ (θεθάιαην 2.2). Οη πξνζεγγίζεηο απηέο ππνβάζκηδαλ, φπσο είλαη πξνθαλέο, ηελ ελαζρφιεζε κε ηελ ίδηα ηε γιψζζα θαη νδήγεζαλ φρη κφλν ζην λα κελ απνθηνχλ νη καζεηέο γλψζεηο γηα ηε γιψζζα σο ζχζηεκα θαη σο θνηλσληθφ θαηλφκελν, αιιά θαη ζην λα απνθνηηνχλ απφ ηα παλεπηζηήκηα γεληέο εθπαηδεπηηθψλ κε παληειή άγλνηα ησλ ζεκάησλ απηψλ (Halliday 2000). Ζ εμέιημε βέβαηα απηή δελ ήηαλ ηπραία, αιιά απνηεινχζε αληίδξαζε ζηελ παξαδνζηαθή αληίιεςε ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γξακκαηηθήο θαηά ην πξφηππν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ λεθξψλ γισζζψλ. ηελ επξεία θπξηαξρία ησλ «ξνκαληηθψλ» απηψλ απφςεσλ ππήξμε ζεκαληηθή αληίδξαζε, απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη χζηεξα, απφ ηνλ ρψξν ηεο εθπαηδεπηηθήο γισζζνινγίαο. Σα θχξηα επηρεηξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη φηη ε θαηάθηεζε ηεο γιψζζαο κπνξεί λα επηηεπρζεί απνηειεζκαηηθφηεξα κε ηελ θαιχηεξε γλψζε ηεο γιψζζαο σο ζπζηήκαηνο θαη σο κέζνπ επηθνηλσλίαο (Carter 1995, 84 Halliday 2000 Μπνπηνπινχζε 2001). Απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη χζηεξα αμίδεη λα επηζεκαλζνχλ ηξεηο ζεκαληηθέο αλαδεηήζεηο ζηνλ ρψξν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο: ε εζηίαζε ζηε δηδαζθαιία ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ, ε θξηηηθή νπηηθή θαη ην θίλεκα ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ. Αμίδεη λα επηζεκάλνπκε, επίζεο, θαη ηηο ηζρπξέο ηάζεηο ζε επίπεδν θπξίσο εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ αγγινζαμνληθφ θφζκν πξνο θαηεπζχλζεηο «επηζηξνθήο ζηα βαζηθά», απφςεηο δειαδή πνπ αλαηξάπεθαλ απφ ηα επηθνηλσληαθά θηλήκαηα. Με ην θίλεκα ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ ζα αζρνιεζνχκε ηδηαίηεξα ζηε ζπλέρεηα (θεθάιαην 2.5). Δδψ ζα δψζνπκε θάπνηα βαζηθά ζηνηρεία γηα ηα δχν πξψηα θηλήκαηα, επεηδή δελ επεξέαζαλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ην πψο αληηκεησπίδνπκε ηηο ΣΠΔ ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε. Θα αλαθεξζνχκε, επίζεο, θαη ζηελ έληνλε πξνζπάζεηα πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα γηα επηζηξνθή ζε κνξθέο θαη πεξηερφκελα δηδαζθαιίαο πνπ επηθξαηνχζαλ πξηλ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1950 (back to basics) Διδαςκαλία με βάςθ τα κειμενικά είδθ Ζ κεηαθνξά ηνπ ελδηαθέξνληνο ζηνλ ιφγν, ζηελ πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο θαη ζην θείκελν νδήγεζε θαη ζηελ αλάδπζε λέσλ ηάζεσλ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Κνηλή ζα ιέγακε φηη είλαη ζήκεξα ε αλαγλψξηζε ηεο ζεκαζίαο πνπ έρεη ε θεηκεληθή πνηθηιφηεηα

87 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 87 ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Σν δήηεκα ηεο αλαγλψξηζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ θεηκεληθνχ είδνπο σο κνλάδαο κε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία έρεη εθθξαζηεί ζε πνηθίιεο ηάζεηο. Δδψ ζα αζρνιεζνχκε θπξίσο κε ηελ πην επεμεξγαζκέλε θαη δνθηκαζκέλε ζηελ εθπαίδεπζε. Ζ πην επεμεξγαζκέλε αληίιεςε γηα ηε δηδαζθαιία κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε πξνέξρεηαη απφ ηελ Απζηξαιία θαη επηρεηξεί λα επεθηείλεη απφςεηο ηεο ραιηληεταλήο παξάδνζεο ζηε δηδαζθαιία. Έρνληαο σο αθεηεξία ηνλ Halliday, ν νπνίνο επηζήκαλε ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ ιφγνπ θαη ηνλ ξφιν ηνπ ζηελ επηηπρή ζρνιηθή πνξεία ησλ παηδηψλ, κηα νκάδα επηζηεκφλσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζην ίδλευ ηεο Απζηξαιίαο επηρείξεζε λα απνηππψζεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ζρνιηθνχ ιφγνπ (ζε φιν ην εχξνο ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ) κε άμνλα ην θεηκεληθφ είδνο (genre). Ζ πξνζπάζεηα απηή νδήγεζε ζε πνιχ ελδηαθέξνπζα θαηαγξαθή ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη θεηκεληθψλ ηχπσλ 18 πνπ απνηεινχλ ηε βάζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ θαη ζε κηα αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηεο γξακκαηηθήο ηνπο, αθνινπζψληαο θαη ζε απηή ηελ πξνζπάζεηα ηε ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή γξακκαηηθή (Halliday 1994). Σα πνηθίια θεηκεληθά είδε κε ηελ ηδηαίηεξε ιεμηθνγξακκαηηθή ηνπο, ηα νπνία δνκνχλ ηα ζρνιηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, ζεσξήζεθαλ σο νη ζεκαληηθνί πφξνηαθεηεξία γηα ηε δφκεζε κηαο απνηειεζκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ ζρνιηθνχ ιφγνπ. Άμνλαο ηεο παηδαγσγηθήο απηήο ήηαλ ε δηδαζθαιία ηεο ηδηαίηεξεο γιψζζαο ηνπ θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, ε νπνία απνθξπζηαιιψλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα είδε θεηκέλσλ θαη θεηκεληθνχο ηχπνπο. Δπηλνήζεθε πξνο ηνχην ζεηξά κεζνδνινγηψλ, ε πξψηε απφ ηηο νπνίεο ήηαλ πνιχ θνληά ζε παξαδνζηαθφηεξεο κνξθέο δηδαζθαιίαο. Ζ πξψηε απηή εθδνρή, γλσζηή σο «κνληέιν ηνπ ηξνρνχ», πξνέβιεπε ζεηξά δηδαθηηθψλ ελεξγεηψλ γξακκηθνχ ραξαθηήξα, πνπ θηλνχληαλ ζπλεηδεηά πξνο ηειείσο δηαθνξεηηθή θαηεχζπλζε απφ ηηο αξρέο ηεο πξννδεπηηθήο γισζζνδηδαθηηθήο. Γηα ηε δηδαζθαιία ησλ δηαθφξσλ θεηκεληθψλ εηδψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νξηζκέλα θεηκεληθά πξφηππα ηα νπνία απνδνκνχζαλ νη καζεηέο κε ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ψζηε λα βξνπλ ηα δνκηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά. ηε ζπλέρεηα, δάζθαινο θαη καζεηέο επηρεηξνχζαλ λα ζπληάμνπλ απφ θνηλνχ έλα παξάδεηγκα ηνπ ππφ δηδαζθαιία θεηκεληθνχ είδνπο. Σέινο, ηα παηδηά θαινχληαλ λα γξάςνπλ ην δηθφ ηνπο θεηκεληθφ είδνο. Πξφθεηηαη γηα κηα γξακ- 18 Γηα κηα ελδηαθέξνπζα ζπδήηεζε ησλ φξσλ απηψλ βι. Πνιίηεο 2007.

88 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 88 κηθή δηαδηθαζία, γηα απηφ θαη θαηεγνξήζεθε φηη κνηάδεη κε ηηο ξπζκηζηηθέο αληηιήςεηο ησλ παξαδνζηαθψλ πξνζεγγίζεσλ. Ζ έληνλε ζχγθξνπζε πνπ πξνθιήζεθε αλάκεζα ζηηο δχν αληηιήςεηο (επηθνηλσληαθή-θεηκελνθεληξηθή) νδήγεζε ηειηθά ζε ζηαδηαθή αιιαγή θαη ηηο δχν νπηηθέο. Οη επηθνηλσληαθέο αληηιήςεηο πηνζεηνχλ ζηαδηαθά σο εμαηξεηηθά ρξήζηκε ηε δηάζηαζε ηεο θεηκεληθφηεηαο θαη ηελ ελζσκαηψλνπλ ζηηο πξνηάζεηο ηνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε δηδαζθαιία κε άμνλα ηα θεηκεληθά είδε, ζηηο πην πξφζθαηεο εθδνρέο ηεο, έρεη εγθαηαιείςεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ αλειαζηηθφηεηα ησλ πξψησλ πξνζπαζεηψλ θαη αλαγλσξίδεη έλαλ πην ελεξγφ ξφιν ζε δαζθάινπο θαη καζεηέο ινγηθή πνπ πιεζηάδεη επηθνηλσληαθέο αληηιήςεηο. Απηή ε ηάζε εθθξάδεηαη θαη ζηα ειιεληθά Π.., επνκέλσο θαη ζηα ηειεπηαία ζρνιηθά εγρεηξίδηα, ηφζν ηνπ Γεκνηηθνχ φζν θαη ηνπ Γπκλαζίνπ. Σν παξαθάησ απφζπαζκα είλαη απφ ην βηβιίν ηεο Α Γπκλαζίνπ θαη αθνξά ηε δηδαζθαιία ηεο αθήγεζεο θαη ηνλ ξφιν ησλ ξεκάησλ ζε απηφ ην θεηκεληθφ είδνο. Ο καζεηήο νδεγείηαη ζηελ αλαθάιπςε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ γξακκαηηθψλ ζηνηρείσλ ζην ζπγθεθξηκέλν θεηκεληθφ είδνο ηεο αθήγεζεο, κε βάζε εξσηήκαηα γηα ηηο ιεμηθνγξακκαηηθέο επηινγέο ηνπ ζπγγξαθέα (εηθφλα 9). Εικόνα 9

89 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 89 Ζ δηαθνξά, βέβαηα, ζε ζρέζε κε ηελ ειιεληθή πξνζέγγηζε είλαη φηη ε ρνιή ηνπ ίδλευ αθνινχζεζε κηα επξχηεξε ινγηθή ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο, αγθαιηάδνληαο φιν ην εχξνο ηνπ Π.., θάηη πνπ δελ είλαη εχθνιν λα γίλεη ηφζν ζηελ Διιεληθή φζν θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο. Παξάιιεια, ζηελ πεξίπησζε ηεο Απζηξαιίαο αθνινπζήζεθε ε ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή γξακκαηηθή ηνπ Halliday (1994), θάηη πνπ επίζεο δελ είλαη εχθνιν λα γίλεη. Έηζη, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο αμηνπνηείηαη ε έκθαζε ζην θείκελν θαη ην θεηκεληθφ είδνο σο κνλάδα κε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε δηδαζθαιία, αιιά απηφ γίλεηαη ζην πιαίζην ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο θαη ηεο ινγηθήο ηεο ηζρχνπζαο γξακκαηηθήο. Αμηνπνηνχληαη πξνο ηνχην πεξηζζφηεξν θεηκελνγισζζηθέο νπηηθέο απφ ηνλ ρψξν ηεο θιαζηθήο θεηκελνγισζζνινγίαο (Αξράθεο 2005). Ζ εζηίαζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ζην θείκελν δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη απνηειεί ζεκαληηθή πξφνδν θαη δελ πξέπεη λα ιείπεη απφ ηα ζχγρξνλα Π.. Οη πεξηζζφηεξεο, σζηφζν, πξνζεγγίζεηο έρνπλ θαηά βάζνο ζεκαληηθά πξνβιήκαηα. Αο μεθηλήζνπκε απφ ηε ρνιή ηνπ ίδλευ. Ζ πξνβιεκαηηθφηεηα ηεο πξφηαζεο μεθηλάεη απφ ηελ ίδηα ηελ αθεηεξία ηεο, ηελ θαηαγξαθή θαη απνηχπσζε ησλ ηζρπφλησλ θεηκεληθψλ εηδψλ ζην ζρνιείν θαη ηε δφκεζε ηεο δηδαζθαιίαο κε απηή ηελ αθεηεξία. Έρεη επηζεκαλζεί νξζψο, θαηά ηε γλψκε καο, φηη ε θαηαγξαθή θαη αθεηεξία απηή θπζηθνπνηεί ηελ ηζρχνπζα ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα, κηα πξαγκαηηθφηεηα πνπ θάζε άιιν παξά νπδέηεξε είλαη (Luke 1997). Παξάιιεια, ε εζηίαζε ζην θεηκεληθφ είδνο σο θάηη ζηαζεξφ, γχξσ απφ ην νπνίν δνκείηαη ε δηδαζθαιία, είλαη επίζεο πξνβιεκαηηθή. Δπηζεκαίλεηαη θαη εδψ εχζηνρα φηη έλα θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επνρήο καο είλαη ε απνζηαζεξνπνίεζε ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη ε πβξηδνπνίεζή ηνπο. Έηζη, ε δηδαζθαιία απηή κπνξεί λα απνβεί ξπζκηζηηθή, αλ αθνινπζήζεη απζηεξά ηελ αξρή ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη. Απηφ έγηλε αληηιεπηφ απφ ηε ρνιή ηεο Απζηξαιίαο, ε νπνία θαη αλαζεψξεζε ηελ αξρηθή εκκνλή ζηε δηδαζθαιία κε άμνλα ην θεηκεληθφ είδνο σο ζηαζεξή κνλάδα. Πέξαλ ηνχηνπ ε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ δεκηνπξγεί ζπλερψο λέεο κνξθέο θεηκεληθφηεηαο πνπ μεθεχγνπλ απφ ηηο παξαδνζηαθέο θαη ηηο νπνίεο δχζθνια κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα (φπσο είλαη ην ππεξθείκελν, νη πνηθίιεο κνξθέο ηζηνζειίδσλ, ηα απνηειέζκαηα ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο, ηα ηζηνιφγηα (blogs) θηι.).

90 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 90 Η ςτροφι τθσ διδαςκαλίασ προσ το κείμενο δε μεταφράςτθκε ςε ςυγκεκριμζνο και ευρζωσ διαδεδομζνο ρεφμα ςτον χϊρο τθσ αξιοποίθςθσ των υπολογιςτϊν ςτθ διδαςκαλία τθσ γλϊςςασ. Αυτό είναι λογικό, από τθ ςτιγμι που με τουσ υπολογιςτζσ αναδεικνφονται, όπωσ επιςθμάναμε, νζεσ μορφζσ κειμενικότθτασ που υποςκάπτουν τθν ίδια τθ λογικι τθσ διδαςκαλίασ με αφετθρία τα κείμενα του ζντυπου ςχολικοφ λόγου. Η ανάδειξθ, ωςτόςο, τθσ ςπουδαιότθτασ του κειμζνου ωσ διδακτικισ μονάδασ ενταγμζνθσ ςε ςυγκεκριμζνο κάκε φορά ςυγκείμενο μπορεί να αποβεί πολφ γόνιμθ και ςτον χϊρο τθσ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ Θ κριτικι γλωςςολογία χκθσλα κε ηελ παξάδνζε ηεο θξηηηθήο γισζζνινγίαο ε γιψζζα δελ αληαλαθιά παζεηηθά ηελ πξαγκαηηθφηεηα αιιά ηε δεκηνπξγεί, θαη είλαη ε ιεμηθνγξακκαηηθή πνπ ζπκβάιιεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηε δεκηνπξγία απηήο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (Halliday 1993, 2000). Ζ γξακκαηηθή δε λνείηαη, θαηά ζπλέπεηα, παξά ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηε ζεκαζία, «σο ζεσξία ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο» (Halliday 2000). Έηζη ε γισζζηθή εθπαίδεπζε δελ κπνξεί παξά λα είλαη αιιειέλδεηε κε ηε δηδαζθαιία ηεο γξακκαηηθήο. Πξφθεηηαη γηα άπνςε πνπ έρεη δψζεη πνιινχο θαη πινχζηνπο θαξπνχο ζηνλ ρψξν ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο ηα γλσζηφηεξα ξεχκαηα πνπ δηακνξθψζεθαλ είλαη ε εθπαίδεπζε κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε, πνπ παξνπζηάζηεθε ακέζσο παξαπάλσ, θαη ν Κξηηηθφο Γξακκαηηζκφο (Critical Literacy) (Muspratt et al Janks 2000). ηελ πξψηε πεξίπησζε (εθπαίδεπζε κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε) ζεσξείηαη φηη ε ζπλεηδεηή θαηάθηεζε ησλ θπξηφηεξσλ θεηκεληθψλ εηδψλ (genres) θαη ησλ ηδηαίηεξσλ δνκηθψλ, νξγαλσηηθψλ θαη ιεμηθνγξακκαηηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ ζπκβάιιεη ζηελ απφθηεζε ησλ απαξαίηεησλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ γηα ηελ επηηπρία ησλ καζεηψλ εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ. Γελ κπνξεί παξά λα απνηεινχλ, επνκέλσο, άκεζν ζηφρν ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο. Ζ αληίιεςε απηή ζπδεηήζεθε αλαιπηηθφηεξα ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα θαη ε θξηηηθή εζηίαζή ηεο είλαη ζπδεηήζηκε. ηελ πεξίπησζε ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ε γξακκαηηθή, νη γλψζεηο επξχηεξα γηα ηε γιψζζα, αμηνπνηνχληαη σο εξγαιεία γηα ηελ απνθάιπςε θαη ζπδήηεζε ηεο βαζχηεξεο ηδενινγίαο πνπ δηαπεξλά ηνλ θεηκεληθφ καο, θαη θαηά πξνέθηαζε, θαη ηνλ θνηλσληθφ καο πεξίγπξν. Ζ επηθνηλσλία, κε άιια ιφγηα, θαη ηα θείκελα δε ζεσξνχληαη νπδέηεξα, αιιά κέξνο ηεο ζχλζεηεο ηεξαξρηθά θαη ηδενινγηθά

91 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 91 δνκεκέλεο πξαγκαηηθφηεηαο. χκθσλα κε ηελ νπηηθή απηή ζηφρνο ηνπ ζρνιείνπ δελ είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο ζηα παηδηά, αιιά θαη ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο ηεο ηθαλφηεηαο, δειαδή, λα αμηνπνηνχλ ηε ιεμηθνγξακκαηηθή γηα αλάγλσζε ηεο ζχλζεηεο επηθνηλσληαθήο πξαγκαηηθφηεηαο. ηνηρεία ηνπ πλεχκαηνο ηεο επξχηεξεο απηήο παξάδνζεο αμηνπνηεί θαη ε πνιπζπδεηεκέλε πξφηαζε ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ (Multiliteracies) (New London Group 2000), πνπ έρεη επεξεάζεη γφληκα ηελ εθπαίδεπζε ζηνλ γξακκαηηζκφ θαηά ηελ ηειεπηαία πεληαεηία θαη γηα ηελ νπνία ζα ζπδεηήζνπκε εθηελέζηεξα ζηε ζπλέρεηα, ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην (2.5). Δίλαη γεγνλφο φηη ε θξηηηθή νπηηθή έρεη αμηνπνηεζεί ζε πνιχ ιίγεο πεξηπηψζεηο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη θπξίσο ζηελ Απζηξαιία. Πεπνίζεζή καο είλαη φηη απηή ε νπηηθή είλαη απαξαίηεηε ζηελ πεξίπησζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γηα πνιινχο ιφγνπο. Έλαο θχξηνο ιφγνο είλαη ε θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο γηα ηελ αλαδήηεζε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ πεγψλ απφ ην δηαδίθηπν θαη έλαο άιινο ιφγνο είλαη ε θξηηηθή δηαπξαγκάηεπζε ηεο ίδηαο ηεο κεραλήο. Γη απηφ ζα δνζεί ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ αλάδεημε απηήο ηεο νπηηθήο (βι. ζηε ζπλέρεηα θαζψο θαη ηελ πξνβιεκαηηθή ηεο Δλφηεηαο Η, ηδηαίηεξα ην θεθ. 2.4 "Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ") Πίςω ςτα βαςικά Αλαπηχζζεηαη θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαη κηα έληνλε πξνζπάζεηα, κε αλχπαξθην επηζηεκνληθφ ππφβαζξν θαη έληνλα ζπληεξεηηθφ πνιηηηθφ ραξαθηήξα, γηα επηζηξνθή ζε κνξθέο θαη πεξηερφκελα δηδαζθαιίαο πνπ επηθξαηνχζαλ πξηλ απφ ηε δεθαεηία ηνπ Πξφθεηηαη γηα ηελ «επάλνδν ζηε δηδαζθαιία ησλ βαζηθψλ» (back to basics), φπνπ «βαζηθά» 19 ζεσξνχληαη ζπλήζσο ε παξαδνζηαθή γξακκαηηθή θαη ε έκθαζε ζηε δηδαζθαιία ηεο νξζνγξαθίαο κε ηνλ παξαδνζηαθφ θνξκαιηζηηθφ ηξφπν, ε έκθαζε ζηε δηδαζθαιία ηεο επίζεκεο γιψζζαο ρσξίο απνθιίζεηο, ε έκθαζε ζηε κεηάδνζε ησλ ζηαζεξψλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ θάζε έζλνπο ή εζλφηεηαο θαη ε κεηαθνξά ηνπ θέληξνπ βάξνπο ζηελ εχθνια κεηξήζηκε γλψζε (ηεζη αμηνιφγεζεο, απνηίκεζε ησλ επηδφζεσλ θηι.) (Carter 1995, 7-10 Breedon & Jefferson 2000). Ζ πηνζέηεζε 19 Δίλαη πξνθαλέο φηη ην πεξηερφκελν ησλ βαζηθψλ πνηθίιιεη απφ ρψξα ζε ρψξα. Γηα ηελ ειιεληθή εθδνρή π.ρ. ζεκαληηθή παξάκεηξν απνηειεί ε πξνζέγγηζε ηνπ αξραηνειιεληθνχ θφζκνπ θαη ε θεληξηθή ηνπ ζέζε ζην ζρνιείν.

92 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 92 ησλ απφςεσλ απηψλ ζπλνδεχεηαη ζπλήζσο απφ «θιαπζκνχο θαη νδπξκνχο» γηα ην ρακειφ επίπεδν ησλ καζεηψλ ζηε γιψζζα θαη ηελ πηψζε ηνπ επηπέδνπ ηεο δηδαζθαιίαο ζηα ζρνιεία. Έρεη νξζψο επηζεκαλζεί πσο ην θίλεκα απηφ δελ απνηειεί απνθνκκέλν θαηλφκελν πνπ ζρεηίδεηαη απνθιεηζηηθά κε ηε γισζζηθή δηδαζθαιία, αιιά πνιηηηθή άπνςε πνπ πξνηείλεη ηε θπγή πξνο πίζσ (ζηηο πξν ηνπ 20νπ αηψλα ρακέλεο αμίεο θαη ήζε) σο απάληεζε ζηα πνιχπινθα πξνβιήκαηα ηνπ ζεκεξηλνχ θφζκνπ (Carter 1995, 7-10). 20 Δίλαη πξνθαλέο φηη γηα ηε ινγηθή απηή πξνζθέξεηαη πάξα πνιχ ε νπηηθή πνπ βιέπεη ηνλ ππνινγηζηή σο δάζθαιν θαη δίλεη έκθαζε ζηελ θαηάθηεζε ησλ «βαζηθψλ». Πξνζθέξεηαη, επίζεο, ε αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζην ζρνιείν σο κέζσλ θαηαγξαθήο ηεο επίδνζεο καζεηψλ/εθπαηδεπηηθψλ θαη ηαμηλφκεζήο ηνπο. Ζ ινγηθή απηή φκσο, φπσο παξνπζηάζηεθε ζην θεθ. 2.1 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο, ζεσξείηαη μεπεξαζκέλε επηζηεκνληθά θαη ε επάλνδνο ζε ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο απνηειεί θπγή απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ζεκαληηθή ζπληεξεηηθή ζηξνθή. 2.5 Ο υπολογιςτισ ωσ μζςο πρακτικισ γραμματιςμ οφ και οι πολυγραμματιςμοί ηηο ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο πνπ εμεηάζακε σο ηψξα ν ππνινγηζηήο απνηεινχζε ην κέζν πνπ ζα δηεπθφιπλε ηε γισζζηθή δηδαζθαιία. ηηο κέξεο καο, ζε επίπεδν εξεπλεηηθνχ πξνβιεκαηηζκνχ, θπξίσο, βξηζθφκαζηε κπξνζηά ζε κηα άιιε ζεκαληηθή ζηξνθή: ν ππνινγηζηήο δελ αληηκεησπίδεηαη απιψο σο κέζν πνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ θαιχηεξε πινπνίεζε ησλ ζχγρξνλσλ γισζζνδηδαθηηθψλ αληηιήςεσλ, αιιά θαη σο κέζν πνπ κεηαβάιιεη ζεακαηηθά ην ηνπίν ηεο επηθνηλσλίαο, δεκηνπξγψληαο ηηο πξνυπνζέζεηο λέσλ θπξίσο θεηκεληθψλ θαη επηθνηλσληαθψλ δεδνκέλσλ. Ηδηαίηεξε έκθαζε γηα ηελ αλάδεημε ηνπ ξφινπ ησλ ΣΠΔ ζηνλ γξακκαηηζκφ πνπ είλαη απαξαίηεην λα θαιιηεξγήζεη ην ζρνιείν δίλεη ην θίλεκα ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ (Cope & Kalantzis 2000). Ζ κεηαηφπηζε απηή ηνπ επηζηεκνληθνχ ελδηαθέξνληνο, φπσο άιισζηε ζπκβαίλεη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, δελ είλαη ηπραία, αιιά αληαλαθιά βαζχηεξεο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθoπνιηηηζκηθέο δηεξγαζίεο θαη κεηαβνιέο, ζε ηνπηθφ θαη θπξίσο ζε 20 Γηα κηα ζπδήηεζε ηεο ειιεληθήο εθδνρήο ηεο άπνςεο απηήο βι. Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2003.

93 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 93 επξχηεξν επίπεδν. ην λέν απηφ παγθφζκην πεξηβάιινλ νη ΣΠΔ αμηνπνηνχληαλ θαη αμηνπνηνχληαη επξχηαηα ηφζν σο κέζα παξαγσγήο, ζπλεηζθέξνληαο ζεκαληηθά ζηελ αιιαγή ηνπ εξγαζηαθνχ ηνπίνπ, φζν θαη σο κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ, ζπλεηζθέξνληαο ζεκαληηθά ζηελ αιιαγή ηνπ επηθνηλσληαθνχ ηνπίνπ θαη ζηελ αλάδεημε κηαο «λέαο επηθνηλσληαθήο ηάμεο πξαγκάησλ» (new communicative order) (Street 2000). Απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ππνινγηζηέο απνηεινχλ κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ κε επξεία δηάδνζε θαη ζεκαληηθέο λέεο δηαζηάζεηο ζηελ επηθνηλσλία, δελ κπνξεί παξά κεγάιν κέξνο ηνπ ελδηαθέξνληνο λα εζηηαζηεί ζην ηη ζπλεπάγεηαη απηφ γηα ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε. Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε μαλαζέηεη ζπλνιηθά ην δήηεκα ηεο αγσγήο ζηνλ γξακκαηηζκφ, αλαηξέπνληαο πνιιέο απφ ηηο σο ηψξα ζηαζεξέο, θαη ζέηεη λέα εξεπλεηηθά δεηνχκελα (Κνπηζνγηάλλεο 2002). Κάζε πξνζπάζεηα πνπ δελ ελζσκαηψλεη ηε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα ζηα γισζζηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη αξθείηαη ζε κηα παηδαγσγηθνχ ηχπνπ νπηηθή (ζηε ινγηθή ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή σο δηδαθηηθήο κεραλήο), θξίλεηαη αλαρξνληζηηθή, γηαηί ζπλεηζθέξεη κε ηε καδηθή κάιηζηα εηζαγσγή ππνινγηζηψλ ζηα ζρνιεία ζηελ θαιιηέξγεηα ελφο πεξηνξηζκέλνπ γξακκαηηζκνχ, ελφο ζρνιείνπ πνπ δε ζπκβαδίδεη κε ηε λέα εμσζρνιηθή επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα. Θα κπνξνχζακε ζπκπεξαζκαηηθά λα πνχκε φηη απφ ηηο σο ηψξα εξεπλεηηθέο αλαδεηήζεηο αλαδεηθλχεηαη ε αλάγθε θαιιηέξγεηαο ελφο λένπ γξακκαηηζκνχ, ηνλ νπνίν έρνπκε ήδε απνθαιέζεη ςεθηαθφ ή λέν γξακκαηηζκφ θαη ηνπ νπνίνπ ε θνηλσληθή δηάδνζε είλαη επξχηαηε, γεγνλφο πνπ δελ κπνξεί λα αγλνεζεί απφ ην ζρνιείν. Μζςω τθσ προτεινόμενθσ ςυμμετοχισ των μακθτϊν/τριϊν ςε κειμενικζσ και κοινωνικζσ πρακτικζσ που κα ενςωματϊνουν λειτουργικά τισ ΤΡΕ, μζςω τθσ καλλιζργειασ νζων (γλωςςικϊν) δεξιοτιτων και με τθν απαραίτθτθ κεωρθτικι υποςτιριξθ, κα είναι δυνατό οι νζοι να προετοιμαςτοφν καλφτερα για το νζο κόςμο που τουσ περιβάλλει και ςτον οποίο κα κλθκοφν ωσ πολίτεσ να λειτουργιςουν. Με αυτι τθ λογικι ο ψθφιακόσ ι νζοσ γραμματιςμόσ κεωρείται αναπόςπαςτθ ενότθτα του γραμματιςμοφ και κατά προζκταςθ του κοινωνικοφ γραμματιςμοφ, που πρζπει να παρζχεται από το ςφγχρονο ςχολείο. Ραράλλθλα, τείνει να δθμιουργθκεί ςτθ διεκνι ζρευνα και βιβλιογραφία ζνα μικρότερο επιςτθμονικό ρεφμα, αυτό του κριτικού γραμματισμού, το οποίο δεν αρκείται ςτθν πρόταςθ για καλλιζργεια του λειτουργικοφ νζου γραμματιςμοφ, αλλά επιχειρεί να προςκζςει τθν κριτικι διάςταςθ ςτθν προςζγγιςθ αυτι. Στον πυρινα των ςκζψεων αυτϊν υπάρχει θ λογικι τθσ αμφιςβιτθςθσ και απομυκοποίθςθσ των υπολογιςτϊν ωσ ουδζτερων

94 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 94 τεχνολογικϊν μζςων πρακτικισ γραμματιςμοφ και θ προςπάκεια ςυνειδθτισ ςφνδεςισ τουσ με τθ ςυγκεκριμζνθ οικονομικι και κοινωνικι πραγματικότθτα που τουσ δθμιουργεί (Koutsogiannis 2004). Λδιαίτερθ βαρφτθτα προσ αυτι τθν κατεφκυνςθ δίνεται ςτισ Ενότθτεσ Λ και ΛΛΛ. Δίλαη γεγνλφο φηη νη εμειίμεηο πνπ ζχληνκα πεξηγξάςακε έρνπλ ζηξέςεη κεγάιν κέξνο ηνπ επηζηεκνληθνχ ελδηαθέξνληνο, ηδηαίηεξα θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία θαη σο ζπλέπεηα ηεο ξαγδαίαο εμάπισζεο ηνπ δηαδηθηχνπ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ζε βάζνο δηεξεχλεζεο ηεο λέαο επηθνηλσληαθήο πξαγκαηηθφηεηαο. ηε ζπλέρεηα επηρεηξείηαη κηα ζχληνκε θαηαγξαθή πηπρψλ ηεο λέαο γισζζηθήο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ αλαδχεηαη απφ ηελ επξχηεηα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ επνρή καο σο γισζζηθψλ κεραλψλ Θ νζα κειμενικι πραγματικότθτα α) Γηαδίθηπν θαη λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα Υπερκείμενο Πνιιέο είλαη νη πξφζθαηεο κειέηεο πνπ ζπγθιίλνπλ ζηε δηαπίζησζε φηη ε απμαλφκελε θνηλσληθή δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζπλεπάγεηαη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηελ επηθνηλσλία. Παξά ηηο επηθπιάμεηο πνπ κπνξεί λα έρεη θαλείο γηα ηέηνηνπ είδνπο απφιπηεο δηαπηζηψζεηο, θπξίσο γηα ηνλ ηερλνινγηθά ληεηεξκηληζηηθφ ηνπο ραξαθηήξα θαη ηελ αλάγλσζε ησλ γισζζηθψλ αιιαγψλ εξήκελ ησλ επξχηεξσλ νηθνλνκηθψλ, πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ δεδνκέλσλ, δελ κπνξεί παξά λα επηζεκάλεη ηε δπλακηθή ηεο έξεπλαο πνπ αλαπηχζζεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν. Θα αλαθέξνπκε ηξία ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα πνπ δείρλνπλ ηελ θαηεχζπλζε θαη ηελ έθηαζε ησλ ζπδεηήζεσλ. Νέα δεδνκέλα δεκηνπξγεί ε επξχηαηε δηάδνζε ησλ ππεξθεηκέλσλ (Hypertext). Με ην ππεξθείκελν ακθηζβεηνχληαη νη σο ηψξα βαζηθέο αξρέο ηεο θεηκεληθφηεηαο. Μέρξη ηψξα γλσξίδακε φηη ην θείκελν έρεη ελφηεηα (αξρή, κέζε θαη ηέινο), γξακκηθφηεηα (νη ζθέςεηο μεδηπιψλνληαη θαη νινθιεξψλνληαη ζηαδηαθά), ζπλεθηηθφηεηα (ππάξρεη λνεκαηηθή ζπλάθεηα κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ κεξψλ ηνπ) θαη ζπλνρή (ζχλδεζε φισλ ησλ γισζζηθψλ κεξψλ θαηά ηξφπν απνηειεζκαηηθφ) (Γεσξγαθνπνχινπ & Γνχηζνο 1999). Σν θείκελν ζηεξηδφηαλ ελ πνιινίο ζηηο αξρέο ηεο αξηζηνηειηθήο «ηάμεσο» (Μπαζάθνο 2002).

95 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 95 Δικτυογλϊςςα Αλλαγζσ ςτθ διαδικαςία ςφνκεςθσ, παραγωγισ, δθμοςίευςθ κειμζνου Η ρευςτότθτα του κειμζνου Σν ππεξθείκελν δηαθέξεη αηζζεηά απφ ηε ινγηθή απηή. Απφ ηα βαζηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ε πνιπηξνπηθφηεηα (multimodality), ε ρξήζε πνιηηηζκηθνχ ζπκβνιηθνχ θψδηθα σο πεξηβάιινληνο δηεπαθήο (π.ρ. δηάθνξα εηθνλίδηα θηι.) θαη ε νξγάλσζή ηνπ θαηά επίπεδα. Σν δηάβαζκά ηνπ δε γίλεηαη θαηά ηνλ ζπλήζε γξακκηθφ ηξφπν αιιά επηιεθηηθά θαη θαηά επίπεδα. Γελ είλαη ηπραίν πσο αληί γηα δηάβαζκα ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο browsing, πνπ ζα κπνξνχζε λα απνδνζεί σο δηάβαζκα ζηα πεηαρηά ή σο μεθχιιηζκα (Heba 1997). Έλα άιιν ζεκαληηθφ ζέκα πνπ ζπδεηείηαη πξφζθαηα είλαη ε λέα γιψζζα πνπ αλαδχεηαη απφ ηελ επξεία αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ σο κέζσλ γηα επηθνηλσλία. Ο David Crystal (2001) θάλεη ιφγν γηα δηθηπνγιψζζα (netlish), θάηη κεηαμχ πξνθνξηθνχ θαη γξαπηνχ ιφγνπ, αλαιχνληαο ηε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα πεξηβάιινληα επηθνηλσλίαο. Αξθεηέο κειέηεο έρνπλ γίλεη επίζεο θαη γηα ην θαηλφκελν ηεο ρξήζεο ηνπ αγγιηθνχ αιθαβήηνπ γηα ηε γξαθή ηεο ειιεληθήο (Greeklish), θαηλφκελν γλσζηφ ζηα ζχγρξνλα θαη αζχγρξνλα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα επηθνηλσλίαο (Georgakopoulou 1997 Αλδξνπηζφπνπινο 2001 Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2003). πρλά αλαθέξεηαη πσο ε ρξήζε ησλ greeklish απφ ηα παηδηά επηθέξεη πνιιέο «θαηαζηξνθηθέο» ζπλήζεηεο φπσο είλαη αλνξζνγξαθία, «ιεμηπελία» θηι. πσο δείρλνπλ νη έξεπλεο (Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2003), απηέο νη αληηιήςεηο είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλεο ζηνλ ηχπν θαη πεγάδνπλ απφ ηε ξπζκηζηηθή παξάδνζε ησλ «θαζαξηζηψλ» πνπ θπξηαξρνχζε γηα ρξφληα, αηψλεο ζα ιέγακε, ζηνλ ειιεληθφ ρψξν ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη φπνηεο γισζζηθέο αιιαγέο απνηεινχλ θίλδπλν γηα ην κέιινλ ηεο γιψζζαο. - κσο, απηή ε θηλδπλνινγία ζηεξίδεηαη ζε απφςεηο πεπαιαησκέλεο θαη ζε απφζηαζε απφ ηηο ζχγρξνλεο αληηιήςεηο ηεο γισζζνινγίαο πνπ ζεσξνχλ ηε γισζζηθή αιιαγή φρη σο θζνξά αιιά σο εμέιημε. Σέινο, δελ είλαη αζήκαληεο νη αιιαγέο πνπ, ζχκθσλα κε εξεπλεηηθά δεδνκέλα, ζπλεπάγεηαη ε επξεία δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζηελ θνηλσλία θαη ην ζρνιείν ζηε δηαδηθαζία ζχλζεζεο ελφο θεηκέλνπ, πνπ απνηειεί θαη ηνλ θεληξηθφ ππξήλα ησλ γισζζηθψλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ. Ρηδηθή είλαη π.ρ. ε αιιαγή ζηνλ ηξφπν αλαδήηεζεο θαη ζπιινγήο ηνπ πξψηνπ πιηθνχ (π.ρ. δεμηφηεηεο ειεθηξνληθήο αλαδήηεζεο), ζηελ αξρεηνζέηεζε θαη ηαμηλφκεζή ηνπ (ειεθηξνληθνί θάθεινη-portfolios), ζηε δηαδηθαζία ζπγγξαθήο ηνπ (ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ, βι. θαη Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3.2 Πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ: Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ) θαη ζηηο δπλαηφηεηεο δεκνζίεπζήο ηνπ (έληππε αιιά θαη ειεθηξνληθή κνξθή). Άιια είλαη επίζεο ηα εξγαιεία αλαθνξάο θαη ππνζηήξημεο ηεο δηαδηθαζίαο απηήο θαη δηαθνξεηηθή ε ινγηθή θαη ιεηηνπξγία ηνπο (πξνγξάκκαηα νξζνγξαθηθνχ θαη ζπληαθηηθνχ ειέγρνπ, ζψκαηα θεηκέλσλ

96 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 96 θηι.) (βι. ζρεηηθά θαη Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3). Δπηζεκαίλεηαη άιισζηε φηη ην Web 2.0 έρεη επηθέξεη αθφκα πεξηζζφηεξεο αιιαγέο ζηελ έλλνηα ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα θαζψο ν αλαγλψζηεο κπνξεί λα γίλεη άκεζα θαη ζπγγξαθέαο (φπσο ζηελ πεξίπησζε ησλ wikis), πξνάγεηαη ε ζπλεξγαζία ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ θαη φρη ν αληαγσληζκφο θαη ε πβξηδνπνίεζε ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ έλαληη ηεο ζηαζεξφηεηαο (Knobel & Lankshear 2007). Μάιηζηα αλαθέξεηαη πσο ην δηαδίθηπν έρεη επηθέξεη ηε ιεγφκελε «δηαλεκεκέλε εμεηδίθεπζε» θαη ηε «ζπιινγηθή λνεκνζχλε», ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο δε ρξεηάδεηαη θαλείο λα είλαη εηδήκσλ ζε θάπνην ζέκα αηνκηθά αληίζεηα, ε πιεξνθνξία γίλεηαη πιήξεο κέζα απφ ηηο γλψζεηο ησλ πνιιψλ. ια ηα παξαπάλσ, ηα νπνία επηζεκαίλνληαη απφ ηε ζχγρξνλε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθά θαη δελ κπνξνχλ παξά λα απνηεινχλ κέξνο ηνπ βαζηθνχ θνξκνχ ζηελ «εθπαίδεπζε ζηνλ γξακκαηηζκφ ηνπ 21νπ αηψλα». ηηο πξνζεγγίζεηο φκσο απηέο ιείπεη ζπλήζσο ν θξηηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα. Ζ απάληεζε κπνξεί λα πξνέιζεη, θαηά ηε γλψκε καο, απφ ηε ζπζηεκαηηθή θξηηηθή δηεξεχλεζε ησλ ζπλεπεηψλ θαη ησλ δηαζηάζεσλ πνπ ζπλεπάγεηαη ε, ζε κεγάιν βαζκφ, δηείζδπζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηφζν ζην πεξηερφκελν φζν θαη ζηελ παηδαγσγηθή ηνπ γξακκαηηζκνχ. β) Πνιπηξνπηθφηεηα Δίλαη γλσζηφ φηη γηα ηε κεηάδνζε ηνπ λνήκαηνο ζπάληα ρξεζηκνπνηείηαη έλαο κφλν ηξφπνο (mode), έλα ζεκεησηηθφ ζχζηεκα επηθνηλσλίαο, αιιά ζπλδπαζκφο ηξφπσλ (π.ρ. γιψζζα, επηηνληζκφο, θίλεζε, έθθξαζε πξνζψπνπ θηι. ζηελ πξνθνξηθή επηθνηλσλία). Ζ επηθξάηεζε ηεο ηππνγξαθίαο έρεη δψζεη κηα πξσηνθαζεδξία ζηε γξαπηή γιψζζα κε παξάιιειε ππνβάζκηζε θαη ππνηίκεζε ησλ άιισλ ηξφπσλ. Παξ φηη θαη έλα ηππσκέλν θείκελν δελ είλαη πνηέ κνλνηξνπηθφ (παίδνπλ π.ρ. ζεκαληηθφ ξφιν νη γξακκαηνζεηξέο, ε πνηφηεηα ηνπ ραξηηνχ θαη ηεο έθδνζεο, ην εμψθπιιν θηι.) (Υνληνιίδνπ 1999), ην ειιεληθφ ζρνιείν ηαπηίδεη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο επηθνηλσλίαο κε ηελ απνθιεηζηηθή θαιιηέξγεηα ηεο κνλνηξνπηθήο γξαπηήο έθθξαζεο. ηηο κέξεο καο, ιφγσ πνηθίισλ λέσλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ δεδνκέλσλ, ε νχησο ή άιισο πξνβιεκαηηθή κνλνηξνπηθφηεηα ζηε γξαπηή έθθξαζε ηείλεη λα αλαηξαπεί δξακαηηθά. Σα πνιπηξνπηθά θείκελα αξρίδνπλ λα απνηε-

97 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 97 ινχλ ηνλ θαλφλα θαη ηα παξαδνζηαθά κνλνηξνπηθά γξαπηά θείκελα ηελ εμαίξεζε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ν πεξηνδηθφο ηχπνο (εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά). Μηα ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε επηζήκαλζε είλαη φηη κε ηηο ΣΠΔ θαζίζηαηαη εχθνια δπλαηή ε κίμε πνιιψλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ (γιψζζαο, εηθφλαο, ήρνπ θηι.), γεγνλφο πνπ έρεη νδεγήζεη ζηελ εχθνιε δεκηνπξγία θαη επξεία ρξήζε πβξηδηθψλ θεηκέλσλ, φπσο είλαη π.ρ. ηα πνιπκέζα θαη νη ηζηνζειίδεο. Ζ εμέιημε απηή δεκηνπξγεί έλα λέν επηθνηλσληαθφ ηνπίν, 21 φπνπ ηε ζέζε ηεο κνλνηξνπηθφηεηαο (θπξηαξρία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, θπξίσο) δηαδέρεηαη ε πνιπηξνπηθφηεηα (ε κίμε πνιιψλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ). Ζ πνιπηξνπηθφηεηα σο εμέιημε δελ αθνξά κφλν ηα ειεθηξνληθά θείκελα αιιά είλαη έλα γεληθφηεξν θαηλφκελν, αθνχ σο πνιπηξνπηθά θείκελα ζα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ νη εθπνκπέο ηεο ηειεφξαζεο, νη θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο θηι., ηα νπνία έρνπλ ηε δηθή ηνπο πνιπηξνπηθή γξακκαηηθή (π.ρ. νπηηθή γσλία, εζηίαζε, κνπζηθή επέλδπζε θ.ά.). Πξφθεηηαη, αλακθίβνια, γηα ζεκαληηθέο εμειίμεηο κε ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηδηαίηεξα ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε. Οη παξνπζηάζεηο ελψπηνλ αθξναηεξίνπ, ηα πνιπκεζηθά θείκελα, νη ηζηνζειίδεο απνηεινχλ ηα ελδεηθηηθά λέα (πνιπηξνπηθά) είδε θεηκέλσλ κε επξχηαηε θνηλσληθή δηάδνζε, γη απηφ θαη δελ κπνξνχλ λα ιείπνπλ απφ ηα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ γηα ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε. Ζ άζθεζε ζηελ παξαγσγή θαη θαηαλφεζε αληίζηνηρσλ θεηκέλσλ δελ είλαη κηα απιή θαη εχθνιε ππφζεζε απφ γισζζνδηδαθηηθή άπνςε, γηαηί ιείπεη ην αλαγθαίν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν. Δλψ δηαζέηνπκε κηα θαιή πεξηγξαθή κηα γξακκαηηθή ηνπ γισζζηθνχ ηξφπνπ, δε δηαζέηνπκε αληίζηνηρεο (πνιπηξνπηθέο) γξακκαηηθέο γηα ηνπο άιινπο ηξφπνπο (π.ρ. γηα ηελ νπηηθή γιψζζα), αιιά θαη ηνπ ζπλδπαζκνχ ηνπο. Απφ φζα γλσξίδνπκε κέρξη ηψξα, θαίλεηαη πσο ηα πνιπηξνπηθά θείκελα δελ απνηεινχλ κηα αζξνηζηηθή ζπλχπαξμε ηξφπσλ, αιιά κηα ιεηηνπξγηθή ζπλχπαξμε πνπ αιιεινεπεξεάδεη ηα ζπιιεηηνπξγνχληα ζεκεησηηθά ζπζηήκαηα. Δλδεηθηηθά είλαη φζα γξάθεη ν Gunter Kress (2000, 118) γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ζπγθξίλνληαο ηε ιεηηνπξγία ησλ εηθφλσλ ζηα ζεκεξηλά ζρνιηθά εγρεηξίδηα κε απηά ηεο πεξαζκέλεο ηξηαθνληαεηίαο: 21 Πξβι. θαη αλάινγεο εμειίμεηο ζηνλ εθδνηηθφ ρψξν. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θάιπςεο ηνπ θελνχ κηαο ζπλνιηθήο ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ ζχγρξνλνπ επηθνηλσληαθνχ ηνπίνπ επηρεηξεί λα ζπκβάιεη ε έξεπλα ησλ Kress & van Leeuwen (2001, 2006), Kress (2010).

98 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 98 Τϊρα οι εικόνεσ ζχουν μια ξεκάκαρθ αναπαραςτατικι και επικοινωνιακι λειτουργία: δεν επαναλαμβάνουν όςα ζχουν διατυπωκεί γραπτϊσ, αλλά ειςάγουν με ανεξάρτθτο τρόπο βαςικά κζματα τθσ φλθσ του προγράμματοσ ςπουδϊν. Στθν πραγματικότθτα, τείνει να υπάρξει ζνασ καταμεριςμόσ, μια λειτουργικι εξειδίκευςθ, όπου οι εικόνεσ χρθςιμοποιοφνται για τθν αναπαράςταςθ του βαςικοφ περιεχομζνου τθσ φλθσ των μακθμάτων του ςχολικοφ προγράμματοσ, ενϊ ο γραπτόσ λόγοσ διαμορφϊνει το πλαίςιο τθσ φλθσ, δθλαδι το παιδαγωγικό ι διδακτικό μζροσ. 2.6 υμπεράςματα Δπηρεηξήζακε ζην θεθάιαην απηφ κηα αλαδξνκή ζηηο ζεσξίεο πνπ αλαπηχρζεθαλ θαηά ηελ ηειεπηαία, θπξίσο, πεληεθνληαεηία γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Παξάιιεια, επηρεηξήζακε λα ζπλδέζνπκε ηηο ζεσξίεο απηέο κε ηα πνηθίια θηλήκαηα ή ηάζεηο πνπ αλαδείρζεθαλ δηεζλψο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Απφ ηελ αλαζθφπεζε απηή ζα κπνξνχζακε λα νδεγεζνχκε ζηηο παξαθάησ δηαπηζηψζεηο. Ζ επξέσο δηαδεδνκέλε αληίιεςε ηνπ ππνινγηζηή σο δαζθάινπ πνπ έρεη αθφκε ηδηαίηεξε ηζρχ ζηε ρψξα καο είλαη κηα νπηηθή πνπ αλαπηχρζεθε ζηε δεθαεηία ηνπ 1970 ζηηο ΖΠΑ θάησ απφ ζπγθεθξηκέλα νηθνλνκηθά, πνιηηηθά θαη επηζηεκνληθά δεδνκέλα. Σα δεδνκέλα απηά δελ ηζρχνπλ πηα, γη απηφ θαη έρεη εγθαηαιεηθζεί ε νπηηθή απηή, ηνπιάρηζηνλ ζε επηζηεκνληθφ επίπεδν. Ζ νπηηθή απηή είλαη, βέβαηα, αξθεηά ειθπζηηθή αθφκε, πξσηίζησο ζε εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ζηαηηθά, πνπ δίλνπλ βαξχηεηα ζε μεπεξαζκέλεο κνξθέο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο. Γηαπηζηψζακε, επίζεο, φηη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο δε καο ρξεηάδεηαη θάπνην αθξηβφ ινγηζκηθφ κε πινχζηα πνιπκέζα θηι. Γε καο ρξεηάδεηαη θαλ εηδηθφ ινγηζκηθφ. Απηφ πνπ καο ρξεηάδεηαη είλαη ε αληίιεςε φηη ν ππνινγηζηήο κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη ζην λα δψζνπκε λέα ψζεζε ζηε δεκηνπξγηθή κάζεζε θαη ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη απηφ κπνξεί λα γίλεη κε ηα βαζηθά πεξηβάιινληα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ πνπ αμηνπνηνχληαη επξχηαηα ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο. Απηά είλαη πξσηίζησο ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ (ΠΔΚ), ην ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο (π.ρ. Power- Point) θαη ην δηαδίθηπν. Σα Π.. θαη ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα παξέρνπλ ηέηνηεο δπλαηφηεηεο, θπξίσο κέζσ ηεο ηειεπηαίαο ελφηεηαο (δηαζεκαηηθή εξγαζία) ζηα βηβιία ηνπ Γπκλαζίνπ.

99 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ02 99 Σέινο, είδακε φηη ε επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ παξαγσγή θαη πξφζιεςε ιφγνπ θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ νδήγεζαλ ηελ επηζηεκνληθή αλαδήηεζε ζην λα ζεσξνχληαη ηα πεξηβάιινληα απηά σο απαξαίηεην ζηνηρείν ηνπ λένπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ ηνπ 21νπ αηψλα. χκθσλα κε ηε ινγηθή απηή, νη ΣΠΔ δελ απνηεινχλ απιψο ηα πεξηβάιινληα πνπ ζα ελεξγνπνηήζνπλ πεξηζζφηεξν ηνπο καζεηέο καο, αιιά θαη ηα πεξηβάιινληα πνπ πξνζζέηνπλ λέα δεδνκέλα ζηελ επηθνηλσλία. ην πιαίζην απηφ γίλεηαη ιφγνο γηα λέν γξακκαηηζκφ πνπ είλαη απαξαίηεηνο λα ελζσκαησζεί ζηα γισζζηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ. Γελ πξφθεηηαη απιψο γηα κηα λέα ηερληθή δηάζηαζε ζηελ επηθνηλσλία αιιά γηα κηα δηαθνξεηηθή γισζζηθή θαη θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Η ρευςτότθτα, θ πολυτροπικότθτα και το υπερκείμενο αποτελοφν, ανάμεςα ςτα άλλα, βαςικά χαρακτθριςτικά του ψθφιακοφ λόγου, θ ευρφτατθ κοινωνικι διάδοςθ και χριςθ του οποίου, επιβάλλει να ςυμπεριλθφκεί ςτα γλωςςικά προγράμματα του παρόντοσ και του μζλλοντοσ.

100 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Οι ΣΠΕ ςτο μάκθμα των αρχαίων ελλθνικϊν Τριανταφυλλιά Γιάννου Το επόμενο κεφάλαιο χωρίηεται ςε δφο μζρθ. Στο πρϊτο καταγράφονται μζκοδοι διδαςκαλίασ των αρχαίων ελλθνικϊν και παρουςιάηονται ςυνοπτικά ςτοιχεία τθσ πλοφςιασ κεωρθτικισ παράδοςθσ γφρω από τθ διδακτικι των κλαςικϊν γλωςς ϊν, ενϊ ςτο δεφτερο εξετάηονται τρόποι ζνταξθσ των ΤΡΕ ςτο μάκθμα αυτό. 3.1 Σο μάκθμα των αρχαίων ελλθνικϊν (αντικείμενο, μζκοδοι, ςτόχοι) Ση ζεκαίλεη ε εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ησλ ΑΔ; Γηα λα κπνξέζνπκε λα απαληήζνπκε ζην εξψηεκα, πξέπεη πξσηίζησο λα απαληήζνπκε ζε θαίξηα δεηήκαηα ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν (ηη δηδάζθνπκε), ηε κέζνδν (πψο δηδάζθνπκε) θαη, θπξίσο, ηνπο ζηφρνπο (γηαηί δηδάζθνπκε). Οπζηαζηηθά, δειαδή, θαινχκαζηε γηα άιιε κηα θνξά λα ζθεθηνχκε ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ζην ζχγρξνλν ζρνιείν, πξηλ ζπδεηήζνπκε γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ελζσκάησζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε, ηα πιενλεθηήκαηα αιιά θαη ηα δεηνχκελά ηεο. ρεκαηνπνηψληαο, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηξεηο θπξίαξρεο ηάζεηο θαηά ηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζην Γπκλάζην θαη ζην Λχθεην: (α) Σα ΑΔ σο κάζεκα γιψζζαο (β) Σα ΑΔ σο κάζεκα ινγνηερλίαο (γ) Σα ΑΔ σο κάζεκα πνιηηηζκνχ Σα ΑΕ ωσ μάκθμα γλϊςςασ Έλα κεγάιν κέξνο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο αθηεξψλεηαη απνθιεηζηηθά γηα ηελ εθκάζεζε ηεο ΑΔ γιψζζαο. ην Γπκλάζην δηδάζθνληαη αλζνιφγηα ζχληνκσλ ή απνζπαζκαηηθψλ θεηκέλσλ, ηα νπνία ζπλνδεχνληαη απφ παξαηεξήζεηο θαη αζθήζεηο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο γξακκαηηθήο, ηνπ ζπληαθηηθνχ θαη ηνπ ιεμηινγίνπ. ην Λχθεην δελ ππάξρεη εηδηθφ εγρεηξίδην δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο, αιιά ρξεζηκνπνηνχληαη (α) εθηελέζηεξα ηκήκαηα απφ ηα πεδά θαη πνηεηηθά έξγα ηεο ΑΔ γξακκαηείαο πνπ δηδάζθνληαη απφ ην πξσηφηππν (δειαδή

101 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απνζπάζκαηα απφ ηζηνξηθά, ξεηνξηθά, θηινζνθηθά θαη δξακαηηθά θείκελα), θαη (β) ζχληνκα απνζπάζκαηα «άγλσζησλ» ζηνπο καζεηέο θεηκέλσλ, ηα νπνία επηιέγεη ν θαζεγεηήο, ζπγθξνηψληαο ζηαδηαθά κηα «ζεκαηνγξαθία». ηφρνο είλαη νη καζεηέο λα θαηαθηήζνπλ ηε δνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ ΑΔ ιφγνπ, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα θαηαλννχλ γισζζηθά ΑΔ έξγα απφ ην πξσηφηππν, λα ζπλεηδεηνπνηνχλ ηελ εμέιημε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ ηελ αξραία ζηε λέα κνξθή ηεο θαη λα βειηηψζνπλ ηε γισζζηθή ηνπο θαηάξηηζε. ε κεγάιν βαζκφ ρξεζηκνπνηείηαη ε «γισζζνθεληξηθή» ή «γξακκαηηθνζπληαθηηθή» κέζνδνο δηδαζθαιίαο, φπνπ ηα κηθξήο έθηαζεο απνζπάζκαηα ηνπ ΑΔ ιφγνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο αθνξκή γηα ηε δηεμνδηθή εμέηαζε ηεο γξακκαηηθήο, ηνπ ζπληαθηηθνχ θαη ηνπ ιεμηινγίνπ. ην Λχθεην ε εμαληιεηηθή γισζζηθή επεμεξγαζία ηνπ θεηκέλνπ ζπρλά απνζθνπεί ζηε κεηάθξαζή ηνπ. Ζ «δνκνιεηηνπξγηθή» πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζηελ εθκάζεζε βαζηθψλ κφλν παξακέηξσλ ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ, νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε παξνπζία ελφο νξγαλσκέλνπ δηθηχνπ ζρέζεσλ ζηνλ ιφγν θαη λα δηεξεπλεζεί ε ιεηηνπξγία ησλ γισζζηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ θεηκέλνπ. Οη κνξθνινγηθέο θαη ζπληαθηηθέο δνκέο απνθηνχλ λφεκα ζην πιαίζην ηεο θξάζεο θαη γίλνληαη θιεηδηά γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ. χκθσλα κε ηελ «επηθνηλσληαθή»-«θεηκελνγισζζνινγηθή» πξνζέγγηζε, φια ηα θείκελα ζπληζηνχλ γισζζηθέο κνλάδεο, νη νπνίεο λνεκαηνδνηνχληαη θαηά ηε ρξήζε ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο. Οη γισζζηθέο απηέο λνεκαηηθέο κνλάδεο βξίζθνληαη ζε αληηζηνηρία κε ην άκεζν επηθνηλσληαθφ πιαίζην παξαγσγήο ηνπο, αιιά θαη κε ην επξχηεξν θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ ηνπο (βι. θαη Σζάθνο 2004, 227 θ.εμ.). πλεπψο, δίλεηαη έκθαζε αθελφο ζηε δηάγλσζε ηεο ηππνινγηθήο ηαπηφηεηαο ηνπ θεηκέλνπ, θαζψο «θάζε θείκελν ππαθνχεη ζε ζεκαηηθνχο θαη εθθξαζηηθνχο θψδηθεο ηνπ γξακκαηνινγηθνχ είδνπο θαη γέλνπο ζηα νπνία αλήθεη» (Μαξσλίηεο 2000) αθεηέξνπ ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ν γισζζηθφο θψδηθαο ηνπ θεηκέλνπ δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ζχληαμεο θαη πξφζιεςήο ηνπ θαη κε ηηο δηαθνξεηηθέο επηθνηλσληαθέο θαη ζεζκηθέο αλάγθεο πνπ θαιείηαη λα θαιχςεη ζε θάζε επνρή. Ζ ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ΑΔ κέζσ ηεο ΝΔ γιψζζαο επηηξέπεη ηελ πξνζπέιαζε θαηλνκέλσλ ηεο ΑΔ γιψζζαο κέζα απφ γισζζηθνχο παξαιιειηζκνχο κε ηε λεν-

102 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ειιεληθή, ηελ πξνζέγγηζε ηνπ άγλσζηνπ γηα ηνπο καζεηέο γισζζηθνχ ζηνηρείνπ κέζα απφ ηα θνηλά ή γλσζηά ζηνηρεία, ηελ θαηαλφεζε ησλ νκνηνηήησλ θαη ησλ δηαθνξψλ θαη ησλ δχν κνξθψλ ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ηελ επηζήκαλζε ηεο εμέιημεο θαη ηεο ζπλέρεηαο, ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ζπλζεηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΑΔ θαη ηνπ αλαιπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΝΔ. Ζ πξνζέγγηζε απηή κπνξεί λα απνηξέςεη ηδενινγηθέο παξεμεγήζεηο ζρεηηθά κε ηελ ππεξνρή ηεο ΑΔ έλαληη ηεο ΝΔ, αιιά θαη εθπαηδεπηηθέο δηαζηξεβιψζεηο, ι.ρ. φηη ε εθκάζεζε ηεο ΑΔ κπνξεί λα αληηθαηαζηήζεη ηε δηδαζθαιία ηεο ΝΔ Σα ΑΕ ωσ μάκθμα λογοτεχνίασ Ζ ινγνηερληθή παξαγσγή ηεο αξραηφηεηαο αληηπξνζσπεχεηαη απφ ηα νκεξηθά έπε ζε κεηάθξαζε (Οδχζζεηα: Α Γπκλαζίνπ, Ηιηάδα: Β Γπκλαζίνπ), ηε δξακαηηθή πνίεζε ζε κεηάθξαζε (Δπξηπίδε Διέλε, Αξηζηνθάλε Όξληζεο, Αλζνιφγην Φηινζνθηθψλ Κεηκέλσλ: Γ Γπκλαζίνπ) θαη απφ ην πξσηφηππν (νθνθιή Αληηγφλε: Β Λπθείνπ), θαζψο θαη απφ έλα αλζνιφγην αξρατθήο ιπξηθήο πνίεζεο απφ ην πξσηφηππν (Β Λπθείνπ). Παξάιιεια δηδάζθνληαη απνζπάζκαηα απφ ηελ ΑΔ ηζηνξηνγξαθία απφ κεηάθξαζε (Α Γπκλαζίνπ) θαη απφ ην πξσηφηππν (Α Λπθείνπ, Γ Λπθείνπ), ξεηνξηθή απφ ην πξσηφηππν (Β Λπθείνπ), θηινζνθία απφ ην πξσηφηππν (Γ Λπθείνπ), θαζψο θαη έλα αλζνιφγην κεηαθξαζκέλσλ θεηκέλσλ κε ζέκαηα αληιεκέλα απφ ηελ ηδησηηθή θαη δεκφζηα δσή ησλ αξραίσλ (Β Γπκλαζίνπ). ηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε αληηπξνζσπεπηηθψλ έξγσλ ηεο ΑΔ γξακκαηείαο, ε εθηίκεζε ηεο ινγνηερληθήο ηνπο αμίαο, ε θαιιηέξγεηα ηεο θαληαζίαο θαη ηεο γιψζζαο, ε ελδπλάκσζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηθαλφηεηαο, ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο ζπκκεηνρήο θαη ησλ αλαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ, ε αηζζεηηθή απφιαπζε. χκθσλα κε ηελ θεηκελνθεληξηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο, έκθαζε δίλεηαη ζην ίδην ην θείκελν, ζην ζχλνιν ηνπ, ζηε βαζχηεξε θαηαλφεζή ηνπ απφ δηδάζθνληεο θαη δηδαζθνκέλνπο ζε φια ηα επίπεδα (ιεμηινγηθφ, ζεκαζηνινγηθφ, ζπληαθηηθφ, πθνινγηθφ, ηδενινγηθφ). «Ζ εξκελεπηηθή δηαδηθαζία ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε φηη ην θείκελν απνηειεί νξγαληθφ ζχλνιν, ηνπ νπνίνπ ηα κέξε ζρεηίδνληαη ζηελά κεηαμχ ηνπο θαη επνκέλσο θσηίδνληαη θαη εξκελεχνληαη ακνηβαία. Έηζη, μεθηλάεη απφ κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ θεηκέλνπ, επηζεκαίλεη ηα ζεκαηηθά θέληξα θαη ηε δνκή ηνπ, πξνρσξεί αλαιπηηθά ζηε δηεξεχλεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ (δνκή, πινθή, χθνο,

103 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ραξαθηήξεο, αθεγεκαηηθνί ηξφπνη θ.ν.θ.) θαη ηεο κνξθήο (ιεμηιφγην, ζπληαθηηθή δνκή, ζρήκαηα ιφγνπ θ.ν.θ.) θαη θιείλεη κε ζπλνιηθή ζπλζεηηθή εθηίκεζε ησλ νπζησδψλ ζηνηρείσλ ηνπ θεηκέλνπ» (Δ.Π.Π..). ηαλ ε κειέηε ηνπ έξγνπ γίλεηαη απφ ην πξσηφηππν, ε πξφζιεςή ηνπ δελ πξνυπνζέηεη ηε ζπληαθηηθή ή ιεθηηθή ηνπ επεμεξγαζία, αιιά ηελ θαηαλφεζε ηεο πξαγκαηηθήο εθαξκνγήο ηεο γιψζζαο, φπσο απηή εκθαλίδεηαη ζην θείκελν, ηελ πξνζέγγηζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο ινγνηερληθήο γιψζζαο, ηελ αλάδεημε ηνπ κεηαθνξηθνχ θαη ζπκβνιηθνχ ραξαθηήξα ηεο θαη ηελ αλαθάιπςε ηεο αηζζεηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο. Ζ θηινινγηθή ή ηζηνξηθν-ηδενινγηθή πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζηα εμσθεηκεληθά δεδνκέλα πνπ βνεζνχλ ζηελ θαηαλφεζε ελφο έξγνπ: ελδηαθέξνπλ ε βηνγξαθία ηνπ ζπγγξαθέα, νη πιεξνθνξίεο γηα ην ηζηνξηθφ, θνηλσληθφ, πνιηηηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πιαίζην ζπγγξαθήο ηνπ έξγνπ, νη γλψζεηο ζρεηηθά κε ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ γέλνπο-είδνπο ζην νπνίν αλήθεη, ε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ γηα ηνλ ρξφλν, ηνλ ηφπν, ηα πξφζσπα θαη ηα γεγνλφηα πνπ αλαθέξνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν απφζπαζκα. Σν θείκελν αληηκεησπίδεηαη σο θνξέαο αιιά θαη σο παξάγσγν ηδεψλ ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία εληάζζεηαη. Δπηδηψθεηαη, ινηπφλ, ε δηεξεχλεζε ηνπ ηδενινγηθνχ πιαηζίνπ ηνπ έξγνπ θαη ησλ ηζηνξηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ηνπ ζπληεηαγκέλσλ ι.ρ. αληρλεχνληαη νη ηδενινγηθέο θαη πνιηηηθέο αληηιήςεηο κε ηηο νπνίεο ν ζπγγξαθέαο δηαιέγεηαη, νη αμίεο θαη νη ηδέεο πνπ απνδέρεηαη θαη πξνβάιιεη ή ακθηζβεηεί θαη επηδηψθεη λα αλαηξέςεη θ.ν.θ. Καηά ηε βησκαηηθή πξφζιεςε ηνπ ΑΔ θεηκέλνπ δίλεηαη βάξνο ζηνλ πξνζσπηθφ δηάινγν ηνπ καζεηή κε αμίεο, αληηιήςεηο θαη έλλνηεο πνπ πξνβάιινπλ ηα ΑΔ έξγα, ζπρλά θαη ζε δηαθεηκεληθή ζχγθξηζε κε αληίζηνηρεο ζχγρξνλεο (ι.ρ. ε εμνπζία, ε ηηκσξία, ε βία, ε ελνρή, ε θηιία θ.ά.). Απηφ πνπ ελδηαθέξεη πεξηζζφηεξν είλαη ε ελδπλάκσζε ηεο ζπγθξηηηθήο θαη θξηηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ θαη ε ελίζρπζε ηεο δπλαηφηεηάο ηνπο λα δηακνξθψλνπλ πξνζσπηθή άπνςε θαη ζηάζε. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή αμηνπνηνχληαη νη ζχγρξνλεο ινγνηερληθέο ζεσξίεο (ι.ρ. ε ζεσξία ηεο αηζζεηηθήο αληαπφθξηζεο θαη ε ζεσξία ηεο πξφζιεςεο), νη νπνίεο κεηαθέξνπλ ην θέληξν βάξνπο θαηά ηελ πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερλίαο απφ ην θείκελν, κε ηα ζπκθξαδφκελα θαη ηελ θπξίαξρε εξκελεία ηνπ, ζηηο πνιιαπιέο αλαγλσζηηθέο εθδνρέο πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ νξίδνληα πξφζιεςεο ησλ καζεηψλαλαγλσζηψλ. Γηαηί ην θάζε θείκελν ιεηηνπξγεί δηαθνξεηηθά ζε δηαθνξεηηθά ηζηνξηθά-πνιηηηζκηθά πιαίζηα θαη εκπεξηέρεη ηε δπλαηφηεηα πνιιαπιψλ

104 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λνεκαηνδνηήζεσλ, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηελ επνρή, ην θνηλσληθφ πιαίζην θαη ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ αλαγλψζηε. Άιινηε ε εξκελεπηηθή δηαδηθαζία ζπκπιεξψλεηαη θαη άιινηε ηαπηίδεηαη κε ηε κεηαθξαζηηθή άζθεζε γηα ηελ απφδνζε ηνπ ΑΔ ιφγνπ ζε λενειιεληθφ. Ζ κεηάθξαζε απνηειεί έλα πξψην είδνο αλάγλσζεο ηνπ θεηκέλνπ, ην νπνίν απνηειεί ηαπηφρξνλα κέζν γηα ηελ θαηαλφεζε θαη εξκελεία ηνπ, αιιά θαη απνηέιεζκα ηεο εξκελεπηηθήο πξνζέγγηζεο. Δπηπιένλ, είλαη έλα πεδίν ζπζηεκαηηθήο θαη απαηηεηηθήο δνθηκαζίαο ησλ γισζζηθψλ γλψζεσλ ηνπ καζεηή, θαζψο ελεξγνπνηεί θαη ηηο δχν γιψζζεο, ζε γξακκαηηθφ, ζεκαζηνινγηθφ θαη πθνινγηθφ επίπεδν Σα ΑΕ ωσ μάκθμα πολιτιςμοφ Πξφθεηηαη γηα ηάζε πνπ βξίζθεη εθαξκνγή ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα: ηφζν ζηε δηδαζθαιία ησλ ΑΔ απφ κεηάθξαζε (ζην γπκλάζην) φζν θαη ζηε δηδαζθαιία ησλ ΑΔ απφ ην πξσηφηππν (ζην γπκλάζην θαη ζην ιχθεην). Δζηηάδεη ζην πεξηερφκελν ησλ θεηκέλσλ, φπνπ αλαδεηά πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξία θαη ηελ πνιηηηθή (Α Γπκλαζίνπ, Α Λπθείνπ), ηνλ δεκφζην βίν θαη ηνπο ζεζκνχο (Β Γπκλαζίνπ, Β Λπθείνπ), ηνλ θαζεκεξηλφ βίν θαη ηελ ηδησηηθή δσή (Β Γπκλαζίνπ), ηελ πλεπκαηηθή θαη θαιιηηερληθή δξαζηεξηφηεηα (Γ Γπκλαζίνπ, Β Λπθείνπ, Γ Λπθείνπ). ηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε γλψζε ηνπ ΑΔ πνιηηηζκνχ: ε επηθνηλσλία κε ηα πλεπκαηηθά θαη θαιιηηερληθά επηηεχγκαηά ηνπ αξραίνπ θφζκνπ, ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ησλ επηηεπγκάησλ απηψλ γηα ηελ πνξεία ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, ε ελίζρπζε ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο ηζηνξηθήο ζπλείδεζεο ησλ καζεηψλ. χκθσλα κε ηελ αξραηνγλσζηηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο, ην ΑΔ θείκελν αληηκεησπίδεηαη σο πεγή ηζηνξηθψλ πιεξνθνξηψλ, πνπ βνεζνχλ ζηελ αλαζχλζεζε ηεο εηθφλαο ηνπ ΑΔ πνιηηηζκνχ. Δπηδηψθεηαη ηφζν ε γλσξηκία κε ηελ πλεπκαηηθή δεκηνπξγία ησλ Αξραίσλ, φπσο απηή παξαδίδεηαη ζε θείκελα φισλ ησλ επνρψλ θαη φισλ ησλ γξακκαηεηαθψλ εηδψλ-γελψλ (κε έκθαζε ζηελ θιαζηθή επνρή), θαη κε αληηπξνζσπεπηηθέο ζηηγκέο ηεο θαιιηηερληθήο θαη πνιηηηζκηθήο δξαζηεξηφηεηαο φζν θαη ε γλψζε πνηθίισλ εθθάλζεσλ ηνπ ΑΔ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ βίνπ ηεο θνηλσλίαο πνπ ηα παξήγαγε.

105 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ νπκαληζηηθή πξνζέγγηζε αλαδεηθλχεη ηελ αλζξσπνθεληξηθή δηάζηαζε ηνπ ΑΔ πνιηηηζκνχ, ηε ζεκαζία πνπ έδσζε ζηνλ άλζξσπν, φρη ζην κεκνλσκέλν άηνκν, αιιά ζηελ αλζξψπηλε χπαξμε ζπλνιηθά. Δπηδηψθεηαη, ινηπφλ, ε ελίζρπζε ηνπ ζεβαζκνχ ζηνλ άλζξσπν ε πξνβνιή ζεηηθψλ αμηψλ θαη κνληέισλ ζπκπεξηθνξάο ν ζηνραζκφο πάλσ ζε δηαρξνληθέο αμίεο, αληηιήςεηο, έλλνηεο, νη νπνίεο ζπληέιεζαλ απνθαζηζηηθά ζηε δηακφξθσζε ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκνχ (ι.ρ. δίθαην, αιήζεηα, δεκνθξαηία, πνιίηεο, αγσγή θ.ά.). Οπζηαζηηθά δίλεηαη έκθαζε ζηελ παξαδεηγκαηηθή ιεηηνπξγία ηεο ινγνηερλίαο. Καηά ηελ εζλνθεληξηθή πξνζέγγηζε ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ αληηκεησπίδεηαη σο κέζν αγσγήο, φρη κφλν γισζζηθήο, κε εζληθφ θαη ζπρλά θξνλεκαηηζηηθφ ραξαθηήξα. Δπηδηψθεηαη «ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αθεηεξίαο θαη ηεο ζπλέρεηαο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηνπ εζληθνχ βίνπ (κε επηζήκαλζε φισλ ησλ εμειηθηηθψλ θάζεσλ: επηδξάζεσλ, κεηαβνιψλ θαη κεηαιιάμεσλ, αιινηψζεσλ θαη ζπγθξάζεσλ θηι.)» (Δ.Π.Π..) θαη, επνκέλσο, ε ελίζρπζε ηεο απηνζπλεηδεζίαο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο ησλ καζεηψλ, ε δηακφξθσζε εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη ηζηνξηθήο ζπλείδεζεο. Ζ δηαπνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε ησλ ΑΔ θεηκέλσλ επηρεηξεί αθελφο λα δηαγλσζηνχλ νη νθεηιέο ηνπ ΑΔ θφζκνπ ζε άιινπο ιανχο (θπξίσο ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ) θαη αθεηέξνπ λα επηζεκαλζνχλ ηα επηηεχγκαηα ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο πνπ ζπλέβαιαλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ ειιελνξσκατθνχ πνιηηηζκνχ θαη ζηε ζεκειίσζε ηνπ δπηηθνεπξσπατθνχ πνιηηηζκνχ. Δπηδηψθεηαη, δειαδή, λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη δηαιεθηηθέο δηαδηθαζίεο κέζα απφ ηηο νπνίεο πνξεχηεθε ν αξραηνειιεληθφο ιφγνο θαη πνιηηηζκφο, αιιά θαη ε αλαγσγή ζχγρξνλσλ επηζηεκνληθψλ θαηαθηήζεσλ θαη επηζηεκνινγηθψλ ζεσξήζεσλ ζηελ ειιεληθή αξραηφηεηα Διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν και ΣΠΕ Διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν και ΣΠΕ: Γιατί; Ζ θαηαγξαθή ησλ κεζφδσλ πνπ εθαξκφδνληαη θαηά ηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ έγηλε γηα λα αλαδεηρζεί ε πινχζηα ζεσξεηηθή παξάδνζε πνπ ππάξρεη γχξσ απφ ηε δηδαθηηθή ησλ θιαζηθψλ γισζζψλ. Παξακέλεη αζθαιψο δεηνχκελν πνηεο επηινγέο γίλνληαη ζε θάζε πεξίπησζε: πνηεο πξνθξίλνληαη απφ ην Δ.Π.Π..,

106 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πνηεο πξνβάιινληαη απφ ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην, πνηεο ππνδεηθλχνληαη απφ ην ίδην ην αληηθείκελν θαη κε πνηεο ζηξαηεγηθέο πινπνηνχληαη. Πξηλ, φκσο, πξνρσξήζνπκε λα δηεξεπλήζνπκε ηελ αλαγθαηφηεηα ή κε αμηνπνίεζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ, πξνέρεη λα δψζνπκε απάληεζε ζε έλα γεληθφηεξν εξψηεκα: Ση είδνπο άηνκα θαη πνιίηεο ζέινπκε λα δεκηνπξγήζεη ην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα; Αλ ζέινπκε λα είκαζηε ζπλεπείο κε ηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο καο, ε παηδεία νθείιεη λα ηζνδπλακεί κε δηαξθή κφξθσζε ηνπ αηφκνπ, ψζηε λα ζπγθεληξψλεη δεδνκέλα, λα ρεηξίδεηαη εηεξφθιεηεο πιεξνθνξίεο, λα επηιχεη πξνβιήκαηα, λα θαηέρεη εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο γλψζεηο. ηφρνο ελφο ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο δελ κπνξεί λα είλαη παξά ε δεκηνπξγία ελεξγψλ ππνθεηκέλσλ, πνπ ζα είλαη ζε ζέζε λα αμηνπνηνχλ θάζε κέζν επηθνηλσλίαο θαη φινπο ηνπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο (θείκελα, εηθφλεο, κνπζηθή θ.ά.) θαη ζα δηαζέηνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαλννχλ θαη λα ρξεζηκνπνηνχλ θξηηηθά ηελ πνιχπινθε λέα επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα. ε απηφ ην πιαίζην, ινηπφλ, ζα εληάμνπκε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ καο ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηε ζχγρξνλε εθπαίδεπζε θαη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ δίλνληαη λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Γηαηί ηα αξραία ειιεληθά, φπσο θαη φια ηα άιια γλσζηηθά αληηθείκελα, κπνξνχλ λα έρνπλ ζέζε ζε έλα ζχγρξνλν πξφγξακκα ζπνπδψλ, αλ γίλεη ε κεηάζεζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηελ παξνρή γλψζεσλ ζηελ ελεξγεηηθή-θξηηηθή κάζεζε, απφ ηελ παζεηηθή απνκλεκφλεπζε ζηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ γηα γφληκε δηαρείξηζε ηεο γλψζεο. Ζ εθαξκνγή ελφο αληίζηνηρνπ κνληέινπ γξακκαηηζκνχ ζην κάζεκα ησλ ΑΔ ζπλεπάγεηαη ηελ ελζάξξπλζε πνηθίισλ παξακέηξσλ: ηε δεκηνπξγηθή ζχλδεζε αξραίνπ θαη ζχγρξνλνπ θφζκνπ ηελ εμέηαζε θνηλψλ ζεκείσλ ηεο ΑΔ κε ηε ΝΔ γιψζζα ηε ζχγθξηζε κε ηε ζχγρξνλε δσή ηε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο ηελ πνιχπιεπξε επαηζζεηνπνίεζε ηνπ καζεηή σο πξνο ην γλσζηηθφ αληηθείκελν. ε απηή ηελ πεξίπησζε ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα είλαη πνιιαπιψο σθέιηκε, αλ αμηνπνηεζνχλ φρη σο άιιν έλα εξγαιείν (κε ηε ινγηθή ηνπ βηβιίνπ) αιιά σο έλα πεξηβάιινλ εξγαζίαο, πνπ ζπκβάιιεη ζε κηα λέα ινγηθή δηδαθηηθήο θαη παηδαγσγηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ καζήκαηνο, θαζψο δηεπθνιχλεη: ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ γηα ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ηελ θξηηηθή επεμεξγαζία θαη ζπλζεηηθή παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέγνληαη

107 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηε ρξήζε πνιπηξνπηθψλ θεηκέλσλ θαη πνηθίισλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ ηελ πξαγκάηεπζε ελφο ζέκαηνο απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο ηνλ πεηξακαηηζκφ θαηά ην γξάςηκν θαη ηελ παξαζηαηηθφηεηα ζηελ παξνπζίαζε ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ εληφο ηεο νκάδαο. Με απηνχο ηνπο φξνπο, ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ κπνξεί λα επηηξέςεη: ηε ζπζηεκαηηθή αλαζθαθή θαη αλαζπγθξφηεζε ηνπ παξειζφληνο ηνλ παξαιιειηζκφ ηνπ παξειζφληνο κε ην παξφλ θαη ηελ πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ γηα ηελ, ηζηνξηθά πξνζδηνξηζκέλε, έληαμή ηνπο ζην κέιινλ. Οη καζεηέο δε ζα γλσξίζνπλ απιψο ηα δεκηνπξγήκαηα ελφο πνιηηηζκνχ πνπ ζπλέβαιε ζηε ζεκειίσζε ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο θπζηνγλσκίαο ηνπ ζα δηδαρζνχλ ζπγθεθξηκέλνπο ηξφπνπο δηεξεπλεηηθήο πξνζέγγηζεο θαη θξηηηθήο δηαρείξηζεο ηεο γλψζεο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξνχλ αληίζηνηρα λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζνπλ απνδνηηθά ζηε δσή ηνπο Διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν και ΣΠΕ: Ποφ και πϊσ; Γε ρξεηάδεηαη λα εθεχξνπκε λέεο κεζφδνπο πξνζέγγηζεο ηεο αξραηφηεηαο κέζσ ησλ ΣΠΔ, αιιά λα επηιέμνπκε απηέο πνπ κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ κε λέεο ζηξαηεγηθέο δηδαθηηθήο εθαξκνγήο ηνπο θαη λα αμηνπνηεζνχλ ζε κηα ζχγρξνλε εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, πνπ ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ηεο ελεξγεηηθήο-θξηηηθήο κάζεζεο, ηε δηεχξπλζε ηεο γισζζηθήο θαηάξηηζεο θαη ηελ θαιιηέξγεηα κεηαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ. Αο επηρεηξήζνπκε, ινηπφλ, ζηε ζπλέρεηα λα θαηαγξάςνπκε ηηο βαζηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ επλννχλ ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαηά ηελ εθκάζεζε ηεο ΑΔ γιψζζαο, ηελ αλάγλσζε ηεο ΑΔ γξακκαηείαο θαη ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ΑΔ πνιηηηζκνχ. α) ΑΔ γιώζζα θαη γξακκαηεία ηαλ ζπδεηνχκε γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ΑΔ γιψζζαο, δελ πξέπεη λα μερλνχκε φηη είλαη κηα γιψζζα ηνπ παξειζφληνο, ηελ νπνία νη καζεηέο δελ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζε απζεληηθά ζπκθξαδφκελα επηθνηλσλίαο. πλεπψο, δελ είλαη δπλαηφλ θαηά ηελ εθκάζεζή ηεο λα αμηνπνηεζνχλ επαξθψο νη πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο ηεο κεηξηθήο ή ηεο δεχηεξεο-μέλεο γιψζζαο.

108 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Χζηφζν, ε ΑΔ γιψζζα, φπσο θάζε άιιε γιψζζα, ήηαλ έλαο δσληαλφο νξγαληζκφο ζε εμέιημε, ηνπ νπνίνπ ηα απνηππψκαηα δηαζψδνληαη ζε πνηθίια θείκελα δηαθνξεηηθψλ επνρψλ (ινγνηερληθά έξγα, επηζηεκνληθά ζπγγξάκκαηα, επηγξαθέο, δεκφζηα έγγξαθα, ηδησηηθά θείκελα θηι.). Ο γισζζηθφο θψδηθαο ηνπ θάζε θεηκέλνπ δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ζχληαμεο θαη πξφζιεςήο ηνπ θαη αλάινγα κε ηηο δηαθνξεηηθέο επηθνηλσληαθέο θαη ζεζκηθέο αλάγθεο πνπ θαιείηαη λα θαιχςεη ζε θάζε επνρή. Γη απηφ θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο ΑΔ γιψζζαο νθείινπκε λα παίξλνπκε ππφςε καο ηηο αθφινπζεο παξακέηξνπο: Γε καζαίλνπκε κεκνλσκέλνπο ηχπνπο γξακκαηηθήο ή θαλφλεο ζχληαμεο ιέμεσλ, αιιά πξνζπαζνχκε λα θαηαλνήζνπκε ηηο κνξθνινγηθέο θαη ζπληαθηηθέο δνκέο κηαο θξάζεο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ θεηκέλνπ. Γε κειεηνχκε κεκνλσκέλεο πξνηάζεηο ή ζχληνκα απνζπάζκαηα, αιιά επξχηεξεο ελφηεηεο ιφγνπ κε ινγηθή θαη ζεκαηηθή απηνηέιεηα. Γε καζαίλνπκε γισζζηθνχο ηχπνπο, αιιά πξνζπαζνχκε λα θαηαλνήζνπκε βαζχηεξα ην θείκελν ζην νπνίν εληάζζνληαη (ιεμηινγηθά θαη ζεκαζηνινγηθά, ζπληαθηηθά, πθνινγηθά θαη ηδενινγηθά), έηζη ψζηε λα αλαδεηρζεί ε ηππνινγία ηνπ θεηκέλνπ, νη ζεκαηηθνί θαη εθθξαζηηθνί θψδηθεο (ι.ρ. ζπληαθηηθή δνκή, βαζηθφ ιεμηιφγην, ζρήκαηα ιφγνπ) ηνπ γξακκαηνινγηθνχ γέλνπο θαη είδνπο ζηα νπνία αλήθεη. Γε κειεηνχκε θείκελα εξήκελ ησλ γξακκαηνινγηθψλ ζπκθξαδνκέλσλ ηνπο, αιιά εληαγκέλα ζην ηζηνξηθφ, θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ πιαίζην παξαγσγήο θαη πξφζιεςήο ηνπο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή παξέρνπλ ρξήζηκν ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ νη ΣΠΔ: Σα ινγηζκηθά πξαθηηθήο θαη εμάζθεζεο (Drill and Practice, βι. θαη Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.1 γηα «ηνλ ππνινγηζηή σο δάζθαιν»), παξφιν πνπ ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο απνηεινχλ κέζν ζε έλα γξακκαηηζκφ πνπ ζηεξίδεηαη θαη ιεηηνπξγεί κε άμνλα ηελ ηερλνινγία ηνπ εληχπνπ, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ππνζηεξηθηηθά, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απνηειεζκαηηθφηεξε ε αθνκνίσζε ηχπσλ θαη δνκψλ ηνπ ΑΔ ιφγνπ, θαζψο παξέρνπλ δπλαηφηεηεο απηνλνκίαο ζηε κάζεζε θαη πξνζσπηθήο εμάζθεζεο.

109 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Έλα ρξήζηκν παξάδεηγκα απνηεινχλ νη "Ζιεθηξνληθέο αζθήζεηο" ζηελ Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα < Παξφιν πνπ δελ μεθεχγνπλ απφ ηε ζπκπεξηθνξηζηηθή ινγηθή απηνχ ηνπ ηχπνπ ησλ ινγηζκηθψλ, κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απνηειεζκαηηθά ηφζν σο έλα κέζν εθκάζεζεο ή εκπέδσζεο γξακκαηηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ θαηλνκέλσλ (ζην πιαίζην ηεο "Γισζζνθεληξηθήο" ή "γξακκαηηθν-ζπληαθηηθήο" κεζφδνπ δηδαζθαιίαο) φζν θαη σο έλα πεξηβάιινλ εμάζθεζεο, πνπ επλνεί ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αθνκνίσζε δνκψλ ηνπ ΑΔ ιφγνπ (ζην πιαίζην ηεο "Γνκνιεηηνπξγηθήο" πξνζέγγηζεο). Σα ινγηζκηθά επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ππνζηεξίδνπλ δεκηνπξγηθά ηε γισζζηθή επεμεξγαζία θαη ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία (βι. Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3 γηα κηα γεληθή θξηηηθή παξνπζίαζε). Δπηηξέπνπλ ηε ζχληαμε απιψλ ή ζχλζεησλ δηαγξακκάησλ, φπνπ αλαδεηθλχνληαη ε δνκή θαη ν ηξφπνο ζπγθξφηεζεο ηνπ θεηκέλνπ: ηα ζεκαηηθά θέληξα, ηα ππνθείκελα, ν ρψξνο θαη ν ρξφλνο δξάζεο, ηα γεγνλφηα θαη ε δηαδνρή ηνπο, ε ζρέζε αηηίνπ-αηηηαηνχ θ.ν.θ.. Γηα ηνλ ίδην ζθνπφ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ θαη ινγηζκηθά θαηαζθεπήο ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ. Γίλνπλ ηε δπλαηφηεηα αλαδφκεζεο ελφο θεηκέλνπ, κε αληηθαηαζηάζεηο ιέμεσλ ή θξάζεσλ ζηνλ ζπληαγκαηηθφ ή ηνλ παξαδεηγκαηηθφ άμνλα, ηνληζκφ θξίζηκσλ γισζζηθψλ ζηνηρείσλ (ι.ρ. ζπλδέζκσλ, νλνκαηηθψλ ζπλφισλ, πθνινγηθψλ ζρεκάησλ θ.ν.θ.), γεγνλφο πνπ αλαδεηθλχεη ηνλ ηξφπν ζχληαμεο, ηνπο ζεκαηηθνχο θαη εθθξαζηηθνχο θψδηθεο ηνπ θεηκέλνπ. Σα ινγηζκηθά επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ (ηδηαίηεξα ζηνλ δηαδξαζηηθφ πίλαθα) σο έλα βαζηθφ εξγαιείν εθκάζεζεο ηεο ΑΔ γιψζζαο θαη ελίζρπζεο ησλ αλαγλσζηηθψλ θαη γισζζηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ καζεηψλ. ε έλα πξψην επίπεδν (αμηνπνίεζε ζε παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο), επηηξέπνπλ ηε δεκηνπξγία πηλάθσλ θαη δηαγξακκάησλ, πνπ πξνζθέξνπλ επνπηηθή παξνπζίαζε ησλ γισζζηθψλ θαηλνκέλσλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ απνκλεκφλεπζε θαλφλσλ (ζην πιαίζην ηεο "Γισζζνθεληξηθήο" ή "γξακκαηηθν-ζπληαθηηθήο" κεζφδνπ δηδαζθαιίαο). Παξάδεηγκα:

110 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 10 Έλαο παξαζηαηηθφο ηξφπνο θαηαγξαθήο ησλ πξνζέζεσλ ζε ςεθηαθφ εγρεηξίδην γξακκαηηθήο. Απφ ηελ ηζηνζειίδα: (Δλφηεηα: Griechische Grammatik, θεθάιαην: Präpositionen). ε έλα δεχηεξν επίπεδν (αμηνπνίεζε ζε πην θαηλνηφκεο θαηεπζχλζεηο), κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ νκαδν-ζπλεξγαηηθή γισζζηθή επεμεξγαζία ελφο θεηκέλνπ θαη ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία (α) είηε ζην πιαίζην ηεο "Γνκνιεηηνπξγηθήο" πξνζέγγηζεο (β) είηε ζην πιαίζην ηεο "Δπηθνηλσληαθήο"-"θεηκελνγισζζνινγηθήο" πξνζέγγηζεο. Παξάδεηγκα (εηθφλα 11):

111 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 11 Πξφηαζε δηδαζθαιίαο γηα ηελ ελφηεηα Ξελνθψληνο Διιεληθά, < Με ηε ρξήζε θεηκελνγξάθνπ δηαθξίλνληαη παξάγξαθνη (ψζηε λα αλαδεηρζνχλ ηα ζεκαηηθά θέληξα ηνπο), ηνλίδνληαη νη ζπλδεηηθνί αξκνί ησλ πεξηφδσλ (ψζηε λα δηαθαλεί ε ηππνινγία ηεο ηζηνξηθήο αθήγεζεο) θαη επηζεκαίλνληαη ηα ππνθείκελα ηεο δξάζεο (ψζηε λα πξνβιεζνχλ νη πξσηαγσληζηέο ησλ γεγνλφησλ).

112 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζηελ Α Γπκλαζίνπ (Αξραία Διιεληθή Γιώζζα, Δλόηεηα 6): Τπόζεζε εξγαζίαο: Οη καζεηέο πξνζεγγίδνπλ ηνλ κχζν ηνπ Αηζψπνπ "Σν Διάθη ζηελ πεγή θαη νη θπλεγνί" (κε ηνλ ηίηιν "Ζ νκνξθηά δελ είλαη ην παλ" ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην), απαληψληαο ζε εξσηήζεηο θαηαλφεζεο. Πξνζπαζνχλ, φζν απηφ είλαη δπλαηφλ, λα ρξεζηκνπνηνχλ ζηηο απαληήζεηο ηνπο απηνχζηεο ιέμεηο θαη θξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ. Τπνθείκελν:... Σόπνο:... Υξόλνο:... Δλέξγεηεο: Α ελφηεηα (Σίηινο):... (α) Ση ην απαζρνιεί;... (β) Πνην είλαη ην αξρηθφ ηνπ ζπκπέξαζκα; Γειαδή ηη επαηλεί; Καη ηη ςέγεη; (γ) Πψο αηηηνινγεί απηφ ην ζπκπέξαζκά ηνπ; Γειαδή ηη πηζηεχεη γηα ηα θέξαηά ηνπ; Καη ηη γηα ηα πφδηα ηνπ; Μεηαβαηηθή πξφηαζε: Πνηα αιιαγή ζπκβαίλεη;... Β ελφηεηα (Σίηινο):... (α) Πνην είλαη ην απνηέιεζκα ηεο θπγήο ηνπ; Αξρηθά; Καη ζηε ζπλέρεηα; (β) Πνην είλαη ην ζπκπέξαζκα ηνπ;... (γ) Γηαηί θαηέιεμε ζε απηφ ην ζπκπέξαζκα; Γειαδή ηη ςέγεη; Καη ηη επαηλεί; πκπέξαζκα (Δπηκχζην): Κπξίαξρν ζρήκα ιφγνπ:... Οη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ θαη κεηαθξάζεσλ, ιεμηθά γισζζηθά θαη εγθπθινπαηδηθά ηεο ΑΔ γιψζζαο θαη γξακκαηείαο, εγρεηξίδηα γξακκαηηθήο θαη ζχληαμεο, ζρφιηα πξαγκαηνινγηθνχ θαη εξκελεπηηθνχ ηχπνπ, γξακκαηνινγηθέο πιεξνθνξίεο, κειέηεο, αξραηνινγηθφ εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ, ράξηεο, βάζεηο δεδνκέλσλ, βηβιηνγξαθηθνχο θαηαιφγνπο θ.ά.) ιεηηνπξγνχλ σο ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο, πνπ εμαζθαιίδνπλ άκεζε πξφζβαζε ζε άθζνλεο γξακκαηεηαθέο θαη αξραηνινγηθέο πεγέο, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο είλαη δχζθνιν λα εληνπηζηνχλ αθφκε θαη ζε έληππε κνξθή. πλεπψο:

113 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γηεπθνιχλνπλ ηε γισζζηθή δηεξεχλεζε, θαζψο επηηξέπνπλ ηελ αλαδήηεζε γεληθνχ ή εηδηθνχ ιεμηινγίνπ ζηα ιεμηθά (ι.ρ. ησλ δηθαληθψλ φξσλ), εηδηθψλ ζπληαθηηθψλ δνκψλ ζηα εγρεηξίδηα (ι.ρ. ηα ζρήκαηα ιφγνπ) θ.ν.θ. Παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηαδηαθήο εμνηθείσζεο κε ηα ιεμηθά θαη ηα εγρεηξίδηα γξακκαηηθήο-ζπληαθηηθνχ σο βηβιίσλ αλαθνξάο (θαη φρη απνκλεκφλεπζεο). Γηεπξχλνπλ ην γλσζηηθφ ππφβαζξν ηνπ καζεηή, θαζψο πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο θαη θξηηηθήο επεμεξγαζίαο πξαγκαηνινγηθψλ θαη γξακκαηνινγηθψλ πιεξνθνξηψλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ θεηκέλνπ: ζρεηηθά κε πξφζσπα θαη γεγνλφηα ηνπ θεηκέλνπ, ηνλ ζπγγξαθέα θαη ην γξακκαηεηαθφ γέλνοείδνο ζην νπνίν εληάζζεηαη ην θείκελν, ηνλ ρψξν θαη ρξφλν ζπγγξαθήο ηνπ έξγνπ, ην ηδενινγηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πιαίζην παξαγσγήο θαη πξφζιεςεο ηνπ έξγνπ. Πνιινί αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη πξνζθέξνπλ άκεζε πξφζβαζε ζε βηβιία αλαθνξάο, πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, κε ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο γισζζνκάζεηαο ησλ καζεηψλ. Παξαδείγκαηα: ηελ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα ππάξρεη έλαο ειεθηξνληθφο νδεγφο κε ηηο «Αξρέο χληαμεο ηεο Αξραηνειιεληθήο Γιψζζαο»: ν ρξήζηεο κπνξεί λα δηαβάζεη ην θεθάιαην γηα ηηο «Αηηηνινγηθέο πξνηάζεηο» ή «Δκπξφζεηνο πξνζδηνξηζκφο ηεο αηηίαο» ή λα δεη ζε έλαλ ζπγθεληξσηηθφ πίλαθα φινπο ηνπο ηξφπνπο δήισζεο ηεο αηηίαο ζηνλ αξραίν ειιεληθφ πεδφ ιφγν < ηελ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα (εηθφλα 12) ππάξρεη έλαο ειεθηξνληθφο νδεγφο γηα ηνλ «ρεκαηηζκφ ησλ ιέμεσλ ζηελ Αξραία Διιεληθή» (ηνπ A. Debrunner): ν ρξήζηεο κπνξεί λα βξεη ζεσξεηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηξφπν ζχλζεζεο ηνπ αξραηνειιεληθνχ ιεμηινγίνπ, αιιά θαη πξαθηηθέο γλψζεηο, φπσο ι.ρ. ζρεηηθά κε ηελ νξζνγξαθία ησλ επηζέησλ ζε - ινος (-εινός, -ινός, -ινος, -ῖνος και -υνος) θαη ηελ αληίζηνηρε δηαθνξνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπο (δήισζε ρξφλνπ, χιεο, θαηαγσγήο θηι.

114 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 12 < ηελ ηζηνζειίδα Διιεληθή ηζηνξία ηνπ Ηδξχκαηνο Μείδνλνο Διιεληζκνχ κπνξεί ν ρξήζηεο λα αλαδεηήζεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ πνιηηηζκφ ηεο γεσκεηξηθήο επνρήο, ψζηε λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα ηνλ ηξφπν ζχλζεζεο ησλ νκεξηθψλ επψλ θαη εηδηθφηεξα ηε ιεηηνπξγία ησλ ινγφηππσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηνπο κεραληζκνχο παξαγσγήο θαη πξφζιεςεο ηεο πξνθνξηθήο, πνιχζηηρεο, αθεγεκαηηθήο πνίεζεο, < θαη < Σα αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ θαη εξγαιεία γηα ηελ αλαδήηεζε ιέμεσλ ή/θαη ηε δεκηνπξγία ζπκθξαζηηθψλ πηλάθσλ ζε ΑΔ θείκελα) πξνζθέξνπλ πνιιαπιέο δπλαηφηεηεο γισζζηθήο επεμεξγαζίαο ησλ ΑΔ θεηκέλσλ θαη δηεξεπλεηηθήο εθκάζεζεο ηεο ΑΔ γιψζζαο. Δηδηθφηεξα, πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα: λα εμνηθεησζνχλ κε γισζζηθά θαηλφκελα θαη ζπληαθηηθέο δνκέο ζην πιαίζην θεηκέλσλ, φπνπ γίλεηαη θαηαλνεηή ε ιεηηνπξγία ηνπο, ρσξίο λα απαηηείηαη γλψζε ηεο ζρεηηθήο νξνινγίαο (ι.ρ. ην ξήκα θαη ην πξφζσπν πνπ ελεξγεί, ην ξήκα κε ηα ζπκπιεξψκαηά ηνπ, αληηθείκελα θαη πξνζδηνξηζκνχο θ.ν.θ.)

115 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λα γλσξίζνπλ πνηθίιεο δπλαηφηεηεο έθθξαζεο, αιιά θαη δηαθνξεηηθήο ζεκαζηνδφηεζεο ηνπ ίδηνπ ηχπνπ ζε δηαθνξεηηθά ζπκθξαδφκελα, ψζηε λα γίλεη θαηαλνεηφο ν κεραληζκφο ελεξγνπνίεζεο ηεο γιψζζαο γηα ηελ παξαγσγή λνήκαηνο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ ιέμεσλ ζηνλ ζπληαγκαηηθφ άμνλα, αιιά θαη ηηο δπλαηφηεηεο αληηθαηάζηαζήο ηνπο ζηνλ παξαδεηγκαηηθφ άμνλα (κέζα απφ ηελ επαγσγηθή ή παξαγσγηθή κέζνδν πξνζέγγηζεο, φπνπ κέζα απφ πνιιά παξαδείγκαηα ζα κπνξνχλ λα ζπιιάβνπλ ηνπο θαλφλεο ή λα ηνπο εθαξκφζνπλ ζε επηκέξνπο πεξηπηψζεηο (βι. Βαξκάδεο 1999, 67 θ.εμ.) λα δηεξεπλήζνπλ ηηο θαηαζθεπαζηηθέο αξρέο ησλ ιέμεσλ θαη ηνπο ζηελνχο δεζκνχο εηπκνινγίαο θαη ζεκαζίαο, ψζηε λα θαηαλνήζνπλ φηη αθελφο είλαη ζθαιεξή ε ηαχηηζε κνξθνινγηθψλ παξαγψγσλ θαη ιεμηθψλ ζεκαζηψλ θαη αθεηέξνπ ε γλψζε ελφο αξηζκνχ ζεκάησλ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο παξαγσγηθψλ παξαζεκάησλ κπνξεί ζρεηηθά εχθνια λα νδεγήζεη ζηελ θαηαλφεζε ηεο ζεκαζίαο κεγάινπ αξηζκνχ ιέμεσλ. Βι. ζηελ Δλφηεηα ΗV, θεθ. 5.2 κηα πξφηαζε γηα ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ. Σα αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΝΔ θεηκέλσλ θαη ιεμηθά) δηεπθνιχλνπλ ηε ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ΑΔ κέζσ ηεο ΝΔ γιψζζαο, ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο εμέιημεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο απφ ηελ αξραία ζηε λέα κνξθή ηεο θαη ηε δηεχξπλζε ηεο γισζζηθήο θαηάξηηζεο ησλ καζεηψλ. Δηδηθφηεξα, επηηξέπνπλ: ηελ πξνζπέιαζε θαηλνκέλσλ ηεο ΑΔ γιψζζαο κέζα απφ γισζζηθνχο παξαιιειηζκνχο κε ηε λενειιεληθή, ηελ πξνζέγγηζε ηνπ άγλσζηνπ γηα ηνπο καζεηέο γισζζηθνχ ζηνηρείνπ κέζα απφ ηα θνηλά ή γλσζηά ζηνηρεία, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα απνηειέζεη αθεηεξία γηα ηελ εμαγσγή πεξηζζφηεξσλ ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηνπο κεραληζκνχο ηεο γιψζζαο θαη ηεο εμέιημήο ηεο ηελ θαηαλφεζε ησλ νκνηνηήησλ θαη ησλ δηαθνξψλ ησλ δχν κνξθψλ ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ ζπλζεηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΑΔ θαη ηνπ αλαιπηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ΝΔ ηε δηεξεχλεζε ηεο πνιπζεκίαο ησλ ιέμεσλ ζπγρξνληθά θαη δηαρξνληθά (κε παξαδείγκαηα ζρεηηθά κε ηε κεηαβνιή ζεκαζίαο, ηηο δηαθνξεηηθέο ζεκαζίεο, ηε δηεχξπλζε θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ζεκαζίαο, ηε ζεκαζηνινγηθή ππνβάζκηζε θαη αλα-

116 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ βάζκηζε ησλ ιέμεσλ), ψζηε λα θαλεί ε ηζηνξηθή δηάζηαζε θαη ε θνηλσληθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο ηε ζπλεηδεηνπνίεζε, κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο ιέμεσλ-δαλείσλ απφ ή ζε άιιεο γιψζζεο, ησλ κεραληζκψλ ηεο γισζζηθήο επαθήο κεηαμχ ησλ ιαψλ, θαζψο θαη ηνπ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ηα ΑΔ ζηε δηακφξθσζε ηνπ επηζηεκνληθνχ ιεμηινγίνπ ησλ λεφηεξσλ ρξφλσλ. Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ζηελ Α Γπκλαζίνπ (Αξραία Διιεληθή Γιψζζα, Δλφηεηα 6) Mύζνο Αηζώπνπ "Η νκνξθηά δελ είλαη ην παλ" Τπόζεζε εξγαζίαο: ην πιαίζην ζπγθξφηεζεο ηνπ βαζηθνχ ιεμηινγίνπ ηεο ελφηεηαο, δηεξεπλνχκε ην ζεκαζηνινγηθφ εχξνο ησλ ιέμεσλ κόσμος, φύσις, ἴδιος, φέρω απφ ηελ ΑΔ γιψζζα έσο ζήκεξα. (α) Αλαδεηνχκε ηε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ ζην ΝΔ θαη ΜΔ ιεμηθφ ηεο Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα (ρξεζηκνπνηνχκε ηε γεληθή αλαδήηεζε ζηελ αξρηθή ζειίδα, θαη ζην ΑΔ ιεμηθφ ( (β) Καηαγξάθνπκε ηα απνηειέζκαηα ζε έλαλ πίλαθα κε ηέζζεξηο ζηήιεο: ζηε δεχηεξε θαηαγξάθνπκε ηε ζεκαζία ηεο ιέμεο ζηελ ΑΔ γιψζζα, ζηελ ηξίηε θαη ζηελ ηέηαξηε ηε ΜΔ δεκψδε (αλ ππάξρεη ζην ιεμηθφ) θαη ηε ΝΔ ζεκαζία ηεο ιέμεο αληηζηνίρσο, ελψ ζηελ πξψηε ζηήιε ζπκπιεξψλνπκε ηηο γεληθέο ρξήζεηο ηεο ιέμεο θαη ηα ζεκαζηνινγηθά πεδία ρξήζεο ηεο (βι. ην παξάδεηγκα ζρεκαηηζκνχ ηνπ πίλαθα γηα ηε ιέμε θφζκνο, φπνπ δίλεηαη ε ζεκαζία ηεο ιέμεο ζηελ ΑΔ γιψζζα). (γ) Πξνζπαζνχκε λα επηζεκάλνπκε: Πνηεο ζεκαζίεο είλαη ίδηεο απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ζήκεξα; Πνηεο ζεκαζίεο δελ ππάξρνπλ ζήκεξα; Πνηεο ζεκαζίεο είλαη λέεο; θφζκνο Αρχαία Ελληνικά Μεσαιωνικά Ελληνικά Γεληθή ζεκαζία Α τάξη, ευπρέπεια, αρμονία καλή συμπεριφορά, κοσμιότητα, ευταξία, πειθαρχία Δηδηθή ζεκαζία (Πνιηηηθήθνηλσληθή αγσγή) διοίκηση, κυβέρνηση (για πόλεις) Γεληθή ζεκαζία Β κόσμημα, στολίδι στολισμός, διακόσμηση, καλλωπισμός Δηδηθή ζεκαζία (Θξεζθεία) στολισμός νεκρών Γεληθή ζεκαζία Γ δόξα, τιμή, πίστη, έπαινος Νέα Ελληνικά

117 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δηδηθή ζεκαζία (Πνιηηηθήθνηλσληθή αγσγή) Γεληθή ζεκαζία Γ (Αζηξνλνκία) Δηδηθή ζεκαζία (Αζηξνλνκία) μτφ. κόσμοι: 10 αξιωματούχοι προερχόμενοι από τα αριστοκρατικά γένη στο πολιτικό σύστημα της Κρήτης 1. το σύμπαν, ο κόσμος το στερέωμα, ο ουρανός 2. η σφαίρα που περιέχει τους απλανείς αστέρες στον πληθ. οι αστέρες β) ΑΔ γξακκαηεία θαη πνιηηηζκόο Ζ γισζζηθή επεμεξγαζία θαη ε γξακκαηνινγηθή θαη πξαγκαηνινγηθή εξγαζία πνπ πξνεγήζεθε δελ απνηεινχλ ην «ηέινο», αιιά κέξνο κηαο νιηζηηθήο αλαγλσζηηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία έρεη σο ζηφρν φρη κφλν λα ζπγθξνηήζεη έλα ππφβαζξν πνπ ζα εμνπιίζεη ηνπο καζεηέο σο αλαγλψζηεο ηεο ΑΔ γξακκαηείαο, αιιά λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε γεληθφηεξσλ αλαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ, λα εληζρχζεη ηελ απηνγλσζία θαη ηε δπλαηφηεηα θξηηηθήο έληαμεο ησλ καζεηψλ ζηνλ ζχγρξνλν θφζκν. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε: Πξνθξίλνληαη ε θεηκεληθή, δηαθεηκεληθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε. Δπηιέγνληαη ζηνηρεία ηνπ αξραίνπ θφζκνπ θαη πνιηηηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζε έλα αλαγλσξίζηκν ζπγρξνληθφ πιαίζην, δειαδή ζηνηρεία πνπ βνεζνχλ λα ππνδεισζνχλ νη ζχγρξνλεο εθείλεο παξάκεηξνη, νη νπνίεο, ηεξνπκέλσλ ησλ ηζηνξηθψλ αλαινγηψλ, δηαζέηνπλ ζεκαληηθή ηζηνξηθή αμία, θαζψο καο επηηξέπνπλ λα δνχκε ην παιαηφ κε ζχγρξνλνπο πνιηηηζκηθνχο θαη ηδενινγηθνχο φξνπο ή, αληίζηξνθα, λα κεηξήζνπκε ηε ζχγρξνλε εκπεηξία κε κέηξα θαη ζηαζκά πνπ ζπλάγνπκε ηζηνξηθά απφ ην παξειζφλ (βι. Παπαγγειήο 2005). Αλαδεηθλχεηαη ην θνηλφ βησκαηηθφ ππφζηξσκα ζπγγξαθέα θαη καζεηψλ, κέζα απφ θείκελα πνπ θσηίδνπλ ζεκειηαθέο αλζξψπηλεο αληηδξάζεηο θαη ςπρηθέο δηαζέζεηο θαη επηηξέπνπλ ηελ θαηαλφεζε ησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο επηδηψθεηαη, δειαδή, λα θαιιηεξγεζεί ε δπλαηφηεηα αλαγσγήο ηνπ εηδηθνχ ζε γεληθέο αξρέο, ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζε αθεξεκέλεο έλλνηεο θαη ηνπ παξαδείγκαηνο ζε θαζνιηθήο αμίαο ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο. Πξνβάιιεηαη ε δηαιεθηηθή ζρέζε γξακκαηεηαθνχ έξγνπ-θνηλσλίαο, ηφζν ζε επίπεδν παξαγσγήο φζν θαη πξφζιεςεο.

118 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Οη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ, κεηαθξάζεσλ θαη κειεηψλ) επλννχλ ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία, ηηο πνιιαπιέο εξκελείεο ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ θαη ηε δηαθεηκεληθή πξνζέγγηζε. Γεληθφηεξα, ιεηηνπξγνχλ σο ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο: Παξέρνπλ κηα πνηθηιία ΑΔ γξακκαηεηαθψλ θεηκέλσλ, κέζα απφ ηα νπνία ν καζεηήο κπνξεί λα κειεηήζεη ην ίδην ζέκα ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο θαη γξακκαηεηαθά γέλε-είδε θαη λα εμνηθεησζεί κε έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά θαη ελδηαθέξνληα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αξραηoειιεληθoχ πoιηηηζκoχ, ηε ξεπζηφηεηα ηνπ κχζνπ πνπ ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη κία θαη νξηζκέλε ηζηνξία αιιά πνιιέο θαη, ζπρλά, αληηθαηηθέο εθδνρέο ηεο φηη ν κχζνο δελ είλαη έλαο, αιιά είλαη φιεο νη δηαθνξεηηθέο αθεγήζεηο ηνπ, επηθέο, δξακαηηθέο, ιπξηθέο, εηθαζηηθέο φηη νη πνηεηέο θαη νη θαιιηηέρλεο είραλ φρη απιψο ην δηθαίσκα αιιά θαη ηελ «ππνρξέσζε» λα δηαιερζνχλ κε ηελ παξάδνζε θαη λα πξνηείλνπλ ηε δηθή ηνπο παξαιιαγή. Γηαζέηνπλ νιφθιεξα θείκελα θαη κεηαθξάζεηο, δηνξζψλνληαο ηελ πεξηνξηζκέλε θαη απνζπαζκαηηθή επαθή ησλ καζεηψλ κε ηα ΑΔ ινγνηερληθά έξγα. Πεξηέρνπλ πνηθίιν εξκελεπηηθφ πιηθφ, δειαδή ζρφιηα θαη πξνζεγγίζεηο πνπ γξάθηεθαλ ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο απφ αλαγλψζηεο δηαθνξεηηθήο εζληθφηεηαο θαη απφ δηαθνξεηηθή νπηηθή. Έηζη παχεη ν εθπαηδεπηηθφο λα βξίζθεηαη ζε έλα θπξηαξρηθφ ξφιν θαηφρνπ ελφο γεληθήο ηζρχνο λνήκαηνο κέζα ζην θείκελν θαη ν καζεηήο λα είλαη ν παζεηηθφο δέθηεο ηεο κηαο θαη κνλαδηθήο «νξζήο» εξκελείαο ηνπ θεηκέλνπ. Πξνζθέξνπλ λεφηεξα ινγνηερληθά θείκελα πνπ δηαιέγνληαη κε ηελ ΑΔ παξάδνζε, δίλνληαο ζηνλ καζεηή ηε δπλαηφηεηα λα ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη θάζε θείκελν ιεηηνπξγεί δηαθνξεηηθά ζε δηαθνξεηηθά ηζηνξηθά-πνιηηηζκηθά πιαίζηα θαη εκπεξηέρεη ηε δπλαηφηεηα πνιιαπιψλ λνεκαηνδνηήζεσλ, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηελ επνρή, ην θνηλσληθφ πιαίζην θαη ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ αλαγλψζηε. πκπεξηιακβάλνπλ πνηθίια ζχγρξνλα θείκελα (ινγνηερληθά έξγα, δνθίκηα, άξζξα ζε εθεκεξίδεο θ.ά.) γηα ην ίδην ζέκα, πνπ επηηξέπνπλ ηηο ζπγθξίζεηο κε ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα θαη ηνλ θφζκν ησλ καζεηψλ, ελδπλακψλνπλ ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ θαη εληζρχνπλ ηε δπλαηφηεηά ηνπο λα δηακνξθψλνπλ πξνζσπηθή άπνςε θαη ζηάζε.

119 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δλδεηθηηθά ζέκαηα δηαθεηκεληθήο αλάγλσζεο: Γ Γπκλαζίνπ, «Ζ Διέλε σο αηηία-αθνξκή ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ: ζην έπνο, ηε ιπξηθή θαη ην δξάκα» Α Γπκλαζίνπ, «Κπθιψπεηα θαη ιατθέο αθεγήζεηο: Ο έμππλνο άλζξσπνο ελάληηα ζηνλ βάξβαξν γίγαληα» Β Λπθείνπ (θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ πνηήκαηνο ηνπ εθέξε "Σειεπηαίνο ζηαζκφο"), «Ο γπξηζκφο ηνπ μεληηεκέλνπ: ζην έπνο, ζηε δεκνηηθή πνίεζε, ζηνλ εθέξε» Β Λπθείνπ (θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ πνηήκαηνο ηνπ εθέξε "Πάλσ ζ' έλαλ μέλν ζηίρν"), «Ζ κνξθή ηνπ Οδπζζέα: ζηνλ κεξν θαη ζηνλ εθέξε»» Οη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα ΑΔ θεηκέλσλ θαη ΝΔ κεηαθξάζεσλ) αλαδεηθλχνπλ ηε κεηαθξαζηηθή εξγαζία σο εξκελεπηηθφ εξγαιείν θαη σο ηφπν ζπλάληεζεο ησλ δχν πνιηηηζκψλ, ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηνπ κεηαθξαζηή. Δπηηξέπνπλ ηελ εθκεηάιιεπζε δφθηκσλ κεηαθξάζεσλ ηνπ ίδηνπ θεηκέλνπ, ψζηε κέζα απφ ηε ζχγθξηζε θαη ηελ θξηηηθή ησλ κεηαθξαζηηθψλ επηινγψλ λα αλαδεηθλχεηαη ε ζχλδεζε κεηάθξαζεο θαη εξκελείαο. Δπίζεο, νη δηαθνξεηηθέο κεηαθξάζεηο πξνζθέξνληαη γηα ηε ζπγθξηηηθή κειέηε ηνπ ιεμηινγίνπ θαη ησλ δνκψλ ηεο αξραηνειιεληθήο θαη ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο, ε νπνία κπνξεί λα έρεη πνιιέο δηδαθηηθέο εθαξκνγέο: αλαδήηεζε ζπληαθηηθψλ θαη ιεμηινγηθψλ αληηζηνηρηψλ θαη δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ δχν γισζζψλ ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ ηξφπσλ πξνζέγγηζεο θαη λενειιεληθήο απφδνζεο ηεο αξραηνειιεληθήο ζθέςεο θ.ν.θ. Δπλννχλ ηε ζπλζεηηθή εξγαζία νκάδσλ καζεηψλ (κε ηε βνήζεηα επεμεξγαζηή θεηκέλνπ) πάλσ ζε επξεία ελφηεηα αξραίνπ ειιεληθνχ θεηκέλνπ, ζηελ νπνία κπνξεί λα παξαηίζεηαη δηθή ηνπο κεηαθξαζηηθή πξφηαζε, αηηηνινγεκέλε βάζεη ηνπ ζρνιηαζκνχ ηνπ θεηκέλνπ, αιιά θαη θξηηηθή άιισλ, δεκνζηεπκέλσλ κεηαθξάζεσλ ηνπ ίδηνπ θεηκέλνπ, ψζηε λα πξνθιεζεί γφληκνο πξνβιεκαηηζκφο πάλσ ζην θείκελν. Λ.ρ. ζα είρε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ λα κειεηεζνχλ ζπγθξηηηθά κεηαθξάζεηο ησλ Οξλίζσλ ηνπ Αξηζηνθάλε (Γ Γπκλαζίνπ), ψζηε λα δηαγλσζζεί θαη ε κεηαβνιή ηεο αίζζεζεο ηνπ θσκηθνχ αλά επνρή ζηελ αξραηφηεηα θαη ζηελ επνρή καο, αιιά θαη ζηηο αξρέο, ζηα κέζα θαη ζηα ηέιε ηνπ 20νχ αηψλα.

120 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γχν πξνηάζεηο δηδαζθαιίαο, φπνπ αμηνπνηνχληαη ελαιιαθηηθέο κεηαθξαζηηθέο πξαθηηθέο (βι. θαη αλάινγε δξαζηεξηφηεηα ζην θεθ. 5.3 "Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα" (Δλφηεηα ΗΗΗ): «Πξννίκηα Ηζηνξηνγξαθίαο: Έλα ππφδεηγκα δηδαζθαιίαο ρσξίο κεηάθξαζε» (ηνπ Γ.Ν. Μαξσλίηε) < Πξνηείλεηαη ε ζπγθξηηηθή αλάγλσζε ηξηψλ ηζηνξηνγξαθηθψλ πξννηκίσλ, κε ζθνπφ ηε δηάγλσζε ηεο θνηλήο ηππνινγηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο θαη ηε βαζχηεξε θαηαλφεζή ηνπο απφ δηδάζθνληεο θαη δηδαζθνκέλνπο ζε φια ηα επίπεδα (ιεμηινγηθφ, ζεκαζηνινγηθφ, ζπληαθηηθφ, πθνινγηθφ θαη ηδενινγηθφ). Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζπγθξηηηθήο αλάγλσζεο ησλ ηξηψλ απηψλ κηθξνθεηκέλσλ είλαη ε αλαδήηεζε ηνπ λνήκαηνο, δίρσο ηελ πξνζθπγή ζηε γξαπηή ζρνιηθή κεηάθξαζε. «νθνθιένπο Αληηγφλε, ζη & : Ζ κεηάθξαζε ησλ πνηεηηθψλ θεηκέλσλ ζην Λχθεην» (ηνπ Β. Σζάθνπ) < Παξνπζηάδνληαη δχν πξνζπάζεηεο αμηνπνίεζεο ελαιιαθηηθψλ βηβιηνγξαθηθψλ πξνηάζεσλ ζην κάζεκα ηεο Γξακαηηθήο πνίεζεο. Ζ πξψηε αθνξά ζηελ πξνθνξηθή-ελαιιαθηηθή κεηάθξαζε, θαη βαζίδεηαη ζηελ πξφηαζε ηνπ Γ.Ν. Μαξσλίηε, θαη ε δεχηεξε ζηελ αμηνπνίεζε ησλ παξάιιεισλ κεηαθξάζεσλ. Σα ινγηζκηθά θαη πνιπκέζα, νη αξραηνγλσζηηθνί δηθηπαθνί ηφπνη (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα θεηκέλσλ, ιεμηθά θαη εγρεηξίδηα, κειέηεο, αξραηνινγηθφ εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ, ράξηεο, βάζεηο δεδνκέλσλ, βηβιηνγξαθηθνχο θαηαιφγνπο θ.ά.), αιιά θαη γεληθφηεξα ην δηαδίθηπν, απνηεινχλ ηνλ θαηεμνρήλ ρψξν ελνπνίεζεο μερσξηζηψλ κέρξη ζήκεξα θιάδσλ αξραηνκάζεηαο ηεο θηινινγίαο, ηεο αξραηνινγίαο, ηεο ηζηνξίαο, ηεο γεσγξαθίαο, ηεο ηέρλεο θ.ά. θαη, ζπλεπψο, επλννχλ ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ησλ ΑΔ θεηκέλσλ. Ζ παξάιιειε πξνζέγγηζε έξγσλ ηεο ΑΔ ινγνηερλίαο θαη ηέρλεο επηηξέπεη ζηνλ καζεηή λα ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ε ΑΔ ινγνηερλία θαη ηέρλε απνηεινχλ ζπκβαηηθά ζπζηήκαηα αλαπαξάζηαζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (φηη δειαδή αλαπαξηζηάλνπλ ηνλ θφζκν κε βάζε φρη ηελ ππνθεηκεληθή εκπεηξία, αιιά κηα ζπιινγηθή πίζηε, αληίιεςε θαη εξκελεία ηνπ). Έηζη δίλεηαη ζηνλ καζεηή ε δπλαηφηεηα λα θαηαλνήζεη επθνιφηεξα ηνπο θνηλνχο θψδηθεο επηθνηλσλίαο αλά επνρή. Οη ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο ησλ πνιπκέζσλ επηηξέπνπλ ηελ αλαζχλζεζε θαη πξνζνκνίσζε πνηθίισλ φςεσλ ηεο ΑΔ δξακαηηθήο ηέρλεο, ελφο ζχλζεηνπ

121 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζεζκνχ πνπ φρη κφλν επηηξέπεη αιιά θαη επηδεηεί ηε δηαζεκαηηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο, ηελ πνιχπιεπξε πξνζέγγηζε κε ηα εθφδηα ηεο ηζηνξίαο, ηεο πνιηηηθήο ζεσξίαο, ηεο θνηλσληνινγίαο, ηεο αλζξσπνινγίαο, ηεο αξραηνινγίαο, ηεο ζεαηξνινγίαο θαη ηεο ζεαηξηθήο πξαθηηθήο. Λ.ρ. ην πιήζνο ησλ δξακαηηθψλ κλεκείσλ πνπ ζψδνληαη είλαη ε ζεκαληηθφηεξε πεγή καο (κεηά απφ ηα ίδηα ηα θείκελα) γηα ηα νπηηθά δεδνκέλα ηεο ζθεληθήο δξάζεο επίζεο, ηα ζεαηξηθά νηθνδνκήκαηα δίλνπλ κηα ηδέα γηα ηηο θπζηθέο δηαζηάζεηο κηαο παξάζηαζεο, γηα ηε ζρέζε κέζα ζηνλ ρψξν αλάκεζα ζηνπο ππνθξηηέο θαη ην θνηλφ. Αληηζηνίρσο, βηληεoζθoπεκέλα απoζπάζκαηα ζχγρξoλσλ παξαζηάζεσλ εμνηθεηψλνπλ ηνλ καζεηή κε λεφηεξεο ρξήζεηο ηνπ ΑΔ δξακαηηθνχ πιηθνχ, αλαδεηθλχνπλ ηε ζχγρξνλε δηάζηαζε ηνπ ΑΔ δξάκαηνο θαη πξνβάιινπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ oπoίo ηα θείκελα ηνπ αξραίνπ δξάκαηνο αμηoπoηήζεθαλ ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο θαη απφ δηαθoξεηηθoχο πoιηηηζκoχο. Μέζα απφ ηελ πνιχπιεπξε ζχγθξηζε ηνπ «ηφηεηψξα», νη καζεηέο θαινχληαη λα ζθεθηνχλ ζρεηηθά κε: (α) ην πέξαζκα απφ ηε ζπκβαηηθή ΑΔ ζεαηξηθή ηέρλε ζηε ζχγρξνλε πξνζσπηθή θαιιηηερληθή έθθξαζε θαη (β) ηε δσνγφλν δχλακε ηνπ παξειζφληνο ζην παξφλ. Με ηε δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ν καζεηήο απνθηά ακεζφηεξε θαη πιεξέζηεξε εηθφλα ηεο ηζηνξηθήο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ κειεηά θαη είλαη ζε ζέζε λα εληάμεη ην θείκελν ζην θνηλσληθφ, πνιηηηθφ θαη ηδενινγηθφ γίγλεζζαη θαη λα θαηαλνήζεη ηφζν ην ινγνηερληθφ θείκελν σο έξγν ηέρλεο θαη αηζζεηηθφ θαηλφκελν ζηελά δεκέλν κε ηελ επνρή ηνπ φζν θαη ηνλ ηξφπν δηακφξθσζεο ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ γξακκαηεηαθψλ γελψλ-εηδψλ. Λ.ρ. ζπλεηδεηνπνηεί ηε ζρέζε ηεο δεκνθξαηίαο κε ηνλ εκπεηξηθφηεξν ηξφπν αληηθξίζκαηνο ηεο δσήο ζηελ ηέρλε θαη κε ηελ θξηηηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ κπζηθνχ παξειζφληνο ζην ζέαηξν ή ηε ζρέζε ηνπ ζνθηζηηθνχ θηλήκαηνο κε ηε δξακαηηθή πνίεζε ηεο θιαζηθήο επνρήο. Μέζα απφ ηνπο πνηθίινπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ πνιπκέζσλ νη καζεηέο γλσξίδνπλ ηνπο δηαθνξεηηθνχο αλά επνρή θαη πνιηηηζκφ θψδηθεο επηθνηλσλίαο θαη ηαπηφρξνλα έρνπλ πνιιαπιά εξείζκαηα γηα γφληκεο ζπγθξίζεηο κε ηε ζχγρξνλε επνρή. Με ηε βνήζεηα ησλ δηαπνιηηηζκηθψλ ζπγθξίζεσλ, έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηελ εμειηθηηθή πνξεία ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο, ηε ζρεηηθφηεηα ηεο ηζηνξηθήο αιήζεηαο θαη ηε δηαιεθηηθή ζρέζε ησλ πνιηηηζκψλ, αιιά θαη λα πξνρσξήζνπλ ζηελ απνκπζνπνίεζε ηεο αξραηφηεηαο. πλεπψο, γίλνληαη ηθαλφηεξνη λα αληηκεησπίδνπλ θξηηηθά, σο ελεξγνί πνιίηεο, ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ηελ νπνία βηψλνπλ.

122 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αξιοποίθςθ εικονογραφικοφ ςε παραδοςιακζσ και ςε πιο καινοτόμεσ μορφζσ διδαςκαλίασ Σν δηαδίθηπν απνηειεί βαζηθή πεγή εηθνλνγξαθηθνχ (θαη γεληθφηεξα νπηηθν-αθνπζηηθνχ) πιηθνχ. πρλά, σζηφζν, ε αμηνπνίεζή ηνπ ζηε δηδαζθαιία εμαληιείηαη ζε έλα πξσηνβάζκην (απφ ηελ άπνςε αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ) επίπεδν ζπιινγήο εηθφλσλ. Λ.ρ. πξνζθηιή ζέκαηα δηαζεκαηηθψλ εξγαζηψλ είλαη «Οη πεξηπέηεηεο ηνπ Οδπζζέα ζηελ ηέρλε» ή «Ζ ελδπκαζία ζηε κπθελατθή επνρή». Αλάκεζα ζηηο άιιεο αληηξξήζεηο πνπ εγείξνπλ παξφκνηα ζέκαηα είλαη θαη ε κεηάζεζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο απφ ην θείκελν ζηελ εηθφλα θαη απφ ηε ινγνηερλία ζηελ ηζηνξία ηεο ηέρλεο. Χζηφζν, αθφκε θαη απηνχ ηνπ είδνπο νη εξγαζίεο κπνξνχλ λα αμηνπνηήζνπλ πην δεκηνπξγηθά ηηο ΣΠΔ θαη λα γίλνπλ νπζηαζηηθά δηαζεκαηηθέο, αλ δψζνπλ κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζηε ζρέζε εηθφλαο θαη θεηκέλνπ θαη, παξάιιεια, αλ θηλεηνπνηήζνπλ ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή. Λ.ρ. ε ππφζεζε εξγαζίαο ζα κπνξνχζε λα δηαηππσζεί σο εμήο: Να ζπγθεληξσζνχλ εηθφλεο γηα ηηο πεξηπέηεηεο ηνπ Οδπζζέα (ζηνπο «Απνιφγνπο») απφ ηελ αξραία αγγεηνγξαθία ή απφ ηε λεφηεξε θαη ζχγρξνλε ηέρλε (ι.ρ. απφ ηελ αλαγέλλεζε έσο ζήκεξα): (α) θαη λα πιαηζησζνχλ κε ιεδάληεο πνπ αλαδεηθλχνπλ ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ νκεξηθή αθήγεζε ή (β) θαη λα πιαηζησζνχλ κε ιεδάληεο πνπ αλαδεηθλχνπλ ην θχξην ζεκείν απφθιηζεο απφ ηελ νκεξηθή αθήγεζε. Αζθαιψο ην εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πην δεκηνπξγηθά ζην πιαίζην ηεο δηεξεπλεηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο πνιχπιεπξεο επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ καζεηή σο πξνο ην γλσζηηθφ αληηθείκελν. Παξαδείγκαηα: Να ελζαξξπλζεί ε ζπγθξηηηθή αλάγλσζε δχν έξγσλ, ηεο πνηεηηθήο θαη ηεο εηθαζηηθήο ηέρλεο, ηεο ίδηαο ή δηαθνξεηηθψλ επνρψλ. Βι. ηε δηδαθηηθή πξφηαζε 3.4 «Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε, απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιεληζηηθή επνρή (Δλφηεηα V). Να απνηειέζεη ε εηθφλα έλα εξγαιείν γηα ηελ αλαζχζηαζε φςεσλ ηνπ αξραίνπ θφζκνπ. Λ.ρ. ζα κπνξνχζακε λα ζπγθεληξψζνπκε ηηο παξνκνηψζεηο ηεο ξαςσδίαο ε ηεο Οδχζζεηαο θαη ζρεηηθέο αγγεηνγξαθίεο, ψζηε λα κειεηήζνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε λαπηηθή δσή πεξλά ζην νκεξηθφ έπνο. Αληηζηνίρσο, ζα κπνξνχζακε λα ζπγθεληξψζνπκε παξνκνηψζεηο ηεο Ηιηάδαο πνπ αθνξνχλ ζε αζρνιίεο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ή ηνπ αγξνηηθνχ βίνπ θαη ζρεηηθέο αγγεηνγξαθίεο, ψζηε λα θαηαλνήζνπκε φςεηο ηεο νκεξηθήο θνηλσλίαο πνπ εηθνλνγξαθνχληαη κέζα απφ ηηο παξνκνηψζεηο ζην εξσηθφ έπνο. Να αμηνπνηεζεί ην νπηηθν-αθνπζηηθφ πιηθφ ζην πιαίζην κηαο δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο, ψζηε λα δηαγλσζηεί ε ζρέζε ηνπ ζχγρξνλνπ αλαγλψζηε κε ηελ αξραηφηεηα. Λ.ρ. ζέκαηα φπσο «Ζ απήρεζε ηνπ ηξσηθνχ κχζνπ ζηνλ ζχγρξνλν θφζκν» κπνξεί λα απνηειέζνπλ ην

123 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ έλαπζκα γηα λα θαηαγξάςνπκε ηνλ ηξφπν πξφζιεςεο θιαζηθψλ έξγσλ απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ηηο κέξεο καο. Βι. ηελ παξνπζίαζε «ηλεκά Ζ Οδχζζεηα» (ηεο Γήκεηξαο Μήηηα θαη ηνπ Κσλζηαληίλνπ Βαθνπθηζή) < Σα ινγηζκηθά πνιπηξνπηθήο παξνπζίαζεο, ηα εξγαιεία δηθηπαθήο δεκνζίεπζεο, νη δπλαηφηεηεο ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο θαη ηα ινγηζκηθά επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ είλαη θάπνηεο απφ ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο πνπ κπνξεί λα αμηνπνηήζνπλ νη καζεηέο, γηα λα πεξάζνπλ απφ ηελ αλάγλσζε θαη πξφζιεςε ζηε γξαθή θαη δεκηνπξγία. Παξαδείγκαηα: Οη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα αλαδεηήζνπλ ζην δηαδίθηπν ζηνηρεία γηα ηνλ αξραίν Αηγππηηαθφ πνιηηηζκφ θαη κε απηά λα ζπληάμνπλ κηα δηαθεκηζηηθή αθίζα θαη έλα ελεκεξσηηθφ θπιιάδην, ψζηε λα πξνζειθχζνπλ ηαμηδηψηεο λα επηζθεθηνχλ ηελ Αίγππην θαη λα γλσξίζνπλ απφ θνληά ηνλ αξραίν πνιηηηζκφ ηεο [δηαζεκαηηθή εξγαζία ζην πιαίζην δηδαζθαιίαο ηεο ΑΔ γξακκαηείαο απφ κεηάθξαζε (Ζξνδφηνπ Ηζηνξία) θαη ηεο ΝΔ γιψζζαο (Δλφηεηα 10: Γλσξίδσ ηνλ ηφπν κνπ θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηνπ)]. Οη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα νξγαλψζνπλ κηα ζεκαηηθή έθζεζε ζε έλα ςεθηαθφ κνπζείν κε ζέκα ηελ εθπαίδεπζε ησλ λέσλ ζηελ Αξραία Διιάδα. Γηα λα θαηαλνήζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νξγαλψλεηαη κηα ζεκαηηθή έθζεζε, ζα κπνξνχζαλ λα επηθνηλσλήζνπλ κέζσ ειεθηξνληθήο αιιεινγξαθίαο κε ππεχζπλνπο κνπζείσλ ή ζπιινγψλ (βι. Touloumis 2008). Ζ αλάζεζε ζχληαμεο κηαο εηθνλνγξαθεκέλεο ηζηνξίαο κπνξεί λα δψζεη ην έλαπζκα γηα ηελ αλάγλσζε ησλ νκεξηθψλ επψλ ή ηεο εξνδφηεηαο ηζηνξίαο θαη γηα κηα ζπλεξγαηηθή θαη δεκηνπξγηθή έθθξαζε ησλ καζεηψλ ηνπ Γπκλαζίνπ. Ζ δεκνζίεπζε ησλ θαιχηεξσλ εηθνλνγξαθεκέλσλ ηζηνξηψλ ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ζρνιείνπ ή ζην ηζηνιφγην ηεο ηάμεο ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη ην έπαζιν ελφο ελδνζρνιηθνχ δηαγσληζκνχ. Βι. έλα δείγκα εηθνλνγξαθεκέλεο απφδνζεο (εηθφλα 13) κηαο πεξηπέηεηαο ηνπ Οδπζζέα (απφ ηε καζήηξηα ηεο Α Γπκλαζίνπ Ρ.Φ.):

124 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 13 Από τθ κεωρία ςτθν πράξθ: ηελ ελφηεηα V. ν αλαγλψζηεο ζα βξεη ην δηδαθηηθφ ζελάξην 3.4 «Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε, απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιεληζηηθή επνρή.

125 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Οι ΣΠΕ ςτο μάκθμα τθσ λογοτεχνίασ 4.1 Ειςαγωγι. Λογοτεχνικι κεωρία και διδακτικι πρακτικι Μαρία Ακριτίδου Σα εξσηήκαηα πνπ ζέηεη θάζε ινγνηερληθή ζεσξία κπνξνχλ λα θσδηθνπνηεζνχλ σο εμήο (Compagnon 2003, 25): Ση είλαη ε ινγνηερλία; Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηνλ ζπγγξαθέα; Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα; Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηνλ αλαγλψζηε; Πνηα είλαη ε ζρέζε ηεο ινγνηερλίαο κε ηε γιψζζα; Γελ πξφθεηηαη θπζηθά λα επηρεηξήζνπκε εδψ κηα απάληεζε ζε φια απηά. Πξέπεη, σζηφζν, λα ζεκεηψζνπκε φηη ε έξεπλα παξνπζηάδεη ζπρλά ηηο ΣΠΔ λα επεξεάδνπλ δξακαηηθά πνιιά, αλ φρη φια, απφ ηα παξαπάλσ πεδία, κεηαβάιινληαο ηελ έλλνηα ηεο ινγνηερλίαο (κε έκθαζε ζηηο λέεο κνξθέο θεηκεληθφηεηαο), ηελ έλλνηα ηνπ ζπγγξαθέα (απφ ηελ θαιιηηερληθή ηδηνθπία ζηε ζπλεξγαηηθή γξαθή), ηελ έλλνηα ηνπ αλαγλψζηε θαη ηεο αλάγλσζεο (λέεο αλαγλσζηηθέο πξαθηηθέο) θηι. πρλά ηέηνηεο δηαπηζηψζεηο ειέγρνληαη σο αληζηνξηθέο θαη ηερλνθεληξηθέο, θαζψο απνδίδνπλ ζηηο ΣΠΔ ξφιν απνθιεηζηηθνχ θαηαιχηε αιιαγψλ (ζχκθσλα κε ην «απηφλνκν κνληέιν γξακκαηηζκνχ», βι. Δλφηεηα Η, θεθ ), ρσξίο λα ιακβάλνπλ ππφςε άιιεο παξακέηξνπο (ηδενινγηθέο, θνηλσληθέο θηι.) θαη αγλνψληαο ηελ ηζηνξία ηεο ίδηαο ηεο έλλνηαο ηεο ινγνηερλίαο ε ηειεπηαία καο δηδάζθεη φηη ε ινγνηερλία επεξεάδεηαη κελ απφ ηηο αιιαγέο ζηελ ηερλνινγία ηνπ κέζνπ γξαθήο, αιιά κε ηξφπνπο πνιχ πην ζχλζεηνπο απφ φζν πξεζβεχνπλ φζνη ζξελνχλ ην ζάλαηφ ηεο, εμαηηίαο ηεο επηθξάηεζεο ησλ ςεθηαθψλ κέζσλ, θαζψο ε πξαθηηθή ηεο ζπγγξαθήο θαη ηεο αλάγλσζεο είλαη ζπλάκα κηα θνηλσληθή πξαθηηθή πνπ κεηαζρεκαηίδεηαη κελ, δελ εμαξηάηαη, σζηφζν,

126 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απνθιεηζηηθά απφ ην πιηθφ κέζν παξαγσγήο θαη δηάδνζεο (π.ρ. έληππν βηβιίν ή ρεηξφγξαθν ή θαη πξνθνξηθή κεηάδνζε). 22 Σα παξαπάλσ εξσηήκαηα ηίζεληαη εδψ πξνθαηαξηηθά, ελ είδεη εηζαγσγήο ζην δήηεκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο. Ζ ζρέζε βέβαηα ινγνηερληθήο ζεσξίαο θαη δηδαθηηθήο ηεο ινγνηερλίαο δελ είλαη κνλνζήκαληε. 23 Απφ ηνλ ζχλζεην ρψξν ηεο ζεσξίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαίλεηαη λα επηθξαηεί ζηε δηδαθηηθή ηνπ καζήκαηνο κία απφ ηηο βαζηθέο αιιαγέο παξαδείγκαηνο: ε άλνδνο ηνπ αλαγλψζηε. Γηα λα θαηαλνήζνπκε ηελ αιιαγή απηή, βνεζεηηθφ είλαη ην παξαθάησ ζρήκα, πνπ απεηθνλίδεη ηελ πνξεία απφ ηνλ ζπγγξαθέα ζην θείκελν θαη απφ ην θείκελν ζηνλ αλαγλψζηε, ζηε ζχληνκε ηζηνξία ηεο ινγνηερληθήο ζεσξίαο θαηά ηνλ πεξαζκέλν αηψλα. Δηθφλα Ζ ίδηα άιισζηε ξεηνξηθή έρεη ρξεζηκνπνηεζεί ζην παξειζφλ γηα ηε δηαπίζησζε ησλ θηλδχλσλ απφ ην λέν κέζν ηεο ηππνγξαθίαο ή αθφκα θαη απφ ηελ αιιαγή ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ θαη ηε δηάδνζε ηνπ κπζηζηνξήκαηνο θαηά ηνλ 18 ν αη. (βι. θαη Γεκεηξνχιηα 2008). 23 Γηα ηε ζρέζε ζεσξίαο θαη δηδαθηηθήο ηεο ινγνηερλίαο άιισζηε, δελ κπνξνχκε παξά λα ζπκθσλήζνπκε ηνλ Α. Λακπξφπνπιν (2006), πνπ δηαθξίλεη ηηο εμήο ζέζεηο ηεο ζεσξίαο ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο: «α) ε ζεσξία σο πξναηξεηηθφ θαη εππξφζδεθην ζπκπιήξσκα πνπ ζα εκπινπηίζεη θαη ζα αλαλεψζεη ηε δηδαθηηθή, ρσξίο απαξαίηεηα θαη λα ηελ θινλίζεη β) ε ζεσξία σο λνκηκνπνηεηηθφο ιφγνο πνπ έξρεηαη ζπκπιεξσκαηηθά λα εληζρχζεη ή εθ ησλ πζηέξσλ λα επηθπξψζεη ηα πξνηάγκαηα ηεο παηδαγσγηθήο γ) ε ζεσξία σο θαηαζηαιαγκέλε ζνθία, σο απφζηαγκα δηαθφξσλ εξεπλεηηθψλ ζρεδίσλ ή θαη σο απνκεηλάξη ηήο, ίζσο θαη αδχλαηεο, απφπεηξαο ζπγθεξαζκνχ ηνπο δ) ε ζεσξία σο απνζεκαηηθφ πηζαλψλ πξνζεγγίζεσλ ηεο ινγνηερλίαο ή ηνπ πνιηηηζκνχ ε) ε ζεσξία σο έλδεημε φηη θακηά δηδαθηηθή ζηάζε δελ κπνξεί λα πάςεη λα είλαη επηζηεκνινγηθά αηειήο θαη πνιηηηθά αλεπαξθήο, αιιά θαη σο παξφηξπλζε λα απνθεπρζεί ε αδξάλεηα πνπ κηα ηέηνηα αληίιεςε κπνξεί λα επηθέξεη ο) ηέινο, ε ζεσξία σο θνξέαο κεηαζρεκαηηζκνχ θαη κεηεμέιημεο ηνπ ίδηνπ ηνπ δηδαζθφκελνπ αληηθεηκέλνπ». Σν ζχλνιν ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ επηρεηξεί λα αληηκεησπίζεη ηε ζεσξία κε ηνπο δχν ηειεπηαίνπο ηξφπνπο.

127 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αλ θαη πιένλ ζηνλ αθαδεκατθφ ρψξν νη αλαγλσζηηθέο ζεσξίεο ηείλνπλ λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ λέεο πξνηάζεηο θξηηηθήο επεμεξγαζίαο, πνπ ζέηνπλ ζην επίθεληξν φρη κφλν ην ελεξγφ ππνθείκελν ηεο αλάγλσζεο αιιά θαη ηηο ζρέζεηο εμνπζίαο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ιφγσλ εληφο θαη εθηφο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ, ζην ρψξν ηεο δηδαθηηθήο ην ζηνηρείν πνπ ελζσκαηψλεηαη ζηα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ είλαη ην θνηλφ ζεκείν φισλ ησλ αλαγλσζηηθψλ ζεσξηψλ: ν δεκηνπξγηθφο ξφινο Η επικοινωνιακι αντίλθψθ δεν είναι εμφανισ μόνο ςτα Ρρογράμματα Σπουδϊν τθσ Γλϊςςασ αλλά και ςε αυτά τθσ Λογοτεχνίασ. Στθν περίπτωςθ αυτι μετατοπίηεται θ ζμφαςθ από τον ςυγγραφζα ςτον μακθτι ωσ αναγνϊςτθ και ςτθν ανάγνωςθ ωσ μια δυναμικι διαδικαςία, αλλά και ςτον μακθτι ωσ ςυγγραφζα (βλ. Νικολαΐδου 2009, 61). ηνπ αλαγλψζηε, ν νπνίνο αλαιακβάλεη ελεξγεηηθφ ξφιν σο λνεκαηνδφηεο ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ (Καπιάλε & Κνπληνπξά 2004 Γεσξγίνπ 2006). Παξά ηελ εκθαλή θπξηαξρία, σζηφζν, ηεο ζηξνθήο πξνο ηνλ αλαγλψζηε θαη ζηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο, ε αληίιεςε απηή ζπλππάξρεη κε άιιεο, ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν θαηλνηφκεο. Γηα ιφγνπο ζρεκαηνπνίεζεο, κπνξνχκε δηαθξίλνπκε ηηο εμήο πξνζεγγίζεηο (βι. θαη Φξπδάθε 2003, 186 θ.έμ.): Ρίνακασ 7 Ηζηνξηθή πξνζέγγηζε Πνηεηνινγηθή πξνζέγγηζε Παξαδνζηαθφ δηδαθηηθφ πξφηππν Έκθαζε ζην γξακκαηνινγηθφ θέιπθνο: παξάηαμε ζπγγξαθέσλ ζε ρξνλνινγηθή ζεηξά, έληαμε ησλ έξγσλ ζε κηα ζεηξά νκνεηδνχο παξαγσγήο, έκθαζε ζηνλ ινγνηερληθφ θαλφλα, βηνγξαθηζκφο, γξακκαηνινγηθή πξνζέγγηζε. Κέληξν βάξνπο: ν ζπγγξαθέαο. Έκθαζε ζηελ αηζζεηηθή αμία. Κέληξν βάξνπο ην θείκελν θαη ν αλαγλψζηεο, σο παζεηηθφο δέθηεο. χγρξνλν δηδαθηηθφ πξφηππν Νένο ηξφπνο αληίιεςεο ηεο ηζηνξηθφηεηαο: ε ηζηνξηθφηεηα ηεο ινγνηερλίαο σο ζεζκνχ, ε ηζηνξηθφηεηα ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ, ε ηζηνξηθφηεηα ηνπ ζπγγξαθέα, ε ηζηνξηθφηεηα ηνπ εθάζηνηε αλαγλψζηε (Κνπληνπξά 2002). Έκθαζε ζηελ επξχηεξε ηζηνξηθφηεηα ηεο ζηηγκήο πξφζιεςεο αιιά θαη ηεο ζηηγκήο ζπγγξαθήο (εμέηαζε ηνπ γεληθφηεξνπ θνηλσληθνχ ηδενινγηθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ην θείκελν). Κέληξν βάξνπο: ην ηξίπηπρν ζπγγξαθέαο, θείκελν, αλαγλψζηεο ζηελ πιήξε ηζηνξηθή ηνπ δηάζηαζε. Έκθαζε ζηηο δεμηφηεηεο δηεπξπκέλεο αλάγλσζεο, κε εξγαιεία θαη ηεο πνηεηηθήο, θαη ζηελ ηάμε σο ελεξγή αλαγλσζηηθή θνηλφηεηα. ηφρνο: ε θηιαλαγλσζία θαη ε αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηνπ αθεγεκαηηθνχ γξακκαηηζκνχ. Παηγληψδεηο δξαζηεξηφηεηεο αλαγλψξηζεο θαη ηξνπνπνίεζεο ησλ αθεγεκαηηθψλ ζπκβάζεσλ (θεηκελνθεληξηθή αληίιεςε) Γεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε έκθαζε ζηελ απζεληηθφηεηα θαη ηε βησκαηηθφηεηα (επηθνηλσληαθή αληίιεςε). Κέληξν βάξνπο: ν αλαγλψζηεο σο ζπλ-αθεγεηήο θαη ζπλ-

128 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δξκελεπηηθή πξνζέγγηζε Ζ εξκελεπηηθή σο ζχζηεκα θαλφλσλ κε ζηφρν ηελ εμαθξίβσζε ελφο ζηαζεξνχ θαη κνλαδηθνχ λνήκαηνο. Κέληξν βάξνπο: ην θείκελν. ζπγγξαθέαο. Έκθαζε ζηελ εξκελεπηηθή πνιιαπιφηεηα. Ο ξφινο ηνπ εξκελεπηή σο ελεξγνχ ππνθεηκέλνπ παξαγσγήο λνήκαηνο. Κέληξν βάξνπο ην θείκελν φπσο πξνζιακβάλεηαη απφ ηνλ αλαγλψζηε (επηθνηλσληαθή αληίιεςε). Κξηηηθφο πνιηηηζηηθφο γξακκαηηζκφο κε έκθαζε ζηηο ζπκβνιηθέο πξαθηηθέο νξγάλσζεο ηνπ λνήκαηνο. Κέληξν βάξνπο: ν πνιηηηζκφο σο ζεκεησηηθφ ζχζηεκα (θνηλσληθνπνιηηηζκηθή αληίιεςε) θαη σο πεδίν «θαηαζθεπήο» ηαπηνηήησλ. Παξάδεηγκα: Παξαδνζηαθή δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερληθήο ηζηνξηθφηεηαο: Πξηλ απφ ηελ αλάγλσζε έξγσλ ηεο θξεηηθήο αλαγέλλεζεο, ν εθπαηδεπηηθφο δίλεη πιεξνθνξίεο, αληιψληαο θαη απφ ην δηαδίθηπν (αμηνπνηψληαο δειαδή ηηο ΣΠΔ σο βηβιηνζήθε), γηα ηε Βελεηνθξαηία ζηελ Κξήηε θαη δεηήκαηα ηεο βηνγξαθίαο ηνπ Κνξλάξνπ, ή αλαζέηεη αλάινγεο εξγαζίεο. χγρξνλε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερληθήο ηζηνξηθφηεηαο: Πψο ιεηηνχξγεζε ν Δξσηφθξηηνο ζηελ επνρή ηνπ; Ση είδνπο ηζηνξηθνχ αλαγλψζηε εγγξάθεη ην θείκελν εληφο ηνπ; Πνηα ε ηζηνξία ηεο πξφζιεςήο ηνπ; Πφηε θαη γηαηί βξίζθεη ηε ζέζε ηνπ ζηνλ ινγνηερληθφ θαλφλα; (βι. Κνπληνπξά 2002, 355). Δίλαη πξνθαλέο φηη ζηελ πξάμε νη δηδαθηηθέο απηέο πξνζεγγίζεηο δελ ππάξρνπλ αλεμάξηεηα ε κία απφ ηελ άιιε, θαζψο π.ρ. ηα ζηνηρεία ηεο πνηεηηθήο ή ε δηεξεχλεζε ηεο βαζηάο ηζηνξηθφηεηαο ζπληζηνχλ αδηακθηζβήηεηα εξγαιεία θαη ζηελ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ. χκθσλα πάλησο θαη κε ην παξαπάλσ, ελ πνιινίο απινπζηεπηηθφ, ζρήκα, δχν άμνλεο κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ζηε ζχγρξνλε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο, σο πξνο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο: ε αλάπηπμε ηεο θηιαλαγλσζίαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο, θπξίσο κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο αλαγλσζηηθψλ θνηλνηήησλ θαη ηελ παξαγσγή πξνζσπηθνχ ιφγνπ (κνλνηξνπηθνχ ή πνιπηξνπηθνχ) ε θαηαλφεζε, αλάιπζε, εξκελεία ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ηζηνξηθνχ, θνηλσληθνχ πεξηθεηκέλνπ θηι.). Σν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη: πνηνο είλαη ν ξφινο ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο, ζχκθσλα θαη κε ην παξαπάλσ πιαίζην δηδαζθαιίαο;

129 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Τα δφο κείμενα που ακολουκοφν ςε αυτό το ερϊτθμα επιχειροφν να απαντιςουν. Το πρϊτο παρουςιάηει κάποια από τα νζα δεδομζνα που δθμιουργοφν οι ΤΡΕ για τθ ςυγγραφι, τθν πρόςλθψθ και τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ και δίνει βάροσ ςτον τρόπο με τον οποίο μποροφν να ςυμβάλουν οι ΤΡΕ ςτθν ανανζωςθ του μακιματ οσ, κυρίωσ ωσ προσ τθν ανάπτυξθ τθσ δθμιουργικότθτασ και τθσ φιλαναγνωςίασ. Το δεφτερο, με αφετθρία τθν παιδαγωγικι των πολυγραμματιςμϊν και κυρίωσ τθν ζννοια του πολιτιςμικοφ γραμματιςμοφ, δίνει ζμφαςθ ςτον ρόλο των ΤΡΕ ςε ζνα πλαίςιο διδαςκαλίασ τθσ κατανόθςθσ, ανάλυςθσ και ερμθνείασ του λογοτεχνικοφ λόγου και των πολιτιςμικϊν αναπαραςτάςεων Θ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ με θλεκτρονικοφσ υπολογιςτζσ Σοφία Νικολαΐδου ΣΠΕ και Λογοτεχνία: νζα δεδομζνα για τθ ςυγγραφι, τθν πρόςλθψθ και τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ 24 Ζ επηθξάηεζε ησλ ειεθηξνληθψλ κέζσλ θαη ην λέν λνεηηθφ πεξηβάιινλ πνπ απηά δεκηνπξγνχλ επεξεάδνπλ φρη κφλν ηε ζπγγξαθή ηεο έληππεο ινγνηερλίαο, κε ηε ρξήζε ηνπ επεμεξγαζηή απφ ηνπο ζπγγξαθείο (Eco 1997 Sagan, Bazin & Djian1997). Δπεξεάδνπλ επίζεο ηελ πξφζιεςε ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ, θαζψο θαη ηελ παξαγσγή ζεσξεηηθνχ ιφγνπ πνπ ην αθνξά. 25 Οξηζκέλνη κεκςηκνηξνχλ φηη ε επνρή ηεο ηππνγξαθίαο παξαρσξεί ηε ζέζε ηεο ζηελ ειεθηξνληθή επνρή (Kernan 2001 Bloom 2000 Birkets 1997). Ο ζχγρξνλνο αλαγλψζηεο, εζηζκέλνο homo zapiens, εμαξηεκέλνο απφ ηε δηαξθή ελαιιαγή θαλαιηψλ ζηελ νζφλε ηεο ηειεφξαζεο (Postman 1985), πξνζιακβάλεη ηε ινγνηερλία πνιχ δηαθνξεηηθά, ζε ζχγθξηζε κε ηνλ αλαγλψζηε ηνπ 19νπ αηψλα. Σα ςεθηαθά θείκελα επαγγειίδνληαη ηε ζπλαίξεζε ηεο ελδνθεηκεληθφηεηαο (intratextuality) κε ηελ δηαθεηκεληθφηεηα (intertextuality) (Γεκεηξνχιηα 2005), ηελ αζπλέρεηα, ηελ θεηκεληθή ξεπζηφηεηα, ηε δνκηθή επειημία. Σα ππεξθείκελα 26 θαη ηα πνιπηξνπηθά θείκελα πξνηείλνπλ έλα δηαθνξεηηθφ, δηαδξαζηηθφ θαη δπλακηθφ, 24 Βι. Νηθνιαΐδνπ 2009, φπνπ ζπδεηείηαη δηεμνδηθά ην ζέκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ζηελ Διιάδα, ηελ Αγγιία θαη ηηο ΖΠΑ, παξνπζηάδνληαη θαη εμεηάδνληαη ιεπηνκεξψο ζρεηηθά ζελάξηα δηδαζθαιίαο. 25 Βι. Bolter 2006, ηδίσο ην θεθάιαην «Ζ θξηηηθή ζεσξία ζε έλαλ λέν ρψξν γξαθήο», επίζεο Landow & Delany Γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ φξνπ θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ππεξθεηκέλνπ, βι. Bush 1991, Nelson 1974, Nelson 1992.

130 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ επηθνηλσληαθφ κνληέιν ζπγγξαθήο θαη πξφζιεςεο ηεο ινγνηερλίαο. Παξάιιεια, πξνηείλνπλ έλα δηαθνξεηηθφ είδνο αλαγλσζηηθήο πξνζέγγηζεο θαη ζεσξεηηθνχ ιφγνπ γηα ηε ινγνηερλία. Βέβαηα, ζηνηρεία ππεξθεηκεληθήο δνκήο θαη κνξθήο κπνξνχκε λα αληρλεχζνπκε θαη ζε έληππα έξγα, θπξίσο ζε κνληεξληζηέο ή κεηακνληέξλνπο ζπγγξαθείο, νη νπνίνη αμηνπνίεζαλ ην ζηνηρείν ηνπ παηγλίνπ ζηα θείκελά ηνπο. 27 κσο ην ινγνηερληθφ ππεξθείκελν είλαη έληνλα δηαδξαζηηθφ. Πξνυπνζέηεη ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπ αλαγλψζηε, γηα λα δηαβαζηεί (Νηθνιαΐδνπ & Γηαθνπκάηνπ 2001 θαη Γηαθνπκάηνπ 2002). Δκβιεκαηηθφ θαη θιαζηθφ πηα ππεξινγνηερληθφ έξγν ζεσξείηαη ην Afternoon ηνπ Michael Joyce (1987). Σν ζπγθεθξηκέλν έξγν ζπλδπάδεη ηε κπζνπιαζηηθή ηέρλε, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ έληππε ινγνηερλία, κε ηε δηαδξαζηηθφηεηα ελφο πεξηπεηεηψδνπο παηρληδηνχ: πξνυπνζέηεη εμνηθείσζε κε ηελ αλάγλσζε ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή θαη δεμηφηεηεο πινήγεζεο ζε ππεξθείκελν. Σν Afternoon δελ αθεγείηαη κηα ζπγθεθξηκέλε ηζηνξία. Απηή είλαη ε ζεκειηψδεο δηαθνξά ηνπ απφ ινγνηερληθά θείκελα πνπ έρνπλ γξαθηεί γηα λα ηππσζνχλ ζην ραξηί. Ο αλαγλψζηεο, παηψληαο θνπκπηά θαη απαληψληαο ζε εξσηήκαηα, δηακνξθψλεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ αλαγλσζηηθή δηαδξνκή. Θα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε φηη, ζηελ πεξίπησζε ηνπ Afternoon, δελ ππάξρεη θαζφινπ ηζηνξία. Τπάξρνπλ κφλν αλαγλψζεηο (Bolter 2006). Ζ ζεκαία θάζε επεηζνδίνπ, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηφ εληάζζεηαη ζηε δπλακηθή δνκή ηνπ έξγνπ, εμαξηάηαη απφ ην πνχ βξηζθφηαλ ν αλαγλψζηεο πξηλ θαη πνχ ζα κεηαβεί ζηε ζπλέρεηα (Douglas 2000). Σν ππεξθείκελν ζπρλά πηνζεηεί δνκηθέο αξρέο θαη αθεγεκαηηθέο ηερληθέο, ηηο νπνίεο ζπλδένπκε κε ηε κνληεξληζηηθή ή ηε κεηακνληέξλα κπζνπιαζία: εζσηεξηθφ κνλφινγν, κεηαηφπηζε ηεο αθεγεκαηηθήο γσλίαο, παιίλδξνκεο θηλήζεηο ζηνλ αθεγεκαηηθφ ρξφλν. Αλ ε αθήγεζε ησλ γεγνλφησλ ζε ρξνλνινγηθή ζεηξά κνηάδεη λα 27 Βι. γηα παξάδεηγκα, Υ. Λ. Μπφξρεο, Άπαληα πεδά (εηζαγ., κηθξ.,ζρφιηα Α. Κπξηαθίδεο, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, 2005), Ζ. Cortasar, Σν Κνπηζφ (Αζήλα: Δμάληαο, 1988), Μ. Pavic, Dictionary of Khazars (Νέα Τφξθε: Knopf, 1988), T. Pynchon, V, (Λνλδίλν: Jonathan Cape, 1963), T. Pynchon, Gravity s Rainbow (Νέα Τφξθε: Penguin, 1995), J. Joyce, Οδπζζέαο (κηθξ.. Καςάζθεο, Αζήλα: Κέδξνο, 1990), L. Sterne, The life and opinions of Tristam Shandy, gentleman, (I. Watt, επηκ., Βνζηφλε: Houghton Mifflin, 1965). Δηδηθά ν Μπφξρεο, ζε νξηζκέλεο ζχγρξνλεο κειέηεο, ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηαδηθηπαθή ινγνηερλία «φπνπ ν αλαγλψζηεο κεηέρεη ελεξγά». Βι. Sassón-Henry 2007, φπνπ εμεξεπλάηαη ε ζρέζε ηνπ ζπγγξαθέα κε ην δηαδίθηπν, ην YouTube, ηα ηζηνιφγηα θαη ηα ζπλαθή. Βι. επίζεο Rollason 2004, (πξνζπειάζηεθε: 15 Ηαλνπαξίνπ 2008). Βι. επίζεο ηελ ππφ έθδνζε ζπιινγή δνθηκίσλ απφ ηνλ Bucknell University Press, κε ηίηιν Cy-Borges, ε έθδνζε ηεο νπνίαο αλακελφηαλ κέζα ζην 2008, ζχκθσλα κε ηνλ Cohen 2008.

131 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απνηειεί ηνλ «θπζηθφ» ηξφπν δηήγεζεο, ε θπζηθή αθεγεκαηηθή ηάμε έρεη ππνλνκεπηεί ήδε απφ ηελ νκεξηθή Οδχζζεηα. Οη εγθηβσηηζκνί, αλάδξνκεο θαη πξφδξνκεο αθεγήζεηο πνπ πεξηέρεη ην ζπγθεθξηκέλν έπνο αλαδηακνξθψλνπλ ηε ρξνλνινγηθή ζεηξά ηεο αθήγεζεο, κε ηνλ ηξφπν πνπ ζα ζπλαληήζνπκε πνιχ αξγφηεξα ζηα ππεξθείκελα (Bakker 1999). Έηζη ινηπφλ, ε ππεξινγνηερλία (hyperliterature) παξνπζηάδεη κε εκθαλή ηξφπν ζηελ νζφλε ηνπ ππνινγηζηή ηερληθέο νξγάλσζεο θαη δηαζάιεπζεο ηεο αθεγεκαηηθήο ηάμεο, νη νπνίεο είραλ ήδε αλαπηπρζεί ζηελ έληππε ινγνηερλία. Παξά ηαχηα, ην ςεθηαθφ κέζν νξίδεη ηνλ ηξφπν πξφζιεςεο: ε ππεξθεηκεληθή κπζνπιαζία πξνζιακβάλεηαη σο de facto αλακφξθσζε ηεο έληππεο κπζνπιαζίαο. Σν ππεξθείκελν ζπρλά παξνπζηάδεηαη απφ ηε θχζε ηνπ σο επαλαζηαηηθφ. Οη ζπλερείο παξαβηάζεηο ηεο αθεγεκαηηθήο θαη ρξνληθήο αθνινπζίαο, ε δπλακηθή δνκή θαη ε ειαζηηθφηεηα ζηνλ ρψξν θαηαλννχληαη σο πξνζπάζεηεο ππνλφκεπζεο δνκψλ θαη ηξφπσλ, ηνπο νπνίνπο ε έληππε παξαδνζηαθή ινγνηερλία θαίλεηαη λα επηδνθηκάδεη. Ζ ππεξθεηκεληθή δνκή επλνεί ηε δηαθιαδσηή αθήγεζε θαη ηελ πνιπεπίπεδε αλάπηπμε ηεο εμηζηφξεζεο. Σν ινγνηερληθφ ππεξθείκελν θαηαξγεί ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο έληππεο ινγνηερλίαο, ηε κνλνθξαηνξία ηνπ ιφγνπ. Δλζσκαηψλεη εηθφλεο, γξαθηθά, ήρν, θίλεζε, βίληεν. ηε δηαδηθηπαθή εθδνρή ηνπ ν ινγνθεληξηθφο ραξαθηήξαο ηεο ινγνηερλίαο ππνρσξεί θαη δίλεη ηε ζέζε ηνπ ζηε ζπλνκηιία ησλ ηερλψλ. Σα ινγνηερληθά ππεξθείκελα ζπαλίσο έρνπλ γξακκηθή κνξθή θαη ζπαλίσο αθνινπζνχλ γξακκηθή αθήγεζε. πρλά απνηεινχλ πξντφληα ζπλεξγαζίαο: δεκηνπξγνχληαη απφ πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ ζπγγξαθείο. Δπηηξέπνπλ ηελ ακθίδξνκε επηθνηλσλία θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ ην ζηνηρείν ηεο αιιειεπίδξαζεο. Ζ αλαγλσζηηθή δηαδξνκή πνπ ζα αθνινπζήζεη ν δηαδηθηπαθφο αλαγλψζηεο κηα δεδνκέλε ζηηγκή είλαη κνλαδηθή. Καζψο ε ππεξθεηκεληθή δνκή είλαη ξεπζηή, θάζε αλαγλσζηηθή δηαδξνκή δίλεη κνξθή ζε δηαθνξεηηθέο εθδνρέο ηνπ ππεξθεηκέλνπ. Ζ ππεξινγνηερλία βξίζθεηαη ζαθψο έμσ απφ ηνλ ινγνηερληθφ θαλφλα, ν νπνίνο απνηειεί ην θχξην αληηθείκελν ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ζηε ζρνιηθή ηάμε. Παξά ηαχηα, νξίδεη κηα δπλακηθή ηάζε ηεο ζχγρξνλεο ινγνηερλίαο θαη εγθαηληάδεη έλα λέν είδνο αλάγλσζεο, ην νπνίν δελ κπνξεί λα απνπζηάδεη απφ ηηο αλαγλσζηηθέο πξνζιακβάλνπζεο ησλ καζεηψλ (Bruce & Hogan 1998 επίζεο Cope & Kalantzis 2000).

132 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αιιά νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ επίζεο ζηελ πνιπζηξσκαηηθή πξφζιεςε θαη ηελ αλάδεημε ηνπ παηγληψδνπο ραξαθηήξα ηεο έληππεο ινγνηερλίαο. Ο επεμεξγαζηήο επλνεί ηνλ πεηξακαηηζκφ κε ηηο ιέμεηο θαη ηε δνκή ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ, αλαδεηθλχνληαο ζηνηρεία ηεο πνηεηηθήο ηνπο. Δπίζεο επλνεί ηηο δηνξζψζεηο θαη ηηο επάιιειεο γξαθέο θαηά ηε δεκηνπξγηθή γξαθή. Απηέο θαηαδεηθλχνπλ θαιχηεξα απφ θαζεηί άιιν ζηνπο καζεηέο ηε ζπγγξαθηθή κεραλή, ηνλ δφιν θαη ηα ηερλάζκαηά ηεο. Ζ κεηαγξαθή ελφο ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ κε ηε βνήζεηα ησλ πνιπκέζσλ αλαδεηθλχεη ηε ζπλνκηιία ηερλψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θαη ηε ζπλεξγαζία ησλ αηζζήζεσλ γηα ηελ πξφζιεςή ηνπ. Ζ ηερλνινγία είλαη, θαηαξρήλ, εξγαιείν. Έρεη ήδε δηακνξθψζεη έλα λέν λνεηηθφ πεξηβάιινλ θαη ηνλ ηξφπν πξφζιεςεο ηεο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ καο πεξηβάιιεη. Ζ ζπγγξαθή, ε αλάγλσζε θαη ε κειέηε ηεο ινγνηερλίαο δε βξίζθνληαη έμσ απφ φια απηά ην αληίζεην Σο πϊσ, πότε και το γιατί μιασ επιλογισ Αλ κειεηήζνπκε ηα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα πνπ αθνξνχλ ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο, αμηνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ θαη βξίζθνληαη αλαξηεκέλα ζε αγγιφθσλνπο θαη ειιελφθσλνπο εθπαηδεπηηθνχο θφκβνπο, νδεγνχκαζηε ζηνπο αθφινπζνπο ζπιινγηζκνχο. 28 Αιιαγή ζηάζεσλ θαη όρη δεμηνηήησλ Απφ ηελ εμέηαζε ησλ αγγιφθσλσλ θαη ησλ ειιελφθσλσλ εθπαηδεπηηθψλ θφκβσλ θαη ησλ νηθείσλ ζελαξίσλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο, ηεθκαίξεηαη φηη ε ρξήζε θαηλνηφκσλ εξγαιείσλ δε ζπλεπάγεηαη αληίζηνηρε θαηλνηφκν πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο. Αληηζέησο, εληνπίδνληαη αξθεηέο πεξηπηψζεηο εθπαηδεπηηθψλ θφκβσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ζελαξίσλ ζηα νπνία ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ιεηηνπξγεί άθξσο ζπληεξεηηθά, ζρεδφλ νπηζζνδξνκηθά. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε ηερλνινγία δίλεη ην πξφζρεκα, ελίνηε ην άιινζη, γηα θπγφθεληξεο αλαγλψζεηο, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχλ ην ινγνηερληθφ θείκελν σο πξφζρεκα θαη αθνξκή: ην θέληξν ηνπ καζήκαηνο 28 Γηα ηελ θαηαινγνγξάθεζε, παξνπζίαζε θαη θξηηηθή ησλ δηδαθηηθψλ πξνηάζεσλ πνπ αθνξνχλ ην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο θαη βξίζθνληαη αλαξηεκέλα ζε αγγιφθσλνπο θαη ειιελφθσλνπο εθπαηδεπηηθνχο θφκβνπο, βι. Νηθνιαΐδνπ 2009.

133 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κεηαθηλείηαη ζην ηζηνξηθνθνηλσληθφ πεξηθείκελν ή ζην γξακκαηνινγηθφ πιαίζην, ην λφεκα ηνπ θεηκέλνπ ζκηθξχλεηαη θαη κνλνδξνκείηαη, νη ακθηζεκίεο απαιείθνληαη. Ζ εηθφλα θαη ν ήρνο αληί λα πνιιαπιαζηάδνπλ ηνπο αλαπαξαζηαηηθνχο θψδηθεο ηνπ έξγνπ θαη λα ζπλνκηινχλ κε ην θείκελν, ην εηθνλνπνηνχλ, πεξηνξίδνληαο ηε δπλακηθή δξαζηηθφηεηά ηνπ. Με βάζε ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαλεξφ πσο απηφ πνπ πξνυπνηίζεηαη γηα κηα αλαλεσηηθή πξνζέγγηζε ηνπ αληηθεηκέλνπ δελ είλαη ε αιιαγή δεμηνηήησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ, αιιά, θπξίσο, ε αιιαγή ζηάζεσλ. Πξνζαξκνγή ησλ ηερλνινγηθώλ εξγαιείσλ ζην παξαδνζηαθό δαζθαινθεληξηθό κνληέιν Παξά ην γεγνλφο φηη, φπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ ηηο δηδαθηηθέο πξνηάζεηο, ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην καζεηνθεληξηθφ κνληέιν θαη ηελ επνηθνδνκεηηθή κάζεζε, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο γίλεηαη θαλεξή, ηφζν απφ ηα θχιια εξγαζίαο φζν θαη απφ ηηο πξνηεηλφκελεο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα βήκαηα ηεο δηδαζθαιίαο, ε ηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα πξνζαξκφζνπλ ηηο ΣΠΔ ζην παξαδνζηαθφ δαζθαινθεληξηθφ κνληέιν. Απηφ απνδεηθλχεη: α) φηη ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν είλαη αθφκα ηζρπξφ θπξίσο αιιά φρη κφλν ζηελ ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, β) φηη ε ηερλνινγία είλαη νπδέηεξε φζνλ αθνξά ηελ εθπαηδεπηηθή ηδενινγία θαη ηελ παηδαγσγηθή πξάμε. Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία δε ζπλεπάγεηαη αιιαγή ζηάζεο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο νχηε απηφκαηε εηζαγσγή θαηλνηνκηψλ. Σν αληίζεην. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί πξνο επίξξσζε παξαδνζηαθψλ δηδαθηηθψλ κνληέισλ θαη παηδαγσγηθψλ αληηιήςεσλ. Ο ηζρπξφο ξπζκηζηηθφο ξφινο ηνπ δηδάζθνληα παξακέλεη, ζε πνιιά ζελάξηα, ζηαζεξφο. Γηαδίθηπν: πνιπηξνπηθό σο κέζν, κνλνηξνπηθό σο δηδαθηηθή πξνζέγγηζε Μηα πνιπηξνπηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ αληηθεηκέλνπ, ζα εζηίαδε ζηελ πνιπηξνπηθή παξνπζίαζε ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ θαη ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε άιισλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ πέξαλ ηνπ γισζζηθνχ (Kress & van Leeuwen 2001). Ζ εμέηαζε ησλ ζελαξίσλ δηδαζθαιίαο κάο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη, αθφκα θαη ζηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο έρνπκε πνιπηξνπηθή παξνπζίαζε θαη πξνζέγγηζε ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ, ηα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα παξακέλνπλ κνλνηξνπηθά σο πξνο ηελ εζηίαζε ηεο αλάγλσζεο. Ζ ινγνηερλία απνηειεί κάζεκα ινγνθεληξηθφ ζηνλ

134 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ππξήλα ηνπ, κε απνηέιεζκα ε έκθαζε λα δίλεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηε γιψζζα. Αθφκα θαη φηαλ ε παξνπζίαζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ νξγαλψλεηαη κέζα απφ ηε ζπλχπαξμε δηαθνξεηηθψλ ζεκεησηηθψλ ζπζηεκάησλ, δελ εμεηάδεηαη ην δηαθνξεηηθφ ζεκαζηαθφ θνξηίν ην νπνίν ν θάζε ηξφπνο ζπλεηζθέξεη ζηελ πνιπηξνπηθή εθδνρή ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ. Ο ινγνθεληξηθόο ππξήλαο ηνπ καζήκαηνο αλέγγηρηνο από ηηο ΣΠΔ Ο ηζρπξφο ινγνθεληξηθφο ππξήλαο ηνπ καζήκαηνο είλαη θαη ν βαζηθφο ιφγνο εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ νη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο σο δφισκα ή άξηπκα θαη ιηγφηεξν σο ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δηδαζθαιίαο. Έηζη ινηπφλ, ζε αξθεηά ζελάξηα, ε ινγνθεληξηθή δηδαζθαιία νινθιεξψλεηαη ζηε ζρνιηθή ηάμε θαη ζηε ζπλέρεηα αξηχλεηαη κε ηηο ΣΠΔ ζην εξγαζηήξην ησλ ππνινγηζηψλ. Έηζη, νη ΣΠΔ δε ζπλεηζθέξνπλ ζε έλα λέν ηξφπν πξφζιεςεο θαη αλάγλσζεο ηεο ινγνηερλίαο, αιιά ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο σο πεγή άληιεζεο πιεξνθνξηψλ θαη σο επνπηηθφ πιηθφ γηα έλα ινγνηερληθφ θείκελν, ην νπνίν έρεη ήδε δηδαρζεί ζηελ ηάμε, ζην πιαίζην ηεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο. Δπθαηξηαθή δηδαζθαιία, ζηελ ώα ηνπ αλαιπηηθνύ πξνγξάκκαηνο Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο, θπξίσο φζνλ αθνξά ηα ειιελφθσλα ζελάξηα δηδαζθαιίαο αιιά φρη κφλν, γίλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ επθαηξηαθά θαη επηρεηξείηαη ζηελ ψα ηνπ ΑΠ, φηαλ πεξηζζεχεη ρξφλνο απφ ην ζρνιηθφ πξφγξακκα. Με ηνλ ηξφπν απηφ ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ κέλεη κεηέσξε, αζπλερήο θαη ρσξίο παηδαγσγηθφ ή επηζηεκνληθφ ζαθή ζηφρν. κσο ε ηερλνινγία δελ είλαη απιφ άξηπκα ή δφισκα ηεο δηδαζθαιίαο, φπσο ζπρλά παξνπζηάδεηαη ζηα δηδαθηηθά ζελάξηα, αιιά έλα κέζν γηα ηελ πξφζιεςε ηνπ πνιπηξνπηθνχ ραξαθηήξα ηεο ινγνηερλίαο, έλα κέζν γηα δηάβαζκα θαη (δεκηνπξγηθφ) γξάςηκν, δειαδή έλα κέζν γξακκαηηζκνχ. Ζ λέα θεηκεληθή θαη επηθνηλσληαθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ δεκηνπξγήζεθε κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ δελ κπνξεί λα κέλεη εθηφο ηεο ζπζηεκαηηθήο θαη θξηηηθήο πξνζέγγηζήο ηεο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο. 29 ην πιαίζην απηφ, θάζε δηδαθηηθφ ζελάξην δε ζα 29 Ζ επξχηαηε δηάδνζε ηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ ζηε ζχγρξνλε ηερλνινγηθψο πξνζαλαηνιηζκέλε θνηλσλία δελ κπνξεί λα αγλνεζεί απφ ην ζρνιείν. Βι. Bruce & Hogan 2000, επίζεο Cope & Kalantzis

135 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απνηειεί μεθνκκέλε επηζηεκνληθά θαη παηδαγσγηθά πξφηαζε, ε νπνία αλαπηχζζεηαη ζηε κεζφξην ηνπ Π θαη εθαξκφδεηαη πεξηζηαζηαθά, αιιά κέξνο ελφο επξχηεξνπ παηδαγσγηθνχ ζρεδίνπ, ην νπνίν αμηνπνηεί ηηο ΣΠΔ γηα ην ινγνηερληθφ γξακκαηηζκφ ησλ καζεηψλ Πρόταςθ Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο δεκηνπξγεί πξνζδνθίεο γηα κηα θαηλνηφκα, πην ζπκκεηνρηθή, ζεζκηθή αλάγλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ ζηε ζρνιηθή ηάμε, νη νπνίεο ηηο πην πνιιέο θνξέο, φπσο δηαπηζηψζεθε, δελ εθπιεξψλνληαη. Απηφ νθείιεηαη ζηελ ηάζε ησλ δηδαζθφλησλ λα πξνζαξκφδνπλ ηα εξγαιεία ηεο δηδαζθαιίαο, αθφκα θαη απηά πνπ ζεσξνχληαη ζρεηηθψο πξσηνπνξηαθά, ζε έλα είδνο «γξαθεηνθξαηηθήο» 30 πξνζέγγηζεο, ε νπνία ηνπο είλαη πεξηζζφηεξν νηθεία. κσο νη ΣΠΔ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο έηζη, ψζηε λα αλαδεηρζνχλ ζπζηαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ, ηα νπνία ζπρλά παξαγλσξίδνληαη ή, αθφκα ρεηξφηεξα, αθαιαηψλνληαη, φηαλ εμεηάδνληαη κε ζηελά θηινινγηθφ ηξφπν. Αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή γηα ηε δεκηνπξγηθή γξαθή Ζ ρξήζε ησλ λέσλ επηθνηλσληαθψλ ηερλνινγηψλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ζα κπνξνχζε, αληί λα εθηξέπεηαη ζηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ζηελ αλαζχζηαζε ηνπ πεξηθεηκεληθνχ πιαηζίνπ ηνπ έξγνπ, λα αμηνπνηείηαη γηα ηε δεκηνπξγηθή γξαθή, δειαδή γηα ηελ εξαζηηερληθή αλάπιαζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ. Ζ αλαγλσζηηθή θαη δηδαθηηθή απηή ηαθηηθή δελ έρεη ζηφρν ηελ θαηαζθεπή πςειήο ινγνηερλίαο ή ηε κεηαηξνπή ησλ καζεηψλ ζε ζπγγξαθείο θάζε άιιν. Σα καζεηηθά θαηαζθεπάζκαηα αζθαιψο ζα ππνιείπνληαη, ζε ζχγθξηζε κε ηε ινγνηερληθφ θείκελν ή ην ινγνηερληθφ χθνο, ην νπνίν απνηειεί ηε ζπγγξαθηθή αθνξκή. κσο ε δεκηνπξγηθή γξαθή (νπιηψηεο 1995), ηδηαίηεξα ε δεκηνπξγηθή γξαθή πνπ αμηνπνηεί ηνλ επεμεξγαζηή ζπλεπψο νξγαλψλεη ηηο πνιιαπιέο εθδνρέο ηνπ θεηκέλνπ, αλαδεηθλχεη ηε ξεπζηφηεηά ηνπ, απνθαιχπηεη κε δηαθάλεηα ηε Γηα ηνλ θξηηηθφ ςεθηαθφ γξακκαηηζκφ ζηα δεδνκέλα ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ, βι. Κνπηζνγηάλλεο Γηα ηνλ φξν βι. νπιηψηεο 1995.

136 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζπγγξαθηθή δηαδηθαζία θαη ηε ζπγγξαθηθή κεραλή θαη επλνεί ηελ απνζηαζηνπνίεζε ηνπ ζπγγξαθέα απφ ην θείκελφ ηνπ κέζσ ηεο νζφλεο, δηδάζθεη πνιιά θαη ζεκαληηθά πξάγκαηα γηα ηε ινγνηερλία, ηελ θαηαζθεπή θαη ηε ιεηηνπξγία ηεο ζηνπο καζεηέο. Αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή γηα ηελ αλάδεημε ηνπ παηγληώδνπο ραξαθηήξα ηεο ινγνηερλίαο αιιά θαη ηνπ παηγληώδνπο ραξαθηήξα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Ζ ινγνηερλία είλαη ε κφλε απφ ηηο ηέρλεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηφζν θνηλφρξεζην πιηθφ: ηε γιψζζα. Ζ ζεκλνπξεπήο θαη ζνβαξνθαλήο πξνζέγγηζε ηεο ινγνηερλίαο ζηεξεί απφ ην αληηθείκελν έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο θφξκαο ηνπ αιιά θαη ηεο πξφζιεςήο ηνπ, ην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ παηγλίνπ. Ο επεμεξγαζηήο θαη ε ξεπζηή κνξθή πνπ ραξίδεη ζην ινγνηερληθφ θείκελν πξνζθέξεηαη γηα ηελ αλάδεημε ηνπ παηγληψδνπο ραξαθηήξα ηεο ινγνηερλίαο. Αληηθαηαζηάζεηο ιέμεσλ ζηνλ ζπληαγκαηηθφ ή ηνλ παξαδεηγκαηηθφ άμνλα, θαηαζηξνθή θαη επαλαζπλαξκνιφγεζε ηεο δνκήο ηνπ θεηκέλνπ, ρξσκαηηζκφο ιέμεσλ θ.ά.π. κπνξνχλ λα θαηαδείμνπλ φηη ε ινγνηερλία είλαη έλα lego πνπ θαηαζθεπάδεηαη κε νηθεία πιηθά. ζν αλαθαηαζθεπάδεη θαλείο απηφ ην lego, φζν παίδεη κε ηηο πνιιαπιέο εθδνρέο θαη δπλαηφηεηέο ηνπ, ηφζν θαιχηεξα θαηαλνεί ηνπο κεραληζκνχο θαηαζθεπήο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο ινγνηερλίαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ, νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ηηο ηερληθέο θαηαζθεπήο ηνπ ινγνηερληθνχ λνήκαηνο θαη ηε δξαζηηθφηεηα ηεο ινγνηερληθήο γιψζζαο. Αμηνπνίεζε ησλ πνιπκέζσλ γηα ηελ θαηαζθεπή πνιπηξνπηθώλ ινγνηερληθώλ θεηκέλσλ Ζ γιψζζα ηεο ινγνηερλίαο είλαη πακθάγα. Χο γισζζηθφ ζχζηεκα θαηαβξνρζίδεη θαη πεξηέρεη φινπο ηνπο άιινπο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο (νπηηθφ, αθνπζηηθφ, θηλαηζζεηηθφ θηι.). Ζ ρξήζε ησλ πνιπκέζσλ βνεζά ζηε κεηαθνξά ησλ γισζζηθψλ ηξφπσλ ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ζε άιινπο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο, θαηαδεηθλχεη ηε δξαζηηθφηεηα ηεο ινγνηερληθήο γιψζζαο θαη αλαδεηθλχεη ην νιηζηηθφ κνληέιν πξφζιεςεο θαη παξάζηαζεο ηνπ θφζκνπ, ην νπνίν θαηαζθεπάδεη ε ινγνηερλία. ρη κφλν απηφ: ιεηηνπξγεί παηγλησδψο θαη ηελ ίδηα ζηηγκή δηδαθηηθά, θαζψο μεβηδψλεη ηε ινγνηερληθή κεραλή θαη κεηαθέξεη ηηο ηερληθέο θαη ηα γισζζηθά ηερλάζκαηά ηεο ζηηο ηερληθέο θαη ηα ηερλάζκαηα άιισλ κέζσλ, νπηηθναθνπζηηθψλ, ηα νπνία ζπλνκηινχλ κε ην ινγνηερληθφ θείκελν. ηελ πεξίπησζε απηή ειινρεχεη ν θίλδπλνο ηεο

137 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ εηθνλνγξάθεζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ηεο ζκίθξπλζεο ηνπ πνιχζεκνπ, ξεπζηνχ, ινγνηερληθνχ λνήκαηνο. Παξά ηαχηα, ε πνιπκεζηθή παξνπζίαζε ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ απφ ηνπο καζεηέο ή απφ εηδήκνλεο κε ζηφρν ηε ζρνιηθή αλάγλσζε αλαδεηθλχεη πηπρέο ηεο εηθνλνπνηίαο, ηεο κνπζηθφηεηαο, ηεο θσλεηηθήο απφδνζεο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ, αιιά θαη ηνλ εζσηεξηθφ ηνπ ξπζκφ, κε ηνλ πιένλ έθηππν ηξφπν. Τπεξθείκελν: κηα λέα κνξθή νξγάλσζεο θαη παξάζηαζεο ηνπ ινγνηερληθνύ θεηκέλνπ Σν γεγνλφο φηη νη καζεηέο είλαη ζπλήζσο πεξηζζφηεξν ηερλνινγηθψο γξακκαηηζκέλνη, ζε ζχγθξηζε κε ηνπο θηινιφγνπο ηνπο, εληζρχεη ηελ ηερλνθνβία ησλ δεχηεξσλ θαη αξθεηά ζπρλά ηνπο απνηξέπεη απφ ηε ρξήζε ςεθηαθψλ κέζσλ ζηε δηδαζθαιία. κσο ε κεγάιε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ηελ ηερλνινγία κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζην κάζεκα. Ο θηιφινγνο δελ είλαη απαξαίηεην λα έρεη γλψζεηο ηερληθνχ, γηα λα πξνηείλεη ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο. Μπνξεί λα ζπλεξγαζηεί κε ηνλ δηδάζθνληα ηεο πιεξνθνξηθήο ή λα παξαπέκςεη, θαηφπηλ ζπλελλφεζεο, ζε απηφλ ηνπο καζεηέο ηνπ γηα ηερληθή ππνζηήξημε. Ζ κεηαγξαθή ελφο ζπκβαηηθνχ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ απφ έληππε κνξθή ζε ππεξθεηκεληθή ζέηεη νξηζκέλα βαζηθά δεηήκαηα. Καζψο ε ζεηξηαθή αλάπηπμε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ράλεηαη ζηελ ππεξθεηκεληθή δηάηαμε ηνπ ιφγνπ, νη καζεηέο ζα πξέπεη λα απνθαζίζνπλ ηελ αλαδηνξγάλσζε ηεο αθεγεκαηηθήο δνκήο έηζη, ψζηε λα δεκηνπξγεζεί έλα ειαζηηθφ θαη πνιπεπίπεδν ππεξθείκελν. Παξαηεξνχκε φηη ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο κπνξεί λα κεηαζηξαθεί απφ ηελ αλαζχζηαζε ηνπ ηζηνξηθνθνηλσληθνχ πιαηζίνπ παξαγσγήο ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ, ην νπνίν απαληά ζηα νηθεία αγγιφθσλα θαη ειιελφθσλα δηδαθηηθά ζελάξηα, ζηελ θαηάδεημε ηνπ κεραληζκνχ ηεο ζπγγξαθήο θαη ηεο νξγάλσζεο ηνπ αθεγεκαηηθνχ ιφγνπ, ζηελ αμηνπνίεζε ησλ γισζζηθψλ ηερλαζκάησλ θαη ηνπ αθεγεκαηηθνχ δφινπ έηζη, ψζηε ε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε έλα ζπκκεηνρηθφ πιαίζην, κε θηιειεχζεξν ηξφπν, κε ζηφρν φρη κφλν ηελ πξφζιεςε αιιά θαη ηελ παξαγσγή ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ.

138 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ύγρξνλε θαη αζύγρξνλε επηθνηλσλία, ειεθηξνληθά εκεξνιόγηα αλάγλσζεο (blogs): ηξόπνη θαηαζθεπήο εηθνληθώλ αλαγλσζηηθώλ θνηλνηήησλ ησλ καζεηώλ ρεδφλ φια ηα ζελάξηα δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο παξαγλσξίδνπλ κηα βαζηθή δπλαηφηεηα πνπ πξνζθέξεη ε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο: ηελ ελίζρπζε ηεο επηθνηλσλίαο ζε ζρνιηθφ, δηαζρνιηθφ θαη εμσζρνιηθφ επίπεδν. Σν ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ε δπλαηφηεηα ζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο αιιά θαη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο απφ ηνπο καζεηέο ηζηνινγίνπ αλάγλσζεο (blog) κπνξνχλ, κε ηελ θαηάιιειε θαζνδήγεζε θαη ελίζρπζε απφ ηνλ δηδάζθνληα, λα νδεγήζνπλ ζηελ αλάπηπμε εηθνληθψλ αλαγλσζηηθψλ θνηλνηήησλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε ζπδήηεζε ησλ καζεηψλ γηα ηε ινγνηερλία δε γίλεηαη επθαηξηαθά ή κφλν ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ καζήκαηνο, αιιά απιψλεηαη ζηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν. Ζ δπλαηφηεηα δεκνζίεπζεο ηεο αλαγλσζηηθήο αληίδξαζεο ή ησλ ζπγγξαθηθψλ πνλεκάησλ ησλ καζεηψλ, ηα νπνία γξάθνληαη ζηα ρλάξηα δνζκέλσλ ινγνηερληθψλ έξγσλ, ραξίδνπλ ζηα καζεηηθά θείκελα επηθνηλσληαθφ ζηφρν θαη επηθνηλσληαθή πξννπηηθή, εληζρχνληαο ηε γισζζηθή θξεζθάδα ηνπο. Σν πην ζεκαληηθφ φκσο είλαη φηη εθπαηδεχνπλ ηνπο καζεηέο θαη ζηνπο δπν ξφινπο, απηφλ ηνπ ζπγγξαθέα θαη απηφλ ηνπ αλαγλψζηε, ελαιιάμ, πξνζθέξνληαο θαη ζηνπο δχν απηνχο ξφινπο δεκφζηα έθθξαζε. Σν ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν κπνξεί επίζεο λα αμηνπνηεζεί θαη γηα ηελ επαθή ησλ καζεηψλ κε ζχγρξνλνπο ινγνηέρλεο. Ζ πξφηαζε γηα κηα θαηλνηφκα, πην νπζηαζηηθή θαη πην ζπκκεηνρηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κεηαθέξεη ην θέληξν βάξνπο ηνπ καζήκαηνο απφ ηελ αλαζχζηαζε ηνπ γξακκαηνινγηθνχ πιαηζίνπ θαη ηε θηινινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ ζηε δεκηνπξγηθή γξαθή, κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή. ην επηινγηθφ ηκήκα ηεο παξνχζαο κειέηεο, πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηνπ επεμεξγαζηή γηα ιεθηηθά θαη δνκηθά παίγληα, ηα νπνία αλαδεηθλχνπλ ηνπο ηξφπνπο θαηαζθεπήο ηνπ ινγνηερληθνχ λνήκαηνο. Δπίζεο πξνηείλεηαη ε ρξήζε ησλ πνιπκέζσλ γηα ηελ θαηαζθεπή πνιπηξνπηθψλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ, θαζψο θαη ε αλακφξθσζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ, κε βάζε ηε λέα ππεξθεηκεληθή δνκή. Σέινο, πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηεο ηζρπξήο επηθνηλσληαθήο

139 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δπλαηφηεηαο ηεο ηερλνινγίαο, ε νπνία κέλεη ζρεδφλ αλεθκεηάιιεπηε ζε φια ηα δηδαθηηθά ζελάξηα, αγγιφθσλα θαη ειιελφθσλα. Με ηνλ ηξφπν απηφ, δεκηνπξγείηαη κηα εηθνληθή καζεηηθή αλαγλσζηηθή θνηλφηεηα, ε νπνία δεκνζηεχεη θηινινγηθά θαη ινγνηερληθά θείκελα ζηνλ παγθφζκην ηζηφ. Οη καζεηέο εκπιέθνληαη ζε απζεληηθέο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο, παξάγνπλ ηφζν σο αλαγλψζηεο φζν θαη σο δνθηκαδφκελνη ζπγγξαθείο γισζζηθφ πιηθφ θαη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο, έμσ απφ ηνλ πεξηνξηζκέλν ζρνιηθφ ρψξν θαη ρξφλν, κε θνηλφ αληηθείκελν ζπδήηεζεο ηε ινγνηερλία. πκπεξαζκαηηθά, αλ πξνζεγγίζνπκε ηε ινγνηερλία κε ιηγφηεξεο αγθπιψζεηο θαη πεξηζζφηεξε παηγληψδε νξκή, αλ παξαγθσλίζνπκε ηε θηινινγηθή ζνβαξνθάλεηα, ε νπνία εθπνξεχεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απφ αλαγλσζηηθή ακεραλία, αλ πξνζαλαηνιηζηνχκε ζηελ αλαγλσζηηθή απφιαπζε θαη φρη ζηε θηινινγηθή δηδαρή, ηφηε πηζαλφλ ε ηερλνινγία λα ρξεζηκνπνηεζεί σο γθάδη θαη φρη σο θξέλν ζ απηήλ ηελ ηδηφηππε ζεζκηθή αλάγλσζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ, ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη ζηε ζρνιηθή ηάμε θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ. Από ηε ζεσξία ζηε δηδαθηηθή πξάμε Με ηελ αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κπνξνχκε λα έρνπκε άκεζε πξφζβαζε ζε ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο, ινγνηερληθά αξρεία, ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ειεθηξνληθέο πεγέο, ζπκθξαζηηθνχο πίλαθεο ιέμεσλ, αιιά θαη ζηηο ηζηνζειίδεο ησλ ίδησλ ησλ ζπγγξαθέσλ. Αθίζεο, θσηνγξαθίεο, ζρέδηα, πίλαθεο δσγξαθηθήο, βίληεν, αλαγλψζεηο ή κεινπνηήζεηο θεηκέλσλ, κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ θαη λα αιηεπζνχλ κε επθνιία, λα ςεθηνπνηεζνχλ θαη λα εληαρζνχλ κε παηγληψδε θαη επθάληαζην ηξφπν ζην κάζεκα. Με ηνλ ηξφπν απηφ ν καζεηήο αζθείηαη ζηελ επηινγή, ηνλ έιεγρν θαη ηε δηαθξίβσζε ηεο δηαδηθηπαθήο πιεξνθνξίαο. πκκεηέρεη ελεξγεηηθά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, παξάγεη πξνζρεδηαζκέλν πξνθνξηθφ ιφγν, ζεκεηψζεηο θαη ζπλερή γξαπηφ ιφγν ζε απζεληηθέο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο. Ζ κάζεζε γίλεηαη βησκαηηθή, πξάγκα πνπ απνηειεί δεηνχκελν γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αληηθεηκέλνπ. Με κία πξνυπφζεζε: Αλ κεηξάκε ηνλ ζρνιηθφ ρξφλν κε ην ρξνλφκεηξν θη απηφ ζπρλά καο επηβάιιεηαη απφ ηε δηδαθηέα χιε ηέηνηεο πξνζπάζεηεο δελ ηειεζθνξνχλ. ηελ πεξίπησζε πνπ νη καζεηέο εξγάδνληαη νκαδηθά, δηεξεπλνχλ κφλνη ηνπο ηηο πεγέο

140 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θαη παξάγνπλ ζθέςε θαη ιφγν δηθφ ηνπο, ν ζρνιηθφο ρξφλνο πνπ απαηηείηαη είλαη κεγαιχηεξνο. Ζ ρξήζε ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ γηα ηε δηδαζθαιία αληηθεηκέλσλ δηαθνξεηηθψλ απφ απηφ ηεο πιεξνθνξηθήο ζεκαίλεη «απψιεηα ρξφλνπ», κε ηε ζπκβαηηθή έλλνηα ηνπ φξνπ. κσο φ,ηη ράλνπκε ζε απφιπηνπο αξηζκνχο, ην θεξδίδνπκε ζε εκβάζπλζε. Αλ δε ρξεζηκνπνηήζνπκε ην δηαδίθηπν θαη ηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ζαλ απιφ δφισκα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά σο ζπγγξαθηθφ εξγαιείν, σο ηξφπν εηζαγσγήο ησλ καζεηψλ ζηε θηινινγηθή έξεπλα ησλ πεγψλ θαη ζηελ παξαγσγή θξηηηθνχ θαη δεκηνπξγηθνχ ιφγνπ θαη, θπξίσο, σο ηξφπν καζεηηθήο εξγαζίαο θαη ζπλεξγαζίαο, ηφηε ζα αμηνπνηήζνπκε ηηο πςειέο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ε ηερλνινγία γηα ηε δηδαζθαιία ελφο ηφζν ζχλζεηνπ θαη ηδηφηππνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, ε δηδαζθαιία ηνπ νπνίνπ αλαπηχζζεηαη ζηε κεζφξην επηζηήκεο θαη ηέρλεο. 4.3 ΣΠΕ και διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ ςτο πλαίςιο του κριτικοφ γραμματιςμοφ Μαρία Ακριτίδου Αλ ε αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθήο ζθέςεο είλαη ε κία δηάζηαζε ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ, ε άιιε είλαη ε αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο. ην θείκελν πνπ αθνινπζεί ζα δνχκε αλαιπηηθφηεξα απηήλ ηελ άιιε δηάζηαζε, κε νξγαλσηηθφ άμνλα απηφλ ηνπ πνιηηηζκηθνχ γξακκαηηζκνχ. Ζ πξφηαζε γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο πνπ πξνεγήζεθε δίλεη έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο ελζπλαηζζεηηθήο θαληαζίαο, ηελ αιιαγή ηνπ ξφινπ ηνπ καζεηή απφ παζεηηθφ δέθηε ζε ελεξγφ ππνθείκελν θαη, παξάιιεια, ζηελ παηγληψδε αλάδεημε ησλ ηξφπσλ θαηαζθεπήο ηνπ ινγνηερληθνχ λνήκαηνο. πλδπάδεη επνκέλσο ζηνηρεία ηφζν ηεο θεηκελνθεληξηθήο (δηδαζθαιία ηεο «γξακκαηηθήο»/πνηεηηθήο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκεληθνχ είδνπο) θαη επηθνηλσληαθήο αληίιεςεο (έκθαζε ζηνλ καζεηή σο αλαγλψζηε θαη ζπγγξαθέα, βι. ζρεηηθφ ζελάξην Λνγνηερληθφ εξγαζηήξην. Αζχγρξνλε επηθνηλσλία καζεηψλ κε ινγνηέρλε θαη πξνεηνηκαζία ινγνηερληθήο εθδήισζεο), φζν θαη ηεο λέαο ηζηνξηθήο πξνζέγγηζεο, (π.ρ. κε ηελ πξφηαζε γηα εηζαγσγή ηνπ καζεηή ζηε θηινινγηθή έξεπλα ησλ πεγψλ κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδηθηχνπ, βι. θαη ζρεηηθφ ζελάξην Κ.Π. Καβάθε, «Ηζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθφ αξρείν ηνπ πνηεηή). Δπηζεκαίλεηαη, ζπλάκα, ν θίλδπλνο πνπ θξχβνπλ νη ΣΠΔ, αλ δελ αμηνπνηεζνχλ ζην πιαίζην ζχγρξνλσλ δηδαθηηθψλ

141 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξαθηηθψλ: ε επηθαλεηαθή ρξήζε ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο γηα ιφγνπο εληππσζηαζκνχ ρσξίο αλαζηνραζηηθή δηάζεζε, 31 ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο ελφο είδνπο γξακκαηνινγηθήο εγθπθινπαίδεηαο, αθήλνληαο αλέγγηρην ηνλ ινγνθεληξηθφ ραξαθηήξα ηνπ καζήκαηνο θηι. Μπνξνχκε, επνκέλσο, λα δηαθξίλνπκε θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ καζήκαηνο ηεο ινγνηερλίαο ηηο ηξεηο εθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ (βι. θαη Νηθνιαΐδνπ 2009, ), φπσο έρνπλ αλαπηπρζεί θαη ζε άιια ζεκεία ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ (βι ελδεηθηηθά.δλφηεηα Η, θεθ Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ). Αμηνπνίεζε ζε παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο ζηνηρείνπ εληππσζηαζκνχ αιιά θαη σο βηβιηνζήθεο πιεξνθφξεζεο, θαζψο θαη γηα ηε ζπγγξαθή θαη δεκνζίεπζε καζεηηθψλ εξγαζηψλ. Οη ΣΠΔ αμηνπνηνχληαη σο κηα δξαζηεξηφηεηα ζπκπιεξσκαηηθή ηεο ζπλήζνπο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο. Αμηνπνίεζε ζε πην θαηλνηόκεο κνξθέο δηδαζθαιίαο λένο γξακκαηηζκόο Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο εξγαιείνπ ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο θαη σο κέζνπ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ: νη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή (δεκηνπξγηθνχ, απζεληηθνχ, βησκαηηθνχ) ιφγνπ, κνλνηξνπηθνχ ή πνιπηξνπηθνχ θαη ζε δηεξεπλεηηθέο, ζπλεξγαηηθέο θαηά πξνηίκεζε, δξαζηεξηφηεηεο. Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην πιαίζην ηνπ θξηηηθνύ λένπ γξακκαηηζκνύ θαη ηεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθήο πξνζέγγηζεο Οη ΣΠΔ σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ αιιά θαη σο ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο ινγνηερλίαο, σο λέα γιψζζα θαη σο θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή λνεκαηνδνηηθή πξαθηηθή. Οη ΣΠΔ δελ εληάζζνληαη ζηελ ππάξρνπζα δηδαθηηθή πξαθηηθή σο κέζν εκπινπηηζκνχ αιιά πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ ηειεπηαία εθδνρή ζπλδέεη ηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο κε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ (βι. Δλφηεηα Η, θεθ. 2.5 Ο ππνινγηζηήο σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη νη πνιπγξακκαηηζκνί) θαη ηεο Κξηηηθήο Παηδαγσγηθήο. Έθθξαζε απηνχ ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ είλαη ε έκθαζε ζην κάζεκα ηεο ινγν- 31 Παξάδεηγκα ζα ήηαλ κηα δηδαζθαιία πνπ ζηνρεχεη ζηελ παξαγσγή πνιπηξνπηθνχ θεηκέλνπ απφ ηνπο καζεηέο/ηξηεο, δίλεη φκσο έκθαζε ζην ηειηθφ πξντφλ (ρξψκαηα, εηθφλεο θηι.) θαη φρη ζηε δηαδηθαζία ζπγγξαθήο (δειαδή ζην πεξηερφκελν ησλ θεηκέλσλ) θαη ζχλζεζεο ησλ δηαθφξσλ ζεκεησηηθψλ ηξφπσλ ζην πιαίζην ελφο επηθνηλσληαθνχ γξαθηθνχ ζρεδηαζκνχ.

142 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηερλίαο σο κάζεκα πνιηηηζκηθνχ γξακκαηηζκνχ, κηα πξφηαζε πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ρψξν ησλ Πνιηηηζκηθψλ πνπδψλ (Παζραιίδεο 2002). Ζ πξνζέγγηζε απηή εθιακβάλεη ηνλ πνιηηηζκφ σο «το ςυνολικό πεδίο παραγωγισ νοιματοσ. Ζνα πεδίο ριηικά ετερογενζσ, λόγω τθσ πλατιάσ ποικιλίασ των κοινωνικϊν εμπειριϊν, ρόλων και ςχζςεων που ςυνκζτουν τθν κοινωνικι ηωι, και ταυτόχρονα ςπαραςςόμενο από τισ αςφμφωνεσ και αλλθλοαντικρουόμενεσ αναπαραςτάςεισ, αξιολογιςεισ και ιδεολογίεσ που δθμιουργοφνται ςτο πλαίςιο των κοινωνικϊν και πολιτικϊν ανιςοτιτων, ανταγωνιςμϊν και ςυγκροφςεων. Είναι μζςα ς αυτό το ετερόκλθτο, εγγενϊσ ανταγωνιςτικό, αλλά και δυναμικό, διαρκϊσ μεταςχθματιηόμενο πεδίο, το άμεςα ςυνυφαςμζνο με τισ ποικίλεσ μορφζσ και ςχζςεισ εξουςίασ, ανιςότθτασ και ανταγωνιςμοφ, που διαμορφϊνονται αλλά και που διεκδικοφνται και διακυβεφονται κακθμερινά τόςο οι ατομικζσ όςο και οι ςυλλογικζσ ταυτότθτεσ, τα υποκείμενα, με άλλα λόγια, του φφλου, τθσ φυλισ, του ζκνουσ, τθσ τάξθσ, τθσ πολιτικισ» (Ραςχαλίδθσ 2002, 321). ηφρνη ηνπ πνιηηηζκηθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη, αλάκεζα ζε άιινπο, νη εμήο (Απνζηνιίδνπ θ.ά. 2003): Ζ θαιιηέξγεηα ζχλζεησλ (πνιπηξνπηθψλ) γξακκαηηζκψλ θαη ε απνκάθξπλζε απφ ηελ απνθιεηζηηθή δηδαζθαιία ηνπ ινγνηερληθνχ θαλφλα, κε άλνηγκα ηνπ καζήκαηνο θαη ζε άιια είδε θεηκέλσλ, φπσο ηα θφκηθο, ην ζέαηξν, ν θηλεκαηνγξάθνο θηι. 32 Ζ αμηνπνίεζε ηεο παξαπάλσ πνηθηιίαο θεηκέλσλ, φρη κφλν γηα ηε δηεχξπλζε ησλ γλσζηηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ νξηδφλησλ, αιιά θαη πξνθεηκέλνπ λα αλαπηπρζεί ε θξηηηθή θαη ηαπηφρξνλα δεκηνπξγηθή ζρέζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ κε ην ζχγρξνλν θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ, πνπ ζα επηηξέπεη ηνλ αλαζηνραζκφ πάλσ ζηηο θνηλσληθέο αμίεο, ηνπο ξφινπο, ηηο ζρέζεηο θαη ηνπο ζεζκνχο. Ζ ζπκβνιηθή ελδπλάκσζε θαη ε πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο ησλ καζεηψλ. Έηζη, δξαζηεξηφηεηεο, ιφγνπ ράξε, θαηαλφεζεο θεηκέλνπ ζηνρεχνπλ φρη κφλν ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ζεκαηηθήο θαη ηεο επηθαλεηαθήο δνκήο αιιά θαη ζηε δηεξεχλεζε ησλ άδεισλ φςεσλ θαη ησλ ζησπψλ ηνπ δξαζηεξηφηεηεο δηαθεηκεληθήο (intertexutal) αλάγλσζεο ζηνρεχνπλ φρη κφλν ζηε ζχγθξηζε ζέκαηνο θαη εθθξαζηηθψλ κέζσλ αιιά θαη ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ηζηνξηθφηεηαο ησλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ θαη ηελ ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ εκπιαηζησκέλσλ ηξφπσλ ινγνηερληθήο κεηνπζίσζεο ηεο βησ- 32 ην ζεκείν απηφ ν ρψξνο ησλ Πνιηηηζκηθψλ πνπδψλ θαίλεηαη λα ζπλαληά ηελ Παηδαγσγηθή ησλ Μέζσλ / Media Studies θαη ηελ έκθαζε ζηνλ νπηηθναθνπζηηθφ γξακκαηηζκφ / κηληηαθή ηθαλφηεηα / media literacy, βι. ελδεηθηηθά ηηο πξσηνβνπιίεο νπηηθναθνπζηηθήο παηδείαο ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Οπηηθναθνπζηηθψλ Μέζσλ <

143 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κέλεο εκπεηξίαο 33 ηέινο, εληάζζνληαη ζην κάζεκα δξαζηεξηφηεηεο δηακεζηθήο (intermedial) αλάγλσζεο, δειαδή δξαζηεξηφηεηεο ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο θαη αληηπαξάζεζεο κεηαθνξψλ ελφο έξγνπ ζε άιια ζεκεησηηθά κέζα (π.ρ. ελφο κπζηζηνξήκαηνο ζε θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία). Πνηνο είλαη ν ξφινο, επνκέλσο, ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο, ζχκθσλα θαη κε ηελ παηδαγσγηθή νπηηθή ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ θαη ησλ πνιηηηζκηθψλ ζπνπδψλ; Βαζηθφ ζηνηρείν θαη κέζν επίηεπμεο ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ απνηειεί, αλάκεζα ζηα άιια, θαη ε παξαγσγή πξνζσπηθνχ ιφγνπ (Υνληνιίδνπ 2002) είδακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην πψο απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε δεκηνπξγηθή ρξήζε ησλ ΣΠΔ θαη κε ηε ζπγθξφηεζε αλαγλσζηηθψλ θνηλνηήησλ. Απηφ πνπ πξέπεη λα ηνλίζνπκε θαη ζε απηφ ην ζεκείν, είλαη φηη, ζχκθσλα κε ην παξαπάλσ πιαίζην, θαλέλα θείκελν δελ είλαη αζψν θαη δελ παξάγεηαη ελ θελψ έηζη, θαη ε παξαγσγή πξνζσπηθνχ ιφγνπ απφ ηνπο καζεηέο θαη ηηο καζήηξηεο πνιιέο θνξέο ηείλεη λα ζπκκνξθψλεηαη κε θαζηεξσκέλεο εξκελεπηηθέο παξαδφζεηο. Αληίζεηα, πξνθεηκέλνπ λα αλαπηπρζνχλ θξηηηθά εγγξάκκαηα ππνθείκελα, είλαη απαξαίηεην λα αληηκεησπίζνπλ νη καζεηέο/ηξηεο θξηηηθά θάζε παξαγσγή ιφγνπ, αθφκα θαη ηνπ δηθνχ ηνπο: κε άιια ιφγηα, απηφ πνπ πξνηείλεηαη είλαη ε αληηκεηψπηζε ηεο θάζε αλαγλψζηξηαο σο ελφο ηζηνξηθά θαη θνηλσληθά εληνπηζκέλνπ ππνθεηκέλνπ (Απνζηνιίδνπ 2002). 34 Εικόνα Γεληθά, νη δξαζηεξηφηεηεο ζην κάζεκα, ζχκθσλα κε ην πξφηππν ησλ Πνιπγξακκαηηζκψλ, αθνινπζνχλ 4 ζηάδηα: Σνπνζεηεκέλε πξαθηηθή, Αλνηρηή δηδαζθαιία, Κξηηηθή πιαηζίσζε, Μεηαζρεκαηηζηηθή πξαθηηθή (Υαηδεζαββίδεο 2003). 34 Πξβι. θαη Υνληνιίδνπ (2006), φπνπ πξνηείλεηαη λα πηνζεηεζεί σο κέξνο ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο θαη ε επίγλσζε ηεο αλαγλσζηηθήο καο ηζηνξίαο, ε νπνία ζπκπεξηιακβάλεη έλα ζχλζεην πιέγκα εκπεηξηψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ αλαγλσζηηθή κλήκε.

144 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Απηφ έρεη σο ζπλέπεηα ηελ παξαδνρή φηη ε (ινγνηερληθή) αλάγλσζε θαη ζπλαθφινπζε παξαγσγή εξκελεπηηθνχ ή βησκαηηθνχ ιφγνπ δελ είλαη κηα άρξνλε θαη ηδενινγηθά νπδέηεξε πξαθηηθή. Ζ ρξήζε ΣΠΔ ζην πιαίζην απηήο ηεο πξαθηηθήο εληάζζεηαη ζε έλα πιέγκα ηζηνξηθψλ θαη θνηλσληθψλ παξακέηξσλ πψο ρξεζηκνπνηνχλ, γηα παξάδεηγκα, ηηο ΣΠΔ κηθξνί αλαγλψζηεο δηαθνξεηηθνχ πνιηηηζκηθνχ ππφβαζξνπ, ηη είδνπο αμίεο θαη ζηεξεφηππα θέξεη ν θάζε ζεκεησηηθφο ηξφπνο πνπ επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηήζεη ην παηδί, ηη είδνπο ηαπηφηεηεο ζπγθξνηνχληαη θαη ζπγθξνχνληαη ζην πεδίν ηεο ςεθηαθήο δηακεζνιάβεζεο θ.ν.θ.; Οη ΣΠΔ, σζηφζν, ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο δελ εμαληινχληαη ζε κέζν δεκηνπξγηθήο γξαθήο, ζπλεξγαηηθήο εξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο απνηεινχλ, θπξίσο, ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ. ηελ θαξδηά κηαο ηέηνηαο νπηηθήο βξίζθεηαη ε ζπλάθεηα κέζνπ θαη αλαπαξάζηαζεο, φρη ζχκθσλα κε έλα αηηηνθξαηηθφ κνληέιν (π.ρ. ηεο θνηλφηνπεο αληίιεςεο φηη ην κέζν θαζνξίδεη ην κήλπκα) αιιά κε βάζε ηελ αλάδεημε ησλ ηδενινγηθψλ θαη πνηεηνινγηθψλ κεραληζκψλ λνεκαηνδφηεζεο θαη ζπγθξφηεζεο ηαπηνηήησλ εληφο ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ. Αληηθείκελν αλάιπζεο γίλεηαη ε ίδηα ε αλαπαξάζηαζε σο ζεκείσζε (ζεκεησηηθφο ηξφπνο) θαη ιέμε-θιεηδί ε αθεγεκαηηθφηεηα, σο έλαο απφ ηνπο ηξφπνπο πνπ λνεκαηνδνηνχκε ηνλ θφζκν (αιιά θαη ηνλ εαπηφ καο) ε αθήγεζε γίλεηαη αληηιεπηή σο κηα θσδηθνπνηεκέλε δξαζηεξηφηεηα, πνπ δελ αληαλαθιά, αιιά δηακνξθψλεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα. χκθσλα κε απηφ ην ζεσξεηηθφ πιαίζην, ε ηερλνινγία, ην θάζε κέζν, παιαηφ ή λέν, δελ είλαη πνηέ ηδενινγηθά νπδέηεξν. Ζ ηερλνινγία ηεο γξαθήο ελ πξνθεηκέλσ, λνείηαη ζε ζπλάξηεζε πξνο ηα θνηλσληθά, πνιηηηζκηθά, πνιηηηθά θαη ηδενινγηθά ζπκθξαδφκελα ζηα νπνία βξίζθεηαη εληαγκέλε. Παξάιιεια ε ίδηα ε έλλνηα ηεο ηερλνινγίαο, φπσο άιισζηε θαη ηεο ινγνηερλίαο, ηζηνξηθνπνηείηαη. Σφζν ηα ηερλνινγηθά κέζα φζν θαη ηα ινγνηερληθά θείκελα (κε ηνλ φξν απηφλ ελλνείηαη θάζε ινγνηερληθφ ζεκεησηηθφ ζπκβάλ, π.ρ. θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, βι. θαη Υνληνιίδνπ 2002 Walsh 2006) δελ αληηκεησπίδνληαη σο άρξνλεο, δηαθαλείο θαη ζηαζεξέο νληφηεηεο αιιά σο βαζηά ηζηνξηθνί θνξείο αμηψλ. Ζ εξκελεπηηθή, επνκέλσο, ηεο ππνςίαο αμηνινγεί παξακέηξνπο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ θαη ην κέζν, ηελ πιηθή ηερλνινγία ηνπ θεηκέλνπ (Walsh 2006 Hayles 2004). Με απηά ηα δεδνκέλα ζα κπνξνχζακε λα επαλαδηαηππψζνπκε ηελ ηειεπηαία απφ ηηο ηξεηο δηδαθηηθέο εθδνρέο πνπ ζεκεηψζακε παξαπάλσ σο εμήο:

145 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο κε έκθαζε ζηνπο δηαθνξεηηθνχο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο νξγάλσζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ζην δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν ηεο ηερλνινγίαο ηεο γξαθήο (είηε απηή είλαη ην έληππν, ην ςεθηαθφ κέζν θηι.), αιιά θαη ηελ αλάιπζε ησλ επξχηεξσλ ιφγσλ (discourses) πνπ δνκνχλ, ξεηά ή άξξεηα, ην θείκελν. Μηα ηέηνηα δηδαθηηθή πξαθηηθή απνθεχγεη ηελ ηερλνθεληξηθή ξεηνξεία, 35 πνπ ζέιεη π.ρ. ηνλ ςεθηαθφ ιφγν λα αιιάδεη άξδελ ην ινγνηερληθφ θείκελν, θαη δίλεη βάξνο ζηηο αθεγεκαηηθέο, ηερλνινγηθέο θαη άιιεο ηξνπηθφηεηεο ηνπ θεηκέλνπ σο κεραληζκνχο ζχλζεζεο θαη παξαγσγήο λνήκαηνο, ελψ παξάιιεια αλαδεηθλχεη ηνλ αλαγλψζηε σο ελεξγφ ηζηνξηθφ ππνθείκελν. Ζ απμεκέλε πξνζνρή ζηηο ηερλνινγηθέο ζπκβάζεηο ηεο ζχλζεζεο ησλ θεηκέλσλ, ζηελ ηδενινγηθή ηνπο ρξήζε ζηα πιαίζηα εγγξάκκαησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ θαη ζηελ πνηθηινκνξθία (ζπγρξνληθή θαη δηαρξνληθή) ησλ ίδησλ ησλ αλαγλσζηηθψλ πξαθηηθψλ, κπνξεί λα αλνίμεη λένπο δξφκνπο ζηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο. 36 Ζ πξαθηηθή απηή δελ αληηηίζεηαη ζηελ αλάπηπμε ηεο θηιαλαγλσζίαο ή ζηε κειέηε ηεο ινγνηερληθφηεηαο. Αμηνπνηεί ηα εξγαιεία ηεο εξκελεπηηθήο, ηεο αθεγεκαηνινγίαο θηι. αθξηβψο γηα λα εληζρχζεη ηελ αλαγλσζηηθή ηαπηφηεηα σο θξηηηθή ηαπηφηεηα θαη εληάζζεη ζε απηφ ην πιαίζην θξηηηθήο επίγλσζεο ηηο δεκηνπξγηθέο θαη παηγληψδεηο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο π.ρ. ηε ζπλεξγαηηθή γξαθή αθεγήζεσλ. Αο δνχκε, θιείλνληαο, έλα παξάδεηγκα. Πψο ζα ιεηηνπξγήζεη ζηελ πξάμε κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε, φηαλ ε ηάμε βξεζεί αληηκέησπε κε ηελ αηρκή ηνπ δφξαηνο ηνπ ςεθηαθνχ ινγνηερληθνχ πεδίνπ, ην ππεξθείκελν (νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ νπνίνπ πεξηγξάθεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην); Παξάδεηγκα πξνζέγγηζεο ππεξθεηκεληθήο ινγνηερλίαο: «ειέγρνπκε ην είδνο ηεο αλάγλσζεο πνπ καο ππαγνξεχεη ην θείκελν [ ] αλ δειαδή είλαη γξακκηθή, ηεζιαζκέλε ή ππεξθεηκεληθή, ηελ πιαηζίσζε ηεο εηθφλαο θ.ά. Δθφζνλ ε αλάγλσζε είλαη ππεξθεηκεληθή, ειέγρνπκε ην είδνο ησλ ζπλδέζκσλ θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο, ψζηε λα θαηαλνήζνπκε ην πψο θαη θαηά πφζν ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαζθεπή ηνπ λνήκαηνο. Παξάιιεια ζρνιηάδνπκε ηνπο ινηπνχο ηξνπηζκνχο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ 35 Πξέπεη, σζηφζν, λα ζεκεησζεί, φηη ζην πεδίν ηεο ζεσξίαο ηεο ινγνηερλίαο, ππάξρεη κηα θίλεζε, ζηνλ γεξκαληθφ θπξίσο αθαδεκατθφ ρψξν, πνπ ζπζηνηρεί κε ηε κείδνλα ζέζε ηεο εγγξακκαηνζχλεο θαη δίλεη έκθαζε ζηηο επηπηψζεηο ηνπ παξάγνληα ηεο ηερλνινγίαο ηεο επηθνηλσλίαο ζηε κνξθή θαη ζην πεξηερφκελν ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ, αιιά θαη ζηε ιεηηνπξγία ηεο ινγνηερλίαο εληφο ηνπ ζχγρξνλνπ δηθηχνπ κεηαβίβαζεο πιεξνθνξηψλ, βι. ελδεηθηηθά Giesecke (2002). 36 Βι. ελδεηθηηθά ηε δηδαθηηθή πξφηαζε γηα δηδαζθαιία θφκηθο ζηελ Α Γπκλαζίνπ (Παζραιίδεο 2004).

146 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ειεθηξνληθή αθήγεζε, φπσο ηνλ ήρν, ηελ θίλεζε, ηα εθέ θ.ά.» (Μνπιιά 2010). Δμεηάδνπκε, επηπιένλ, φρη κφλν ηηο ζπκβάζεηο θαη ηηο ηερληθέο, αιιά επηρεηξνχκε λα αλαγλψζνπκε θξηηηθά ηνπο ηξφπνπο αλαπαξάζηαζεο ζε ζρέζε κε αμίεο, πνιηηηζκηθά ζηεξεφηππα θαη ην είδνο ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο πνπ δηαπξαγκαηεχνληαη. Μηα ηέηνηα ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δηαπίζησζε φηη ην είδνο ηεο θπβεξλνινγνηερλίαο δελ είλαη εληαίν ηα πεξηζζφηεξα, κάιηζηα, ινγνηερληθά ππεξθείκελα δελ αληαπνθξίλνληαη ζε απηά πνπ επαγγειίδεηαη ε λέα ςεθηαθή επνρή, θαζψο ε ειεπζεξία ηνπ αλαγλψζηε απνδεηθλχεηαη νπζηαζηηθά κηα ςεπδαίζζεζε, εθφζνλ «ν ζπγγξαθέαο έρεη ζρεδηάζεη θαη απνθαζίζεη εθ ησλ πξνηέξσλ ηηο δηαδξνκέο πνπ ζα αθνινπζήζεη ν αλαγλψζηεο, έζησ ζπλδπαζηηθά θαη ηπραία» θαη νη πηζαλέο αλαγλσζηηθέο δηαθιαδψζεηο είλαη πεπεξαζκέλεο, φπσο θαη ζε κεηακπζνπιαζηηθά θείκελα ηεο έληππεο ινγνηερλίαο (Γεκεηξνχιηα 2009, 31-32). Ζ αλαγλσζηηθή ζέζε ππνθεηκέλνπ πνπ θαηαζθεπάδνπλ ηα ππεξθεηκεληθά ινγνηερληθά έξγα, επνκέλσο, ζπλήζσο απέρεη πνιχ απφ ηνλ αλαγλψζηε ζπλ-ζπγγξαθέα θαη ζπλδεκηνπξγφ. 37 Σελ παξαπάλσ θξηηηθή δξαζηεξηφηεηα, κπνξεί λα αθνινπζήζεη κηα δεκηνπξγηθή, πνπ ζα βάιεη ηα ίδηα ηα παηδηά ζηε ζέζε ζπγγξαθέα ππεξθεηκεληθήο ινγνηερλίαο ζηελ πεξίπησζε απηή φρη κφλν εμνηθεηψλνληαη κε έλα λέν ινγνηερληθφ είδνο (ή ηνπιάρηζηνλ κε κηα λέα ηξνπηθφηεηα ηνπ ινγνηερληθνχ ιφγνπ) αιιά βξίζθνληαη νη ίδηνη ζηε ζέζε ηνπ παξαγσγνχ, θαηαλννχλ ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη δεκηνπξγηθά (βι. θαη έλα παξάδεηγκα ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα). 37 χκθσλα κε ηε Γεκεηξνχιηα (2009) κφλν ζηηο πην ζπάληεο πεξηπηψζεηο ακηγψο ςεθηαθήο (πνπ δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη έληππα) ινγνηερλίαο, φ,ηη απνθαιεί θαηαζθεπαηηθή κεηακπζνπιαζία, «ε είζνδνο ηνπ αλαγλψζηε ζην έξγν ζεκαδνηνηεί πξαγκαηηθά ηελ ηπραηφηεηα θαη ηε ζπλάληεζε δχν δηαθνξεηηθψλ ππνθεηκεληθνηήησλ».

147 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΣΠΕ και διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνονται τρία κείμενα: Το πρϊτο αποτελεί μια γενικότερθ ειςαγωγι ςτο ηιτθμα τθσ διδακτικισ και παιδαγωγικισ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ ςτο μάκθμα τθσ ιςτορίασ, με ζμφαςθ ςτισ δυνατότθτεσ των νζων μζςων για τθν υιοκζτθςθ τθσ διερευνθτικισ μάκθςθσ ςτθ διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ. Το δεφτερο εμβακφνει ςε ηθτιματα διδακτικισ και αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ, παρουςιάηοντασ αναλυτικότερα τισ γνωςτικζσ κατθγορίεσ και ζννοιεσ που εμπλζκονται ςτθ διδαςκαλία, τα διδακτικά μοντζλα και τα βιματα ςχεδιαςμοφ τθσ διδαςκαλίασ. Το τρίτο δίνει ζμφαςθ ςτθν κριτικι διάςταςθ του ιςτορικοφ γραμματιςμοφ, με και χωρίσ ΤΡΕ, δίνοντασ ζμφαςθ ςτθν πολυπριςματικι προςζγγιςθ και ερμθνεία του ιςτορικοφ γεγονότοσ, που διευκολφνει τθν ανάπτυξθ κριτικισ ιςτορικισ ςκζψθσ. Τα κείμενα αυτά κίγουν ηθτιματα όπωσ: το αντικείμενο τθσ διδαςκαλίασ τθσ ιςτορίασ, μεκοδολογικά εργαλεία τθσ ιςτορικισ επιςτιμθσ (ιςτορικζσ ζννοιεσ, αφιγθςθ, ζλεγχοσ και επεξεργαςία πθγϊν), πθγζσ τθσ ιςτορικισ γνϊςθσ, μοντζλα διδαςκαλίασ και ςφγχρονεσ διδακτικζσ πρακτικζσ που εφαρμόηονται ςτο μάκθμα τθσ ιςτορίασ. 5.1 Διδακτικι και παιδαγωγικι αξιοποίθςθ των ΣΠΕ ςτο μάκθμα τθσ ιςτορίασ Αναςταςία Δ. Βακαλοφδθ Ζ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ ζηε ρξήζε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο θαζίζηαηαη πιένλ φρη κφλν ρξήζηκε αιιά θαη απαξαίηεηε, εάλ ιάβεη θαλείο ππφςε ηνπ ηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζχγρξνλε αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο. 38 Πψο φκσο είλαη δπλαηφλ λα πξνζηαηεπζεί ν έθεβνο απφ ηνλ κεραληζηηθφ εζηζκφ θαη ηε «ξνκπνηνπνηεκέλε» ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή, πνπ ζα ηνπ ζηεξήζεη ηελ παξάιιειε πλεπκαηηθή θαη αλζξσπηζηηθή θαιιηέξγεηα θαη ζα ηνλ θαηαζηήζεη επάισην ζε πηζαλή εθκεηάιιεπζε; Ζ ιχζε δίλεηαη κέζα απφ ηνλ πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ παηδαγσγηθψλ θαη δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα. 38 Γηα εθηελή αλάιπζε ησλ ζρεηηθψλ ζεκάησλ, ζρέδηα καζεκάησλ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο, παξαπνκπέο θαη αλαιπηηθή βηβιηνγξαθία, βι. Βαθαινχδε 2003.

148 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Καηαξράο είλαη πάληνηε απαξαίηεην λα θαζνξίδνληαη κε ζαθήλεηα ν ζθνπφο θαη ην πιαίζην ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ κε πιήξε θαη ζσζηή πξνεξγαζία θαη πξνεηνηκαζία πνπ ζα βαζίδνληαη ζε εξσηήκαηα φπσο: Ση ζέινπκε λα δνπλ νη καζεηέο/ηξηεο; Ση ζέινπκε λα κάζνπλ; Πψο ζέινπκε λα αηζζάλνληαη; Ση ζέινπκε λα θάλνπλ; Τπάξρνπλ καζεηέο/ηξηεο κε πξνθαηαιήςεηο ζην ζέκα; Τπάξρεη θάπνηνο εληειψο αλεμνηθείσηνο κε ην φιν εγρείξεκα; Απηή ε αλαγθαηφηεηα δεκηνπξγεί απηφκαηα ηελ απαίηεζε χπαξμεο ελφο εθπαηδεπηηθνχ πνπ ζα γλσξίδεη θαη ζα κπνξεί λα δεκηνπξγεί επθαηξίεο δεκηνπξγηθήο ζρέζεο ησλ καζεηψλ κε ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαη ηηο ΣΠΔ. Πξέπεη, ινηπφλ, λα έρεη ηηο απαηηνχκελεο επηζηεκνληθέο γλψζεηο γηα ηε δηαδηθαζία δηδαζθαιίαο-κάζεζεο. Πξέπεη λα δηεξεπλά ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ΣΠΔ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θαη λα γλσξίδεη λα ρξεζηκνπνηεί ζσζηά ηηο ΣΠΔ, ψζηε λα απνδεηρζνχλ επέιηθηα θαη δεκηνπξγηθά εξγαιεία ζηε δηδαζθαιία θαη ζηελ παηδαγσγηθή. Παξάιιεια, ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα εμνηθεησζεί κε ηηο λέεο ζεσξίεο ηεο γλψζεο, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ε νξγάλσζε ηεο κάζεζεο πξνζαλαηνιίδεηαη πξνο ηνλ ιεγφκελν «θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ επνηθνδνκεηηζκφ». 39 Ζ πξνζέγγηζε ηνπ κνληέινπ απηνχ ηεο κάζεζεο αιιάδεη ηα δεδνκέλα θαη αλνίγεη θαηλνχξγηνπο δξφκνπο γηα ηνλ ξφιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ. Ο/ε καζεηήο/ηξηα πξέπεη λα κάζεη λα εξγάδεηαη ζε αλνηρηά πεξηβάιινληα κάζεζεο κέζσ δηεξεχλεζεο, ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη απφ ηε δπλαηφηεηα ειέγρνπ απφ ηνλ ρξήζηε θαη επηηξέπνπλ αλνηρηφ πιαίζην δξαζηεξηνηήησλ. Καηά ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη εηδηθά ηεο ηζηνξίαο, ν καζεηήο κε ηελ αλαδήηεζε, ηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ άκεζε ζέαζε ελφο π.ρ. εηθαζηηθνχ έξγνπ θαη θαηφπηλ ηελ εξκελεπηηθή, θξηηηθή θαη δηαιεθηηθή επεμεξγαζία ηνπ ζέκαηφο ηνπ ζα κπνξέζεη λα ζέζεη εξσηήκαηα (άληιεζεο πιεξνθνξηψλ, θαηαλφεζεο ζπλζεθψλ Λφγνπ ράξε έλαο πίλαθαο δσγξαθηθήο κπνξεί λα πξνζθέξεη δπλαηφηεηεο θαηαλφεζεο ηνπ ηζηνξηθνχ γεγνλφηνο αιιά θαη λα ιεηηνπξγήζεη παξαπιαλεηηθά, ε- θφζνλ πξφθεηηαη γηα ζεψξεζε ηνπ γεγνλφηνο απφ «ζπγθεθξηκέλε νπηηθή γσλία». Δπηβάιιεηαη επνκέλσο ε εμέηαζε έξγσλ πνπ παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθέο θαη αληηθξνπφκελεο απφςεηο θαη ε ππνζηήξημε απφ γξαπηέο πεγέο, νη νπνίεο ζα παξέρνπλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην εηθνληδφκελν γεγνλφο θαη ηνλ θαιιηηέρλε. ηνπ παξειζφληνο πνπ νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία ηνπ έξγνπ θηι.), λα απνθηήζεη, θαηά 39 Βι. γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ζεσξία κάζεζεο βι. Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 2.1 & 2. Τπελζπκίδνπκε εδψ φηη βαζηθφ ηνπ ζηνηρείν είλαη ε θαηαζθεπή ηεο γλψζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, κε ηελ ελεξγφ αιιειεπίδξαζή ηνπο ζε αλνηθηά εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα θαη ηνπο θαλφλεο: 1.Γηεξεπλψ ηνλ πξαγκαηηθφ/εκπεηξηθφ θφζκν. 2.Οηθνδνκψ ηε γλψζε ζε ζρέζε κε ηηο εκπεηξίεο. 3. πλεξγάδνκαη θαη ζπγθξίλσ κε ηηο απφςεηο/γλψζεηο ησλ άιισλ. 4. Δθαξκφδσ ηε γλψζε ζε λέα πεξηβάιινληα.

149 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ην δπλαηφλ, αληηθεηκεληθέο γλψζεηο ζρεηηθά κε ην δεηνχκελν θαη λα θαηαθηήζεη ηε κεηαγλψζε, δειαδή ηελ ελζσκάησζε κεζφδσλ κάζεζεο («καζαίλσ πψο λα καζαίλσ») θαη φρη μεξήο θαη απνκλεκνλεπηηθήο γλψζεο. Απηή επηηπγράλεηαη, φηαλ ν δηδαζθφκελνο ζπκκεηέρεη ελεξγά, φπσο, γηα παξάδεηγκα, κέζα απφ ηελ ηζηνξηθή κέζνδν ηεο έξεπλαο πνπ δηεμάγεη, ηελ επηινγή ηεο αηνκηθήο πνξείαο (δηαδξνκέο), ηε δηαζχλδεζε ησλ πιεξνθνξηψλ, ηε ζχλζεζε ηεο πιεξνθνξίαο θηι. φηαλ, εηδηθφηεξα, δηαηππψλεη, κε ηελ θαζνδήγεζε θαη ηε βνήζεηα ηνπ δαζθάινπ, ππνζέζεηο, εξσηήκαηα, δεηνχκελα, αλαιχζεηο ηζηνξηθψλ ελλνηψλ, φπνπ ζπλαξηά ηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν θαη ζέηεη ηα πιαίζηα δξάζεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν ηα παηδηά καζαίλνπλ βαζκηαία, κέζα απφ πεηξακαηηζκνχο θαη ιάζε, λα δηακνξθψλνπλ έλα έξγν κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία, νξγαλψλνληαο ηηο δνκέο θαη ζπιιέγνληαο ηα ζηνηρεία ηνπ παξφληνο θαη ηνπ παξειζφληνο, ηνπ παιαηνχ θαη ηνπ λένπ κε απηή ηελ επηινγή πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ ηηο δνκέο ηνπ έξγνπ ηνπο. Χο ππνςήθηεο γηα λα απνηειέζνπλ ηε δνκηθή βάζε ηεο θηινινγηθήο-ηζηνξηθήο επηζηήκεο ζπλήζσο πξνηείλνληαη νη έλλνηεο: ηεθκήξηα, αηηηφηεηα, ελζπλαίζζεζε ή ζπκπαζεηηθή θαηαλφεζε (empathy), κεηαβνιή, ρξφλνο. Δάλ θάπνηνο δελ θαηέρεη ηηο παξαπάλσ έλλνηεο, έζησ ζε θάπνην βαζκφ, ηφηε ε κειέηε ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ ράλεη ην λφεκά ηεο ή απνθιίλεη ηειείσο απφ ηνλ ζηφρν ηεο. Δηδηθφηεξα, ε ελζπλαίζζεζε, σο ηξφπνο πξνζέγγηζεο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη νηθνδφκεζεο ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο, ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε κηαο ηθαλφηεηαο ελζπλαηζζεηηθήο θξίζεο, δειαδή κε ηελ εμεχξεζε ηξφπσλ, κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξεί θάπνηνο λα εθηηκά θαη λα αμηνινγεί θαιχηεξα θαη πιεξέζηεξα ηα πξνβιήκαηα, ηηο απφςεηο θαη ηηο ζέζεηο ησλ άιισλ αλζξψπσλ. Πξαθηηθέο ελζπλαίζζεζεο, ζηε δηδαθηηθή ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, είλαη νη δεμηφηεηεο πνπ αλαπηχζζεη ν/ε καζεηήο/ηξηα πξνζεγγίδνληαο κε ηε θαληαζία ηνπ/ηεο πηπρέο ηνπ γίγλεζζαη. Με ηελ «εηθνληθή» πεξηήγεζε ζε κνπζεία, πηλαθνζήθεο, αξραηνινγηθνχο ή ηζηνξηθνχο ρψξνπο, παίδνληαο ην ξφιν ελφο πιαζκαηηθνχ ή ηζηνξηθνπ ραξαθηήξα, νη καζεηέο/ηξηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαπιάζνπλ κε ηε θαληαζία ηνπο ηελ θνηλσλία, ηνλ ηξφπν δσήο ησλ αλζξψπσλ ηνπ παξειζφληνο λα αλαθαιχςνπλ, κέζα απφ ηα επξήκαηα, ηηο θαζεκεξηλέο θαη επαγγεικαηηθέο αζρνιίεο ηνπο, ηα πιηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ θιπ. στο Google Earth Εικόνα 16 Η αρχαία Ρϊμη

150 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ γλψζε, ε αληίιεςε ησλ αηηίσλ, ε θξίζε απνηεινχλ, επίζεο, βαζηθέο ηθαλφηεηεο πνπ πξέπεη λα αλαπηχμνπλ νη καζεηέο/ηξηεο. Ζ νξζή πξνζέγγηζε ησλ ηζηνξηθψλ ηεθκεξίσλ, ε θαηαλφεζε, ε εξκελεία, ε δηαζθεπή, ε αλάιπζε, ε ζχλζεζε, ε ακεξνιεςία, ε δηάθξηζε ησλ καξηπξηψλ, ησλ γεγνλφησλ θαη ησλ γλσκψλ, απνηεινχλ δεμηφηεηεο ηηο νπνίεο, επίζεο, ζα θαιιηεξγήζνπλ. Ζ δηαδηθαζία απηή επεξεάδεη θαη ηε γισζζηθή ηνπο θαηάξηηζε, κε ηε ζπζηεκαηηθή θαιιηέξγεηα ησλ γισζζηθψλ θαη δηαλνεηηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Η μελζτθ των ςτοιχείων που ςυνδζουν τα ποικίλα πεδία τθσ ανκρϊπινθσ δραςτθριότθτασ, θ ευαιςκθτοποίθςθ απζναντι ςτον άνκρωπο, τθ φφςθ, τον πολιτιςμό, θ αναδιαμόρφωςθ του πλαιςίου των «χωρο-χρονικϊν ςυντεταγμζνων», θ δθμιουργικι ςκζψθ και δράςθ με τθν άμεςθ ςυμμετοχι, το πνεφμα ςυνεργαςίασ και ομαδικότθτασ, θ ςυλλογικι εργαςία, θ διερεφνθςθ των κεμάτων, θ ςφνκεςθ του ιςτορικοφ κειμζνου μζςα από τθ ςυλλογι και κριτικι διεργαςία των πλθροφοριϊν οδθγοφν τουσ/τισ μακθτζσ/τριεσ ςτθν καλλιζργεια τθσ ενςυναίςκθςθσ, ςτθν κατανόθςθ τθσ χρθςιμότθτασ των πθγϊν για τθν ιςτορία, ςτθν εξοικείωςθ με τθν ιςτορικι μεκοδολογία, ςτθν απόκτθςθ κριτικισ ςκζψθσ και ιςτορικισ ςυνείδθςθσ. Γεγνλφο απνηειεί φηη ε δηδαζθαιία δε ζηνρεχεη ζηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ νχηε ν ξφινο ηνπ δαζθάινπ είλαη λα ζπκκεηέρεη ζε κηα δηαδηθαζία αθήγεζεοαπνκλεκφλεπζεο-εμέηαζεο. Δίλαη μεπεξαζκέλε πιένλ απηή ε παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε ηνπ καζήκαηνο, ν αθεγεκαηηθφο, ζρνιαζηηθφο ηξφπνο δηδαζθαιίαο πνπ νδεγεί ζηε ζηείξα απνκλεκφλεπζε. θνπφο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε δηαρείξηζε ηεο κάζεζεο, ε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο, ε θξηηηθή άζθεζε ηεο ζθέςεο, ε δηεξεπλεηηθή δηεξγαζία ηεο πιεξνθνξίαο, ε δφκεζε λνεκάησλ ηνπ παξειζφληνο κέζα απφ ηα γεγνλφηα, ε απφδνζε ησλ πξαγκαηηθψλ δηαζηάζεσλ ησλ γεγνλφησλ, ε γισζζηθή/επηθνηλσληαθή κάζεζε θαη ε απφπεηξα δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ελφο ζέκαηνο. Πξέπεη, ελ γέλεη, λα δίλεηαη βάξνο ζην «γλψξηδε πψο» θαη φρη ζην «γλψξηδε φηη». Οη εξσηήζεηο νη νπνίεο ηίζεληαη απφ ηνλ δηδάζθνληα κπνξνχλ λα δηαθσηίδνπλ ηελ πιεξνθφ-

151 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ξεζε (αλάθιεζε, ελζχκεζε, επαγσγηθφ ζπκπέξαζκα), ηελ θαηαλφεζε (έθθξαζε, ζπκπεξηθνξέο, αηηίεο), ηε ζθέςε (θξίζε, δεκηνπξγία, αηηηνιφγεζε). 40 Η ζπκβνιή ησλ Σερλνινγηώλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο θαη ν ξόινο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ Ζ πινήγεζε-αλαδήηεζε ζην δηαδίθηπν θαη ε γεληθφηεξε εμνηθείσζε κε ηηο ΣΠΔ κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε δηεξεχλεζε θαη αμηνπνίεζε ησλ πεγψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηε ζρεηηθή δηαδξαζηηθή δηδαζθαιία, θαζψο παξέρνπλ ππνζηήξημε ζηα επηκέξνπο δηδαθηηθά αληηθείκελα κε εχθνιε θαη δεκηνπξγηθή πξφζβαζε ζηελ πιεξνθφξεζε (θπξίσο εηθφλεο θαη πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο κε ζπλδπαζκφ θεηκέλνπ), ελψ ηαπηφρξνλα δίλνπλ ηελ επθαηξία γηα αλάπηπμε δηαζεκαηηθφηεηαο θαη ζπλεξγαζίαο θαζεγεηψλ/ηξηψλ δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ, δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο γλψζεο, παξνρή θξηηεξίσλ επηινγήο ηεο πιεξνθνξίαο. Παξάιιεια, κε ηελ πινήγεζε-αλαδήηεζε ζην δηαδίθηπν θαη ηελ εμνηθείσζε κε ηηο ΣΠΔ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη: α) Ο εθπαηδεπηηθφο είλαη απηφο πνπ ζα παίμεη ηνλ θχξην ξφιν ζηε κεηαθνξά ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο, εξεπλψληαο απφ πξηλ ν ίδηνο ηηο επηπιένλ δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ζηνλ καζεηή ε ηερλνινγία. Απηή είλαη ε βαζηθή ηδέα: φηη ε ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή δελ κπνξεί λα αληηθαηαζηήζεη ηνλ δάζθαιν θαη ην βηβιίν, αιιά κπνξεί λα θηλεηνπνηήζεη ηε θαληαζία ηνπ καζεηή, ηηο αηζζήζεηο ηνπ, λα ηνλ θάλεη λα ζπκκεηέρεη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη λα απηελεξγεί. Διακεματικότθτα: οι ΤΡΕ προςφζρουν τθ δυνατότθτα «εικονικϊν» επιςκζψεων ςε μουςεία, πινακοκικεσ, αρχαιολογικοφσ χϊρουσ κτλ. και, ευρφτερα, υποςτθρίηουν τθ μετατροπι τθσ τζχνθσ ςε ιςτορία και τθν τεκμθρίωςθ τθσ λογοτεχνικισ και τθσ ιςτορικισ πθγισ μζςα από εικαςτικζσ και αρχαιολογικζσ πθγζσ. Δπνκέλσο, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα εμνηθεησζεί ζηαδηαθά κε έλα ζχλνιν απφ ππνινγηζηηθά θαη δηθηπαθά γλσζηηθά εξγαιεία κε ηνλ θαηάιιειν ζπλδπαζκφ δηδαθηηθψλ θαη παηδαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη λα νξγαλψζεη κηα πνηθηιία παηδαγσγηθψλ ζηξαηεγηθψλ κε έκθαζε ζηνλ ξφιν ηνπ σο βνεζνχ, ζπκβνχινπ, νξγαλσηή θαη δηαπξαγκαηεπηή ηεο γλψζεο. Πξέπεη λα εμνηθεησζεί κε ηηο λέεο ζεσξίεο ηεο γλψζεο, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ε νξγάλσζε 40 Γηα κηα εηδηθφηεξε παξνπζίαζε ηνπ ηξφπνπ αλάπηπμεο ηεο θξηηηθήο ζθέςεο κέζα απφ θαηάιιειεο εξσηήζεηο ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ βι. ην ακέζσο επφκελν θείκελν (ππνθεθάιαην 5.3 «Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, Γ. Μαπξνζθνχθεο).

152 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηεο κάζεζεο πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ θαηαζθεπή ηεο γλψζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο κε ηελ ελεξγφ αιιειεπίδξαζή ηνπο ζε αλνηθηά κνξθσηηθά πεξηβάιινληα. β) Σν δηαδίθηπν κπνξεί λα ππνζηεξίμεη απηφ ηνλ λέν ξφιν ηνπ δαζθάινπ πνπ πξνζεγγίδεη δηεξεπλεηηθά ηε γλψζε, ηελ επεμεξγάδεηαη, ηε κεηαζρεκαηίδεη, φρη πιένλ ζαλ πνκπφο αιιά ζαλ βνεζφο θαη ζπλεξγάηεο ησλ καζεηψλ ηνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη καζεηέο κε ηε βνήζεηα ηνπ δαζθάινπ δελ απνηεινχλ πιένλ παζεηηθνχο δέθηεο. Δξγάδνληαη ζε νκάδεο, επεμεξγάδνληαη, αλαιχνπλ, θξίλνπλ θαη ζπλζέηνπλ κφλνη ηνπο, αληαιιάζζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο θαη αιιεινζπκπιεξψλνπλ ηηο ειιείςεηο ηνπο. Με απηφ ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη φρη κφλνλ ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε αιιά θαη ε αιιεινδηδαθηηθή ησλ νκάδσλ θαη θαηφπηλ ηνπ ζπλφινπ. γ) Έηζη νη καζεηέο/ηξηεο: 1. Αληηιακβάλνληαη φηη ν ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο θαη, επξχηεξα, νη ΣΠΔ ζπλδένληαη άκεζα, πνηθίια θαη πνιιαπιά κε ηελ πιεξνθφξεζε πνπ αθνξά πνιηηηζηηθά ζέκαηα θαη ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία. 2. Δμνηθεηψλνληαη κε ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν κέζσ ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο (πιεξνθνξηψλ) ρξεζηκνπνηψληαο ιέμεηο-θιεηδηά. 3. Δπηπιένλ, κπνξνχλ λα δηαπξαγκαηεπηνχλ ηα επξεζέληα θαη ηα δεηνχκελα είηε κε ηα παξαδνζηαθά κέζα (δηαινγηθή ζπδήηεζε, ραξηί θαη κνιχβη θηι.) είηε ζε θάπνην απφ ηα πιεξνθνξηθά εξγαιεία (επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ, πίλαθεο δεδνκέλσλ, βάζεηο δεδνκέλσλ, ινγηζηηθά θχιια θηι.) ή κε ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ [αληαιιαγή κελπκάησλ ( )] ή κέζσ ηνπ ελδνζρνιηθνχ δηθηχνπ (Intranet), γηα δηαινγηθή ζπδήηεζε θαη αληαιιαγή απφςεσλ. Έηζη, επέξρεηαη ε εμνηθείσζε δηδαζθφλησλ θαη δηδαζθνκέλσλ κε ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη εηθφλσλ ζην δηαδίθηπν, ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο δπλαηφηεηαο γηα εχθνιε θαη γξήγνξε πξφζβαζε ζε εηθνλνγξαθηθφ θαη ελεκεξσηηθφ πιηθφ. Δλαπφθεηηαη, σζηφζν, ζηνλ δάζθαιν λα αλαιάβεη ηε δηαπξαγκάηεπζε απηνχ ηνπ πιηθνχ θαη κε κεζνδνινγηθφ ηξφπν λα θαζνδεγήζεη ηνπο καζεηέο ζηελ αιιειεπηδξαζηηθή, νπζηαζηηθή, δηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή εθκεηάιιεπζή ηνπ. Πξνηάζεηο αμηνπνίεζεο ησλ Σερλνινγηώλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο ζηε δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο Ζ ελζσκάησζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο επηηπγράλεηαη κε πνιινχο ηξφπνπο. Μπνξνχκε λα αζρνιεζνχκε: κε ηα αίηηα, θαηεγνξηνπνηψληαο ηα ζε πίλαθεο δεδνκέλσλ, βάζεηο δεδνκέλσλ ή ινγηζηηθά θχιια, δνκψληαο ηα ζε επεμεξγαζηή θεηκέλνπ, αλαδεηψληαο ηα ζην δηαδίθηπν, αμηνπνηψληαο ινγηζκηθά θαηαζθεπήο ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ

153 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κε ηε δηαρξνληθή εμέηαζε ελφο ζέκαηνο, κειεηψληαο ηηο αιιαγέο κέζα ζηνλ ρξφλν κε ζχγθξηζε ηεθκεξίσλ (είδνο, πιηθφ, ρξήζε θηι.), αμηνπνηψληαο ινγηζκηθά ή ην δηαδίθηπν κε ηελ έλλνηα ηνπ ρξφλνπ ζε ζχλδεζε κε ηνλ ρψξν, κε ην ηζηνξηθφ γεγνλφο, κε ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν (ζέηνληαο θξηηήξηα, π.ρ. εηθνλνγξάθεζε, πνιίηεπκα θηι.), κε ηε κηθξή, κέζε θαη καθξά δηάξθεηα (παξαηεξψληαο φηη ζε κηθξή θιίκαθα αιιάδνπλ πνιιά, ελψ καθξνπξφζεζκα νξηζκέλα κέλνπλ αλαιινίσηα) κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ρψξνπ θαη ηελ επέθηαζε ηνπ πνιηηηζκνχ κέζσ εμέηαζεο ηεθκεξίσλ, ηε ζχλδεζε ρψξνπ-ρξφλνπ θαη εμέιημεο, ηε ζχλδεζε ηεο γεσθπζηθήο θαηάζηαζεο κε ηηο κνξθέο ηεο πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο, ηε ζχλδεζε ρψξσλ θαη ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ κε ηελ αθήγεζε: α) δεκηνπξγία εηθνλνγξαθεκέλεο αθήγεζεο κε εηθφλα, θείκελν, γξαθήκαηα, δηαγξάκκαηα θηι., β) θαηαζθεπή ηζηνξηθψλ πηλάθσλ κε θξηηήξηα, γ) δεκηνπξγία βάζεο δεδνκέλσλ εξσηεκάησλ ζρεηηθά κε έλα ζέκα κε ηελ ηζηνξηθή κέζνδν, κε ζπιινγή ηεθκεξίσλ, κε αλάιπζε γξαπηψλ πεγψλ, κε άληιεζε πιεξνθνξηψλ απφ πιηθέο πεγέο, κε επεμεξγαζία δεδνκέλσλ, κε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ, κε εηζαγσγή δεκνγξαθηθψλ δεδνκέλσλ, αμηνπνηψληαο πιεξνθνξηθά εξγαιεία παξνπζηάζεσλ, ινγηζκηθά, ην δηαδίθηπν, πίλαθεο δεδνκέλσλ, βάζεηο δεδνκέλσλ ή ινγηζηηθά θχιια Διδάςκοντασ Ιςτορία με τθν υποςτιριξθ ΣΠΕ Ελζνθ Γκίκα Από τθν επιςτιμθ τθσ ιςτορίασ ςτθ ςχολικι ιςτορία Ζ δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο ζήκεξα ζηνρεχεη ζηε κειέηε ηνπ ζπλφινπ ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο, αλαδεηθλχνληαο ηελ πνιιαπιφηεηα ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ θαη θαηλνκέλσλ θαη ηε δηαζχλδεζή ηνπο. Αμηνπνηεί ηηο εξεπλεηηθέο κεζφδνπο ηεο ηζηνξηθήο επηζηήκεο, πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο ηζηνξηθφ πιηθφ, γηα λα ζέζεη εξσηήκαηα θαη λα αλαιχζεη ηζηνξηθά δεηήκαηα κε εξγαιεία ηζηνξηθήο έξεπλαο,

154 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζηνρεχνληαο ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ηνπ καζεηή θαη ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ σο πξνο ηε δηαρείξηζε ηζηνξηθνχ πιηθνχ. 41 πγθεθξηκέλα, σο πξνο ην γλσζηηθφ πεξηερφκελν επηρεηξείηαη: Γηεχξπλζε ηνπ γλσζηηθνχ πεξηερνκέλνπ κε αλαθνξά ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηνπ ηζηνξηθνχ γίγλεζζαη, αλάδεημε ηζηνξηθψλ βησκάησλ κηαο πνηθηιίαο θνηλσληθψλ νκάδσλ. Γηάινγνο παξφληνο-παξειζφληνο. Καηαλφεζε ησλ εξκελεπηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ηνπ παξειζφληνο κε αθεηεξία ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ παξφληνο. Αλάιπζε ηζηνξηθψλ πξνβιεκάησλ. Χο πξνο ηελ παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή πξνζέγγηζε: Λακβάλνληαο ππφςε ηελ αθαδεκατθή ηζηνξία, επηρεηξείηαη κηα κεηαηφπηζή ηεο ζηε ζρνιηθή ηζηνξία, κεηαζρεκαηίδνληαο ην επηζηεκνληθφ αληηθείκελν ζε αληηθείκελν δηδαζθαιίαο. Δπηρεηξείηαη εμηζνξξφπεζε δεισηηθήο θαη δηαδηθαζηηθήο γλψζεο, έηζη ψζηε ην γλσζηηθφ πεξηερφκελν λα είλαη ζε ζχλδεζε θαη ζπλάθεηα κε ηηο ηζηνξηθέο κεζφδνπο θαη έλλνηεο. Γίλεηαη έκθαζε ζηηο επνηθνδνκεηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο. Καιιηεξγνχληαη κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο. Ζ αλαζχλζεζε ηνπ παξειζφληνο ζηε ζρνιηθή ηζηνξία επηρεηξείηαη κέζσ ηεο εμνηθείσζεο ηνπ καζεηή κ έλα ζχζηεκα γλσζηηθψλ θαηεγνξηψλ θαη ηελ θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ πνπ ηνλ εηζάγνπλ ζηελ έλλνηα ηεο ηζηνξίαο θαη ηνπ παξέρνπλ ηα εξγαιεία γηα λα θαηαλνήζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπληίζεηαη ε ηζηνξηθή γλψζε. 42 Σν γλσζηηθφ πεξηερφκελν ηεο ηζηνξίαο νξγαλψλεηαη κε βάζε ηηο γλσζηηθέο θαηεγνξίεο θαη ηηο έλλνηεο. Ζ ιεηηνπξγία ησλ «γλσζηηθψλ θαηεγνξηψλ» θαη «δηαδηθαζηηθψλ ελλνηψλ» είλαη δηπιή: επξεηηθή, κε ηελ νπνία γίλνληαη αληηιεπηά θαη αληηθείκελν παξαηήξεζεο ζηνηρεία ηνπ παξειζφληνο, θαη δνκηθή, κε ηελ νπνία νηθνδνκνχληαη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ θαη ησλ θαηλνκέλσλ ηνπ παξειζφληνο Γηα ηα ζεκαληηθφηεξα ζηάδηα εμέιημεο ηεο δηδαθηηθήο ηεο ηζηνξίαο θαη ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο βι. Κφθθηλνο 2006, Γηα ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο βι. θαη ΓΔΠ-ΑΠ 43 Γηα ηε δνκή θαη ιεηηνπξγία ησλ γλσζηηθψλ θαηεγνξηψλ βι. Matozzi (2006).

155 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γνωςτικζσ κατθγορίεσ και ζννοιεσ Οη γλσζηηθέο θαηεγνξίεο είλαη νη εμήο: ζέκα: νξίδεηαη έλα δήηεκα ζε ζρέζε κε ηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη σο άμνλαο αλαθνξάο γηα λα αλαδεηρηεί κία νκνηνγελήο ζεηξά γεγνλφησλ ή θαηλνκέλσλ. γεγνλφο: δειψλεη ηη ζπλέβε κία ρξνληθή ζηηγκή ζ έλαλ ηφπν. ρξνλνινγία: εληνπίδεηαη έλα γεγνλφο ζηνλ ρξφλν. πεξίνδνο: ηεκαρίδεηαη ν ρξνληθφο άμνλαο ζε κηθξφηεξα κέξε. πεγή: ζηνηρεία ηνπ παξειζφληνο, απφ ηα νπνία ν κειεηεηήο κπνξεί λ αληιήζεη πιεξνθνξίεο. κεηαβνιή: δειψλεηαη ε κεηάβαζε απφ κία θαηάζηαζε ζε κία άιιε. αδξάλεηα: δειψλεηαη ν ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ηεο κεηαβνιήο. δηαδνρή: γεγνλφηα ηνπνζεηνχληαη ζε ζεηξά δηαδνρηθά. ζπγρξνληθφηεηα: παξαηεξνχληαη γεγνλφηα πνπ ζπκβαίλνπλ ή εμειίζζνληαη παξάιιεια ηελ ίδηα ρξνληθή ζηηγκή. καθξά δηάξθεηα: αλαθέξεηαη ζε θαηλφκελα πνπ παξακέλνπλ ακεηάβιεηα γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. ζπγθπξία: εληνπίδνληαη θαηλφκελα πνπ εθδειψλνληαη παξάιιεια θαη επεξεάδνπλ ην πξνο κειέηε γεγνλφο. θχθινο: εθηηκάηαη κία ζεηξά γεγνλφησλ ή θαηλνκέλσλ κε θξηηήξηα ηελ κεηαβνιή θαη ηελ αδξάλεηα. πξνβιεκαηηζκφο: ηίζεληαη εξσηήκαηα φζνλ αθνξά ζηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηελ παξαηεξνχκελε κεηαβνιή θαη ζε άιια θαηλφκελα ήδε γλσζηά ή πξνο αλαθάιπςε. Οη έλλνηεο είλαη ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηεί ν ηζηνξηθφο, γηα λα πεξηγξάςεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηελ εξκελεχζεη. Οη έλλνηεο δεκηνπξγνχλ έλα πιαίζην ζθέςεο, βάζε ηνπ νπνίνπ νξγαλψλνληαη νη εξσηήζεηο θαη νη απαληήζεηο ηνπ ηζηνξηθνχ. Οη έλλνηεο πξνέξρνληαη απφ ηελ θαζεκεξηλή εκπεηξία, απφ ηελ πνιηηηθή, θνηλσληθή θαη θηινζνθηθή ζθέςε, απφ ηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο. Οη έλλνηεο πεξηγξάθνπλ έλα λνεκαηηθφ ζχλνιν νκνεηδψλ γεγνλφησλ (π.ρ. κεγάιεο αλαθαιχςεηο) ή αλαπαξηζηνχλ κία ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα πεξηγξάθνληαο ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο θαη ηηο κεηαμχ ησλ γεγνλφησλ ζρέζεηο (π.ρ. επέκβαζε Μεγάισλ δπλάκεσλ). Τπάξρνπλ φκσο θαη έλλνηεο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο ηζηνξηθνχο ή πνπ

156 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επεμεξγαζία ππαξρνπζψλ ελλνηψλ (π.ρ. θιαζηθηζκφο, κεγάιεο αλαθαιχςεηο, νπκαληζκφο, πφιε-θξάηνο θηι.). Ζ ιεηηνπξγία ησλ ελλνηψλ είλαη πνιιαπιή: νξγαλψλνπλ ηα γεγνλφηα ζε κηα εληαία δνκή, ραξαθηεξίδνπλ έλα γεγνλφο εληάζζνληάο ην ζε κία ελφηεηα κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά, δηαπηζηψλνπλ ζρέζεηο πνπ είλαη θνηλέο ή επαλαιακβάλνληαη ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν αλάκεζα ζε θαηεγνξίεο πξαγκάησλ, εξκελεχνπλ ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα. Οη έλλνηεο ζα κπνξνχζαλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Γεληθέο έλλνηεο: πεξηγξάθνπλ ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο (νηθνλνκία, πνιηηηθή, ηέρλεο θηι.) Οη ηνκείο απηνί ζπλζέηνπλ ην πεδίν ηεο ηζηνξίαο. Οη ηνκείο ηνπ πεδίνπ απηνχ εμειίζζνληαη ή θαη δηαθνξνπνηνχληαη ζηνλ ρξφλν θαη ζηνλ ρψξν. Γνκηθέο έλλνηεο: ν ρψξνο, ν ρξφλνο, ε αιιαγή, ε εμέιημε θαη ε αηηηφηεηα απνηεινχλ ηα αληηθείκελα κειέηεο, εξκελείαο θαη έξεπλαο ηεο ηζηνξηθήο επηζηήκεο. Οξγαλσηηθέο έλλνηεο: είλαη θνηλέο ζε φιεο ηηο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο θαη κε απηέο νξγαλψλεηαη ε κειέηε ηνπ ηζηνξηθνχ γίγλεζζαη. Χο νξγαλσηηθέο έλλνηεο ζεσξνχληαη νη έλλνηεο πνπ εθθξάδνπλ κία ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη βνεζνχλ ζηελ αλαζχλζεζε θαη θαηαλφεζή ηεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ν εζληθηζκφο. Ιζηνξηθέο έλλνηεο: ελλννχληαη εθείλνη νη φξνη πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ην λνεκαηηθφ πιαίζην κίαο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ, φπσο γηα παξάδεηγκα θνηδακπάζεδεο. Γνωςτικό προφίλ του μακθτι που μελετά ιςτορία. Βιβλιογραφικι αναςκόπθςθ Ζ δηεξεχλεζε θαη αλάπηπμε ηεο έλλνηαο ηεο ηζηνξηθήο παηδείαο δελ κπνξεί λα είλαη απνζπλδεδεκέλε απφ ηηο έξεπλεο πνπ εμεηάδνπλ ηα λνεηηθά ζρήκαηα πνπ νη καζεηέο αλαπηχζζνπλ, φηαλ έξρνληαη ζ επαθή κε ηελ Ηζηνξία. Πνξίζκαηα εξεπλψλ 44 έδεημαλ 44 Ο Lee (2004, 43) αλαθέξεηαη ζηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο How people learn.

157 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ φηη νη καζεηέο έξρνληαη ζην ζρνιείν κε πξνδηακνξθσκέλα λνεηηθά ζρήκαηα γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ θφζκνπ, ηα νπνία πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε απφ ηνλ δάζθαιν θαη λα ελζσκαησζνχλ ζηηο λέεο δηδαζθφκελεο έλλνηεο. Γηα λα αλαπηχμνπλ φκσο επαξθή γλψζε ζ έλα αληηθείκελν έξεπλαο, πξέπεη λα έρνπλ βαζηά βαζηθή γλψζε ησλ δεδνκέλσλ ζηνηρείσλ, λα ηα θαηαλννχλ ζ έλα δεδνκέλν ελλνηνινγηθφ ζχζηεκα θαη λα νξγαλψλνπλ ηε γλψζε κε ηξφπνπο πνπ λα πξνθαινχλ ηελ αλάθιεζε θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο. Δπηπιένλ, πξέπεη λα δίλεηαη έκθαζε ζηελ θαηάθηεζε ηεο κεηαγλψζεο απφ ηνπο καζεηέο, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα ειέγρνπλ ηε δηαδηθαζία κάζεζεο, πξνζδηνξίδνληαο ηνπο ζηφρνπο ηεο θαη παξαθνινπζψληαο ηελ πξφνδφ ηνπο. Ο Barton (2004) εληνπίδεη κηα ζεηξά παξαλνήζεσλ ζηελ ηζηνξηθή ζθέςε ησλ παηδηψλ: ζεσξνχλ ην ηζηνξηθφ γίγλεζζαη πεξηζζφηεξν σο απνηέιεζκα πξάμεσλ παξά ηζηνξηθψλ δηεξγαζηψλ ηείλνπλ ζε κηα ππεξαπινπζηεπκέλε αθήγεζε (overnarrativised history) ηνπ παξειζφληνο, ζηελ νπνία πξσηαγσληζηεί έλαο αξηζκφο αηφκσλ θαη ιακβάλνπλ ρψξα θάπνηα γεγνλφηα ζεσξνχλ φηη θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο έρνπλ κηα γξακκηθή εμέιημε θαη δελ αληηιακβάλνληαη ηε ρξνληθή δηάξθεηα ησλ θαηλνκέλσλ, πηζηεχνληαο φηη ηα πξνβιήκαηα ιχζεθαλ δηακηάο θάπνηα ρξνληθή ζηηγκή. Δπίζεο, αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηε δηαρείξηζε ηζηνξηθψλ πεγψλ, ηδηαίηεξα κάιηζηα απφ ηε ζηηγκή πνπ δηαπηζηψλνπλ ηηο πεπεξαζκέλεο δπλαηφηεηέο ηνπο σο καξηπξίεο. Καηαιήγεη φηη νη δπζθνιίεο απηέο ζπλδένληαη κε ηελ θνηλσληθή πξνέιεπζε ησλ καζεηψλ θαη ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηεο ηζηνξίαο. ε έξεπλά ηεο ε Δ. Νάθνπ (2000, 81 & 213) πεξηέγξαςε ηελ ηζηνξηθή ζθέςε ησλ παηδηψλ ειηθίαο εηψλ κε θξηηήξην ηε δπλαηφηεηα ηνπο λα ζπλδένπλ ηα ηζηνξηθά θαηάινηπα κε ηελ έλλνηα ηνπ ρξφλνπ, λα ηα ζπλδένπλ κε ηελ ηζηνξηθή γλψζε, λα ζέηνπλ εξσηήκαηα, λα δηαηππψλνπλ ππνζέζεηο θαη λα εμάγνπλ ζπκπεξάζκαηα, θαη κειέηεζε ηελ παξνπζία ησλ θαηεγνξηψλ απηψλ ζηελ ηζηνξηθή ζθέςε ησλ καζεηψλ. χκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο ηα παηδηά απηήο ηεο ειηθίαο εκθαλίδνληαη έηνηκα λα εηζαρζνχλ ζηελ ηζηνξηθή κεζνδνινγία θαη πξνβιεκαηηθή αιιά αδχλακα λα ππνζηεξίμνπλ πξνηάζεηο, ππνζέζεηο θαη ζπκπεξάζκαηα κε ηζηνξηθνχο φξνπο. Ζ αδπλακία απηή εξκελεχηεθε σο απφξξνηα ηεο παξαδνζηαθήο ηζηνξηθήο εθπαίδεπζεο, ε νπνία έδσζε έκθαζε ζην πεξηερφκελν θαη φρη ζηελ ηζηνξηθή κέζνδν. Δπηπιένλ, επηζήκαλε ηε ζεκαζία πιηθψλ θαη νπηηθψλ πεγψλ γηα ηελ εηζαγσγή ζηελ ηζηνξηθή εξκελεία, θαζψο νη γξαπηέο πεγέο ζέηνπλ

158 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κεγάιεο δπζθνιίεο ζηα παηδηά ιφγσ ησλ γεληθεχζεσλ θαη ηνπ ζεσξεηηθνχ γισζζηθνχ ραξαθηήξα ηνπο. Ο Η. Matozzi (2004, 154) επηρεηξεί λα ζπλζέζεη έλα γλσζηηθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ πξνθίι ηνπ καζεηή ζην ηέινο ηεο ηζηνξηθήο ηνπ παηδείαο: Να ηνπνζεηεί ζσζηά ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν ηα γεγνλφηα. Να γλσξίδεη ηνπο κεηαζρεκαηηζκνχο πνπ έρεη ππνζηεί ν θφζκνο απφ ηελ πξντζηνξία κέρξη ζήκεξα. Να ελδηαθέξεηαη γηα ηε κειέηε ησλ δηαδηθαζηψλ κεηαζρεκαηηζκνχ. Να γλσξίδεη έλλνηεο πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηζηνξηθνχ ιφγνπ. Να θξίλεη ηζηνξηθά θείκελα. Να ελζσκαηψλεη λέεο γλψζεηο ζε εθείλεο πνπ έρεη ήδε κάζεη. Ο P. Lee (2005) εμεηάδνληαο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο καζαίλνπλ ηζηνξία ζέηεη ηξεηο άμνλεο-αξρέο ζηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο: 1. αμηνπνίεζε ησλ πξνυπαξρνπζψλ αληηιήςεσλ ησλ καζεηψλ, νη νπνίνη έρνπλ ήδε αλαπηχμεη αληίιεςε γηα ην πψο ιεηηνπξγεί ν θφζκνο βαζηδφκελνη ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο εκπεηξία. Οη αληηιήςεηο ηνπο γηα ην ηη είλαη ην παξειζφλ θαη ηη ε ηζηνξία σο επηζηήκε δελ είλαη ηεηειεζκέλεο αιιά ππφ δηακφξθσζε. 2. νη καζεηέο ρξεηάδνληαη έλαλ εμνπιηζκφ ηζηνξηθψλ θαη νξγαλσηηθψλ ελλνηψλ γηα λα θαηαλνήζνπλ πψο ιεηηνπξγεί ν θφζκνο. 3. Ζ εθαξκνγή κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ 45 εληζρχεη ηνπο καζεηέο πξνο ηε δπλαηφηεηα δηαηχπσζεο εξσηεκάησλ θαη εθαξκνγήο κεζφδσλ επεμεξγαζίαο πεγψλ, έηζη ψζηε λα θαηαλνήζνπλ ηη θάλνπλ νη ηζηνξηθνί, φηαλ θάλνπλ ηζηνξία. Λακβάλνληαο ππφςε φηη νη ηδέεο ησλ καζεηψλ εμειίζζνληαη, ην έξγν ηνπ δαζθάινπ ζπλίζηαηαη ζηελ ελεξγνπνίεζε θαη δηδαθηηθή εθαξκνγή ησλ αμφλσλ απηψλ, έηζη ψζηε λα πξννδεχζεη ζηαδηαθά ε ηζηνξηθή ζθέςε ησλ καζεηψλ Οη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο αθνξνχλ ηνπο ζπζηεκαηηθνχο ηξφπνπο παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ ηνπ γηγλψζθεηλ («καζαίλσ πψο λα καζαίλσ»). 46 χκθσλα κε ην κνληέιν πξνφδνπ θαηαλφεζεο ησλ ηζηνξηθψλ αθεγήζεσλ απφ ηνπο καζεηέο πνπ πεξηγξάθεη ν Lee, ε πξφνδνο ζεκεηψλεηαη ζηαδηαθά μεθηλψληαο απφ ηελ αληίιεςε φηη νη ηζηνξηθέο αθεγήζεηο α) απιψο δίλνληαη, β) είλαη αλαμηφπηζηεο, γ) θαζνξίδνληαη απφ ηηο πιεξνθνξίεο, δ) δηαζηξεβιψλνληαη απφ θίλεηξα, ε) νξγαλψλνληαη απφ πξνζσπηθή ζθνπηά, θαη θαηαιήγνπλ κεηά απφ ηελ θαηάιιειε δηδαθηηθή θαζνδήγεζε ζηελ θαηαλφεζε φηη ζη) νθείινπλ λα απαληνχλ ζε εξσηήκαηα θαη λα α- ληαπνθξίλνληαη ζε θξηηήξηα (Lee 2004, 54-55).

159 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Διδακτικά μοντζλα - προςεγγίςεισ ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζρεκαηηθά θάπνηα δηδαθηηθά κνληέια γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο. Αθεγεκαηηθή ζθέςε Σν παξειζφλ πθίζηαηαη σο αληηθείκελν αθήγεζεο, ζην νπνίν ηα γεγνλφηα ηαμηλνκνχληαη θαη νξγαλψλνληαη, έηζη ψζηε λα απνθηήζνπλ ζπλνρή θαη λα αλαπιάζνπλ κηα εηθφλα ηνπ παξειζφληνο. Ζ αθήγεζε ζπζρεηίδεηαη κε νξγαλσηηθέο αξρέο αηηηφηεηαο, αιιαγήο θαη ζπλέρεηαο (Ζusbands 2000, 75 θ.ε.), έηζη ψζηε λα δεκηνπξγείηαη έλα αθεγεκαηηθφ πιαίζην ζθέςεο, ζην νπνίν θαίλεηαη πψο αληηιακβάλεηαη ν καζεηήο ην παξειζφλ. Ζ αθήγεζε κπνξεί λα έρεη πξνθνξηθή ή γξαπηή κνξθή. Δηθόλεο πνιηηηζκνύ Ξεπεξλψληαο ην αθεγεκαηηθφ κνληέιν, νη εηθφλεο πνιηηηζκνχ αμηνπνηνχλ ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηνπο παξειζφληνο, γηα λα πεξηγξάςνπλ ην παξειζφλ. Μηα εηθφλα πνιηηηζκνχ δίλεη ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο κε βάζε ηηο νπνίεο νη καζεηέο κπνξνχλ λα επεμεξγαζηνχλ ηζηνξηθά εξσηήκαηα, λα νκαδνπνηήζνπλ θαη λα ζεκαηνπνηήζνπλ πιεξνθνξίεο αιιά θαη λα ηηο εληάμνπλ ζ έλα ρξνληθφ πιαίζην. Δπίζεο, απνζθνπνχλ ζηελ θαηαζθεπή δεζκψλ αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο φςεηο ηνπ πνιηηηζκνχ, γηα παξάδεηγκα «ηχπνο δηαηξνθήο» θαη «αγξνηηθέο ηερληθέο», απνθιείνληαο ηελ αθεγεκαηηθή κνξθή. 47 Δπεμεξγαζία ησλ ελλνηώλ ηφρνο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ηζηνξίαο κε ηε ρξήζε ελλνηψλ είλαη ε πξνζέγγηζε ηεο ηζηνξίαο κ έλαλ αθαηξεηηθφ ηξφπν, έηζη ψζηε λα δηεξεπλεζεί ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ θνηλσληψλ. Ζ θαηαλφεζε απηή απαηηεί ηελ επηζθφπεζε ησλ ηνκέσλ ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, έηζη φπσο δηαγξάθεηαη ζηνπο αηψλεο. Οη δξαζηεξηφηεηεο επεμεξγαζίαο ελλνηψλ κπνξνχλ λα ιάβνπλ ηε κνξθή παξαθνινχζεζεο ηεο εμέιημεο κίαο έλλνηαο ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν, ζχλδεζεο κίαο έλλνηαο κε ηζηνξηθά γεγνλφηα, δηαηχπσζεο ππνζέζεσλ γηα ηε ζρέζε ελλνηψλ θαη 47 Ο Η. Matozzi παξαηεξεί φηη ε νξγάλσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ απφ ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ππνβαζκίδεη ην ηζηνξηθφ πεξηερφκελν ζε βαζκφ πνπ λα ην κεηαηξέπεη ζε κηα «κηθξνγξαθία» κε πεξηνξηζκέλν κέγεζνο πιεξνθνξηψλ. Ζ βάζε πιεξνθνξηψλ ησλ καζεηψλ είλαη αλεπαξθήο θαη ηα πξνθαζνξηζκέλα νξγαλσηηθά ζρήκαηα δελ ηνπο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα λα λνεκαηνδνηήζνπλ ηα ίδηα ηελ ηζηνξία (2006, 138-9).

160 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ επηβεβαίσζε ηεο κε αλαθνξά ζε ηζηνξηθά γεγνλφηα, αλαδήηεζεο νκνηνηήησλ θαη δηαθνξψλ κεηαμχ ελλνηψλ ζηνλ ρψξν θαη ζηνλ ρξφλν. Οη ηζηνξηθέο έλλνηεο κπνξνχλ λα παξνπζηαζηνχλ επίζεο κε ηε κνξθή νξηζκψλ, λα δνκεζνχλ κέζα απφ ηε κειέηε ηζηνξηθψλ πεγψλ θαη ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ, λα αλαπιαζηνχλ παξαηεξψληαο εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο. ηελ θαηαλφεζε ησλ ελλνηψλ ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε θαηαλφεζε θαη θαηάθηεζε ηνπ ηζηνξηθνχ ιεμηινγίνπ. 48 Γξαπηέο δξαζηεξηόηεηεο Οη γξαπηέο δξαζηεξηφηεηεο ζηνρεχνπλ ζηελ παξαγσγή ελφο ηζηνξηθνχ θεηκέλνπ, ην νπνίν αθνινπζεί ηα εμήο ζηάδηα: ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, δεδνκέλσλ, εληππψζεσλ, νξγάλσζε ηνπ πιηθνχ γχξσ απφ έλα ηζηνξηθφ εξψηεκα, παξνπζίαζε ηζηνξηθψλ ηδεψλ. 49 Καηά ηε δηάξθεηα ησλ γξαπηψλ δξαζηεξηνηήησλ δίλεηαη ε επθαηξία ζηνλ καζεηή λα ζπδεηήζεη θαη λα αλαζεσξήζεη ηνλ ζθνπφ ηεο εξγαζίαο, ην πεξηερφκελν, ηηο πηζαλέο κνξθέο πνπ ζα ιάβεη ε ηειηθή παξνπζίαζε. Καηά ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θξαηά ζεκεηψζεηο σο ζθαισζηά γηα ηελ ηειηθή ηζηνξηθή γξαθή, θξίλνληαο ηε ρξεζηκφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ζπιιέγεη. Οη ζηξαηεγηθέο Είναι προφανζσ ότι αυτοφ του είδουσ οι δραςτθριότθτεσ προςφζρονται κατεξοχιν για διακεματικζσ προςεγγίςεισ με τα γλωςςικά μακιματα (π.χ. με τθν αξιοποίθςθ τθσ γλωςςοδιδακτικισ προςζγγιςθσ το «γράψιμο ωσ διαδικαςία» ι τθσ διδαςκαλίασ των κειμενικϊν ειδϊν (βλ. Ενότθτα ΙΙ, κεφ. 2) θαηαγξαθήο πνπ αλαπηχζζεη ζην ζηάδην απηφ κπνξνχλ λα απνηππσζνχλ ζε θχιιν εξγαζίαο. Καηά ηελ νξγάλσζε ησλ πιεξνθνξηψλ παξνηξχλεηαη λα ρξεζηκνπνηεί ελλνηνινγηθά δηαγξάκκαηα (αμηνπνηψληαο θαη ηα ζρεηηθά ινγηζκηθά δεκηνπξγίαο ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ), έηζη ψζηε λα νξγαλψλνληαη θαη λα λνεκαηνδνηνχληαη νη πιεξνθνξίεο. Ζ ηειηθή παξνπζίαζε κπνξεί λα ιάβεη πνηθίιεο κνξθέο ιακβάλνληαο ππφςε ην πεξηερφκελν, ηνλ ζθνπφ θαη ην αθξναηήξην, κε θπξηφηεξεο ηελ αθήγεζε ησλ 48 Γηα ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ελλνηψλ βι. Veyne (1981, ), Marrou (1989, ), Matozzi (2006) θαη Ρεπνχζε (2000). 49 O E. Carr (1983, 32) πεξηγξάθεη θαη απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ εξγαζία ηνπ ηζηνξηθνχ «ε πην ζπλεζηζκέλε γλψκε θαίλεηαη λα είλαη πσο ν ηζηνξηθφο δηαηξεί ηε δνπιεηά ηνπ ζε δχν ηειείσο ρσξηζηέο θάζεηο ή πεξηφδνπο. Πξψηα αθηεξψλεη κηα αξρηθή πεξίνδν δηαηξέρνληαο ηηο πεγέο θαη παξαγεκίδνληαο ηα ζεκεησκαηάξηά ηνπ κε γεγνλφηα. Καηφπηλ, φηαλ απηή ε θάζε ηειεηψλεη βάδεη θαηά κέξνο ηηο πεγέο ηνπ, βγάδεη ην ζεκεησκαηάξηφ ηνπ θαη γξάθεη ην βηβιίν ηνπ απφ ηελ αξρή κέρξη ην ηέινο Γηάβαζκα θαη γξάςηκν πξνρσξνχλ ηαπηφρξνλα. Καζψο ζπλερίδσ δηάβαζκα ή πξνζζέησ ή αθαηξψ ή αλαπιάζσ ή δηαγξάθσ απφ ην γξαπηφ κνπ».

161 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δηαδηθαζηψλ, ηελ πεξηγξαθή ησλ δνκψλ θαη ησλ κεηαβνιψλ θαη ηελ επηρεηξεκαηνινγία. 50 Ιζηνξηθό πιαίζην Ζ γξακκηθή ρξνληθή αθνινπζία δίλεη ηε ζέζε ηεο ζε πιαίζηα εξκελείαο ηνπ παξειζφληνο, ζηα νπνία θπξίαξρν ξφιν παίδνπλ νη νξγαλσηηθέο έλλνηεο (αιιαγή, ζπλέρεηα). 51 θνπφο ηεο δεκηνπξγίαο ηζηνξηθψλ πιαηζίσλ είλαη λα πξνζαλαηνιίδνληαη νη καζεηέο ηζηνξηθά ζηνλ ρξφλν, έηζη ψζηε λα ζπλδένπλ ην παξειζφλ κε ην παξφλ θαη παξάιιεια λα παξέρεηαη έλα δηαλνεηηθφ ζχλνιν εξγαιείσλ γηα λα ρεηξίδνληαη ηελ ηζηνξία σο επηζηήκε. Οη καζεηέο ζέηνπλ ηα δηθά ηνπο εξσηήκαηα γηα ηε ζεκαζία ηέηνησλ αιιαγψλ. Πεξηνδνιόγεζε O Η. Matozzi (2004, 135) ζέηεη ην εξψηεκα εάλ «είλαη δπλαηφλ λα ζθεθηνχκε κηα πνξεία ζρεκαηηζκνχ ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο πνπ λα έρεη παγθφζκηα ηζρχ, φπσο ε καζεκαηηθή ζθέςε». ε κηα πνιππνιηηηζκηθή θνηλσλία ην δεηνχκελν είλαη λα αληηιεθζνχλ νη καζεηέο ην παγθφζκην παξειζφλ σο αληηθείκελν γλψζεο θαη ηελ Ηζηνξία σο δξάζε δεκηνπξγίαο κε νξηζηηθψλ θαη κε νινθιεξσκέλσλ γλψζεσλ. ηε δηακφξθσζε ηεο ζθέςεο απηήο ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ν εληνπηζκφο ζπλαθνινπζηψλ, ζπγρξνληψλ, πεξηνδνινγήζεσλ θαη ζπγθξίζεσλ, έηζη ψζηε νη καζεηέο λα ηνπνζεηνχλ ηειηθά ηηο ηζηνξηθέο πιεξνθνξίεο ζε δίθηπα, γεγνλφο πνπ ζα ηνπο νδεγήζεη ζηε δηαηχπσζε εξσηεκάησλ γηα ηε δηεχξπλζε ησλ γλψζεσλ ηνπο. Υσξνρξνληθνί ράξηεο Ζ ρξνλνινγηθή θαη γεσγξαθηθή γλψζε δεκηνπξγνχληαη κε ηνλ ζρεκαηηζκφ δνκηθψλ πιαηζίσλ ρξνληθνχ θαη ρσξηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ. Ο ράξηεο εκθαλίδεηαη σο έλα αηειέο κσζατθφ πνπ δελ αθήλεη απηαπάηεο, φπσο ελδερνκέλσο ε ζπλερήο ρξνληθή αθήγεζε, φηη φιε ε ηζηνξία είλαη γλσζηή. Υξνληθέο δηάξθεηεο, ζπγρξνλίεο, 50 Ο Ζusbands (2004, 137) επηζεκαίλεη φηη έρεη δνζεί κηθξή ζεκαζία ζηα είδε γξαπηψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηδηαίηεξα ζηα πεδία πνπ είλαη ζε ζέζε λα εθκεηαιιεπηνχλ ηα παηδηά. Κπξηαξρεί ην είδνο ηεο αλαθνξάο θαη ηεο πεξηγξαθηθήο θαηαλφεζεο, ελψ κηθξή ζέζε θαηέρνπλ ε αλάιπζε, ε επηρεηξεκαηνινγία, ε πεηζψ, ε ζχγθξηζε. 51 Ο Lee (2004, 64) πξνηείλεη έλα πξφηππν αιιαγήο ζην νπνίν νη καζεηέο λα πξνζαξκφδνπλ λέα ηζηνξηθά ζηνηρεία, λα ζέηνπλ εξσηήκαηα κε ζεκαηηθά θξηηήξηα θαη γηα καθξά ρξνληθά δηαζηήκαηα Πξνηείλεη, επίζεο, θξηηήξηα γηα έλα εχρξεζην ηζηνξηθφ πιαίζην. Σα θξηηήξηα αθνξνχλ ζηε ρξήζε νξγαλσηηθψλ ελλνηψλ θαη είλαη αλνηθηά ζε έιεγρν ηξνπνπνίεζεο, έηζη ψζηε λα ελζσκαηψλεηαη ε λέα γλψζε θαη λα παξέρνληαη πξννπηηθέο γηα ρεηξηζκφ ηνπ παξφληνο θαη ηνπ κέιινληνο θαζψο θαη ελαιιαθηηθψλ αθεγήζεσλ.

162 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δηαρξνλίεο, ρσξηζκφο πεξηφδσλ κε θξηηήξηα νκνηφηεηαο ή δηαθνξάο ζπληζηνχλ ηα ζηνηρεία πεξηνδνιφγεζεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ. 52 Δπεμεξγαζία ηζηνξηθώλ πεγώλ Ζ ρξήζε ησλ πεγψλ απνηειεί ηε βάζε ηεο ηζηνξηθήο εξκελείαο θαη απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο άμνλεο ηεο δηδαθηηθήο ηεο ηζηνξίαο ηα ηειεπηαία 25 ρξφληα. ηφρνο ηεο εξγαζίαο κε πεγέο είλαη ε αλαδήηεζε εθείλσλ ησλ εξσηήζεσλ πνπ ζα πξνάγνπλ ηξφπνπο ηζηνξηθήο ζθέςεο. Παξφια απηά δηαηππψζεθαλ πξνβιεκαηηζκνί σο πξνο ηε δπλαηφηεηα ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ λα εηζάγεη ηνπο καζεηέο ζε κηα δηαδηθαζία θαηαλφεζεο ηεο ηζηνξηθήο εξγαζίαο θαη εξκελείαο θαη εληνπίζηεθαλ πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ έθηαζε ησλ πεγψλ θαη ζε ελλνηνινγηθέο θαη γισζζηθέο δπζθνιίεο. 53 ε θάζε πεξίπησζε, ν δηδαθηηθφο ζηφρνο δελ είλαη λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο κε ηελ εξγαζία ηνπ ηζηνξηθνχ, αιιά λα ζηξέςεη ν εθπαηδεπηηθφο ην ελδηαθέξνλ πξνο ην είδνο γλψζεο θαη ζθέςεο πνπ ζέιεη νη καζεηέο λα εμαζθήζνπλ θαη ηηο λνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηζπκεί λα αλαιάβνπλ (Husbands 2004, 39 & 56-7). [Γηα ηελ αμηνπνίεζε θαη ηνπο ηξφπνπο αμηνπνίεζεο ησλ πεγψλ (παξαδνζηαθψλ ή ςεθηαθψλ) ζηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο βι. ην ακέζσο επφκελν θείκελν Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 5.3 "Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο"]. 52 Βι. Radinsky et al. (2008), φπνπ ζην κνληέιν ρσξνρξνληθνχ ράξηε πνπ πεξηγξάθεηαη επηρεηξείηαη ζπλδπαζκφο ηζηνξηθψλ καξηπξηψλ κε ηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν. Ο ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ εηδψλ πιεξνθνξίαο απνζθνπεί ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο έληαμεο ηεο ηζηνξηθήο αθήγεζεο ζηνλ ρξφλν θαη ηνλ ρξφλν. Πξνηείλνληαη δηάθνξνη ηξφπνη δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο, έλαο εμ απηψλ είλαη ε ζεκαηηθή δηαζχλδεζε καξηπξηψλ ζηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν κε θξηηήξην ή ην ζέκα ή ην είδνο ηεο ηζηνξηθήο πεγήο. 53 Οη γισζζηθέο «δπζθνιίεο» απνηεινχλ ζπλάκα επθαηξίεο γηα δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε απηφ ηεο γιψζζαο. Ζ γιψζζα ησλ ηζηνξηθψλ θεηκέλσλ δηαθέξεη απφ ηε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηνχκε ζήκεξα, γεγνλφο πνπ δπζρεξαίλεη ηελ θαηαλφεζε ησλ ηζηνξηθψλ θεηκέλσλ. Πξέπεη νη ιέμεηο λα ηνπνζεηεζνχλ ζην ηζηνξηθφ ηνπο πιαίζην, λα θαηαλνεζεί ε εμέιημή ηνπο ζηνλ ρξφλν θαη λα δηαθνξνπνηεζεί απφ ηε ζχγρξνλή ηνπο ζεκαζία. Μηα άιιε δπζθνιία είλαη φηη ε ρξήζε νλνκάησλ γηα ηε λνεκαηνδφηεζε επξχηεξσλ ζπλφισλ ελλνηψλ. Ο Husbands (2004) αλαθέξεηαη ζε κηα γξακκαηηθή ηεο ηζηνξίαο. Ζ ρξήζε ζχλζεησλ ρξφλσλ πξνθαιεί επίζεο δπζθνιίεο. Παξαθείκελνο θαη ππεξζπληέιηθνο πεξηγξάθνπλ πεξίπινθεο ηζηνξηθέο ζρέζεηο, πνπ πξέπεη νη καζεηέο λα απνθσδηθνπνηήζνπλ («ν κνλάξρεο ζπγθαιεί ην θνηλνβνχιην δηαξθψο απφ ηφηε..» «Οη Βίθηλγθο είραλ αλαθαιχςεη ηελ Ακεξηθή πξηλ απφ ηνλ Κνιφκβν») εηζάγνπλ κηα δηαβαζκηζκέλε ρξνληθά ζθέςε πνπ είλαη ζεκειηψδεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ παξειζφληνο). ε απηά πξνζηίζεηαη θαη ην ιεμηιφγην ησλ νξγαλσηηθψλ ελλνηψλ, φπσο ην ιεμηιφγην ηνπ ρξφλνπ (έηνο, αηψλαο, ρηιηεηία, επνρή). Σν ιεμηιφγην απηφ ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηξφπν πνπ ππεξβαίλεη ηελ απιή ρξνληθή αθνινπζία ησλ γεγνλφησλ θαη δεκηνπξγεί δηαθνξεηηθέο ρξνληθέο ηαρχηεηεο, φηαλ πεξηγξάθεη ην παξειζφλ (π.ρ. αηψλαο ηαρχηαησλ αιιαγψλ, επξσπατθφο Μεζαίσλαο). Σν ιεμηιφγην ηνπ ρξφλνπ ζπλδέεηαη κε ηηο άιιεο νξγαλσηηθέο έλλνηα ηηο νπνίεο θαη λνεκαηνδνηεί, φπσο αιιαγή, ζπλέρεηα, αηηηφηεηα. Σέινο, έλα άιιν δήηεκα πνπ άπηεηαη θαη δεηεκάησλ ηζηνξηθήο εξκελείαο είλαη νη δηαθνξεηηθέο δηαηππψζεηο γηα ην ίδην ηζηνξηθφ γεγνλφο (π.ρ. επαλάζηαζε- εμέγεξζε-ζηάζε).

163 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΣΠΕ και διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ Οη ΣΠΔ δεκηνπξγνχλ λέα δεδνκέλα ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξνζιακβάλνπκε θαη κειεηνχκε ηελ Ηζηνξία. Ζ νπηηθνπνίεζε ηεο ηζηνξίαο θαη ε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο θαη δηαρείξηζεο ηνπ ηζηνξηθνχ πιηθνχ αλαηξέπνπλ ηελ παξαδνζηαθή αθεγεκαηηθή κνξθή ηεο ηζηνξίαο θαη επηβάιινπλ λέεο αλαγλψζεηο. εκεηψλεη ν M. Poster (2001) ζρεηηθά: «Δεν πρζπει να παραβλζπουμε ότι οι φωτογραφίεσ, οι κινθματογραφικζσ και τθλεοπτικζσ παραγωγζσ, οι διαδικτυακοί κόμβοι ιταν και είναι ουςιαςτικά ςυςτατικά τθσ κακθμερινισ εμπειρίασ των ατόμων και των ομάδων. Με λίγα λόγια, είναι μζροσ τθσ ιςτορικισ εμπειρίασ. Πχι μόνο είναι μζςα για τθν αναπαράςταςθ του παρελκόντοσ αλλά ακόμα περιςςότερο είναι εκείνεσ οι μορφζσ μζςα από τισ οποίεσ θ Ιςτορία βιϊνεται ςτο παρόν». Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηελ δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο ζέηεη δχν εξσηήκαηα: Πνηεο ηζηνξηθέο δεμηφηεηεο θαιιηεξγνχληαη; Πνην είδνο ηζηνξηθήο θαηαλφεζεο επηηπγράλεηαη; Ο Poster (2001) αλαθέξεηαη ζηηο πξνθιήζεηο πνπ νη ΣΠΔ ζέηνπλ ζηελ επηζηήκε ηεο Ηζηνξίαο: «Ρρϊτον, βάςεισ δεδομζνων και αρχεία, που αποτελοφν τθ βάςθ τθσ ιςτορικισ ζρευνασ, μεταναςτεφουν μαηικά ςτο Διαδίκτυο. Οι ψθφιοποιθμζνεσ πια πλθροφορίεσ αναμορφϊνονται από τουσ χριςτεσ, προκαλϊντασ ζτςι ερωτιματα ςχετικά με το αμετάβλθτο των κειμζνων. Δεφτερον, θ δυνατότθτα να ψθφιοποιοφνται ςτο διαδίκτυο όχι μόνο κείμενα αλλά και εικόνεσ και ιχοι επθρεάηει τθν ιςτορικι ζρευνα. Το γεγονόσ αυτό οδθγεί και ενκαρρφνει τουσ ιςτορικοφσ να γράψουν νζα είδθ κειμζνων με οπτικό και θχθτικό περιεχόμενο. Τρίτον, το διαδίκτυο προςφζρει ζνα καινοτόμο χϊρο δθμοςίευςθσ ιςτορικϊν ζργων είτε ωσ άρκρων ςε περιοδικά είτε ωσ αυτόνομων βιβλίων. Το ιςτορικό ζργο υπόκειται ςτισ ίδιεσ διαδικαςίεσ ςτισ οποίεσ υπόκειται κάκε είδουσ πλθροφορία ςτο νζο αυτό χϊρο, δθλαδι χάνει το αμετάβλθτο ςτοιχείο του και ανοίγεται ςε νζεσ δυνατότθτεσ δθμοςίευςθσ χωρίσ τον περιοριςμό εκδοτικϊν επιτροπϊν και άλλων μορφϊν ελζγχου. Ακόμα και φοιτθτζσ Ιςτορίασ μποροφν πια να δθμοςιεφςουν τθ δουλειά τουσ ς' ζνα εν δυνάμει παγκόςμιο κοινό. Τζταρτον, ςτο επίπεδο τθσ διδαςκαλίασ τθσ Ιςτορίασ, οι λίςτεσ επικοινωνίασ, το θλεκτρονικό ταχυδρομείο και οι ιςτοςελίδεσ ενιςχφουν το μοντζλο τθσ «πρόςωπο-με-πρόςωπο» διδαςκαλίασ. Ολοκλθρϊνοντασ, μετά τθν τυπογραφία, καμιά άλλθ τεχνολογικι καινοτομία δεν ζχει ανοίξει τόςουσ νζουσ δρόμουσ ςτθν Ιςτορία όςουσ το Διαδίκτυο. Η ίδια θ Ιςτορία ςυμβαίνει ςτο Διαδίκτυο. Στον βακμό που οι άνκρωποι "ςυναντιοφνται" και επικοινωνοφν ςτον κυβερνοχϊρο, θ ςφγχρονθ κοινωνικι και ιςτορικι πρακτικι διαδραματίηεται ςε αρκετά μεγάλο βακμό εκεί. Οι ιςτορικοί αντιμετωπίηουν τθν πρόκλθςθ τθσ

164 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ αναδιαμόρφωςθσ των μεκόδων και των τρόπων που χρθςιμοποιοφν για να μελετιςουν και να γράψουν γι' αυτά τα "γεγονότα"». Ζ δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ θαη ηνπ βαζκνχ θαηά ηνλ νπνίν απηά επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν κειέηεο ηεο ηζηνξίαο απνηειεί ην θεληξηθφ εξψηεκα γηα ηνλ ζρεδηαζκφ δξαζηεξηνηήησλ κε ηε ρξήζε ΣΠΔ. 54 εκαληηθή είλαη ε ζπκβνιή ησλ ζεσξηψλ κάζεζεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη έρνπλ επεξεάζεη ηνλ ζρεδηαζκφ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο ΣΠΔ θαη γηα ηε κειέηε ηεο ηζηνξίαο. 55 Σα πεξηβάιινληα κάζεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ρξήζε ησλ ΣΠΔ βαζίζηεθαλ θπξίσο ζηηο ζεσξίεο κάζεζεο ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ, ηνπ γλσζηηθνχ θνλζηξνπθηηβηζκνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ θνλζηξνπθηηβηζκνχ (νινκσλίδνπ 2006). Ζ επίδξαζε ησλ πξφζθαησλ ζεσξηψλ ζηε ζχγρξνλε παηδαγσγηθή θαη θαη επέθηαζε ζηε δηδαθηηθή ησλ καζεκάησλ ζέηεη θαη λένπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο, νη νπνίνη δίλνπλ έκθαζε ζηελ αλάπηπμε πςεινχ επηπέδνπ γλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ηθαλνηήησλ, πνπ δίλνπλ ζηνλ καζεηή ηε δπλαηφηεηα ειέγρνπ ηεο δηαδηθαζίαο κάζεζεο. Σα πεξηβάιινληα κάζεζεο πνπ ελζηεξλίδνληαη ηηο αξρέο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ ζηεξίδνληαη ζηηο παξαθάησ αξρέο: Ζ κάζεζε είλαη θνηλσληθή δηαδηθαζία θαη είλαη ζθαηξηθή (νιηζηηθή). Ζ κάζεζε εζηηάδεηαη ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ. Ζ γλψζε αλαθαιχπηεηαη θαη θαηαθηάηαη απφ ηνλ καζεηή θαη νδεγείηαη ζε απηή απφ δηαθνξεηηθέο νδνχο θαη κέζα απφ πνίθηιεο πεγέο πιεξνθφξεζεο. Ο δάζθαινο δηεπθνιχλεη ηε ζχλδεζε ηεο γλψζεο κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα παξνπζηάδνληαο ηε γλψζε ζε έλα απζεληηθφ πιαίζην πεξηερνκέλνπ θαη δξαζηεξηνηήησλ. Ζ δηαδηθαζία κάζεζεο ζηεξίδεηαη ζηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ηε ζπλεξγαζία. Οη λέεο ηερλνινγίεο κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ πξνο απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο θαη εηδηθφηεξα ζηε δεκηνπξγία πεξηβάιινληνο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη 54 Βι. γνπξνπνχινπ & Κνπηνπκάλνο (2001), φπνπ ζεκεηψλεηαη φηη «φπσο παξαηεξνχλ θαη νη Kozma θαη Johnston (1991) ην βαζηθφ δήηεκα πξέπεη λα είλαη ε απνδνηηθή ρξήζε απηψλ ησλ ηερλνινγηψλ σο εξγαιείσλ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο παξνρήο γλψζεο θαη ηεο κάζεζεο, παξά ε ρξήζε ηνπο σο ππνθαηάζηαην ηνπ παξαδνζηαθνχ ξφινπ ηνπ δηδάζθνληα θαη ηνπ ζπκβαηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ». 55 Βι. θαη Γεληθφ Μέξνο Δλφηεηα 2.1 & 2. εκεηψλνπκε φηη νη πξφζθαηεο ζεσξίεο ιακβάλνπλ ππφςε ην θνηλσληθφ πιαίζην ζην νπνίν ζπληειείηαη ε κάζεζε. Ζ κάζεζε αληηκεησπίδεηαη σο κηα δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο λνήκαηνο ζηα πιαίζηα κηαο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Ζ ζχγρξνλε παηδαγσγηθή ζεσξεί ηε ζπλεξγαηηθφηεηα, ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ σο πνιχ απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο γηα ηελ αλάπηπμε καζεζηαθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ απφθηεζε ηεο γλψζεο.

165 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ καζεηηθψλ θνηλνηήησλ. Γεκηνπξγνχλ επθαηξίεο γηα δηάινγν θαη νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο κε ηνλ ζρεδηαζκφ δξαζηεξηνηήησλ ζε απζεληηθά πεξηβάιινληα πνπ απαηηνχλ δηεξεχλεζε θαη ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή. ηελ πεξίπησζε απηή, ε ππνζηήξημε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο γίλεηαη ζπλήζσο κέζα απφ λέα γλσζηηθά εξγαιεία πνπ ππνζηεξίδνπλ ηνλ ζπιινγηζκφ (Γεκεηξαθνπνχινπ 2002) θαη νη καζεηέο ηα ρεηξίδνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο φπσο: Οξγαλσηηθά εξγαιεία γηα ηελ αλάιπζε ή ηε ζχλζεζε ησλ ηδεψλ, (π.ρ. ελλνηνινγηθνί ράξηεο). Εικόνα 17 Ραράδειγμα εννοιολογικοφ χάρτθ (με το λογιςμικό για τθ διδαςκαλία τθσ ιςτορίασ τθσ τζχνθσ (πθγι: Γπλακηθά εξγαιεία κνληεινπνίεζεο γηα δεκηνπξγία θαη έιεγρν ησλ εζσηεξηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ησλ καζεηψλ θαη ησλ λνεηηθψλ ηνπο κνληέισλ. Δξγαιεία ζπδήηεζεο ζε νξγαλσκέλν πιαίζην, πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα εθθξάδνπλ θαη λα αληηπαξαβάιινπλ αληηθξνπφκελεο απφςεηο. Δξγαιεία πνιιαπιψλ αλαπαξαζηάζεσλ: εξγαιεία νπηηθνπνίεζεο θαηλνκέλσλ, γξαθήκαηα θάζε είδνπο θηι. (π.ρ. δηαδξαζηηθνί ράξηεο). Ζ ζπκβνιή ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κπνξεί λα απνδεηρηεί ζεκαληηθή, δηφηη δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα δηεπξπλζνχλ νη νξίδνληεο ηνπ καζήκαηνο, λα αλαπηπρζνχλ ηθαλφηεηεο δηεξεχλεζεο ελφο ηζηνξηθνχ ζέκαηνο κε εξγαιεία ησλ ΣΠΔ, λα θαιιηεξγεζνχλ ηθαλφηεηεο αλάγλσζεο, κειέηεο θαη αμηνπνίεζεο δηαθνξεηηθψλ ηζηνξηθψλ πεγψλ εθηφο ηνπ θεηκέλνπ (φπσο ε εηθφλα, ν ράξηεο, ην ζρεδηάγξακκα, νη δεκνγξαθηθνί πίλαθεο) θαη αλαπαξάζηαζεο ηεο ηζηνξηθήο πιεξνθνξίαο κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, λα αλαπηπρζεί έλαο ηζηνξηθφο δηάινγνο γηα ηζηνξηθά ζέκαηα, ν νπνίνο λα βαζίδεηαη ζε ηεθκεξησκέλα κε ηζηνξηθά

166 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζηνηρεία επηρεηξήκαηα. Ζ ζρνιηθή ηζηνξηθή εξγαζία δελ πεξηνξίδεηαη ζηε ζρνιηθή ηάμε κε απνθιεηζηηθνχο ζπλνκηιεηέο ηνλ δάζθαιν θαη ηνπο καζεηέο, αιιά δίλεηαη ε δπλαηφηεηα επαθήο θαη επηθνηλσλίαο κε εμσζρνιηθνχο ζεζκνχο, φπσο ην κνπζείν, ηα αξρεία, ν δήκνο, ε ηζηνζειίδα κε ηζηνξηθφ πεξηερφκελν, ε βηβιηνζήθε, νη νπνίνη παίδνπλ θαη απηνί, παξάιιεια κε ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην, ηδηαίηεξν ξφιν ζηε δηαηήξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο ηζηνξηθήο θνπιηνχξαο. Δπίζεο, νη ΣΠΔ αλακνξθψλνπλ ηνλ ηξφπν θαη ηε κνξθή ησλ εξγαζηψλ πνπ νη καζεηέο εθπνλνχλ ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο θαη θαη επέθηαζε θαη ηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο ηνπ καζήκαηνο. Οη καζεηέο, ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, εμεηάδνληαη θαηά θαλφλα ζε γξαπηά θείκελα θαη παξάγνπλ γξαπηά θείκελα, ηα νπνία ζηεξίδνληαη, θαηά θχξην ιφγν, ζηελ αλαπαξαγσγή θαη φρη ζηελ πξσηφηππε δεκηνπξγία. Με ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λ αιιάμεη ν ηξφπνο πξφζιεςεο θαη παξνπζίαζεο ηνπ ηζηνξηθνχ αληηθεηκέλνπ θαη λα παξαρζνχλ πξσηφηππα πνιπηξνπηθά θείκελα, πξντφληα πξνζσπηθήο έξεπλαο. Σν ηειηθφ πξντφλ πνπ ζα παξάμνπλ νη καζεηέο/ηξηεο απνηειεί κέξνο ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ καζήκαηνο. Δλδεηθηηθά, ζηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζελαξίνπ πεξηιακβάλνληαη ηα παξαθάησ ζηάδηα (γηα κηα πιεξέζηεξε παξνπζίαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ζελαξίνπ δηδαζθαιίαο βι. Δλφηεηα V, θεθ. 2). Η ηδέα ηνπ ζελαξίνπ Σν ζέκα Ο δηδαθηηθφο ζηφρνο Οη γλσζηηθέο θαηεγνξίεο πνπ ζπλδένληαη κε ην ζέκα Οη ηζηνξηθέο έλλνηεο πνπ ζπλδένληαη κε ην ζέκα Ο ξόινο ηνπ καζεηή Ο καζεηήο είλαη α) δέθηεο γλψζεσλ, β) εξεπλεηήο, γ) δεκηνπξγφο Πξνζδηνξίδεηαη ηη κπνξνχλ λα θάλνπλ νη καζεηέο δηαθνξεηηθά ή/θαη θαιχηεξα κε ηηο ΣΠΔ. Οη ζηόρνη - νη δξαζηεξηόηεηεο - ηα εξγαιεία ην ηειηθό πξντόλ Πνηα εξγαιεία ΣΠΔ είλαη δηαζέζηκα γηα ηελ πινπνίεζε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ;

167 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Με πνηεο δξαζηεξηφηεηεο πινπνηνχληαη θαιχηεξα νη ζηφρνη κε ηελ ππνζηήξημε ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ θαη ηελ αμηνπνίεζε ηνπ πιηθνχ; Αλαθνξηθά κε ηα παξαπάλσ, θαηαηνπηζηηθφο είλαη ν επφκελνο πίλαθαο. Ρίνακασ 8 ΣΟΥΟΙ γεγνλφο αλαδήηεζε θαη θαηαλφεζε ησλ αηηίσλ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηνπ ρξφλνπ θαη ζχλδεζή ηεο κε ηελ έλλνηα ηνπ ρψξνπ θαη κε ην ηζηνξηθφ έληαμε ηνπ ηζηνξηθνχ γεγνλφηνο ζε ηζηνξηθέο πεξηφδνπο δηαρξνληθή εμέηαζε ελφο ζέκαηνο ζχλδεζε ρψξνπ, ρξφλνπ θαη εμέιημεο θαηαλφεζε ηεο κηθξήο, κέζεο θαη καθξάο δηάξθεηαο πξνζδηνξηζκφο ηνπ ρψξνπ θαη ζχλδεζε ηεο γεσθπζηθήο θαηάζηαζεο κε κνξθέο πνιηηηζηηθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζχλδεζε ηνπ ρψξνπ κε ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα απνζχλζεζε θαη ζχλζεζε ηεο ηζηνξηθήο αθήγεζεο εμνηθείσζε κε ηελ ηζηνξηθή κέζνδν θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ζηελ επεμεξγαζία ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ. ζχλδεζε ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ κε ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΣΠΔ-ΤΛΙΚΟ ηζηνξηθή αθήγεζε. ππεξθείκελν εηθνληθέο αλαπαξαζηάζεηο αξραηνινγηθνί ρψξνη ηζηνξηθέο πεγέο, νπηηθά θαη ερεηηθά ληνθνπκέληα, βάζεηο δεδνκέλσλ πηλαθνζήθεο. κνπζεία αξρεηαθφ πιηθφ, δεκνγξαθηθνί πίλαθεο, θαηάινγνη, βάζεηο δεδνκέλσλ δηαδξαζηηθνί ράξηεο ρξνλνιφγηα πξνζνκνίσζε εγθπθινπαίδεηεο βηβιηνζήθεο, επηζηεκνληθά πεξηνδηθά ελεκέξσζε γηα εθδειψζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηζηνξηθά γεγνλφηα θαη πξφζσπα πξφζβαζε επηθνηλσλίαο κε εηδηθνχο επηζηήκνλεο ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΔ έλλνηα) Έξεπλα (αλαδήηεζε κε ρξήζε ιέμεσλ-θιεηδηψλ: ηφπνο, ρξφλνο, ζέκα, ηζηνξηθά πξφζσπα, ηζηνξηθή o o o o o o ηζηνξηθψλ πεγψλ αξρεηαθνχ πιηθνχ γεληθψλ ηζηνξηθψλ πιεξνθνξηψλ εηθαζηηθψλ πεγψλ ραξηψλ εξσηεκάησλ ζε εηδηθνχο πιινγή θαη ηαμηλφκεζε δεδνκέλσλ (θαηαγξαθή, θαηεγνξηνπνίεζε, ζχγθξηζε, ζπζρεηηζκφο, ζχλδεζε δεδνκέλσλ, ζχλδεζε ρξφλνπ-ρψξνπ-ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ, θαηαζθεπή ρξνλνινγίνπ).

168 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πξνζνκνίσζε ηζηνξηθήο έξεπλαο (αξραηνινγηθή αλαζθαθή, επεμεξγαζία ηζηνξηθψλ πεγψλ). χλζεζε ηζηνξηθνχ θεηκέλνπ (γξαπηνχ, πνιπηξνπηθνχ, ζχλζεζε ηζηνξηθήο αθήγεζεο απφ ηζηνξηθέο πεγέο, πεξηγξαθή, επηρεηξεκαηνινγία, αλάπηπμε ηζηνξηθψλ ελλνηψλ). Αλαπαξάζηαζε ηεο δνκήο ηζηνξηθνχ θεηκέλνπ (αλάιπζε ηζηνξηθήο γξαπηήο πεγήο, ζρεδηαζκφο λνεηηθνχ ράξηε). Δπεμεξγαζία, κειέηε πιηθψλ πεγψλ, ραξηψλ, δηαγξακκάησλ θ.ά. Δμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. Παξαηήξεζε αιιαγψλ ζε δηαδξαζηηθφ ράξηε. Γεκηνπξγία ρσξνρξνληθψλ αλαπαξαζηάζεσλ (πξνζζήθε πιεξνθνξηψλ ζε ράξηε, ζρεκαηηζκψλ πεξηφδσλ κε θξηηήξην αιιαγήο). Πεξηήγεζε ζε εηθνληθή αλαπαξάζηαζε ηζηνξηθνχ ηφπνπ. Παξαηήξεζε. πκκεηνρή κε αλάιεςε δξάζεο. Αληαιιαγή απφςεσλ κεηαμχ νκάδσλ. ΣΔΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ π.ρ. αθήγεζε, ρσξνρξνληθφο ράξηεο, πνιπηξνπηθφ θείκελν θ.ά. 5.3 Διδαςκαλία του μακιματοσ τθσ ιςτορίασ με ςκοπό τθν ανάπτυξθ τθσ κριτικισ ςκζψθσ Δθμιτρθσ Κ. Μαυροςκοφφθσ Σν πεξηερόκελν ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ηεο θξηηηθήο ζθέςεο Σα ηειεπηαία ρξφληα ζε αξθεηέο ρψξεο ηνπ ιεγφκελνπ δπηηθνχ θφζκνπ, κε πξψηεο ηηο ΖΠΑ, 56 παξνπζηάδεηαη απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, ηφζν ζε αθαδεκατθφ, επαγγεικαηηθφ θαη πνιηηηθνθνηλσληθφ επίπεδν φζν θαη ζε ζρνιηθφ, πξάγκα πνπ δηαπηζηψλεηαη θαη απφ ηε δεκηνπξγία δεθάδσλ νξγαληζκψλ, ηλζηηηνχησλ θαη εηδηθψλ θέληξσλ κε απηφ ηνλ ζθνπφ. 57 Χζηφζν, παξά ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, φπσο θαίλεηαη απφ ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, ηε δεκνζίεπζε εθαηνληάδσλ βηβιίσλ θαη άξζξσλ κε ζρεηηθφ πεξηερφκελν θαη άιιεο ζπλαθείο δξαζηεξηφηεηεο, ηα εκπφδηα γηα ηελ αλάπηπμή ηεο ζην ζρνιείν είλαη ηφζν επίκνλα, πνπ ππνλνκεχνπλ ηηο ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο. Αλάκεζα ζ απηά ζεκαληηθφηεξα είλαη εθείλα πνπ πξνέξρνληαη απφ αξλεηηθέο επηξξνέο, θπβεξλεηηθέο ή άιιεο, ηε δξαζηηθφηεηα θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ ζηεξενηχπσλ θαη πξνθαηαιήςεσλ, 56 Ζ θίλεζε ζηηο ΖΠΑ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο είλαη, βέβαηα, παιηφηεξε θαη ζπλδέεηαη κε ην θίλεκα ηεο «πξννδεπηηθήο εθπαίδεπζεο» θαη ην έξγν ηνπ John Dewey, βι. θπξίσο Dewey Γηα ην αληίζηνηρν ξεχκα ζηε γισζζνδηδαθηηθή, βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ Ζ θξηηηθή γισζζνινγία.

169 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηελ ππνρσξεηηθφηεηα ζηηο επηζπκίεο ηεο εμνπζίαο, ηε ζπκβνιηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο, ηε δχλακε ηεο ζπλήζεηαο θαη ηνπ θνκθνξκηζκνχ, θαζψο θαη ηε ρξήζε πεξηνξηζκέλνπ αξηζκνχ ηεθκεξίσλ (Fisher 2001). Τπφ ην πξίζκα απηφ ε εθπαίδεπζε ζεσξείηαη φηη απνβαίλεη κάιινλ επηδήκηα παξά σθέιηκε, γηαηί πξνσζεί ηελ ςεπδνθξηηηθή ζθέςε. Απηφ ζεκαίλεη φηη δε ζηάζεθε ηθαλή λα αλαπηχμεη θαηάιιεια δηαλνεηηθά θξηηήξηα γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε, φπσο είλαη νη ηθαλφηεηεο ηεο δηάθξηζεο ηνπ ζεκαληηθνχ απφ ην αζήκαλην, ηεο αμηνιφγεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ νξζφηεηα, ηελ αθξίβεηα θαη ηε ζπλάθεηά ηνπο, ηεο δηαηχπσζεο ηεθκεξησκέλσλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο, ηεο θξηηηθήο αλάιπζεο, ηεο δηαρείξηζεο ησλ αληηθάζεσλ θαη ηεο αβεβαηφηεηαο, ηεο δηακφξθσζεο ινγηθψλ θαη ηεθκεξησκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ, ηνπ εληνπηζκνχ ησλ πξνθαηαιήςεσλ θηι. (Bowell & Kemp 2002 Browne & Keely 1997 Paul & Elder 2000). Ζ δηδαθηηθή πξάμε ζπλερίδεη λα πεξηνξίδεηαη ζηελ πξνζθνξά έηνηκεο γλψζεο, ηελ απνκλεκφλεπζε, ηελ απνπζία λνήκαηνο, ηελ θαιιηέξγεηα κεραληζηηθψλ δεμηνηήησλ θαη ηελ εθηέιεζε ηππνπνηεκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ βέβαηα δελ πξνσζνχλ ηελ θξηηηθή ζθέςε. Απνδεηθλχεηαη, ινηπφλ, φηη δελ αξθεί γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ε ρξήζε φξσλ, ι.ρ. αλαγλψξηζε, ηαμηλφκεζε, ζπζρέηηζε, αλάιπζε, εθαξκνγή, αμηνιφγεζε θηι., ρσξίο ηελ χπαξμε ζπγθεθξηκέλσλ δηαλνεηηθψλ θξηηεξίσλ, ηε ζηηγκή κάιηζηα πνπ πνιχ ζπρλά παξαηεξείηαη ζχγρπζε αλάκεζα ζηελ απιή αλάθιεζε πιεξνθνξηψλ θαη ηε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ζπγθξνηείηαη ε γλψζε ή αλάκεζα ζηελ αηηηνινγεκέλε αμηνινγηθή θξίζε θαη ηελ απιή ππνθεηκεληθή γλψκε (Paul & Elder 2000). Αλ θαη ν νξηζκφο ηεο θξηηηθήο ζθέςεο δελ είλαη εχθνιε ππφζεζε, κηα θαη έσο ηψξα έρνπλ πξνηαζεί δηάθνξνη νξηζκνί, 58 ππάξρεη θαηαξράο ζρεδφλ νκνθσλία σο πξνο ην ηη δελ έρεη ζρέζε κε ηελ θξηηηθή ζθέςε. Γηα παξάδεηγκα, άζρεηεο κ απηήλ ζεσξνχληαη ε αξλεηηθή ζθέςε (π.ρ. ε θαθνπξναίξεηε αλαδήηεζε ιαζψλ), ε πίζηε, ν απνθιεηζκφο ηεο έθθξαζεο ζπλαηζζεκάησλ, ε ξεηνξηθή παξαπεηζηηθή ηθαλφηεηα, ε αλαληίξξεηε απνδνρή επηζηεκνληθψλ πνξηζκάησλ θηι. (Browne & Keely 1997 Haskins 2003). 58 Γηα κηα ζπλνπηηθή επηζθφπεζε ησλ νξηζκψλ βι. Huitt 1999 θαη Paul & Elder χκθσλα κε ηνλ Ζιία Μαηζαγγνχξα (1997) ε θξηηηθή ζθέςε κπνξεί λα νξηζηεί σο κία «λνεηηθν-ζπλαηζζεκαηηθή ιεηηνπξγία πνπ ελεξγνπνηεί επηιεθηηθά θαη ζπλδπαζηηθά γλσζηηθέο δεμηφηεηεο, ινγηθνχο ζπιινγηζκνχο θαη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο, κε ηε βνήζεηα ησλ νπνίσλ ην άηνκν επεμεξγάδεηαη ηα δεδνκέλα κε ινγηθφ ηξφπν θαη απνζηαζηνπνηεκέλν απφ ηηο πξνζσπηθέο ηνπ πεπνηζήζεηο θαη πξνθαηαιήςεηο, πξνθεηκέλνπ λα δακάζεη ην πιήζνο ησλ εηεξνγελψλ ζηνηρείσλ ηνπο, ψζηε ηειηθά λα θαηαιήμεη ζε έγθπξα θαη ινγηθά ζπκπεξάζκαηα, δηαπηζηψζεηο, θξίζεηο θαη επηινγέο δξάζεο».

170 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Απφ ηελ άιιε κεξηά, ππάξρεη κηα νιφθιεξε ζεηξά ραξαθηεξηζηηθψλ, θηινζνθηθήο ή ςπρνινγηθήο πξνέιεπζεο, ηα νπνία νη πεξηζζφηεξνη εηδηθνί απνδέρνληαη σο θνηλά γλσξίζκαηα ηεο θξηηηθήο ζθέςεο: α) γλσξίζκαηα γεληθνχ ηχπνπ, φπσο ην αλνηρηφ κπαιφ, ν πγηήο ζθεπηηθηζκφο, ε ειεχζεξε ζθέςε, ηα πςεινχ επηπέδνπ θίλεηξα, ε πλεπκαηηθή εληηκφηεηα β) έλα ζχλνιν γεληθψλ θαη εηδηθψλ ηθαλνηήησλ, φπσο είλαη ε ζαθήλεηα, ε αθξίβεηα, ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ε επεμεξγαζία ηνπο, ψζηε λα δηακνξθσζνχλ ζε ηεθκήξηα, ε δηαθξίβσζε αηηηαθψλ ζρέζεσλ, ε ηαμηλφκεζε, ε δηάθξηζε κεηαμχ γεγνλφησλ θαη ζρνιίσλ, ε αλάιπζε, ε εμέηαζε ησλ ζεκάησλ απφ πνιιέο νπηηθέο, ε επηρεηξεκαηνινγία, ε δηακφξθσζε ηεθκεξησκέλσλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ θαη εξσηεκάησλ, ε αμηνιφγεζε γεγνλφησλ, νπηηθψλ θαη εξκελεηψλ, ε δνθηκή θαη ε επηβεβαίσζε ή ε απφξξηςε, ε επηζήκαλζε ησλ ινγηθψλ ζθαικάησλ ή ε αλαγλψξηζε ηεο πξνπαγάλδαο γ) ε ράξαμε θαη ε εθαξκνγή ελφο δηαλνεηηθνχ ράξηε (πνξεία ζθέςεο), ε εθαξκνγή θξηηεξίσλ ζηελ πξνζέγγηζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ε άζθεζε ζηηο δεμηφηεηεο πνπ απνξξένπλ απφ απηά (Ess 1987 Fisher 2001 Fisher & Scriven 1997 Haskins 2003 Paul & Elder 2000 Potts 1994). Ζ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ζπλδπάδεηαη θπξίσο κε ηηο γλσζηηθέο ζεσξίεο γηα ηε κάζεζε, αλ θαη δε ιείπνπλ θαη πξνηάζεηο γηα ζπζρέηηζή ηεο κε ηελ ηαμηλνκία ηνπ Bloom. 59 Χο πξνζθνξφηεξα δηδαθηηθά κνληέια γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ζεσξνχληαη φζα ζηεξίδνληαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ηελ εξεπλεηηθήαλαθαιππηηθή δηαδηθαζία θαη ηε κάζεζε κέζα ζε απζεληηθφ πεξηβάιινλ (Fisher 2001 Paul & Elder 2000 Potts 1994). Γηαθσλία ππάξρεη κφλνλ σο πξνο ην αλ ε δεκηνπξγηθφηεηα πεξηιακβάλεηαη ή φρη ζηελ θξηηηθή ζθέςε, κε θάπνηνπο λα ην απνθιείνπλ, αιιά ηνπο πεξηζζφηεξνπο λα ην ζεσξνχλ απηνλφεην. Χζηφζν, ε δηαθσλία κάιινλ νθείιεηαη ζε δηαθνξεηηθή ελλνηνινγηθή ρξήζε ηνπ φξνπ, γηαηί, γηα φζνπο αξλνχληαη ηε ζρέζε, ε δεκηνπξγηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ θαιιηηερληθή έθθξαζε, ελψ γηα ηνπο άιινπο πξέπεη λα απνηειεί ην επηζηέγαζκα ηεο φιεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο. ηε δηδαθηηθή πξάμε φια ηα παξαπάλσ πξέπεη λα κεηαθξαζηνχλ ζε ζπγθεθξηκέλα βήκαηα, ηα νπνία ζε ζρέζε, εηδηθφηεξα, κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ ζα 59 Βι. π.ρ. Fowler Πξφθεηηαη, πάλησο, γηα απιή ρξήζε ηεο ηεξαξρηθήο ηαμηλφκεζεο ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ, ε επίηεπμε ησλ νπνίσλ επηδηψθεηαη κέζσ κηαο ζεηξάο εξσηήζεσλ. Γηα αλάινγν παξάδεηγκα απφ ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία βι. Ησάλλνπ Πάλησο, ζχκθσλα κε ηνλ Ζιία Μαηζαγγνχξα ε θξηηηθή ζθέςε δηαθξίλεηαη ζαθψο απφ ηνλ κπηρεβηνξηζκφ, ν νπνίνο ζε ζρέζε κε ηε κάζεζε εζηηάδεη ζηελ εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ, ζηνλ ξφιν ησλ εμσηεξηθψλ ζπλζεθψλ θαη ζε ηππνπνηεκέλεο δεμηφηεηεο (Μαηζαγγνχξαο 1997).

171 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κπνξνχζε λα είλαη ηα αθφινπζα (Bowell & Kemp 2002 Haskins 2003 Paul & Elder 2000 Potts 1994): αλαγλψξηζε ζεκάησλ, εξκελεηψλ θαη ζπκπεξαζκάησλ αμηνιφγεζε ησλ πεγψλ: απζεληηθφηεηα εληηκφηεηα εγθπξφηεηα αμηνπηζηία ηδενινγία -πξνθαηαιήςεηο πξνζέζεηο αμηνιφγεζε πιεξνθνξηψλ - εξκελεηψλ: είδε επηρεηξεκάησλ θελά θαη παξαιείςεηο ρξήζε γιψζζαο θελφηεηα, ακθηζεκία, ζθνηεηλφηεηα δηάθξηζε γεγνλφησλ απφ εξκελείεο έιεγρνο πιεξφηεηαο, επάξθεηαο, επζηάζεηαο, αιεζνθάλεηαο θαη αμίαο επηρεηξεκάησλ αλαδήηεζε πξφζζεησλ πιεξνθνξηψλ ζχγθξηζε θαη δηαζηαχξσζε δηακφξθσζε πξνζσπηθήο άπνςεο δηαηχπσζε αμηνινγηθψλ θξίζεσλ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά θάπνηεο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο κέζα απφ εξσηήζεηο θαη εξγαζίεο (Ennis 1996 King 1992): Πίνακασ 9 Καηά ηε δηάξθεηα ζπδεηήζεσλ ζηελ ηάμε Μέζσ ηεο αλάζεζεο εξγαζηώλ εξσηήζεηο δηαζαθήληζεο: ζα κπνξνχζεο λα πξνζζέζεηο θάηη πάλσ ζην ζέκα; γηαηί ην ιεο (ππνζηεξίδεηο) απηφ; ηη ελλνείο; εξσηήζεηο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θχξηαο άπνςεο νπηηθήο: αο δνχκε αλ ην θαηάιαβα ζσζηά. Απηή είλαη ε άπνςή ζνπ; ππνβνιή εξσηήζεσλ ζηηο θαη νίθνλ εξγαζίεο, ηηο αζθήζεηο ή ηε ζπδήηεζε ζηελ ηάμε, ηα ηεζη θιπ πνπ πξνσζνχλ ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ θξηηηθήο ζθέςεο εμήγεζε πψο εμήγεζε γηαηί πνχ θαη πψο δηαθέξνπλ ή κνηάδνπλ ; πψο ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί, γηα

172 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζεσξψ φηη ε άπνςή ζνπ είλαη πσο Έρσ δίθην; απηή αθξηβψο είλαη ε ζέζε ζνπ; εξσηήζεηο γηα ηελ αλαδήηεζε αηηίσλ: ζα κπνξνχζεο λα καο πεηο πεξηζζφηεξα γηα ηνπο ιφγνπο πνπ ζε θάλνπλ λα πηζηεχεηο απηφ ην πξάγκα; ζα κπνξνχζεο λα καο δψζεηο πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο γηα ηνπο ιφγνπο πνπ ζε θάλνπλ λα ππνζηεξίδεηο απηή ηε ζέζε; γηαηί ην ιεο απηφ; γηαηί ην πηζηεχεηο απηφ; έρεηο ιφγνπο γη απηφ ην ζπκπέξαζκά ζνπ; εξσηήζεηο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ζρέζεσλ αηηίνπ θαη απνηειέζκαηνο: ζέισ λα ζε θαηαιάβσ: ζα κπνξνχζεο λα εθζέζεηο ιεπηνκεξέζηεξα ηηο ζρέζεηο αηηίνπ θαη απνηειέζκαηνο; δέρεζαη φηη, ζεσξείο φηη ; δελ είκαη βέβαηνο αλ θαηάιαβα απηφ ην ζεκείν ηνπ ζπκπεξάζκαηφο ζνπ ζα ρξεηαδφζνπλ επαξθέζηεξε ηεθκεξίσζε; Πνχ ζα κπνξνχζεο λα ηε βξεηο; πψο εληζρχεη απηφ ην πξάγκα ην ζπκπέξαζκά ζνπ; πνηα ζρέζε έρεη απηφ; εξσηήζεηο γηα ηελ απνζαθήληζε ηεο ζεκαζίαο: κε πνηα ζεκαζία ρξεζηκνπνηείο απηή ηε ιέμε; ζα κπνξνχζεο λα δψζεηο έλα παξάδεηγκα γηα ; ζα κπνξνχζεο λα δψζεηο έλα αξλεηηθφ παξάδεηγκα γηα ; ζα κπνξνχζε απηφ λα απνηειέζεη έλα παξάδεηγκα γηα ; ηη ελλνείο κε ην ; κε ην ελλνείο ; λα ; πψο γλσξίδεηο φηη ; πψο κπνξεί λα έρεη εθαξκνγή ζηελ θαζεκεξηλή δσή; πψο ζπλδέεηαη κε φ,ηη γλσξίδνπκε ήδε; αλ είλαη αιήζεηα φηη, ηη άιιν είλαη πηζαλφλ αιήζεηα; θάλε έλα θαηάινγν ησλ αηηίσλ κε βάζε εθθξάζεηο πνπ αξρίδνπλ κε ηε ιέμε «γηαηί» ή «επεηδή» θάλε έλα δηάγξακκα ηεο ζπιινγηζηηθήο πνξείαο (πξνθείκελεο θαη ζπκπεξάζκαηα) ζηελ πεξίπησζε πεο ή γξάςε κε δηθά ζνπ ιφγηα πνηεο είλαη νη ζπλέπεηεο ηνπ ; πνηα είλαη ηα ηζρπξά θαη πνηα ηα αδχλακα ζεκεία ηνπ ; ηη γλσξίδνπκε ήδε γηα ; πνηα λνκίδεηο φηη είλαη ηα αίηηα γηα ; Γηαηί; ηη ζεκαίλεη ; πνην ζα κπνξνχζε λα είλαη έλα αληεπηρείξεκα γηα ; βξεο έλα λέν παξάδεηγκα γηα κε πνηνλ άιιν ηξφπν ζα κπνξνχζεο λα δεηο ; ηη ζεσξείηαη εδψ κε ζησπεξφ ηξφπν φηη ηζρχεη; πνηεο δηαθνξέο εληνπίδεηο κεηαμχ θαη ; πνηα είλαη ε θχζε ηνπ/ηεο ; πνηα ζα ήηαλ ε αληίζεηε άπνςε γηα ; ηη ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί αλ ; γηαηί ην λνκίδεηο φηη ; γηαηί είλαη ζεκαληηθφ (ή ελδηαθέξνλ) ην φηη ; Άιιεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο είλαη ε αλαδήηεζε ηξφπσλ γηα λα γίλεη ε ζθέςε «νξαηή» ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο κέζσ, ιφγνπ ράξε, ρξήζεο εηδηθήο νξνινγίαο (Calder & Carlson 2002 McGuinness

173 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Perkins 2003) ή ζπγθξφηεζεο «δηαγξακκάησλ ζθέςεο» (McGuinness 2001). 60 Δηδηθά γηα ην ηειεπηαίν ζεκεηψλεηαη φηη, θαζψο ε ζθέςε απνηειεί κηα «θξπθή» δηαλνεηηθή δηεξγαζία, είλαη ζθφπηκν λα δηεπθνιχλεηαη κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ κεζφδσλ θαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή κέζνδνο γηα ηελ έθθξαζε ηεο ζθέςεο ζεσξείηαη ε δηακφξθσζε δηαγξακκάησλ ζθέςεο (thinking diagrams), π.ρ. κε αθνξκή ηε ιήςε απνθάζεσλ γηα θάπνην ηζηνξηθφ πξφζσπν ή ηελ επίιπζε ελφο ηζηνξηθνχ πξνβιήκαηνο. Πέξα απφ ηηο παξαπάλσ ελδεηθηηθέο επηκέξνπο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ Πνιππξηζκαηηθόηεηα αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, έλα αθφκα νπζηψδεο ζηνηρείν ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο είλαη ε πνιππξηζκαηηθή ζεψξεζε. Έλα απφ ηα νπζηψδε γλσξίζκαηα ηεο εξγαζίαο ηνπ ηζηνξηθνχ είλαη ε αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε πνιιαπιψλ πεγψλ, ηηο νπνίεο ππνβάιιεη ζε θξηηηθφ έιεγρν θαη δηαζηαχξσζε, κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν ηεο αμηνπηζηίαο ηνπο θαη ηελ εμαγσγή έγθπξσλ ζπκπεξαζκάησλ. Ζ δηαδηθαζία απηή ζεσξείηαη, ηδίσο ηα ηειεπηαία ρξφληα, πσο ζα πξέπεη, ζην πιαίζην ηεο αλαθαιππηηθήο θαη «απζεληηθήο» κάζεζεο θαη ηεο βαζχηεξεο θαηαλφεζεο ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ, λα εθαξκφδεηαη θαη ζηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Ζ έλλνηα ηεο πνιππξηζκαηηθφηεηαο νξίδεηαη σο κία δηαλνεηηθή εξγαζία πνπ απνζθνπεί ζηελ θαηαλφεζε ηνπ «άιινπ», ζηνλ εληνπηζκφ πξνθαηαιήςεσλ θαη ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ, πνιηηηζκηθψλ θαη ηδενινγηθψλ φξσλ πνπ επηδξνχλ ζηε δηακφξθσζε ησλ ηζηνξηθψλ εξκελεηψλ. ην πιαίζην απηφ πξνηείλεηαη, ελδεηθηηθά, κηα εηδηθή ζηξαηεγηθή κε ηε ρξήζε πνιιαπιψλ, θαη αληηθξνπφκελσλ, πεγψλ, ηεο νπνίαο ηα θχξηα ζεκεία έρνπλ σο εμήο (Bennett 2005 Stradling 2003): 61 Θεκέιηα ηεο πνιππξηζκαηηθόηεηαο: ζεηξά αλαιπηηθψλ εξσηήζεσλ ζηηο πεγέο: πεξηγξαθή, εξκελεία, ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε γλψζε, εληνπηζκφο θελψλ ή παξαιείςεσλ, αλαδήηεζε-πξνζδηνξηζκφο πεγψλ γηα άληιεζε πξφζζεησλ ζηνηρείσλ. ζηξαηεγηθέο γηα ηελ άληιεζε πιεξνθνξηψλ: 60 Πξβι. θαη Edmonds et al φπνπ παξνπζηάδνληαη «δέθα βήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο». 61 Γηα κηα ζηξαηεγηθή γηα ηε δηδαζθαιία δηαθνξεηηθψλ εξκελεηψλ βι. θαη Drew 2003.

174 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξψηεο δηαπηζηψζεηο: π.ρ. ε πεγή ιέεη (δείρλεη), ππνδειψλεη, δελ αλαθέξεη, ζχγθξηζε-δηαζηαχξσζε κε άιιεο πεγέο, θαηαγξαθή πξαγκαηνινγηθψλ δειψζεσλ θαη δηαπηζηψζεσλ: π.ρ. ε πεγή δεκηνπξγήζεθε απφ, είλαη, ρξεζηκνπνηήζεθε, εμεγεί, βνήζεηα γηα ζχλδεζε-ζχλζεζε: πίλαθεο ζχλδεζεο ζεκάησλ, δηαγξάκκαηα ξνήο (εληνπηζκφο ζεκείσλ θαίξηαο ζεκαζίαο), αζθήζεηο ηαμηλφκεζεο θαη ζπζρέηηζεο θαξηψλ γηα ηε ζχλζεζε επηρεηξεκάησλ, ζπγθξφηεζε πηλάθσλ ζπγρξνληψλ, αζθήζεηο ζχλζεζεο-πινθήο (π.ρ. ζελάξην). ρεηξηζκφο αληηθξνπφκελσλ πιεξνθνξηψλ θαη νπηηθψλ, π.ρ. κε βάζε κηα ζχγρξνλε ή ηζηνξηθή δίθε ή κηα ηαηλία: ηδηφηεηεο καξηχξσλ, αληηδξάζεηο, επηβεβαίσζε-αληίθξνπζε άιισλ καξηπξηψλ, ρξήζε καξηπξηψλ απφ παξάγνληεο ηεο δίθεο γηα ηε δηακφξθσζε επηρεηξεκάησλ, ζηάζε ελφξθσλ θηι., εμέηαζε πξνθνξηθψλ καξηπξηψλ. Μαζεζηαθέο δξαζηεξηόηεηεο: αμηνπνίεζε πθηζηάκελσλ δπλαηνηήησλ: ηζηνξηθή δηάζηαζε φξσλ, επέηεηνη, ενξηαζκνί, ρξήζε παιηψλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ ή άιισλ βηβιίσλ ζχγθξηζε πεξηερνκέλσλ θαη νπηηθψλ κχεζε καζεηψλ ζηελ ηζηνξηνγξαθία (κε αθνξκή ηε δηακάρε ηζηνξηθψλ πάλσ ζ έλα ζέκα): θαηαλφεζε ηεο θχζεο θαη ησλ ιφγσλ ηεο δηακάρεο ππνζηήξημε αληίπαισλ ζέζεσλ απφ δχν νκάδεο καζεηψλ «αλάθξηζή» ηνπο απφ άιινπο, εξκελεία ησλ απφςεσλ ησλ ηζηνξηθψλ ελζσκάησζε πνιππξηζκαηηθήο ζεψξεζεο ζηελ ηζηνξηθή αθήγεζε: ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε, ελζπλαίζζεζε, ζπζρεηίζεηο ρξνλνινγηθή δηάζηαζε (δηάγξακκα ξνήο)-πίλαθαο ζπγρξνληψλ άζθεζε ηαμηλφκεζεο θαξηψλ: π.ρ. γηαηί έγηλαλ θάπνηεο ελέξγεηεο, πνηεο ήηαλ, απφ πνηνπο παξάγνληεο επεξεάζηεθαλ απηνί πνπ πήξαλ ηηο απνθάζεηο θηι. «αλάθξηζε»-ππφδπζε ξφισλ, κε ζθνπφ λα κπνπλ ζηε ζέζε ησλ δηάθνξσλ ζπληειεζηψλ ησλ γεγνλφησλ. Σειηθή αμηνιόγεζε δηαθνξεηηθώλ νπηηθώλ-εξκελεηώλ Σέινο, γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζηε Δλαιιαθηηθή ηζηνξία δηδαζθαιία ε ελαιιαθηηθή ηζηνξία ζηε ζρνιηθή εθδνρή ηεο. Σν ελλνηνινγηθφ πεξηερφκελν ελαιιαθηηθήο ηζηνξίαο απνηππψλεηαη ζε εξσηήκαηα ηνπ ηχπνπ «ηη ζα ζπλέβαηλε, αλ ε ηζηνξία απφ θάπνην ζεκείν θαη κεηά εμειηζζφηαλ δηαθνξεηηθά; Πνην θαη γηαηί ζα κπνξνχζε λα είλαη απηφ ην ζεκείν θακπήο; Πψο θαη γηαηί ηα γεγνλφηα ζα κπνξνχζε λα ζπκβνχλ θαηά δηαθνξεηηθφ ηξφπν»; ηελ αγγιηθή γιψζζα, απφ φπνπ θαη πξνέξρεηαη ε ελαιιαθηηθή ηζηνξία, ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη alternate history, alternative history, (what) if history, counterfactual history, counterfactuals, allohistory Ζ ελαιιαθηηθή ηζηνξία δηεξεπλά γεγνλφηα θαη ηηο ζπλέπεηέο ηνπο μεθηλψληαο κε ηε δηαηχπσζε κηαο βαζηθήο ελαιιαθηηθήο ππφζεζεο, κε ηελ έλλνηα φηη ζε θάπνην ζεκείν ηνπ παξειζφληνο θάηη ζεκαληηθφ

175 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ ελαιιαθηηθή ηζηνξία επηθξίζεθε θπξίσο γηα ην φηη παξαβηάδεη ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο, φηη κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζπγρχζεηο ελλνηνινγηθνχ ραξαθηήξα θαη φηη δελ απνηειεί παξά έλα παηρλίδη, έλα κέζν δηαζθέδαζεο, ρσξίο επηζηεκνληθέο αμηψζεηο. Χζηφζν, νη ππνζηεξηθηέο ηεο, ηδίσο ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο ηζηνξίαο, ηζρπξίδνληαη φηη είλαη ζε ζέζε λα δξαζηεξηνπνηήζεη θίλεηξα κάζεζεο, λα πξνσζήζεη ηελ αλαθαιππηηθή-εξεπλεηηθή κάζεζε, λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο, λα παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλζξσπνπνίεζε ηεο ηζηνξίαο, ηδηαίηεξα κε ηελ εμέηαζε π.ρ. ςπρνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, θηλήηξσλ δξάζεο, εζηθψλ δηιεκκάησλ, απνθάζεσλ θηι. (Lebow 2007) Γηδαζθαιία κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη ζθνπό ηελ ηζηνξηθή θαηαλόεζε. ηξαηεγηθέο ρξήζεο ησλ πεγώλ. Ζ έλλνηα ηεο «θαηαλφεζεο» αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα λα ζθέθηεηαη θαη λα ελεξγεί θάπνηνο κε επειημία θαη κε βάζε, βέβαηα, φζα γλσξίδεη. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν ζρεδηαζκφο ηεο δηδαζθαιίαο ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηελ πξνεγνχκελε γλψζε ησλ καζεηψλ, λα ζηεξίδεηαη ζε βαζηθά ζέκαηα, λα ζέηεη ζηφρνπο πνπ λα θαιχπηνπλ βαζηθέο έλλνηεο-θιεηδηά, λα πξνβιέπεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ θαη ηνλ απαξαίηεην ρξφλν γη απηφ, θαη λα δίλεη επθαηξίεο γηα ζπλερή αλαηξνθνδφηεζε θαη αμηνιφγεζε (Unger [1997] 2002). ε ζρέζε κε ηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο, πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ελφο ηέηνηνπ ζρεδηαζκνχ ζηελ πξάμε είλαη ε γεγνλνηνινγηθή γλψζε, ε έληαμε ησλ γεγνλφησλ, ησλ πξνζψπσλ θαη ησλ ηδεψλ ζην ηζηνξηθφ-ελλνηνινγηθφ πιαίζηφ ηνπο θαη ε νξγάλσζε ησλ γλψζεσλ κε ηξφπνπο πνπ λα δηεπθνιχλνληαη ε αλάθιεζε θαη ε εθαξκνγή ηνπο (Donovan & Bransford 2005). (=γεγνλφο-θιεηδί) ζα κπνξνχζε λα είρε ζπκβεί δηαθνξεηηθά, πξάγκα πνπ ζα είρε σο ζπλέπεηα λα εμειηρζνχλ ηα πξάγκαηα κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Κεληξηθή έλλνηα απνηειεί ην ιεγφκελν ζεκείν ηζηνξηθήο απφθιηζεο (point of divergence ή turning point), φξνο πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ινγνηερλία θαη ζεκαίλεη ην ζεκείν θακπήο (= γεγνλφο-θιεηδί) φπνπ δηαθνξνπνηείηαη ε πινθή, κε απνηέιεζκα ηα πξάγκαηα λα εμειίζζνληαη κε ηξφπν δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ γλσζηφ. Καη αλαινγία, ινηπφλ, ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ηζηνξία ν φξνο ζεκείν ηζηνξηθήο απφθιηζεο. Βέβαηα, ε ελαιιαθηηθή ηζηνξία πξέπεη λα δηαθξίλεηαη απφ: ηνλ ηζηνξηθφ αλαζεσξεηηζκφ ηε κπζνπιαζία-κπζηζηνξία ηε κπζηηθή ή απνθαιππηηθή ηζηνξία θαη ηηο ζεσξίεο ζπλνκσζηψλ ηηο «ρακέλεο» ηζηνξίεο, ηνπο κχζνπο θαη ηνπο ζξχινπο ηε κειινληνινγία ηελ επηζηεκνληθή θαληαζία θαη ηε κπζηζηνξεκαηηθή αρξνλία (uchronia θαηά ην utopia). Απφ ηα πην γλσζηά έξγα ηνπ είδνπο είλαη ην βηβιίν ηνπ Ακεξηθαλνχ R.W. Fogel Railroads and American Economic Growth: Essays in Econometric History (1964), ην νπνίν πξαγκαηεχεηαη ην πψο ζα εμειηζζφηαλ ε νηθνλνκία ησλ ΖΠΑ, αλ ε αλάπηπμή ηνπο δε ζηεξηδφηαλ ζηνπο ζηδεξνδξφκνπο αιιά ζηνπο πισηνχο πνηακνχο.

176 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ην πιαίζην απηφ ζεσξείηαη απαξαίηεην νη καζεηέο λα θαηαθηήζνπλ ηηο παξαθάησ ηθαλφηεηεο, πνπ είλαη αιιειέλδεηεο κεηαμχ ηνπο, αιιά κε ζεηξά ηεξαξρηθή (Brown 2004 McTighe & Wiggins 1998): 1) εμήγεζε (explanation): νη καζεηέο αλαδεηνχλ θαη εμαζθαιίδνπλ ηεθκήξηα, γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηηο ζέζεηο θαη ηηο θξίζεηο ηνπο 2) εξκελεία (interpretation): κπνξεί λα αλαθέξεηαη ζηελ αθήγεζε ηζηνξηψλ, ηελ ηζηνξηθή δηάζηαζε ηδεψλ θαη γεγνλφησλ, ηε κεηαθνξά ζηνηρείσλ απφ έλα είδνο πεγψλ ζε άιιν (π.ρ. δεκηνπξγία γξαπηνχ θεηκέλνπ κε βάζε ηελ αλάιπζε εηθφλαο) 3) εθαξκνγή (application): νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ θαη εθαξκφδνπλ κε επηηπρία φ,ηη γλσξίδνπλ ζε λέεο ζπλζήθεο, θαζψο θαη ζηηο ζπλζήθεο ηνπ «πξαγκαηηθνχ θφζκνπ» (π.ρ. ιήςε απνθάζεσλ, επίιπζε πξνβιεκάησλ) 4) αλάιπζε νπηηθψλ (analysis of perspectives): νη καζεηέο κπνξνχλ λα αληηιακβάλνληαη ηε «κεγάιε εηθφλα» (επνπηεία) θαη ηηο πνιιαπιέο φςεηο πνπ απηή πεξηέρεη, εμεηάδνληαο θαη θξίλνληαο δηαθνξεηηθέο ή αληηθξνπφκελεο απφςεηο πάλσ ζ έλα ζέκα 5) ελζπλαίζζεζε (empathy): νη καζεηέο παίδνπλ ηνλ ξφιν ελφο πξαγκαηηθνχ ή πιαζκαηηθνχ ηζηνξηθνχ ραξαθηήξα. Αληηιακβάλνληαη ηηο εκπεηξίεο ηνπ κε επαηζζεζία, βαζηζκέλε ηφζν ζηηο δηθέο ηνπο εκπεηξίεο φζν θαη ζε πεγέο, θαη αλαγλσξίδνπλ ηελ αμία πξαγκάησλ, ηδεψλ ή θαηαζηάζεσλ πνπ πξνεγνπκέλσο κπνξεί λα ηνπο θαηλφληνπζαλ παξάμελα, απίζαλα ή γεινία 6) απηνγλσζία (self-knowledge): νη καζεηέο παξαθνινπζνχλ ην ηη έρνπλ θαηαλνήζεη, αλαζεσξνχλ θαη αλαζηνράδνληαη ηελ πνξεία ηνπο πξνο ηελ θαηαλφεζε. Δπίζεο, κπνξνχλ λα αμηνπνηήζνπλ φζα έρνπλ θαηαλνήζεη ζε φ,ηη εξεπλνχλ ή κειεηνχλ. Παξάιιεια, ζα πξέπεη νη καζεηέο λα αλαπηχμνπλ θξηηηθέο δεμηφηεηεο, πξάγκα πεξηζζφηεξν απφ αλαγθαίν, εθφζνλ ζηε δηδαθηηθή-καζεζηαθή δηαδηθαζία εκπιέθεηαη θαη ε ρξήζε ΣΠΔ. Οη δεμηφηεηεο απηέο έρνπλ λα θάλνπλ θπξίσο κε ηελ αλαδήηεζε, ηελ επηινγή, ηελ εγθπξφηεηα, ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ αμηνπνίεζε πιεξνθνξηψλ, ηδεψλ θαη επηρεηξεκάησλ (McMichael 2007).

177 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηνλ βαζκφ πνπ ην δηαδίθηπν απνηειεί κηα «δνχγθια πιεξνθφξεζεο» είλαη δήηεκα εμαηξεηηθήο ζπνπδαηφηεηαο λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο κε κία ζεηξά θαζεθφλησλ/δεμηνηήησλ πνπ ζα ηνπο θαζηζηνχλ ιηγφηεξν επάισηνπο ζηελ άθξηηε παξαδνρή πιεξνθνξηψλ θαη ζηελ άηερλε παξάζεζή ηνπο. Έηζη, νη καζεηέο κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ δαζθάινπ ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη ηθαλνί (Gillies 1999 Lee 2002 Μαπξνζθνχθεο 2004α Yang 2007): λα γλσξίδνπλ δηαθνξεηηθέο ινγηθέο θαη ηερληθέο αλαδήηεζεο λα αμηνινγνχλ θξηηηθά ηελ εγθπξφηεηα δηθηπαθψλ ηφπσλ λα δηαθξίλνπλ δηαθνξεηηθά είδε πεγψλ θαη λα εμάγνπλ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο απφ απηέο λα είλαη επηθπιαθηηθνί ζρεηηθά κε ηε δεμηφηεηα ησλ ςεθηαθψλ πεγψλ λα εληνπίδνπλ δηαθνξεηηθέο πεγέο, νπηηθέο θαη εξκελείεο (πινπξαιηζκφο) θαη λα κπνξνχλ λα ηηο αμηνινγνχλ λα δηακνξθψλνπλ ζρέδηα έξεπλαο θαη εξγαζίαο, αμηνπνηψληαο πνηθηιία πιηθνχ θαη πξνζεγγίζεσλ λα επηιέγνπλ απφ έλα ζχλνιν πεγψλ θαη πιεξνθνξηψλ εθείλεο πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ ή είλαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθέο γηα ην ζέκα ή ηελ εξγαζία ηνπο λα δηαηππψλνπλ θαηάιιεια εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ηεθκεξησκέλεο ππνζέζεηο λα αλαγλσξίδνπλ ζρέζεηο κεηαμχ ησλ γεγνλφησλ (αηηηαθή θαη ρξνληθή αιιεινπρία), ηάζεηο θαη ζηνηρεία ζπλέρεηαο ή αζπλέρεηαο λα θαηαιήγνπλ ζε ζπκπεξάζκαηα κε αμηνινγηθέο θξίζεηο θαη γεληθεχζεηο, πνπ ζα είλαη θαηάιιεια ηεθκεξησκέλα θαη ζα ζηεξίδνληαη ζε ινγηθά επηρεηξήκαηα λα ζπγγξάθνπλ ζχληνκα ή εθηελέζηεξα ηζηνξηθά δνθίκηα λα αμηνπνηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ νη λέεο ηερλνινγίεο γηα επηθνηλσλία. Τπφ ην πξίζκα, ινηπφλ, ηεο δηδαζθαιίαο κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο είλαη ζθφπηκν λα εθπαηδεπηνχλ νη καζεηέο ζε δχν ηνπιάρηζηνλ πεδία: ζηελ αμηνιφγεζε ησλ ηζηνζειίδσλ (ή ησλ ςεθηαθψλ δίζθσλ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ) θαη ζηελ θξηηηθή ησλ πεγψλ. Έλαο ηξφπνο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ζα ήηαλ ε ρξήζε εηδηθά δηακνξθσκέλσλ πηλάθσλ, φπσο νη αθφινπζνη:

178 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κξηηήξηα αμηνιόγεζεο ηζηνζειίδσλ (Μαπξνζθνύθεο 2004α): Ολνκαζία ηζηνζειίδαο-ειεθηξνληθή δηεχζπλζε Γεκηνπξγφο (ηαπηφηεηα, πξφζεζε δεκηνπξγίαο) Υξφλνο δεκηνπξγίαο, αλαλέσζε (ελεκέξσζε) Γιψζζα-γιψζζεο Απνδέθηεο Καηεγνξία πιηθνχ - πεξηερφκελα Αμηνιφγεζε πεξηερνκέλσλ (εγθπξφηεηα, αμηνπηζηία, ζεκαζία) Δπθνιία πξφζβαζεο Δκθάληζε-πινήγεζε ηνηρεία θξηηηθήο ηζηνξηθώλ πεγώλ (Reed & Kromrey 2001): Θέκα, ηίηινο θηι. Αλάιπζε θαη εξκελεία (ζε επίπεδν ζπγθεθξηκέλεο πεγήο θαη ηζηνξηθνχ πιαηζίνπ): - γλεζηφηεηα, απζεληηθφηεηα, δεκηνπξγφο, απφςεηο, νπηηθέο, αμηνπηζηία, πιαίζην δεκηνπξγίαο (επίδξαζε ζπλζεθψλ) - πξνζέζεηο δεκηνπξγίαο - εξσηήκαηα ή πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ - ζεκαληηθφηεξα δεδνκέλα, ηεθκήξηα, πιεξνθνξίεο - πιεξφηεηα θαη επάξθεηα πιεξνθνξηψλ γηα ηε ζηήξημε ζπκπεξαζκάησλ - βαζηθέο παξαδνρέο (ηδέεο, αμίεο, ζέζεηο θιπ) - έλλνηεο-θιεηδηά - βαζηθνί ζπιινγηζκνί θαη εξκελείεο πνπ νδεγνχλ ζε ζπκπεξάζκαηα - θχξηεο ζπλέπεηεο απφ ηελ απνδνρή ή ηελ απφξξηςε ησλ ζέζεσλ ή ηεο πξνηεηλφκελεο απφ ηνλ δεκηνπξγφ πνξείαο δξάζεο Γηαζηαχξσζε κε άιιεο πεγέο: ζπλεηζθνξά αξρηθψλ πεγψλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο επηβεβαίσζε ή ακθηζβήηεζε απφ άιιεο πεγέο αμηνιφγεζε δηαθνξεηηθψλ πιεξνθνξηψλ, νπηηθψλ θαη εξκελεηψλ. ΦΤΛΛΟ ΔΠΔΞΔΡΓΑΗΑ ΗΣΟΡΗΚΧΝ ΠΖΓΧΝ Θέκα, ηίηινο, αληηθείκελν θιπ. ηνηρεία αλάιπζεο θαη εξκελείαο: 1. Πνηεο είλαη νη θχξηεο απφςεηο θαη νπηηθέο, πνην ην βαζηθφ πιαίζην αλαθνξάο; α) Sourcing : δεκηνπξγφο, απφςεηο, νπηηθέο, αμηνπηζηία

179 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ β) Contextualization : πιαίζην δεκηνπξγίαο πηζαλέο επηξξνέο πνιηηηθψλ, θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ζπλζεθψλ 2. Πνηεο είλαη νη πξνζέζεηο δεκηνπξγίαο; 3. Πνην ή πνηα είλαη ηα βαζηθφηεξα εξσηήκαηα ή ηα πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ; Γηαηί είλαη ζεκαληηθά λα ηα πξνζδηνξίζνπκε; 4. Πνηα είλαη ηα πην ζεκαληηθά δεδνκέλα, ηεθκήξηα, πιεξνθνξίεο; Πψο γλσξίδνπλ νη δεκηνπξγνί ηεο πεγήο φ,ηη γλσξίδνπλ; Δίλαη νη πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο θαη επαξθείο, γηα λα ζηεξίμνπλ ζπκπεξάζκαηα; 5. Πνηεο είλαη νη βαζηθέο (πξν)ππνζέζεηο πνπ ππφθεηληαη ζηελ πεγή ή ηηο πεγέο; Πξνζδηνξηζκφο ηνπο κέζα ζην ηζηνξηθφ πιαίζην. 6. Πνηεο έλλνηεο ή ηδέεο θιεηδηά πξέπεη λα θαηαλνεζνχλ κέζα ζην ζπγθεθξηκέλν ηζηνξηθφ πιαίζην; 7. Πνηνη είλαη νη βαζηθνί ζπιινγηζκνί ή εξκελείεο πνπ νδεγνχλ ζηα ζπκπεξάζκαηα; 8. Πνηεο ζα ήηαλ νη θχξηεο ζπλέπεηεο, αλ ε πξνηεηλφκελε πνξεία δξάζεο ή νη απφςεηο γηλφληνπζαλ δεθηέο ή (αλαιφγσο) απνξξίπηνληαλ; 9. Corroboration : Ση ζπλεηζθέξνπλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο άιιεο ζρεηηθέο πεγέο; πκθσλνχλ κεηαμχ ηνπο ή φρη; Αλ φρη, πνηεο πεγέο ζηεξίδνληαη ζε ηζρπξφηεξε επηρεηξεκαηνινγία; ηξαηεγηθέο ρξήζεο ησλ πεγώλ Αλ θαη ε ρξήζε ησλ πεγψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο παξνπζηάδεη αξθεηέο δπζθνιίεο γηα ηνπο καζεηέο, νη εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ηζηνξηνγξαθίαο, ηεο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο θαη ηεο δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο, θαζψο θαη νη απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ, θαζηζηνχλ απαξαίηεηε ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηελ ηζηνξηθή εθπαίδεπζε (Μαπξνζθνχθεο 2005). ην πιαίζην απηφ είλαη ζθφπηκν λα απνθεχγεηαη ε επθαηξηαθή θαη απνζπαζκαηηθή ρξήζε ησλ πεγψλ, αιιά λα εθαξκφδνληαη ζπγθεθξηκέλεο ζηξαηεγηθέο κε βαζηθφ ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο (Barton 2004). ηε βηβιηνγξαθία κπνξεί θαλείο λα εληνπίζεη πνηθίιεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο κε ηε ρξήζε πεγψλ. Δδψ ζεκεηψλνπκε επηγξακκαηηθά ηηο εμήο: Ερευνθτικι διαδικαςία με βάςθ τον τρόπο του αςτυνομικοφ ερευνθτι (Bain & Mirel 1982 Carretero et al Pattiz 2004) 63 Πξφθεηηαη γηα δηδαθηηθή ζηξαηεγηθή πνπ αμηνπνηεί ηηο αλαινγίεο ηεο εξγαζίαο ηνπ ηζηνξηθνχ κε εθείλε ηνπ ληέληεθηηβ, ζηε βάζε ησλ κνληέισλ ηεο «γλσζηηθήο καζεηείαο» θαη ηεο «επίιπζεο πξνβιεκάησλ». Χο ζηφρνπο έρεη λα πξνζεγγηζηεί ε ηζηνξηθή γλψζε, κε βάζε 63 Ζ αλαινγία ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο κε ηνπο ηξφπνπο ηεο αζηπλνκηθήο έξεπλαο (ληέληεθηηβ) πξνέξρεηαη, φπσο επηζεκαίλεηαη ζηε βηβιηνγξαθία, απφ ηνλ Άγγιν ηζηνξηθφ R. G. Collingwood, βι. Collingwood 1946.

180 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξσηνγελείο πεγέο θαη θείκελα ηεο ηζηνξηνγξαθίαο, σο δηαδηθαζία ζπζρέηηζεο γεγνλφησλ θαη ζεσξίαο θαη αηηηαθήο εμήγεζεο. Οη πεγέο θαη ε βηβιηνγξαθία ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, ηελ ελεξγεηηθή θαη αλαθαιππηηθή κάζεζε, ηελ εξκελεία θαη ηελ αλαθαηαζθεπή ηνπ παξειζφληνο. Σν κνληέιν απηφ κπνξεί λα ζπλδπαζηεί, ηδηαίηεξα ζηηο κηθξφηεξεο ειηθίεο, κε εηδηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ην «θπλήγη ηνπ ζεζαπξνχ» ή ε «επίιπζε κπζηεξίσλ» (History Mystery. Teacher s Guide ζην Scholastic 2008). Εικόνα 18 Αρχικι ςελίδα από τθν εκπαιδευτικι ιςτοςελίδα για τθν καναδικι ιςτορία ( Διδαςκαλία με ςτόχο τθν ερευνθτικι διαδικαςία και τισ γραπτζσ δραςτθριότθτεσ (Husbands 2004) 1. Γηεπθξίληζε θαζήθνληνο θαη ζπιινγή πιεξνθνξηώλ ηφρνη = εκεξνιφγηα, ζεκεηψζεηο, παξαθξάζεηο, έξεπλεο, αλάιπζε ηνπ θαζήθνληνο, θφξκεο ζπζζψξεπζε πιεξνθνξηψλ 2. Δξκελεία ησλ δεδνκέλσλ ηφρνη = εθηίκεζε πηζαλψλ εξκελεηψλ ησλ δεδνκέλσλ ζρεδηαγξάκκαηα πνξείαο, ρξνλνδηαγξάκκαηα, θαληαζηηθέο ζπλεληεχμεηο, άξζξα εθεκεξίδσλ, ζχληνκα θείκελα πνπ παξνπζηάδνπλ κηα γλψκε, ζχγθξηζε εξκελεηψλ. 3. πιινγή πξόζζεησλ δεδνκέλσλ νξγάλσζε θαη εθηίκεζε ησλ δεδνκέλσλ ηφρνη = επεμεξγαζία πξνζζήθε πιεξνθνξηψλ 4. Δμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ηφρνη = δηαηχπσζε πξνζσπηθψλ θξίζεσλ ζηεξηγκέλσλ ζε ηεθκήξηα πνπ λα ηηο αηηηνινγνχλ πεξηιήςεηο πεγψλ, αλαθνξέο, έξεπλεο, ζεκεηψζεηο, πίλαθεο εκεξνιφγηα, επηρεηξήκαηα απφ πεξηιήςεηο, πξνζρέδηα αλαθνξψλ, πξνζρέδηα δνθηκίσλ 5. Παξνπζίαζε ζπκπεξαζκάησλ ηφρνη = παξνπζίαζε θαη έθζεζε ζπκπεξαζκάησλ ζηελ ηάμε ή ζε άιιε ηάμε ή ζε επξχηεξν θνηλφ αλαθνξέο, δνθίκηα, δηάινγνη, ζχληνκα κνλφπξαθηα, κηθξέο δηαιέμεηο, αθίζεο, ζρεδηαγξάκκαηα, ράξηεο, θαηαζθεπή κνληέισλ θηι.

181 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Διδαςκαλία με χριςθ πθγϊν με ςτόχο τθν ανάπτυξθ τθσ ιςτορικισ ςκζψθσ (Drake 2002 Drake & Drake-Brown 2003) 64 Πξφθεηηαη γηα κηα απφ ηηο πην νινθιεξσκέλεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο κε ρξήζε πεγψλ, κνινλφηη δελ είλαη εθηθηφ λα εθαξκνζηεί ζε ζηαζεξή βάζε ζηε ζρνιηθή ηάμε ιφγσ ηνπ πεξηνξηζκέλνπ δηδαθηηθνχ ρξφλνπ. Σα βαζηθά ζηνηρεία θαη ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη ηα αθφινπζα: 1) Υξήζε πεγώλ ζε ηξία δηαδνρηθά ζηάδηα («βαζκνύο»): πεγή «πξψηνπ βαζκνχ»: πξφθεηηαη γηα πεγή πάλσ ζ έλα ζέκα ζηελ νπνία θαη εζηηάδεηαη ε δηδαζθαιία (=βαζηθή πεγή). ηε θάζε απηή ε δηδαζθαιία δηεμάγεηαη κε ηε κνξθή ηνπ θαηεπζπλφκελνπ δηαιφγνπ θαη ηε ρξήζε αλνηρηψλ εξσηήζεσλ πεγέο «δεχηεξνπ βαζκνχ»: είλαη πεγέο (3-5) ζρεηηθέο κε ην ζέκα, πνπ δίλνληαη ζηνπο καζεηέο κε ζθνπφ ηελ πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αληινχληαη απφ ηελ πξψηε πεγή. Οξηζκέλεο απφ ηηο πεγέο απηέο πξέπεη λα είλαη ζρεηηθέο κε ηηο θχξηεο ηδέεο ηεο πξψηεο (ππνζηήξημε), ελψ νη ππφινηπεο αληηηηζέκελεο (ακθηζβήηεζε). Με ηνλ ηξφπν απηφ είλαη εθηθηφ λα θαηαλνεζνχλ δηαθνξεηηθέο απνρξψζεηο ηνπ παξειζφληνο πεγέο «ηξίηνπ βαζκνχ»: αλαδήηεζε απφ ηνπο καζεηέο πεγήο ή πεγψλ πνπ είλαη ζρεηηθέο κε ηελ πξψηε κε ζθνπφ ηελ αλάιπζε, ηε ζπζρέηηζε θαη ηελ παξνπζίαζή ηνπο. 2) Δπηινγή πεγώλ α θαη β «βαζκνύ»: θξηηήξηα επηινγήο γηα ηελ πεγή ηνπ α «βαζκνχ»: α) ηζηνξηθή αμία: επεηδή ε επηινγή ησλ πεγψλ είλαη πξάμε εξκελείαο, πνπ επεξεάδεη ηε δηδαζθαιία θαη θαηεπζχλεη ηε ζπδήηεζε, είλαη απαξαίηεην ε βαζηθή πεγή λα αλαθέξεηαη ζηνλ ππξήλα ηνπ ηζηνξηθνχ ζέκαηνο ή ηεο πεξηφδνπ, β) ζπλεηζθνξά ηεο πεγήο ζηελ ηζηνξηθή γλψζε θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ζθέςεο ησλ καζεηψλ: ε πεγή πξέπεη λα εθθξάδεη κε ηφζε δσεξφηεηα κηα ζέζε, ψζηε λα δεκηνπξγείηαη ελδηαθέξνλ γηα ηελ αλαδήηεζε άιισλ πνπ ζα ηελ ππνζηεξίδνπλ ή ζα ηελ ακθηζβεηνχλ θξηηήξηα επηινγήο γηα ηηο πεγέο ηνπ β «βαζκνχ»: παξφκνηα κε ηεο α εξσηήκαηα θαηά ηε δηαδηθαζία επηινγήο ησλ πεγψλ: ζα είλαη ελδηαθέξνπζεο; ζα δηεπθνιχλνπλ ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηελ ήδε ππάξρνπζα γλψζε ηνπο; ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα ζπζρεηίζνπλ ηηο έλλνηεο, ηηο ηδέεο, ηα γεγνλφηα κε ηε γλψζε πνπ ηνπο είλαη νηθεία; ζα ηνπο πξνζθέξνπλ επθαηξίεο λα εμεηάζνπλ ηελ αιιαγή κέζα ζηνλ ρξφλν; είλαη θαηάιιειεο γηα ην γλσζηηθφ επίπεδφ ηνπο; πψο κπνξεί λα βνεζήζνπλ ζηε βαζχηεξε θαηαλφεζε ηνπ παξειζφληνο; πψο ζα επηδξάζνπλ ζηηο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ γηα ην ηζηνξηθφ ζέκα ή ηελ πεξίνδν; πψο ζα ηνπο βνεζήζνπλ λα εμαγάγνπλ ζπκπεξάζκαηα; θαηά πφζν αληαπνθξίλεηαη ζε γεληθνχο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο ή θξηηήξηα κάζεζεο; κε πνηνπο ηξφπνπο «δεηνχλ» απφ ηνπο καζεηέο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ηζηνξηθή ζθέςε ηνπο, αξρείν πεγψλ: θαηά ηελ αλαδήηεζε ησλ πεγψλ είλαη ζθφπηκν εθείλεο πνπ δε ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηηο δχν πξψηεο θάζεηο λα αξρεηνζεηνχληαη γηα πηζαλή ρξήζε θαηά ηελ επφκελε θάζε. Ο ζρεηηθφο θαηάινγνο ησλ πεγψλ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη απηέο ζπκβάιινπλ ζηελ παξνπζίαζε ησλ βαζηθψλ ηδεψλ θαη ελζσκαηψλνληαη ζηε ζηξαηεγηθή ησλ πνιιαπιψλ νπηηθψλ, ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκεχζεη σο παξάδεηγκα γηα ηνπο καζεηέο. 3) Αμηνπνίεζε πεγήο α «βαζκνύ»: ζεκαζία εξσηήζεσλ: δελ είλαη αξθεηφ νη καζεηέο λα απαληνχλ απιψο ζε θάπνηεο εξσηήζεηο κε βάζε ηηο πεγέο, αιιά λα απνθηήζνπλ ηζηνξηθή νπηηθή εξκελεχνληαο ηα γεγνλφηα. Οη εξσηήζεηο απφ 64 Πξφθεηηαη γηα ζηξαηεγηθή πνπ αμηνπνηεί ζηε δηδαθηηθή πξάμε εξεπλεηηθά πνξίζκαηα θαη πξνηάζεηο ηνπ S. Wineburg γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ πεγψλ θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο (Wineburg 1991, 2001).

182 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο πξέπεη λα βνεζνχλ ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο ζθέςεο, λα πξνσζνχλ ηε ζπλέξεπλα δαζθάινπ-καζεηψλ θαη λα δίλνπλ λφεκα ζηηο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ πξφηαμε βαζηθψλ εξσηήζεσλ: π.ρ. πνηνο είλαη ν δεκηνπξγφο ηεο πεγήο; πφηε δεκηνπξγήζεθε; ηη είδνπο ληνθνπκέλην είλαη; πνηνη ήηαλ νη πξαγκαηηθνί απνδέθηεο ηεο; πνηεο ήηαλ νη πξνζέζεηο δεκηνπξγίαο ηεο; ζπδήηεζε γηα ην λφεκα ηεο πεγήο: αθνχ πξψηα απαληεζνχλ νη παξαπάλσ εξσηήζεηο, ζα πξέπεη λα ζπδεηεζεί δηεμνδηθά ην λφεκα ηεο πεγήο κε δηπιφ ζηφρν, ηελ αλάιπζε δειαδή θαη ηε ζπζρέηηζή ηεο κε ην ηζηνξηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δεκηνπξγήζεθε. ηε θάζε απηή πξέπεη λα ππνβάιινληαη εξσηήζεηο γηα ηε δηαηχπσζε αμηνινγηθψλ θξίζεσλ θαη ππνζέζεσλ γηα ηελ εμήγεζε ησλ γεγνλφησλ, γηα ηνλ εληνπηζκφ ζρέζεσλ ζε επίπεδν ηνπηθφ, εζληθφ ή παγθφζκην, θαζψο θαη γηα ηε ζχλδεζε ηεο πεγήο κε θάπνην ζέκα (π.ρ. ζχγθξνπζε, πξνπαγάλδα) θαη άιιεο επηζηήκεο (π.ρ. νηθνλνκία). 4) Αμηνπνίεζε πεγώλ β «βαζκνύ»: αλαγλψξηζε πεγψλ αλάιπζε ζεκαζίαο θαη ζρέζεψλ ηνπο κε ηελ πεγή α βαζκνχ, θαζψο θαη κε ζεκαληηθά γεγνλφηα εξσηήζεηο ζχγθξηζεο. 5) Αλαδήηεζε πεγήο ή πεγώλ γ «βαζκνύ»: νη καζεηέο, θαζνδεγνχκελνη απφ ηνλ δάζθαιφ ηνπο, αλαδεηνχλ θαη επηιέγνπλ κία ή πεξηζζφηεξεο πεγέο ζρεηηθέο κε ην ζέκα ηεο βαζηθήο πεγήο. ηε ζπλέρεηα θαινχληαη λα ζπλζέζνπλ κε βάζε ηηο πεγέο α θαη γ «βαζκνχ» θαη ζηνηρεία απφ ηηο β έλα ηζηνξηθφ θείκελν (αθήγεζε), δηαδηθαζία πνπ ζα ηνπο βνεζήζεη λα θαηαλνήζνπλ ηνλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζπγθξνηείηαη ε αλαπαξάζηαζε ηνπ ηζηνξηθνχ παξειζφληνο. Αλ νη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα αλαδεηήζνπλ κφλνη ηνπο πεγέο, ηφηε ην αξρείν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κπνξεί λα απνηειέζεη ρξήζηκν εξγαιείν. 6) Έθδνζε πεγώλ: κε ηελ νινθιήξσζε ελφο ζεκαηηθνχ θχθινπ καζεκάησλ (π.ρ. «νη επίγνλνη ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ») είλαη ζθφπηκε ε «έθδνζε» ησλ πεγψλ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, κε ηε ζπκκεηνρή θαη ηε βνήζεηα ησλ καζεηψλ. Δπεηδή, φκσο, θάζε ζρεηηθή δηαδηθαζία απνηειεί πξάμε εξκελείαο, ζα πξέπεη ζε θάζε πεξίπησζε λα ηεξνχληαη νη παξαθάησ πξνυπνζέζεηο: δηδαθηηθή-εθδνηηθή εληηκφηεηα: ζηελ έθδνζε αθελφο πξέπεη λα δειψλνληαη νη εθδνηηθέο επηινγέο (θξηηήξηα επηινγήο, ζεκαζία πεγψλ), αθεηέξνπ δελ επηηξέπεηαη λα παξαιείπνληαη ή λα αιινηψλνληαη πεγέο εθδνηηθά εξσηήκαηα-θξηηήξηα: είλαη εθηθηφ λα εθδνζνχλ νη πεγέο; πνηα ζηνηρεία απφ ηα γλσζηά ζηνηρεία γηα ηελ εθδνηηθή δηαδηθαζία; ζα βνεζνχζαλ ψζηε ε έθδνζε λα γίλεη κε ηνλ θαηαιιειφηεξν ηξφπν ηη επηπιένλ απαηηείηαη; πνηα πξέπεη λα είλαη ηα νπζηψδε ραξαθηεξηζηηθά ηεο; πψο ζα πξνσζήζεη ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε; έθδνζε απνζπαζκάησλ: αλ θάπνηεο πεγέο είλαη πνιχ κεγάιεο, ηφηε κπνξεί λα εθδνζνχλ κφλνλ απνζπάζκαηά ηνπο. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο, πάλησο, πξέπεη λα δειψλεηαη ηη θαη γηαηί παξαιείπεηαη, ελψ είλαη ζθφπηκν λα παξαθηλνχληαη νη καζεηέο λα εμεηάζνπλ κηα νινθιεξσκέλε πεγή θαη λα επηιέμνπλ ηκήκαηα-θιεηδηά ηεο, αηηηνινγψληαο παξάιιεια ηελ επηινγή ηνπο. 7) Βαζηθά ζηνηρεία γηα ηελ ηζηνξηθή ζθέςε: δηαηχπσζε εξσηεκάησλ γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ (problem-solving questions), ζχκθσλα κε ηελ «επξεηηθή ζηξαηεγηθή» (heuristic strategy) ζπζηαηηθά ηζηνξηθήο ζθέςεο: πεξηνδνιφγεζε, εμέηαζε αιιαγήο κέζα ζηνλ ρξφλν, αλαθάιπςε ησλ θηλήηξσλ ηνπ δεκηνπξγνχ ηεο πεγήο, δηακφξθσζε επηρεηξεκάησλ κε βάζε ηε ρξήζε πεγψλ, αλάιπζε ησλ επηρεηξεκάησλ ησλ άιισλ, ρεηξηζκφο δηαθνξεηηθψλ εξκελεηψλ, απνθπγή παξνληηζκνχ θαηά ηε δηαηχπσζε αμηνινγηθψλ θξίζεσλ. 8) Γηαδηθαζία «επξεηηθήο ζηξαηεγηθήο»: «εζηηαζκέλε επξεηηθή» (sourcing heuristic): φ,ηη θάλνπλ νη ηζηνξηθνχ πξηλ ηελ αλάγλσζε ησλ πεγψλ, κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζή ηνπο (= αλαγλψξηζε) «επηβεβαησηηθή επξεηηθή» (corroboration heuristic): ζπζρέηηζε πεγψλ κε άιιεο, δηαθεηκεληθέο ζπλδέζεηο (inter-texts links), κε ζθνπφ ηελ θξηηηθή αλάιπζή ηνπο έληαμε ησλ πεγψλ ζηα ηζηνξηθά ζπκθξαδφκελά ηνπο (contextualization): πεξηγξαθή ηνπ ρξνλνινγηθνχ θαη θνηλσληθνχ πιαηζίνπ ζπζρέηηζε ησλ πεγψλ κε απηφ «ζπγθξηηηθή επξεηηθή» (comparative heuristic, comparative thinking): φ,ηη θάλνπλ νη ηζηνξηθνί, πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξάςνπλ φξνπο, δηαδηθαζίεο θαη ζπλζήθεο ζε άιινπο ηφπνπο κέζα ζηνλ ρξφλν.

183 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Άιιεο ζηξαηεγηθέο ρξήζεο ησλ πεγψλ είλαη ε δηδαζθαιία κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο ηζηνξηθήο θαληαζίαο (Axtell 2001), ε δηδαζθαιία ηεο αηηηαθήο εμήγεζεο κε βάζε αληηθξνπφκελεο πεγέο (Perfetti et al. 1994), ε δηδαζθαιία κε ζηφρν ηε ζπγθξφηεζε αηηηαθψλ θαη ρξνλνινγηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ (Britt et al. 2000), ε επξεηηθή ζηξαηεγηθή κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ησλ πεγψλ, ε εξεπλεηηθή ζηξαηεγηθή (Bain 2000) θαη ε δηδαζθαιία κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο ρξνλνινγηθήο ζθέςεο. Δηθφλα 19 Οζφλε απφ ηελ πνιπκεζηθή εθαξκνγή δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο πξσηνγελψλ πεγψλ γηα ηελ ακεξηθαληθή ηζηνξία κε ηνλ καζεηή ζε ξφιν ληεληέθηηβ (

184 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αναδυόμενοι ρόλοι, παραδοχζσ και αντιλιψεισ εκπαιδευτικϊν και μακθτϊν Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ ηε βηβιηνγξαθία ζπλαληάκε ζπρλά ηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ (θαη ησλ ξφισλ δηδαζθφλησλ θαη καζεηψλ πνπ απηέο ζπλεπάγνληαη) ζε δαζθαινθεληξηθέο θαη καζεηνθεληξηθέο. πσο είδακε σο ηψξα, ην ζχγρξνλν ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο δηδαθηηθήο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη νη αληίζηνηρεο αλαδεηήζεηο ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ επλννχλ ηε καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία. Υαξαθηεξηζηηθά κηαο ηέηνηαο πξνζέγγηζεο είλαη κεηαμχ άιισλ: ε νκαδηθή εξγαζία θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ν πεηξακαηηζκφο θαη ε κεηαθνξά ηνπ θέληξνπ βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο ζηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο θαη πξφζιεςεο ιφγνπ, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν ξφινο ηνπ δηδάζθνληνο κπνξεί λα είλαη πην νπζηαζηηθφο θαη δεκηνπξγηθφο (Κνπηζνγηάλλεο 1999). πσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, κέξνο ηεο ηερλνθεληξηθήο ξεηνξείαο θαη ηεο πξνζέγγηζεο ηνπ απηφλνκνπ κνληέινπ ηνπ γξακκαηηζκνχ είλαη ε πξνβνιή σο απηνλφεηεο «αιήζεηαο» φηη ηα παξαπάλσ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ απηφκαηα κε ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. ην πιαίζην απηφ εθθξάζεηο, φπσο «νη ζρέζεηο δαζθάινπκαζεηή γίλνληαη πην δεκνθξαηηθέο» θαη «ν δάζθαινο εγθαηαιείπεη ηνλ παξαδνζηαθφ ηνπ ξφιν θαη κεηαηξέπεηαη ζε βνεζφ θαη ζπκπαξαζηάηε ησλ καζεηψλ» απνηεινχλ θπξίαξρεο γεληθφηεηεο. Με ηα φζα έρνπκε ήδε ζίμεη πξνζπαζήζακε λα απνθξνχζνπκε ηελ θπξίαξρε ξεηνξεία, φηη δειαδή ε παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζην γισζζηθφ κάζεκα απνηειεί κηα απηνλφεηα ζεηηθή ελέξγεηα, γηα ηελ επηηπρία ηεο νπνίαο νη κφλεο πξνυπνζέζεηο είλαη ε ηερλνινγηθή ππνδνκή θαη ε θαιή ηερλνινγηθή θαηάξηηζε ησλ δηδαζθφλησλ. Πξνζπαζήζακε λα δείμνπκε, αληίζεηα, φηη γηα λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην ρξεηάδεηαη γλψζε, αληίζηνηρε ινγηθή, θαηάιιειε πξνεηνηκαζία θαη θπζηθά θάπνηεο ππνδνκέο. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο ή ηεο ινγνηερλίαο. χκθσλα, γηα παξάδεηγκα, κε ηελ έξεπλα ζην πεδίν ηεο ινγνηερλίαο ηεθκαίξεηαη φηη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ δε ζπλεπάγεηαη αληίζηνηρε θαηλνηφκν πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο,

185 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ελψ γίλεηαη θαλεξή ε ηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα πξνζαξκφδνπλ ηηο ΣΠΔ ζην παξαδνζηαθφ δαζθαινθεληξηθφ κνληέιν. Σν ζχλνιν ηνπ ζεσξεηηθνχ πιηθνχ πνπ παξέρεηαη ζηνλ παξφληα ηφκν επηρεηξεί λα αλαδείμεη ην ζχλζεην αθελφο ηνπ πξάγκαηνο αθεηέξνπ ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ, πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη θηιφδνμνη ζηφρνη πνπ ζπρλά ηίζεληαη. ηα επφκελα θεθάιαηα εμεηδηθεχεηαη πεξαηηέξσ ην ζέκα απηφ κε ηελ αλάιπζε ησλ πεξηβαιιφλησλ πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γφληκα ζηε δηδαζθαιία.

186 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ [ΕΝΟΣΘΣΑ ΙΙΙ]: Χριςθ βαςικϊν εργαλείων πλθροφορικισ ςτα φιλολογικά μακιματα Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Α.Ρ.Σ.) : Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να γνωρίηουν τθ ςπουδαιότθτα και τισ δυνατότθτεσ των περιβαλλόντων γενικισ χριςθσ (Ρρογράμματα Επεξεργαςίασ Κειμζνου, λογιςτικϊν φφλλων, παρουςίαςθσ, διαδίκτυο) και πϊσ μποροφν να αξιοποιθκοφν ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων. Ρεριβάλλοντα πρακτικισ γραμματιςμοφ, οι ιδιαιτερότθτζσ τουσ και θ ωσ τϊρα ζρευνα - εμπειρία από τθ διδακτικι αξιοποίθςι τουσ.

187 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ειςαγωγι Πταν γίνεται λόγοσ για τον υπολογιςτι ωσ μζςο πρακτικισ γραμματιςμοφ ςτο ςφγχρονο επικοινωνιακό περιβάλλον, αναφερόμαςτε κυρίωσ ςτθ ςπουδαιότθτα και τισ δυνατότθτεσ των περιβαλλόντων γενικισ χριςθσ (προγράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου, προγράμματα παρουςίαςθσ, διαδίκτυο κτλ.). Ιδιαίτερα ςτα φιλολογικά μακιματα, αξιοποιιςιμο είναι κάκε λογιςμικό που χρθςιμοποιείται ωσ μζςο πρακτικισ γραμματιςμοφ, και όχι απαραίτθτα εξειδικευμζνεσ εφαρμογζσ (βλ. και Ενότθτα ΛΛ, κεφ. 2). Στθν παροφςα ενότθτα κα δοκεί ζμφαςθ ςτο λογιςμικό αυτισ τθσ κατθγορίασ. Το ςχετικό κεφάλαιο χωρίηεται ςε πζντε μζρθ: το πρϊτο αντιμετωπίηει ςυνολικά τισ εφαρμογζσ γενικισ χριςθσ που κατά κανόνα ςυνοδεφουν τον υπολογιςτι, κάτω από τον τίτλο «θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ λόγου», ενϊ το δεφτερο προχωρεί και ςε μια ιδιαίτερθ αξιολόγθςθ των προγραμμάτων επεξεργαςίασ κειμζνου το τρίτο επικεντρϊνεται ςτο διαδίκτυο, ςτισ δυνατότθτεσ και τουσ περιοριςμοφσ που ενζχει θ αξιοποίθςι του ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων ςτο τζταρτο παρουςιάηονται ςυνοπτικά χαρακτθριςτικζσ εφαρμογζσ δεφτερου ιςτοφ (Web 2.0), όπωσ τα ιςτολόγια και τα wikis, και διερευνάται ο τρόποσ αξιοποίθςισ τουσ ςτα φιλολογικά μακιματα το πζμπτο και τελευταίο κεφάλαιο αφιερϊνεται ςτισ εκδοχζσ διδακτικισ αξιοποίθςθσ των διαδραςτικϊν ςυςτθμάτων διδαςκαλίασ. Βαςικι κζςθ είναι ότι τα θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ λόγου δεν πρζπει να αντιμετωπίηονται από τθν τεχνικι τουσ μόνο πλευρά. Δίνεται ζμφαςθ, επομζνωσ, ςτθν ανάδειξθ των ιδιαίτερων χαρακτθριςτικϊν τουσ και των ςυνεπειϊν που ζχει θ χριςθ τουσ ςτθ γλωςςικι διδαςκαλία και ςτο ςφνολο του προγράμματοσ ςπουδϊν. Για τον λόγο αυτό, κα προθγθκεί μια παρουςίαςθ τθσ προβλθματικισ γφρω από τθν ειςαγωγι τθσ μθχανισ ςτθν παιδαγωγικι του γραπτοφ λόγου.

188 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Θ ειςαγωγι τθσ μθχανισ ςτθν παιδαγωγικι του γραπτοφ λόγου και οι ςυνζπειζσ τθσ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Δίλαη γλσζηφ φηη ην γξάςηκν ήηαλ πάληνηε ζηελά ζπλδεδεκέλν κε ηελ ηερλνινγία απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα (Haas 1996, ix-xii). Γηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ππάξρνπζαο κέρξη ηψξα ηερλνινγίαο, φπσο ε επθνιία ζηελ απφθηεζε θαη ρξήζε ηεο, νδήγεζαλ ζηελ εχθνιε ελζσκάησζή ηεο ζηελ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία ηνπ γξακκαηηζκνχ απφ ηηο ηάμεηο ήδε ηεο πξνζρνιηθήο αγσγήο. Θα πξνζπαζήζνπκε λα δείμνπκε ζηε ζπλέρεηα φηη κε ηελ ελζσκάησζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ εηζάγεηαη κηα ζεκαληηθή κεηαβιεηή ζηε γισζζηθή αγσγή. Σα δεδνκέλα πνπ πξέπεη λα ιάβνπκε ζνβαξά ππφςε είλαη ηα εμήο: Σν ειεθηξνληθφ γξάςηκν είλαη εμαηξεηηθά πην πεξίπινθν απφ ηερλνινγηθή άπνςε. Απαηηείηαη, επνκέλσο, ζηνηρεηψδεο γλψζε θαη εμνηθείσζε κε ηελ ηδηαίηεξε γιψζζα ησλ ππνινγηζηψλ. Τπάξρνπλ κεγάιεο κεξίδεο καζεηηθνχ πιεζπζκνχ κε πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο γηα εμνηθείσζε κε ηελ ηερλνινγία πξηλ αιιά θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ηνπο θνίηεζεο. ηνλ βαζκφ δε πνπ ν ππνινγηζηήο θαηαιακβάλεη ή πξέπεη λα θαηαιάβεη ζεκαληηθή ζέζε ζην γισζζηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ, ε πεξηνξηζκέλε εμνηθείσζε ησλ παηδηψλ κε ηα λέα κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο θαη ζηε γισζζηθή ηνπο επίδνζε, γεληθφηεξα. Ο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο ππνινγηζηψλ αλά ζρνιείν, πνπ δπζρεξαίλεη ηελ εμαζθάιηζε ηνπ απαξαίηεηνπ ρξφλνπ γηα νπζηαζηηθή εξγαζία. Νέα δεδνκέλα δεκηνπξγνχληαη θαη απφ ηελ ελζσκάησζε ησλ παξαδνζηαθψλ βνεζεηηθψλ γισζζηθψλ εξγαιείσλ, φπσο π.ρ. ηα πνηθίια ιεμηθά, ζην πεξηβάιινλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ εγείξνληαη έηζη εξσηήκαηα εγθπξφηεηαο, αμηνπηζηίαο θαη ιεηηνπξγηθφηεηαο, θαζψο θαη ην δήηεκα ησλ ζπ-

189 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λνιηθψλ επηπηψζεσλ ησλ λέσλ δεδνκέλσλ ζηε θηινζνθία θαη ζηηο ηερληθέο αμηνιφγεζεο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ησλ καζεηψλ. Ζ ζχλδεζε ηεο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ κε ηνλ ππνινγηζηή ζπλαξηά κνηξαία ην γξάςηκν κε ηε δηαξθή ηερλνινγηθή εμέιημε θαη ηελ εμέιημε ηνπ ζρεηηθνχ ινγηζκηθνχ. Άιινηε ε εμέιημε απηή είλαη πξνζρεκαηηθή θαη απνηειεί εκπνξηθφ ηέρλαζκα γηα πεξηζζφηεξεο πσιήζεηο θαη άιινηε κπνξεί λα είλαη νπζηαζηηθή θαη ελδηαθέξνπζα απφ ηελ άπνςε ηεο εμέιημεο ηεο γισζζηθήο ηερλνινγίαο πνπ ελζσκαηψλεη θαη ησλ παηδαγσγηθψλ δηαζηάζεψλ ηεο. Ζ επηθπιαθηηθφηεηα, αλ φρη ε ερζξφηεηα, κε ηελ νπνία αληηκεησπίδνληαη νη λέεο ηερλνινγίεο απφ ηνπο επηζηήκνλεο ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ ζηε ρψξα καο αθήλεη ην πεξηζψξην λα απνθαζίδνπλ άιινη γηα απηνχο. Με τθν ειςαγωγι τθσ μθχανισ ςτο γλωςςικό πρόγραμμα ςπουδϊν δεν ειςάγεται απλϊσ ζνα επιπλζον μζςο διδαςκαλίασ, με καυματουργζσ δυνατότθτεσ, όπωσ είκιςται να παρουςιάηεται. Ειςάγεται μια ςθμαντικι μεταβλθτι με πολλζσ επιπτϊςεισ και προεκτάςεισ ςτον ίδιο τον κορμό τθσ διδαςκαλίασ. ηε ζπλέρεηα ζα εμεηάζνπκε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ θαηά ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ.

190 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σα θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ λόγου Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ 3.1 Κατθγοριοποίθςθ και πολιτιςμικόσ χρωματιςμόσ των θλεκτρονικϊν περιβαλλόντων παραγωγισ λόγου Σα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρσξηζηνχλ ζε ηξεηο αδξέο θαηεγνξίεο: ηελ πξψηε κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ φζα απνβιέπνπλ ζηελ παξαγσγή ησλ γλσζηψλ παξαδνζηαθψλ γξαπηψλ θεηκέλσλ, πνπ ζπλήζσο γξάθνληαη γηα λα εθηππσζνχλ. Ο θχξηνο αληηπξφζσπνο ηεο θαηεγνξίαο απηήο είλαη ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ (ΠΔΚ), ηα νπνία απνηεινχλ ην πην δηαδεδνκέλν ινγηζκηθφ ζηελ θνηλσλία αιιά θαη ζην ζρνιείν. ηε δεχηεξε ζα κπνξνχζαλ λα ηνπνζεηεζνχλ φζα απνβιέπνπλ ζηελ απνθιεηζηηθή παξαγσγή ειεθηξνληθνχ ιφγνπ. ηελ θαηεγνξία απηή αλήθεη, γηα παξάδεηγκα, ην ινγηζκηθφ δεκηνπξγίαο θεηκέλσλ γηα παξνπζηάζεηο ελψπηνλ αθξναηεξίνπ (π.ρ. PowerPoint), ην ινγηζκηθφ παξαγσγήο πνιπκέζσλ, ην ινγηζκηθφ ζπγγξαθήο ηζηνζειίδσλ θαη νη δηάθνξεο εθαξκνγέο Web 2.0 (ηζηνιφγηα, wikis, ζπζηήκαηα θνηλσληθήο δηθηχσζεο θ.ά.) (βι. θαη θεθ. 4 ζε απηήλ ηελ ελφηεηα). Πξέπεη εδψ λα δηεπθξηληζηεί φηη νη παξνπζηάζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ην ινγηζκηθφ παξνπζηάζεσλ, νη ηζηνζειίδεο, ηα πνιπκέζα θαη θάπνηεο εθαξκνγέο Web 2.0 απφ γισζζνινγηθή άπνςε ζεσξνχληαη θείκελα. Ζ θαηεγνξία απηή ινγηζκηθνχ, ζε ζπζρεηηζκφ κε ην πψο αμηνπνηνχληαη ζηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο πξαθηηθέο, νδεγεί ζε παξαγσγή ιφγνπ πνπ παξνπζηάδεη κεγάιεο απνθιίζεηο απφ ηελ παξαδνζηαθή θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα (γηα ηε λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5). Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κηα ηάζε δεκηνπξγίαο ινγηζκηθνχ πνπ ζα ελζσκαηψλεη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ δχν αλσηέξσ πεξηπηψζεσλ. Σα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα

191 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ έρνπλ, γηα παξάδεηγκα, ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο θαη ηζηνζειίδσλ, ελψ νη πιαηθφξκεο δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ εκπεξηέρνπλ ηε δεκηνπξγία θεηκέλσλ. ε κηα ηξίηε θαηεγνξία ζα κπνξνχζαλ λα ηνπνζεηεζνχλ ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο γξαπηήο επηθνηλσλίαο (π.ρ. ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, chat θηι.), ε επξεία ρξήζε ησλ νπνίσλ νδεγεί επίζεο, φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί ζην θεθάιαην 2.5 ηεο Δλφηεηαο ΗΗ, ζηελ αλάδεημε κηαο λέαο γισζζηθήο πξαγκαηηθφηεηαο Κνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ειεθηξνληθώλ πεξηβαιιόλησλ παξαγσγήο ιόγνπ α)η θαζνδεγνύκελε γξαθή Ζ ζπλήζεο πξνζέγγηζε πξνο ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ είλαη ε ηερληθή-ηερλνινγηθή. Ο επξχηαηα δηαδεδνκέλνο, φζν θαη αζαθήο, φξνο πνπ εθθξάδεη ηελ αληίιεςε απηή είλαη ν ειεθηξνληθφο αιθαβεηηζκφο. Παξ φηη ε ηερλνινγηθή δηάζηαζε δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη, ππάξρνπλ θαη πνιιέο άιιεο πηπρέο κε ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε δηδαζθαιία ηεο. Κάηη ζεκαληηθφ, πνπ ζπάληα επηζεκαίλεηαη, είλαη φηη ηα ζχγρξνλα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ δελ είλαη θελέο ιεπθέο ζειίδεο, ζηηο νπνίεο θαινχκαζηε λα γξάςνπκε. πλνδεχνληαη απφ νδεγνχο ζπγγξαθήο θεηκέλσλ, νη νπνίνη ζηεξίδνληαη ζηελ χπαξμε θεηκεληθψλ «πξνηχπσλ». Έηζη, ζηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ θαζψο θαη ζηα πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ ππάξρνπλ έηνηκα πξφηππα πάλσ ζηα νπνία κπνξεί λα θηλεζεί ν ζπγγξαθέαο. Αληίζηνηρα, ζηηο πιαηθφξκεο δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ, ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο θφξκεο ηηο νπνίεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ν ρξήζηεο, έηζη ψζηε λα ππάξρνπλ θάπνηα δνκηθά φξηα θαηά ηε δεκηνπξγία ηέηνησλ θεηκέλσλ. Πξφθεηηαη γηα ηαθηηθή πνπ πηνζεηείηαη πξνθαλψο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηήζεη θηιηθφηεξε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο κέζσλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζηνπο ιηγφηεξν εμνηθεησκέλνπο. εκαζία έρεη φηη ε άθξηηε εξγαζία κε ηα πξφηππα απηά δελ κπνξεί απιψο λα επεξεάζεη ζε κηθξφ ή κεγάιν βαζκφ ηελ θαηεχζπλζε ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ, αιιά λα θαιθηδέςεη ηελ έλλνηα ηεο πνιπδηαθεκηδφκελεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ Ζ/Τ.

192 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ ζπγγξαθή πάλσ ζε θεηκεληθά πξφηππα δελ είλαη θάηη λέν θαη απνθιεηζηηθά ζπλδεδεκέλν κε ηελ ηερλνινγία. ηε ρψξα καο ε αληίιεςε απηή είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηηο ρεηξφηεξεο ζηηγκέο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο. Δίλαη γλσζηφ φηη ζην κάζεκα ηεο έθζεζεο απνηεινχζε κηα ζπλεζηζκέλε «θξνληηζηεξηαθή» πξαθηηθή ε κχεζε ησλ καζεηψλ ζηε κεραληζηηθή ζπγγξαθή θεηκέλσλ πάλσ ζε απζηεξά θαζνξηζκέλα πξφηππα. ην πιαίζην απηφ ζπλήζεο ήηαλ ε απνκλεκφλεπζε «ζρεδηαγξακκάησλ» κέρξη θαη νιφθιεξσλ ελνηήησλ, θπξίσο πξνιφγσλ θαη επηιφγσλ. Αληίζηνηρα, νη πξψηεο θεηκελνθεληξηθέο πξνζεγγίζεηο (βι. ελφηεηα II, θεθ "Γηδαζθαιία κε βάζε ηα θεηκεληθά είδε") είραλ σο ζθνπφ ηελ αλάδεημε θαη αλαπαξαγσγή θεηκεληθψλ πξνηχπσλ κε ζηαηηθφ θαη φρη δεκηνπξγηθφ ηξφπν. Γε λνκίδσ φηη ρξεηάδεηαη λα ζρνιηάζνπκε ηδηαίηεξα ην πφζν πξνβιεκαηηθή είλαη ε έλλνηα ηνπ θεηκεληθνχ πξνηχπνπ ζηε ζχγρξνλε γισζζνινγηθή, αιιά θαη γισζζνδηδαθηηθή, ζθέςε θαη πφζε πξνζνρή ρξεηάδεηαη ν ρεηξηζκφο ηνπ θαηά ηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Αθνινπζνχλ δχν παξαδείγκαηα (εηθφλεο 20 & 21) απφ ηα πξνγξάκκαηα Microsoft Word θαη PowerPoint γηα Windows: Εικόνα 20 Τα πρότυπα του Word 2007

193 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 21 Κακοδθγθτικό περιβάλλον παραγωγισ λόγου ςτο PowerPoint2007 Γε ρξεηάδεηαη λα επηζεκαλζεί φηη θαη ζ απηήλ, φπσο θαη ζε θάζε άιιε πεξίπησζε, φια ηα νλνκαδφκελα «πξφηππα» ή νη νδεγνί απηφκαηνπ πεξηερνκέλνπ απνηεινχλ πηζηή θαηά ιέμε κεηαθνξά απφ ηελ αγγιηθή γιψζζα. Γε δηαζέηνπκε αθφκε έξεπλεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζνπκε ζε πνηα έθηαζε ρξεζηκνπνηνχληαη φλησο ηα «πξφηππα» θαη νη δηάθνξνη νδεγνί απηφκαηεο θαηαζθεπήο θεηκέλσλ θαη ζε πνηα έθηαζε ε δεκηνπξγηθφηεηα ηα μεπεξλά. Γλσξίδνπκε φκσο απφ ηελ πεξηνξηζκέλε δηεζλή έξεπλα φηη παξαηεξείηαη ήδε κηα ζεκαληηθή ηάζε νκνηνγελνπνίεζεο ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ ηζηνζειίδσλ ηνπ δηαδηθηχνπ, αλάινγε κε απηήλ πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη ε επξεία δηάδνζε ηεο ακεξηθάληθεο καδηθήο θνπιηνχξαο ζηελ έλδπζε θαη ηελ ςπραγσγία (Holmevic & Haynes 2000 Koutsogiannis 2004 MacConaghy & Snyder 2000). Ζ πξννπηηθή κηαο θεηκεληθήο «καθληνλαιληνπνίεζεο» δελ απνηειεί θηλδπλνινγία, κε βάζε ηα φζα παξνπζηάζηεθαλ. Τα θλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγισ γραπτοφ λόγου μποροφν να αποτελζςουν τα μζςα που κα ευνοοφν τον πειραματιςμό και τθ δθμιουργικότθτα. Μποροφν παράλλθλα, αν δεν αντιμετωπιςτοφν με προςοχι και γνϊςθ, να αποτελζςουν τα μζςα επαναφοράσ τθσ ςτείρασ μίμθςθσ, αυτι τθ φορά μάλιςτα τθσ θλεκτρονικά και ςε μεγάλθ ζκταςθ κατευκυνόμενθσ μίμθςθσ.

194 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σν ζέκα ηνπ πνιηηηζκηθνχ ρξσκαηηζκνχ ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ δελ είλαη, βέβαηα, θάηη άγλσζην. Ο πνιηηηζκηθφο θαη γισζζηθφο απηφο ρξσκαηηζκφο είλαη εχθνια νξαηφο ζηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο (ε αλάγλσζε ησλ ειιεληθψλ ζην δηαδίθηπν θαη ε ρξήζε πνιπηνληθψλ γξακκαηνζεηξψλ δελ είλαη πάληα κηα απιή θαη εχθνιε ππφζεζε, ε άλσ ηειεία δελ ππάξρεη ζηα «ειιεληθά» πιεθηξνιφγηα, ζηελ ειεθηξνληθή αιιεινγξαθία ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κεγάιε έθηαζε νη ιαηηληθνί ραξαθηήξεο, ηα γλσζηά σο Greeklish), αιιά απνδίδεηαη ζε ηερληθέο αδπλακίεο, ηηο νπνίεο έξρνληαη λα ζεξαπεχζνπλ νη πην ζχγρξνλεο εθδφζεηο ινγηζκηθνχ. Δπηρεηξήζακε λα δείμνπκε φηη ην ζέκα δελ είλαη ηερληθφ, αιιά πνιχ πην ζχλζεην θαη κε κεγαιχηεξν βάζνο. Γξαζηεξηφηεηα θνπφο ηεο δξαζηεξηφηεηαο πνπ αθνινπζεί είλαη νη καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ πσο δελ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ άθξηηα ηα θεηκεληθά πξφηππα πνπ δίλνληαη κέζα ζηα ΠΔΚ, θαζψο δελ απνηεινχλ «καγηθέο ζπληαγέο» επηηπρίαο ησλ θεηκέλσλ ηνπο. Ηδηαίηεξα ρξήζηκα πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε κπνξνχλ λα είλαη ηα πξφηππα γηα ηε δεκηνπξγία βηνγξαθηθνχ ζεκεηψκαηνο. Σέηνηνπ είδνπο θείκελα βξίζθνληαη ζηε «δηδαθηέα χιε» θαη ζηε Γ Γπκλαζίνπ (Νενειιεληθή Γιψζζα - Σεηξάδην εξγαζηψλ, ζ ) αιιά θαη ζηε Β Λπθείνπ (Έθθξαζε-Έθζεζε ζ ). Δλδεηθηηθά, αλαθέξεηαη κηα άζθεζε απφ ην βηβιίν ηεο Β Λπθείνπ (εηθφλα 22). Εικόνα 22

195 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εεηείηαη, ινηπφλ, απφ ηα παηδηά λα γξάςνπλ έλα βηνγξαθηθφ ζεκείσκα, ζχκθσλα κε φζα έρνπλ δηδαρζεί ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο. Γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην ΠΔΚ θαη ηα πξφηππα πνπ δίλνληαη γηα ηε δεκηνπξγία ηέηνησλ θεηκέλσλ. ηηο πξφζθαηεο εθδφζεηο ηνπ Microsoft Word δίλνληαη ηα παξαθάησ πξφηππα: Εικόνα 23 Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα αλνίμνπλ ηα πξφηππα θαη αθνχ αλαιχζνπλ κε θξηηηθή νπηηθή ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο δνκήο, ηεο ιεμηθνγξακκαηηθήο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο, λα ηα ζπγθξίλνπλ ηφζν κεηαμχ ηνπο φζν θαη κε ηελ πξφηππε δνκή πνπ γλψξηζαλ θαηά ην γισζζηθφ κάζεκα. ηε ζπλέρεηα, ζα πξέπεη λα επηιέμνπλ θάπνην πξφηππν αηηηνινγψληαο γηαηί επέιεμαλ κηα ζπγθεθξηκέλε δνκή γηα ην θείκελφ ηνπο θαη γηαηί απέξξηςαλ άιιεο ζε ζρέζε κε ηηο απαηηήζεηο ηεο αγγειίαο πνπ ηνπο δφζεθε. ηελ πεξίπησζε πνπ δελ ηνπο ηθαλνπνηεί θαλέλα απφ ηα πξφηππα πνπ παξέρνληαη ζην ινγηζκηθφ, νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα δηθφ ηνπο πξφηππν θαη λα ην ελζσκαηψζνπλ ζηα ήδε ππάξρνληα, δηθαηνινγψληαο θαη πάιη ηηο επηινγέο ηνπο. β) Ηιεθηξνληθά γισζζηθά βνεζήκαηα Μηα αμηνζεκείσηε εμέιημε είλαη ε ηάζε λα ελζσκαηψλνληαη ζηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ δηάθνξα γισζζηθά εξγαιεία πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ παξνρή ππνζηήξημεο θαηά ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ. Σα πην ζπλήζε είλαη ηα πξνγξάκκαηα νξζνγξαθηθνχ θαη γξακκαηηθνχ ειέγρνπ (δελ ππάξρεη αθφκε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα) θαη ην ιεμηθφ ζπλσλχκσλ, ν γλσζηφο σο ζεζαπξφο.

196 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σα βνεζήκαηα απηά ιεηηνπξγνχλ, ζπλήζσο, σο «έμππλα» εξγαιεία ζην παξαζθήλην, είλαη πξνγξακκαηηζκέλα λα εληνπίδνπλ ηπρφλ αδπλακίεο θαηά ηε ζπγγξαθή θαη λα πξνηείλνπλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. Λφγσ ηνπ φηη απνηεινχλ αλαπφζπαζηε ελφηεηα ηνπ βαζηθνχ ινγηζκηθνχ (ησλ ΠΔΚ) πνπ εηζάγεηαη ζηα ζρνιεία θαη ιφγσ ηνπ φηη ην ινγηζκηθφ απηφ είλαη ην ζπρλφηεξα ρξεζηκνπνηνχκελν ζηα γισζζηθά καζήκαηα, απνηεινχλ κνηξαία κηα λέα ζεκαληηθή, θαηά ηε γλψκε καο, κεηαβιεηή θαηά ηε δηδαζθαιία θαη παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ. Χο ηψξα ε αμηνπνίεζε ησλ βνεζεκάησλ απηψλ απφ γισζζνδηδαθηηθή άπνςε ζεσξείηαη απηνλφεηε θαη αληηκεησπίδεηαη, ζηνλ βαζκφ πνπ αληηκεησπίδεηαη, κφλν σο ηερληθφ δήηεκα ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο ηεο πιεξνθνξηθήο. Ζ αμηνπνίεζε φκσο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ βνεζεκάησλ εγείξεη κηα ζεηξά απφ ζέκαηα: Έλα πξψην ζεκαληηθφ ζέκα είλαη ε επηζηεκνληθή εγθπξφηεηα ησλ γισζζηθψλ απηψλ βνεζεκάησλ. Σν γεγνλφο φηη δελ απνηεινχλ παηδαγσγηθά αιιά εκπνξηθά πξντφληα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξαγδαία θαη επξείαο έθηαζεο «εθηερλνιφγεζε» ηεο εθπαίδεπζεο (Lankshear et al. 2000, xiii), δεκηνπξγεί πνιιά θαη επείγνληα εξσηεκαηηθά. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη, ελψ γηα ηε ζπγγξαθή κηα ζρνιηθήο γξακκαηηθήο ή ελφο ζρνιηθνχ ιεμηθνχ ππάξρεη πεξίζθεςε, πξνβιεκαηηζκφο θαη ρξνλνβφξεο δηαδηθαζίεο (είλαη ελδεηθηηθφ φηη νξζνγξαθηθφ ιεμηθφ π.ρ. δελ ππήξρε κέρξη πξφζθαηα ζηα ζρνιεία καο), φια απηά ηα ειεθηξνληθά εξγαιεία εηζάγνληαη, αιιά θαη πξνσζείηαη ε αμηνπνίεζή ηνπο, ρσξίο πξνβιεκαηηζκφ θαη έξεπλα. ηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο ην ζέκα έρεη πξφζζεηεο ηδηαηηεξφηεηεο, νη νπνίεο δελ θαιχπηνληαη απφ ηνλ πεξηνξηζκέλν, νχησο ή άιισο, δηεζλή πξνβιεκαηηζκφ. Οη ηδηαηηεξφηεηεο απηέο έρνπλ ζρέζε κε δχν θπξίσο παξάγνληεο: ν έλαο αθνξά ηελ πεξηνξηζκέλε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα αγνξά, γεγνλφο πνπ δελ «πηέδεη» ηηο ππεχζπλεο εηαηξείεο ζην λα επελδχζνπλ ζηελ αλάπηπμε, βειηίσζε αιιά θαη ηνλ απζηεξφ έιεγρν ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ απηψλ ν δεχηεξνο ζρεηίδεηαη κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηηο ζπλέπεηεο πνπ έρεη ε ιεηηνπξγηθή έληαμε ησλ γισζζηθψλ απηψλ βνεζεκάησλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο. Μηα παιαηφηεξε έξεπλα ζην νξζνγξαθηθφ ζχζηεκα ειέγρνπλ ηνπ Word, πνπ έρεη εηζαρζεί ζηα ειιεληθά ζρνιεία, έδεημε

197 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ελδηαθέξνληα ζηνηρεία γηα ηνπο δχν απηνχο παξάγνληεο (Κνπηζνγηάλλεο & Μαλνπειίδνπ 2001). Παξάδεηγκα αμηνπνίεζεο ηνπ νξζνγξαθηθνύ ειέγρνπ από παηδηά ηε ζπλέρεηα ζα επηρεηξήζνπκε λα εμεηάζνπκε ηε ιεηηνπξγία ηνπ πξνγξάκκαηνο ζε δχν απζεληηθά καζεηηθά θείκελα. Σα θείκελα αλήθνπλ ζε καζεηέο Α Γπκλαζίνπ θαη γξάθηεθαλ απεπζείαο ζηνλ ππνινγηζηή, ρσξίο λα ελεξγνπνηεζεί πξφγξακκα νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ. Σν πξψην απφ απηά απνηειεί πξντφλ ζπκπαξαγσγήο δχν καζεηψλ κέηξηαο ζρνιηθήο επίδνζεο. Σν δεχηεξν γξάθηεθε απφ παιηλλνζηνχληα ειιελνπφληην καζεηή ρακειήο ζρνιηθήο επίδνζεο. Γηα ιφγνπο νηθνλνκίαο ζα απνθχγνπκε ηνλ αλαιπηηθφ επηκέξνπο ζρνιηαζκφ θαη ζα επηρεηξήζνπκε λα νκαδνπνηήζνπκε ηηο παξαηεξήζεηο καο. Τπνγξακκίδνληαη νη ιέμεηο πνπ επηζεκάλζεθαλ σο ιαζεκέλεο νξζνγξαθηθά ή δελ αλαγλσξίζηεθαλ απφ ην πξφγξακκα ζηελ έθδνζε ηνπ 1995, ζρνιηθφ έηνο απφ ην νπνίν πξνέξρνληαη ηα θείκελα. ηελ έθδνζε απηήο ηεο πεξηφδνπ αλαθέξνληαη θαη νη ιχζεηο πνπ πξνηείλεη ην ινγηζκηθφ κεραληθήο δηφξζσζεο. Κείμενο 1 ΤΑ ΦΕΤΕΛΝΑ ΡΩΤΟΒΟΧΛΑ...ΕΛΧΑΝ ΚΑΤΑΣΤΟΦΛΚΕΣ ΣΥΝΕΡΕΛΕΣ Φζτοσ το φκινόπωρο ςτθν πατρίδα μασ, μασ ζπιαςαν καταςτροφικζσ βροχζσ,με άλλα λόγια ζγινε κατακλιςμόσ. Ρλθμμφρθςαν χωριά και πόλεισ, γιναν πολλζσ καταςτροφζσ π.χ. ςτισ πόλεισ πνίγθκαν πολοι άνκρωποι, οι δρόμοι πλθμμυρθςαν και θ ςυγκοινωνία ιταν αδφνατθ, ενϊ ςτα χωριά καταςτράφθκαν θ ςοδιζσ των αγροτϊν και πνίγθκαν πολφ άνκρωποι και ηϊα. Κφριεσ αιτίεσ του προβλιματοσ αυτοφ είναι παρά πολλζσ.είναι το γεγονόσ ότι καιμε τα δάςθ για να τα κάνουνε οικόπεδα. Άλλθ αιτία το μπάηωμα των ποταμιων όπου κάνουν δρόμουσ ι οικόπεδα. Κείκελν 2 Πταν ιρκα ςτθν Ελλάδα μετά από ζνα χρόνο άρχιςα να αςχολοφμαι με ζνα ίδοσ ςπορ το King Boxing είχα αςχολθκεί 8. μινεσ και το είχα ςταματιςει. Φςτερα είχα αςχολθκεί με πθγκμαχια και με το τηοκινκγ ζνα μινα. Τϊρα αςχολοφμαι με το TAEKWON-DO ςχεδόν ζνα χρόνο.στο TAEKWON-DO μου αρζςει να κάνω προπόνθςθ κάκε φορά όταν ερχομε για προπόνθςθ κάνουμε πρϊτα ηζςταμα μετά ανοίγματα ςτα ποδια μετά κάνουμε αςκιςθσ και παίηουμε αγϊνεσ και ςτο τζλοσ κάνουμε αποκεραπεία. Ζχουμε οριςμζνουσ κανόνεσ 1ον να μθ βαράμε κάτω από τθν ηϊνθ 2ον να μθ χτυπάμε ςτο πρόςωπο με το χζρι. Ππωσ ξερεται το TAEKWON-DO ζχει προζρκει από τθν Κορζα, ζχουμε

198 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ διάφορεσ κλοτςιζσ θ κάκε κλοτςιά ζχει τθν ονομαςία τθσ ςτα κορεατικά 1τθ παλτουμ ςτθ κθλια 2θ τολιο τςακι κλοτςιά ςτο κεφάλι 3θ μπαντα τολιο τςακι γυριςτι κλοτςιά ςτο κεφάλι 4τθ τι τςακι γυριςτι κλοτςιά ςτο ςτομάχι. Ζ πξψηε δηαπίζησζε είλαη αξθεηά ζεηηθή. Σν πξφγξακκα εληνπίδεη ηελ πιεηνλφηεηα ησλ νξζνγξαθηθψλ ιαζψλ ζηα δχν καζεηηθά θείκελα. Δμίζνπ ζεκαληηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη κέζσ ησλ πεξηζζφηεξσλ απφ ηηο πξνηάζεηο πνπ δηαηππψλνληαη είλαη εχθνιε, ζρεηηθά, ε απνθαηάζηαζε ηνπ ιάζνπο: π.ρ. θαηαθιηζκφο-θαηαθιπζκφο, πιεκκπξεζαλ-πιεκκχξηζαλ. Ζ απνθαηάζηαζε φκσο γίλεηαη κε κεραληθφ ηξφπν, ρσξίο ηελ θαηαλφεζε ηνπ θαλφλα ηνπ νξζνγξαθηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ παξαβηάζηεθε. χγρπζε κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζηνπο καζεηέο ην γεγνλφο φηη ζεκεηψλεηαη σο ιάζνο ε έιιεηςε δηαζηήκαηνο, ρσξίο θακία πξνηξνπή γηα δηφξζσζε. Έρνπκε δχν ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ζην πξψην θείκελν: ην «πνιιέο.δίλαη» θαη ην «π.ρ.» αλαγλσξίδνληαη σο νξζά κε ελδηάκεζν δηάζηεκα. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ζηε ζρνιηθή γξακκαηηθή ε νξζή εθδνρή ηνπ π.ρ. δίλεηαη ρσξίο ελδηάκεζν δηάζηεκα (Νενειιεληθή γξακκαηηθή, ζει. 32.). Γη απηφ ην ιφγν ν θηιφινγνο θαιείηαη λα αλαδείμεη ηηο δηάθνξεο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ειεθηξνληθνχ ιφγνπ, φπσο ην πφηε κπαίλεη ην θελφ (π.ρ. είλαη ππνρξεσηηθφ λα ππάξρεη κεηά απφ ηα ζεκεία ζηίμεο), πφηε είλαη απαξαίηεηεο νη εζνρέο ζηηο παξαγξάθνπο (π.ρ. ε πξψηε παξάγξαθνο ζπλήζσο δελ έρεη εζνρή), πνηα ζηνίρηζε πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη αλάινγα κε ην θείκελν (π.ρ. ζε έλα θείκελν πξνο εθηχπσζε ζπλήζσο πξνηηκάηαη ε πιήξεο ζηνίρηζε) θ.ά. Ζ ζεκείσζε σο ιάζνπο ηνπ ξήκαηνο «γίλαλ» ζην πξψην θείκελν έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Χο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο πξνηείλνληαη θαηά ζεηξά ηα: έγηλαλ θαη γίλαλε. Γλσξίδνπκε φηη «γηα ηνπο νκηιεηέο ηεο θνηλήο λέαο ειιεληθήο ε πνηθηιία ησλ γισζζηθψλ πξαγκαηψζεσλ (π.ρ. δηπινηππίεο, επίπεδα γιψζζαο θηι.) δελ είλαη αδηάθνξε αιιά ιεηηνπξγηθά δηαθνξνπνηεκέλε (εηάηνο 1991, 32). Έηζη, νη επηινγέο πνπ πξνηείλνληαη εδψ μεθεχγνπλ απφ ην απιφ νξζνγξαθηθφ επίπεδν θαη επεθηείλνληαη, παίξλνληαο ξπζκηζηηθφ ραξαθηήξα (Υαξαιακπφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997, 29-34), ζε ζέκαηα επηπέδνπ χθνπο. Σν ελδηαθέξνλ είλαη πσο ζε λεφηεξεο εθδφζεηο ηνπ ίδηνπ ινγηζκηθνχ (έιεγρνο ζηελ έθδνζε ηνπ 2007), δελ αλαγλσξίδεηαη πσο πξφθεηηαη γηα ξεκαηηθφ ηχπν θαη δίλνληαη σο επηινγέο δηφξζσζεο ηειείσο άζρεηεο ιέμεηο, φπσο γπλψλ, γαλψλ, γελψλ, γέλλα, γφλσλ. ε απηή ηελ πεξίπησζε, δε δίλεηαη θάπνηα ζρεηηθή ιχζε θαη ν καζεηήο ζα δπζθνιεπηεί ηδηαίηεξα λα θαηαλνήζεη γηα πνην ιφγν ν ηχπνο πνπ ρξεζηκνπνίεζε ήηαλ ιάζνο. Γη απηφλ ηνλ ιφγν θξίλεηαη απαξαίηεηε ε θαιή γλψζε εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ησλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηα πεξηβάιινληα απηά, αιιά θαη ηνπ πφηε θαη πψο

199 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ππνζηεξίδνπλ ηα παηδηά ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο. Ζ πεξίπησζε ησλ πνηακησλ είλαη αθφκε πην ελδηαθέξνπζα: Σν πξφγξακκα πξνηείλεη θαηά ζεηξά πνηάκησλ (πξνθξίλεηαη ε ιχζε ηνπ επηζέηνπ), πνηακίσλ (αληηκεηψπηζε σο επίζεην κε θαηαβηβαζκφ ηνπ ηφλνπ πξφηαζε κε ζπκβαηή κε ηε ζρνιηθή γξακκαηηθή, ζει ), πνηακηψλ (δέρεηαη σο νλνκαζηηθή ην πνηάκη), πνηακψλ (νλνκαζηηθή ν πνηακφο), πφηακσλ (αδφθηκνο ηχπνο). Δδψ ε επηινγή δελ είλαη εχθνιε γηα ηνλ καζεηή, αθνχ απαηηείηαη κηα αξθεηά θαιή γλψζε ζεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο δνκήο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο γιψζζαο γηα λα επηιέμεη ην νξζφ. Απαηηείηαη, επίζεο, κηα αξθεηά θαιή γλψζε ηεο γξακκαηηθήο κεηαγιψζζαο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα αληηιεθζεί πιήξσο ηνλ δάζθαιφ ηνπ, ζε πεξίπησζε πνπ δεηήζεη ηε βνήζεηά ηνπ. Σέινο, αμίδεη λα επηζεκαλζνχλ ηδηαίηεξα δχν πεξηπηψζεηο ηνπ πξψηνπ θεηκέλνπ. Ζ πεξίπησζε ηνπ πνινη θαη ηνπ θαηκε. ε θάπνηεο εθδφζεηο ην πξφγξακκα πξνηείλεη θαηά ζεηξά: πφινη, πφιε, πνιιή, πνιχ, πψινη, ρσξίο λα πξνβιέπεη ην ζσζηφ πνιινί, ην νπνίν, αλ πιεθηξνινγεζεί, απνδέρεηαη σο νξζφ! Αθφκα θαη ζε πξφζθαηε έθδνζε ηνπ ινγηζκηθνχ (2007) πνπ ην νξζφ πνιινί ππάξρεη, είλαη ε ηειεπηαία επηινγή ζηηο πξνηεηλφκελεο πνπ δίλνληαη. Οκνίσο, ζε θάπνηεο εθδφζεηο θαη φρη θαζνιηθά, ην άηνλν θαηκε αλαγλσξίδεηαη σο ζσζηφ. ην ζεκείν απηφ ηίζεηαη θαη ην ζέκα ησλ εθδφζεσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο, θαζψο ππάξρεη ν θίλδπλνο ζηελ ίδηα ηάμε νη καζεηέο λα έξρνληαη αληηκέησπνη κε δηαθνξεηηθέο πξνηάζεηο ηνπ ίδηνπ πξνγξάκκαηνο ή θαη δηαθνξεηηθψλ πξνγξακκάησλ. Αληίζηνηρνπ βαζκνχ δπζθνιίεο δεκηνπξγνχληαη θαη ζηηο ελαιιαθηηθέο πξνηάζεηο πνπ δίλνληαη ζε ιάζε ηνπ δεπηέξνπ θεηκέλνπ. Γηα ηνλ ηχπν ηδνο ε πξψηε πξφηαζε είλαη ε ιέμε εηδψο (ιέμε ηεο αξραίαο πνπ απαληάηαη ζην ιεμηθφ ησλ Σεγφπνπινπ- Φπηξάθε), ιέμε πξνθαλψο άγλσζηε ζε καζεηέο Α Γπκλαζίνπ, θαη θαηφπηλ αθνινπζεί ε ζσζηή ππφδεημε είδνο. Γηα ηνλ ηχπν εξρνκε πξνθξίλεηαη ν ηχπνο ηεο θιεηηθήο εξρνκέ (ν νπνίνο είλαη αδφθηκνο θαη ζπάληνο) θαη κεηά ην έξρνκαη, πνπ απνηειεί θαη ηε ζσζηή ππφδεημε. Βέβαηα ε γλψζε ηεο ιέμεο ζηελ πξνθνξηθή ηεο κνξθή βνεζά ηελ επηινγή, ρσξίο φκσο λα κεηψλεη θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπ καζεηή. Αληίζεηα κε ηνλ ηχπν εξρνκε ε θσλεηηθή κνξθή δε βνεζά ζηελ επηινγή ηεο ζσζηήο ιχζεο γηα ην μεξεηαη. Χο πξψηε επηινγή δίλεηαη ην μέξεηαη (αδφθηκνο ηχπνο) θαη ζηε ζπλέρεηα ν ζσζηφο μέξεηε, αθνινπζνχκελνο απφ έλαλ αθφκε αδφθηκν ηχπν μέεηαη. Δίλαη πξνθαλέο φηη ε ζπζζψξεπζε αδφθηκσλ, ιφγησλ θαη ινγνηερληθψλ ηχπσλ δπζθνιεχεη εμαηξεηηθά ηελ επρέξεηα επηινγήο ηνπ καζεηή θαη πεξηπιέθεη ηελ θαηάζηαζε.

200 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γξαζηεξηφηεηα Καζψο παξαηεξείηαη πσο πνιιέο θνξέο δελ είλαη θαη ηφζν εχθνιε ε επηινγή ηνπ ζσζηνχ ηχπνπ αλάκεζα ζηνπο πνιινχο πξνηεηλφκελνπο, είλαη απαξαίηεην λα θαιιηεξγεζεί ζηα παηδηά ε επίγλσζε σο πξνο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε πξνηείλεηαη κηα ελδεηθηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηε ζπλέρεηα. Καηά ηε ζπγγξαθή ησλ θεηκέλσλ ζε έλα ΠΔΚ, ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα δεηήζεη απφ ηνπο καζεηέο λα κε δηνξζψζνπλ ακέζσο ηα ιάζε πνπ ηνπο ζεκεηψλεη ην πξφγξακκα, αιιά λα πξνρσξήζνπλ ζε απηή ηε δηφξζσζε ζην ηέινο ηεο επεμεξγαζίαο. Καηά ηελ ηειηθή επεμεξγαζία, νη καζεηέο ζα πξέπεη λα ελεξγνπνηήζνπλ ηε ιεηηνπξγία «παξαθνινχζεζε αιιαγψλ», έηζη ψζηε λα γίλεηαη θαλεξφ ην πνηά ιάζε δηφξζσζαλ θαη κε πνην ηξφπν. ηε ζπλέρεηα ζα πξέπεη λα αηηηνινγήζνπλ ηηο επηινγέο ηνπο, ρξεζηκνπνηψληαο ηε ιεηηνπξγία «εηζαγσγή ζρνιίνπ», ψζηε λα αλαδείμνπλ κφλνη ηνπο ηνλ ππνθείκελν νξζνγξαθηθφ ή άιιν θαλφλα αλαθέξνληαο αλ ε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ έγηλε κε ηε βνήζεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ινγηζκηθνχ κέζσ ησλ πξνηεηλφκελσλ δηνξζψζεσλ ή αλ ηελ έθαλε κφλνο ηνπ ν καζεηήο. Πξνηείλεηαη θαη ε αληαιιαγή θεηκέλσλ, ψζηε νη ζπκκαζεηέο λα πξνζζέζνπλ ζρφιηα ζρεηηθά κε ηνλ νξζνγξαθηθφ έιεγρν. θνπφο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ κπνξεί λα επαλαιεθζεί πνιιέο θνξέο κέζα ζην ζρνιηθφ έηνο, είλαη ε θαιχηεξε επίγλσζε ησλ νξζνγξαθηθψλ θαλφλσλ αιιά θαη ε θξηηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ ηνπ ινγηζκηθνχ. Δίλαη πξνθαλέο φηη κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ βνεζεηηθά ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ. θέςεηο γηα ηα πξνγξάκκαηα νξζνγξαθηθνύ ειέγρνπ Γλσξίδνπκε απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία (Adrian 1998 Vernon 2000) φηη ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα πξνγξάκκαηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο έρνπλ κηθξήο ή κεγάιεο έθηαζεο πξνβιήκαηα, θάηη πνπ δηαπηζηψζακε θαη απφ ηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα πνπ ζπδεηήζακε ζηελ παξνχζα ελφηεηα. Ζ επξεία φκσο θνηλσληθή δηάδνζή ηνπο ηα θαζηζηά κέξνο ηνπ απαξαίηεηνπ ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ, πνπ είλαη απαξαίηεην λα παξάζρεη ην ζεκεξηλφ ζρνιείν ζηε λέα γεληά, γη απηφ θαη δελ πξέπεη λα αγλνεζνχλ απφ ην κάζεκα ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Ζ εηζαγσγή, σζηφζν, θαη αμηνπνίεζε ελφο κεραληθνχ νξζνγξαθηθνχ δηνξζσηή είλαη απαξαίηεην λα γίλεηαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη γλψζε. Θα πξέπεη λα γίλεη αληηιεπηφ φηη ην θάζε πξφγξακκα απηήο ηεο θαηεγνξίαο, φηαλ απεπζχλεηαη ζην ζρνιείν, απνηειεί εθπαηδεπηηθφ-παηδαγσγηθφ πξντφλ, γη απηφ είλαη απαξαίηεην λα ζπλνδεχεηαη απφ πιήξεο εγρεηξίδην γηα ηνλ δάζθαιν, ζην νπνίν αθελφο ζα πεξηγξάθνληαη νη δπλαηφηεηεο θαη αδπλακίεο ηνπ, αθεηέξνπ ζα δίλνληαη νδεγίεο γηα ηνλ ηξφπν θαη ηελ έθηαζε αμηνπνίεζήο ηνπ.

201 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μηα εθηελέζηεξε έξεπλα ζε πεξηζζφηεξα καζεηηθά θείκελα, αιιά θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αμηνπνίεζήο ηνπ απφ δαζθάινπο θαη καζεηέο, ζα καο έδηλε πξφζζεηεο θαη αζθαιέζηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηερφκελν απηνχ ηνπ εγρεηξηδίνπ. Απφ θάπνηα παξαδείγκαηα πνπ είδακε, θαίλεηαη, γηα παξάδεηγκα, φηη γηα λα επηιέμνπλ ηα παηδηά κε επηηπρία κία απφ ηηο πξνηεηλφκελεο ιχζεηο απαηηείηαη θαιή κεηαγισζζηθή ελεκεξφηεηα ηφζν ζε ζέκαηα δνκήο ηεο γιψζζαο φζν θαη ζε ζέκαηα γισζζηθήο πνηθηιφηεηαο. Αλ θάηη ηέηνην πξάγκαηη ηζρχεη, ηφηε είλαη απαξαίηεην λα ζπλππνινγίζνπκε ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ καο σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηεο δνκήο ηεο γιψζζαο θαη ηα λέα δεδνκέλα πνπ δεκηνπξγνχληαη κε ηελ επξεία αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ γισζζηθψλ βνεζεκάησλ. Μέρξη ηφηε ζα ήηαλ ζθφπηκε κηα θαηάιιεια κεζνδεπκέλε θξηηηθή ηερλνινγηθή ελεκεξφηεηα ησλ καζεηψλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη αληηιεπηφο ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο, νη αδπλακίεο θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πξνγξακκάησλ απηήο ηεο θαηεγνξίαο (βι. παξαπάλσ, ελδεηθηηθή δξαζηεξηφηεηα). Σν ζέκα, βέβαηα, ηνπ κεραληθνχ νξζνγξαθηθνχ ειέγρνπ είλαη αξθεηά πην ζχλζεην θαη δελ κπνξεί λα θαιπθζεί κε ηε ζπλνδεπηηθή χπαξμε ελφο εγρεηξηδίνπ. Γηαπηζηψζακε απφ ηα καζεηηθά θείκελα, θάηη πνπ είλαη γλσζηφ θαη απφ άιιεο έξεπλεο, φηη αξθεηά παηδηά απηήο ηεο ειηθίαο έρνπλ «νξζνγξαθηθφ πξφβιεκα» (Εαθεζηίδνπ & Μάληνπ-Βαθάιε 1987) θαη θπξίσο ηα δίγισζζα παηδηά (Κνπηζνγηάλλεο & Παπαδνπνχινπ 2008). Γλσξίδνπκε φηη ην γεγνλφο απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε βαξχηεηα πνπ δίλεηαη ζην ζέκα απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, δεκηνπξγεί αιπζηδσηέο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο, θαηαξράο ζηελ ςπρνινγηθή δηάζεζε γηα γξάςηκν θαη ζηε ζπλέρεηα ζην ίδην ην καζεηηθφ γξαπηφ, αθνχ ν θφβνο ησλ ιαζψλ νδεγεί ζε πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο γξάςηκν θαη πεξηνξηζκέλε ρξήζε ιεμηινγίνπ (Peters & Smith 1994). Σν γεγνλφο φηη ην ζπδεηνχκελν πξφγξακκα αζηνρεί ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη επηπξφζζεηα πξνβιήκαηα ζηνπο ελ ιφγσ ηνκείο, γη απηφ απαηηείηαη πξνζνρή θαη γλψζε γηα ην πφηε θαη θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο ζα ελεξγνπνηεζεί ζην ζρνιείν. Γελ πξέπεη λα μερλάκε φκσο φηη νη νξζνγξαθηθνί ειεγθηέο δελ απνηεινχλ παηδαγσγηθά αιιά εκπνξηθά πξντφληα, ηα νπνία ελδηαθέξνληαη γηα ηελ παξαγσγή εκθαληζηαθά άςνγνπ θεηκέλνπ θαη ηίπνηα πεξηζζφηεξν. Γηα ην ζρνιείν απαηηνχληαη γισζζνπαηδαγσγηθά πξντφληα, ηα νπνία ζα αμηνπνηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο, ηελ έξεπλα θαη εκπεηξία ησλ εκπνξηθψλ νξζνγξαθηθψλ δηνξζσηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πξνηάζεηο σο πξνο ην πψο δηδάζθεηαη ε νξζνγξαθία (Αλαζηαζηάδε-πκεσλίδε 2000α), πξνθεηκέλνπ ην άςνγν νξζνγξαθηθά απνηέιεζκα λα είλαη πξντφλ ζπλεηδεηψλ

202 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ επηινγψλ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε πηζηεχνπκε φηη ε ηερλνινγία κπνξεί πξάγκαηη λα πξνζθέξεη κνλαδηθέο δπλαηφηεηεο ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο νξζνγξαθηθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ καο. 3.2 Προγράμματα επεξεργαςίασ κειμζνου: Θ ρευςτότθτα του κειμζνου Κάηη πνπ είλαη εχθνια αλαγλσξίζηκν ζηα ζχγρξνλα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ είλαη ε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα πνπ έρεη θαηαβιεζεί γηα πξνζνκνίσζε ηεο ζπκβαηηθήο ηερλνινγίαο. Απηφ δεκηνπξγεί ηελ αίζζεζε ζηνλ γξάθνληα φηη βξίζθεηαη ζην γλσζηφ νηθείν πεξηβάιινλ ηνπ γξαθείνπ ηνπ (π.ρ. θάθεινη, αξρεία, γξάςηκν πνπ θξαηάεη πνιιέο απφ ηηο ζπκβάζεηο ηεο ηππνγξαθίαο, φπσο νη ζειίδεο πνπ «μεθπιιίδνληαη» δηαδνρηθά, νη ππνζεκεηψζεηο θηι.). Έρεη επηζεκαλζεί, άιισζηε, φηη ηα πξνγξάκκαηα ΔΚ αθνινπζνχλ πιήξσο ηηο ηζρχνπζεο ζπκβάζεηο ηεο παξαδνζηαθήο ηερλνινγίαο ζην γξάςηκν, αθνχ ηειηθφο ζηφρνο παξακέλεη ε εθηχπσζε, ε έληππε δειαδή θαη πάιη κνξθή. Σα πξάγκαηα φκσο δελ είλαη απνιχησο έηζη. Αο δνχκε, γηα παξάδεηγκα, ζπζηεκαηηθφηεξα έλα ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ, απηφ πνπ έρεη ραξαθηεξηζζεί σο «ξεπζηφηεηα» ηνπ θεηκέλνπ. Σν έληππν θείκελν, ηππσκέλν κε κειάλη ζην ραξηί, είλαη ζηαζεξφ θαη ακεηάβιεην. Σν ειεθηξνληθφ, αληίζεηα, ζπγθξνηείηαη απφ κηα ζεηξά απφ θσζθνξίδνληα εηθνλνθχηηαξα, ππάξρεη κφλν ζηε κλήκε ηνπ ππνινγηζηή, είλαη πξνζσξηλφ θαη ξεπζηφ. Ζ απφζηαζε π.ρ. κεηαμχ ησλ γξακκάησλ ή ησλ ιέμεσλ, ην κέγεζνο, ην είδνο θαη ν ρξσκαηηζκφο ησλ ραξαθηήξσλ θαη ηα πεξηζψξηα, κπνξνχλ λα κεηαβιεζνχλ εχθνια, επεξεάδνληαο παξάιιεια θαη ηελ φιε εκθάληζε ηνπ θεηκέλνπ. Παξάιιεια, είλαη εχθνια δπλαηή ε επηιεθηηθή πξνζζαθαίξεζε θεηκέλνπ, εηθφλσλ ή γξαθηθψλ παξαζηάζεσλ θαη ε κεηαβνιή ηεο ζεηξάο ησλ παξαγξάθσλ ή ησλ ελνηήησλ Οη ζεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο ξεπζηόηεηαο ηνπ θεηκέλνπ Χο εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο ζπλέπεηα ηεο ξεπζηφηεηαο απηήο ζεσξήζεθε ε δπλαηφηεηα δηαξθψλ βειηηψζεσλ θαη επαλεμεηάζεσλ, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα μαλαγξαθεί φ,ηη ζσζηφ ππάξρεη. Ζ δπλαηφηεηα απηή ζεσξήζεθε σο απειεπζεξσηηθή γηα ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη έρνπλ πηα λα αζρνιεζνχλ κε ηελ νπζία ηνπ γξαπηνχ ηνπο θαη φρη κε ηηο ζπκβάζεηο πνπ ππαγφξεπαλ νη πεξηνξηζκνί ηεο παξαδνζηαθήο ηερλνινγίαο. Θεσξήζεθε, επί-

203 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζεο, πσο φρη κφλν απινπζηεχεηαη ε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο ιφγνπ, αιιά θαη πσο νη δπλαηφηεηεο πνπ δίλνπλ ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα είλαη πην θνληά ζηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ αλζξψπνπ θαη ζηε θπζηθή δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ πνπ αθνινπζεί ν άλζξσπνο (Snyder 1996, 5 Daiute 1985, xiii-xiv), ε νπνία κέρξη ηψξα δελ κπνξνχζε λα πινπνηεζεί πιήξσο ιφγσ ησλ ζπκβάζεσλ ηεο παξαδνζηαθήο ηερλνινγίαο. Οη αληηιήςεηο απηέο, πνπ ππνζηεξίρζεθαλ έληνλα απφ ην θίλεκα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, «ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία» (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.2), απνηεινχλ θαη ζήκεξα ην θχξην επηρείξεκα πνπ πξνηάζζεηαη απφ ηα πεξηζζφηεξα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ γηα ηελ αηηηνιφγεζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ θεηκελνγξάθσλ ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο Η θξηηηθή αληίιεςε Θεσξνχκε θαη εκείο ζεηηθή, θαηαξρήλ, ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ ζην πιαίζην κηαο ζπζηεκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ πνπ ζα επλνεί ηνλ πεηξακαηηζκφ θαη ηελ αλαδήηεζε θαηά ζην γξάςηκν. Απηφ φκσο είλαη απαξαίηεην λα γίλεη, αθνχ ππεξβνχκε πνιιέο απφ ηηο αληηιήςεηο πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ πξφηαζε απηή. Μηα ηέηνηα αληίιεςε είλαη ε ςεπδαίζζεζε πνπ θαιιηεξγείηαη πσο ε πηνζέηεζε θαη κφλν ησλ θεηκελνγξάθσλ ζα έρεη ζεκαληηθέο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ, ιφγσ ησλ επθνιηψλ ζηνλ πεηξακαηηζκφ πνπ επηζεκάλακε. Ζ έξεπλα έρεη δείμεη κε ζαθήλεηα φηη δελ έρεη ηφζε κεγάιε ζεκαζία ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, φζν άιιεο παξάκεηξνη, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ε ζπζηεκαηηθφηεηα κε ηελ νπνία αληηκεησπίδεηαη ε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ν εθπαηδεπηηθφο (Κνπηζνγηάλλεο 1998, ). Δλδεηθηηθή είλαη ε εξεπλεηηθή επηζήκαλζε φηη παξά ηηο ηερληθέο επθνιίεο νη ζπλήζεηο δηνξζψζεηο ησλ καζεηψλ ζε ςεθηαθά θείκελα γίλνληαη ζε επίπεδν κηθξνδνκήο, πεξηνξίδνληαη κάιηζηα ζηελ έθηαζε ηνπ θεηκέλνπ πνπ βιέπνπλ θάζε θνξά ζηελ νζφλε ηνπο (Kantrov 1991 Κνπηζνγηάλλεο 1998, ). Δίλαη, επίζεο, απαξαίηεην λα έρνπκε ππφςε φζα κέρξη ηψξα έρνπλ δηαπηζησζεί φρη κφλν σο πιενλεθηήκαηα αιιά θαη σο κεηνλεθηήκαηα ηεο θεηκεληθήο ξεπζηφηεηαο. Δπηζεκαίλεηαη π.ρ. φηη ε επθνιία ησλ δηνξζψζεσλ κπνξεί λα απαιιάζζεη ηνλ καζεηή απφ ην θφβν ηνπ ιάζνπο θαη λα βνεζάεη ζηελ αλάιεςε ξίζθνπ (Κantrov 1991), ζπρλά φκσο κπνξεί λα ηνλ παξαζχξεη ζε απεπζείαο γξάςηκν, ρσξίο λα πξνεγεζεί ην

204 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απαξαίηεην βήκα ηνπ πξνζερηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Αο ιεθζεί ππφςε φηη αξθεηνί ελήιηθεο ζεσξνχλ ηελ επθνιία πνπ πξναλαθέξακε αξλεηηθή, αθνχ, φπσο πηζηεχνπλ, θαηαζηξέθεη ηελ πεηζαξρία ηνπ γξαςίκαηνο θαη εληζρχεη ηηο πεξηηηέο δηνξζψζεηο (Haas 1996, ) Πξνηάζεηο αμηνπνίεζεο ησλ θεηκελνγξάθσλ ζηα πιαίζηα κηαο ζύγρξνλεο δηδαθηηθήο ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ Πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο ζπζηεκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ νη δπλαηφηεηεο πνπ δίλεη ε νζφλε ηνπ ππνινγηζηή ή ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξεπζηφηεηα ηνπ ςεθηαθνχ θεηκέλνπ. Μέζσ ηεο νζφλεο δηεπθνιχλεηαη ε χπαξμε θεηκέλνπ αλαθνξάο, εχθνια νξαηνχ απφ ηνλ δάζθαιν θαη ηνπο ζπκκαζεηέο. Σν γεγνλφο απηφ, θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επθνιία ζηε κνξθνπνίεζε ηνπ θεηκέλνπ, κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο ζχγρξνλεο δηδαθηηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο νπνίαο ζα είλαη: ε νκαδηθή εξγαζία θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ (πνπ κπνξεί λα γίλεη θαη δηαδηθηπαθά), ν πεηξακαηηζκφο θαη ε κεηαθνξά ηνπ θέληξνπ βάξνπο ηεο δηδαζθαιίαο ζηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν ξφινο ηνπ δηδάζθνληνο κπνξεί λα είλαη πην νπζηαζηηθφο θαη δεκηνπξγηθφο (Κνπηζνγηάλλεο 1998). Γξαζηεξηφηεηα ζην πιαίζην ηεο γισζζηθήο ζεψξεζεο ηνπ γξαςίκαηνο σο δηαδηθαζίαο Οη καζεηέο, αθνχ αζρνιεζνχλ κε ηελ παξαγσγή ελφο θεηκεληθνχ είδνπο, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ δηαδξαζηηθφ πίλαθα ή έλαλ βηληενπξνβνιέα γηα ηελ πξνβνιή θαη ζπδήηεζε ηνπ θεηκέλνπ ηνπο (βι. θαη παξαθάησ 5.3 "Δθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα"). ην πιαίζην απηφ ηα παηδηά εηζεγνχληαη θαη ππνζηεξίδνπλ ηηο γισζζηθέο επηινγέο ηνπο θαη γίλεηαη ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε γηα ηελ νξζφηεηα ησλ επηινγψλ, γηα ελδερφκελεο άιιεο δπλαηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ, γηα ην πνηα ζηνηρεία ηνπ ζπγθεηκέλνπ (context) νδεγνχλ ζηε κία ή ηελ άιιε επηινγή (π.ρ. πνηνη είλαη νη απνδέθηεο ηνπ θεηκέλνπ, πνχ ζα δεκνζηεπηεί θαη γηαηί θηι.). Δζηίαζε κπνξεί λα γίλεη παξάιιεια θαη ζε δεηήκαηα κηθξνδνκήο, φπσο ε ρξήζε ηνπ ιεμηινγίνπ, ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο νξζνγξαθίαο, αξθεί λα κελ πεξηνξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζε απηή ε δηδαζθαιία (γηα κηα εθηελή πεξηγξαθή βι. Υαξαιακπφπνπινο θαη Υαηδεζαββίδεο 1997). Ζ αλσηέξσ δηαδηθαζία δελ είλαη απαξαίηεην λα γίλεηαη κφλν ζην ηέινο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο θαη κε έλα νινθιεξσκέλν απφ ηα παηδηά θείκελν, ζηε θάζε δειαδή ηεο επαλεμέηα-

205 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζεο (revision). Μπνξεί λα γίλεη θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ, φπνπ ηα παηδηά κπνξνχλ λα ζρεδηάζνπλ θαη λα πξνβάινπλ ηε δνκή ηνπ θεηκέλνπ ηνπο, φηαλ ηα παηδηά ζα έρνπλ γξάςεη έλα κέξνο ηνπ θεηκέλνπ (π.ρ. εηζαγσγή) θαη ν δάζθαινο θξίλεη φηη ρξεηάδεηαη λα δνζεί βάξνο εθεί θ.ν.θ. Μπνξεί λα γίλεη επίζεο ζπκπαξαγσγή ιφγνπ (ζπλεξγαζία δαζθάινπ θαη καζεηψλ), αλ ν δάζθαινο ζέιεη λα δείμεη ζηα παηδηά πνηεο παξακέηξνπο λα ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο θαηά ηε ζπγγξαθή ελφο θεηκέλνπ. εκαζία, σζηφζν, έρεη λα απνκαθξπλζνχκε απφ ηελ ςεπδαίζζεζε πσο ε πηνζέηεζε θαη κφλν ησλ θεηκελνγξάθσλ ζα έρεη ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ζπζηεκαηηθήο παηδαγσγηθήο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, φπσο ήδε αλαθέξζεθε. Υξεηάδεηαη, επίζεο, λα δνχκε ηνλ πεηξακαηηζκφ θαη ηελ αλαδήηεζε φρη κφλν ζην ζηελφ θαη πεξηνξηζηηθφ πιαίζην ηνπ θηλήκαηνο «ην γξάςηκν σο δηαδηθαζία», αιιά θαη ησλ πξνβιεκαηηζκψλ πνπ πξνζηέζεθαλ ζηε ζπλέρεηα κέζσ λεφηεξσλ θηλεκάησλ, φπσο απηφ ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ (Cope & Kalantzis 1993, 2000) (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.4 & 2.5). Μέξνο ηνπ πεηξακαηηζκνχ απηνχ ζα πξέπεη λα είλαη επίζεο θαη ε άζθεζε ζηελ θαηάιιειε κίμε ηνπ γισζζηθνχ κε ηνλ νπηηθφ θψδηθα επηθνηλσλίαο, ζην πιαίζην ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηελ πνιπηξνπηθφηεηα ησλ θεηκέλσλ (Υνληνιίδνπ 1999), αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο, ζηελ νπνία ηψξα πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε βαξχηεηα, θαη ζην κέζν επηθνηλσλίαο. Γηαθνξεηηθά π.ρ. ζα γξαθεί έλα θείκελν πνπ πξννξίδεηαη λα εθηππσζεί απφ έλα θείκελν πνπ ζα δηαβαζηεί ζηελ νζφλε ή πξννξίδεηαη λα απνηειέζεη κέξνο κηαο επξχηεξεο ππεξθεηκεληθήο ελφηεηαο (βι. θαη ζηε ζπλέρεηα 5.3 "Δθδνρέο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα", φπνπ παξνπζηάδεηαη έλα πξφηδεθη δεκηνπξγίαο ςεθηαθνχ δίζθνπ). Δίλαη, ηέινο, απαξαίηεην λα αλαπηπρζεί κηα ζπλνιηθή παηδαγσγηθή ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα πνπ ζα επεθηείλεηαη απφ ηελ αλαδήηεζε πιηθνχ ζην δηαδίθηπν κέρξη ηελ ηειηθή παξαγσγή ηνπ. Αλαιπηηθφηεξα, είλαη απαξαίηεην νη καζεηέο καο λα εμνηθεησζνχλ κε ηα παξαθάησ λέα δεδνκέλα: 1. Γπλαηφηεηα αλαδήηεζεο θαη εληνπηζκνχ ηεο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίαο ζην δηαδίθηπν. Ζ αλαδήηεζε κέζσ ησλ κεραλψλ είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθή απφ ηελ αλαδήηεζε ζε έληππα (π.ρ. εγθπθινπαίδεηεο).

206 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ησλ απνηειεζκάησλ πνπ δίλνπλ νη κεραλέο αλαδήηεζεο. Πξφθεηηαη γηα απαηηεηηθή δηαδηθαζία, ηελ νπνία ιίγα παηδηά κπνξνχλ λα πινπνηήζνπλ, φπσο δείρλεη πξφζθαηε έξεπλα ζηε ρψξα καο (Κνπηζνγηάλλεο 2007β, Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε). πλήζσο ηα παηδηά επηιέγνπλ ηα πξψηα θαηά ζεηξά απνηειέζκαηα. 3. Γπλαηφηεηα απνκφλσζεο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο, αλάινγα κε ηνλ ηειηθφ ηνπο ζηφρν. Ζ δηαδηθαζία ζχλνςεο ελφο θεηκέλνπ, πνπ κέζσ ηεο πεξίιεςεο δηδάζθεηαη ηειείσο απνπιαηζησκέλα, κπνξεί λα θαλεί πνιχ ρξήζηκε ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε. Δδψ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε ην ηειηθφ θείκελν πνπ ζα παξαρζεί, αθνχ άιιε δηαδηθαζία θαη πιεξνθνξία ρξεηάδεηαη γηα έλα θείκελν πνπ ζα είλαη παξνπζίαζε ζε αθξναηήξην (Power- Point) απ φ,ηη γηα έλα ζπλερέο θείκελν. 4. Μεηαθνξά ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ ζην ΠΔΚ θαη αμηνπνίεζή ηνπο σο αθεηεξία γηα ην ηειηθφ θείκελν πνπ ζα παξαρζεί. Ζ φιε απηή δηαδηθαζία ρξεηάδεηαη ρξφλν θαη επηκνλή. Αιιά αλ απηφ δε γίλεη, ζα ζπλερηζηεί απηφ πνπ ζπρλά βιέπνπκε λα ζπκβαίλεη κε ηηο ζρνιηθέο εξγαζίεο ησλ παηδηψλ: παίξλνπλ ηα πξψηα απνηειέζκαηα πνπ βξίζθνπλ απφ ην δηαδίθηπν, ηα αληηγξάθνπλ ζην ΠΔΚ θαη ηα παξνπζηάδνπλ. (Γηα ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΠΔΚ δίλνληαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα ζηε ζπλέρεηα ηεο παξνχζαο ελφηεηαο 5.3 "Δθδνρέο αμηνπνίεζεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα"). Ζ επξεία ρξήζε ησλ πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ, κε ηελ ηδηαηηεξφηεηα πνπ κφιηο επηζεκάλζεθε, δελ επηβάιιεη απιψο ηε ζπζηεκαηηθφηεξε θαη πην επίκνλε δηδαζθαιία ηνπο, αιιά ηα λέα δεδνκέλα απαηηνχλ ηε δηεχξπλζε απηνχ πνπ αληηιακβαλφκαζηαλ σο γξαπηφ ιφγν σο ηψξα. Δίλαη απαξαίηεην λα αληηιακβαλφκαζηε ην θείκελν κε αξθεηά πην δηεπξπκέλε νπηηθή, πνπ ζα ζπκπεξηιακβάλεη δηάθνξεο κνξθέο πβξηδηθψλ θεηκέλσλ, φπσο είλαη π.ρ. ην ππεξθείκελν ή ην πνιπκεζηθφ θείκελν. 3.3 Διαδίκτυο, θλεκτρονικά περιβάλλοντα γραπτισ επικοινωνίασ και διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων Μεηά απφ πνιιέο αλαδεηήζεηο σο πξνο ην είδνο ηνπ ινγηζκηθνχ ην νπνίν είλαη πξνζθνξφηεξν γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε, θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα ην ελδηαθέξνλ κεηα-

207 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θέξζεθε, ζρεδφλ απνθιεηζηηθά, ζηηο λέεο θαη εληππσζηαθέο δπλαηφηεηεο πνπ δηαλνίγνληαη κέζσ ηεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο. Σν δηαδίθηπν (Internet) θαίλεηαη ζήκεξα λα θεξδίδεη ην απνθιεηζηηθφ ελδηαθέξνλ είηε κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ, φπσο ηα γλσζηά θαη επξέσο δεδνκέλα εξγαιεία ηνπ εμαζθαιίδνπλ, είηε κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, πξνζαξκνζκέλνπ ζηα παηδαγσγηθά δεηνχκελα ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο αιιά θαη ησλ άιισλ θηινινγηθψλ αληηθεηκέλσλ (ηζηνξία, ινγνηερλία). Σα θπξηφηεξα πιενλεθηήκαηα ηνπ δηαδηθηχνπ γηα ηε δηδαζθαιία (Bruce & Hogan 1998 Mangenot 1998 Reed & Wells 1997 Zbikowski & Pan 1997) ζα κπνξνχζαλ λα ζπλνςηζηνχλ ζε ηξεηο θπξίσο ηνκείο: δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο δπλαηφηεηα εχξεζεο πνηθίινπ γισζζηθνχ θαη άιινπ πιηθνχ δπλαηφηεηα ιεηηνπξγηθήο δηεχξπλζεο ηνπ γξακκαηηζκνχ Η δπλαηόηεηα δεκηνπξγίαο πξαγκαηηθώλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο πσο ήδε ζεκεηψζεθε (Δλφηεηα ΗΗ, θεθ Κηλήκαηα πξννδεπηηθήο γισζζνδηδαθηηθήο), ε επηθνηλσληαθή αληίιεςε είλαη ζήκεξα ε θπξίαξρε ζηνλ ρψξν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο. ην πιαίζην ηεο αληίιεςεο απηήο δεζπφδνπζα ζέζε θαηέρεη ε επηδίσμε γηα δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο (Applebee 1981 Υαξαιακπφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997), νη νπνίεο ζα επηηξέπνπλ ηελ αιιαγή ηνπ ηζρχνληνο κέρξη ζήκεξα ζθεληθνχ ζην ζρνιείν. Θα νδεγνχλ, δειαδή, ηνλ κελ δηδάζθνληα ζην λα εγθαηαιείςεη ηνλ γλσζηφ θαη άραξν ξφιν ηνπ απηάξεζθα ξεηνξεχνληνο, ηνλ δε καζεηή ζην λα απνθηήζεη ελδηαθέξνλ θαη λα εκπιέθεηαη θαηά ηξφπν θπζηθφ ζηελ παξαγσγή δηαθνξνπνηεκέλνπ ιφγνπ. ην λέν απηφ ζθεληθφ ηνλίδεηαη ηδηαίηεξα ε ζεκαζία ηεο χπαξμεο πξαγκαηηθψλ απνδεθηψλ ηνπ καζεηηθνχ ιφγνπ. Σα πεξηζψξηα φκσο γηα δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο θαη γηα χπαξμε, επνκέλσο, πξαγκαηηθψλ απνδεθηψλ ηνπ καζεηηθνχ ιφγνπ είλαη αξθεηά ζηελά ζε κηα παξαδνζηαθή αίζνπζα δηδαζθαιίαο. Τπνζηεξίδεηαη πσο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ ε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο είλαη πηα πνιχ εχθνιε, αθνχ ε πιεξνθνξηθή θαη επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαηαξξίπηεη ηα ηείρε πνπ ρψξηδαλ ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο απφ ηνλ έμσ θφζκν (Schwartz 1990).

208 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αλαθέξνπκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηεο ελδεηθηηθέο δπλαηφηεηεο: ηελ ςεθηαθή δηαζχλδεζε ζρνιείσλ, ηε δπλαηφηεηα εχξεζεο πξαγκαηηθνχ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ θαη ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο δηθηπαθψλ ηφπσλ. Φεθηαθή δηαζχλδεζε ζρνιείσλ θαη καζεηηθνχ πιεζπζκνχ Ο αξηζκφο ησλ ζρνιείσλ πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν πνιιαπιαζηάδεηαη κε εληππσζηαθνχο ξπζκνχο. Έηζη είλαη εχθνιν λα αμηνπνηεζεί ε χπαξμε ελφο άιινπ ή άιισλ ζρνιείσλ γηα ηελ αλάπηπμε θνηλψλ πξνγξακκάησλ θαη θνηλψλ εξγαζηψλ, πνπ κπνξεί λα έρνπλ απφ ηε κνξθή ηεο απιήο επαθήο θαη αιιεινγλσξηκίαο κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, κέρξη ηελ αλάπηπμε θαη δηεθπεξαίσζε θνηλψλ εξγαζηψλ κεγαιχηεξεο έθηαζεο θαη δηάξθεηαο (projects). Θεηηθφ θαη πνιιαπιά αμηνπνηήζηκν ζεσξείηαη ην γεγνλφο ηεο χπαξμεο κεγάιεο πνηθηιίαο (σο πξνο ηελ εζλφηεηα, ηε γιψζζα, ην ρξψκα θηι.) καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, γεγνλφο πνπ επηηξέπεη ηελ αμηνπνίεζή ηνπ ζηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ κε δηαπνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πνηθίια πξνγξάκκαηα, θπξίσο επξσπατθά, πνπ παξέρνπλ ζεκαληηθέο επθαηξίεο ζηα ζρνιεία γηα ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Δλδεηθηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ πξνγξάκκαηνο «ειεθηξνληθήο αδεξθνπνίεζεο» e- twining ( θαη Aλαγλσζηηθφ θνηλφ Έλα πξφγξακκα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πνπ ζα ήζειε λα αμηνπνηήζεη ην δηαδίθηπν γηα ηελ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ κε επηθνηλσληαθή αληίιεςε θαη ηελ αλαδήηεζε πξαγκαηηθνχ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ έρεη θαη πάκπνιιεο άιιεο δπλαηφηεηεο. Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ δε ζα ππάξρεη π.ρ. ίδξπκα, ππεξεζία ή θαη θπζηθφ πξφζσπν πνπ δε ζα έρεη ηε δηθή ηνπ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε ή θαη ειεθηξνληθή ζειίδα ζην δηαδίθηπν. Έηζη νη θιαζηθέο εηθνληθέο, ζπλήζσο, επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηρεηξνχληαη (γξάςηε π.ρ. έλα γξάκκα δηακαξηπξίαο ζηνλ δήκαξρν θηι.), θαη πνπ ηειηθά θαηαιήγνπλ ζε αζθήζεηο κε απνδέθηε ηνλ δάζθαιν, ιφγσ ηεο ηαρχηεηαο θαη ηεο ακεζφηεηαο ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ κπνξνχλ λα δσληαλέςνπλ εληππσζηαθά θαη λα απνηειέζνπλ άμνλα επξχηεξσλ γισζζηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ο πξαγκαηηθφο απνδέθηεο ζ απηήλ ηελ πεξίπησζε είλαη εχθνια θαη άκεζα πξνζβάζηκνο.

209 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γεκηνπξγία δηθηπαθψλ ηφπσλ Μηα άιιε επθαηξία ε νπνία κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πνιππνίθηια είλαη ε δπλαηφηεηα γηα δεκηνπξγία μερσξηζηνχ ειεθηξνληθνχ ρψξνπ ζην δηαδίθηπν, φπνπ πέξαλ ησλ απηνζπζηαηηθψλ ζειίδσλ, κπνξνχλ λα αλαξηψληαη νη εξγαζίεο ησλ παηδηψλ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε αμηνπνηνχληαλ παιηφηεξα νη ζρνιηθέο ηζηνζειίδεο, πξφζθαηα δε επξεία δηάδνζε έρνπλ ηα ζρνιηθά ηζηνιφγηα (blogs), ιφγσ θπξίσο ηεο επθνιίαο πνπ έρνπλ ζηελ θαηαζθεπή ηνπο. Ζ δεκηνπξγία ησλ δπλακηθψλ απηψλ ηζηνζειίδσλ θαη ε δπλαηφηεηα δηαξθνχο εκπινπηηζκνχ ηνπο, κπνξεί λα απνηειέζεη αθνξκή γηα ηελ αλάπηπμε θαη δηεθπεξαίσζε εληππσζηαθψλ εξγαζηψλ, κέζσ ησλ νπνίσλ ζα είλαη δπλαηή ε ζπζηεκαηηθή γισζζηθή αγσγή. Σα ηζηνιφγηα απνηεινχλ άιισζηε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ςεθηαθνχ εξγαιείνπ ζην νπνίν ελζσκαηψλνληαη θαη νη ηξεηο παξαπάλσ δπλαηφηεηεο (ςεθηαθή δηαζχλδεζε ζρνιείσλ θαη καζεηηθνχ πιεζπζκνχ, αλαγλσζηηθφ θνηλφ, δεκηνπξγία δηθηπαθψλ ηφπσλ). Δλδεηθηηθέο πξνηάζεηο ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ ζηελ εθπαίδεπζε είλαη ε δεκηνπξγία δηαδηθηπαθήο ζρνιηθήο εθεκεξίδαο, ε δεκνζίεπζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ελφο ζρνιείνπ, ε παξνπζίαζε ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο πνπ πξαγκαηνπνηεί κία ηάμε, ε δεκηνπξγία θαθέινπ καζήκαηνο γηα θάζε καζεηή θ.ά. (βι. θαη ην ακέζσο επφκελν θεθάιαην 4. Σν Web 2.0 θαη ε αμηνπνίεζή ηνπ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα) Η δπλαηόηεηα εύξεζεο πνηθίινπ πιηθνύ ην δηαδίθηπν είλαη δπλαηή ε αλαδήηεζε θαη αλεχξεζε πνηθίινπ γισζζηθνχ θαη άιινπ πιηθνχ, ην νπνίν κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ πνιιαπιαζηάδεηαη ζεακαηηθά. Πνηθίια έληππα (εθεκεξίδεο, πεξηνδηθά), δηαθεκηζηηθφ πιηθφ, επηζηεκνληθέο εξγαζίεο ή αλαθνηλψζεηο, θείκελα ηζηνξηθνχ ή θαιιηηερληθνχ πεξηερνκέλνπ, ινγνηερλία θηι. θαη φια απηά ζε κηα πνηθηιία θεηκεληθψλ ηχπσλ (θιαζηθή κνξθή, ππεξθεηκεληθή ή πνιπκεζηθή κνξθή θηι.) είλαη εχθνια πξνζβάζηκα απφ δαζθάινπο θαη καζεηέο. Έηζη: Οη δάζθαινη: κπνξνχλ λα αλαδεηνχλ εχθνια θαη γξήγνξα ην ππνζηεξηθηηθφ γισζζηθφ θαη άιιν πιηθφ γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ καζεκάησλ ηνπο. Οη καζεηέο: κπνξνχλ λα αλαδεηνχλ απφ κηα πιεζψξα ππαξρφλησλ πιεξνθνξηψλ ηηο θαηαιιειφηεξεο γηα ηελ εξγαζία πνπ έρνπλ λα δηεθπεξαηψζνπλ. Μπνξνχλ, επίζεο, λα εκπινπηίζνπλ ηα θείκελά ηνπο κε παξαπνκπέο, απνζπάζκαηα απφ άιια θείκελα, αιιά θαη κε πινχζην επνπηηθφ πιηθφ (εηθφλεο, ράξηεο, θηι.).

210 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γάζθαινη θαη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαδεηνχλ απζεληηθφ γισζζηθφ πιηθφ, π.ρ. ζε πεξίπησζε έξεπλαο γχξσ απφ γισζζηθνχο ηχπνπο θαη πψο απηνί πξαγκαηψλνληαη ζηνλ ιφγν (βι. θαη ην παξάδεηγκα ζηελ Δλφηεηα Η, θεθ Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ) Γπλαηόηεηεο ιεηηνπξγηθήο δηεύξπλζεο ηνπ γξακκαηηζκνύ Βαζηθή δεμηφηεηα πνπ θαιιηεξγείηαη παξαδνζηαθά ζην κάζεκα ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο είλαη ε επρέξεηα ζηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ, ε θξηηηθή απνηίκεζε θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο θαηά ηε ζχλζεζε θεηκέλσλ. Ζ παξαγσγή, ε δηάδνζε, ε αλεχξεζε, ε θαηαλφεζε θαη ε εξκελεία πιεξνθνξηψλ απνηειεί θαη ζήκεξα βαζηθφ ζηφρν ηνπ καζήκαηνο ηεο γισζζηθήο αγσγήο θαη γεληθφηεξα ηνπ γξακκαηηζκνχ πνπ επηδηψθεηαη ζην ζρνιείν. Ζ ςεθηνπνίεζε ηεο γισζζηθήο πιεξνθνξίαο θαη ε απνζήθεπζή ηεο ζε βάζεηο δεδνκέλσλ ην πιηθφ ηνπ δηαδηθηχνπ απνηειεί ζε κεγάιν βαζκφ κηα ηεξάζηηα βάζε γισζζηθψλ δεδνκέλσλ δεκηνπξγεί λέα δεδνκέλα ζην πεξηερφκελν ηεο θιαζηθήο απηήο γισζζηθήο δεμηφηεηαο. Πξφθεηηαη γηα έλα λέν γξακκαηηζκφ, αλάινγν γηα πνιινχο ζε ζπνπδαηφηεηα κε ηελ ηθαλφηεηα γηα δηάβαζκα θαη γξάςηκν. Ο Jay Lemke (1998) ηνλ απνθαιεί πιεξνθνξηθφ γξακκαηηζκφ (Informatic Literacies), επηζεκαίλνληαο πσο δελ κπνξεί λα ιείπεη απφ ην ξεπεξηφξην ησλ πνιηηψλ ηνπ 21νπ αηψλα. ην παξφλ θείκελν είδακε φηη ρξεζηκνπνηνχληαη πνηθίινη φξνη, φπσο ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο, λένο γξακκαηηζκφο θηι. Σν πεξηερφκελν απηνχ ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ ζα κπνξνχζε λα εζηηαζηεί ζηελ θαιιηέξγεηα: ζηξαηεγηθψλ αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ (π.ρ. γλψζε ηεο κεηαγιψζζαο γηα αλαδήηεζεζχγθξηζε κε ηε θπζηθή γιψζζα, ελαιιαθηηθνί ηξφπνη αλαδήηεζεο, θηι.) ηεο ηθαλφηεηαο εληνπηζκνχ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίαο, ζεκαληηθφ κέξνο ηεο νπνίαο είλαη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο εγθπξφηεηάο ηεο ηερληθψλ γξήγνξεο αλάγλσζεο κε βάζε ηελ ηδηαίηεξε γξακκαηηθή ηνπ δηαδηθηχνπ (ππεξθείκελν) ηερληθψλ νξγάλσζεο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ βξέζεθαλ θαη αμηνπνίεζήο ηνπο γηα ηε δηεθπεξαίσζε ζπγθεθξηκέλσλ εξγαζηψλ, π.ρ. έληαμήο ηνπο ζε γξαπηφ ή πξνθνξηθφ θείκελν.

211 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αλαθέξνπκε ζηε ζπλέρεηα θάπνηεο απφ ηηο λέεο κνξθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ, ηηο νπνίεο ε επξχηεηα ηεο απνδνρήο ηεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο επηβάιιεη: Σν δηαδίθηπν επηηξέπεη ηελ εχθνιε θαη άκεζε πξφζβαζε ζε κεγάιν φγθν πιεξνθνξηψλ, γεγνλφο πνπ ήηαλ εμαηξεηηθά δχζθνιν θαη ρξνλνβφξν ζην παξειζφλ. Αλ θαη ην θαηά πφζν ε πνζφηεηα θαη ε ηαρχηεηα ξνήο πιεξνθνξηψλ ζεκαίλεη θαη επξχηεξεο έθηαζεο αιιαγέο, πνπ ζεκαηνδνηνχλ ηε κεηάβαζε ζε κηα άιιε επνρή, βξίζθεη αξθεηνχο αληίζεηνπο (Καλδχιεο 1998, ), εληνχηνηο είλαη ζίγνπξν πσο νη εμειίμεηο απηέο απαηηνχλ ηελ θαιιηέξγεηα θάπνησλ άιισλ δεμηνηήησλ, πνπ πξνο ην παξφλ δελ έρνπλ αγγίμεη ην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα (Σζνπθαιάο 1997). Κξίλεηαη, δειαδή, επείγνλ ην ζρνιείν ζήκεξα λα ζηξέςεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζηελ θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ αλαδήηεζεο θαη θξηηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ. Ζ θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο απηήο είλαη απαξαίηεην λα δηαρέεηαη ζε φια ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα, ηδηαίηεξα φκσο ζην γισζζηθφ κάζεκα, αθνχ αληηθείκελφ ηνπ είλαη ν θνξέαο ησλ πιεξνθνξηψλ, ε γιψζζα. Ζ αλεχξεζε ηεο επηδησθφκελεο πιεξνθνξίαο ζην δηαδίθηπν απαηηεί ζπρλά ηελ αμηνπνίεζε κεραλψλ αλαδήηεζεο ή ηελ πξφζβαζε ζε ζπγθεθξηκέλεο πεγέο πιεξνθφξεζεο νη νπνίεο είλαη νξγαλσκέλεο ζε ειεθηξνληθέο βάζεηο δεδνκέλσλ. απηέο ηηο πεξηπηψζεηο είλαη απαξαίηεηε ε εμάζθεζε ζηε ρξήζε ζπγθεθξηκέλνπ θαη εηδηθνχ γισζζηθνχ θψδηθα, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν επηδησθφκελνο ζηφρνο (Stubbs 1996, 208). Σνλίδεηαη πσο ην ςεθηαθφ θείκελν ηνπ δηαδηθηχνπ, επξχηεξα γλσζηφ σο ππεξθείκελν, δηαθέξεη αηζζεηά απφ ηνπο σο ηψξα γλσζηνχο ηχπνπο θεηκέλσλ. Ζ επξχηεηα ηεο δηάδνζεο ηνπ ππεξθεηκέλνπ, απφξξνηα ηεο επξχηαηεο δηάδνζεο ηνπ δηαδηθηχνπ, νδεγεί πνιινχο ζηε δηαπίζησζε πσο δελ κπνξεί ε θαηνρή ηεο πβξηδηθήο απηήο κνξθήο ιφγνπ λα ιείπεη απφ ην ξεπεξηφξην ηνπ κειινληηθνχ πνιίηε. Γελ κπνξεί, επνκέλσο, παξά λα ελζσκαησζεί ιεηηνπξγηθά ζην γισζζηθφ curriculum (Bruce & Hogan 1998 Tweddle 1995).

212 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Διαδίκτυο και γλωςςικι διδαςκαλία ςτθ χϊρα μασ: δυνατότθτεσ και περιοριςμοί ια απηά ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ δηαδηθηχνπ, πνπ κε ζπληνκία αλαπηχρζεθαλ, αλαγλσξίδνληαη επξχηαηα. Πιήζνο πξσηνβνπιηψλ αλαπηχζζεηαη είηε κεηαμχ κεκνλσκέλσλ ζρνιείσλ είηε ζην πιαίζην ζπγθεθξηκέλσλ εζληθψλ, επξσπατθψλ ή θαη δηεζλψλ πξσηνβνπιηψλ γηα ηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζή ηνπ. Οη πεξηζζφηεξεο φκσο απφ ηηο πξνζπάζεηεο πνπ θαηαβάιινληαη αιιά θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο δηαθαηέρνληαη απφ έληνλν ηερλνθεληξηζκφ ν νπνίνο απνδίδεη ζηελ ηερλνινγία ζαπκαηνπξγέο, ζρεδφλ, δπλαηφηεηεο. Έηζη, αγλνείηαη ή ππνβαζκίδεηαη ην γεγνλφο φηη ε πιεξνθνξηθή θαη επηθνηλσληαθή ηερλνινγία δελ εηζάγεηαη ζ έλα θελφ αιιά ζηε δηδαθηηθή πξαθηηθή ελφο ζπγθεθξηκέλνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, πνπ έρεη ζπγθεθξηκέλνπο πξσηαγσληζηέο κε δηακνξθσκέλεο αληηιήςεηο θαη ζηάζεηο. Οη έξεπλεο θαηαγξάθνπλ ηφζν ηηο ζεηηθέο ζπλέπεηεο φζν θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ εγείξεη ε αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο θαη άιισλ πεξηβαιιφλησλ επηθνηλσλίαο, ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Οη ζεηηθέο ζπλέπεηεο: Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο σο ηψξα εκπεηξίεο αλαθέξνπλ, κεηαμχ άιισλ (Beazley 1989 Lafer 1996 Leslie & Wambeam 1996 Schwartz 1990): Σελ ηδηαίηεξα ζεηηθή δηάζεζε κε ηελ νπνία ηα παηδηά δηεθπεξαηψλνπλ εξγαζίεο ζπλεξγαζίαο κε άιινπο ζπκκαζεηέο ηνπο απφ άιια ζρνιεία ή κε άιια θπζηθά πξφζσπα. Σν δηάβαζκα δηάθνξσλ εληχπσλ θαη βηβιίσλ, ειεθηξνληθψλ θαη κε, μεθεχγεη απφ ηε κίδεξε ζρνιηθή ξνπηίλα θαη γίλεηαη κε ηδηαίηεξε δηάζεζε. Σνλ επεξγεηηθφ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδεη ε δεκηνπξγία απζεληηθψλ θαη πνηθίισλ ξεηνξηθψλ πεξηζηάζεσλ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο αίζζεζεο ηνπ απνδέθηε θαη κέζσ απηήο ζηελ θαηά ηξφπν ιεηηνπξγηθφ θαιιηέξγεηα ησλ επηπέδσλ χθνπο, ζηε θξνληίδα γηα ζαθήλεηα θαη θαιή ηεθκεξίσζε ησλ φζσλ γξάθνληαη. Σνλίδεηαη ηδηαίηεξα φηη νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο εξγαζίεο πνπ δηεθπεξαηψλνληαη έρνπλ δηαζεκαηηθφ ραξαθηήξα. Σν γεγνλφο απηφ ζπκβάιιεη ζηελ πξνψζεζε ηεο ζχγρξνλεο αληίιεςεο ζηε γισζζηθή δηδα-

213 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζθαιία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε γισζζηθή αγσγή επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ζπλφινπ ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (language across the curriculum). Έηζη επηηπγράλεηαη θαη έλαο άιινο ζηφρνο: ε αλαηξνπή ηνπ κεηαγισζζηθνχ ή δνκηζηηθνχ ραξαθηήξα πνπ έρεη ζπρλά ε γισζζηθή δηδαζθαιία ζήκεξα. Σνλίδεηαη, επίζεο, πσο κέζσ ηεο εξγαζίαο ζην δηαδίθηπν κεηαβάιιεηαη ν ξφινο ηνπ δηδάζθνληνο απφ de facto πξαγκαηηθφ ή δπλεηηθφ (ζε πεξηπηψζεηο δεκηνπξγίαο εηθνληθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο) απνδέθηε ηνπ καζεηηθνχ ιφγνπ ζε ζπκπαξαζηάηε ηνπ γξάθνληνο καζεηή, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο εθάζηνηε ξεηνξηθέο ζπκβάζεηο επηθνηλσλίαο. Οη πεξηνξηζκνί ζηε ρώξα καο: Ζ εθκεηάιιεπζε ηεο επηθνηλσληαθήο ηερλνινγίαο ζηε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο απαηηεί ηα νλνκαδφκελα αλνηρηά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ή ηα πξνγξάκκαηα ηχπνπ κηθξψλ εξγαζηψλ (Project). Απηνχ ηνπ είδνπο ε θηινζνθία, βέβαηα, δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηα θιαζηθά πξνγξάκκαηα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πνπ έρνπλ σο άμνλά ηνπο ηα εγρεηξίδηα δηδαζθαιίαο. Απφ ηελ σο ηψξα έξεπλα είλαη γλσζηφ φηη ν Έιιελαο εθπαηδεπηηθφο αθνινπζεί πηζηά ην εγρεηξίδην δηδαζθαιίαο (Ξσρέιιεο θ.ά. 1990) θαη ζπάληα επεθηείλεηαη ζηελ αμηνπνίεζε άιισλ πεγψλ. Δίλαη δπλαηή ε αιιαγή απηψλ ησλ δεδνκέλσλ κε ηελ απιή δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ελφο άιινπ δηδαθηηθνχ κέζνπ, φζν εληππσζηαθφ θαη αλ είλαη; Μάιινλ, φρη. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη γηα ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ησλ λέσλ κέζσλ είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ε δεκηνπξγηθή δηδαθηηθή πξαθηηθή, γεληθφηεξα. ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε ε ελζσκάησζε λέσλ πξαθηηθψλ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα επηηεπρζεί πνιχ πην εχθνια. Ζ δηαζεκαηηθή εξγαζία πνπ ζα νδεγεί ζηελ αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε πεγψλ είλαη κηα αξθεηά ππνβαζκηζκέλε ππφζεζε ζηα ζρνιεία καο. Άιισζηε ην ηζρχνλ ζχζηεκα εμεηάζεσλ γηα ηελ εηζαγσγή ζηα Α.Δ.Η. πεξηνξίδεη ηέηνηεο πξσηνβνπιίεο ζην Λχθεην. ην Γπκλάζην φκσο πξνζθέξνληαη σο κηα ζαπκάζηα επθαηξία θξηηηθήο αλαδήηεζεο θαη δηεξεχλεζεο,

214 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κέζσ ηεο νπνίαο επηηπγράλεηαη ηαπηφρξνλα ε ελζσκάησζε θαη δεκηνπξγηθή δηαπξαγκάηεπζε φιεο ηεο χιεο θάζε θεθαιαίνπ ηνπ βηβιίνπ (βι. θαη Δλφηεηα Η, θεθ. 2.3 "ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο"). Ζ παξαγσγή θεηκέλνπ ζηεξηγκέλνπ ζε πεγέο είλαη δχζθνιε θαη επίπνλε δηαδηθαζία θαη εχθνια νη λεαξνί γξαθείο κπνξνχλ λα νδεγεζνχλ ζηελ αληηγξαθή απνζπαζκάησλ θαη φρη ζηε ζχλζεζε. Ζ επθνιία ζηελ αληηγξαθή ησλ πεγψλ πνπ παξέρεη ην ειεθηξνληθφ πεξηβάιινλ, κπνξεί λα κεηαηξέςεη ην πιενλέθηεκα ηεο χπαξμεο πιεζψξαο πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ ζε κεηνλέθηεκα. Χο ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο αληηγξαθήο πξνηείλεηαη ε αθνινπζία κηαο πνξείαο θαηά ηε ρξήζε ησλ πεγψλ. Οη καζεηέο πξέπεη πξψηα λα δεκηνπξγνχλ πεξηιήςεηο αμηνπνηψληαο ηηο πεγέο ηνπο, θξαηψληαο ηηο απαξαίηεηεο ζεκεηψζεηο θαη βάδνληαο πιαγηφηηηινπο. ηε ζπλέρεηα, ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο πεξηιήςεηο, ψζηε λα ζπλζέζνπλ ην ηειηθφ ηνπο θείκελν. Με απηφλ ηνλ ηξφπν καζαίλνπλ κε ιεηηνπξγηθφ ηξφπν λα ζπληάζζνπλ πεξηιήςεηο θαη ηαπηφρξνλα λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πεγέο ρσξίο λα θάλνπλ κηα απιή αληηγξαθή πιεξνθνξηψλ. Γηα ηνπο ηξφπνπο εξγαζίαο κε πεγέο βι. θαη Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ Ζ πιεζψξα πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ ελέρεη θαη άιιεο παγίδεο. Πνηα ηα φξηα ηεο έξεπλαο γηα αλαδήηεζε πεγψλ ζην δηαδίθηπν θαη πψο πξνζδηνξίδνληαη, ψζηε λα κελ απνβαίλεη κηα πεξηπιάλεζε ρσξίο λφεκα; Πψο κπνξνχκε λα εμαζθήζνπκε ηα λέα παηδηά ζηε δηάθξηζε ηεο αμηφπηζηεο θαη έγθπξεο πιεξνθνξίαο απφ ηελ αλαμηφπηζηε; Πψο ηειηθά είλαη δπλαηφ λα απνθχγνπκε ηνλ θίλδπλν ηεο κεηαηξνπήο ησλ καζεηψλ καο ζε θαηαλαισηέο πιεξνθνξηψλ θαη φρη ζε ζθεπηφκελνπο πνιίηεο; Ζ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ θξηηηθήο αλάγλσζεο θξίλεηαη απαξαίηεηε ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα γλσξίδνπλ πψο λα θξίλνπλ ηελ αμηνπηζηία κηαο πιεξνθνξίαο, κειεηψληαο δηάθνξα ζηνηρεία ηεο φπσο: πνηα είλαη ε ηζηνζειίδα θαη ηη γλσξίδνπλ γηα ηελ αμηνπηζηία απηήο ηεο ηζηνζειίδαο; Πνηνο είλαη ν ζπγγξαθέαο ηεο θαη αλ δελ αλαθέξεηαη γηαηί γίλεηαη απηφ; (Γηα κηα αλαιπηηθφηεξα παξνπζίαζε δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θξηηηθήο αλάγλσζεο πεγψλ θαη αμηνιφγεζεο ηζηνζειίδσλ βι. πξνεγνπκέλσο Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 5.3 "Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο").

215 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ λέα θεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ αλαδεηθλχεηαη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ απαηηεί ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηηο ηζρχνπζεο ζρνιηθέο πξαθηηθέο κε πξψηε θαη ζεκαληηθφηεξε ηελ απνθφιιεζε απφ ηε κνλαδηθή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ εληχπνπεγρεηξηδίνπ. Απηή ε κεηαθίλεζε δελ είλαη εχθνιε θαη πξνυπνζέηεη πνιιέο άιιεο αιιαγέο. Ζ αμηνπνίεζε, επνκέλσο, θαηά ηνλ κέγηζην δπλαηφ ηξφπν ησλ δπλαηνηήησλ θαη ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ δηαδηθηχνπ πνπ πξναλαθέξζεθαλ, δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη. Δμαξηάηαη θπξίσο απφ ηε γλψζε ησλ αξρψλ ηεο ζχγρξνλεο γισζζνδηδαθηηθήο επηζηήκεο θαη απφ ηελ ελησκεηαμχ ζρεηηθή εκπεηξία πνπ έρεη απνθηεζεί. ε κηα ηέηνηα πεξίπησζε κπνξεί πξάγκαηη ε πηνζέηεζε ηνπ δηαδηθηχνπ λα απνηειέζεη ην επφκελν ινγηθφ βήκα. Αλ πξνεγεζεί, κάιινλ ζα πέζεη ζην θελφ, ζα απνπξνζαλαηνιίζεη θαη ζα νδεγήζεη ζε κεγαιχηεξα αδηέμνδα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία.

216 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σο Web 2.0 και θ αξιοποίθςι του ςτα φιλολογικά μακιματα 4.1 Ειςαγωγι Μαρία Ραυλίδου Ο φξνο Web 2.0 αλαθέξεηαη ζηε λέα γεληά ηνπ Παγθφζκηνπ Ηζηνχ, ε νπνία δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ πξνεγνχκελε (Web 1.0) εμαηηίαο ησλ δπλαηνηήησλ πνπ παξέρεη ζηνπο ρξήζηεο γηα ζπκκεηνρή θαη αιιειεπίδξαζε ζηε δηαρείξηζε θαη δηακφξθσζε ησλ δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλ θαη ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ δηαθηλνχληαη κέζσ απηψλ. Ζ ινγηθή, δειαδή, πνπ δηαπεξλά ηηο εθαξκνγέο ηνπ Web 2.0 θηλείηαη πεξηζζφηεξν ζην πλεχκα ηεο ζπκκεηνρήο, ηεο αιιειεπίδξαζεο, ηεο απηνβνπιίαο ησλ ρξεζηψλ θαη ηεο δηαζχλδεζεο κεηαμχ ηνπο. Μεξηθέο ραξαθηεξηζηηθέο εθαξκνγέο ηεο δηαδηθηπαθήο απηήο πιαηθφξκαο είλαη ηα wikis, ηα ηζηνιφγηα (blogs) θαη ηα πεξηβάιινληα θνηλσληθήο δηθηχσζεο (facebook, myspace θηι). Πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο δεχηεξεο απηήο δηαδηθηπαθήο γεληάο έλαληη ηεο πξψηεο, παξνπζηάδεηαη παξαθάησ έλαο πίλαθαο 65 πνπ ζπγθεληξψλεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηαθνξέο ηνπο ζε επίπεδν ραξαθηεξηζηηθψλ θαη εθαξκνγψλ. Ρίνακασ 10 WEB 1.0 WEB 2.0 Ηζηνζειίδεο κφλν γηα δεκνζηνπνίεζε θαη αλάγλσζε πιεξνθνξηψλ (ρξήζηεο θαηαλαισηήο πεξηερνκέλνπ) Γηαζχλδεζε ηζηνζειίδσλ κφλν κέζσ ππεξζπλδέζκσλ ηαηηθέο δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο (ρξήζε ινγηζκηθψλ θιεηζηνχ θψδηθα) Ηζηνζειίδεο πνπ δηακνξθψλνληαη κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο ζπλεηζθνξάο (ρξήζηεο δεκηνπξγφο πεξηερνκέλνπ) Δκπινπηηζκφο ηζηνζειίδσλ κε πεξηερφκελν απφ άιιεο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν Γπλακηθέο δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο (ρξήζε ινγηζκηθψλ αλνηθηνχ θψδηθα) 65 ηνλ πίλαθα πεξηιακβάλνληαη θαη ζηνηρεία ηα νπνία έρνπλ αληιεζεί απφ παξαπιήζην πίλαθα ηνπ O Reilly (ζην Knobel & Lankshear 2007).

217 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ofoto Britannica Online Πξνζσπηθέο ή εηαηξηθέο ηζηνζειίδεο πζηήκαηα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ Σαμηλφκεζε - Taxonomy (θαηεγνξηνπνίεζε πεξηερνκέλνπ απφ εηδηθνχο) Netscape Flickr Wikipedia Ηζηνιφγηα (Blogging) Wikis Γεκνλφκεζε - Folksonomy (θαηεγνξηνπνίεζε πεξηερνκέλνπ απφ ρξήζηεο κε ηε ρξήζε εηηθεηψλ πνπ ζθνπεχεη λα θαηαζηήζεη ηελ πιεξνθνξία απιή ζηελ πξφζβαζε θαη ηελ αλαδήηεζε) Google Δπεηδή ζηφρνο ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ δελ είλαη ε ιεπηνκεξήο παξνπζίαζε ησλ ηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ Web 2.0, ζα πεξηνξηζηνχκε ζε φζα αλαθέξζεθαλ κέρξη εδψ ζρεηηθά κε απηά, παξαπέκπνληαο ζην Γεληθφ Μέξνο ηνπ πιηθνχ (Δλφηεηα α) απφ φπνπ κπνξεί θαλείο λα αληιήζεη αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ην Web 2.0, ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπ. Απηφ πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία εδψ είλαη λα γίλνπλ θαηαλνεηνί νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο πξνηείλεηαη ε αμηνπνίεζε ηνπ Web 2.0 ζηα θηινινγηθά καζήκαηα. Έλαο βαζηθφο ιφγνο είλαη ην γεγνλφο φηη νη εθαξκνγέο ηεο δεχηεξεο απηήο δηαδηθηπαθήο γεληάο είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλεο ζηνπο εθήβνπο, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο ρξεζηκνπνηνχλ ην Facebook, παξαθνινπζνχλ θαη κνηξάδνληαη ηαηλίεο θαη κνπζηθέο ζην YouTube θηι. Θεσξψληαο ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο ησλ εθήβσλ σο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ, ηα θηινινγηθά καζήκαηα, ηα θαηεμνρήλ δειαδή καζήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εθπαίδεπζε ζηνλ γξακκαηηζκφ, δελ κπνξνχλ λα ηηο αγλννχλ. Έλαο δεχηεξνο θαη βαζηθφηεξνο ίζσο ιφγνο εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ θξίλεηαη σο επηηαθηηθή ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ Web 2.0 είλαη ην γεγνλφο φηη νη πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ πνπ αλαδεηθλχνληαη θαηά ηε ρξήζε ηνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ απηφ πνπ νη Knobel & Lankshear (2007) απνθαινχλ «λέν ήζνο». Με ηνλ φξν απηφλ ελλννχλ παξαδεηγκαηηθήο θχζεσο αιιαγέο ζε ηξφπνπο δξάζεο, ζε αμίεο, αληηιήςεηο θαη ηδενινγίεο πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα έλα λέν είδνο λφεζεο (a new kind of mindset). Ζ ζπγγξαθή ησλ θεηκέλσλ, γηα παξάδεηγκα, θαη ε δηαπξαγκάηεπζε ησλ πιεξνθνξηψλ ζηα δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα ηνπ Web 2.0 είλαη απνηέιεζκα ζπκκεηνρηθψλ θαη ζπλεξγαηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ζε αληίζεζε κε ηελ αηνκνθεληξηθή ινγηθή πνπ ραξαθηεξίδεη ηα πεξηβάιινληα ηεο πξψηεο γεληάο ηνπ δηαδηθηχνπ.

218 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ην πιαίζην απηφ, επνκέλσο, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ νη δηδάζθνληεο ηα θηινινγηθά καζήκαηα λα γλσξίδνπλ πνηνπο ηξφπνπο αλάγλσζεο θαη γξαθήο θεηκέλσλ ζηηο εθαξκνγέο ηνπ Web 2.0 αλαπηχζζνπλ ηα παηδηά, πνηεο δειαδή κνξθέο λένπ γξακκαηηζκνχ θαιιηεξγνχλ, κε πνηνλ ηξφπν θαη ζε πνην εχξνο. Μία ηέηνηα γλψζε είλαη ζεκαληηθή, θαζψο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηα παηδηά αιιειεπηδξνχλ κε ηα θείκελα ζην πιαίζην ησλ πεξηβαιιφλησλ ηνπ Web 2.0 δελ κπνξεί παξά λα επεξεάδεη θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αιιειεπηδξνχλ κε ηα θείκελα, γεληθφηεξα. Πεγαίλνληαο έλα βήκα παξαπέξα, αλ ζεσξήζνπκε θαη ηελ ίδηα ηε δηδαζθαιία σο θείκελν, 66 θαηαιαβαίλεη θαλείο φηη ε εκπινθή ησλ καζεηψλ ζε πξαθηηθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ ζην πιαίζην ηνπ Web 2.0 είλαη δπλαηφλ λα επεξεάδεη θαη ηελ εκπινθή ηνπο ζηηο ζρνιηθέο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ. Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ δελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη απμάλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν νη επηζηεκνληθέο ζπδεηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ λέσλ απηψλ πεξηβαιιφλησλ. Απηφ φκσο πνπ δηαθξίλεη θαλείο απφ ηελ αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο (Fahser- Herro & Steinkuehler 2009 Kárpáti 2009 Sykes, Oskoz & Thorne 2008 Warschauer & Douglas 2007) είλαη φηη ζπρλά παξνπζηάδνληαη νη ππεξεζίεο ηεο δεχηεξεο δηαδηθηπαθήο γεληάο σο θαηαιχηεο εμέιημεο ζηελ εθπαίδεπζε, κε απνηέιεζκα πνιιέο θνξέο λα γίλεηαη ιφγνο γηα ρνιείν 2.0 θαη Δθπαίδεπζε 2.0. Οη παξάγνληεο ζηνπο νπνίνπο εζηηάδνπλ νη πεξηζζφηεξεο πξνζεγγίζεηο απηήο ηεο ινγηθήο είλαη ε ζπκκεηνρηθφηεηα, ε δηαδξαζηηθφηεηα θαη ε ζπιινγηθφηεηα πνπ δηαθξίλνπλ ηε ρξήζε ησλ εθαξκνγψλ ηνπ Γεχηεξνπ Ηζηνχ (Web 2.0). Γεδνκέλνπ φηη νη παξάγνληεο απηνί ζπλάδνπλ κε ζχγρξνλεο θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξήζεηο κάζεζεο (βι. Γεληθφ Μέξνο, Δλφηεηα 2.1), νη εξεπλεηέο ζπρλά θαηαιήγνπλ φηη ηα πεξηβάιινληα απηά είλαη ηα θαηαιιειφηεξα, πξνθεηκέλνπ λα αλαηξαπνχλ νη παξαδνζηαθέο πξνζεγγίζεηο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία πνπ θαζηζηνχλ ηνλ καζεηή παζεηηθφ απνδέθηε ηεο γλψζεο. Πξνζεγγίζεηο ηέηνηνπ είδνπο φκσο θαίλεηαη λα αγλννχλ δχν πνιχ ζεκαληηθά ζηνηρεία. Σν πξψην απφ απηά είλαη φηη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 κεηαμχ ησλ νπνίσλ πξνθξίλεηαη ν παξάγνληαο ηεο ζπκκεηνρήο ζηε δηακφξθσζε ησλ δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλ δελ πξέπεη λα ιακβάλνληαη σο δεδνκέλα εμ νξηζκνχ. Αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ, γηα παξάδεηγκα, έρεη επηζεκαλζεί φηη φζν 66 ρεηηθά κε ηε ζεψξεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο θεηκεληθνχ είδνπο βι. Κνπηζνγηάλλεο 2010α, 2010β.

219 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πεξηζζφηεξνπο αλαγλψζηεο έρεη έλα ηζηνιφγην, ηφζν ιηγφηεξεο επθαηξίεο ζπκκεηνρήο έρεη ν ρξήζηεο ηνπ, θαζψο δελ πξνιαβαίλεη λα δηαβάδεη άιια ηζηνιφγηα, λα δεκηνπξγεί ζπλδέζκνπο ζε απηά θαη λα απαληάεη ζηα ζρφιηα ησλ αλαγλσζηψλ ηνπ. Έλαο ηέηνηνο ρξήζηεο «κεηαδίδεη πφξνπο, δηαλέκνληαο πιηθφ ρσξίο λα ζπκκεηέρεη ζηηο ζπδεηήζεηο γη απηφ» (Shirky 2003: 80). Έλα άιιν πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη φηη ζπρλά δίλεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη βαξχηεηα ζηα ίδηα ηα ηερλνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηβαιιφλησλ ηνπ Web 2.0 θαη φρη ζηνλ ηξφπν ρξήζεο ηνπο. Πνιχ ζπρλά φκσο ζπκβαίλεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκα θαη ηα πην ζχγρξνλα κέζα κε ηηο πην παξαδνζηαθέο πξνζεγγίζεηο, νδεγψληαο ζε απηφ πνπ νη Lankshear & Knobel (2003) απνθαινχλ σο ςεχηηθα λέν (Faux New). Ζ ζεκαληηθφηεξε, επνκέλσο, δηάζηαζε ζε ζρέζε κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ πεξηβαιιφλησλ ηνπ Web 2.0 είλαη λα κε ζηξέθεηαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ζην πψο ζα αμηνπνηεζνχλ ηα λέα απηά κέζα ψζηε λα γίλνληαη κε πην ειθπζηηθφ ίζσο ηξφπν ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ γίλνληαλ θαη ζην παξειζφλ. Πξσηαξρηθά, δειαδή, θαη θαίξηα εξσηήκαηα πξηλ απφ θάζε απφπεηξα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ Web 2.0 είλαη ηα εμήο: ηη είλαη απηφ πνπ δηαθνξνπνηεί ςεθηαθέο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ, φπσο νη εθαξκνγέο ηνπ Web 2.0, απφ ηηο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο κε ηηο νπνίεο ηα παηδηά έξρνληαλ ζε επαθή κέρξη ηψξα; ε ηη είδνπο εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηεο εθβάιινπλ απηέο νη πξαθηηθέο θαη γηαηί ε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπο είλαη επηηαθηηθή; Γηα λα απαληεζνχλ ηέηνηνπ είδνπο εξσηήκαηα, πξέπεη πξψηα λα γίλεη θαηαλνεηφ πσο θάζε λέα ηερλνινγία αλαζθεπάδεη ηε ζρέζε καο κε ηνλ θφζκν, αθνχ ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πεξηγξάθνπκε ηνλ θφζκν κέζσ ηεο γιψζζαο επεξεάδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηιακβαλφκαζηε ηνλ θφζκν, θαη ην αληίζηξνθν. Ζ δηαδηθαζία απηή βέβαηα γίλεηαη αθφκα πην ζχλζεηε θαζψο νη ΣΠΔ εμειίζζνληαη ξαγδαία. Γηα λα θαηαλνήζνπκε πιήξσο ηε δπλακηθή ησλ εθαξκνγψλ ηεο δεχηεξεο δηαδηθηπαθήο γεληάο, ζα πξέπεη λα κελ ηηο ζεσξνχκε σο έλα μερσξηζηφ θαη απνπιαηζησκέλν θαηλφκελν, αιιά σο έλα κέξνο ηνπ ζπλφινπ ησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ κε ηηο νπνίεο εξρφκαζηε θαζεκεξηλά ζε επαθή. Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ, είλαη ζεκαληηθφ κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ησλ εθαξκνγψλ ηνπ Web 2.0 ζηα θηινινγηθά καζήκαηα νη καζεηέο λα γλσξίζνπλ κε θξηηηθή νπηηθή ηηο λέεο θεηκεληθέο ζπκβάζεηο θαη θαη επέθηαζε ηε λέα επηθνηλσληαθή

220 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξαγκαηηθφηεηα πνπ δηακνξθψλεηαη ζην πιαίζην ηέηνηνπ είδνπο δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλ. Ρροκειμζνου να γίνουν καλφτερα κατανοθτά όςα ςυνοπτικά ςυηθτικθκαν ςτο εις α- γωγικό αυτό κείμενο, ςτο παρόν κεφάλαιο παρουςιάηονται οι δυνατότθτεσ δ ιδακτικισ αξιοποίθςθσ ςτα φιλολογικά μακιματα δφο εφαρμογϊν του Web 2.0. Συγκ ε- κριμζνα, το πρϊτο κείμενο αςχολείται με τα ιςτολόγια και παρουςιάηει τα ιδιαί - τερα χαρακτθριςτικά τουσ, κάποιεσ βαςικζσ ερευνθτικζσ αναηθτιςεισ και πορί - ςματα ςε ςχζςθ με τθ διδακτικι τουσ αξιοποίθςθ κακϊσ και τισ δυνατότθτεσ που ζχουν ωσ παιδαγωγικά εργαλεία ςτο πλαίςιο τθσ γλωςςικισ εκπαίδευςθσ. Στο δεφ - τερο κείμενο παρουςιάηονται κάποιεσ εκπαιδευτικζσ εφαρμογζσ των ανοιχτϊν πε - ριβαλλόντων ςυνεργατικισ παραγωγισ γραπτοφ λόγου (Wiki). Ρρόκειται για δραςτθριότθτεσ που ζχουν αναπτφξει κακθγθτζσ τθσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ ςε όλα τα μακιματα τθσ φιλολογικισ ηϊνθσ (Νεοελλθνικι Γλϊςςα και Γραμματεία, Αρ - χαία Ελλθνικι Γλϊςςα και Γραμματεία) ςτο πλαίςιο τόςο τυπικϊν όςο και μθ τυπι - κϊν μορφϊν ςχολικοφ γραμματιςμοφ. 4.2 Πρακτικζσ ψθφιακοφ γραμματιςμοφ και χριςθ των ιςτολογίων (blogs): Ιδιαιτερότθτεσ, ερευνθτικζσ αναηθτιςεισ και αξιοποίθςθ ςτθ γλωςςικι διδ α- ςκαλία Μαρία Ραυλίδου φντομθ ειςαγωγι ςτα ιςτολόγια: θ ιςτορία και τα χαρακτθριςτικά τουσ Σα ηζηνιφγηα 67 (weblogs) νξίδνληαη ζπλήζσο σο ηζηνζειίδεο, νη νπνίεο ελεκεξψλνληαη ζπρλά θαη ζηηο νπνίεο νη λέεο πξνζζήθεο άξζξσλ δεκνζηεχνληαη ζηελ θνξπθή ηεο ζειίδαο, ελψ νη δεκνζηεχζεηο θαηαηάζζνληαη ρξνλνινγηθά. Σν πεξηερφκελφ ηνπο απνηειείηαη απφ πξνζσπηθέο παξαηεξήζεηο ή παξαζέκαηα απφ άιιεο πεγέο, ελψ ηελ επζχλε ησλ δεκνζηεχζεσλ ηελ έρεη είηε έλα άηνκν, ν δηαρεηξηζηήο ηνπ ηζηνινγίνπ (blogger), είηε κηα νκάδα αηφκσλ. Μνηάδνπλ πνιχ κε πξνζσπηθά δηαδηθηπαθά εκεξνιφγηα πνπ πεξηιακβάλνπλ θείκελα, πνιπκεζηθφ πιηθφ θαη ζπλδέζκνπο κε άιιεο ηζηνζειίδεο. Οη αλαγλψζηεο ηνπο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζρνιηάδνπλ (αλ ην επηηξέπεη ν δηαρεηξηζηήο/δεκηνπξγφο ηνπ ηζηνινγίνπ) θαη λα θαηαζέηνπλ ηε δηθή ηνπο άπνςε, κε 67 Κάπνηεο γεληθέο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ηζηνιφγηα παξέρνληαη επίζεο θαη ζηελ Δλφηεηα α ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο.

221 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απνηέιεζκα ηε δηακφξθσζε ελφο είδνπο δηαδηθηπαθψλ θνηλνηήησλ (online communities), ν ξφινο ησλ νπνίσλ εληζρχεηαη απφ ηε δπλαηφηεηα παξνρήο ζπλδέζκσλ κε άιια ηζηνιφγηα. Σα πξψηα ηζηνιφγηα, ε αθεηεξία ησλ νπνίσλ εληνπίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, μεθίλεζαλ σο ηζηνζειίδεο κε παξνρέο ζπλδέζκσλ ζε άιιεο ηζηνζειίδεο. Χζηφζν, ε πξψηε απηή κνξθή ησλ ηζηνινγίσλ ήηαλ εμαηξεηηθά δχζρξεζηε, θαζψο απαηηνχζε εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ζηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ. Ζ απινπνίεζε φκσο ησλ εξγαιείσλ δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ θαηά ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 είρε σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο θαη καδηθήο γεληάο ρξεζηψλ ηζηνινγίσλ ζε πνιχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα, αιιά θαη ηελ αιιαγή ζην πεξηερφκελφ ηνπο (Blood 2002). Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ηζηνινγίσλ σο είδνπο θεηκέλνπ είλαη ε πβξηδηθφηεηα, δεδνκέλνπ φηη ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά ελζσκαηψλνπλ γλσξίζκαηα απφ δηάθνξα θεηκεληθά είδε, φπσο ηα πξνζσπηθά εκεξνιφγηα, ηα άξζξα ζε εθεκεξίδεο θαη νη θαηάινγνη ζπλδέζκσλ. Δπηπιένλ, φπσο ηα πεξηζζφηεξα θείκελα ζην δηαδίθηπν, ραξαθηεξίδνληαη απφ πνιπηξνπηθφηεηα, θαζψο πνιιέο θνξέο καδί κε ην γξαπηφ θείκελν ζπλππάξρνπλ ζε απηά θαη άιινη ζεκεησηηθνί πφξνη, φπσο θσηνγξαθίεο, βίληεν θαη κνπζηθά θνκκάηηα (Lankshear & Knobel 2006). Γεληθφηεξα φκσο ηφζν ην πεξηερφκελν φζν θαη ε κνξθή ηνπο δελ είλαη απζηεξά θαζνξηζκέλα, αιιά δηακνξθψλνληαη αλάινγα κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ θάζε ρξήζηε, κε απνηέιεζκα ηελ χπαξμε δηάθνξσλ ηχπσλ ηζηνινγίσλ (γηα κηα ηππνινγηθή θαηάηαμε ησλ ηζηνινγίσλ βι. Σεξδίδεο & Φηιηππηάδεο 2008). Παξά ηηο φπνηεο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ εκθάληζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο ηα ηζηνιφγηα δηαζέηνπλ ηξία βαζηθά δνκηθά ζηνηρεία: α) Σίηινο: πεξηιακβάλεη ην φλνκα ηνπ ηζηνινγίνπ (blog), ην νπνίν εκθαλίδεηαη πνιιέο θνξέο κε ηε ζπλνδεία εηθφλαο θαη βξίζθεηαη θαηά θαλφλα ζηελ θνξπθή ηεο ζειίδαο. β) Κπξίσο κέξνο: απνηειείηαη απφ ηηηινθνξεκέλεο δεκνζηεχζεηο (posts) πνπ παξνπζηάδνληαη ε θάζε κία μερσξηζηά θαη κε αληίζηξνθε ρξνλνινγηθή ζεηξά. Κάζε δεκνζίεπζε κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη πεξηερφκελν απφ άιινπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο, πέξα απφ ην γξαπηφ ιφγν, φπσο γηα παξάδεηγκα video, θσηνγξαθίεο, ήρν θαη ππεξζπλδέζκνπο (links). γ) Πιάγηα ζηήιε (sidebar): ζπλήζσο πεξηέρεη πιεξνθνξίεο γηα ην blog θαη ηνπο δηαρεηξηζηέο ηνπ, αξρείν κε ηηο πξνεγνχκελεο δεκνζηεχζεηο θαη πξνηεηλφκελνπο σο αμηφινγνπο ζπλδέζκνπο (blogroll) πξνο άιινπο ηζηνηφπνπο θαη θπξίσο άιια ηζηνιφγηα.

222 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 24 Ραράδειγμα αρχικισ ςελίδασ ςχολικοφ ιςτολογίου * 1/9/2010] Ερευνθτικζσ αναηθτιςεισ Οη θπξηφηεξεο εξεπλεηηθέο αλαδεηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ηζηνιφγηα θαη ηε γιψζζα ζα κπνξνχζαλ λα δηαθξηζνχλ ζε απηέο πνπ κειεηνχλ ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ηνπο ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε, ζε απηέο πνπ κειεηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο σο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ θαη ζε απηέο πνπ ηα κειεηνχλ σο πεξηβάιινληα θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ κέζσ ησλ νπνίσλ δηακνξθψλνληαη ηαπηφηεηεο. Οη έξεπλεο νη νπνίεο αληηκεησπίδνπλ ηα ηζηνιφγηα σο ππνζηεξηθηηθά κέζα γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία επηθεληξψλνληαη θπξίσο ζηελ αλαδήηεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ θαζηζηνχλ ηα ηζηνιφγηα θαηάιιεια λα πξνσζήζνπλ ηνλ γξακκαηηζκφ εληφο ηεο ηάμεο. Έηζη, ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηζηνινγίσλ, ηα νπνία ζπλήζσο πξνβάιινληαη, είλαη νη δπλαηφηεηεο ηεο εχθνιεο θαη άκεζεο δεκνζίεπζεο, ηνπ ζρνιηαζκνχ ησλ θεηκέλσλ, ηεο αξρεηνζέηεζεο ησλ δεκνζηεχζεσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο ζπλδέζκσλ κε άιια ηζηνιφγηα. Βάζεη απηψλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηα ηζηνιφγηα ζεσξνχληαη αμηνπνηήζηκα γηα ηε δηδαζθαιία, γηαηί πξνσζνχλ ηνλ γξακκαηηζκφ κε ηε ζπγγξαθή θεηκέλσλ ζε απζεληηθέο επηθνηλσληαθέο πεξηζηάζεηο, επηηξέπνπλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε, ππνζηεξίδνληαο παξάιιεια ηελ εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία, είλαη πξνζβάζηκα ζε νπνηαδήπνηε ρξνληθή ζηηγκή θαη απφ νπνηνδήπνηε κέξνο, ελψ ηαπηφρξνλα πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ (Huffaker 2005 Duffy & Bruns 2006).

223 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δθηφο απφ ηελ αλαδήηεζε ηνπ ηξφπνπ δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ, κεγάιν κέξνο ηεο έξεπλαο ζρεηίδεηαη κε ηελ εμέηαζε ησλ πξαθηηθψλ γξακκαηηζκνχ πνπ αλαδχνληαη θαηά ηε ρξήζε απηνχ ηνπ κέζνπ θαη ηδηαίηεξα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά εθείλα πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηηο πξαθηηθέο απηέο απφ ηηο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ. ην πιαίζην ησλ αλαδεηήζεσλ απηψλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρεη ε έξεπλα ησλ Lankshear & Knobel (2006), νη νπνίνη εμεηάδνπλ ηνλ παξάγνληα ηεο ζπκκεηνρήο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο ρξήζεο ηζηνινγίσλ, θαη, φπσο ήδε αλαθέξζεθε εηζαγσγηθά, δηαπηζηψλνπλ σο ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ησλ λέσλ γξακκαηηζκψλ ην «λέν ήζνο», δηαθνξεηηθνχο δειαδή ηξφπνπο ζθέςεο θαη δξάζεο. Υαξαθηεξηζηηθή ησλ λέσλ απηψλ ηξφπσλ ζθέςεο θαη δξάζεο είλαη ε δηαδηθαζία ηεο ζπκκεηνρήο γηα ηε κεηάδνζε θαη δηαρείξηζε ηεο γλψζεο. ηελ έξεπλά ηνπο ζεσξνχλ πσο ε ζπκκεηνρή πνπ πξνθχπηεη κέζσ ηεο ρξήζεο ηζηνινγίσλ είλαη δπλαηή ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο ηνπ ζρνιηαζκνχ ησλ θεηκέλσλ, ηεο πξνζζήθεο ζπλδέζκσλ ζε άιια ηζηνιφγηα, ηεο απνζηνιήο κελπκάησλ κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο RSS (Really Simple Syndication) 68. Δμεηάδνληαο ζπγθεθξηκέλα ηζηνιφγηα θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα πσο ε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ είλαη πξάγκαηη κία ζπκκεηνρηθή θαη θαη επέθηαζε θνηλσληθή πξαθηηθή, ηεο νπνίαο νη θνηλσληθέο θαη νληνινγηθέο δνκέο αλαδεηθλχνπλ ην «λέν ήζνο» θαη ηε ζεκαζία ηνπ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ λέσλ γξακκαηηζκψλ. Μεγάιν κέξνο ηεο έξεπλαο ζρεηίδεηαη, επίζεο, κε ηελ αλαδήηεζε ησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ πνπ αλαπηχζζνληαη κέζσ ησλ ηζηνινγίσλ θαη ηεο ζρέζεο ηνπο κε ηε δηακφξθσζε ηαπηνηήησλ. Μεηαμχ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ έρνπλ πξνθχςεη ζε απηφ ην επίπεδν είλαη ηα εμήο: ηάζε γηα ζπγθάιπςε ησλ δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ δχν θχισλ θαη αληίιεςε ηεο γιψζζαο σο κέζνπ πξνβνιήο ελφο δεκφζηνπ πξνζψπνπ (Huffaker & Calvert 2005) ζηελή ζρέζε θαη αιιειεπίδξαζε κεηαμχ γισζζηθήο ρξήζεο, θεηκεληθνχ είδνπο θαη θχινπ θαηά ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ (Herring & Paollilo 2006) ζηελή ζρέζε ησλ ηζηνινγίσλ σο θνηλνηήησλ πξαθηηθήο κε ηε δηακφξθσζε θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο (Pluempavarn & Panteli 2007). 68 Πξφθεηηαη γηα ηε δπλαηφηεηα ξνήο κεηάδνζεο πιεξνθνξίαο/εηδήζεσλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, κε ηελ νπνία ελεκεξψλεηαη ν ρξήζηεο απηφκαηα γηα θάζε λέα θαηαρψξεζε ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν.

224 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Θ διδακτικι αξιοποίθςθ των ιςτολογίων Ζ ελφηεηα απηή ηεο παξνχζαο κειέηεο απνηειείηαη απφ δχν κέξε: ζην πξψην παξνπζηάδνληαη νη δηδαθηηθά αμηνπνηήζηκεο δπλαηφηεηεο ησλ ηζηνινγίσλ, φπσο απηέο επηζεκαίλνληαη απφ ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία, ελψ ζην δεχηεξν κέξνο επηρεηξείηαη κία θξηηηθή απνηίκεζε ζρεηηθά κε απηέο. Ιζηνιόγηα θαη γισζζηθή εθπαίδεπζε: δπλαηόηεηεο χκθσλα κε ηηο επηζεκάλζεηο ηεο ζρεηηθήο κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηζηνινγίσλ βηβιηνγξαθίαο, νη δπλαηφηεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα ηζηνιφγηα ζα κπνξνχζαλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ ζε δχν νκάδεο. Ζ πξψηε νκάδα απαξηίδεηαη απφ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ έρνπλ ηα ηζηνιφγηα σο ςεθηαθφ εξγαιείν. Δπεηδή, φκσο, βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε κεηαηξνπή ηνπ ςεθηαθνχ εξγαιείνπ ζε καζεζηαθφ πεξηβάιινλ, ζε ρψξν ζπδήηεζεο, αιιειεπίδξαζεο θαη παξαγσγήο γλψζεο, παξνπζηάδνληαη ζηε δεχηεξε νκάδα ηα ραξαθηεξηζηηθά εθείλα πνπ θαζηζηνχλ ηα ηζηνιφγηα αμηνπνηήζηκα γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ γξακκαηηζκνχ. Γπλαηφηεηεο ηζηνινγίσλ σο ςεθηαθψλ εξγαιείσλ - Δπθνιία ζηε δεκηνπξγία θαη ηε ρξήζε ηζηνινγίσλ ρσξίο λα απαηηνχληαη ηδηαίηεξεο θαη ζχλζεηεο ηερληθέο γλψζεηο. Χζηφζν, ζε ζρέζε κε απηή ηε δηάζηαζε, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα ηζηνιφγηα παξέρνπλ έηνηκεο θφξκεο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο, αλάινγα κε ηνλ πάξνρν θάζε θνξά. 69 Απηφ δίλεη κηα νξηζκέλε θεηκεληθή δνκή, ε νπνία φκσο είλαη ππνρξεσηηθή θαη ν δεκηνπξγφο ηνπ ηζηνινγίνπ δελ έρεη πνιιά πεξηζψξηα ειεχζεξεο ζρεδίαζεο. - Δπθνιία θαη ακεζφηεηα ζηελ πξνζβαζηκφηεηα. Σν ζηνηρείν απηφ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα μεπεξαζηνχλ ηα απζηεξά φξηα ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ θαη ρξφλνπ, αθνχ έλαο ππνινγηζηήο θαη κία ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν είλαη αξθεηά πξνθεηκέλνπ θάζε καζεηήο λα έρεη πξφζβαζε νπνηαδήπνηε ψξα θαη απφ νπνπδήπνηε ζην ηζηνιφγην ηεο ηάμεο ηνπ. 69 Μεξηθνί πάξνρνη ππεξεζηψλ γηα ηε δεκηνπξγία ηζηνινγίσλ είλαη, γηα παξάδεηγκα, ην Google κέζσ ηεο ππεξεζίαο ηνπ blogspot- θαη ην Κάζε πάξνρνο πξνζθέξεη δηαθνξεηηθέο θφξκεο δεκηνπξγίαο θαη, επνκέλσο, δηαθνξεηηθέο δπλαηφηεηεο ζηνπο ρξήζηεο ηνπ σο πξνο ηε δηακφξθσζε ηνπ ηζηνινγίνπ ηνπο.

225 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πξνψζεζε ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο θαη δηακφξθσζε δηαδηθηπαθήο θνηλφηεηαο κέζσ ησλ ζρνιηαζκψλ απφ ηνπο αλαγλψζηεο ησλ ηζηνινγίσλ, ησλ ζπλδέζκσλ κε άιινπο ηζηνηφπνπο θαη ηζηνιφγηα, ηεο δπλαηφηεηαο απνζηνιήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ RSS. - Αξρεηνζέηεζε δεκνζηεχζεσλ ηφζν κε ρξνλνινγηθή φζν θαη κε ζεκαηνινγηθή θαηάηαμε. - Γπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο πνηθίισλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ (εηθφλεο, ήρνο, video θηι). Έλα ζηνηρείν πνπ αμίδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρήο ζην ζεκείν απηφ είλαη φηη νη παξαπάλσ δπλαηφηεηεο δελ πξέπεη λα ιακβάλνληαη σο δεδνκέλεο εθ ησλ πξνηέξσλ, θαζψο απηφ πνπ θαζνξίδεη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ λένπ απηνχ ςεθηαθνχ εξγαιείνπ είλαη θαηά θχξην ιφγν ν ηξφπνο ρξήζεο ηνπ θαη φρη ην ηερλνινγηθφ θνξηίν πνπ ην εξγαιείν απηφ δηαζέηεη. Αλαθνξηθά κε ηελ παξαηήξεζε απηή έρεη, γηα παξάδεηγκα, επηζεκαλζεί απφ ηε βηβιηνγξαθία ηφζν ε ηάζε γηα ρακειά πνζνζηά ζπκκεηνρήο θαη αιιειεπίδξαζεο θαηά ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ (Shirky 2003 Herring et al. 2006), φζν θαη ε ηάζε γηα απμεκέλε ρξήζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ έλαληη ησλ ππνινίπσλ δηαζέζηκσλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ (Herring et al. 2006). Γπλαηφηεηεο ηζηνινγίσλ σο παηδαγσγηθψλ εξγαιείσλ - Ύπαξμε πξαγκαηηθώλ αλαγλσζηώλ θαη απζεληηθώλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο Ζ ηζρχνπζα πξνο ην παξφλ πξαθηηθή πνπ επηθξαηεί θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο ζηα ζρνιεία είλαη ε παξαγσγή θεηκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο πνπ κνλαδηθφ ζηφρν έρνπλ ηελ αμηνιφγεζε απφ ηνπο δηδάζθνληεο. Ζ παξαδνζηαθή απηή ινγηθή ηεο ζπγγξαθήο ηππηθψλ ζρνιηθψλ εθζέζεσλ, ησλ νπνίσλ πνκπφο είλαη ν καζεηήο, δέθηεο ν θαζεγεηήο θαη ζηφρνο ε αμηνιφγεζε, ηείλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα λα ελζσκαηψλεη ζε εμαηξεηηθά επηθαλεηαθφ επίπεδν- ινγηθέο ηεο επηθνηλσληαθήο αληίιεςεο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο (αθνχ πνιχ ζπρλά δίλεηαη γηα ηελ παξαγσγή ησλ θεηκέλσλ ζηελ ηάμε θαη θάπνην ππνηηζέκελν επηθνηλσληαθφ πιαίζην). Ζ αμηνπνίεζε, σζηφζν, ησλ ηζηνινγίσλ θαζηζηά δπλαηή ηε δηακφξθσζε απζεληηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο θαηά ηηο νπνίεο νη καζεηέο παξάγνπλ θείκελα

226 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ έρνληαο επίγλσζε φηη απεπζχλνληαη ζε έλα πξαγκαηηθφ αλαγλσζηηθφ θνηλφ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ε ρξήζε ηεο γιψζζαο γίλεηαη θαηαλνεηή σο θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ θαηλφκελν θαη νη καζεηέο απνθηνχλ επηθνηλσληαθή, θεηκεληθή θαη θνηλσληθή ελεκεξφηεηα θαηά ηελ παξαγσγή ησλ θεηκέλσλ ηνπο, ελψ επηπιένλ ελζαξξχλεηαη ε απηνέθθξαζε θαη ε δεκηνπξγηθφηεηα. - Γηακόξθσζε θνηλνηήησλ κάζεζεο Κνηλφο ηφπνο ζηε βηβιηνγξαθία πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηζηνινγίσλ είλαη ε δηαδξαζηηθφηεηα πνπ πξνζθέξεηαη κέζσ ηεο ρξήζεο ηνπο, ε δηακφξθσζε δειαδή ζπκκεηνρηθψλ θαη αιιειεπηδξαζηηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ πξνθχπηνπλ θπξίσο απφ ηε δπλαηφηεηα αλάξηεζεο ζρνιίσλ ζηα δεκνζηεπκέλα θείκελα θαζψο επίζεο θαη απφ ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ηζηνινγίσλ απφ κηα νκάδα ρξεζηψλ. Σν ζηνηρείν απηφ ηνπνζεηεί ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζε ζπλεξγαηηθά ζρήκαηα θαη θνηλσληθά κνληέια, ζε καζεζηαθέο αξρέο δειαδή πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο ζε θνηλσληθφ πιαίζην (βι. θαη Δλφηεηα 2.1 ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο). Καηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηζηνινγίσλ, κε άιια ιφγηα, νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκνζηεχνπλ θείκελα πνπ ζα είλαη ην απνηέιεζκα κίαο ζπιινγηθήο δηαδηθαζίαο δηαπξαγκάηεπζεο θαη πνπ ζα πξνζθέξνληαη επηπιένλ, κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο αλάξηεζεο ζρνιίσλ, γηα δεκφζηα ζπδήηεζε, δηάινγν θαη αλαζηνραζκφ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν θάζε θείκελν κπνξεί λα αληηκεησπίδεηαη σο πιαηζησκέλε δνκή, θνηλσληθή πξάμε, πεγή λνεκάησλ, αληηθείκελν αμηνιφγεζεο θαη θξηηηθήο αλάιπζεο θαη φρη σο ην απνηέιεζκα κίαο κνλαρηθήο, απζφξκεηεο θαη απνπεξηθεηκελνπνηεκέλεο δηαδηθαζίαο κε κεραληθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο, φπσο θαηά θαλφλα ζπκβαίλεη κε ηηο ηππηθέο ζρνιηθέο εθζέζεηο. Δπηπιένλ, νη δπλαηφηεηεο ηεο αλάξηεζεο ζρνιίσλ κεηά απφ θάζε δεκνζίεπζε θαη ηεο παξνρήο ζπλδέζκσλ ζε άιια ηζηνιφγηα θαη ηζηνηφπνπο ζπληεινχλ ζηε δηακφξθσζε θνηλνηήησλ κάζεζεο (βι. Δλφηεηα θαη Γεληθνχ Μέξνπο), ζηε δηακφξθσζε δειαδή καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ ζηα νπνία νη ζπκκεηέρνληεο κνηξάδνληαη θνηλέο αληηιήςεηο, ελδηαθέξνληα θαη πξαθηηθέο σο πξνο ηα θείκελα θαη ηνλ γξακκαηηζκφ, επηθνηλσλνχλ, ζπλεξγάδνληαη θαη ηειηθά νηθνδνκνχλ γλψζε. - Γηαζεκαηηθή θαη δηεξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλώζεο Ζ ζπδήηεζε πνπ γίλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα γηα ηελ αλάγθε δηαζχλδεζεο ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ζην ζρνιείν θαη ηε δηεξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο κπνξεί

227 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λα βξεη ηελ πιήξε έθθξαζή ηεο κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ηζηνινγίσλ. Γελ είλαη εμάιινπ ηπραίν ην γεγνλφο πσο ηα ηζηνιφγηα ηείλνπλ λα αμηνπνηνχληαη ηειεπηαία θαη σο ρψξνη επηζηεκνληθψλ αλαδεηήζεσλ θαη ζπδεηήζεσλ απφ πνιινχο εξεπλεηέο (Mortensen 2008). Μέζσ ηεο ρξήζεο ησλ ηζηνινγίσλ ζηε δηδαζθαιία δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ηεο δηεμαγσγήο θαη ηεο παξνπζίαζεο ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο πνπ πξαγκαηνπνηεί κία ηάμε, αθνχ κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηφζν ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεο ή ηνπ ζρνιείνπ πνπ πξαγκαηνπνηεί ην project, αιιά θαη ε ζπλεξγαζία κε άιιεο ηάμεηο θαη ζρνιεία ζε ηνπηθφ θαη παγθφζκην επίπεδν. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ ζηνηρεία, θάπνηεο ελδεηθηηθέο πξνηάζεηο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ είλαη νη εμήο: α) Γεκνζίεπζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ (π.ρ. εθδξνκέο ή εθδειψζεηο) κηαο ηάμεο ή ελφο ζρνιείνπ. β) Παξνπζίαζε ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο (projects) πνπ πξαγκαηνπνηεί κηα ηάμε. γ) Γεκηνπξγία δηαδηθηπαθήο ζρνιηθήο εθεκεξίδαο. δ) Γεκηνπξγία θαθέινπ καζήκαηνο (portfolio) γηα θάζε καζεηή. δ) Υψξνο ζπδήηεζεο γηα επίθαηξα ζέκαηα. ε) Γεκηνπξγία νκάδσλ αλάγλσζεο βηβιίσλ θαη δεκνζίεπζε βηβιηνπαξνπζηάζεσλ. ζη) Υψξνο αλαθνηλψζεσλ. Μεξηθέο εηθφλεο ζηηο νπνίεο απνηππψλνληαη (φζν απηφ είλαη δπλαηφ ζην πιαίζην ηεο παξνχζαο κειέηεο) θάπνηεο απφ ηηο πξνηάζεηο πνπ αλαθέξζεθαλ πξνεγνπκέλσο, είλαη νη παξαθάησ (ζην Παξάξηεκα Γ θαηαγξάθνληαη επηπιένλ παξαδείγκαηα ηζηνινγίσλ θαη ζρεηηθψλ ππεξεζηψλ):

228 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 25 Δθμοςίευςθ δραςτθριοτιτων [ 1/9/2010] Εικόνα 26 Βιβλιοπαρουςίαςθ [ 1/9/2010]

229 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 27 Ανακοίνωςθ [ 1/9/2010] Εικόνα 28 Εργαςίεσ μακθτϊν [ 1/9/2010] Ιζηνιόγηα θαη γισζζηθή εθπαίδεπζε: θξηηηθή απνηίκεζε Οη επηζηεκνληθέο ζπδεηήζεηο ζε ζρέζε κε ηα ηζηνιφγηα θαη ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζή ηνπο είλαη πνιιέο θαη απμάλνληαη ζπλερψο ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαζψο απμάλεηαη ε ρξήζε ηνπ λένπ απηνχ πεξηβάιινληνο. Απηφ, φκσο, πνπ έρεη θαλείο λα παξαηεξήζεη

230 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ είλαη πσο νη πεξηζζφηεξεο πξνζεγγίζεηο κνηάδνπλ εμαηξεηηθά επηθαλεηαθέο, ελψ θαίλεηαη πσο ζπρλά επαλαιακβάλνληαη ηα ίδηα επηρεηξήκαηα γηα ηα κνλαδηθά πιενλεθηήκαηά ηνπο, φπσο ζπκβαίλεη κε θάζε λέα ηερλνινγηθή πιαηθφξκα. Δπηπιένλ, πνιιέο θνξέο γίλεηαη ιφγνο γηα έλα πιήζνο δεμηνηήησλ πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηε ρξήζε ησλ ηζηνινγίσλ θαη πνπ παξνπζηάδνληαη σο δεδνκέλεο θαη αλεμάξηεηεο απφ πνηθίινπο θνηλσληθνχο, πνιηηηζκηθνχο, πνιηηηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο. Απηφ, φκσο, πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία πξηλ απφ θάζε απφπεηξα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ -θαη ησλ λέσλ δηαδηθηπαθψλ πεξηβαιιφλησλ γεληθφηεξαείλαη λα κε ζηξέθεηαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ζην πψο ζα γίλνληαη κε ειθπζηηθφηεξν ηξφπν ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ ζα γίλνληαλ θαη ρσξίο ηελ αμηνπνίεζή ηνπο. Θα κπνξνχζε θαλείο λα ππνζηεξίμεη πσο αξθεηέο απφ ηηο δεμηφηεηεο πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ ζα κπνξνχζαλ λα πξνθχςνπλ θαηά ηνλ ίδην πεξίπνπ ηξφπν, αλ ηα παηδηά αληί γηα ηζηνιφγηα δεκηνπξγνχζαλ, γηα παξάδεηγκα, κία έληππε ζρνιηθή εθεκεξίδα. Απηφ πνπ έρεη ζεκαζία, επνκέλσο, είλαη ην είδνο ησλ πξαθηηθψλ κε ηηο νπνίεο εκπιέθνληαη νη καζεηέο θαηά ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη νη ζπλέπεηέο ηνπο ζηε δηακφξθσζε ηεο εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηάο ηνπο. Πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη παξαπάλσ παξαηεξήζεηο, αο παξαθνινπζήζνπκε ελδεηθηηθά δχν ζπλνπηηθά παξαδείγκαηα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ (βι. θαη Δλφηεηα Η θεθ. 2.4 "Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ" γηα ηηο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ): Παξάδεηγκα Α: Παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο Έζησ φηη έλαο/ κία εθπαηδεπηηθφο ζέιεη λα δηδάμεη απφ ηελ 3 ε Δλφηεηα («Σαμίδη ζηνλ θφζκν ηεο θχζεο») ηεο Α Γπκλαζίνπ ηελ ππνελφηεηα κε ηίηιν «Πνιπηξνπηθφηεηα», ζηφρνο ηεο νπνίαο είλαη ε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ην θαηλφκελν ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο ησλ θεηκέλσλ. Μέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ηζηνινγίσλ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξέρεη ζηνπο καζεηέο πιηθφ απφ θάπνηα ηζηνιφγηα θαζψο επίζεο θαη θχιια εξγαζίαο ζρεηηθά κε ην πιηθφ απηφ, κέζσ ησλ νπνίσλ νη καζεηέο ζα επηδηψθεηαη λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηνλ ξφιν ηεο εηθφλαο ζηα θείκελα. ηε ζπλέρεηα, θαη αθνχ βάζεη ησλ απαληήζεσλ ζηα θχιια εξγαζίαο ζα έρνπλ πξνθχςεη θάπνηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα γηα ην θαηλφκελν ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο, δεηά απφ θάζε καζεηή λα γξάςεη θαη λα δεκνζηεχζεη ζην ηζηνιφγην έλα θείκελν ζρε-

231 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηηθφ κε ηε ζεκαηηθή ηεο ελφηεηαο αμηνπνηψληαο ηαπηφρξνλα θαη εηθφλεο ζε απηφ πξνθεηκέλνπ λα είλαη πνιπηξνπηθφ. Παξάδεηγκα Β: Κνηλσληθνπνιηηηζκηθή θαη θξηηηθή πξνζέγγηζε Μία ηάμε, ζην πιαίζην ηεο 3 εο Δλφηεηαο (Δίκαζηε φινη ίδηνη. Δίκαζηε φινη δηαθνξεηηθνί) ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ ηεο Γ Γπκλαζίνπ, αλαιακβάλεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ην ζρέδην εξγαζίαο πνπ πξνηείλεηαη ζην ηέινο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο (έξεπλα ζρεηηθά κε ηα παηδηθά παηρλίδηα θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηελ αλαπαξαγσγή θαη ηε δηαηψληζε ζηεξεφηππσλ αληηιήςεσλ γηα ηα δχν θχια). Καηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ project απηνχ, κεξηθέο εθδνρέο αμηνπνίεζεο ελφο ηζηνινγίνπ κπνξεί λα είλαη νη εμήο: νη καζεηέο νξγαλψλνπλ θαη ζρεδηάδνπλ ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο δεκνζηεχνληαο αλαθνηλψζεηο θαη ζρφιηα γηα ηελ πνξεία, ηελ εμέιημε θαη ηα πνξίζκαηά ηεο ζπγθεληξψλνπλ θαη δεκνζηεχνπλ ζην ηζηνιφγηφ ηνπο θάζε είδνπο δηαθεκηζηηθφ θείκελν (εηθφλεο, video θ.ά.) γηα ηα παηδηθά παηρλίδηα, ην νπνίν κέζσ ηεο δπλαηφηεηαο ηνπ ζρνιηαζκνχ ηίζεηαη ζε θξηηηθή αλάιπζε αμηνπνηνχλ ην ίδην ην ηζηνιφγην σο έλα είδνο εξεπλεηηθνχ εξγαιείνπ, κέζσ ηνπ νπνίνπ δηεμάγνπλ ζρεηηθέο κε ηελ έξεπλά ηνπο ζπλεληεχμεηο δεκηνπξγνχλ έλα θνηλφ ηζηνιφγην κε άιιε ηάμε (ζε άιιν ζρνιείν) πνπ δηεξεπλά ην ίδην ζέκα κε ζθνπφ κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο λα δεκνζηεχζνπλ έλα ηειηθφ θείκελν πνπ ζα παξνπζηάδεη ηελ εξεπλεηηθή ηνπο εξγαζία. Κξηηηθή Σν πξψην παξάδεηγκα απφ ηα παξαπάλσ δελ απέρεη θαη πνιχ απφ ηε δηδαθηηθή πξφηαζε πνπ θαηαηίζεηαη ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, ινηπφλ, αλ εμαηξέζεη θαλείο ην γεγνλφο φηη ηα παηδηά έξρνληαη ζε επαθή κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη φηη δεκνζηεχνπλ ζην δηαδίθηπν ηα θείκελά ηνπο, δελ ππάξρεη θακία ηδηαίηεξε δηαθνξά κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ηζηνινγίνπ, έλαληη ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ. Σα παηδηά, δειαδή, θάλνπλ ηα ίδηα πξάγκαηα πνπ ζα έθαλαλ θαη κε ηε ρξήζε ηνπ βηβιίνπ, κφλν πνπ ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ν ηξφπνο είλαη ίζσο πεξηζζφηεξν ειθπζηηθφο θαη αλαπαξαζηαηηθφο. Γηαβάδνληαο φκσο ην δεχηεξν παξάδεηγκα, παξαηεξεί θαλείο πσο ν ξφινο ηνπ καζεηή απνθηά έλαλ πην δηεξεπλεηηθφ θαη δεκηνπξγηθφ ραξαθηήξα. ε απηφ ην παξάδεηγκα, εθπαηδεπηηθφο θαη καζεηέο μεθεχγνπλ απφ ηα φξηα ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ θαη ηεο χιεο, αθφκα θαη απφ ηα φξηα ηνπ ζρνιηθνχ ρψξνπ θαη ρξφλνπ, παξάγνληαο θαη νηθνδνκψληαο ηε γλψζε κέζσ ζπλεξγαηηθψλ, αιιειεπηδξαζηηθψλ θαη δηεξεπλεηηθψλ δηαδηθαζηψλ.

232 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εκπαιδευτικζσ εφαρμογζσ Wiki Μαρία Νζηθ Ειςαγωγι Σν θείκελν πνπ αθνινπζεί επηρεηξεί λα θαηαδείμεη ηελ πξφζζεηε δηδαθηηθή αμία αλνηρηψλ πεξηβαιιφλησλ ζπλεξγαηηθήο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ (Wiki) ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ λένπ γξακκαηηζκνχ (γηα κηα παξνπζίαζε ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ βι. Γεληθφ Μέξνο, Δλφηεηα α, «Τπεξεζίεο Web 2.0»). Αληηθείκελν ηεο παξνπζίαζήο καο ζπληζηνχλ εθπαηδεπηηθέο εθαξκνγέο Wiki πνπ έρνπλ αλαπηχμεη θαη αμηνπνηήζεη ζπλάδειθνη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζην πιαίζην ηφζν ηππηθψλ φζν θαη κε ηππηθψλ πξαθηηθψλ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ. Θα πεξηγξάςνπκε κε ζπληνκία ηα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο ζπγθεθξηκέλεο εθαξκνγέο θαη ηηο δηδαθηηθέο θαη καζεζηαθέο παξακέηξνπο ηνπο. φντομθ περιγραφι Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ εθαξκνγψλ πνπ ζα παξνπζηάζνπκε ζηε ζπλέρεηα είλαη φηη αμηνπνηνχλ ην wiki σο αλνηρηφ πεξηβάιινλ γξαθήο, εμαζθαιίδνληαο απζεληηθέο πεξηζηάζεηο επηθνηλσλίαο θαηά ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Collis & Moonen 2005). ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία επηζεκαίλεηαη ε δπλαηφηεηα πνπ δηαζθαιίδεη απηφ ην εξγαιείν ηνπ Web 2.0 γηα ζπκκεηνρηθή παξαγσγή ηδεψλ θαη ζπλεξγαηηθή παξαγσγή ιφγνπ (Bruns & Humphreys 2007), ρσξίο σζηφζν λα παξαγλσξίδεηαη ν βαζκφο ηεο πξνζσπηθήο ζπκβνιήο ηνπ θαζελφο ζηελ παξαγσγή ηνπ θνηλνχ έξγνπ θαη ζηελ αμηνιφγεζε ηφζν ηεο δνπιεηάο ηνπ φζν θαη ηεο δνπιεηάο ηεο νκάδαο κε αμηφπηζηα θξηηήξηα (Forte & Bruckman 2006 Xu 2007). Έλα θαιά νξγαλσκέλν wiki κε ηα εξγαιεία πνπ δηαζέηεη αληρλεχεη κέζα απφ ζπγθεθξηκέλα κεηξήζηκα ζηνηρεία (ηζηνξηθφ ζειίδαο, ζπρλφηεηα επηζθέςεσλ, πνζφηεηα θαη πνηφηεηα ζρνιίσλ) ηνλ βαζκφ ζπκκεηνρήο θαη ηε ζπλεηζθνξά ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηε ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία απηέο νη δπλαηφηεηεο ηνπ wiki έρνπλ επαλεηιεκκέλα αμηνπνηεζεί γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζρνιηθψλ νκαδνζπλεξγαηηθψλ εξγαζηψλ, δηαζεκαηηθψλ θαηά θχξην ιφγν (Μπαιηά θ.ά. 2009). Δάλ ε νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ζηεξίδεηαη πξάγκαηη ζηηο αξρέο ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί, κέζα απφ ηηο δηαδηθαζίεο απηέο, λα πξνζδνθά ηελ ελίζρπζε ησλ εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ, θαζψο ε αληακνηβή ζπ-

233 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λαξηάηαη θπξίσο κε ηελ πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε ηνπ καζεηή πνπ πεγάδεη απφ ηελ πξνβνιή ηεο δνπιεηάο ηνπ ζηνλ ρψξν ηεο θνηλφηεηαο ηνπ wiki θαη ηε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζήο ηεο σο πεγήο πιεξνθνξηψλ (Μπαιηά θ.ά. 2009). Οη εθαξκνγέο θαη πνπ ζπληζηνχλ αληηθείκελν ηεο παξνπζίαζήο καο, αλαπηχρζεθαλ απφ εθπαηδεπηηθνχο 70 πνπ ππεξεηνχλ ζην Βαξβάθεην Πεηξακαηηθφ Γπκλάζην θαη ζπκκεηείραλ ζην Γίθηπν ρνιηθήο Καηλνηνκίαο ηεο Μνξθσηηθήο θαη Αλαπηπμηαθήο Πξσηνβνπιίαο θαηά ηα ζρνιηθά έηε θαη Αξρηθά αμηνπνηήζεθαλ ζην πιαίζην δξαζηεξηνηήησλ κε ηππηθνχ γξακκαηηζκνχ, σζηφζν γξήγνξα εληάρζεθαλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, φπσο ε Νενειιεληθή Γιψζζα θαη Λνγνηερλία, ε Αξραία Διιεληθή Γιψζζα θαη Γξακκαηεία. Θλεκτρονικό μακθτικό περιοδικό Πην αλαιπηηθά, ην wiki είλαη έλα καζεηηθφ πεξηνδηθφ πνπ επηηξέπεη ηελ αιιειεπίδξαζε καζεηψλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ηνπ Βαξβαθείνπ Πεηξακαηηθνχ Γπκλαζίνπ ζε πεξηβάιινλ αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο. Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ελδεηθηηθά κία εηθφλα κε ηελ αξρηθή ζειίδα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ wiki. Εικόνα 29 Η αρχικι ςελίδα του wiki 70 Δθηφο απφ ηελ ππνγξάθνπζα ζηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ησλ θαηλνηφκσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πεξηγξάθνληαη ζπκκεηείραλ νη εθπαηδεπηηθνί: Αιέμαλδξνο Καΐξεο, Θενδψξα Κακαξνχδε, Γηνλχζηνο Λακπξηλίδεο, Έθε Λαιηψηνπ, Θενδψξα Σξηαληνπνχινπ, Καηεξίλα Σξίκε- Κχξνπ θαη Διέλε Σζελφγινπ.

234 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ε ζρεηηθή δεκνζίεπζε (Καΐξεο θ.ά. 2009), νη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζπκκεηείραλ ζηνλ ζρεδηαζκφ ππνζηεξίδνπλ φηη κηα ηέηνηνπ ηχπνπ δξαζηεξηφηεηα πνπ εληάζζεηαη ζηηο κε ηππηθέο κνξθέο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ απνβιέπεη ζηελ επαθή ησλ καζεηψλ/ηξηψλ κε δηαθνξεηηθά θεηκεληθά είδε θαη θείκελα (πνιπηξνπηθά θαη ππεξθείκελα), ζηελ άζθεζή ηνπο ζε θνηλσληθέο πξαθηηθέο ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλεο επηθνηλσλίαο, ζηελ ελεξγνπνίεζή ηνπο ζηε δηαδηθαζία θαηαζθεπήο θαη δηαπξαγκάηεπζεο ηνπ λνήκαηνο θαηά ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζή ηνπο θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθήο ηνπο ηαπηφηεηαο (Καΐξεο θ.ά. 2009). Με απηνχ ηνπ ηχπνπ ηηο πξαθηηθέο δηεπξχλεηαη ην πεξηερφκελν ηνπ παξαδνζηαθνχ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ θαη ζπλδέεηαη κε θνηλσληθνχο πνιπγξακκαηηζκνχο, φπσο ε δεκηνπξγηθή θαη θξηηηθή ζθέςε, ε ηθαλφηεηα επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο (βι. θαη Δλφηεηα Η, θεθ "ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο"). Παξάιιεια, αλαγλσξίδνπλ φηη ζην πεξηβάιινλ ηνπ wiki νη καζεηέο/ηξηεο αληηιακβάλνληαη επθνιφηεξα ηνλ δπλακηθφ ραξαθηήξα ηεο γξαθήο θαη ην ακθίδξνκν ηεο επηθνηλσλίαο πνκπνχ δέθηε, αζθνχληαη ζε δξαζηεξηφηεηεο ζπλεξγαηηθήο παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ, ελψ ηαπηφρξνλα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δεκνζηνπνηνχλ άκεζα ηε δνπιεηά ηνπο ζηελ επξχηεξε θνηλφηεηα θαη λα αλαηξνθνδνηνχληαη απφ ηα ζρφιηα (Καΐξεο θ.ά. 2009). Γηακνξθψλνληαη, ινηπφλ, νη πξνυπνζέζεηο γηα έλα δπλακηθφ πεξηβάιινλ επηθνηλσλίαο πνπ ελεξγνπνηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ γηα ηε ζρνιηθή δσή, θαζψο νη θπζηθνί θνξείο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (καζεηέο, καζήηξηεο, εθπαηδεπηηθνί) απνπνηνχληαη ηνλ παξαδνζηαθφ ξφιν ησλ δηδαζθφλησλ-δηδαζθνκέλσλ (Ηληδίδεο θ.ά. 2008). Καηλνηφκα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δξαζηεξηφηεηαο πνπ απνθαιχπηνπλ ηελ πξφζεζε ησλ εκπιεθφκελσλ εθπαηδεπηηθψλ γηα αιιαγή ζηε ζηάζε θαη ζηελ παηδαγσγηθή πξαθηηθή ηνπο είλαη: Ζ δηακφξθσζε ηεο ζεκαηνινγίαο ηνπ πεξηνδηθνχ κεηά απφ απνδειηίσζε γξαπηνχ θαηαηγηζκνχ ηδεψλ 71 ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζρεηηθά κε ηα πεξηερφκελά ηνπ (Καΐξεο θ.ά. 2009). Ζ ηειηθή εθδνρή θάζε ζειίδαο σο πξντφλ αιιειεπίδξαζεο, ζπλερψλ αλαζεσξήζεσλ θαη αλαζηνραζκνχ κέζα απφ ηελ επηθνηλσλία ηνπ δηθηχνπ καζεηψλ/ηξηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ (Καΐξεο θ.ά. 2009). 71 Ζ ηερληθή απηή ζπλίζηαηαη ζηελ πνιπεπίπεδε εμέηαζε ελφο δεηήκαηνο ή κηαο θεληξηθήο έλλνηαο κέζσ ηεο παξαθίλεζεο ησλ δηδαζθνκέλσλ λα πξνβνχλ ζε ειεχζεξε, απζφξκεηε έθθξαζε ηδεψλ. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηάεη απφ ηνπο εθπαηδεπνκέλνπο λα πξνηείλνπλ φζν πεξηζζφηεξεο ηδέεο κπνξνχλ ζε κηα εξψηεζε πνπ ηνπο ζέηεη. Σνπο ελζαξξχλεη λα ηηο εθθξάζνπλ ζε γξήγνξν ξπζκφ, απζφξκεηα, ν έλαο κεηά ηνλ άιιν, ππφ κνξθή «θαηαηγηζκνχ» (Μαπξνγηψξγνο 2009).

235 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ πηνζέηεζε θαλφλσλ δενληνινγίαο εθ κέξνπο φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ (εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ/ηξηψλ) θαη ε επηθχξσζε «ζπκθψλνπ ζπλεξγαζίαο» εθ κέξνπο ηνπο πνπ πεξηγξάθεη ηα θαζήθνληα θαη ην πιαίζην ζπλεξγαζίαο ηνπο (Καΐξεο θ.ά. 2009). Απνηηκψληαο ηελ εκπεηξία καο νη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί απφ ηε ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή δηαπηζηψλνπκε φηη, κνινλφηη ν αξρηθφο ζρεδηαζκφο ηνπ ειεθηξνληθνχ πεξηνδηθνχ πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία ζπληαθηηθήο επηηξνπήο απφ καζεηέο/ηξηεο θαηά αλαινγία πξνο ηα έληππα πεξηνδηθά, ε ακεζφηεηα ηεο πξφζβαζεο πνπ παξέρεη ην wiki ζηνπο ζπκκεηέρνληεο, νη δπλαηφηεηεο ζπλεξγαηηθήο γξαθήο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν θαη ε δπλαηφηεηα αλίρλεπζεο ηεο πξνζσπηθήο ζπκβνιήο ζηελ παξαγσγή ελφο ζπιινγηθνχ έξγνπ πνπ εμαζθαιίδεη (ηζηνξηθφ ζειίδαο), ζηελ πξάμε θαηήξγεζαλ νπνηαζδήπνηε κνξθήο ηεξαξρία αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο καζεηέο θαη καζήηξηεο. Δμάιινπ, δηαπηζηψζακε φηη ε ππεχζπλε ζηάζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ, φζνλ αθνξά ζηελ ηήξεζε ησλ ζπκθσλεκέλσλ, θαη ε κεηαηφπηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνλ ξφιν ηνπ δηεπθνιπληή-εκςπρσηή ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εζσηεξηθή δηθηχσζε πνπ πξνζέθεξε ην wiki ζπλέβαιαλ ζηε δηακφξθσζε κηαο δεκνθξαηηθά εθθξαδφκελεο θνηλφηεηαο. Χζηφζν, κνινλφηη ε εηζαγσγή ηεο θαηλνηνκίαο έθεξε κηα λέα δπλακηθή ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα, παξακέλεη δεηνχκελν αλ θαηφξζσζε λα αλαηξέςεη ηελ θαζεζηεθπία ηάμε. Οη καζεηέο/ηξηεο είηε σο δεκηνπξγνί θεηκέλσλ είηε σο αλαγλψζηεο ηνπ ειεθηξνληθνχ πεξηνδηθνχ φρη κφλν αληαπνθξίζεθαλ ζεηηθά αιιά θαη εμέθεξαλ πξνζσπηθφ θξηηηθφ ιφγν, πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε χιε θαη ε κνξθή ηνπ πεξηνδηθνχ. Αλαγλσξίδνπκε, σζηφζν, φηη εγθισβηζκέλνη ζηνλ παξαδνζηαθφ παζεηηθφ ξφιν ηνπο ρξεηάδνληαη πνιχ ρξφλν θαη ππνζηήξημε απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, γηα λα πξνρσξήζνπλ ζηελ απαηηεηηθή πνξεία ηεο ζηαδηαθήο ρεηξαθέηεζήο ηνπο, φπσο θαη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία επηζεκαίλεη (Σζάθνο 2004). Οη πξαθηηθέο κε ηππηθνχ γξακκαηηζκνχ, αλ δελ εληαρζνχλ ζηελ θαζεκεξηλή καζεζηαθή δηαδηθαζία, ιεηηνπξγνχλ ζην πεξηζψξην ηεο ζρνιηθήο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ παηδηψλ. Σν νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, ν βαζκφο ηερλνινγηθνχ γξακκαηηζκνχ ησλ καζεηψλ, ε εμνηθείσζή ηνπο κε θνηλσληθνπνιηηηζκηθά πξνζδηνξηζκέλεο πξαθηηθέο επηθνηλσλίαο, φπσο ηα θνηλσληθά δίθηπα ζην Web 2.0, ζπληζηνχλ παξακέηξνπο πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηνλ βαζκφ ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζηε ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα. (Νέδε θ.ά. 2010)

236 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ενάρια Δραςτθριοτιτων Μνινλφηη ην wiki έρεη ζρεδηαζηεί σο καζεηηθφ πεξηνδηθφ θαη ιεηηνπξγεί ζηε ζρνιηθή θνηλφηεηα σο βήκα έθθξαζεο ησλ λεαξψλ δεκνζηνγξάθσλ, δε ιείπνπλ νη πεξηπηψζεηο αμηνπνίεζήο ηνπ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηε δηδαζθαιία γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, ζε κηα πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο ζπλζεθψλ δεκηνπξγηθφηεηαο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ παξνπζηάδνληαη εθαξκφζηεθαλ ζηε δηδαθηηθή πξάμε ζην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Ζ ζεσξία γηα ηελ εκπιαηζησκέλε κάζεζε (situated learning) ζπληζηά ηνλ θνηλφ άμνλα πνπ δηαηξέρεη ηνλ ζρεδηαζκφ απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ (Lave & Wenger 1991). 72 ηηο ζπγθεθξηκέλεο εθαξκνγέο ην πεξηβάιινλ ηνπ ειεθηξνληθνχ πεξηνδηθνχ ιεηηνπξγεί σο δίθηπν επηθνηλσλίαο, φπνπ νη καζεηέο/ηξηεο εθθέξνπλ πξνζσπηθφ ιφγν, θαζψο απνθξίλνληαη ζε απζεληηθά πξνβιήκαηα (problem based learning) (Daniels 1993 Pallincsar 1998) θαηάιιεια γηα ηηο πξνζιακβάλνπζέο ηνπο. Γηα ηελ επίιπζή ηνπο αμηνπνηνχλ πνηθίινπο καζεζηαθνχο πφξνπο (ηειενπηηθφ, έληππν θαη ςεθηαθφ πιηθφ, ζρνιηθά εγρεηξίδηα, δηαδίθηπν), γλσζηηθά εξγαιεία, φπσο ηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ, ελψ εκπιέθνληαη ζε θνηλσληθνπνιηηηζκηθά πξνζδηνξηζκέλεο πξαθηηθέο, φπσο ε ηερλνινγηθά δηακεζνιαβεκέλε επηθνηλσλία (wiki). Σα νκαδνζπλεξγαηηθά ζρήκαηα, ζηα νπνία ελεξγνπνηνχληαη νη καζεηέο/ηξηεο, ζπκβάιινπλ ζηελ ελίζρπζε δεμηνηήησλ επηθνηλσληαθψλθνηλσληθψλ (ζπλεξγαηηθφηεηα, αιιειεπίδξαζε, απηελέξγεηα, ππεπζπλφηεηα) θαη κεηαγλσζηηθψλ (αλαζηνραζκφο, αμηνιφγεζε) (Μαηζαγγνχξαο 1987). Ο ιφγνο ησλ καζεηψλ ζηηο νκάδεο εξγαζίαο είλαη απζεληηθφο θαη κε θαηεπζπλφκελνο. Ζ ζπλεξγαηηθφηεηα ζηελ παξαγσγή ιφγνπ δελ επεξεάδεη κφλν ηελ πξψηε γξαθή αιιά θαη ηηο δηαδηθαζίεο επαλεμέηαζεο θαη βειηίσζεο ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο ζηε δηθηπαθή θνηλφηεηα κάζεζεο. Δμάιινπ, ε πξαθηηθή ηεο δεκνζηνπνίεζεο ησλ καζεηηθψλ εξγαζηψλ ζηελ θνηλφηεηα κάζεζεο, κέζσ ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ wiki, δελ αλαγλσξίδεη κφλν ηνλ ελεξγφ ξφιν ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζηελ φιε δηαδηθαζία, αιιά ζηνρεχεη θαη ζηελ αλάπηπμε εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ (Μπαιηά. θ.ά. 2009). 72 Ζ κάζεζε εκπεξηέρεη (πξνυπνζέηεη) δξάζε (δξαζηεξηφηεηα) ε νπνία είλαη αλαπφζπαζηα ζπλδεδεκέλε κε ην επξχηεξν πιαίζην θαη ηελ θνπιηνχξα ζηελ νπνία ζπληειείηαη. Δίλαη θνηλσληθφ θαηλφκελν θαη θπζηθή ζπλέπεηα θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη ζπλεξγαζίαο ησλ κειψλ ζε κηα θνηλφηεηα πξαθηηθήο (community of practice) (Lave & Wenger 1991).

237 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σα ζελάξηα πνπ ζα παξνπζηαζηνχλ ζηε ζπλέρεηα αλαπηχζζνληαη ζην πιαίζην ησλ γισζζηθψλ καζεκάησλ ηνπ Γπκλαζίνπ. Νενειιεληθή γιψζζα Αθεηεξία είλαη ε ελφηεηα 7 ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο ηεο Α Γπκλαζίνπ 73 πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ ξφιν ηεο ηειεφξαζεο ζηε δσή ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ. Οη καζεηέο/ηξηεο σο ζθεπηφκελνη ηειεζεαηέο δηεξεπλνχλ κέζα απφ πνηθίιν ηειενπηηθφ πιηθφ (ειιεληθέο θαη μέλεο ζεηξέο, ηειεπαηρλίδηα θαη δηαθεκίζεηο) ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηεο παηδηθήο θαη εθεβηθήο ηνπο ειηθίαο. Μέζα απφ ηηο πξνβιεπφκελεο δξαζηεξηφηεηεο αμηνπνηνχλ ηηο γλψζεηο ηνπο γηα ηνλ πεξηγξαθηθφ ιφγν. Σν ζελάξην έρεη ζρεδηαζηεί κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε νη καζεηέο/ηξηεο ζε νκάδεο, δηκειείο ή ηξηκειείο, λα αθνινπζνχλ ζπγθεθξηκέλα βήκαηα, γηα λα ζπγθεληξψζνπλ, λα νξγαλψζνπλ θαη λα επεμεξγαζηνχλ ην πιηθφ ηνπο. Κάζε νκάδα δηεξεπλά έλα, ην πνιχ δχν, απφ ηα αθφινπζα ζέκαηα: α) ην παηδί ζηηο ηειενπηηθέο δηαθεκίζεηο, β) ην παηδί ζηα ειιεληθά ζήξηαι, γ) ην παηδί ζε μέλεο ηειενπηηθέο ζεηξέο, δ) ην παηδί ζε ηειεπαηρλίδηα θαη ε) ην παηδί σο ζεαηήο παηδηθψλ ηειενπηηθψλ εθπνκπψλ, θαη παξάγεη έλα πεξηγξαθηθφ θείκελν ζε κνξθή δεκνζηνγξαθηθνχ άξζξνπ ( ιέμεσλ), ην νπνίν δεκνζηνπνηείηαη ζην ειεθηξνληθφ πεξηνδηθφ ηνπ ζρνιείνπ. Ζ πεξηγξαθή ηεο εηθφλαο ηνπ παηδηνχ θαη ηνπ εθήβνπ ζηελ ειιεληθή ηειεφξαζε oηθνδνκείηαη κέζα απφ δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο, ελψ ζπγρξφλσο εληζρχεηαη ε αλάπηπμε ηεο δηαδηθαζηηθήο επίγλσζεο εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ. Ζ δεκνζηνπνίεζε ησλ καζεηηθψλ θεηκέλσλ ζην ειεθηξνληθφ πεξηνδηθφ αλαδεηθλχεη θαη ηα επηθνηλσληαθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο (θηά 2001), ηα νπνία βέβαηα είλαη πξνζαξκνζκέλα ζην λνεηηθφ γισζζηθφ επίπεδν ησλ καζεηψλ/ηξηψλ. Χζηφζν, θαηά ηελ αμηνιφγεζε ησλ εξγαζηψλ ιακβάλνληαη ππφςε ην γέλνο (πεξηγξαθηθφ) θαη ην είδνο (άξζξν) ησλ θεηκέλσλ, ε ζπλνρή θαη ζπλεθηηθφηεηά ηνπο, θαζψο θαη ε ρξήζε ηεο γιψζζαο (Καηζαξνχ 2001). Δπίζεο, ε επηινγή θαη ε δηαηχπσζε ηνπ θαηάιιεινπ ηίηινπ, ε νξγάλσζε ησλ παξαγξάθσλ, ε κνξθή ησλ ζρνιίσλ θαη ε αμηνπνίεζε ησλ θαηάιιεισλ επηζέησλ θαη ζεκείσλ ζηίμεο είλαη ηα δεηνχκελα. Οη καζεηέο/ηξηεο έρνπλ εμ αξρήο ελεκεξσζεί γηα ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία ζα αμηνινγεζνχλ ηα θείκελά ηνπο θαη ηα νπνία πξέπεη λα ιάβνπλ ζνβαξά ππφςε θαηά ηε ζχληαμή ηνπο. 73 Σν ζελάξην πινπνηήζεθε ην ζρνιηθφ έηνο απφ ηελ ππνγξάθνπζα.

238 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη κεξηθέο εηθφλεο ζρεηηθέο κε ηε ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα ησλ παηδηψλ. Εικόνα 30 Ζρευνα με κζμα τθν εικόνα του εφιβου ςτθν ελλθνικι τθλεόραςθ Εικόνα 31 Ζρευνα με κζμα το παιδί ςτα ελλθνικά ςιριαλ

239 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 32 Σχολιαςμόσ μακθτϊν-εκπαιδευτικϊν ςε κείμενο Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Ζ εηπκνινγία ιέμεσλ/θξάζεσλ, δειαδή ε αλαδήηεζε ηεο πξψηεο θαη «αιεζηλήο» ζεκαζίαο ηνπο, ζπληζηά ην έξγν πνπ αλαιακβάλνπλ λα θέξνπλ ζε πέξαο νη καζεηέο/ηξηεο ηεο Β Γπκλαζίνπ, σο κηθξνί εξεπλεηέο, ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο θαη Γξακκαηείαο. «Ζ αιήζεηα ησλ ιέμεσλ είλαη θξπκκέλε, θαζψο ηφλνη απνιηζσκάησλ θπιαθίδνπλ ην αιεζηλφ ηνπο πεξηερφκελν, πνπ έρεη κηα γεχζε ζνθίαο» ζέηεη ην πξνο επίιπζε πξφβιεκα ε εθπαηδεπηηθφο 74 ζηελ εηζαγσγή ηνπ ζελαξίνπ θαη απνζηνιή ηεο θνηλφηεηαο κάζεζεο είλαη «λα ζπάζνπκε ηα απνιηζψκαηα θαη λα δνχκε ηηο ιέμεηο ή ηηο θξάζεηο ζηελ αιεζηλή ηνπο δηάζηαζε!» Οη καζεηέο/ηξηεο αλαδεηνχλ ζε έληππνπο θαη ςεθηαθνχο καζεζηαθνχο πφξνπο (έληππα θαη ειεθηξνληθά ιεμηθά, έληππεο θαη ειεθηξνληθέο πεγέο ) θαη θαηαγξάθνπλ ηελ εηπκνινγία ησλ νλνκάησλ ησλ κελψλ, θχξησλ νλνκάησλ, θξάζεσλ απφ ηελ Ηιηάδα ή απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα κε βπδαληηλή ηζηνξία, ιέμεσλ γηνξηηλψλ. Σν ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηελ Αξραία Διιεληθή Γιψζζα ελεξγνπνηείηαη, ελψ παξάιιεια αζθνχληαη ζηελ αλάπηπμε δηεξεπλεηηθψλ ζηξα- 74 Σν ζελάξην απηφ ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε απφ ηε θηιφινγν θα Σξηαληνπνχινπ ηε ζρνιηθή ρξνληά

240 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηεγηθψλ θαη δεμηνηήησλ. Ζ καζεηεία ηνπο ζηνλ αξραίν θφζκν απνθηά λφεκα γη απηνχο, θαζψο ε φιε δξαζηεξηφηεηα ππεξεηεί ηηο παηδαγσγηθέο αξρέο ηεο εγγχηεηαο θαη βησκαηηθφηεηαο. Σα ζρφιηα ησλ αλαγλσζηψλ-ζπκκαζεηψλ ηνχο αλαηξνθνδνηνχλ θαη ηνπο παξσζνχλ. Ζ καζεζηαθή δηαδηθαζία απνθηά απζεληηθφηεηα. Εικόνα 33 Το πλαίςιο τθσ δραςτθριότθτασ για τθν ετυμολογία των μθνϊν Εικόνα 34 Wiki για τισ φράςεισ από τθν Ιλιάδα

241 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δίκτυο αναγνϊςεων Πξφθεηηαη γηα κηα δηαζεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα άηππεο κνξθήο ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ 75 πνπ ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε ην ζην πιαίζην πνιηηηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο κε ζέκα ηηο παξαδνπλάβηεο ειιεληθέο παξνηθίεο. 76 Κεληξηθφο άμνλαο είλαη ε δεκηνπξγία ελφο δηθηχνπ αλαγλψζεσλ (Φξπδάθε 2003) κε αθεηεξία ην κπζηζηφξεκα ηνπ Νίθνπ Θέκειε Γηα κηα ζπληξνθηά αλάκεζά καο, ελφο δηθηχνπ πνπ δηεπξχλεη ηελ πνιηηηζκηθή εκπεηξία ησλ καζεηψλ/ηξηψλ, θαζψο εκπιέθεη Λνγνηερλία, Ηζηνξία, Δζλνγξαθία, Γεσγξαθία θαη Γιψζζα. Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ε αξρηθή ζειίδα ηνπ ελ ιφγσ δηθηχνπ αλαγλψζεσλ. Εικόνα 35 Αρχικι ςελίδα του δικτφου αναγνϊςεων Οη καζεηέο/ηξηεο αλαδεηνχλ ζην δηαδίθηπν θαη επεμεξγάδνληαη πνηθίιν ηζηνξηθφ, εζλνγξαθηθφ, γεσγξαθηθφ πιηθφ, παξάγνπλ θαη δεκνζηνπνηνχλ θείκελα θξηηηθνχ θαη δεκηνπξγηθνχ ιφγνπ ρξεζηκνπνηψληαο, ζπρλά, πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ ζεκεησηηθνχο πφξνπο, ζρνιηάδνπλ θαη αληαιιάζζνπλ απφςεηο, αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο θαη κε ηνλ δηδάζθνληα έμσ απφ ηα ζηελά πιαίζηα ηνπ σξνινγίνπ θαη αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (Νέδε θ.ά. 2009). Ζ καζεζηαθή δηαδηθαζία απνθηά λφεκα γη απηνχο, θαζψο αλαιακβάλνπλ ελεξγφ ξφιν ζηελ παξαγσγή θαη δηαρείξηζε ηνπ κνξθσηηθνχ πιη- 75 ηηο κε ηππηθέο κνξθέο γξακκαηηζκνχ εληάζζνληαη ε επέιηθηε δψλε, ε πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε, ε αγσγή πγείαο, ηα πνιηηηζηηθά πξνγξάκκαηα, νη ζρνιηθέο γηνξηέο, νη καζεηηθέο θνηλφηεηεο, ε δηαζεκαηηθφηεηα (Κνπηζνγηάλλεο 2007). 76 Ζ θηιφινγνο θα. Διέλε Σζελφγινπ αμηνπνίεζε ην wiki γηα ηελ πινπνίεζε νκαδνζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε καζεηέο/ ηξηεο θαη ησλ ηξηψλ ηάμεσλ ηνπ γπκλαζίνπ ζην πιαίζην ηνπ πνιηηηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο κε ζέκα ηηο παξαδνπλάβηεο ειιεληθέο παξνηθίεο.

242 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θνχ θαη αλαπηχζζνπλ δεμηφηεηεο θαη ζηξαηεγηθέο ζε πνιιά επίπεδα, λνεηηθέο, θνηλσληθέο, επηθνηλσληαθέο, ελψ αλαπιαηζηψλνπλ ηε ζρνιηθή γλψζε, ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ επίιπζε πξαγκαηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη δεκηνπξγνχλ θάηη πνπ έρεη λφεκα γη απηνχο: κηα εθδξνκή ζηε Βηέλλε θαη ζηε Βνπδαπέζηε, αθνινπζψληαο θάπνηεο απφ ηηο δηαδξνκέο ησλ κπζηζηνξεκαηηθψλ πξνζψπσλ (Νέδε θ.ά. 2009). Οη ππεξεζίεο αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο ηνπ Web 2.0 (wiki) πξνζθέξνληαη γηα λα γίλεη ε αλάγλσζε ηεο Λνγνηερλίαο κηα απνιαπζηηθή πνιηηηζκηθή εκπεηξία, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο νη καζεηέο - αλαγλψζηεο αλαπηχζζνπλ δεμηφηεηεο πνιηηηζκηθήο εγγξακκαηνζχλεο (Παζραιίδεο 1999), θαζψο πξνζεγγίδνπλ ηα θείκελα φρη γηα λα αλαδείμνπλ ην «θξπκκέλν ηνπο λφεκα», αιιά γηα λα αλαθαιχςνπλ ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο απηά απνθξίλνληαη ζε άιια θείκελα (Bakhtin 1984). Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηφο ν θφζκνο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο ηνπ Ν. Θέκειε, νη καζεηέο/ηξηεο επηιέγνπλ ξφινπο (Γεσγξάθνη, Υαξηνγξάθνη, Βηνγξάθνη, Κνηλσληνιφγνη, Ηζηνξηθνί, Ξελαγνί, Φσηνγξάθνη, Καιιηηέρλεο) θαη εκπιέθνληαη βησκαηηθά ζηε δηεξεπλεηηθή δηαδηθαζία αλαζχζηαζεο ηνπ ηζηνξηθνθνηλσληθνχ πεξηθεηκέλνπ. Σν project έρεη φια ηα ραξαθηεξηζηηθά ελφο webquest: 77 ζηνρνζεηεκέλε αλαδήηεζε θαη αμηνπνίεζε ηεο πιεξνθνξίαο γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο λέαο γλψζεο. Σν πεξηβάιινλ αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο wiki δηεπθνιχλεη ηε δηθηχσζε ησλ νκάδσλ εξγαζίαο γηα ηε δηεθπεξαίσζε ηνπ έξγνπ ηνπο. Σφζν ην πεξηερφκελν ηεο απνζηνιήο θάζε νκάδαο φζν θαη νη απαξαίηεηεο δηεπθνιχλζεηο ζηελ αλαδήηεζε θαη επεμεξγαζία πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ πξνζδηνξίδνληαη κε ζαθήλεηα απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ - ζπληνληζηή ζε αληίζηνηρε ζειίδα ηνπ wiki. Ζ επηθνηλσλία ζην πιαίζην ηνπ δηθηχνπ είλαη ζπλερήο. Οη καζεηέο/ηξηεο ζπγθεληξψλνπλ, δεκνζηνπνηνχλ, δηαλέκνπλ ην πιηθφ ηνπο, ην επεμεξγάδνληαη ζπλεξγαηηθά, δηνξζψλνπλ, ζρνιηάδνπλ, αλαζεσξνχλ ηα θείκελά ηνπο, ζχκθσλα κε ηηο ππνδείμεηο ηφζν ηεο εθπαηδεπηηθνχ φζν θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο νκάδαο. Κάζε νκάδα αλαξηά ην πιηθφ ηεο ζηε ζρεηηθή ζειίδα ηελ νπνία δηακνξθψλεη αλάινγα (Νέδε θ.ά. 2009). 77 πσο είλαη γλσζηφ απφ ηε βηβιηνγξαθία, κε ηνλ φξν ηζηνεμεξεχλεζε δειψλνπκε κία κνξθή δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο ζην πιαίζην ηεο νπνίαο φιεο νη πιεξνθνξίεο, πνπ θαινχληαη λα επεμεξγαζηνχλ ηα εκπιεθφκελα ππνθείκελα, πξνέξρνληαη απφ ην Γηαδίθηπν (Dodge 1995, 2001). Σα επηκέξνπο βήκαηα ηεο νξγαλσκέλεο απηήο δξαζηεξηφηεηαο θαζνξίδνληαη απφ ηελ αξρή θαη είλαη ελζσκαησκέλα ζε έλα εληαίν ζχλνιν (Thirteen ed online, ρ.ρ.). Ζ «ειίδα ηνπ καζεηή» πεξηιακβάλεη ην ζέκα (ην πιαίζην ηεο γλψζεο θαη ην ηειηθφ πξντφλ), ηε δηαδηθαζία δηεθπεξαίσζεο ηεο απνζηνιήο (νξγάλσζε ησλ νκάδσλ εξγαζίαο, θαηαλνκή ξφισλ, ζπιινγή θαη επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ απφ επηιεγκέλεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηζηνζειίδεο) θαη ηελ αμηνιφγεζε (κνξθέο, θξηηήξηα, κέζα έθθξαζεο απνηειεζκάησλ). Ζ ηζηνεμεξεχλεζε πξνβιέπεη επίζεο «ειίδα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ», ε νπνία δεκηνπξγείηαη απφ ηνλ δηδάζθνληα, πεξηέρεη ηηο αλαγθαίεο νδεγίεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζελαξίνπ, κπνξεί δε λα δψζεη αθνξκή γηα αλαζηνραζκφ θαη αλαηξνθνδφηεζε ζε άιινπο εθπαηδεπηηθνχο (Μπαιηά θ.ά. 2009).

243 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μεξηθέο απφ ηηο πξαθηηθέο ησλ παηδηψλ ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δηθηχνπ αλαγλψζεσλ παξνπζηάδνληαη ζηηο εηθφλεο πνπ αθνινπζνχλ. Εικόνα 36 Διαδικαςία τθσ ιςτοεξερεφνθςθσ Εικόνα 37 Κείμενο από τον ρόλο του ξεναγοφ

244 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ενάρια Δραςτθριοτιτων Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία ε κηα πξνζπάζεηα αλαλέσζεο ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ζην κάζεκα ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο ην δίθηπν αλαγλψζεσλ αμηνπνηείηαη απφ ηελ εθπαηδεπηηθφ θαηά ηε ζρνιηθή ρξνληά Οη λεαξνί αλαγλψζηεο ηεο Οδχζζεηαο ηνπ Οκήξνπ ζπγθξνηνχλ κηα ζπληξνθηά θαη αιιειεπηδξνχλ ζην πεξηβάιινλ ηνπ wiki. Ζ εξκελεπηηθή αλάγλσζε ηνπ νκεξηθνχ θεηκέλνπ κέζα απφ δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο λνεκαηνδφηεζήο ηνπ (Σζάθνο 2004) ζπληζηά ην ζεσξεηηθφ πεδίν εληφο ηνπ νπνίνπ ζρεδηάδεηαη ην ζπγθεθξηκέλν project. ηελ εηζαγσγή ηεο δξαζηεξηφηεηαο ε εθπαηδεπηηθφο δηαηππψλεη κε ζαθήλεηα ηηο πξνζέζεηο ηεο: «Μέρξη ζήκεξα, απνιαχζακε καδί, άιινη ιηγφηεξν θη άιινη πεξηζζφηεξν, ηνλ ππέξνρν κχζν ηεο Οδχζζεηαο. Σαπηηζηήθακε κε ηνλ Σειέκαρν, νξγηζηήθακε κε ηνπο κλεζηήξεο, παξαθνινπζήζακε κε αγσλία ηηο πεξηπέηεηεο ηνπ Οδπζζέα, ζπκθσλήζακε ή δηαθσλήζακε κε ηηο επηινγέο ηνπ θαη, ζίγνπξα, καγεπηήθακε απφ ηνλ ππέξνρν ιφγν ηνπ Οκήξνπ. Καηξφο, ινηπφλ, παξάιιεια κε ην ηαμίδη ηεο αλάγλσζεο, λ αλνηρηνχκε θαη ζ άιια ηαμίδηα, ηεο αλαθάιπςεο, ηεο γλψζεο, ηεο δεκηνπξγίαο! Να θσηίζνπκε ην θείκελν, φζν κπνξνχκε, θη απφ άιιεο ζθνπηέο: ηε θηινινγηθή, ηε θηινζνθηθή, ηελ ςπρνινγηθή... Να "θηηάμνπκε" καδί ηηο ζεκεηψζεηο καο πάλσ ζηελ Οδχζζεηα. εκεηψζεηο φπνπ κπνξνχκε λα αλαηξέμνπκε, φπνηα ζηηγκή ζειήζνπκε, γηα λα έρνπκε κηα φζν ην δπλαηφλ πιεξέζηεξε εηθφλα ηνπ νκεξηθνχ έξγνπ. Δκείο θη φπνηνο άιινο ζειήζεη λα "κπεη" ζηε syntrofia καο!» 78 «Αο αξρίζεη ε πεξηπέηεηα» θαιεί ε εθπαηδεπηηθφο ηνπο καζεηέο/ηξηεο ηεο θαη ε δηαδηθαζία ηεο αλάγλσζεο ηνπ νκεξηθνχ θεηκέλνπ γίλεηαη κηα πεξηπέηεηα, έλα παηρλίδη θξπκκέλνπ ζεζαπξνχ. Σν ηειηθφ πξντφλ ηεο εξγαζίαο ηνπο έρεη λφεκα γη απηνχο: είλαη νη ζεκεηψζεηο ηνπο γηα ην κάζεκα. Οη λεαξνί αλαγλψζηεο ζε ξφινπο (Φηιφινγνη, Φηιφζνθνη, Θενιφγνη, Φπρνιφγνη, Κνηλσληνιφγνη, Οηθνλνκνιφγνη) θσηίδνπλ ην θείκελν απφ πνιιέο νπηηθέο θαη ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε ζπγθξφηεζε ηνπ λνήκαηφο ηνπ. Αζθνχληαη ζηελ αλάπηπμε αλαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη δηεξεπλεηηθψλ δεμηνηήησλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα αλαζχζηαζε ηνπ νκεξηθνχ θφζκνπ. Αλαγηγλψζθνπλ εθ ηνπ ζχλεγγπο ην θείκελν θαη απνδειηηψλνπλ ην πιηθφ ηνπο. Αλαδεηνχλ, ζπγθεληξψλνπλ, ηαμηλνκνχλ, επεμεξγάδνληαη δεδνκέλα, επηρεηξνχλ ζπζρεηίζεηο, εθθέξνπλ πξνζσπηθφ θξηηηθφ ιφγν πνπ βαζίδεηαη φκσο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεγέο. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή 78 Σν ζπγθεθξηκέλν project κε ηίηιν «πληξνθηά κε ηνλ Οδπζζέα» ζρεδηάζηεθε θαη πινπνηήζεθε απφ ηε θηιφινγν Διέλε Σζελφγινπ.

245 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξαθηηθή δελ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ πξφζθηεζε κηαο ζρεκαηνπνηεκέλεο θαη απνθξπζηαιισκέλεο γλψζεο γηα ηνλ νκεξηθφ θφζκν, αιιά ζηελ άζθεζε ησλ λεαξψλ αλαγλσζηψλ λα δηαιέγνληαη κε ην θείκελν (Σζάθνο 2004) θαη λα ζπγθξνηνχλ ην λφεκά ηνπ κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε πνπ ην δίθηπν αλαγλψζεσλ (wiki) ηνπο δηαζθαιίδεη. Άιισζηε, ην wiki σο εξγαιείν αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαηηθήο γξαθήο αλαδεηθλχεη ηνλ δπλακηθφ ραξαθηήξα ηεο γξαθήο ζηε ζπγθξφηεζε λνήκαηνο. Οη ζπκκεηέρνληεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα φρη κφλν λα δηακνηξάδνληαη ηελ πιεξνθνξία, αιιά λα επαλέξρνληαη ζην θείκελν, λα ην ηξνπνπνηνχλ ζπκπιεξψλνληαο, δηνξζψλνληαο, θαηαξγψληαο. Σν ηειηθφ πξντφλ είλαη απνηέιεζκα ζπλερψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη ππφ απηή ηελ έλλνηα δηαζθαιίδεηαη ε αιιειεπίδξαζε ζην δίθηπν αλαγλψζεσλ (Μπαιηά θ.ά. 2009, Νέδε θ.ά. 2009). Εικόνα 38 Το πλαίςιο εργαςίασ των ομάδων Αντί επιλόγου Ζ επηηπρήο πινπνίεζε απηψλ ησλ ζελαξίσλ είλαη ζπλάξηεζε πνιιψλ παξαγφλησλ. Βαζηθή πξνυπφζεζε επηηπρίαο ζεσξνχκε φηη ζπληζηά ε αιιαγή ζηάζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ σο πξνο ηνλ ξφιν ηνπ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ παξνπ-

246 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζηάζηεθαλ παξαπάλσ ν εθπαηδεπηηθφο ιεηηνπξγεί σο δηακεζνιαβεηήο ηεο γλψζεο, δηεπθνιπληήο θαη εκςπρσηήο ζηελ πινπνίεζε ηνπ ζρεδίνπ, έκπεηξνο εηδηθφο πνπ νξγαλψλεη ηα βήκαηα ηεο γλσζηηθήο ζθαισζηάο πάλσ ζηελ νπνία νη καζεηέο νηθνδνκνχλ ηε γλψζε (Collis & Moonen 2005). Καζψο νη εθαξκνγέο ηνπ Web 2.0 θαη ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία ζπληζηνχλ πνιχ πξφζθαηα δεδνκέλα, δελ έρνπκε ζηε δηάζεζή καο, ηδηαίηεξα γηα ηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε, εξεπλεηηθά δεδνκέλα γηα ηε ζχγθιηζε ή απφζηαζε κεηαμχ ησλ πξνζδνθψκελσλ θαη ησλ πξαγκαηηθψλ απνηειεζκάησλ. Παξακέλεη αλνηθηφ εξψηεκα κε πνην αθξηβψο ηξφπν, ζε πνην βαζκφ θαη θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο νη ΣΠΔ, σο κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ, ζπκβάιινπλ πξνο ηελ απηή ηελ θαηεχζπλζε (Κνπηζνγηάλλεο 2007β, Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε). Χζηφζν, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα πνπ δηαζέηνπκε απφ ηέηνηνπ είδνπο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο, ηηο νπνίεο κε ζπληνκία παξνπζηάζακε, απνθαιχπηνπλ: ελεξγνπνίεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ θαη ελίζρπζε εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ κάζεζεο, δεκηνπξγία θαηάιιεινπ παηδαγσγηθνχ θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο θαη ελίζρπζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ζηελ θνηλφηεηα κάζεζεο, κεηαηφπηζε ησλ θνξέσλ ηεο κάζεζεο ζε λένπο ξφινπο (π.ρ. ν δάζθαινο ζε ξφιν κεζνιαβεηή/ ζπληνληζηή/εκςπρσηή), επθαηξίεο γηα αλαζηνραζκφ θαη αλάπηπμε κεηαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ/ηξηψλ.

247 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Οι Διαδραςτικοί Πίνακεσ και θ αξιοποίθςι τουσ ςτα φιλολογικά μακιματα Κουτςογιάννθσ Δ., Αντωνοποφλου Στ., Ακριτίδου Μ. 5.1.Ειςαγωγι Απφ ηε κέρξη ηψξα ζπδήηεζε είλαη ζαθέο φηη ε αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ γισζζηθψλ καζεκάησλ γίλεηαη είηε κε παηδαγσγηθή αθεηεξία (π.ρ. πνηθίια πεξηβάιινληα ππνζηήξημεο ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο) είηε κε αθεηεξία ηα λέα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ γηα ην πεξηερφκελν ηνπ γξακκαηηζκνχ. Δζηηάζακε σο ηψξα θαη ζηηο δχν απηέο δηαζηάζεηο, ρσξίο φκσο λα δψζνπκε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηα κέζα δηδαζθαιίαο θαζ εαπηά. ηνλ παξφλ θεθάιαην ζα αζρνιεζνχκε κε ηνπο δηαδξαζηηθνχο πίλαθεο, έλα κέζν θεληξηθήο πξνβνιήο ζηε ζρνιηθή αίζνπζα πνπ ζπδεηείηαη ηδηαίηεξα θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Ο δηαδξαζηηθφο πίλαθαο (ΓΠ ζην εμήο) έξρεηαη σο ζπλέρεηα παιηφηεξσλ κέζσλ θεληξηθήο πξνβνιήο (π.ρ. πξνβνιέαο δηαθαλεηψλ θαη slides, βηληενπξνβνιέαο, ηειενξάζεηο θαη βίληεν), πξνζθέξνληαο, σζηφζν, λέεο δπλαηφηεηεο. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη ε δηαδξαζηηθφηεηα, θαζψο πξφθεηηαη γηα κηα αιιειεπηδξαζηηθή επηθάλεηα εξγαζίαο (αθήο ή/θαη εηδηθήο γξαθίδαο), πνπ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο (δηάδξαζεο) θαη άκεζνπ ρεηξηζκνχ ηνπ πεξηβάιινληνο. Καηά βάζνο φκσο πξφθεηηαη γηα κηα πβξηδηθή ζπζθεπή πνπ ζπλδπάδεη θιαζηθά ραξαθηεξηζηηθά καπξνπίλαθα κε δπλαηφηεηεο ησλ ΣΠΔ, αθνχ νπζηαζηηθά έλαο ΓΠ κπνξεί λα δείμεη φ,ηη θαη ν ππνινγηζηήο κε ηνλ νπνίν είλαη ζπλδεδεκέλνο, αιιά έρεη θαη δηθά ηνπ ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ην είδνο ηνπ πίλαθα θαη ην ινγηζκηθφ πνπ ηνλ ζπλνδεχεη. Δίλαη γλσζηφ φηη νη θαηεγνξίεο ησλ ΓΠ είλαη αξθεηέο θαη νη πεξηζζφηεξεο ζπλνδεχνληαη απφ δηθφ ηνπο ινγηζκηθφ. Παξφηη ην παξφλ θείκελν δελ έρεη ηερληθή εζηίαζε, παξαζέηνπκε ζηε ζπλέρεηα επηγξακκαηηθά θάπνηεο ρξήζηκεο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ζπλήζσο ην ινγηζκηθφ απηφ:

248 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Υξήζηκα εξγαιεία ηνπ ΓΠ Δηζαγσγή θεηκέλνπ θαη δηνξζψζεσλ, είηε σο ζρφιην είηε απηφλνκα, ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ πίλαθα, ζε θείκελα εηθφλεο ηζηνζειίδεο, κε φιεο ηηο γλσζηέο δπλαηφηεηεο ησλ ππνινγηζηψλ (έληνλα γξάκκαηα, ππνγξάκκηζε, ρξσκαηηζκφο, κεγέζπλζε θηι.). Δπηινγή θαη κεηαθίλεζε «αληηθεηκέλσλ» κε αθή-ζχξζηκν. Αλαγλψξηζε γξαθήο (κεηαηξνπή θεηκέλνπ απφ ρεηξφγξαθν ζε ηππνγξαθηθφ). Αληηγξαθή επηθφιιεζε γηα επθνιφηεξε επεμεξγαζία θεηκέλσλ. Απφθξπςε νιφθιεξεο ηεο ζειίδαο ή κέξνο ηεο θαη ζηαδηαθή εκθάληζή ηεο. Γηαρσξηζκφο νζφλεο θαη ηαπηφρξνλε πξνβνιή πνιιψλ θεηκέλσλ, εηθφλσλ, πηλάθσλ θ. ά. Γεκηνπξγία δεζκψλ (links) πξνο άιια αξρεία ή ην δηαδίθηπν. Δγγξαθή ζε βίληεν θαη απνζήθεπζε φζσλ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζηνλ πίλαθα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο. Παξάιιεια, δίλεηαη ε εθ ησλ πζηέξσλ δπλαηφηεηα πξνζζήθεο βίληεν θαη ήρνπ. χζηεκα θαηαγξαθήο ηεο αληαπφθξηζεο ηνπ θνηλνχ (Audience response system), κε ηε ρξήζε εηδηθνχ εμνπιηζκνχ πνπ επηηξέπεη ηελ ηαπηφρξνλε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ απφ ηα ζξαλία ηνπο ζε δξαζηεξηφηεηεο φπσο αιιειεπηδξαζηηθά παηρλίδηα, αζθήζεηο αμηνιφγεζεο, δσληαλέο ςεθνθνξίεο θηι. Στόχοσ του παρόντοσ κεφαλαίου είναι να δϊςει ζνα πλαίςιο κεωρθτικϊν αρχϊν με ενδεικτικά παραδείγματα ωσ προσ το πϊσ κα μποροφςε να αξιοποιθκεί ο ΔΡ ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων (Αρχαία ελλθνικι γλϊςςα και γραμματεία, Νζα ελλθνικι γλϊςςα και γραμματεία, Ιςτορία). Οι αρχζσ αυτζσ και τα παραδείγματα οργανϊνονται με βάςθ τον βακμό τθσ καινοτομίασ τουσ: αρχζσ και παραδείγματα που ανικουν ςε πιο παραδοςιακζσ μορφζσ διδαςκαλίασ, παραδείγματα με μεγαλφτερο βακμό καινοτομίασ ωσ προσ τον τρόπο διδαςκαλίασ, παραδείγματα που ςυνειςφζρουν ϊςτε να ξαναδοφμε ςυνολικά το περιεχόμενο τθσ διδαςκαλίασ των φιλολογικϊν μακθμάτων (πρόκειται ουςιαςτικά για οργάνωςθ των παραδειγμάτων ςφμφωνα με τισ τρεισ εκδοχζσ διδακτικισ πρακτικισ που παρουςιάςτθκαν ςτθν Ενότθτα Ι, κεφ. 2.4). Τα παραδείγματα που δίνονται είναι ενδεικτικά με ςτόχο να αντιλθφκοφν οι διδάςκοντεσ δυνατζσ εκδοχ ζσ αξιοποίθςθσ των Δ.Ρ. Ρροθγείται ςτθν αμζςωσ επόμενθ ενότθτα μια αναςκόπθςθ τθσ διεκνοφσ εμπειρίασ και ζρευνασ. 5.2 Θ διεκνισ εμπειρία Μέξνο ηεο δηεζλνχο εκπεηξίαο ζηε ρξήζε ησλ ΓΠ εκθαλίδεηαη ελζαξξπληηθφ σο Ρλεονεκτιματα πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο. Οξηζκέλα νθέιε πνπ αλαθέξνληαη ζηελ αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο ησλ Higgins et al. (2007) θαη Smith et al.

249 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ (2005) είλαη φηη πξνζθέξνπλ πην απνηειεζκαηηθέο θαη κε πνηθηιία παξνπζηάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δηδαζθαιίαο, θαζψο είλαη ηδηαίηεξα εχθνιε ε ρξήζε πνιπκεζηθψλ πεγψλ πνπ ζπλδπάδνπλ θείκελν, εηθφλα, βίληεν, ήρν, δηαδηθηπαθέο πεγέο θαη άιια. Τπνζηεξίδεηαη, επίζεο, φηη επηηαρχλεηαη ν ξπζκφο ηνπ καζήκαηνο, θαζψο δε ρξεηάδεηαη θαλείο λα γξάθεη, αιιά ρξεζηκνπνηνχληαη έηνηκα αξρεία πνπ έρεη πξνεηνηκάζεη ν εθπαηδεπηηθφο. Σέινο, ην πιηθφ πνπ παξνπζηάδεηαη ζηνλ πίλαθα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί πνιιέο θνξέο θαη λα βειηησζεί κέζσ ησλ ζεκεηψζεσλ πνπ έρνπλ θξαηεζεί επάλσ ηνπ. Παξφκνηα νθέιε παξνπζηάδνληαη θαη ζηηο πξνηάζεηο ρξήζεο ησλ ΓΠ απφ ην BECTA (2004α), θαζψο δίλεηαη έκθαζε ζηηο λένπ ηχπνπ παξνπζηάζεηο πνπ επηηξέπνπλ ζηα παηδηά λα νπηηθνπνηήζνπλ δεδνκέλα, νδεγίεο θαη ηερληθέο πνπ ηνπο δίλνληαη. Μέζα απφ ηα νπηηθά θαη θηλαηζζεηηθά εξεζίζκαηα ζεσξείηαη πσο αλαπηχζζεηαη ε θαιχηεξε θαηαλφεζε, ε αιιειεπίδξαζε αιιά θαη ε αμηνιφγεζε, θαζψο γίλεηαη απνηειεζκαηηθφηεξε ε ζρεηηθή δηαδηθαζία απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Χο ην πην δηαδεδνκέλν φκσο πιενλέθηεκα ησλ ΓΠ ζεσξείηαη ε δπλαηφηεηα πξνζέιθπζεο ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ, Tν ζηνηρείν ηνπ εληππσζηαζκνχ δε ζα δηαξθέζεη γηα πάληα, θαζψο νη κε απνηέιεζκα λα εκθαλίδεηαη βειηίσζε ζηελ καζεηέο ζα «ζπλεζίζνπλ» ζηελ πξνζνρή ηνπο, ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη ζηηο παξνπζία ηνπ ζηελ ηάμε, γεγνλφο πνπ επηδφζεηο ηνπο. Κάηη παξφκνην αλαθέξεηαη θαη είλαη γλσζηφ θαη απφ ηελ αμηνπνίεζε ζε ειιεληθή πεξίπησζε δηδαζθαιίαο κέζσ ΓΠ άιισλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ (Μεηάθνο 2007), φπνπ ε ρξήζε ηνπ ζην ζηελ εθπαίδεπζε. γισζζηθφ κάζεκα έθαλε αθφκα θαη ηνπο αδχλακνπο καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ηζφηηκα κε ηνπο ππφινηπνπο ζην κάζεκα θαη ηειηθά λα βειηηψζνπλ ζεκαληηθά ηηο πξνζσπηθέο ηνπο επηδφζεηο. ηηο ίδηεο αλαζθνπήζεηο ηεο βηβιηνγξαθίαο (Higgins et al Smith et al. 2005) αλαθέξνληαη θαη θάπνηα κεηνλεθηήκαηα ησλ ΓΠ, φπσο: α) ην νηθνλνκηθφ θφζηνο ηνπνζέηεζεο θαη ζπληήξεζήο ηνπο Μειονεκτιματα β) ε αλάγθε ηερληθήο εμνηθείσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε απηφ ην λέν κέζν, ε νπνία κπνξεί λα είλαη ρξνλνβφξα γ) ε επέλδπζε ρξφλνπ απφ ηε κεξηά ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ψζηε λα πξνεηνηκάζνπλ ην θαηάιιειν πιηθφ, θάηη, σζηφζν, πνπ καθξνρξφληα απνδεηθλχεηαη

250 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ σθέιηκν, θαζψο ην πιηθφ απηφ ζα είλαη έηνηκν γηα ηηο επφκελεο ρξνληέο. Βέβαηα, ην δήηεκα ηεο θαηαζθεπήο πιηθνχ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο αθνξά πεξηζζφηεξν εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα ρσξψλ φπνπ δελ ππάξρεη δηδαθηηθφ εγρεηξίδην θαη ην δηδαθηηθφ πιηθφ ην θαηαζθεπάδεη θαηεμνρήλ ν εθπαηδεπηηθφο. δ) Οξηζκέλεο έξεπλεο, φπσο απηή ηνπ Beeland (2002), αλαδεηθλχνπλ ην γεγνλφο φηη ν ΓΠ κπνξεί λα εληζρχζεη ηηο δαζθαινθεληξηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, θαζψο νη Όηαλ κία καζήηξηα ξσηήζεθε ζηε δηάξθεηα έξεπλαο αλ ηεο αξέζεη ν ΓΠ απάλ- δηαδξαζηηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο ρξεζηκνπνηνχληαη ειάρηζηα θαη πξνηηκάηαη ε ρξήζε ηνπ σο επνπηηθνχ ηεζε σο εμήο: «Γε κνπ αξέζεη θαζφινπ, γηαηί πξέπεη λα θαζφκαζηε ήζπρνη θαη κέζνπ, ελψ άιιεο έξεπλεο αλαθέξνπλ φηη εκθαλίδεηαη αθίλεηνη» (Levy 2002). σο ηδηαίηεξα εληζρπκέλν ην γλσζηφ ζρήκα «Δξψηεζε- Απάληεζε-Αμηνιφγεζε», θάηη πνπ, αλ θαη εληζρχεη ην ξπζκφ ηεο δηδαζθαιίαο, ζεσξείηαη φηη εθθξάδεη παξαδνζηαθφηεξεο κνξθέο δηδαζθαιίαο (Adger 2001, Κνπηζνγηάλλεο 2010α). Παξαπιήζηεο είλαη νη δηαπηζηψζεηο ηεο έξεπλαο ηνπ BECTA (2004β), ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο «Embedding ICT in the Literacy and Numeracy studies», ε νπνία έδεημε φηη ην κάζεκα γηλφηαλ πεξηζζφηεξν δαζθαινθεληξηθά θαη φρη ζε νκάδεο κε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία. Αληίζηνηρα θαη ε έξεπλα ησλ Smith et al. (2006) αλαθέξεη σο θπξίαξρν ηνλ ίδην ηξφπν δηδαζθαιίαο. Οη ζπγθεθξηκέλεο έξεπλεο δείρλνπλ φηη δελ πξνθχπηεη θάπνηα ηδηαίηεξε αιιαγή ζηελ παηδαγσγηθή πξαθηηθή πνπ αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπηηθνί εμαηηίαο ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΓΠ. Σέηνηα δεδνκέλα πξνθαινχλ επηθπιαθηηθφηεηα απέλαληη ζηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΓΠ, θαζψο ε επηζηξνθή ζηηο παξαδνζηαθέο δαζθαινθεληξηθέο κεζφδνπο δελ είλαη ην ζεκεξηλφ δεηνχκελν. Βέβαηα, νη ΓΠ, θαζψο εληζρχνπλ ηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία, πξνζθέξνληαη γηα ρξήζε αθφκα θαη απφ ηνπο πην «ηερλνθνβηθνχο» θαη παξαδνζηαθνχο εθπαηδεπηηθνχο, πνπ κπνξνχλ λα εληάμνπλ ηελ ηερλνινγία ζην κάζεκά ηνπο ρσξίο λα ην αιιάμνπλ ζεκαληηθά (Smith et al. 2005). κσο ε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία δελ είλαη απαξαίηεηα ν θαλφλαο, θαζψο άιιεο έξεπλεο έρνπλ δείμεη πσο ε ζπλδπαζηηθή ρξήζε ΓΠ θαη δηαζπλδεδεκέλσλ πξνζσπηθψλ ππνινγηζηψλ (PC) κπνξεί λα σζήζεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα δνπιεχεη πεξηζζφηεξν ζε νκάδεο παξά κπξνζηά ζηελ ηάμε (Smith et al. 2005). Κάπνηεο απφ ηηο σο ηψξα έξεπλεο (Higgins et al Miller & Glover 2002) επηρεηξνχλ λα αλαδείμνπλ νξηζκέλα ζηάδηα θαηά ηελ εηζαγσγή ησλ ΓΠ ζηελ

251 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Αλαθέξνπλ φηη ζε έλα πξψην ζηάδην νη ΓΠ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ππνζηεξηθηηθά γηα λα εληζρχζνπλ ηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία. ηε ζπλέρεηα, νη εθπαηδεπηηθνί αλαγλσξίδνπλ θάπνηα απφ ηα επηπιένλ νθέιε ηεο ηερλνινγίαο θαη ρξεζηκνπνηνχλ ην ζηνηρείν ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο γηα λα εκπινπηίζνπλ ηελ ηζρχνπζα δηδαθηηθή πξαθηηθή θαη λα δηεπξχλνπλ ηηο επθαηξίεο κάζεζεο, ψζηε λα εκπιέμνπλ πεξηζζφηεξν ηνπο καζεηέο ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. ε ηειηθφ ζηάδην, ην ζηνηρείν ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο είλαη ην θπξίαξρν θαζψο ν εθπαηδεπηηθφο πηνζεηεί ηνλ ξφιν ηνπ εκπιεθφκελνπ θαη φρη ηνπ δηδάζθνληνο θαη ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερλνινγία γηα λα κεηαζρεκαηίζεη ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη λα εκπιέμεη ελεξγά ηνπο καζεηέο. Γη απηφ αλαθέξεηαη ζπρλά (Higgins 2007) φηη νη ΓΠ είλαη νη θαηαιχηεο γηα παηδαγσγηθή αιιαγή, θαζψο ζχκθσλα κε ην παξαπάλσ ζρήκα εθιακβάλεηαη σο εθ ησλ πξνηέξσλ δεδνκέλν φηη δσληαλεχνπλ ηε δηδαζθαιία, αλαπηχζζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ θαη εληζρχνπλ ηε κάζεζε. Απφ ηελ αλαζθφπεζε πνπ πξνεγήζεθε είλαη εκθαλέο φηη ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία είλαη αληηθαηηθή: έλα κέξνο ηεο απνδίδεη ζηνπο ΓΠ δπλαηφηεηεο αιιαγήο ησλ ηζρπνπζψλ Η έλλνηα ηεο αλαπιαηζίσζεο δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ θαη έλα άιιν κέξνο είλαη πην επηθπιαθηηθφ. Γε ιείπνπλ θαη νη πξνζεγγίζεηο, φπσο είδακε ακέζσο παξαπάλσ, πνπ ζεσξνχλ φηη ε εμέιημε σο πξνο ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΓΠ είλαη πξνδηαγεγξακκέλε, ζρεδφλ λνκνηειεηαθή, θαη δηέξρεηαη απφ ζπγθεθξηκέλα ζηάδηα. Πίζσ απφ ηηο πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηηο απφςεηο ππάξρεη ε ινγηθή ηνπ «εξγαιεηαθνχ ιφγνπ» (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε), ν νπνίνο δίλεη βαξχηεηα ζηε «δχλακε ηεο κεραλήο» λα αιιάμεη ηελ εθπαίδεπζε, ππνζηεξίδνληαο φηη ε εηζαγσγή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε έρεη νπσζδήπνηε ζεηηθέο ζπλέπεηεο (βι. θαη Δλφηεηα Η, θεθ ). ην παξφλ θείκελν, φπσο θαη ζε νιφθιεξν ην ηεχρνο ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ, ππνζηεξίδεηαη φηη ηα λέα κέζα δελ κπνξνχλ λα θξηζνχλ αλεμάξηεηα απφ ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν εληάζζνληαη. πσο θάζε λέν κέζν έηζη θαη νη ΓΠ δελ κπνξνχλ λα έρνπλ ζαπκαηνπξγά απνηειέζκαηα απφ κφλνη ηνπο σο κέζα. εκαληηθφ ξφιν παίδεη ην πψο απηά ηα κέζα «αλαπιαηζηψλνληαη» 79 ζηελ εθπαηδεπηηθή 79 Γηα ηε ζεκαζία ηνπ φξνπ βι. θαη Δλφηεηα IV, θεθ. 2.3 H δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ.

252 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δηαδηθαζία (Κνπηζνγηάλλεο 2009), δειαδή κέζα ζε πνηα παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε εληάζζνληαη. Θεσξνχκε φηη ν εθπαηδεπηηθφο είλαη έλα δεκηνπξγηθφ ππνθείκελν πνπ αλαπιαηζηψλεη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ηα κέζα πνπ ηνπ δίλνληαη, αλάινγα κε ηελ αζχλεηδε, πνιχ ζπρλά, δηδαθηηθή ζεσξία πνπ πηνζεηεί. Οπζηαζηηθά ινηπφλ γηα ηα δηαδξαζηηθά ζπζηήκαηα δηδαζθαιίαο ηζρχεη φ,ηη θαη γηα φιεο ηηο ΣΠΔ, θαζψο αλάινγα κε ην είδνο δηδαζθαιίαο πνπ αθνινπζεί θαλείο απηέο ιακβάλνπλ θαη δηαθνξεηηθφ ξφιν. εκαζία, επνκέλσο, δελ έρεη ηφζν πνηα ηερλνινγία εηζάγεη ν δάζθαινο ζηελ ηάμε ηνπ. Απηή δελ πξφθεηηαη σο δηα καγείαο λα βειηηψζεη ή θαη λα αιιάμεη ηε δηδαθηηθή πξαθηηθή ηνπ. εκαζία, αληίζεηα, έρεη ν ηξφπνο πνπ θάζε κέζν, επνκέλσο θαη ν ΓΠ, ελζσκαηψλεηαη θαη αμηνπνηείηαη ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία θαη εθεί κεηαθέξνπκε ηελ έκθαζε ζηηο ελφηεηεο πνπ αθνινπζνχλ. Αλ ε βηβιηνγξαθία, φπσο είδακε, είλαη αληηθαηηθή, ε ηάζε ζε πνιιά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα είλαη πεξηζζφηεξν ζαθήο: νη δηαδξαζηηθνί πίλαθεο απνηεινχλ κέξνο «ηνπ λένπ» πνπ πξνσζείηαη ζε πνιιέο δπηηθέο ρψξεο (π.ρ. Αγγιία, Απζηξαιία, ΖΠΑ). Καη θαζψο είλαη έλα εχθνιν, ζρεηηθά, ζηελ απφθηεζε θαη ρξήζε ηνπ κέζν, δίλεη ηελ αίζζεζε φηη θάηη ζεκαληηθφ γίλεηαη κε ην ζρνιείν ηνπ κέιινληνο, ρσξίο λα θαηαλαιψλνληαη ηεξάζηηνη πφξνη θαη λα γίλνληαη άιιεο επξχηεξεο θαη δπζθνιφηεξεο αιιαγέο. Έηζη, πνιχ ζπρλά ε καδηθή αγνξά ζχγρξνλσλ ηερλνινγηθψλ κέζσλ ρξεζηκνπνηείηαη σο άιινζη εθζπγρξνληζκνχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, γηα απηφ θαη ν ηξφπνο ππνδνρήο ηνπο απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ ηχρε ηνπο. Σν θείκελν πνπ αθνινπζεί δηέπεηαη απφ ηε ινγηθή φηη ηα φπνηα ηερλνινγηθά κέζα δελ νδεγνχλ ζε αιιαγέο, αλ δελ είλαη θαηάιιεια θαηαξηηζκέλνο ν δάζθαινο. Σα επφκελα ππνθεθάιαηα είλαη έηζη δνκεκέλα, ψζηε λα αλαδεηθλχνπλ αθελφο ελδεηθηηθνχο ηξφπνπο αμηνπνίεζεο ηνπ ΓΠ ζηε δηδαζθαιία, αθεηέξνπ ηε δηδαθηηθή ινγηθή πνπ δηαπεξλάεη ηνλ θαζέλα απφ ηνπο ηξφπνπο απηνχο, έηζη ψζηε λα είλαη ζαθέο ην βαζχηεξα πνιηηηθφ δηαθχβεπκα πνπ βξίζθεηαη πίζσ απφ ηελ θάζε επηινγή, ζχκθσλα θαη κε ηελ νξγάλσζε ησλ δηαθνξεηηθψλ δηδαθηηθψλ νπηηθψλ πνπ παξνπζηάζηεθε ζηελ Δλφηεηα Η, θεθ Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ.

253 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εκδοχζσ διδακτικισ αξιοποίθςθσ του διαδραςτικοφ πίνακα Α. Αμηνπνίεζε ζε παξαδνζηαθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο ην πιαίζην κηαο πεξηζζφηεξν παξαδνζηαθήο θαη δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ηνπο ΓΠ απιά σο έλα επνπηηθφ κέζν. Καζψο ν ΓΠ νπζηαζηηθά κπνξεί λα δείμεη φ,ηη θαη έλαο ππνινγηζηήο, φπσο βίληεν, δηαγξάκκαηα, παξνπζηάζεηο, αιιά θαη λα δψζεη ηε δπλαηφηεηα ζεκεηψζεσλ θαη ζρνιηαζκνχ ζε έηνηκα αξρεία, εηθφλεο θηι., ε δηδαζθαιία κπνξεί λα γίλεη πνιπηξνπηθή θαη «πνιχρξσκε» θαη λα πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, φπσο θαη λα δηαθσηίζεη νξηζκέλα ζεκεία ηεο χιεο. Παξαδείγκαηα δηδαθηηθώλ δξαζηεξηνηήησλ κε βάζε ην ηζρύνλ δηδαθηηθό πξόηππν α) Πξνβνιή ζπλνδεπηηθνχ νπηηθναθνπζηηθνχ θαη άιινπ επνπηηθνχ πιηθνχ. Νενειιεληθή Γιψζζα: Καηά ηε δηδαζθαιία ηεο ελφηεηαο «Γιψζζα θαη γισζζηθέο πνηθηιίεο» (Α Λπθείνπ) κπνξεί λα πξνβιεζεί πνιπκεζηθφ πιηθφ (κε ερεηηθά απνζπάζκαηα) γηα ηηο λενειιεληθέο δηαιέθηνπο, π.ρ. απφ ηελ αληίζηνηρε ελφηεηα ζηελ Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα ( Ηζηνξία: Καηά ηε δηδαζθαιία νπνηαζδήπνηε πεξηφδνπ κπνξνχλ λα πξνβιεζνχλ δηάθνξα ηζηνξηθά ληνθνπκέληα, πεγέο, θσηνγξαθίεο, ηαηλίεο επνρήο. Μπνξνχλ αθφκα λα αμηνπνηεζνχλ απιέο πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο, 80 φπσο «Θεφδσξνο. ηα βήκαηα ελφο κνλαρνχ ηνπ 10νπ αηψλα ζην Βπδάληην» ( ή «ςεηο ηνπ πξνζσπείνπ» ( Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία: Καηά ηε δηδαζθαιία ηεο Αληηγφλεο (Β Λπθείνπ) ή ηεο Διέλεο (Γ Γπκλαζίνπ) κπνξεί λα πξνβιεζεί θάπνηα παξάζηαζε ηνπ έξγνπ. Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο: Καηά ηε δηδαζθαιία ηνπ θεηκέλνπ «Ζ δσή ελ ηάθσ» ηνπ ηξαηή Μπξηβήιε (Β Λπθείνπ), κπνξεί λα πξνβιεζεί θάπνην βίληεν ζρεηηθφ κε ηε δσή ζηα ραξαθψκαηα ή, θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ θεηκέλνπ «Ο αξιφ θαη ην αζάλαην λεξφ» (Α Γπκλαζίνπ) ηνπ Νηίλνπ 80 ηηο απιέο εθαξκνγέο πνιπκέζσλ ν ρξήζηεο δελ έρεη έιεγρν ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ε παξνπζίαζε είλαη γξακκηθή, κηα κνξθή ειεθηξνληθνχ βηβιίνπ εκπινπηηζκέλνπ κε ήρν, εηθφλεο θαη βίληεν. Βέβαηα αλαπηχζζνληαη πιένλ πην ζχλζεηεο πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο κε ζηνηρεία δηαδξαζηηθφηεηαο. εκαζία φκσο δελ έρεη ηφζν ην είδνο ηεο εθαξκνγήο φζν ε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε: αθφκα θαη κηα απιή πνιπκεζηθή εθαξκνγή κπνξεί λα ελζσκαησζεί απνηειεζκαηηθά ζηε δηδαζθαιία ζην πιαίζην ζχγρξνλσλ δηεξεπλεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ (βι. ακέζσο παξαθάησ).

254 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γεκφπνπινπ, κέξνο ηεο ηαηλίαο «Σα δειθηλάθηα ηνπ Ακβξαθηθνχ», πνπ ζπληζηά πξνζαξκνγή ηνπ θεηκέλνπ. Οη πξνβνιέο απηέο κπνξνχλ λα γίλνπλ ηαπηφρξνλα κε ηελ πξνβνιή ηνπ θεηκέλνπ ζε ΓΠ (αλ απηφ θξίλεηαη ρξήζηκν), θαζψο πξνζθέξεηαη απηή ε δπλαηφηεηα. Ζ θάζε πξνβνιή κπνξεί λα δηαθφπηεηαη, λα ζρνιηάδεηαη (πξνθνξηθά θαη γξαπηά). κσο απηέο νη πξνβνιέο έρνπλ πεξηζζφηεξν σο ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο θαηαλφεζεο ησλ θεηκέλσλ θαη ειάρηζηα ζρεηίδνληαη κε ηε γισζζηθή ηνπο ηδηαηηεξφηεηα. Δηδηθφηεξα γηα ηε ινγνηερλία θαη ηελ αξραία ειιεληθή γξακκαηεία, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα πξνζέμεη, δηφηη ππάξρεη θίλδπλνο ην κάζεκα λα θηλεζεί γχξσ απφ ην θείκελν, θπγφθεληξα, θαη φρη ζην ίδην ην θείκελν. β) Φεθηνπνίεζε ηεο χιεο, δεκηνπξγία αζθήζεσλ, αμηνπνίεζε θιεηζηνχ ινγηζκηθνχ θηι. Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία Δθπαηδεπηηθφο πξνβάιιεη πιηθφ πνπ έρεη πξνεηνηκάζεη, φπσο πίλαθεο θιίζεο νπζηαζηηθψλ ή ξεκάησλ, επηζεκαίλνληαο ρξσκαηηθά ηα κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, ζπληαθηηθνχο θαλφλεο κε ρξσκαηηθή έκθαζε ζηα παξαδείγκαηα θ. ά. θαη αμηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο εηζαγσγήο ζρνιίσλ αιιά θαη απφθξπςεο νιφθιεξεο ή κέξνπο ηεο ζειίδαο. Νενειιεληθή Γιψζζα Δθπαηδεπηηθφο αμηνπνηεί ηε δπλαηφηεηα «αθή θαη ζχξζηκν» ηνπ ΓΠ γηα λα δεκηνπξγήζεη αζθήζεηο αληηζηνίρηζεο ζεκαζηψλ κε παξαζέκαηα: νη ζεκαζίεο δηαρσξίδνληαη απφ ηα παξαδείγκαηα ρξήζεο ηνπο θαη ηνπνζεηνχληαη ζε δχν ζηήιεο ζε ηπραία ζεηξά. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα πξνεηνηκάδεη ην κάζεκά ηνπ κεηαθέξνληαο φ,ηη είρε ζε παξαδνζηαθά θπιιάδηα ζε ςεθηαθή κνξθή. Απηά ηα αξρεία κπνξεί λα ηα δίλεη θαη ζηνπο καζεηέο, ψζηε λα γίλεηαη επθνιφηεξε ε επαλάιεςε ηεο χιεο. Παξάιιεια, κπνξεί λα ππνγξακκίδεη θηι. πξνθεηκέλνπ λα δψζεη έκθαζε ζε ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία ηνπ καζήκαηνο θαηά ηε δηδαζθαιία ή θαη λα ζπλδηακνξθψλεη πίλαθεο κε ηε ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ. Δπηπιένλ, ζην πιαίζην ηεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο, φπνπ ε γιψζζα αληηκεησπίδεηαη σο δνκή, κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ θαη θάπνηα ινγηζκηθά θιεηζηνχ ηχπνπ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γξακκαηηθήο κε αζθήζεηο παξφκνηεο κε απηέο ηνπ βηβιίνπ: ν καζεηήο ή απφ θνηλνχ φιε ε ηάμε κπνξεί λα ιχζεη δηάθνξεο αζθήζεηο δνκηζηηθνχ ηχπνπ φπσο ζπκπιήξσζε θελψλ θαη πηλάθσλ, αληηζηνίρηζε, θιίζε ξεκάησλ/νπζηαζηηθψλ.

255 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μηα άιιε πηζαλή ρξήζε ηνπ ΓΠ ζην ίδην παξαδνζηαθφ πιαίζην είλαη ε παξαγσγή εξεζηζκάησλ γηα γξαθή. Γηα παξάδεηγκα, θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα θαζνδεγήζεη ηνπο καζεηέο ζηε ζπγγξαθή ελφο ζέκαηνο πξνβάιινληαο ζπγθεθξηκέλεο εηθφλεο, έηνηκα ζρεδηαγξάκκαηα ή λα ζπλδηακνξθψζεη κε ηνπο καζεηέο ζρεδηαγξάκκαηα θεηκεληθψλ δνκψλ. ε πην δεκηνπξγηθή θαηεχζπλζε, ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηήζεη ην δηαδξαζηηθφ ζχζηεκα γηα κηα δσληαλή θαηαγξαθή θαη εηθνληθή απφδνζε ελφο «θαηαηγηζκνχ ηδεψλ» (brainstorming) ζην ζηάδην πξνεηνηκαζίαο πξηλ ηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ. Σέινο, είλαη εθηθηφ λα απνζεθεπηεί φιε ε δηδαθηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία κπνξεί λα αλαξηεζεί ζε ζπγθεθξηκέλε ζειίδα θαη λα είλαη ζηε δηάζεζε ησλ καζεηψλ νπνηαδήπνηε ζηηγκή ην επηζπκήζνπλ. Οπζηαζηηθά, απηέο νη ρξήζεηο ηνπ ΓΠ ζε κηα κεησπηθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία κε πξνβνιή βίληεν, παξνπζηάζεσλ ή ζρεδηαγξακκάησλ βνεζνχλ ζηελ νπηηθνπνίεζε ηεο δηδαθηέαο χιεο, ψζηε λα γίλεη θαιχηεξα θαηαλνεηή απφ ηνπο καζεηέο. κσο απηή ε πξνζέγγηζε απνδίδεη ζηα παηδηά έλαλ ηδηαίηεξα παζεηηθφ ξφιν θαη δελ αμηνπνηνχληαη νη δπλαηφηεηεο ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο πνπ πξνζθέξεη ην κέζν. Αμηνπνηείηαη κφλν ε δπλαηφηεηά ηνπ γηα παξνπζίαζε θαη «εληππσζηαζκφ», θάηη πνπ δε ζα δηαξθέζεη θαη πνιχ, φπσο είλαη γλσζηφ απφ ηελ έξεπλα. Αο δνχκε έλα παξάδεηγκα κηαο δηδαζθαιίαο απηνχ ηνπ ηχπνπ: Οη καζεηέο/ηξηεο ήηαλ ελζνπζηαζκέλνη, φηαλ κπήθαλ ζηελ ηάμε θαη παξαηήξεζαλ φηη ζηε ζέζε ηνπ καπξνπίλαθα ππήξρε θάηη λέν. «Ση είλαη απηφ θπξία;». Ζ θαζεγήηξηα ηζηνξίαο Μ.Π. ηνπο είπε λα θάλνπλ ππνκνλή. Ζ επφκελε θξάζε ηεο θαζεγήηξηαο ηνπο μάθληαζε: «Παξαθαιψ κε βγάδεηε έμσ ηα βηβιία ζαο». Ζ θαζεγήηξηα πήξε ζηα ρέξηα ηεο ην ηειερεηξηζηήξην, ε νζφλε ηνπ λένπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα θσηίζηεθε θαη εκθαλίζηεθε ν ηίηινο ηνπ καζήκαηνο: «Ο θπθιαδηθφο πνιηηηζκφο». ηε ζπλέρεηα πξνρψξεζε ζηνλ πίλαθα θαη κε έλα ρηχπεκα ζηελ νζφλε άιιαμε ζειίδα ζην αξρείν παξνπζίαζεο: ε επφκελε νζφλε πεξηιάκβαλε εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ θαη εξσηήζεηο φπσο πφηε θαη πνχ άλζηζε ν θπθιαδηθφο πνιηηηζκφο, πνηα ήηαλ ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηά ηνπ θηι. «Μπνξεί θαλείο λα απαληήζεη ζηηο εξσηήζεηο; Καλέλαο ζαο; Χξαία, αο ηηο θξαηήζνπκε γηα αξγφηεξα. Αο δνχκε πξψηα έλα ληνθηκαληέξ γηα ηνλ θπθιαδηθφ πνιηηηζκφ. Ζ εηθφλα είλαη πνιχ θσηεηλή, νπφηε κπνξνχκε λα αθήζνπκε αλνηρηά ηα θψηα γηα λα θξαηάηε ζεκεηψζεηο». Δλεξγνπνίεζε ηε ιεηηνπξγία βίληεν ζηελ νζφλε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα θαη ην ληνθηκαληέξ μεθίλεζε. Ζ θαζεγήηξηα δηέθνπηε θαηά δηαζηήκαηα ηελ πξνβνιή, γηα λα ππνγξακκίδεη θαη λα ζρνιηάδεη ζεκεία ηνπ ληνθηκαληέξ. Όηαλ νινθιεξψζεθε ε πξνβνιή, ε θαζεγήηξηα εκθάληζε πάιη ην αξρείν κε ηηο εξσηήζεηο ζηελ νζφλε.

256 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Πνηνο ζέιεη λα απαληήζεη ζηηο εξσηήζεηο ζηνλ πίλαθα;» Έλαο καζεηήο ζήθσζε ην ρέξη. Ζ θαζεγήηξηα ηνπ έδσζε έλαλ εηδηθφ καξθαδφξν κε ηνλ νπνίν έγξαςε ηελ απάληεζε. ηε ζπλέρεηα κάξθαξε ην θείκελν θαη ην ρεηξφγξαθν κεηαγξάθεθε ζε ηππνγξαθηθφ θείκελν ζην πξφγξακκα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ. Με ηνλ ίδην ηξφπν ζεθψζεθαλ θαη άιινη καζεηέο θαη έγξαςαλ ηηο απαληήζεηο ηνπο. Όηαλ νινθιεξψζεθε ε άζθεζε, ε θαζεγήηξηα απνθάζηζε λα εθηππψζεη ην θχιιν εξγαζίαο θαη λα ην κνηξάζεη ζηνπο καζεηέο. Σελ ίδηα ζηηγκή επέιεμε θαη λα απνζεθεχζεη ην αξρείν, ψζηε λα είλαη δηαζέζηκν γηα ην επφκελν κάζεκα ή γηα λα ην αλεβάζεη ζηελ ηζηνζειίδα ηεο. Ρλεονεκτιματα Γεληθή ζεώξεζε ηεο αμηνπνίεζεο δηαδξαζηηθώλ ζπζηεκάησλ ζην πιαίζην ηεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο Ζ πξνζέγγηζε απηή θαίλεηαη πσο έρεη θάπνηα πιενλεθηήκαηα. Ζ νπηηθνπνίεζε ηεο δηδαθηέαο χιεο εληζρχεη ηελ θαηαλφεζε ησλ δηδαθηηθψλ θαηλνκέλσλ θαη ζπγρξφλσο πξνζειθχεη ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, αλ θαη πξέπεη λα γλσξίδεη θαλείο φηη ν ελζνπζηαζκφο απηφο ζα είλαη εθήκεξνο. ηα πιενλεθηήκαηα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο αλαθέξνληαη ζηε βηβιηνγξαθία (BECTA 2004α) ε εμνηθνλφκεζε ρξφλνπ θαη ν γξήγνξνο ξπζκφο ηνπ καζήκαηνο. Καζψο, φπσο είδακε ζηα παξαπάλσ παξαδείγκαηα, ε εθπαηδεπηηθφο ζα έρεη έηνηκν πιηθφ πνπ ζα δείρλεη κέζσ ηνπ ΓΠ, δε ζα ρξεηάδεηαη λα αλαιψλεη ηνλ ρξφλν ηεο γξάθνληαο ζηνλ πίλαθα αιιά νχηε θαη νη καζεηέο αληηγξάθνληαο, θαζψο απηά ηα αξρεία κπνξεί λα ηνπο ηα δίλεη. Βέβαηα, ε πξνεηνηκαζία ηνπ πιηθνχ ζε αξρηθφ ζηάδην απαηηεί ρξφλν, αιιά απηφ ζεσξείηαη επέλδπζε, θαζψο ην πιηθφ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί επαλεηιεκκέλα κε πξνζζήθεο θαη βειηηψζεηο. Έλα άιιν πιενλέθηεκα πνπ αλαθέξεηαη ζην πιαίζην απηήο ηεο νπηηθήο είλαη ε ιεηηνπξγηθή δηαζχλδεζε ησλ καζεκάησλ, θαζψο κε επθνιία κπνξνχλ εθπαηδεπηηθνί θαη καζεηέο λα αλαηξέμνπλ ζηα πξνεγνχκελα ζεκεία ηνπ καζήκαηνο, ζην απνζεθεπκέλν αξρείν θεηκέλνπ ή παξνπζίαζεο. Απηφ ην ζηνηρείν βέβαηα εληζρχεη ηελ αζξνηζηηθή ινγηθή ζηε κάζεζε, 81 ραξαθηεξηζηηθφ παξαδνζηαθψλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ (Κνπηζνγηάλλεο 2010α). Σέινο, ελδηαθέξνλ απφ δηδαθηηθή ζθνπηά κπνξεί λα ζεσξεζεί ην γεγνλφο φηη ν δάζθαινο έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ έλα κέζν πνπ κπνξεί πνιχ εχθνια λα αμηνπνηήζεη πξνθεηκέλνπ λα νπηηθνπνηήζεη φ,ηη θξίλεη φηη 81 Πξφθεηηαη γηα ηελ αληίιεςε φηη ε κάζεζε θαηαθηάηαη ζσξεπηηθά κέζσ θπξίσο ηεο γξακκηθήο δηεθπεξαίσζεο ηεο χιεο. ηελ αληίιεςε απηή ν ξφινο ηνπ καζεηή είλαη ζηαηηθφο κε εμαηξεηηθά πεξηζσξηαθφ ξφιν θαηά ηε δηδαζθαιία.

257 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξνζθέξεηαη γηα θάηη ηέηνην ζηε δηδαζθαιία ηνπ. Πξφθεηηαη γηα δπλαηφηεηα ηδηαίηεξα αμηνπνηήζηκε ζε αξραηνγλσζηηθνχ θαη ηζηνξηθνχ πεξηερνκέλνπ καζήκαηα, αιιά θαη καζήκαηα ηέρλεο. Σν θπξηφηεξν φκσο πιενλέθηεκα ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί ην γεγνλφο φηη ε ινγηθή απηή «ηαηξηάδεη γάληη» ζε αξθεηέο απφ ηηο ηζρχνπζεο πξαθηηθέο ζηα ζρνιεία καο θαη είλαη, επνκέλσο, «επθνιφηεξα εθαξκφζηκε». Δίλαη γλσζηφ φηη κεγάιν κέξνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεσξεί ηελ εθδνρή απηή σο ηε κφλε πινπνηήζηκε, εθθξάδνληαο επηθπιάμεηο γηα ην θαηά πφζν είλαη εθηθηέο άιιεο εθδνρέο, ζαλ θαη απηέο πνπ αθνινπζνχλ ζηηο επφκελεο ελφηεηεο. Μειονεκτιματα Πέξα φκσο απφ θάπνηα πιενλεθηήκαηα, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ε πξνζέγγηζε απηή δελ εθκεηαιιεχεηαη ζρεδφλ θαζφινπ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο ηνπ πίλαθα, ή κάιινλ ηε δπλαηφηεηα φρη κφλν γηα επηθαλεηαθή/εξγαιεηαθή δηάδξαζε (technical interactivity) αιιά γηα νπζηαζηηθή, παηδαγσγηθή δηαδξαζηηθφηεηα (pedagogic interactivity) (Smith et al Glover et al. 2005). Σνλ αμηνπνηεί πεξίπνπ φπσο θαη έλαλ βηληενπξνβνιέα ή σο έλα ινγηζκηθφ θιεηζηνχ ηχπνπ. Οη καζεηέο θαη νη καζήηξηεο παξακέλνπλ παζεηηθνί δέθηεο ηεο γλψζεο θαη, αθφκα θαη φηαλ εκπιέθνληαη ζηελ επίιπζε αζθήζεσλ θιεηζηνχ ηχπνπ, απνθηνχλ κεραληζηηθέο γλψζεηο, πνπ πνιχ απέρνπλ απφ ζχγρξνλεο επηζηεκνληθέο αλαδεηήζεηο. Σν θπξηφηεξν φκσο κεηνλέθηεκα είλαη φηη κπνξεί λα εληζρπζεί κηα αηέξκνλε πξνβνιή πνιπκεζηθνχ πιηθνχ 82 θαη λα ππνβαζκηζηεί ε γιψζζα ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ, θάηη πνπ είλαη ηδηαίηεξα επηθίλδπλν γηα ηε ζρνιηθή πνξεία ησλ παηδηψλ θαη θπξίσο ησλ πην «αδχλαησλ» ζε επηδφζεηο καζεηψλ. Δπνκέλσο, ε εηζαγσγή ησλ ΓΠ ζε έλα ηέηνην πιαίζην κπνξεί λα έρεη νξηζκέλεο ζεηηθέο ζπλέπεηεο, αλ αμηνπνηεζεί κε γλψζε θαη κέηξν, αιιά ε δηδαζθαιία εμαθνινπζεί λα παξακέλεη παξαδνζηαθή. Απηνχ ηνπ είδνπο ε αμηνπνίεζε ησλ ΓΠ εληζρχεη ηνλ θπξίαξρν ξφιν ηνπ δαζθάινπ θαη ηνλ παζεηηθφ ξφιν ησλ καζεηψλ. Δίλαη ζαλ λα ιέκε ζηνπο καζεηέο καο: «θάηζε ήζπρα, 83 δεο θαη κάζε», φηαλ γλσξίδνπκε φηη 82 Οη Smith et al. (2005, 97) ζεκεηψλνπλ άιισζηε φηη ηα νθέιε ηεο πνιπκεζηθήο θαη πνιπηξνπηθήο δηδαζθαιίαο δελ πξέπεη λα ζεσξνχληαη απηνλφεηα, θαζψο ε νπηηθνπνίεζε δελ νδεγεί σο εθ ζαχκαηνο ζηελ θαηαλφεζε αλ δελ εληάζζεηαη ζε απνηειεζκαηηθφ παηδαγσγηθφ ζρεδηαζκφ. 83 Ο θίλδπλνο λα ζεσξεζεί ν ΓΠ σο έλα επηπιένλ ςεθηαθφ εχξεκα (gadget) πνπ έρεη πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο «λα θξαηάεη ηα παηδηά ήζπρα» είλαη ππαξθηφο, αλ δελ ππάξρεη ζαθέο ζρέδην νπζηψδνπο αμηνπνίεζήο ηνπ απφ ηνλ δάζθαιν.

258 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ γηα λα κάζεη ην παηδί ρξεηάδεηαη εκπινθή, αλάιεςε πξσηνβνπιίαο, νπζηαζηηθή ζηήξημε απφ ηνλ δάζθαιν, φηαλ έρεη δπζθνιία, θαη ζπλεξγαζία κε ηα άιια παηδηά. Β. Αμηνπνίεζε ζε πην θαηλνηόκεο κνξθέο δηδαζθαιίαο Ο ΓΠ δίλεη επθαηξίεο ζε εθπαηδεπηηθνχο λα θηλεζνχλ θαη ζε πην ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο. 84 ηελ παξνχζα ελφηεηα ζα παξαζέζνπκε θάπνηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα δηδαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ θηλνχληαη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε Νενειιεληθή γιώζζα πσο πξναλαθέξζεθε, ν ΓΠ έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα πξνβάιιεη νηηδήπνηε δείρλεη θαη έλαο ππνινγηζηήο, επνκέλσο θαη θείκελα κέζσ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ ή ηνπ Πξνγξάκκαηνο Παξνπζηάζεσλ (π.ρ. PowerPoint). Ο εθπαηδεπηηθφο, θηλνχκελνο ζε κηα θεηκελνθεληξηθή παξάδνζε, έρεη ηελ επρέξεηα λα πξνβάιιεη θείκελα απφ ζπγθεθξηκέλα θεηκεληθά είδε (genres) θαη λα ζπδεηήζεη/αλαδείμεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο κε ηε βνήζεηα ησλ εξγαιείσλ πνπ παξέρεη ν ΓΠ θαη κέζσ ηεο ζπδήηεζεο κε ηα παηδηά. Δπηζεκάλακε ζηελ πξνεγνχκελε εθδνρή φηη εάλ, γηα παξάδεηγκα, έλαο εθπαηδεπηηθφο έρεη λα δηδάμεη ην θεηκεληθφ είδνο ηεο πεξίιεςεο, ζην πιαίζην παξαδνζηαθψλ κνξθψλ δηδαζθαιίαο κπνξεί λα πξνβάιεη έλα αληίζηνηρν θείκελν θαη λα αλαδείμεη ηα θεηκεληθά ηνπ ζηνηρεία (δνκηθά-γξακκαηηθά-ιεμηινγηθά) ρξεζηκνπνηψληαο ρξσκαηηζκφ (highlighting), ψζηε λα γίλνπλ πεξηζζφηεξν εκθαλή. Πξφθεηηαη φκσο γηα απιή νπηηθνπνίεζε. Μηα πην δπλακηθή νπηηθή είλαη ηα παηδηά, αθνχ αζρνιεζνχλ κε ηελ παξαγσγή ελφο θεηκεληθνχ είδνπο, λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνλ ΓΠ γηα ηελ πξνβνιή θαη ζπδήηεζε ηνπ θεηκέλνπ ηνπο, ζχκθσλα κε ηελ πξνηεηλφκελε δξαζηεξηφηεηα ζην θεθάιαην 3.2 "Πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ: Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ" (Δλφηεηα ΗΗΗ). πσο είδακε εθεί, ζην πιαίζην απηφ ηα παηδηά εηζεγνχληαη θαη ππνζηεξίδνπλ ηηο γισζζηθέο επηινγέο ηνπο θαη γίλεηαη ζπδήηεζε κε φιε ηελ ηάμε Γηα ηνλ φξν «ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο» βι. Δλφηεηα Η, θεθ ην ίδην θεθάιαην επηζεκάλακε παξάιιεια ηελ ςεπδαίζζεζε πνπ θαιιηεξγείηαη πσο ε πηνζέηεζε θαη κφλν ησλ θεηκελνγξάθσλ ζα έρεη ζεκαληηθέο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ, ιφγσ ησλ επθνιηψλ ζηνλ πεηξακαηηζκφ, θαζψο ε έξεπλα έρεη δείμεη κε ζαθήλεηα φηη δελ έρεη ηφζε κεγάιε ζεκαζία ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, φζν άιιεο παξάκεηξνη, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ε ζπζηεκαηηθφηεηα κε ηελ νπνία αληηκεησπίδεηαη ε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ. πλήζσο, παξά ηηο ηερληθέο επθνιίεο, νη δηνξζψζεηο ησλ καζεηψλ ζε ςεθηαθά θείκελα γίλνληαη ζε επίπεδν κηθξνδνκήο.

259 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ επεμεξγαζία απηή ηνπ θεηκέλνπ ησλ παηδηψλ (γηα κηα εθηελή πεξηγξαθή βι. Υαξαιακπφπνπινο θαη Υαηδεζαββίδεο 1997) κπνξεί λα είλαη πνιχ απνηειεζκαηηθή, αθνχ ν ΓΠ δηεπθνιχλεη ηηο αιιαγέο, ηηο επηζεκάλζεηο, ηε ζπγγξαθή ελψπηνλ φιεο ηεο ηάμεο θηι. Καζψο ν καζεηήο έρεη ηελ επρέξεηα ηεο αιιαγήο ηνπ θεηκέλνπ ηνπ άκεζα ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ (απφ ιέμεηο σο θαη Νενειιεληθή Γιψζζα: Ο καζεηήο ή νκάδα καζεηψλ πξνβάιινπλ ην θείκελφ ηνπο ζηνλ ΓΠ θαη αηηηνινγνχλ ηηο γισζζηθέο ηνπο επηινγέο σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο ζην θεηκεληθφ είδνο πνπ παξήγαγαλ. Πξνζζέηνπλ ζε κνξθή ζρνιίνπ ηηο παξαηεξήζεηο ζπκκαζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθνχ θαη πξνρσξνχλ ζηηο απαξαίηεηεο αιιαγέο. παξαγξάθνπο), δελ ππάξρεη ν θφβνο ηνπ ιάζνπο, θαζψο ζα κπνξεί λα πάξεη ξίζθα θαηά ηε ζπγγξαθή θαη ζηε ζπλέρεηα λα αζθεζεί ζηε δηφξζσζε θαη αλαζεψξεζή ηνπ, κε ηελ αξρηθή βνήζεηα απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ θαη ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Τπάξρεη, σζηφζν, ν θίλδπλνο απηή ε δξαζηεξηφηεηα λα κεηαηξαπεί θαη ζε κηα ζηαηηθή δηαδηθαζία, θαηά ηελ νπνία ν δάζθαινο αμηνπνηψληαο ειάρηζηα παηδηά (ηνπο θαινχο καζεηέο) ζα ππαγνξεχεη ην «ζσζηφ» θαη ζα ππνδεηθλχεη ην ιάζνο (γηα κηα θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο αληίιεςεο φηη ηα Πξνγξάκκαηα Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ κπνξνχλ απηνκάησο λα βειηηψζνπλ ηελ παξαγσγή ιφγνπ ησλ καζεηψλ/ηξηψλ βι. Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3.2 Πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ: Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ). Είναι προφανζσ ότι θ αξιοποίθςθ του ΔΡ ςτο πλαίςιο τθσ επεξεργαςίασ του λόγου των μακθτϊν και τθσ παραγωγισ γραπτοφ λόγου ωσ διαδικαςίασ 86 απαιτεί χρόνο, επομζνωσ και διαφορετικι λογικι για αυτό που λζγεται «διόρκωςθ» του γραπτοφ λόγου και ακολουκείται ςυνικωσ ςτο ελλθνικό ςχολείο. Δεν πρόκειται για απλι επιςτροφι των κειμζνων με λίγα ςχόλια και κάποιεσ διορκϊςεισ ςτο κείμενο. Είναι μια διαδικαςία περιςςότερο όμωσ ουςιϊδθσ και αποτελεςματικι. Στισ περιπτϊςεισ αυτζσ ο δάςκαλοσ δεν πρζπει να αποτιμάει μόνο τον χρόνο που αφιζρωςε, αλλά και τα μακθςιακά αποτελζςματα που προκφπτουν. Απφ ηερληθή άπνςε ε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο ιφγνπ κπνξεί λα γίλεη θαηά κφλαο ή θαηά νκάδεο, αλ νη καζεηέο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα γξάςνπλ ηα θείκελά ηνπο ζε ππνινγηζηέο. Θα κπνξνχζε επίζεο λα έρνπλ γξάςεη κέξνο ηνπ θεηκέλνπ ζην 86 Γηα ην «γξάςηκν σο δηαδηθαζία» βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ.2.2 Ζ έληνλε επηζηεκνληθή δχκσζε ζηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη 1980 θαη νη ζπλέπεηέο ηεο ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ

260 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζπίηη θαη λα αμηνπνηεζεί απηφ γηα θνηλή ζπδήηεζε ζηελ ηάμε, πξνθεηκέλνπ λα εμνηθνλνκεζεί ρξφλνο. Πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε ηνπ δεκηνπξγηθνχ ξφινπ ησλ καζεηψλ, νη νπνίνη δελ παξαθνινπζνχλ απιψο ηνλ δάζθαιν, αιιά εκπιέθνληαη δεκηνπξγηθά ζηελ παξαγσγή ηεο ζρνιηθήο γλψζεο, κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πνηθίια άιια πεξηβάιινληα. Ζ αμηνπνίεζε π.ρ. ησλ πξνγξακκάησλ παξνπζίαζεο (φπσο ην PowerPoint) γηα ηελ παξνπζίαζε ησλ εξγαζηψλ ησλ παηδηψλ θαη ηε ζπδήηεζή ηνπο είλαη θάηη παξφκνην. Μπνξνχλ επίζεο λα αμηνπνηεζνχλ ηα ψκαηα Κεηκέλσλ θαη ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά. Σα παηδηά, γηα παξάδεηγκα, αλαιακβάλνπλ λα δηεξεπλήζνπλ έλα γισζζηθφ θαηλφκελν ζηα ψκαηα Κεηκέλσλ ή ζηα ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη παξνπζηάδνπλ ηελ εξγαζία ηνπο ζηελ ηάμε. ην πιαίζην ηεο παξαδνζηαθήο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο, ην ειεθηξνληθφ ιεμηθφ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί γηα ηε γισζζηθή εμνκάιπλζε ελφο δνζκέλνπ θεηκέλνπ. ε κηα πην ζχγρξνλε πξνζέγγηζε σζηφζν, ε αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ δε ζα πεξηνξηζηεί ζηελ ηππηθή αλαδήηεζε ηνπ νξηζκνχ ελφο ιήκκαηνο. Αληίζεηα, ε πξνζηηζέκελε αμία ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε (κε ηηο δπλαηφηεηεο παξάιιειεο θαη ζχλζεηεο αλαδήηεζεο) (βι. εηθφλεο 39 & 40) εληάζζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζην πιαίζην ηεο θξηηηθήο γισζζηθήο επίγλσζεο. ηελ επφκελε ελφηεηα (Δλφηεηα IV, θεθ. 5.1 Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ γηα ηελ απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηε γιψζζα) ζα παξνπζηαζηνχλ αλαιπηηθφηεξα νη δπλαηφηεηεο ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ θαη ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο γισζζνδηδαθηηθψλ πεξηβαιιφλησλ ζην πιαίζην ηεο θξηηηθήο γισζζηθήο επίγλσζεο, εδψ παξαηίζεληαη ελδεηθηηθά θάπνηα παξαδείγκαηα: Καηά ηε δηδαζθαιία ηεο ελφηεηαο 5 ζηελ Α Γπκλαζίνπ ζα κπνξνχζαλ λα δηεξεπλεζνχλ ηα γισζζηθά δάλεηα γχξσ απφ ηελ ηέρλε ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ: Οη καζεηέο/ηξηεο επηζθέπηνληαη ηελ Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα ( λέα ειιεληθή: εξγαιεία: ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη κέζα απφ ηε ζχλζεηε αλαδήηεζε ηνπ Λεμηθνχ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο αλαδεηνχλ ιεμηιφγην πνπ αλήθεη ζην ζεκαηηθφ πεδίν «Κηλεκαηνγξάθνο» θαη εληνπίδνπλ πνηεο είλαη νη δαλείζηξηεο γιψζζεο. ηε ζπλέρεηα αλαδεηνχλ ηνπο ιφγνπο ηνπ δαλεηζκνχ απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο γιψζζεο. Απηή ε δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο αθφξκεζε γηα δηαζεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξία ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ. Μηα άιιε δπλαηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο, αθνχ ζπγθεληξψζνπλ ηα ιήκκαηα πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ ζην θαιάζη ηνπο, λα αλαδεηήζνπλ απζεληηθέο ρξήζεηο ηεο θάζε ιέμεο ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη λα ηηο δηαθξίλνπλ π.ρ. ζε θπξηνιεθηηθέο θαη κεηαθνξηθέο. Μηα αλάινγε αιιά πην δεκηνπξγηθή δξαζηεξηφηεηα αθνινπζεί αληίζηξνθε, επαγσγηθή, πνξεία: δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα ζπληάμνπλ ην εξκήλεπκα ηεο ιέμεο «θηλεκαηνγξάθνο», αθνχ ζπγθεληξψζνπλ παξαδείγκαηα ρξήζεο ηεο ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ. ηε ζπλέρεηα αλαδεηνχλ ηε ιέμε ζην ιεμηθφ θαη ζπγθξίλνπλ ηνπο δχν νξηζκνχο.

261 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δηθφλα 39: Παξάιιειε αλαδήηεζε ζηα ιεμηθά ηεο Πχιεο. Δπηζεκαίλεηαη ε δπλαηφηεηα «Απνζηνιή ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ» Δηθφλα 40: Ζ ζχλζεηε αλαδήηεζε ηνπ ΛΚΝ Με ηνπο ΓΠ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα παξνπζηάζνπλ ηελ φιε δηαδηθαζία πνπ αθνινχζεζαλ, λα ζπγθξνηήζνπλ ηε δνπιεηά ηνπο ζε έλα θείκελν ζε Πξφγξακκα Παξνπζίαζεο (π.ρ. PowerPoint, Impress), φπνπ ζα αλαδεηθλχνπλ ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο θηι. ηελ πεξίπησζε απηή ν ΓΠ γίλεηαη έλα εξγαιείν κάζεζεο, κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε θάζε θάζε ηεο δηδαζθαιίαο, αλάινγα κε ην ηη ζέιεη ν δάζθαινο λα αλαδείμεη, θαη ν ξφινο ησλ παηδηψλ είλαη δεκηνπξγηθφο πξσηαγσληζηηθφο. Αξραία ειιεληθά από πξσηόηππν Καηά ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία ηεο κεηάθξαζεο ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα έρεη ην αξραίν θείκελν ζηελ νζφλε θαη απφ θνηλνχ κε ηα παηδηά λα επηρεηξείηαη λα γξαθεί ε κεηάθξαζε (ζχκθσλα κε ην ηζρχνλ δηδαθηηθφ πξφηππν). Πνιχ πην δεκηνπξγηθφ,

262 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ σζηφζν, ζα ήηαλ, κε βάζε ην πξφηππν γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ, ηα παηδηά (ην θαζέλα μερσξηζηά ή ρσξηζκέλα ζε νκάδεο) λα πξνβάινπλ ζηνλ ΓΠ ηε κεηαθξαζηηθή επηινγή ηνπο θαη πάλσ ζηηο επηινγέο απηέο λα γίλεηαη αλαιπηηθή ζπδήηεζε, λα εηζάγνληαη ζρφιηα, λα γίλνληαη δεζκνί κε άιια θείκελα θηι. Καηά ηε ζπδήηεζε απηή αμηνπνηνχληαη κε ιεηηνπξγηθφ θαη δεκηνπξγηθφ ηξφπν γλψζεηο γξακκαηηθήο, ζπληαθηηθνχ, ιεμηινγίνπ θηι. πλδέεηαη, επίζεο, δπλακηθά ε δηδαζθαιία ηεο λέαο κε απηή ηεο αξραίαο ζην πιαίζην ηεο κεηαθξαζηηθήο δηαδηθαζίαο. Δπηπιένλ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο αλνηρηψλ πεξηβαιιφλησλ (πνπ πεξηέρνπλ ζψκαηα Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία: ηνλ ΓΠ πξνβάιινληαη δχν δφθηκεο κεηαθξάζεηο θαη ην αξραίν θείκελν, ψζηε κέζα απφ ηε ζχγθξηζε θαη ηελ θξηηηθή ησλ θεηκέλσλ θαη ιεμηθά), είηε γηα κηα πην δεκηνπξγηθή γισζζηθή δηεξεχλεζε κέζσ επαγσγηθνχ ηχπνπ δξαζηεξηνηήησλ (βι. ζρεηηθφ ζελάξην αμηνπνίεζεο πκθξαζηηθνχ Πίλαθα ζηελ Δλφηεηα V, θεθ. 3.) είηε κεηαθξαζηηθψλ επηινγψλ λα γηα αλαβάζκηζε ηεο ζρνιηθήο κεηαθξαζηηθήο αλαδεηθλχεηαη ε ζχλδεζε κεηάθξαζεο θαη εξκελείαο. δηαδηθαζίαο κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο πνιιαπιψλ δφθηκσλ κεηαθξάζεσλ γηα θξηηηθή ζχγθξηζε θαη επηινγή. 87 Αξραία ειιεληθά από κεηάθξαζε Αο δνχκε έλα παξάδεηγκα αμηνπνίεζεο ΓΠ ζηε δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο γξακκαηείαο ζε κεηάθξαζε ζην Γπκλάζην: Καηά ηε δηδαζθαιίαο ηεο Οδχζζεηαο (Α Γπκλαζίνπ) κία εθπαηδεπηηθφο ζπλήζσο κνίξαδε ζηνπο καζεηέο έλα ρξνλνδηάγξακκα κε ηελ εμέιημε ηεο πινθήο ηνπ έπνπο. Φέηνο απνθάζηζε λα αμηνπνηήζεη ζην κάζεκα ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα, ψζηε φρη κφλν λα θεληξίζεη ην ελδηαθέξνλ αιιά λα εκπιέμεη ελεξγά ηνπο καζεηέο ζε απηήλ ηε δηαδηθαζία θαη λα ελζαξξχλεη ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ. Έηζη, αληί λα δψζεη έηνηκν ρξνλνινγηθφ πίλαθα, αλέζεζε ζε νκάδεο καζεηψλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα δηαδξαζηηθή ρξνλνγξακκή, κε ελζσκαησκέλν πνιπκεζηθφ ηεο επηινγήο ηνπο (κε αηηηνινγεκέλε αμηνιφγεζε).* Σνπο ελζάξξπλε επηπιένλ λα αλαζπλζέηνπλ ζε θάζε 87 Γηα ηελ παηδαγσγηθή αμία ηεο αμηνπνίεζεο πνιιαπιψλ δφθηκσλ κεηαθξάζεσλ ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ βι. θαη ηε ζρεηηθή ππν-ελφηεηα «Δλδνγισζζηθή κεηάθξαζε» ζηελ ελφηεηα Αξραία Διιεληθή ηεο Πχιεο γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα (

263 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κάζεκα ηε ρξνλνγξακκή, ψζηε λα θαλεξψλνληαη ζηε κία πεξίπησζε νη ζρέζεηο αηηίνπ-αηηηαηνχ θαη ζηελ άιιε ε δηαζάιεπζε ηεο ρξνλνινγηθήο ηάμεο απφ ηελ νκεξηθή αθήγεζε (εγθηβσηηζκφο). *ζην δηαδίθηπν πξνζθέξνληαη αλνηρηά ινγηζκηθά ή πιαηθφξκεο κε απηέο ηηο δπλαηφηεηεο, φπσο: Δηθφλα 41: Γεκηνπξγίαο ρξνλνγξακκήο ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο κε ην πξφγξακκα Dipity Γεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο γξακκαηείαο ζπληζηά, επίζεο, ε αμηνπνίεζε ησλ ηερλνινγηθψλ δπλαηνηήησλ ησλ πνιπκέζσλ γηα πνιχπιεπξν θσηηζκφ ηνπ θεηκέλνπ (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 3). Αληί γηα απιή πξνβνιή επνπηηθνχ πιηθνχ γηα παξάδεηγκα, ε εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα νξγαλψζεη νκαδνζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο παξάιιειεο πξνζέγγηζεο έξγσλ ηεο ΑΔ ινγνηερλίαο θαη ηέρλεο, γηα λα κπνξέζνπλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη καζεηέο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο εηθαζηηθήο αθήγεζεο ζε ζρέζε κε ηε γισζζηθή αθήγεζε. [Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ζα κπνξνχζε λα αμηνπνηήζεη αλνηρηά πεξηβάιινληα φπσο tε βάζε αξραηνινγίαο θαη ηέρλεο ηνπ Πεξζέα ( (βι. θαη ην δηδαθηηθφ ζελάξην 3.4 «Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε, απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιεληζηηθή επνρή ζηελ Δλφηεηα V)]. Νενειιεληθή ινγνηερλία Ζ ίδηα ζηξαηεγηθή κπνξεί λα αθνινπζεζεί θαηά ηε δηδαζθαιία φρη κφλν ηεο αξραίαο αιιά θαη ηεο λενειιεληθήο γξακκαηείαο. χκθσλα θαη κε ην ΓΔΠΠ, «ε ινγνηερλία σο κάζεκα ζπληζηά εηδηθήο πνηφηεηαο κνξθσηηθφ αγαζφ πνπ απνζθνπεί φρη ηφζν ζηελ παξνρή γλψζεσλ φζν ζηε δηακφξθσζε ζηάζεσλ θαη ζπζηήκαηνο αμηψλ κε ηελ

264 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θαιιηέξγεηα ηεο επαηζζεζίαο, ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο εκπεηξίαο θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θαληαζίαο πνπ παξέρεη ζηνλ καζεηή ην ινγνηερληθφ θείκελν». Ζ δεκηνπξγηθή ρξήζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο κπνξεί λα δψζεη επθαηξίεο γηα αλαλέσζε ηνπ καζήκαηνο πξνο ηελ θαηεχζπλζε αθελφο ηεο ελεξγεηηθήο εκπινθήο κε ην ίδην ην θείκελν, αθεηέξνπ ηεο αλάπηπμεο ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 4). Πέξα απφ ην παξάδεηγκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ πνιπκέζσλ γηα ηελ αλάδεημε ηεο ζπλνκηιίαο ησλ ηερλψλ, ζεκεηψλνπκε θαη θάπνηεο άιιεο ελδεηθηηθέο πξνηάζεηο δηδαζθαιίαο: Ο ΓΠ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί γηα ηε ζπλεξγαηηθή θαηαζθεπή ελφο ελλνηνινγηθνχ/λνεηηθνχ ράξηε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ (π.ρ. κε ην ειεχζεξν ινγηζκηθφ CmapTools < πνπ επηηξέπεη ηελ θαηαζθεπή δπλακηθψλ ελλνηνινγηθψλ ζπλδέζεσλ αιιά θαη ηελ πξνζζήθε πνιπκεζηθνχ πιηθνχ), φπνπ ζα αλαδεηθλχεηαη ε δνκή ηνπ θεηκέλνπ, ηα ζεκαηηθά θέληξα, νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ πξνζψπσλ, ε εμέιημε ηεο πινθήο θηι. αιιά θαη ε δπλαηφηεηα ρεηξηζκνχ θαη αλαδηάηαμήο ηνπο, νη ξαθέο δειαδή πνπ ζπγθξαηνχλ ηνλ ηζηφ ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε ελλνηνινγηθή ραξηνγξάθεζε δε ρξεζηκνπνηείηαη κφλν σο επνπηηθφ εξγαιείν αιιά σο γλσζηηθφ εξγαιείν γηα ηελ νηθνδφκεζε ελλνηψλ θαη γλψζεο ζε άκεζε εκπινθή κε ην θείκελν θαη, ηαπηφρξνλα, σο κέζν επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγήο ηδεψλ. Σα δηαδξαζηηθά εξγαιεία ηνπ ΓΠ δίλνπλ, επίζεο, ηε δπλαηφηεηα κηαο παηγληψδνπο κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ πνπ πξνβάιιεηαη ζηελ νζφλε (ή ζε πνιιαπιά ηκήκαηα ηεο νζφλεο), π.ρ. κπνξνχλ λα γίλνπλ αληηθαηαζηάζεηο ιέμεσλ ή θξάζεσλ θαη άιια «δνκηθά παηρλίδηα» πνπ αλαδεηθλχνπλ ηνπο ζεκαηηθνχο θαη εθθξαζηηθνχο θψδηθεο ηνπ θεηκέλνπ (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 4.2). Καη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, φπσο θαη ζε πνιιέο άιιεο, δελ πξέπεη λα καο δηαθεχγεη φηη βαζηθνί ζηφρνη ηεο δηδαζθαιίαο ηεο ινγνηερλίαο είλαη ε απφιαπζε ηνπ θεηκέλνπ, ε αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα θαη ε θηιαλαγλσζία. Έηζη, αλάινγεο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο ζα πξέπεη λα αθνινπζνχληαη κε γλψζε θαη κέηξν. Οη ζπκθξαζηηθνί πίλαθεο ιέμεσλ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ελζαξξχλνληαο ηελ εκπινθή ησλ καζεηψλ/ηξηψλ κε ην ινγνηερληθφ θείκελν, θαζψο νη καζεηέο/ηξηεο κπνξνχλ λα δηεξεπλήζνπλ γισζζηθά θαη πθνινγηθά θαηλφκελα, κνηίβα θαη ζέκαηα, θαη γεληθφηεξα λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηνλ ινγνηερληθφ ιφγν κέζα απφ ελαιιαθηηθέο δηαδξνκέο. Βι. ζρεηηθά Δλφηεηα IV, θεθ Ιζηνξία Ζ εηζαγσγή δηαδξαζηηθψλ ζπζηεκάησλ δηδαζθαιίαο ζην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζχγρξνλε δηδαθηηθή ηνπ καζήκαηνο πνπ δίλεη έκθαζε ζηε δηεξεπλεηηθή ηζηνξηθή κάζεζε, 88 κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αλαλέσζε ηνπ καζήκαηνο 88 πσο ήδε αλαθέξζεθε ζην θεθ. 5. ΣΠΔ θαη δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο ηεο Δλφηεηαο ΗΗΗ, ζηφρνο δελ είλαη λα κεηαηξαπεί ν καζεηήο ζε «ηζηνξηθφ εξεπλεηή» αιιά λα θαηαλνήζεη ηηο αξρέο ηηο ηζηνξηθήο

265 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θαη ζε κεηαηφπηζε απφ ηελ έκθαζε ζηελ εθκάζεζε δεδνκέλσλ ζηελ έξεπλα ηζηνξηθψλ εξσηεκάησλ κφλν εθφζνλ ε δηδαζθαιία ππεξβεί ην ηζρχνλ δηδαθηηθφ πξφηππν. Απηφ βέβαηα είλαη θάηη πνπ ζα γίλεη ζηαδηαθά, κε ηελ νινέλα θαη κεγαιχηεξε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν εξγαζίαο. Μηα δξαζηεξηφηεηα πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη κεηαβαηηθά, ζε κηα ελδηάκεζε ινγηθή κεηαμχ ηνπ ηζρχνληνο δηδαθηηθνχ πξνηχπνπ θαη ησλ ζχγρξνλσλ πξνζεγγίζεσλ, είλαη ε παξαθάησ: Ζ θαζεγήηξηα ηζηνξίαο Μ.Π., ε νπνία, φπσο είδακε πξνεγνπκέλσο, ρξεζηκνπνίεζε αξρηθά ηνλ ΓΠ γηα λα δείμεη βίληεν θαη PowerPoint ζηελ ηάμε θαη γηα ιχζεηο αζθήζεσλ, απνθαζίδεη λα πξνρσξήζεη ζε πην απαηηεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Έηζη, ζηελ επφκελε ελφηεηα ηνπ καζήκαηνο γηα ηνλ «Κπθιαδηθφ πνιηηηζκφ» αμηνπνηεί ηνλ ΓΠ γηα λα πεξηεγεζεί ε ηάμε εηθνληθά ζηηο ζπιινγέο ηνπ Μνπζείνπ Κπθιαδηθήο Σέρλεο. ην ηέινο ηεο εηθνληθήο πεξηήγεζεο ζέηεη εξσηήκαηα κε ζηφρν ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο ηζηνξηθήο θαληαζίαο ησλ παηδηψλ, φπσο: ηη κπνξνχκε λα θαληαζηνχκε γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ απηά ηα αληηθείκελα; Πψο θαη γηαηί επέιεγαλ ην πιηθφ θαηαζθεπήο ηνπο; Γηαηί ππήξραλ ηφζα δηαθνξεηηθά ζρήκαηα αγγείσλ; Πξνθεηκέλνπ φκσο λα εκπιέμεη πην ελεξγά ηνπο καζεηέο θαη ηηο καζήηξηεο, ηνπο αλαζέηεη ηελ εμήο εξγαζία: ηα παηδηά εξγάδνληαη ζε νκάδεο αξραηνιφγσλ-κνπζεηνιφγσλ πξνθεηκέλνπ λα επηιέμνπλ νξηζκέλα αληηθείκελα γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ην δηθφ ηνπο εηθνληθφ κνπζείν (αμηνπνηψληαο ηα δηαδξαζηηθά εξγαιεία) κε δηαθνξεηηθή ζεκαηηθή αλά νκάδα (π.ρ. θπθιαδηθή ζξεζθεία, θαζεκεξηλή δσή θηι.), λα δεκηνπξγήζνπλ πεξηγξαθηθέο ιεδάληεο γηα ηα αληηθείκελα απηά αμηνπνηψληαο ηα εξγαιεία ηνπ ΓΠ θαη λα ζπληάμνπλ έλα θείκελν πεξηήγεζεο ζην κνπζείν ηνπο, ην νπνίν ζα αλαξηήζνπλ ζηνλ ΓΠ σο νδεγφ γηα ηηο άιιεο νκάδεο. Έλα άιιν παξάδεηγκα ζα κπνξνχζε λα είλαη ην πέξαζκα απφ ηελ επίδεημε ραξηψλ σο ζπλνδεπηηθνχ επνπηηθνχ πιηθνχ ζηελ εξγαζία κε δηαδξαζηηθνχο ράξηεο, απφ ηνπο νπνίνπο πξέπεη νη καζεηέο/ηξηεο λα αληιήζνπλ δεδνκέλα γηα λα νδεγεζνχλ επαγσγηθά ζε ζπκπεξάζκαηα. 89 Μηα ηέηνηα δπλαηφηεηα δπλακηθήο νπηηθνπνίεζεο κε άκεζν ρεηξηζκφ ησλ δεδνκέλσλ πξνζθέξεη ην ινγηζκηθφ ηνπ δηαδξαζηηθνχ ηζηνξηθνχ έξεπλαο. Πξβι. θαη Γεκαξάθε 2002, ζεκ. 15: «Οη ζθνπνί ηεο ζρνιηθήο δηεξεχλεζεο θαη ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο είλαη δηαθνξεηηθνί θαη ε γλσζηηθή ππνζηήξημε πνπ ρξεηάδεηαη ν καζεηήο απαηηεί ηδηαίηεξε κειέηε θαη ζρεδηαζκφ». Μεξηθνί απφ ηνπο ηξφπνπο απηήο ηεο γλσζηηθήο ππνζηήξημεο αλαπηχζζνληαη ζην 5.3 Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο 89 Πξβι. Γεκαξάθε 2002, 389: «Ζ παηδαγσγηθή αμία ηεο ρξήζεο ινγηζκηθνχ γηα ηε δεκηνπξγία αλαπαξαζηάζεσλ δελ έγθεηηαη θπξίσο ζηελ επνπηηθφηεηά ηνπο. [ ] Παξφιν πνπ ε δπλαηφηεηα ησλ αλαπαξαζηάζεσλ λα δίλνπλ νπηηθή ππφζηαζε ζε αθεξεκέλεο έλλνηεο, θάλνληάο ηεο έηζη πξνζηηέο ζηνπο καζεηέο, είλαη ζεκαληηθή, απηφ πνπ θπξίσο δηαθνξνπνηεί ηηο λέεο ηερλνινγίεο απφ ηα παξαδνζηαθά κέζα είλαη ν δπλακηθφο ραξαθηήξαο ησλ αλαπαξαζηάζεσλ, δειαδή νη δπλαηφηεηεο δφκεζεο θαη ρεηξηζκνχ πνπ πξνζθέξνπλ ζηνπο καζεηέο».

266 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ άηιαληα «Centennia» (κε έκθαζε ζηελ νπηηθνπνίεζε ησλ ζπλνξηαθψλ αιιαγψλ ηεο δεχηεξεο ρηιηεηίαο κ.υ.) ή ην ινγηζκηθφ «Πεξηπιάλεζε ζηνλ Υψξν-Υξφλν». Μηα ελδεηθηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ζπλνδεχεη ην πξψην είλαη ε παξαθάησ: Γξαζηεξηόηεηα 1 ψξα (Β Γπκλαζίνπ) πσο γλσξίδεηο, νη ηαπξνθνξίεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηνλ 11ν έσο ηνλ 13ν αηψλα. α) Δληφπηζε ζηνλ ράξηε πνηα ήηαλ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξψηεο ζηαπξνθνξίαο φζνλ αθνξά ζηηο εδαθηθέο αλαθαηαηάμεηο. β) χγθξηλε ηελ πξψηε θαη ηελ ηειεπηαία ζηαπξνθνξία κε βάζε ηνπο ράξηεο. Πνηα δηαθνξά δηαθξίλεηο κεηαμχ ησλ δχν ζηαπξνθνξηψλ ζε φ,ηη αθνξά ζηελ θαηάιεμή ηνπο; Δπηπιένλ, κπνξνχλ λα ζρεδηαζηνχλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηηξέπνπλ ζηα παηδηά λα επέκβνπλ ζηνλ ράξηε πξνζζέηνληαο, ιφγνπ ράξε, ηζηνξηθέο/ραξηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο, ραξάζζνληαο πνξείεο θηι. Φπζηθά θαη πάιη πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε εδψ ηε ζεκαζία ηνπ ξφινπ ηνπ θαζεγεηή, ν νπνίνο πξέπεη λα επηιέμεη ηελ θαηάιιειε παηδαγσγηθή πξαθηηθή, ψζηε ν δηαδξαζηηθφο ράξηεο λα κελ θαηαιήμεη απιψο αληηθαηάζηαην ηνπ έληππνπ. Γεληθή ζεώξεζε ηεο αμηνπνίεζεο δηαδξαζηηθώλ ζπζηεκάησλ ζε πην θαηλνηόκεο κνξθέο δηδαζθαιίαο Απηή ε πξνζέγγηζε ηνπ ΓΠ νπζηαζηηθά ελζσκαηψλεη πνιιά ζηνηρεία δηαδξαζηηθφηεηαο. Ο καζεηήο δελ είλαη πιένλ παζεηηθφο δέθηεο αιιά ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηε δεκηνπξγία θεηκέλσλ, ζηελ αλάπιαζε ησλ δηθψλ ηνπ ή άιισλ θεηκέλσλ, κνλνηξνπηθψλ ή πνιπηξνπηθψλ, ζε πνηθίιεο δηεξεπλεηηθέο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ ζπκκεηνρή απηή κπνξεί λα γίλεηαη είηε άκεζα κε ηε ρξήζε ηνπ πίλαθα απφ ηνλ ίδην είηε έκκεζα, π.ρ. κε ηε ζπδήηεζε πάλσ ζε θείκελα πνπ πξνβάιινληαη ζε απηφλ. ε πεξίπησζε πνπ φια ηα παηδηά έρνπλ πξνζσπηθφ ππνινγηζηή θαη είλαη ζπλδεδεκέλα κε ηνπηθφ δίθηπν ζηνλ ππνινγηζηή πνπ ειέγρεη ηνλ ΓΠ, κπνξεί ην θείκελφ ηνπο λα πξνβιεζεί άκεζα ζηνλ πίλαθα γηα επεμεξγαζία απφ θνηλνχ. Βέβαηα, γηα λα ππάξμνπλ ηέηνηνπ είδνπο δηαδηθαζίεο απφ θνηλνχ επεμεξγαζίαο θεηκέλσλ, πξέπεη λα ππάξρεη ην θαηάιιειν θιίκα ζηε ζρνιηθή αίζνπζα, ψζηε ν καζεηήο λα κε ληψζεη σο απεηιή ηελ πξνβνιή ηνπ θεηκέλνπ ηνπ αιιά σο πξφθιεζε γηα ζπδήηεζε.

267 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Απφ ηα αλσηέξσ παξαδείγκαηα πξνθχπηεη φηη ν ΓΠ κπνξεί λα απνβεί Ζ αλνηρηή πιαηθφξκα edusim ( είλαη έλα πεξηβάιινλ ηξηζδηάζηαηεο εκβχζηζεο πνπ βαζίδεηαη ζηηο αξρέο ηνπ επνηθνδνκεηηζκνχ θαη πξννξίδεηαη εηδηθά γηα ρξήζε ζε δηαδξαζηηθνχο πίλαθεο: επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο θαη ηηο καζήηξηεο λα θαηαζθεπάζνπλ εμ νινθιήξνπ έλαλ εηθνληθφ θφζκν. Πψο ζα κπνξνχζακε λα αμηνπνηήζνπκε κηα ηέηνηα δπλαηφηεηα ζηα θηινινγηθά καζήκαηα; Να αλαζθεπάζνπλ ηα παηδηά κηα κπθελατθή θαηνηθία; Να απνδψζνπλ εηθνληθά ηελ θηάζν ηνπ Παπαδηακάληε; Να ζρεδηάζνπλ κηα μελάγεζε ζηα κλεκεία ηεο Δξκνχπνιεο; εξγαιείν δεκηνπξγηθφηεηαο θαη αλαλέσζεο ηεο δηδαζθαιίαο ζηα ρέξηα ελφο δαζθάινπ πνπ ζέιεη λα δψζεη πεξηζζφηεξν ξφιν ζηα παηδηά θαη πνπ αμηνπνηεί ηνλ ρξφλν ηνπ φρη γηα λα θαιχςεη ζειίδεο χιεο αιιά γηα ηελ νπζηαζηηθή κάζεζε. Δίλαη πξνθαλέο φηη κηα ηέηνηνπ είδνπο δηδαθηηθή δηαδηθαζία είλαη πεξηζζφηεξν απαηηεηηθή, αιιά δελ είλαη απαξαίηεην λα γίλνπλ φια ηαπηφρξνλα: ε ζηαδηαθή εμνηθείσζε κε αλάινγνπ ηχπνπ δηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζα βνεζήζεη, ψζηε ζηαδηαθά ε ηάμε λα κεηαηξαπεί ζε θνηλφηεηα δεκηνπξγηθήο κάζεζεο θαη ν ΓΠ ζε έλα εξγαιείν πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Μηα ηέηνηνπ είδνπο δηδαθηηθή ινγηθή απαηηεί απφ ηνλ δάζθαιν λα δηαβάζεη «ηελ χιε» πνπ έρεη λα δηδάμεη πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθά θαη θάζεηα θαη ιηγφηεξν δηεθπεξαησηηθά γξακκηθά. Γ. Αμηνπνίεζε ζηελ θαηεύζπλζε ηνπ θξηηηθνύ θαη λένπ γξακκαηηζκνύ πδεηήζακε ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ ην γεγνλφο φηη ε επξεία δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα έρεη δεκηνπξγήζεη λέα επηθνηλσληαθά θαη θεηκεληθά δεδνκέλα πνπ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ζηα θηινινγηθά καζήκαηα θαη ηδηαίηεξα ζην γισζζηθφ κάζεκα. εκεηψλνπκε θαη πάιη εδψ α) ηελ εκθάληζε ηνπ ππεξθεηκέλνπ, κε ην νπνίν ην θείκελν δνκείηαη ζηνλ ρψξν σο πνιπεπίπεδν θαη δελ απνηειεί κηα γξακκηθή νληφηεηα φπσο ζην ραξηί, ελψ είλαη ηδηαίηεξα εχπιαζην, θαζψο κπνξεί λα ην επεμεξγαζηεί ν θαζέλαο αλά πάζα ζηηγκή, β) ηνλ ξφιν ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο, θαζψο δελ κπνξνχκε λα κηιάκε απιψο γηα γξαθή αιιά γηα ζχλζεζε κε βάζε πνηθίινπο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο (γιψζζα, εηθφλα, ήρνο, βίληεν) γηα ηε δεκηνπξγία ελφο θεηκέλνπ. πσο ήδε ηνλίζηεθε, ηα παηδηά ζα πξέπεη λα αλαγλσξίδνπλ ηα ζπζηαηηθά απηήο ηεο λέαο θεηκεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, λα είλαη ζε ζέζε λα ηελ απνθσδηθνπνηνχλ αιιά θαη λα ηελ παξάγνπλ. ηελ παξνχζα ελφηεηα ζπδεηάκε πψο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ν ΓΠ πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ζην κάζεκα.

268 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε λέσλ θεηκεληθώλ εηδώλ Ο ΓΠ κπνξεί λα αλαδείμεη κε επθνιία ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ελφο πνιπεπίπεδνπ πνιπηξνπηθνχ θεηκέλνπ, κε άιια ιφγηα ηε γξακκαηηθή απηψλ ησλ λέσλ θεηκεληθψλ εηδψλ. Δάλ γηα παξάδεηγκα πάξνπκε κηα ηζηνζειίδα σο αληηπξνζσπεπηηθφ παξάδεηγκα θεηκέλνπ ηνπ Νένπ Γξακκαηηζκνχ, κέζσ ηνπ ΓΠ ν εθπαηδεπηηθφο κε ηε βνήζεηα ησλ καζεηψλ κπνξεί λα αλαδείμεη ηνλ ξφιν ησλ δηαθφξσλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ ζηε ζπγθξφηεζε ηνπ λνήκαηνο, αιιά θαη λα αλαδείμεη ηνλ ξφιν ηεο γιψζζαο. Ζ αλάδεημε απηή κπνξεί λα γίλεη κε απεπζείαο ζεκεηψζεηο πάλσ ζε κηα απνζεθεπκέλε ηζηνζειίδα, θαζψο ν ΓΠ πξνζθέξεη απηή ηε ιεηηνπξγία. Γίλνπκε ζηε ζπλέρεηα (βι. εηθφλα 42) έλα παξάδεηγκα απφ ην βηβιίν ηεο Α Γπκλαζίνπ (2006, ζ ), φπνπ πξνβιέπεηαη ε δηδαζθαιία ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ελφο δηαδηθηπαθνχ θεηκέλνπ. Εικόνα 42 Γελ είλαη δχζθνιν λα βξνχκε ζην δηαδίθηπν ηε ζπγθεθξηκέλε ή θάπνηα άιιε ζειίδα, λα ηελ πξνβάινπκε θαη λα αμηνπνηήζνπκε ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ ΓΠ γηα ππνγξάκκηζε, εηζαγσγή ζρνιίσλ θηι. Ζ δηδαζθαιία καο ζα γίλεη πην επνπηηθή, αιιά ζα θηλείηαη θαηά βάζνο ζηελ πξψηε νπηηθή (δειαδή ζηελ παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο), αθνχ ηα παηδηά απιψο ζα παξαθνινπζνχλ ηε

269 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δηδαζθαιία καο. Μπνξνχκε λα βειηηψζνπκε ηελ εθδνρή απηή, αλαζέηνληαο ζε νκάδεο παηδηψλ λα επηζεκάλνπλ ηα ηδηαίηεξα ζηνηρεία ελφο ηέηνηνπ θεηκέλνπ, θαη λα επηιέμνπκε κηα νκάδα ε νπνία ζα εηζεγεζεί πνηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά εληνπίδεη. Ζ επηινγή απηή είλαη ζαθψο πην δεκηνπξγηθή θαη ζα κπνξνχζε λα γίλεη ζε έλα δεχηεξν ζηάδην, αθνχ πξνεγεζεί θάπνηα εμνηθείσζε ησλ παηδηψλ κε ηε δηαδηθηπαθή θεηκεληθή ηδηαηηεξφηεηα. Ζ νπηηθή απηή είλαη πην θνληά ζηε δεχηεξε αληίιεςε πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ, αιιά αλαδεηθλχεη παξάιιεια θαη ζηνηρεία ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ ζηα νπνία δίλεη ηδηαίηεξε έκθαζε ε παξνχζα ελφηεηα. Κάπνηνο άιινο δάζθαινο κπνξεί λα είλαη πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθφο. Μπνξεί λα αλαζέζεη ζηα παηδηά, αθνχ πξνεγεζεί ε εμνηθείσζε κε ηελ ηδηαηηεξφηεηα ησλ δηαδηθηπαθψλ θεηκέλσλ, λα ζρεδηάζνπλ έλα δηθφ ηνπο λέαο κνξθήο θείκελν, φπσο ζην παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί (βι. εηθφλα 43). Εικόνα 43 Σν θείκελν απηφ είλαη κέξνο ελφο επξχηεξνπ Project, 90 φπνπ ηα παηδηά πξνζπαζνχζαλ λα ζρεδηάζνπλ ηελ πξψηε ζειίδα ελφο ςεθηαθνχ δίζθνπ, πνπ ζα 90 Ζ δαζθάια Σ. Δ. θαη ηα παηδηά ζε κία ηάμε ζρνιείνπ ηεο Θεζζαινλίθεο έζεζαλ σο ζηφρν θαηά ην ζρνιηθφ έηνο λα αιιάμoπλ ηνλ ζρνιηθφ ρψξν, ηφζν ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο φζν θαη έλαλ εζσηεξηθφ αχιην ρψξν (αίζξην), ρξεζηκνπνηψληαο θπξίσο θπηά, ινπινχδηα θαη ζάκλνπο. Ζ πνξεία ηνπ ζρεδίνπ πεξηειάκβαλε ηηο εμήο δηαθξηηέο θάζεηο: 1. ζπιινγή δεδνκέλσλ κε επηζθέςεηο ζε ρψξνπο κε

270 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κνηξαδφηαλ ζηνπο γνλείο. Ζ χπαξμε ελφο ΓΠ ζα δηεπθφιπλε αξθεηά ηελ φιε δηδαθηηθή δηαδηθαζία: ηα παηδηά ζα κπνξνχζαλ λα δείμνπλ θαη λα ππνζηεξίμνπλ ηηο επηινγέο ηνπο, ζα κπνξνχζαλ λα εηζαρζνχλ ζρφιηα θαη πξνηάζεηο γηα βειηηψζεηο θηι. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ε ηάμε απνθηάεη θηλεηηθφηεηα, ε έλλνηα ηνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ δηεπξχλεηαη θαη νη ΣΠΔ γίλνληαη νξγαληθφ κέξνο ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο, αθνχ είλαη θαη νξγαληθφ κέξνο ηεο λέαο επηθνηλσληαθήο καο πξαγκαηηθφηεηαο. ύγθξηζε δηαθνξεηηθώλ ζεκεησηηθώλ ηξόπσλ. Κξηηηθή αλάγλσζε θαη παξαγσγή πνιπηξνπηθώλ θεηκέλσλ Καηά ηε δηδαζθαιία, κπνξεί λα γίλεη ζχγθξηζε ελφο ηξφπνπ (γισζζηθφ θείκελν) κε ηελ αλαπαξάζηαζή ηνπ ζε έλαλ άιινλ ηξφπν (π.ρ. εηθφλα, βίληεν). Χο πνιπηξνπηθφ θείκελν κπνξεί λα ζεσξεζεί θαη έλα βίληεν ή κηα ζηαζεξή εηθφλα απφ βίληεν (screenshot), κε ηε δηθή ηνπ πάληα ηδηαίηεξε γξακκαηηθή (π.ρ. νπηηθή γσλία, δνπκ, εζηίαζε ηνπ θαθνχ). πγθξίλνληαο ηνπο δχν ηξφπνπο αλαπαξάζηαζεο θαη πξνζζέηνληαο ζεκεηψζεηο πάλσ ζηηο εηθφλεο, ηα παηδηά ζα θαηαλνήζνπλ ηελ αλαπαξαζηαηηθή ηδηαηηεξφηεηα ηνπ θάζε ηξφπνπ (εηθφλα, ιφγνο) θαη ηηο επηινγέο πνπ θάλεη ν εθάζηνηε δεκηνπξγφο, έηζη ψζηε λα νδεγεζνχλ θαη ζε κηα θξηηηθή «αλάγλσζε» ησλ πνιπηξνπηθψλ θεηκέλσλ. Ζ θξηηηθή απηή αλάγλσζε ζα κπνξνχζε λα γίλεη ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο θαη κε πιήζνο άιισλ θαζεκεξηλψλ πνιπκεζηθψλ θεηκέλσλ, πξνθεηκέλνπ ηα παηδηά λα αζθνχληαη ζηελ θξηηηθή θαηαλφεζε ηνπ ζχλζεηνπ ζεκεησηηθνχ θφζκνπ πνπ παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα. Αθφκα, θαη ηα ίδηα ηα παηδηά ζα κπνξνχζαλ λα παξάγνπλ πνιπηξνπηθά θείκελα θαη λα ηα παξνπζηάδνπλ κέζσ ηνπ ΓΠ, φπσο είδακε ζην παξάδεηγκα κε ην ζρέδην (project) ησλ παηδηψλ. Ζ δηαθνξά κε ηελ παξνπζίαζε κέζσ ελφο βηληενπξνβνιέα είλαη φηη ζηνλ ΓΠ ηα παηδηά ζα κπνξνχλ λα πξνζζέζνπλ άκεζα νπνηεζδήπνηε πξνηάζεηο ή ζρφιηα θάλνπλ νη ζπκκαζεηέο ηνπο, ψζηε ηειηθά λα εκπινπηίζνπλ πεξαηηέξσ ην πνιπηξνπηθφ ηνπο θείκελν. θπηά αιιά θαη ζε άιια ζρνιεία, ζην πιαίζην ηεο ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ γηα ην είδνο ησλ θπηψλ πνπ ζα επηιεγνχλ. 2. Τινπνίεζε ηνπ ζρεδίνπ (θχηεκα ησλ ινπινπδηψλ) θαη 3. Παξνπζίαζε ηνπ φινπ ζρεδίνπ ζε ηειηθή ζρνιηθή εθδήισζε. Γηα κηα παξνπζίαζε ηεο φιεο εξγαζίαο βι. Κνπηζνγηάλλεο 2006.

271 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γεληθφηεξα, ε παηδαγσγηθή πξαθηηθή ηεο αλάζεζεο ζπλζεηηθψλ εξγαζηψλ πνπ αμηνπνηνχλ θαη αμηνινγνχλ πνηθίινπο ζεκεησηηθνχο πφξνπο είλαη πνιιαπιά σθέιηκε. 91 ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο, ιφγνπ ράξε, είδακε πξνεγνπκέλσο έλα παξάδεηγκα αμηνπνίεζεο δηαδξαζηηθνχ ράξηε. Μηα εμέιημε απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζα ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο δηαδξαζηηθνχ ηζηνξηθνχ ράξηε απφ ηα ίδηα ηα παηδηά (κε αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ Google Maps ή Google Earth), θαη κάιηζηα ζε δηαθνξεηηθέο εθδνρέο ζχκθσλα κε επηιεθηηθέο νπηηθέο, πξνθεηκέλνπ λα πξνβιεκαηηζηνχλ γηα ηελ ηδενινγηθή πιεπξά ηεο ζπγθξφηεζεο ελφο «δηαθαλνχο» κέζνπ θαηλνκεληθά «νπδέηεξεο» απεηθφληζεο. Αληίζηνηρα, ζην κάζεκα ηεο Λνγνηερλίαο ε δξαζηεξηφηεηα ζα κπνξνχζε λα Ζ ηάμε ζε έλα δεκνηηθφ ζηελ Αγγιία απνθάζηζε λα κεηαηξέςεη ην παξακχζη ηεο Κνθθηλνζθνπθίηζαο ζε ππεξθεηκεληθή ινγνηερλία. Αθνχ κειέηεζαλ θαη απνδφκεζαλ ηε δνκή ηνπ θεηκέλνπ κε ηε βνήζεηα ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ, γξάθηεθε ζπιινγηθά έλα λέν θείκελν ζην νπνίν πξνζηέζεθε έλαο αδεξθφο ηεο Κνζθηλνζθνπθίηζαο, ν νπνίνο θαη αθνινπζεί δηαθνξεηηθή δηαδξνκή ζην δάζνο. Με ηε βνήζεηα ηνπ ΓΠ δεκηνχξγεζαλ ζηε ζπλέρεηα κηα πνιπκεζηθή ηζηνξία ζηελ νπνία ν αλαγλψζηεο πξέπεη ζε θάζε θφκβν λα «δηαδξάζεη» κε ηνλ ΓΠ θαη λα επηιέμεη πνηα δηαδξνκή ζα αθνινπζήζεη. πάξεη ηε κνξθή δεκηνπξγίαο ππεξθεηκεληθήο ινγνηερλίαο απφ φιε ηελ ηάμε απφ θνηλνχ. ηελ πεξίπησζε απηή φρη κφλν εμνηθεηψλνληαη κε έλα λέν ινγνηερληθφ είδνο (ή ηνπιάρηζηνλ κε κηα λέα ηξνπηθφηεηα ηνπ ινγνηερληθνχ ιφγνπ) αιιά βξίζθνληαη νη ίδηνη ζηε ζέζε ηνπ παξαγσγνχ, θαηαλννχλ ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ αιιά θαη εκπιέθνληαη δεκηνπξγηθά κε ηνλ ινγνηερληθφ ιφγν. Αμηνιόγεζε ηεο δηαδηθηπαθήο πιεξνθνξίαο. Κξηηηθή αλάγλσζε πεγώλ Έλα αθφκα λέν δεδνκέλν ηνπ Νένπ Γξακκαηηζκνχ είλαη ην δηαδίθηπν σο κηα επηπιένλ πεγή πιεξνθφξεζεο κε πνιιέο ηδηαηηεξφηεηεο (βι. Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3.3 Γηαδίθηπν, ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα γξαπηήο επηθνηλσλίαο θαη δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ 91 Πνιιαπιά σθέιηκε ππφ ηνλ φξν πάληα φηη ηεξνχληαη νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, φπσο ζσζηφο θαη ζπζηεκαηηθφο ζρεδηαζκφο, μεθάζαξνη καζεζηαθνί ζηφρνη, πνηθηιία ζηξαηεγηθψλ θαη κεζφδσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ (αλάιπζε δειαδή ησλ δηαθνξεηηθψλ καζεζηαθψλ αλαγθψλ θαη εθαξκνγή δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο) θηι. Σα παξαδείγκαηα πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην αλά ρείξαο πιηθφ ζε θακία πεξίπησζε δελ πξνηείλνληαη σο «έηνηκεο ζπληαγέο» είλαη αλαγθαζηηθά ζε κεγάιν βαζκφ αθαηξεηηθά, θαζψο ιείπεη έλαο βαζηθφο παξάγνληαο ηνπ δηδαθηηθνχ ζρεδηαζκνχ, ηα ηδηαίηεξα δεδνκέλα ηεο θάζε ηάμεο. Ζ νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία, εηδηθά ζε ηάμεηο κηθηήο ηθαλφηεηαο, απνηειεί κηα πξφθιεζε γηα θάζε εθπαηδεπηηθφ: ην ζηνίρεκα είλαη ε αληηκεηψπηζε ηεο αλνκνηνγέλεηαο ηεο ηάμεο φρη σο πξνβιήκαηνο αιιά σο επθαηξίαο εκπινπηηζκνχ ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο θαη νη ΓΠ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε.

272 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ καζεκάησλ). Σα παηδηά ζα πξέπεη λα κάζνπλ πψο λα αλαδεηνχλ πεγέο (ηερληθέο αλαδήηεζεο πιεξνθνξίαο, π.ρ. κε θαηάιιειεο ιέμεηο-θιεηδηά), ψζηε λα γξάςνπλ έλα θείκελν, αιιά θαη πψο λα ηηο αμηνινγνχλ θαη λα ηηο δηαβάδνπλ θξηηηθά. Ο ΓΠ κπνξεί λα θαλεί ηδηαίηεξα ρξήζηκνο ζε έλα ηέηνην πιαίζην ζπιινγηθήο επεμεξγαζίαο. εκαληηθή είλαη ε απφ θνηλνχ αλάδεημε ησλ γισζζηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ πνπ έρνπλ ηα απνηειέζκαηα θαη πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επηινγή ησλ πεγψλ, αιιά θαη ε αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ παηδηψλ, ψζηε λα επηιέγνπλ κε πξνζνρή ηηο ηζηνζειίδεο πνπ ζα επηζθεθηνχλ (π.ρ. κέζα απφ ηελ εμνηθείσζε κε δξαζηεξηφηεηεο αμηνιφγεζεο ηζηνζειίδσλ κε θξηηήξηα, βι. θαη ζηε ζπλέρεηα ηε ζρεηηθή κειέηε πεξίπησζεο). Δηδηθά ζην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο, ε ζχγρξνλε δηδαθηηθή δίλεη έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηέηνησλ ζηξαηεγηθψλ γηα θξηηηθή θαη ηζηνξηθή αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ, φπσο είλαη νη ζρεηηθά ζπκβαηηθά δνκεκέλεο ηζηνεμεξεπλήζεηο (Webquests) θαη ηα πνιχ πην θηιφδνμα δηαδηθηπαθά εξεπλεηηθά ζρέδηα εξγαζίαο κε βάζε έλα αλνηρηφ ηζηνξηθφ εξψηεκα (Web Inquiry Projects) (Σζηβάο 2010). πσο ήδε αλαθέξζεθε, ε ζχγρξνλε δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο κεηαηνπίδεη ηελ έκθαζε ζηελ νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο κέζσ ηεο ηζηνξηθήο έξεπλαο. ηελ πεξίπησζε ηεο έξεπλαο κε ρξήζε δηθηπαθψλ ηφπσλ απηφ πνπ απαηηείηαη είλαη αθελφο ε θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο αλαδήηεζεο, αθεηέξνπ ε θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφηεηαο αλάιπζεο θαη αμηνιφγεζεο πεγψλ (δεμηφηεηα άληιεζεο θαη θαηάηαμεο ηεο ηζηνξηθήο πιεξνθνξίαο) θαη, ζηε ζπλέρεηα, ε θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο επεμεξγαζίαο θαη πνιπηξνπηθήο παξνπζίαζεο ηεο ηζηνξηθήο πιεξνθνξίαο (βι. θαη Δλφηεηα ΗΗ, θεθ.5.3 Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο ηζηνξίαο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο). ην πιαίζην ηνπ θξηηηθνχ λένπ γξακκαηηζκνχ είλαη ζεκαληηθή ε θαηαλφεζε ηεο ηδενινγηθήο πιεπξάο αιιά θαη ηεο ηζηνξηθφηεηαο ησλ ίδησλ ησλ πεγψλ αιιά θαη ησλ κέζσλ, ςεθηαθψλ θαη παξαδνζηαθψλ, κεηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο. 92 ηφρνο δελ είλαη λα γίλνπλ νη καζεηέο/ηξηεο εηδηθνί ηζηνξηθνί εξεπλεηέο αιιά ηζηνξηθά εγγξάκκαηνη, ψζηε λα θαηαλννχλ θαη λα επεμεξγάδνληαη θξηηηθά ηε ζχγρξνλε ηζηνξηθή θνπιηνχξα ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηεο. 92 ην πιαίζην απηφ κπνξνχλ λα εληαρζνχλ θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαδεηθλχνπλ ηελ ηζηνξηθφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ηερλνινγηθνχ κέζνπ, είηε απηφ είλαη ην έληππν βηβιίν είηε ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο (αξξήο 2010). Πξφθεηηαη γηα κηα πξνζέγγηζε πνπ μεπεξλά ηελ απιή ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ κέζσλ δηδαζθαιίαο γηα λα ζηαζεί αλαζηνραζηηθά απέλαληί ηνπο κέζα απφ κηα «αξραηνινγία» ησλ κέζσλ εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο.

273 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κξηηηθή εμνηθείσζε κε αλνηρηά πεξηβάιινληα όπσο βάζεηο δεδνκέλσλ Δίδακε ήδε, ζην πιαίζην ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ΓΠ ζε πην θαηλνηφκεο κνξθέο δηδαζθαιίαο, παξαδείγκαηα ρξήζεο αλνηρηψλ πεξηβαιιφλησλ κε ηε κνξθή βάζεσλ δεδνκέλσλ, φπσο είλαη ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά ή ηα ζψκαηα θεηκέλσλ (ή αθφκα θαη ηα ηξηζδηάζηαηα πεξηβάιινληα εκβχζηζεο). ην πιαίζην ηνπ θξηηηθνχ λένπ γξακκαηηζκνχ σζηφζν, ε ρξήζε κηαο βάζεο δεδνκέλσλ γηα αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ δελ επαξθεί. ηφρνο είλαη ε αλάδεημε ηνπ ηξφπνπ ζπγθξφηεζεο θαη ηεο ηδενινγηθήο πιεπξάο ησλ λέσλ κέζσλ. Έηζη, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη δξαζηεξηφηεηεο πνπ «απνδνκνχλ» ππάξρνπζεο βάζεηο δεδνκέλσλ ή άιια πεξηβάιινληα, αλαδεηθλχνληαο επηινγέο θαη παξαιείςεηο, αιιά θαη λα εηζαγάγεη ηνπο καζεηέο ζηε δεκηνπξγία κηαο βάζεο δεδνκέλσλ πξφθεηηαη επνκέλσο γηα άιινπ ηχπνπ δηδαθηηθή ζηξαηεγηθή. Δθπαηδεπηηθφο ζε γπκλάζην ηεο πεξηθέξεηαο, αθνχ δηαπηζηψλεη ηελ χπαξμε πινχζηνπ, δσληαλνχ δηαιεθηνινγηθνχ πιηθνχ, απνθαζίδεη λα δεηήζεη απφ ηελ ηάμε ηελ θαηαγξαθή θαη εξκελεία ηνπ, κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο ειεθηξνληθνχ γισζζάξηνπ. 93 πλεξγάδεηαη κε ηνλ θαζεγεηή πιεξνθνξηθήο γηα ηε ζπιινγηθή δεκηνπξγία κηαο βάζεο δεδνκέλσλ απφ ηα παηδηά, γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ πιηθνχ θαη αμηνπνηεί ηνλ ΓΠ, ν νπνίνο επηηξέπεη επηπιένλ ηε δεκηνπξγία θαη ζχλζεζε πνηθίισλ πφξσλ, φπσο ερνγξαθήζεηο/βηληενζθνπήζεηο ησλ νκηιεηψλ ηεο δηαιεθηηθήο πνηθηιίαο θηι. Καηά ηε ζπιινγηθή απηή δηαδηθαζία ηα παηδηά πξέπεη λα πάξνπλ κηα ζεηξά απφ απνθάζεηο: ηη είδνπο πεδία ζα πεξηιακβάλεη ε βάζε, κε πνηα θξηηήξηα ζα εηζάγεηαη πιηθφ ζηε βάζε, ηη ζα κέλεη εθηφο, κε πνηα θξηηήξηα ζα θαηαξηίδεηαη ην εξκελεπηηθφ ιήκκα θ.ν.θ. Έλα αθφκα παξάδεηγκα ζα κπνξνχζε λα είλαη ε θξηηηθή πξνζέγγηζε κηαο ππάξρνπζαο βάζεο δεδνκέλσλ, φπσο είλαη ηα ψκαηα Κεηκέλσλ ηεο Πχιεο γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα 94 (βι. εηθφλα 44). Μηα εθπαηδεπηηθφο, ιφγνπ ράξε, πηνζεηψληαο ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία ζην Λχθεην (ελφηεηα Παξνπζίαζε-Κξηηηθή), αλέζεζε ηελ παξαθάησ εξγαζία ζηελ ηάμε ηεο: Δπηζθεθηείηε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ησλ δηδαθηηθψλ βηβιίσλ, ηεο εθεκεξίδαο Σα Νέα θαη ηεο εθεκεξίδαο Μαθεδνλία ( Αλαδεηήζηε, ζε 3 νκάδεο, ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα θξηηηθήο θηλεκαηνγξάθνπ θαη παξνπζίαζεο ηαηλίαο. Πξνζπαζήζηε λα αλαιχζεηε ηε δνκή ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θεηκεληθψλ εηδψλ θαη θαηαγξάςηε ηα θνηλά ζεκεία ηνπο. Ζ εθπαηδεπηηθφο, σζηφζν, ζέιεζε λα πξνρσξήζεη πέξα απφ ηε δξαζηεξηφηεηα ζχγθξηζεο, ζε κηα 93 Πξβ. έλα παξφκνην, ζε κηθξφηεξε θιίκαθα, εγρείξεκα κε ηίηιν e-ληνπηνιαιηέο απφ ην ΓΔΛ Θέξκνπ. 94 Πξβ. θαη ππνζεκείσζε 7.

274 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δξαζηεξηφηεηα νπζηαζηηθνχ θξηηηθνχ αλαζηνραζκνχ (Κνπηζνγηάλλεο 2009). Έηζη, ζηε ζπλέρεηα έζεζε ηα παξαθάησ εξσηήκαηα: Ζ δηάθξηζε ησλ εηδψλ «θξηηηθή θηλεκαηνγξάθνπ» θαη «παξνπζίαζε ηαηλίαο» γίλεηαη θαη ζηα ηξία ζψκαηα θεηκέλσλ; Τπάξρνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο; Πνχ βξίζθνληαη απηέο; ηελ έθηαζε, ζηε δνκή, ζηε ιεμηθνγξακκαηηθή; Μήπσο είλαη δπζδηάθξηηα ηα φξηα θαη αλ λαη γηαηί; Μήπσο πνηθίιινπλ ηα φξηα απφ έληππν ζε έληππν θαη αλ λαη γηαηί; Με πνηα θξηηήξηα έγηλε ε θαηεγνξηνπνίεζή ηνπο ζην ψκα Κεηκέλσλ; Μπνξείηε λα ζθεθηείηε ελαιιαθηηθά θξηηήξηα ηαμηλφκεζεο; θηι. Δηθφλα 44: Σν πεξηβάιινλ ησλ σκάησλ Κεηκέλσλ ηεο Πχιεο Γηα κηα αλαιπηηθφηεξε παξνπζίαζε ησλ εθδνρψλ πνπ κπνξεί λα πάξεη ην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην δηδαζθαιίαο βι. Δλφηεηα V, θεθ. 2.3 "Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ ή ε ηδενινγηθή δηάζηαζε ησλ ζελαξίσλ". Γεληθή ζεώξεζε ηεο θξηηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνύ. Μηα κειέηε πεξίπησζεο Μέζσ απηήο ηεο πξνζέγγηζεο αλαδεηθλχνληαη πνιιέο πιεπξέο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ, φπσο ε θξηηηθή αλάγλσζε πνιπηξνπηθψλ/πνιπκεζηθψλ θεηκέλσλ, ε θξηηηθή αλάγλσζε πεγψλ, ε πξνζέγγηζε λέσλ θεηκεληθψλ εηδψλ. κσο ζα πξέπεη παξάιιεια λα αλαπηχζζεηαη θαη ν θιαζηθφο ζρνιηθφο γξακκαηηζκφο, κηα θαη ζε απηφλ ζπλήζσο απνηπγράλνπλ ηα παηδηά. Δπνκέλσο, έλαο ΓΠ ζα πξέπεη λα

275 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ θιαζηθνχ γξακκαηηζκνχ κε πην δεκηνπξγηθφ ηξφπν αιιά θαη γηα ηελ αλάδεημε ζηνηρείσλ ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ. Παξαζέηνπκε ζηε ζπλέρεηα έλα παξάδεηγκα θνξηηζηνχ Γ Γπκλαζίνπ πνπ παξνπζηάδεη ζε ζπλέληεπμε ζε εξεπλήηξηα πψο αμηνπνηεί ηα λέα κέζα, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηήζεη πιεξνθνξίεο αιιά θαη λα γξάςεη. 95 Αλαθέξεηαη ζε έλα κάζεκα θαη πεξηγξάθεη ηε δηαδηθαζία πνπ αθνινχζεζε γηα ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ ζην Πξφγξακκα Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ [Κ = Καηεξίλα, Δ = Δξεπλήηξηα]. Κ: Βαζηθά καο είρε δψζεη έλα site [ν θαζεγεηήο] πνπ βιέπνπλε.βιέπνπλε δηαθνξεηηθά ζέκαηα απφ ηελ πιεπξά ηεο Υεκείαο, ρξεζηκνπνίεζα απηφ. Υξεζηκνπνίεζα απηά ηα site πνπ καο έδσζε ν θαζεγεηήο θαη ρξεζηκνπνίεζα εληάμεη ην google, πνπ έβαια θάπνηα επεηδή ζπλήζσο έηζη κ αξέζεη λα δνπιεχσ, επεηδή έηζη ηα site είλαη έηζη ιίγν πεξίεξγα, δελ κε βνιεχνπλε, ζπλήζσο βάδσ ζην google ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο πνπ κε ελδηαθέξνπλε, θαη βξίζθσ απφ θεη θαη πέξα ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζέισ. Δ: απηή ηελ πεξίπησζε φκσο, Καηεξίλα, φηαλ βάδνπκε ηε ιέμε θιεηδί ζην google, καο θαηεβάδεη αξθεηέο ηζηνζειίδεο. Δζχ πσο δηαθξίλεηο πνηα είλαη απηή πνπ ζα ζνπ ρξεζηκεχζεη πεξηζζφηεξν; Κ: Όηαλ εκθαλίδνληαη νη ζειίδεο έρεη πνιιέο θνξέο απφ θάησ θάπνηα έηζη ζηνηρεία θαη θξίλσ απφ θεη πέξα έηζη ιίγν ηηο ιέμεηο θαη ηνπο φξνπο, ηη χθνο έρεη ην θείκελν, ηη είδνπο πιεξνθνξίεο έρεη θαη ζπλήζσο απηά πνπ βγάδεη πξψηεο, δελ μέξσ, ζπλήζσο έηζη είλαη πην επίζεκεο. Βγάδεη πξψηα ηα official sites θαη κεηά βγάδεη έηζη ηα πην ςαγκέλα. ην παξαπάλσ απφζπαζκα ε Καηεξίλα αλαπηχζζεη κηα δηθή ηεο ζηξαηεγηθή γηα ην πψο λα αλαδεηεί πιεξνθνξίεο ζην δηαδίθηπν. Δίλαη εκθαλέο απφ ην απφζπαζκα απηφ φηη είλαη έλα δεκηνπξγηθφ παηδί. Δίλαη φκσο απηνδίδαθηε. Ση ζεκαίλεη «βάδσ ζην Google ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο πνπ κε ελδηαθέξνπλε»; Πνηνο ηεο έρεη δείμεη πψο ςάρλνπκε γισζζηθέο πιεξνθνξίεο ζε βάζεηο δεδνκέλσλ, φπσο είλαη νη κεραλέο αλαδήηεζεο; Σν φηη είλαη απηνδίδαθηε θαίλεηαη επίζεο απφ ηνλ ηξφπν πνπ αμηνινγεί ηα απνηειέζκαηα ηνπ Google. Θεσξεί φηη «Βγάδεη πξψηα ηα official sites θαη κεηά βγάδεη έηζη ηα πην ςαγκέλα», ελψ ν ηξφπνο πνπ εξγάδεηαη ε κεραλή απηή είλαη πην ζχλζεηνο. Ζ φιε δηαδηθαζία ηεο αλαδήηεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο γισζζηθήο πιεξνθνξίαο ζην δηαδίθηπν είλαη κηα ππφζεζε πνπ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ην λέν 95 Σν παξάδεηγκα πξνέξρεηαη απφ ην Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε.

276 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πεξηερφκελν πνπ πξέπεη λα έρεη ν γισζζηθφο γξακκαηηζκφο θαη ην γισζζηθφ κάζεκα. Γελ είλαη έλα ηερληθφ δήηεκα, θάηη πνπ ζα έβιεπε ν θαζεγεηήο ηεο πιεξνθνξηθήο, αιιά είλαη έλα δήηεκα πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ αλαδήηεζε θαη επεμεξγαζία γισζζηθήο πιεξνθνξίαο, πξσηίζησο. Ζ Καηεξίλα ην δηαηζζάλεηαη απηφ θαιά, ιέγνληαο: «έρεη πνιιέο θνξέο απφ θάησ θάπνηα έηζη ζηνηρεία θαη θξίλσ απφ θεη πέξα έηζη ιίγν ηηο ιέμεηο θαη ηνπο φξνπο, ηη χθνο έρεη ην θείκελν, ηη είδνπο πιεξνθνξίεο έρεη..» Αο δνχκε ζηε ζπλέρεηα θαη θάπνηα άιια ελδηαθέξνληα ζηνηρεία απφ ηε ζπλέληεπμε: Δ: Καη ζπλεζίδεηο λα κπαίλεηο ζε δπν ηξία; Καη κεηά ηη θάλεηο; Πψο κεηαθέξεηο ηηο πιεξνθνξίεο ζνπ; Κ: Δίλαη αλάινγα ην θαηά πφζν κε θαιχπηεη θάζε site. Μπνξεί δειαδή έλα site λα είλαη πιήξεο θαη λα κε ρξεηαζηεί λα πάσ. πλήζσο κπαίλσ ζε πεξίπνπ πέληε. Μεηά παίξλσ επεηδή δε κ αξέζεη λα ηηο ρεηξίδνκαη ηηο πιεξνθνξίεο ζην ίληεξλεη, δε κε βνιεχεη πάξα πνιχ έηζη φπσο είλαη ε ζειίδα ηνπ ίληεξλεη, παίξλσ ηηο πιεξνθνξίεο απ ην ίληεξλεη κεηά ηηο θάλσ paste ζην word, κεηά παίξλσ θαη άιιεο πιεξνθνξίεο ηηο θάλσ φιεο ζην word θαη κεηά ηηο επεμεξγάδνκαη, ζβήλσ, γξάθσ, αλνίγσ ηξία παξάζπξα έηζη δίπια θαη ζπγθξίλσ, κεηαθξάδσ, φηαλ είλαη ζηα ειιεληθά θαη ηελ έρσ ζηα αγγιηθά έηζη κεηαθξάδσ βαζηθά θάπσο έηζη. Γηαβάδσ, ηηο θάλσ ιίγν πεξίιεςε, αιιάδσ θάπνηνπο φξνπο πνπ είλαη ιίγν πνιχπινθνη, ή ψξεο ψξεο εκπινπηίδσ ην θείκελν αλ είλαη πνιχ απιφ, θαη ζπλήζσο έηζη πξνζπαζψ κε πνιιά παξάζπξα θαη επεμεξγάδνληαο ην έλα... ην παξαπάλσ απφζπαζκα έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ πψο ε Καηεξίλα αμηνπνηεί ηα λέα πεξηβάιινληα αλαδήηεζεο θαη παξαγσγήο ιφγνπ γηα λα γξάςεη ην θείκελφ ηεο: Έρεη αληηιεθζεί φηη είλαη θαιχηεξα λα ζπιιέγεη φ,ηη ηελ ελδηαθέξεη θαη λα ην κεηαθέξεη ζην Πξφγξακκα Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ. Γλσξίδεη φηη ζα πξέπεη απηέο ηηο πιεξνθνξίεο λα ηηο επεμεξγαζηεί πεξαηηέξσ, «θάλεη ιίγν πεξίιεςε», πνπ ζεκαίλεη φηη θξαηάεη ηελ νπζία ηνπ θάζε θεηκέλνπ θαη ην «εκπινπηίδεη» ζηε ζπλέρεηα, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζεη ην δηθφ ηεο θείκελν. Υξεζηκνπνηεί παξάιιεια ηζηνζειίδεο ζηα ειιεληθά αιιά θαη ζηα αγγιηθά. Αλνίγεη πνιιά παξάζπξα παξάιιεια κε δηαθνξεηηθά θείκελα θαη ηα επεμεξγάδεηαη.

277 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ φιε δηαδηθαζία δείρλεη έλα εμαηξεηηθά δεκηνπξγηθφ παηδί πνπ έκαζε κφλν ηνπ λα εξγάδεηαη ζηα λέα πεξηβάιινληα. Σν ζρνιείν, αληίζεηα, είλαη πην ζηαηηθφ: δε ζπκπεξηιακβάλεη ζηα γισζζηθά καζήκαηα ηελ φιε δηαδηθαζία πνπ πεξηγξάθεη ε Καηεξίλα απνκνλψλεη ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα κεηαμχ ηνπο θαη ζπάληα δίλεη δεκηνπξγηθνχο ξφινπο ζηα παηδηά. Απφ εθηελή φκσο έξεπλα σο πξνο ην ηη θάλνπλ ηα παηδηά κε ηα λέα κέζα (Κνπηζνγηάλλεο ππφ δεκνζίεπζε) θαίλεηαη φηη ε Καηεξίλα δελ είλαη ν θαλφλαο αιιά ε εμαίξεζε. Ζ Καηεξίλα πξνέξρεηαη απφ κηα πξνλνκηνχρα κνξθσηηθά θαη νηθνλνκηθά νηθνγέλεηα, θνηηά δε ζε ζρνιείν πνπ ηεο δίλεη αξθεηέο επθαηξίεο γηα εμάζθεζε ζε πξαθηηθέο λένπ γξακκαηηζκνχ, φπσο απηέο πνπ πεξηγξάθεη. Σα παηδηά απφ ιηγφηεξν πξνλνκηνχρα θνηλσληθά ζηξψκαηα δε γλσξίδνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ κε ηελ ίδηα ππνςία ηηο πηπρέο ηεο λέαο επηθνηλσληαθήο πξαγκαηηθφηεηαο (Κνπηζνγηάλλεο 2007β & ππφ δεκνζίεπζε). Οη ΓΠ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε λα εμνηθεησζνχλ ηα παηδηά κε λέεο πηπρέο ηνπ γξακκαηηζκνχ ζαλ θαη απηέο πνπ είδακε ζηελ πεξίπησζε ηεο Καηεξίλαο, αιιά θαη ζηα παξαδείγκαηα πνπ πξνεγήζεθαλ. Απηφ κπνξεί λα γίλεη θαη κε ηηο δχν ινγηθέο πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ, ζηηο δχν πξνεγνχκελεο ππν-ελφηεηεο: ν δάζθαινο κπνξεί λα ζπδεηήζεη κέζσ παξαδεηγκάησλ πψο κπνξνχλ λα αμηνπνηνχλ ην δηαδίθηπν γηα λα ςάρλνπλ, πψο αμηνινγνχλ φ,ηη βξίζθνπλ, πψο αμηνπνηνχλ ηηο πιεξνθνξίεο πξνθεηκέλνπ λα ζπλζέζνπλ έλα δηθφ ηνπο θείκελν θηι. Απηφ κπνξεί λα γίλεηαη κε δηάινγν πάλσ ζε ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα. ε κηα δεχηεξε θάζε ή αλ ηα παηδηά είλαη πεξηζζφηεξν εμνηθεησκέλα, ε εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα αλαζέζεη ζε νκάδεο παηδηψλ λα παξνπζηάδνπλ θαη λα εηζεγνχληαη πψο αθξηβψο εξγάδνληαη, λα ζπδεηνχλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο θηι. Σα παηδηά κπνξεί λα έρνπλ έηζη πην πξσηαγσληζηηθφ ξφιν. Δίλαη εκθαλέο φηη ηέηνηνπ είδνπο επηινγέο, ζαλ θαη απηέο ηεο παξνχζαο ελφηεηαο, είλαη δχζθνια πινπνηήζηκεο θαη απαηηνχλ δηαθνξεηηθή νξγάλσζε ηεο «χιεο» απφ ηνλ δάζθαιν. Απηφ ζίγνπξα δελ είλαη εχθνιν, αιιά ηα νθέιε είλαη πξνθαλή. Γ. Ηκηηππηθέο θαη άηππεο κνξθέο ζρνιηθώλ πξαθηηθώλ Δίλαη γλσζηφ φηη πνιινί θηιφινγνη είλαη αξθεηά επηθπιαθηηθνί σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ κέζσλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο, επηθαινχκελνη είηε ηερληθήο θχζεσο δπ-

278 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζθνιίεο είηε ηνπο ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο «κε ηελ χιε πνπ ηξέρεη θαη πξέπεη λα βγεη». Οη εθδνρέο πνπ ζπδεηήζεθαλ ζηηο πξνεγνχκελεο ελφηεηεο ζρεηίδνληαη κε ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ΓΠ ζην πιαίζην ηεο ζπλήζνπο δηδαζθαιίαο ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. Τπάξρνπλ φκσο θαη πην εχθνινη δξφκνη κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζε λα μεθηλήζεη θαλείο, πξνθεηκέλνπ λα εμνηθεησζεί ζηαδηαθά κε ην λέν κέζν θαη κε κνξθέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ζην πιαίζην ηνπ λένπ ή/θαη ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ, φπσο πεξηγξάθεζαλ πξνεγνπκέλσο. Καη νη δξφκνη απηνί, φπσο έρνπκε ήδε δεη ζηελ Δλφηεηα Η, θεθ. 2.3 ρνιηθφο γξακκαηηζκφο θαη θηινινγηθέο πξαθηηθέο: Θεσξεηηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δψλε ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ, έρνπλ ζρέζε κε εκηηππηθέο (π.ρ. δηάθνξα πξνγξάκκαηα: πεξηβαιινληηθή αγσγή, αγσγή πγείαο θηι.) θαη άηππεο ζρνιηθέο πξαθηηθέο (εθδξνκέο, ζρνιηθέο γηνξηέο θαη εθδειψζεηο, δεκηνπξγία καζεηηθήο εθεκεξίδαο). Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην ζρεηηθφ ππνθεθάιαην ρνιηθέο πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ θαη αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ, ζα κπνξνχζαλ λα γίλνπλ θαη κε αμηνπνίεζε δηαδξαζηηθψλ ζπζηεκάησλ δηδαζθαιίαο. 5.4 υμπεράςματα Απφ ηε ζεσξεηηθή αλαζθφπεζε, ηα παξαδείγκαηα θαη ηε ζρεηηθή ζπδήηεζε πνπ πξνεγήζεθε είλαη εκθαλέο φηη νη ΓΠ δελ είλαη νχηε έλα κέζν - θαηαιχηεο αιιαγψλ, αιιά νχηε θαη έλα κέζν πνπ επλνεί νπσζδήπνηε ηε δαζθαινθεληξηθή κεησπηθνχ ραξαθηήξα δηδαζθαιία. πσο θαη πνηθίια άιια ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα, εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν πνπ ζα ηνπο αμηνπνηήζνπκε. Γηαθξίλακε θαη νκαδνπνηήζακε ηηο ελδερφκελεο ρξήζεηο ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο: κία πην παξαδνζηαθή, κία ζχγρξνλε, κία ζχγρξνλε - θξηηηθή θαη κία πνπ ζρεηίδεηαη κε πην άηππεο ζρνιηθέο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο. Ζ νκαδνπνίεζε απηή έγηλε γηα θαζαξά ηερληθνχο ιφγνπο, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαιχηεξα θαηαλνεηή ε ζηελή ζχλδεζε ησλ δηδαθηηθψλ κέζσλ κε ζπγθεθξηκέλεο νπηηθέο δηδαζθαιίαο. ηε ζρνιηθή δσή ηα πξάγκαηα κπνξεί λα είλαη πην ζχλζεηα: θάπνηα εθπαηδεπηηθφο ζα κπνξνχζε λα μεθηλήζεη έλα κάζεκα κε ηελ πξψηε ινγηθή, ζέινληαο λα δηδάμεη θάηη ζε φιε ηελ ηάμε, θαη λα ζπλερίζεη κε κία απφ ηηο δχν άιιεο ή θαη ην αληίζηξνθν. εκαζία έρεη λα γλσξίδεη ν δάζθαινο ζπλεηδεηά πξνο πνηα θαηεχζπλζε ζέιεη λα πάεη ε δηδαζθαιία θαη ε ηάμε ηνπ, πνηεο ελφηεηεο πξνζθέξνληαη θαη πνηεο φρη, ηη

279 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ είδνπο καζεηέο σο εγγξάκκαηεο ηαπηφηεηεο ζέιεη λα θαιιηεξγεί ζηελ ηάμε ηνπ. ια απηά απαηηνχλ ζρέδην απφ ηνλ δάζθαιν, ηνπ νπνίνπ ν ξφινο κε ηα λέα κέζα γίλεηαη πεξηζζφηεξν απαηηεηηθφο, αθνχ ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεη δεκηνπξγηθά παιηφηεξα κε λεφηεξα κέζα αιιά θαη θιαζηθέο κε λέεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Ζ ζπλχπαξμε απηή πνηθίισλ κέζσλ (παιηψλ θαη λέσλ), πνηθίισλ καζεζηαθψλ πφξσλ (π.ρ. βηβιία, ινγηζκηθά), αιιά θαη πνηθίισλ πεξηβαιιφλησλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (απφ ην ραξηί θαη ην κνιχβη ζηα Πξνγξάκκαηα Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ θαη ζην δηαδίθηπν), ζηα νπνία ζα πξέπεη ηα παηδηά λα αζθεζνχλ λα παξάγνπλ αιιά θαη λα πξνζιακβάλνπλ ιφγν, δεκηνπξγεί ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λέα δεδνκέλα. Δθεί πνπ ζεκαληηθφο αξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ είρε ζπλεζίζεη λα εξγάδεηαη κε άμνλα ηε ινγηθή ηνπ εγρεηξηδίνπ, ηψξα ζα πξέπεη λα κάζεη λα ζρεδηάδεη, ιακβάλνληαο ππφςε φια ηα λέα δεδνκέλα. ηα ρέξηα ελφο δεκηνπξγηθνχ δαζθάινπ πνπ κπνξεί λα ελνξρεζηξψζεη δεκηνπξγηθά ηα κέζα ζην πιαίζην ελφο ζπλεηδεηνχ ζρεδίνπ εξγαζίαο γηα ηελ ηάμε ηνπ, ην νπνίν ζα αμηνπνηεί ζηνηρεία απφ ηηο ηέζζεξηο εθδνρέο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, νη ΓΠ κπνξεί λα παίμνπλ ξφιν βνεζεηηθφ. Αληίζεηα, ζηα ρέξηα ελφο δαζθάινπ πνπ δηεθπεξαηψλεη γξακκηθά ηε δηδαθηέα χιε ηνπ κε βάζε ην εγρεηξίδην ν ΓΠ πξνζθέξεη ειάρηζηα, ίζσο θαη λα βνεζάεη απιψο ζην λα παίξλεη λέν πεξηερφκελν ε αλία ηεο ζρνιηθήο ηάμεο.

280 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ [ΕΝΟΣΘΣΑ IV]: Χριςθ λογιςμικϊν ειδικότθτασ για τθν αξιοποίθςι τουσ ςτθ διδαςκαλία και τθ μάκθςθ Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Α.Ρ.Σ.) : Ραρουςίαςθ, ςυγκριτικι μελζτθ και ανάλυςθ των βαςικϊν λογιςμικϊν για το κάκε διδακτικό αντικείμενο. Διαμόρφωςθ κριτθρίων αξιολόγθςθσ των λογιςμικϊν αυτϊν με βάςθ το κεωρθτικό πλαίςιο που αναπτφχκθκε ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ. Δυνατότθτεσ αξιοποίθςθσ. Ειδικότερα: α. Οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να γνωρίηουν τισ κυριότερεσ κατθγορίεσ εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ για τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων. β. Κα πρζπει να γνωρίηουν να οργανϊνουν και να υποςτθρίηουν το ςχολικό εργαςτιριο κατά τζτοιο τρόπο, ϊςτε να εξυπθρετοφνται κατά τον καλφτερο τρόπο οι διδακτικζσ τουσ προτεραιότθτεσ (π.χ. κζματα λειτουργίασ του εργαςτθρίου, λογιςμικοφ που είναι απαραίτθτο για τισ διδακτικζσ ανάγκεσ και πϊσ είναι καλφτερα να ζχει εγκαταςτακεί, αξιοποίθςθ του τοπικοφ δικτφου κλπ.). γ. Να μποροφν να διαβάηουν κριτικά το κάκε λογιςμικό, με βάςθ τον προβλθματιςμό που αναπτφχκθκε ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ δ. Να εντοπίηουν τα χαρακτθριςτικά και τισ δυνατότθτεσ των λογιςμικϊν που μποροφν να ςυμβάλουν ςτθ διαμόρφωςθ νζου εμπλουτιςμζνου μακθςιακοφ περιβάλλοντοσ. ε. Να μποροφν να κατατάςςουν το κάκε λογιςμικό ςε κλειςτό, ανοιχτό, περιβάλλον πρακτικισ γραμματιςμοφ, να μποροφν να τα διαβάηουν ωσ προϊόντα που ενςωματϊνουν ςυγκεκριμζνεσ διδακτικζσ κεωρίεσ και αρχζσ (επομζνωσ ωσ μθ ουδζτερα μζςα) και να αντιλαμβάνονται ςε ποιεσ περιπτϊςεισ και για ποιουσ λόγουσ μποροφν να αξιοποιοφν το κακζνα από αυτά. ςτ. Να γνωρίηουν πϊσ αξιοποιικθκε ωσ τϊρα θ κάκε κατθγορία εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ ςτθν εκπαίδευςθ (με παραδείγματα). η. Να γνωρίηουν επιλεγμζνα διαδικτυακά λογιςμικά και τισ δυνατότθτεσ εφαρμογισ τουσ ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων.

281 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ειςαγωγι Η ανάλυςθ που προθγικθκε ςτισ μζχρι τϊρα ενότθτεσ αποτελεί το πλαίςιο, τθ κεωρθτικι αφετθρία βάςει τθσ οποίασ κα πρζπει πρωτίςτωσ να κρίνεται το κάκε λογιςμικό που κυκλοφορεί. Βαςικά ερωτιματα, επομζνωσ, που πρζπει να τίκενται είναι: - Το ςυγκεκριμζνο λογιςμικό ςε ποια φάςθ τθσ επιςτθμονικισ αναηιτθςθσ ανικει και γιατί; - Οι ςτόχοι του καλφπτουν τισ ςφγχρονεσ επιςτθμονικζσ αναηθτιςεισ; Με οδθγό αυτά τα ερωτιματα κα επιχειριςουμε μια περιδιάβαςθ και κριτικι ανάγνωςθ του λογιςμικοφ που διατίκεται ςυνικωσ για τθ διδαςκαλία τθσ γλϊςςασ και των υπολοίπων φιλολογικϊν μακθμάτων. Γενικότερα, βαςικι αρχι που διζπει τα κεφάλαια που ακολουκοφν είναι ότι τα παιδαγωγικά θλεκτρονικά περιβάλλοντα δεν είναι ακϊεσ ι ουδζτερεσ καταςκευζσ, που οδθγοφν πάντα ςε κετικά αποτελζςματα, όπωσ κατά κανόνα ςχεδόν αντιμετωπίηονται. Αντίκετα, αποτελοφν χϊρουσ όπου προωκοφνται ι αντιπαρατίκενται ιδεολογίεσ και πολιτικζσ, με τθν αριςτοτελικι ζννοια του όρου. Η ζμφαςθ, επομζνωσ, δεν πρζπει να δίνεται μόνο ςτθν περιγραφι του νζου γραμματιςμοφ αλλά και ςτθν προςεκτικι εξζταςθ του ιδεολογικοφ του πυρινα.

282 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κατθγορίεσ εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Ο γεληθφηεξνο φξνο ινγηζκηθφ (ινγηζκηθφ εθαξκνγψλ) ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηα πξνγξάκκαηα πνπ εθηεινχληαη απφ έλα ππνινγηζηηθφ ζχζηεκα. Μηα εηδηθή θαηεγνξία ηνπ είλαη ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ (educational software), δειαδή ην πξφγξακκα πνπ ζρεδηάδεηαη θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο. Ο φξνο εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ, παξ φηη ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα, είλαη ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθφο ζηνλ ρψξν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο, γηα ηξεηο θπξίσο ιφγνπο: Μεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ινγηζκηθνχ πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο σο κεηξηθήο (θαη ελ πνιινίο θαη ζηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ, γεληθφηεξα) δελ είλαη εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ, αιιά πεξηβάιινληα επξχηεξεο ρξήζεο. Σέηνηα είλαη γηα παξάδεηγκα ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ, ηα ζψκαηα θεηκέλσλ, ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη ην δηαδίθηπν. Ο φξνο εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ ππνλνεί φηη ν ππνινγηζηήο ρξεζηκνπνηείηαη σο ππνζηεξηθηηθφ κέζν ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Θεσξεί, δειαδή, ζε κεγάιν βαζκφ δεδνκέλν ην «ηη» ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο θαη ελδηαθέξεηαη γηα ην «πψο». Χζηφζν θάηη ηέηνην, ελψ ίζρπε παιηφηεξα, δελ ηζρχεη πηα. Ζ επξεία ρξήζε ησλ ΣΠΔ σο κέζσλ γηα γξάςηκν, δηάβαζκα θαη επηθνηλσλία δεκηνπξγεί λέα δεδνκέλα ζην ίδην ην πεξηερφκελν ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5 θαη Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3), θάηη πνπ πξέπεη λα ην ιάβνπκε ζνβαξά ππφςε καο ζε θάζε ζρεδηαζκφ. Σέινο, κεγάιν πξφβιεκα δεκηνπξγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε αμηνπνίεζε ησλ Ζ/Τ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ηαπηίδεηαη ζπλήζσο ζηε ρψξα καο κε ηελ αμηνπνίεζε ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, πνπ εθιακβάλεη ηνλ ππνινγηζηή σο δάζθαιν (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.1).

283 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σα ινγηζκηθά, κε θξηηήξην ηνλ βαζκφ αιιειεπίδξαζεο κε ηνλ ρξήζηε, ζπληζηνχλ «αλνηθηά» ή «θιεηζηά» εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα, ελψ κε θξηηήξην ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή ζηε δηδαζθαιία θαη κάζεζε κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε πξνγξάκκαηα θαζνδεγνχκελεο δηδαζθαιίαο (ν ππνινγηζηήο σο δάζθαινο π.ρ. πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο), πεξηβάιινληα κάζεζεο κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ ππνινγηζηή (ν ππνινγηζηήο σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο, π.ρ. πξνγξάκκαηα πξνζνκνίσζεο) θαη βέβαηα, φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5 θαη Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3) πεξηβάιινληα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (π.ρ. ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ). ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ αλαιπηηθφηεξα νη θαηεγνξίεο πνπ ζπλαληάκε πην ζπρλά ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ. 96 Α. Κατθγοριοποίθςθ ςφμφωνα με τον βακμό αλλθλεπίδραςθσ Αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα Σα ινγηζκηθά, κε θξηηήξην ηνλ βαζκφ θαη ην είδνο αιιειεπίδξαζεο κε ηνλ ρξήζηε, ζπληζηνχλ «αλνηρηά» ή «θιεηζηά» εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα. Αλνηρηά πεξηβάιινληα γηα ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε είλαη ζπλήζσο ηα ζψκαηα θεηκέλσλ, ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη νη ζπκθξαζηηθνί πίλαθεο (concordances) κε ινγνηερληθά ζπλήζσο έξγα. Σα πεξηβάιινληα απηά πξνζθέξνληαη πάξα πνιχ γηα πνηθίιεο γισζζνδηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ κπνξνχλ λα θηλνχληαη ζε έλα παξαδνζηαθφ αιιά θαη πνιχ ζχγρξνλν πιαίζην. Γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο αλνηρηά πεξηβάιινληα ζεσξνχληαη φζα ελζαξξχλνπλ ηελ ηζηνξηθή έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε κεηαγλσζηηθψλ θαη, θπξίσο, κεηατζηνξηθψλ δεμηνηήησλ, φζα ελζαξξχλνπλ, δειαδή, καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ηε κνξθή αλνηθηνχ εξεπλεηηθνχ εξσηήκαηνο, πνπ απαηηεί απφ ηνπο καζεηέο λα νξγαλψζνπλ ηελ ηζηνξηθή πιεξνθνξία, εηζάγνληάο ηνπο ζην «εξγαζηήξην ηνπ ηζηνξηθνχ» (Γεκαξάθε 2002 Κάββνπξα 2004 Σζηβάο 2010). Χο ζεκαληηθά θξηηήξηα γηα ηελ επηινγή ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ ζα κπνξνχζαλ λα επηζεκαλζνχλ ηα θάησζη: Να είλαη ειεχζεξα ζηελ πξφζβαζε. 96 Βι. γηα επηπιένλ πιεξνθνξίεο

284 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Να είλαη δνκεκέλα κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα επλννχλ ηε δηεξεπλεηηθή κάζεζε. Απηφ ζεκαίλεη φηη επλννχλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ αλαδήηεζε ρσξίο λα δίλνπλ έηνηκεο απαληήζεηο, ελψ παξέρνπλ ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο γηα ηελ επίιπζε ελφο πξνβιήκαηνο. Να είλαη αμηφπηζηα, λα έρνπλ δειαδή ειεγρζεί σο πξνο ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Να είλαη αληηπξνζσπεπηηθά, θπξίσο γηα ζψκαηα θεηκέλσλ. Να έρνπλ ιεθζεί ππφςε θαηά ηε δεκηνπξγία ηνπο εθπαηδεπηηθέο θαη δηδαθηηθέο παξάκεηξνη. Να είλαη θηιηθά ζηε ρξήζε, θπξίσο ζηα παηδηά θαη ζε εθπαηδεπηηθνχο πνπ δε δηαζέηνπλ ηδηαίηεξεο ηερληθέο γλψζεηο. Να παξέρνπλ ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο. Ηδαληθφ ζα ήηαλ λα είλαη πξνζαλαηνιηζκέλα πξνο ηελ εθπαίδεπζε, πξνηείλνληαο ηξφπνπο θαη ζελάξηα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζήο ηνπο. Μηα θαηαγξαθή ηέηνησλ πεξηβαιιφλησλ κπνξεί λα βξεη ν ελδηαθεξφκελνο ζην Παξάξηεκα Β, ελψ ζην θεθάιαην 5 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο θαηαηίζεληαη πξνηάζεηο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο αλνηρηψλ δηεξεπλεηηθψλ πεξηβαιιφλησλ (ειεθηξνληθά ιεμηθά, αξραία ειιεληθά ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ζπκθξαζηηθφο πίλαθαο ιέμεσλ ηνπ πνηεηηθνχ έξγνπ ηνπ Γ. εθέξε). Κιεηζηά πεξηβάιινληα εθπαηδεπηηθνύ ινγηζκηθνύ ηα θιεηζηά πεξηβάιινληα αλήθνπλ θπξίσο ηα ινγηζκηθά θαζνδεγνχκελεο δηδαζθαιίαο (ν ππνινγηζηήο σο δάζθαινο, π.ρ. πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο θαη πξαθηηθήο). Σα πεξηβάιινληα απηά είλαη ηα πην δηαδεδνκέλα ζηελ ειιεληθή αγνξά θαη εζηηάδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαηά θχξην ιφγν ζηε δηδαζθαιία ηεο κηθξνδνκήο ηεο γιψζζαο (γξακκαηηθή, νξζνγξαθία, ιεμηιφγην). πσο ήδε αλαθέξζεθε, ν δηεζλήο επηζηεκνληθφο πξνβιεκαηηζκφο έρεη απνκαθξπλζεί ζεκαληηθά εδψ θαη δεθαεηίεο απφ ηελ νπηηθή πνπ ηα πεξηβάιινληα απηά πξνζεγγίδνπλ ην ζέκα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. Πξφθεηηαη, επνκέλσο, γηα πεξηβάιινληα πνπ κφλν επθαηξηαθά θαη γηα ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο πξνηείλεηαη λα αμηνπνηεζνχλ ζηελ εθπαίδεπζε. Οη ιφγνη είλαη νη εμήο: Απνηεινχλ εθαξκνγέο πνπ έρνπλ εγθαηαιεηθζεί ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία απφ ηηο αξρέο ήδε ηεο δεθαεηίαο ηνπ Καη απηφ γηαηί ε έκθαζε ζηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ (θαη ζηε δηδαζθαιία γεληθφηεξα) πέξαζε απφ ηε

285 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζπκπεξηθνξηζηηθνχ ηχπνπ δηδαζθαιία ησλ δνκψλ ζην θείκελν, εληαγκέλν ζηελ εθάζηνηε επηθνηλσληαθή πεξίζηαζε (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2). Σα πξνγξάκκαηα απηά απηνεμαληινχληαη, επνκέλσο, ζηε δηδαζθαιία γξακκαηηθψλ δνκψλ πνπ δελ απνηειεί ζήκεξα δεηνχκελν ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, αθνχ νη γξακκαηηθέο δνκέο δε γίλνληαη θαηαλνεηέο εθηφο ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ. Με ηελ θαηεγνξία απηή ινγηζκηθνχ θηλδπλεχνπκε λα μαλαθέξνπκε απφ ην παξάζπξν ησλ windows φ,ηη θαη ε ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα κε ηα λέα Π.. θαη ζρνιηθά βηβιία ηείλεη λα μεπεξάζεη. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία κπνξνχλ λα εληαρζνχλ θαη απιέο γξακκηθέο πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο, ειεθηξνληθέο εγθπθινπαίδεηεο θαη ζηαηηθά παηρλίδηα. Β. Κατθγοριοποίθςθ ςφμφωνα με τθ χριςθ ςτθ μακθςιακι διαδικαςία Πξνγξάκκαηα θαζνδεγνύκελεο δηδαζθαιίαο / Ο ππνινγηζηήο σο δάζθαινο Ζ δηάδνζε απηήο ηεο θαηεγνξία ινγηζκηθνχ ζπλαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ην δηδαθηηθφ πξφηππν ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ (βι. θεθ 2.1 ηεο Δλφηεηα ΗΗ). Πξφθεηηαη γηα: πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο (Drill and Practice) Σα ινγηζκηθά απηνχ ηνπ ραξαθηήξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία εμαζθνχλ ζπλήζσο ηνπο καζεηέο ζε δηάθνξεο ελφηεηεο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ ή ζηελ εθκάζεζε ηνπ ιεμηινγίνπ. πρλά ηα ηειεπηαία ρξφληα εκθαλίδνληαη ελζσκαησκέλα ζε άιινπ ηχπνπ ινγηζκηθά θαη φρη απηφλνκα. Κξηηηθή ηα ζεηηθά ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ, ζπλήζσο, ινγίδνληαη: ε άκεζε αλαηξνθνδφηεζε, ην πεξηζψξην άπεηξσλ επαλαιήςεσλ «ρσξίο λα εμαληιείηαη ε ππνκνλή ηνπ κεραλήκαηνο» θαη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηεο πνξείαο ησλ αζθνπκέλσλ. Σα πξνγξάκκαηα απηά έρνπλ ζπγθεληξψζεη ηελ πην έληνλε θξηηηθή θαη ζα ιέγακε πσο ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ζεσξνχληαη σο παξαδείγκαηα πξνο απνθπγήλ, αθνχ ε άθξηηε πηνζέηεζή ηνπο κπνξεί, πέξαλ ησλ άιισλ, λα επαλαθέξεη κηα μεπεξαζκέλε αληίιεςε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Αλ είλαη φκσο θαιά ζρεδηαζκέλα, είλαη δπλαηφ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ επθαηξηαθά γηα ηελ επίιπζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνβιεκάησλ (π.ρ. νξζνγξαθίαο) θαη λα δηεπθνιχλνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.

286 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο (Tutorials) κε παξάιιειε εμάζθεζε. Σα πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο αλαιακβάλνπλ ηε δηδαζθαιία κηαο ελφηεηαο κε ηελ παξάιιειε εμάζθεζε. Ζ χιε παξνπζηάδεηαη θαηά κηθξέο ελφηεηεο θαη κε θαηάιιειεο εξσηήζεηο θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα πξνθιεζεί ε ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή, απφ ηηο απαληήζεηο ηνπ νπνίνπ εμαξηάηαη ε ζπλέρηζε ηεο δηδαζθαιίαο. Δπηδηψθεηαη, δειαδή, ε δπλαηφηεηα εμαηνκηθεπκέλεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο πνπ ζηεξίδεηαη ζην δηάινγν θαη παξαθνινπζεί ηελ πνξεία θαη ηθαλφηεηα ηνπ θάζε καζεηή. Κξηηηθή Σα πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο, αλ είλαη πξνζερηηθά ζρεδηαζκέλα θαη εθκεηαιιεχνληαη ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ηερλνινγίαο (π.ρ. εηθφλα, ιφγνο, ηερλεηή λνεκνζχλε), κπνξνχλ: 1. Να βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε θεθαιαίσλ ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ θαη λα θαιχςνπλ ηπρφλ θελά ησλ καζεηψλ ζε επί κέξνπο ζέκαηα. 2. Δπηηξέπνπλ ζην δάζθαιν λα κελ απαζρνιεί ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ, φηαλ θξίλεη φηη ην πξφβιεκα δελ είλαη γεληθφ θαη επηηξέπνπλ ηελ απφιπηε εμαηνκίθεπζε ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ θξηηηθή, σζηφζν, επηζεκαίλεη πσο ηα πξνγξάκκαηα απηά είλαη κελ πην ζχλζεηα θαη πην εληππσζηαθά, ε δηδαθηηθή θηινζνθία φκσο πνπ πηνζεηνχλ δε δηαθέξεη νπζηαζηηθά απφ απηήλ ησλ πξνγξακκάησλ εμάζθεζεο. ηεξίδνληαη θαη απηά ζηηο αξρέο ηεο ςπρνινγηθήο ζρνιήο ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ, γη' απηφ θαη ε θξηηηθή πνπ αζθείηαη είλαη παξαπιήζηα κ' απηήλ γηα ηα πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο. Ο ππνινγηζηήο σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο Πξφθεηηαη γηα πεξηβάιινληα πνπ επηδηψθνπλ φρη λα δηδάμνπλ, αιιά λα κεηαηξέςνπλ ηνλ ππνινγηζηή ζε πεξηβάιινλ πνπ ζα επλνεί ηε δηδαζθαιία. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξέπεη λα έρνπλ ηα πεξηβάιινληα απηά είλαη: πγθεθξηκέλε θαη ζαθή ζεσξία κάζεζεο ζηελ νπνία λα ζηεξίδνληαη. Ζ ζεσξία απηή ηεο κάζεζεο πξέπεη λα είλαη ζχγρξνλε θαη λα ιακβάλεη ππφςε ηεο ηε δηεζλή εκπεηξία. Πνιχ θαιφ ζεσξεηηθφ πιαίζην σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ. Πνιχ θαιφ ππνζηεξηθηηθφ πιηθφ, πξσηίζησο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή ηνπ ινγηθή. αθή δφκεζε ηνπ πεξηβάιινληνο κε βάζε ηε ζεσξία κάζεζεο πνπ πηνζεηνχλ. Σξάπεδα κε παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ (θαιφ είλαη απηά λα πξνέξρνληαη απφ ηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή). Δμππαθνχεηαη φηη πξέπεη λα είλαη θηιηθά ζηε ρξήζε θαη εχθνια γηα παηδηά.

287 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σα πεξηβάιινληα απηά αθνινπζνχλ ρξνληθά κεηά απφ ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ππνινγηζηή σο δαζθάινπ θαη γλψξηζαλ ηδηαίηεξε αλάπηπμε, θπξίσο ζηηο ΖΠΑ, θαηά ηηο δεθαεηίεο ηνπ ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο ηέηνηα πεξηβάιινληα είλαη νη αιιειεπηδξαζηηθέο εθαξκνγέο πνπ ζέηνπλ ηνλ καζεηή ζε ξφιν ηζηνξηθνχ εξεπλεηή, αξραηνιφγνπ θηι. θαη ηνπ αλαζέηνπλ ηε ιχζε ελφο αλνηθηνχ ηζηνξηθνχ πξνβιήκαηνο, κέζα απφ πξνζρεδηαζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, ζπλεξγαηηθήο θαηά πξνηίκεζε θχζεο θαζψο θαη λνεηηθά εξγαιεία πνπ επηηξέπνπλ ηε δεκηνπξγία θαη ηνλ ρεηξηζκφ δπλακηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ. Πξνθεηκέλνπ, βέβαηα, ηα πεξηβάιινληα απηά λα ιεηηνπξγήζνπλ σο λνεηηθά εξγαιεία θαη λα ζηεξίμνπλ ηε δηεξεπλεηηθή κάζεζε, απαξαίηεηε είλαη ε θαηάιιειε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε θαη πξαθηηθή δηαθνξεηηθά ε θαηαζθεπή αλαπαξαζηάζεσλ κπνξεί εχθνια λα κεηαηξαπεί ζε κηα κεραληζηηθή δξαζηεξηφηεηα θαηαγξαθήο πιεξνθνξηψλ (Γεκαξάθε 2002, 390). ην γισζζηθφ κάζεκα νη εθαξκνγέο πνπ κεηαηξέπνπλ ηνλ ππνινγηζηή ζε πεξηβάιινλ εξγαζίαο αμηνπνηήζεθαλ θπξίσο γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Ο αξηζκφο απηψλ ησλ πεξηβαιιφλησλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο καο είλαη πεξηνξηζκέλνο. Δηδηθά γηα ην γισζζηθφ κάζεκα, ηα ινγηζκηθά πνπ αμηνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή σο πεξηβάιινλ εξγαζίαο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζηηο παξαθάησ ππνθαηεγνξίεο: Ζ πξψηε επηρεηξεί λα κεηαηξέςεη ηνλ ππνινγηζηή απφ κέζν δηδαζθαιίαο ζε πεξηβάιινλ ζηήξημεο ηνπ γξάθνληνο καζεηή. ηελ θαηεγνξία απηή κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε δχν ππνθαηεγνξίεο: ε κία έρεη εζηίαζε πεξηζζφηεξν γλσζηαθή θαη δίλεη κεγαιχηεξε έκθαζε ζην ηη κπνξεί λα πξνζθέξεη ν ππνινγηζηήο ζε ζρέζε κε ηελ παξαγσγή ιφγνπ, ελψ ε άιιε ππνθαηεγνξία, αλ θαη αληιεί θάπνηα ζηνηρεία απφ ηελ άπνςε απηή, αλαδεηεί ζηνλ ππνινγηζηή ην κέζν πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηελ θνηλσληθή επαθή, ηε ζπλεξγαζία, ηελ αληαιιαγή απφςεσλ θηι. Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηεο δεχηεξεο ππνθαηεγνξίαο είλαη ην αγγιφθσλν πεξηβάιινλ Deadalus. Σν πεξηβάιινλ απηφ ζηεξίδεη ηνλ καζεηή θαηά ηε ζπγγξαθή, δίλνληαο ηνπ πφξνπο αιιά θαη αλαηξνθνδφηεζε κέζα απφ ηελ επηθνηλσλία κε άιινπο καζεηέο πνπ ην ρξεζηκνπνηνχλ. Σν Οινθιεξσκέλν Πεξηβάιινλ Παξαγσγήο Γξαπηνχ

288 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Λφγνπ Daedalus θαη ην Daedalus On-line έρνπλ ζρεδηαζηεί εηδηθά γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαηά ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ. 97 Δηθφλα 45 Δηθφλα απφ ηελ πξφζθαηε έθδνζε ηεο εθαξκνγήο ( Κξηηηθή Σα πξνγξάκκαηα απηά, φπσο είλαη ινγηθφ, θέξνπλ ηα ειαηηψκαηα ηεο απνθιεηζηηθήο πξνζθφιιεζεο ζηε ζεσξία ζηελ νπνία ζηεξίδνληαη. Καη' αξρήλ είλαη πνιχ δχζθνιν λα κνληεινπνηεζεί πιήξσο ε αλζξψπηλε ζθέςε ε νπνία ζε κεγάιν βαζκφ είλαη θαη θνηλσληθή ζθέςε θαη θαηά πξνέθηαζε ε δηαδηθαζία παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ, ηε ζηηγκή πνπ είλαη εμαηξεηηθά πην πνιχπινθε απφ θάζε δπλαηφηεηα πξφβιεςεο. Πέξαλ ηνχησλ, ζέινληαο λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο, απνβαίλνπλ δχζρξεζηα θαη νδεγνχλ ηνλ καζεηή ζην λα αθνινπζεί πεξίπινθεο δηαδηθαζίεο κε απνηέιεζκα, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, λα θάλνπλ ηα απιά δχζθνια. Δπηπιένλ ηα πξνγξάκκαηα απηά (ε θξηηηθή απηή αθνξά ηα πξνγξάκκαηα ηεο πξψηεο ππνθαηεγνξίαο), εζηηάδνληαο ζηε δηαδηθαζία γξαθήο, παξαβιέπνπλ ή ππνβαζκίδνπλ ζεκαληηθά: ηε δεκηνπξγία πξαγκαηηθψλ πεξηζηάζεσλ επηθνηλσλίαο θαη επνκέλσο ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ιεηηνπξγηθά δηαθνξνπνηεκέλεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο (Barret & Paradis 1988, 157), ηελ θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο κάζεζεο, ηνλ δεκηνπξγηθφ ξφιν ηνπ δαζθάινπ, ηελ ηδενινγηθή δηάζηαζε ηεο δηδαζθαιίαο (π.ρ. πξνβιεκαηηζκφο, θαιιηέξγεηα θξηηηθήο ζθέςεο) θαη ηελ πξνζαξκνγή ηεο ζηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο καο (Soloway 1991). Θα ήηαλ παξάιεηςε, αλ δελ ηνλίδακε πσο ππάξρεη νπσζδήπνηε κεγάιε δηαθνξά σο πξνο ηε ινγηθή δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή ζε ζρέζε κε ηα πξνγξάκκαηα ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο (θαζνδεγνχκελεο δηδαζθαιίαο). Δδψ ην βάξνο πέθηεη ζην θείκελν θαη ζηελ παξαγσγή ηνπ θαη απηφ απνηειεί νπσζδήπνηε πξφνδν. Σν ιάζνο φκσο είλαη πσο θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα αλαπηπρζνχλ θαη γηα ηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ αιιειεπηδξψληα πεξηβάιινληα κάζεζεο (Interactive Learning Environment), ρσξίο λα ιακβάλνληαη ζνβαξά ππφςε νη ηερληθνί πεξηνξηζκνί ζηελ θαηαλφεζε ηεο αλζξψπηλεο γιψζζαο αιιά θαη ε θνηλσληθή δηάζηαζε ηνπ γισζζηθνχ θαηλνκέλνπ. 97 ηνλ δηθηπαθφ ηφπν ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε» δηαηίζεηαη ην ζρεηηθφ άξζξν ηνπ Butler (2001).

289 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μηα άιιε θαηεγνξία αμηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο ησλ πνιπκέζσλ θαη ηνπ ππεξθεηκέλνπ πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζεη ινγηζκηθφ πνπ ζα πξνζνκνηάδεη θαζεκεξηλέο θνηλσληθέο πξαθηηθέο θαη, επνκέλσο, ζα δεκηνπξγεί έλαλ εηθνληθφ θφζκν πνπ ζα δίλεη επθαηξίεο γηα ρξήζε απζεληηθνχ γισζζηθνχ πιηθνχ. 98 ε απηήλ ηελ θαηεγνξία ζα κπνξνχζαλ λα ηνπνζεηεζνχλ θαη ηα ινγηζκηθά πξνζνκνίσζεο αιιά θαη δηάθνξα εθπαηδεπηηθά «παηρλίδηα» πνπ αλαπηχρζεθαλ ζε απηφ ην πιαίζην. Παξάδεηγκα: ην «παηρλίδη» Quest Atlantis ην νπνίν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα πνηθίια καζήκαηα. πγθεθξηκέλα, γηα ην γισζζηθφ κάζεκα ππάξρεη κηα απνζηνιή (quest), θαηά ηελ νπνία ν καζεηήο αλαιακβάλεη ηνλ ξφιν ηνπ δεκνζηνγξάθνπ-εξεπλεηή. θνπφο είλαη λα ζπγθεληξψζεη ζηνηρεία ζπλνκηιψληαο κε ηνπο δηάθνξνπο ραξαθηήξεο ηνπ παηρληδηνχ ψζηε ηειηθά λα αλαπηχμεη έλα θείκελν επηρεηξεκαηνινγίαο. Σν θείκελν απηφ δεκνζηεχεηαη ζηελ εθεκεξίδα ηνπ παηρληδηνχ, κεηά απφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη έρεη σο ζθνπφ λα πείζεη ηνπο ραξαθηήξεο ηνπ παηρληδηνχ γηα θάπνην ζέκα. Δηθφλα 46 Ζ αξρηθή νζφλε ηεο εθαξκνγήο (( Κξηηηθή ηα ζεηηθά απηνχ ηνπ είδνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ ινγίδεηαη ην φηη ελζαξξχλνπλ ηελ νκαδηθή εξγαζία θαη έξεπλα, αλαπηχζζνπλ ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα θαη νδεγνχλ ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο θαηά ηξφπν θπζηθφ θαη επράξηζην. Χζηφζν: Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα έρεη ππφςε ηνπ πσο ην ινγηζκηθφ απηήο ηεο θαηεγνξίαο είλαη δπλαηφ λα νδεγήζεη ζε κηα εζθαικέλε εληχπσζε θαη εμηδαλίθεπζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη, παξάιιεια, λα κεηψζεη ηελ επαθή κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα. 98 Έλα παξάδεηγκα ινγηζκηθνχ πνπ δελ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλν εηδηθά ζηελ εθπαίδεπζε απνηειεί ην «παηρλίδη» Second Life ζην νπνίν ν καζεηήο -παίρηεο εηζάγεηαη ζε έλαλ εηθνληθφ θφζκν θαη κπνξεί λα δήζεη επηθνηλσληαθέο ζπλζήθεο παξφκνηεο κε ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ, αλαιακβάλνληαο δηάθνξνπο ξφινπο, φπσο ηνπ εξγαδφκελνπ ζε θάπνηα δνπιεηά ή ηνπ εξεπλεηή. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα εθπαηδεπηηθήο αμηνπνίεζήο ηνπ είλαη ε δεκηνπξγία ηνπ εηθνληθνχ λεζηνχ ηεο Καιπςψο απφ έλαλ Έιιελα εθπαηδεπηηθφ, βι.

290 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μηα ζεκαληηθή παξάκεηξνο πνπ ζπρλά παξαβιέπεηαη, είλαη ην πεξηερφκελν απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ, φρη κφλν απφ ηελ άπνςε ηεο δηδαθηηθήο αληίιεςεο πνπ πξνηείλνπλ αιιά θαη απφ ηελ άπνςε ησλ θνηλσληθψλ, εζληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πξνηχπσλ πνπ πξνβάιινπλ. Ζ αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο, ηδίσο απηψλ πνπ πξνζπαζνχλ λα κηκεζνχλ θνηλσληθά θαηλφκελα θαη θαηαζηάζεηο, θαηέιεμε ζηα ίδηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηέιεμαλ θαη νη έξεπλεο γηα ην πεξηερφκελν ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ σο πξνο ηα πξφηππα π.ρ. πνπ πξνβάιινληαη γηα ηνπο θνηλσληθνχο ξφινπο ησλ δχν θχισλ, ησλ κεηνλνηήησλ θαη ησλ δηάθνξσλ εζλνηήησλ (Agalianos & Cope 1994). Έρεη επίζεο επηζεκαλζεί πσο ζπρλά ππεξαπινπζηεχνληαη πνιπζχλζεηα θνηλσληθά ζέκαηα, φπσο π.ρ. ε αλεξγία θαη ε νηθνλνκηθή επκάξεηα. Ζ επφκελε θαηεγνξία κεηαθέξεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζε ππνινγηζηηθά πεξηβάιινληα πνπ δελ είλαη θαηαζθεπαζκέλα γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο, αιιά εμππεξεηνχλ επξχηεξεο θνηλσληθέο πξαθηηθέο. Αμηνπνηήζεθαλ θπξίσο ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ, ηα πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ θαη ην δηαδίθηπν, απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990 θαη χζηεξα, ελψ δε ιείπνπλ θαη πξνζπάζεηεο δεκηνπξγίαο ινγηζκηθνχ πνπ ζα ελζσκαηψλεη ή ζα πξνζαξκφδεη πνιιά απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ θαηεγνξηψλ πνπ ήδε αλαθέξζεθαλ. Σέινο, ηδηαίηεξε έκθαζε άξρηζε λα δίλεηαη θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη σο ζπλέπεηα ηεο επαλεμέηαζεο ηνπ ξφινπ ηεο γξακκαηηθήο ζηε δηδαζθαιία ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζα (βι. ζηε ζπλέρεηα θεθ. 5. Παξνπζίαζε ινγηζκηθψλ (αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα)). 99 Λνγηζκηθό πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν πξαθηηθήο γξακκαηηζκνύ Πξφθεηηαη, φπσο είδακε θαη ζηελ Δλφηεηα ΗΗΗ, γηα πεξηβάιινληα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη επξχηαηα ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία σο κέζα γηα γξάςηκν, δηάβαζκα θαη επηθνηλσλία. Μπνξεί λα αμηνπνηεζνχλ ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ, ηα πξνγξάκκαηα παξνπζίαζεο (π.ρ. PowerPoint) θαη ηα πξνγξάκκαηα πινήγεζεο ζην δηαδίθηπν (π.ρ. Internet Explorer, Firefox). Δπηζεκαίλνπκε ζπλνπηηθά φηη ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρσξηζηνχλ ζε ηξεηο αδξέο θαηεγνξίεο: 1. Πεξηβάιινληα πνπ απνβιέπνπλ ζηελ παξαγσγή ησλ γλσζηψλ παξαδνζηαθψλ γξαπηψλ θεηκέλσλ, πνπ ζπλήζσο γξάθνληαη γηα λα εθηππσζνχλ. 99 Γηα ηα δηαζέζηκα ειεθηξνληθά ψκαηα Κεηκέλσλ βι. ππνζεκείσζε 11 πξνεγνπκέλσο θαη Παξάξηεκα Β. Γηα κηα πιεξέζηεξε παξνπζίαζε ησλ ηξφπσλ θαη ησλ δηαθνξεηηθψλ εθδνρψλ αμηνπνίεζήο ηνπο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία βι. Υαιηζηάλε 2010 θαη Κνπηζνγηάλλεο 2009.

291 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πεξηβάιινληα πνπ απνβιέπνπλ ζηελ απνθιεηζηηθή παξαγσγή ειεθηξνληθνχ ιφγνπ (π.ρ. πξνγξάκκαηα παξνπζίαζεο, ηζηνιφγηα). 3. Ζιεθηξνληθά πεξηβάιινληα ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο γξαπηήο επηθνηλσλίαο (π.ρ. ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, chat θηι.). πσο ήδε αλαθέξζεθε (βι. Δλφηεηα Η, θεθ. 1), ε ζπλήζεο πξνζέγγηζε πξνο ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ είλαη ε ηερληθή-ηερλνινγηθή. Απφ ηελ αλάιπζε ηεο Δλφηεηαο ΗΗΗ, θεθ. 3 πξνθχπηεη φκσο φηη ηα ζχγρξνλα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ έρνπλ πνιιέο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ είλαη απαξαίηεην λα γλσξίδνπλ νη καζεηέο (π.ρ. θαζνδεγνχκελε γξαθή θαη ξεπζηφηεηα θεηκέλνπ). Παξάιιεια, ζπλνδεχνληαη απφ πιήζνο ζεκεησηηθψλ πφξσλ (π.ρ. πξφηππα θείκελα, εηθφλεο θηι.) πνπ δελ έρνπλ ζρέζε κε ηελ ειιεληθή ζεκεησηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Παξ φηη ινηπφλ ε ηερλνινγηθή δηάζηαζε δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη, ππάξρνπλ θαη πνιιέο άιιεο πηπρέο κε ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε δηδαζθαιία ηεο. ε θάζε πεξίπησζε, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ επηζπκνχλ λα αμηνπνηήζνπλ ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ ζηε δηδαθηηθή πξάμε, ζα πξέπεη λα έρνπλ ππφςε ηνπο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο λέαο γισζζηθήο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ απηά δεκηνπξγνχλ θαη ηα νπνία αλαιχζεθαλ εθηελψο ζηελ Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.5 & Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3. Σα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ζεσξήζεθαλ φηη ζπκβάιινπλ ηδηαίηεξα ζηελ πινπνίεζε ηεο γξαθήο σο δηαδηθαζίαο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.3), θαζψο θαζηζηνχλ ηηο δηνξζψζεηο, απφ κέξνπο ησλ καζεηψλ, εχθνιεο. Γηα κηα θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο αληίιεςεο απηήο θαη ζρεηηθά παξαδείγκαηα βι. Δλφηεηα ΗΗΗ, θεθ. 3.2 Πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ: Ζ ξεπζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ).

292 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αξιολόγθςθ εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Ζ πξνζπάζεηα ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ γηα εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, ε νπνία έρεη νδεγήζεη ζηε δηάδνζε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ σο παηδαγσγηθψλ κέζσλ ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο, ζπλνδεχεηαη απφ ηελ αλάπηπμε ρηιηάδσλ ηίηισλ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, πνπ θαηαθιχδνπλ ήδε ηελ παγθφζκηα αγνξά θαη ηα ζρνιεία. Η προςπάκεια αυτι για ςταδιακι εκτεχνολόγθςθ τθσ εκπαίδευςθσ απαιτεί νζεσ γνϊςεισ και δεξιότθτεσ για τουσ εκπαιδευτικοφσ, όπωσ είναι μεταξφ άλλων και θ ικανότθτα επιλογισ των κατάλλθλων για τθ διδαςκαλία τουσ θλεκτρονικϊν περιβαλλόντων. Πξφθεηηαη γηα κηα επηινγή νχησο ή άιισο δχζθνιε, αθνχ αθνξά ζε λέα κέζα κε ηα νπνία ε πιεηνλφηεηα ησλ δηδαζθφλησλ είλαη ειάρηζηα εμνηθεησκέλε δπζθνιεχεη φκσο αθφκε πεξηζζφηεξν θαη απφ πνιινχο άιινπο παξάγνληεο, φπσο είλαη, κεηαμχ άιισλ: ε δηαξθήο εμέιημε ησλ ΣΠΔ θαη, θαηά πξνέθηαζε, ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, ε ρακειή πνηφηεηα ησλ πεξηζζφηεξσλ απφ απηά, νη πξνζπάζεηεο ησλ δηάθνξσλ εηαηξεηψλ γηα δηεθδίθεζε κεξηδίνπ ηεο λέαο αγνξάο πνπ αλαδχεηαη, ε έληνλε ξεηνξεία πνπ επηθξαηεί γηα ηηο σθέιεηεο απφ ηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ πεξηβαιιφλησλ απηψλ. Δίλαη, βέβαηα, γεγνλφο φηη πνιιά εξεπλεηηθά ηδξχκαηα, παλεπηζηήκηα αιιά θαη ηδησηηθνί θνξείο επηρεηξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ λένπ απηνχ πξνβιήκαηνο. Πέξα απφ ηε ζπλήζε ξεηνξεία πνπ έρεη αλαπηπρζεί, θαη ε νπνία θηλείηαη ζπλήζσο κεηαμχ ελζνπζηαζκνχ γηα ηηο επεξγεηηθέο επηπηψζεηο θαη απνγνήηεπζεο γηα ηηο θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο πνπ έρεη ε αμηνπνίεζε ησλ πνιπκέζσλ ζηα ζρνιεία, έρνπλ επηρεηξεζεί θαη ζνβαξέο πξνζπάζεηεο αμηνιφγεζήο ηνπο. Παξά ηνλ ελδηαθέξνληα απηφλ επηζηεκνληθφ πξνβιεκαηηζκφ, ε πιεηνλφηεηα ησλ πξνηάζεσλ απηψλ έρεη

293 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ έληνλα ππεξθνηλσληθφ θαη ηερλνθεληξηθφ ραξαθηήξα, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε εμαηξεηηθά επηθαλεηαθέο πξνζεγγίζεηο ησλ παηδαγσγηθψλ απηψλ πξντφλησλ. Μηα πξψηε κειέηε ησλ πξνηάζεσλ απηψλ, αιιά θαη ηεο πινχζηαο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο (βι. ελδεηθηηθά Neofotistos et al Buckleitner 1999), νδεγεί εχθνια ζηνλ εληνπηζκφ δχν ζεκαληηθψλ αδπλακηψλ: Σν θάζε ινγηζκηθφ αληηκεησπίδεηαη σο άζξνηζκα παξακέηξσλ, ν ζπκςεθηζκφο ησλ νπνίσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαιή, κέηξηα ή θαθή ζπλνιηθή απνηίκεζε. Ζ αζξνηζηηθή ινγηθή φκσο ελέρεη ηνλ θίλδπλν ηεο ελαζρφιεζεο κε ηα επνπζηψδε θαη ηα επηκέξνπο θαη ηεο αδπλακίαο λα ηνπνζεηεζεί ε θάζε πξφηαζε ζην ζπγθεθξηκέλν θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ ηεο πιαίζην θαη ζηελ ηζηνξηθή ηεο δηάζηαζε. Αδπλαηεί, κε ιίγα ιφγηα, λα δψζεη ην ηδενινγηθφ θαη κε ηελ αξηζηνηειηθή έλλνηα ην πνιηηηθφ ζηίγκα ηεο θάζε πξφηαζεο (Dedrinos 1992 Gee 1996). ηηο θαηεγνξηνπνηήζεηο απηέο θπξίαξρν ξφιν θαηαιακβάλεη ε ηερλνινγηθή παξάκεηξνο. Ζ ηερλνινγία φκσο αληηκεησπίδεηαη εθηφο ηζηνξηθνχ θαη θνηλσληθνχ πιαηζίνπ, κε απνηέιεζκα λα δίλεηαη βαξχηεηα ζε κεκνλσκέλα ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ηα ρξψκαηα, νη ήρνη, νη κνπζηθέο ή ν βαζκφο ηεο αιιειεπηδξαζηηθφηεηαο θηι. θαη φρη ζην φιν ηεο πξφηαζεο πνπ θαηαηίζεηαη. Οη πξνζεγγίζεηο απηέο αληηκεησπίδνπλ ηηο δηάθνξεο εμειίμεηο ζηα εθπαηδεπηηθά ηερλνινγηθά πεξηβάιινληα σο κηα θπζηθή ξνή, ε νπνία είλαη ζπλάξηεζε δχν θπξίσο παξαγφλησλ: ηεο εμέιημεο ηεο επηζηήκεο ε πξφνδνο ηεο νπνίαο δίλεη απαληήζεηο ζε λέα ή ππάξρνληα πξνβιήκαηα θαη βειηηψλεη, επνκέλσο, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηεο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο, ε θάζε λέα εθδνρή ηεο νπνίαο ζπκβάιιεη ζηελ επίιπζε ησλ σο ηψξα δπζεπίιπησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ε αμηνπνίεζή ηεο νδεγεί ζην ζρνιείν ηνπ κέιινληνο. Με βάζε ηε ινγηθή απηή ηα πξψηα πξνγξάκκαηα ππνινγηζηή ζεσξνχληαη θαηψηεξα, γηαηί ε ηερλνινγία ήηαλ «αλψξηκε», αιιά θαη ε ζρεηηθή επηζηεκνληθή ζθέςε δελ είρε πξννδεχζεη. Έηζη, θάζε λέα ηερλνινγία ζεσξείηαη σο πξφνδνο θαη θάζε λέν επηζηεκνληθφ ξεχκα κηα γξακκηθή εμέιημε πξνο ην θαιχηεξν. Γηα λα μεπεξαζηνχλ νη αδπλακίεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο σο ηψξα πξνζπάζεηεο πξνζέγγηζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, είλαη απαξαίηεηε κηα πξνζέγγηζε πνπ ζα αληηκεησπίδεη ηα πξντφληα απηά σο θείκελα (βι. θαη ζρεηηθή ππνζεκείσζε 100 παξαθάησ) θαη ζα επηρεηξεί λα ηα δηαβάζεη ζην πιαίζην ηεο ηζηνξηθήο ζπγθπξίαο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ. ην πιαίζην απηήο ηεο ινγηθήο, ην θάζε ινγηζκηθφ/θείκελν απνηειεί πξντφλ ηεο επνρήο ηνπ, ελζαξθψλνληαο πνιιά απφ ηα ζηνη-

294 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ρεία ηεο (ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε δηδαζθαιία κέζσ Ζ/Τ, άιια αληίζηνηρα πξντφληα απφ ηελ ίδηα επνρή, ηερλνινγηθέο πξφνδνη θηι.), αιιά θαη απφ ηελ ηδενινγία θαη ηηο επηδηψμεηο ησλ δεκηνπξγψλ ηνπο. Ζ πξνζέγγηζε απηή ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο θνηλσληθήο ζεκεησηηθήο (Social Semiotics) (Hodge & Kress 1988) θαη ζπλεηζθέξεη ζην λα απνθεχγνληαη αθεξεκέλεο γεληθεχζεηο θαη αληζηνξηθέο πξνζεγγίζεηο. 4. Ζνα παράδειγμα αξιολόγθςθσ λογιςμικϊν με βάςθ τθν κοινωνικο-ςθμειωτικι προςζγγιςθ Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Με αθεηεξία ηελ θνηλσληθν-ζεκεησηηθή νπηηθή, ζα επηρεηξήζνπκε ζηε ζπλέρεηα λα ζπδεηήζνπκε ηξεηο δηαθνξεηηθέο ειεθηξνληθέο πξνηάζεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. ηφρνο δελ είλαη λα παξνπζηαζηεί έλα πιήξεο ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ησλ ειεθηξνληθψλ παηδαγσγηθψλ πεξηβαιιφλησλ, αιιά κάιινλ λα ζηγνχλ πηπρέο πνπ ζπλήζσο απνζησπνχληαη ή ππνβαζκίδνληαη θαη λα αλαδεηρζνχλ θαηεπζχλζεηο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε απηψλ ησλ πεξηβαιιφλησλ. Σα ινγηζκηθά πνπ ζα ζπδεηεζνχλ ζηε ζπλέρεηα απνηεινχλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο εθδνρέο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ (βι. θαη Δλφηεηα Η, θεθ Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ) θαη δηαηππψζεθαλ ζηηο αξρέο, ζηα κέζα θαη ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ζηε ρψξα καο. Δπηιέμακε εζθεκκέλα ηξία ινγηζκηθά πνπ αθνξνχλ ζην ίδην δηδαθηηθφ αληηθείκελν θαη κε ηηο θιαζηθέο ηαμηλνκήζεηο ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ηξία δηαδνρηθά ζηάδηα ζηελ εμέιημε ηνπ ινγηζκηθνχ: απφ ην πην παξαδνζηαθφ ζην πην ζχγρξνλν. Με ηηο θιαζηθέο ηαμηλνκήζεηο: ην πξψην παξάδεηγκα (Λνγνκάζεηα ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δπεμεξγαζίαο ηνπ Λφγνπ) ζεσξείηαη ραξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε ηνπ θιαζηθνχ κνληέινπ ν «ππνινγηζηήο σο δάζθαινο», κε ζπκπεξηθνξηζηηθνχ - δνκηζηηθνχ ηχπνπ ζεσξεηηθέο θαηαβνιέο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.1). ην δεχηεξν παξάδεηγκα (Ο Ξεθηέξεο θαη ε Γξακκαηηθή ηεο εηαηξίαο SIEM) ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί σο κηα απφπεηξα δεκηνπξγίαο πεξηβάιινληνο πξνζνκνίσζεο, πξνθεηκέλνπ ην παηδί λα δηδάζθεηαη κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο

295 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηνπ ζην πεξηβάιινλ απηφ, κηα άπνςε ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980, κε γλσζηηθνχ θπξίσο ηχπνπ ζεσξεηηθέο θαηαβνιέο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.3), ελζσκαηψλεη σζηφζν πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο ζπκπεξηθνξηζηηθνχ-δνκηθνχ ηχπνπ. ην ηξίην παξάδεηγκα (Ζιεθηξνληθφ πεξηβάιινλ Λεμηθνχ Ηδξχκαηνο Σξηαληαθπιιίδε) ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί φηη απνηειεί απφπεηξα πινπνίεζεο ησλ θνηλσληθψλ ή θνηλσληνγλσζηηθψλ ζεσξηψλ κάζεζεο, φπσο ζπλήζσο απνθαινχληαη, ζην πιαίζην ησλ νπνίσλ ν ππνινγηζηήο απνηειεί πεξηβάιινλ έξεπλαο θαη αλαδήηεζεο (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.4 & 2.5). 4.1 Λογομάκεια Ζ Λνγνκάζεηα, ην πξψην παξάδεηγκα ινγηζκηθνχ πνπ επηιέγεηαη γηα ζπδήηεζε, απνηειεί θαη ηελ πξψηε ζνβαξή πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ησλ πνιπκέζσλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Ζ θπθινθνξία ηνπ πξψηνπ ςεθηαθνχ δίζθνπ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 πξνθάιεζε επξεία δεκνζηφηεηα ζηνλ ηχπν θαη γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ηαπηίζηεθε κε ηελ ειεθηξνληθή εθδνρή ηεο αμηνπνίεζεο ησλ πνιπκέζσλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Πξφθεηηαη γηα εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ, πνπ απεπζχλεηαη ζηηο καζεηηθέο ειηθίεο ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ θαη ζα κπνξνχζε λα ηνπνζεηεζεί ζηελ θαηεγνξία ησλ Tutorials (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 2.1). Αθνινπζψληαο ην ξεηνξηθφ πιαίζην ηεο παξαδνζηαθήο δηδαζθαιίαο (εξψηεζε απάληεζε αμηνιφγεζε), επηρεηξεί λα θαιχςεη ηε δηδαζθαιία «φισλ ησλ γισζζηθψλ επηπέδσλ ηεο ειιεληθήο: ζπληαθηηθφ, γξακκαηηθή, νξζνγξαθία θαη ιεμηιφγην». Σν ελδηαθέξνλ ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε είλαη φηη ηνλ ξφιν ηνπ δαζθάινπ έρεη αλαιάβεη ν κεξνο, κε βνεζφ ηνπ κηα άιιε αξραηνειιεληθή θηγνχξα, ηνλ Αλαμίκαλδξν, ε δε δηδαζθαιία δηεμάγεηαη κε θφλην ηελ Αθξφπνιε (εηθφλα 47).

296 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 47 Μηα ζεκεξηλή αλάγλσζε ηεο Λνγνκάζεηαο κπνξεί λα ζέζεη απζφξκεηα δχν εξσηήκαηα: γηαηί ζηελ πξνζέγγηζε απηή ε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ηαπηίδεηαη νπζηαζηηθά κε ηε δηδαζθαιία ηεο δνκήο ηεο γιψζζαο θαη ππνβηβάδεηαη ε ρξήζε ηεο; Καη δεχηεξν, γηαηί επηιέγεηαη έλα αξραηνειιεληθφ πιαίζην γηα ηε δηδαζθαιία ηεο λέαο ειιεληθήο γιψζζαο; Ζ απάληεζε ζηα εξσηήκαηα απηά ζα είλαη πξφρεηξε, αλ δελ εληαρζεί ε φιε πξνζπάζεηα ζην ζπγθεθξηκέλν θνηλσληθφ θαη ηζηνξηθφ πιαίζην ηεο πεξηφδνπ πνπ δεκηνπξγήζεθε. Δίλαη γλσζηφ φηη θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 αλαπηχρζεθε κηα έληνλε αληηπαιφηεηα γχξσ απφ ην εάλ ππάξρεη ή φρη γισζζηθφ πξφβιεκα ζηνπο λένπο σο απνηέιεζκα, φπσο ππνζηήξηδαλ νη ππέξκαρνη ηεο θαηαθαηηθήο απάληεζεο, ηεο κε ζπζηεκαηηθήο δηδαζθαιίαο ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο κε δηδαζθαιίαο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ απφ ην πξσηφηππν ζην γπκλάζην. Μηα εθηελήο αλάιπζε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ σο θεηκέλνπ 100 (Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2002) έδεημε φηη απερεί ηε κία απφ ηηο δχν απηέο απφςεηο, κηα ειιεληθή εθδνρή ηνπ γλσζηνχ δηεζλνχο θηλήκαηνο: «πίζσ ζηα βαζηθά» (back to basics) (Carter 1995: 5-10). Γχν είλαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ιφγνπ 101 (discourse) απηνχ, ηα νπνία δηαπεξλνχλ θαη ην ππφ ζπδήηεζε 100 Ο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη επξχηεξα, ζην ίδην πιαίζην ηεο επξχηεξεο αληίιεςεο πεξί ιφγσλ. Μ απηή ηε ινγηθή ην θείκελν είλαη κηα ζεκεησηηθή ζηηγκή (semiotic instance) (Kress & van Leeuwen, 2001, 25), «ην απνηέιεζκα ηεο άξζξσζεο ελφο ιφγνπ ή κάιινλ ιφγσλ ζε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο ζεκεησηηθνχο ηξφπνπο» (Kress & van Leeuwen φ.π. 40). Έλα θείκελν κπνξεί επνκέλσο λα είλαη κνλνηξνπηθφ ή πνιπηξνπηθφ. 101 Ζ έλλνηα ησλ «ιφγσλ» [discourses], ζηεξηγκέλε ζηελ παξάδνζε ηνπ Φνπθψ, ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα ζηελ θξηηηθή αλάιπζε ιφγνπ (ΚΑΛ) θαη ζηελ θνηλσληθή ζεκεησηηθή γεληθφηεξα (Kress & van Leeuwen 2001 van Leeuwen 2005). Ο Fairclough (2003) επηρεηξεί κηα δηάθξηζε κεηαμχ ηνπ ιφγνπ σο γιψζζαο (ή ζεκείσζεο) ζε ρξήζε θαη ησλ ιφγσλ σο «αξηζκεηφ» νπζηαζηηθφ («έλαο ιφγνο», «πνιινί ιφγνη»). ηε δεχηεξε πεξίπησζε, «δηαθνξεηηθνί ιφγνη είλαη δηαθνξεηηθνί ηξφπνη αλαπαξάζηαζεο πηπρψλ ηνπ θφζκνπ» (Fairclough φ.π., 215). Μπνξνχκε, γηα παξάδεηγκα, λα κηιήζνπκε γηα δηαθνξεηηθνχο πνιηηηθνχο ιφγνπο θηιειεχζεξνπο, ζνζηαιδεκνθξαηηθνχο, καξμηζηηθνχο θιπ. (Fairclough 2006, 11) ή γηα δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο: παξαδνζηαθφο ιφγνο, δνκηζηηθφο ιφγνο, επηθνηλσληαθφο ιφγνο, ν ιφγνο ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ θιπ. (Ivanič 2004 Κνπηζνγηάλλεο 2010α, 2010β).

297 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ινγηζκηθφ: πξψην, ε έκθαζε ζηε κεγάιε ηζηνξία ηεο ειιεληθήο κέζσ ησλ ζεκείσλ πνπ παξαπέκπνπλ ζηελ αξραηφηεηα, αιιά θαη κέζσ ηεο εθηελνχο αλαθνξάο ζηελ ηζηνξία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ζηε ζεκαζία ηεο (θπξίσο ζηελ εηζαγσγή) θαη δεχηεξν, ε ad hoc δηδαζθαιία ηεο γξακκαηηθήο (ζε αληίζεζε κε ηε ινγηθή πνπ πξνσζνχζαλ ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα ηνπ δεκνηηθνχ ηεο ίδηαο πεξηφδνπ) σο βαζηθήο πξνυπφζεζεο γηα ηελ νξζή ρξήζε ηεο γιψζζαο. Ζ πξνζπάζεηα, επνκέλσο, έληαμεο ελφο ειεθηξνληθνχ πξντφληνο ζην θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ θαη ηζηνξηθφ ηνπ πιαίζην γεηψλεη ηελ αλάγλσζή ηνπ. Έηζη γίλεηαη αληηιεπηφ πσο δελ πξφθεηηαη γηα κηα νπδέηεξε πξνζπάζεηα πνπ αμηνπνηεί ηελ επηζηήκε θαη ηελ ηερλνινγία, γηα λα αλαβαζκίζεη ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο, φπσο ζπλήζσο αληηκεησπίδνληαη ηα πνιπκέζα. Πξφθεηηαη, αληίζεηα, γηα ηελ πξαγκάησζε ζπγθεθξηκέλσλ ιφγσλ (discourses), κηαο ζπγθεθξηκέλεο θνηλσλίαο, ζε κηα δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Αο ζπλνςίζνπκε θάπνηνπο απφ ηνπο ιφγνπο ζηνπο νπνίνπο ζηεξίδεηαη ην ζπγθεθξηκέλν ινγηζκηθφ-θείκελν: ν ππνινγηζηήο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο σο δάζθαινο, ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο εθιακβάλεηαη σο κηα αηέξκνλε εμάζθεζε ζηηο δνκέο ηεο γιψζζαο ζε επίπεδν ιέμεο θαη πξφηαζεο, ππάξρεη ζηελή ζρέζε ηεο αξραίαο κε ηε λέα ειιεληθή, ε κάζεζε πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ επαλάιεςε θαη ηελ επηβξάβεπζε (ζπκπεξηθνξηζκφο). 4.2 Ο Ξεφτζρθσ και θ Γραμματικι Σν ινγηζκηθφ απηφ παίξλεη ηνλ ηίηιν ηνπ απφ ην θεληξηθφ πξφζσπν ηνπ πξνγξάκκαηνο, πνπ είλαη έλα αλζξσπφκνξθν βηβιίν κε ην φλνκα Ξεθηέξεο. Ο Ξεθηέξεο, αθνχ έρεη κάζεη λα δηαβάδεη, ζε κηα πξνεγνχκελε έθδνζε ηνπ ίδηνπ ινγηζκηθνχ πνπ αθνξά ζηε δηδαζθαιία ηεο αλάγλσζεο, ζθέθηεηαη λα γξάςεη έλα παξακχζη. Γηαπηζηψλεη φκσο πσο απηφ είλαη δχζθνιν, γη απηφ θαη επηζθέπηεηαη ηε «λνλά ηνπ, ηε Γξακκαηηθή». Ζ Γξακκαηηθή ηνπ επηζεκαίλεη πσο, γηα λα γξάςεη ην παξακχζη, είλαη απαξαίηεην λα ζπγθεληξψζεη πξψηα ηέζζεξα πνιχηηκα αληηθείκελα: ην καγηθφ ζθνπθί ηεο έκπλεπζεο, έλα θηεξφ απφ παγφλη, ιίγν κειάλη απφ ρηαπφδη πνπ δεη ζε έλα παιηφ λαπάγην θαη έλαλ πάππξν πνπ δεη ζηηο φρζεο κηα ρξπζήο ιίκλεο. Έηζη ν Ξεθηέξεο, δειαδή ν καζεηήο, αλαιακβάλεη ηελ πξνζπάζεηα λα βξεη ηα ηέζζεξα αληηθείκελα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο αλαδήηεζεο απηήο θαη πξνθεηκέλνπ λα θηάζεη κε επηηπρία σο ην ηέινο, ζα πξέπεη λα αληηκεησπίζεη δηάθνξα εκπφδηα ή λα βνεζήζεη

298 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Σα εκπφδηα απηά έρνπλ ηελ θιαζηθή κνξθή αζθήζεσλ ηεο γξακκαηηθήο (βι. θαη Δλφηεηα II, θεθ. 2.1). Ο κχζνο είλαη, επνκέλσο, ην δφισκα γηα ηε δηδαζθαιία ελνηήησλ ηεο γξακκαηηθήο. Παξαθάησ δίλεηαη έλα παξάδεηγκα άζθεζεο θαηά ην νπνίν ν καζεηήο θαιείηαη λα ζπκπιεξψζεη ηα θελά ζην πιαίζην κηαο κηθξήο ηζηνξίαο. Εικόνα 48 Δίλαη πξνθαλέο φηη ην αληηθείκελν θαη ζηα δχν απηά ινγηζκηθά είλαη θνηλφ θαη αθνξά ζηε δηδαζθαιία ηεο γξακκαηηθήο. Καη ζηα δχν ινγηζκηθά νη αληηιήςεηο (νη ιφγνη) απφ ηηο νπνίεο αληινχλ είλαη επίζεο θνηλέο: σο πξνο ηε ζεκαζία ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γξακκαηηθήο, σο πξνο ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο ηεο, σο πξνο ην είδνο ηεο γξακκαηηθήο πνπ επηιέγεηαη. Τπάξρεη φκσο κηα ζεκαληηθή δηαθνξά. ηε κία πεξίπησζε επηιέγεηαη ην γλσζηφ δηδαθηηθφ κνληέιν πνπ αθνινπζείηαη θαη ζήκεξα ζηηο πεξηζζφηεξεο ηάμεηο: εξψηεζε-απάληεζε-αμηνιφγεζε. ηε δεχηεξε επηιέγεηαη ην ξεηνξηθφ πιαίζην ηεο αθήγεζεο ελφο κχζνπ, είδνπο ηδηαίηεξα αγαπεηνχ ζηα παηδηά (ην ινγηζκηθφ απηφ απεπζχλεηαη ζε κηθξφηεξεο ειηθίεο), κε ζηφρν λα θεξδεζεί ην ελδηαθέξνλ ηνπο θαη λα νδεγεζνχλ κε κεγαιχηεξε δηάζεζε ζηελ επίιπζε ησλ αζθήζεσλ. Ζ επηινγή φκσο ηεο αθήγεζεο σο κέζνπ γηα ηελ θαιχηεξε δηδαζθαιία ηεο γξακκαηηθήο αιιά θαη ηεο αξηζκεηηθήο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο απνηέιεζε ζεκαληηθφ θίλεκα θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1990 ζηε ρψξα καο. 102 Ζ επηινγή απηή ζην ζρεδηαζκφ απερεί απφςεηο ηεο λέαο παηδαγσγηθήο αιιά θαη πξσηφιεηεο απφςεηο πξνο 102 Αξθεηά βηβιία ηνπ Σξηβηδά π.ρ. είλαη κηα ελδεηθηηθή απφδεημε απηήο ηεο ηάζεο, πνπ εθδειψζεθε επίζεο κε αληίζηνηρεο ινγηθήο ζρνιηθά βνεζήκαηα, ινγηζκηθά θιπ.

299 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηελ θαηεχζπλζε ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ ππνινγηζηή φρη σο δαζθάινπ, αιιά σο πεξηβάιινληνο πξνζνκνίσζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (βι. Δλφηεηα ΗI, θεθ. 2.3). Δδψ ν δάζθαινο σο ξεηή αλαθνξά ράλεηαη θαη θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο πεξηβάιινληνο αιιειεπίδξαζεο κε ηνλ ππνινγηζηή 103 ζην πιαίζην ελφο ζπγθεθξηκέλνπ κχζνπ. 4.3 Θλεκτρονικό περιβάλλον Λεξικοφ Ιδρφματοσ Σριανταφυλλίδθ Σν Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Νενειιεληθψλ πνπδψλ (Ίδξπκα Μαλφιε Σξηαληαθπιιίδε), ην νπνίν απφ ην πξσηνγελέο πεδίν ρξήζεο ηνπ σο ιεμηθνγξαθηθνχ εξγαιείνπ αλαθνξάο έρεη «αλαπιαηζησζεί» (Bernstein 1990) απφ ην Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο ζε ειεθηξνληθφ παηδαγσγηθφ πεξηβάιινλ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ζην δηαδίθηπν (Kazazis & Koutsogiannis 2001 Κνπηζνγηάλλεο 2001γ), απνηειεί ην ηξίην παξάδεηγκα. Καηά ηε κεηαθνξά ηνπ ιεμηθνχ ζε ειεθηξνληθή βάζε δεδνκέλσλ αμηνπνηήζεθε ε δηάξζξσζε ηεο εζσηεξηθήο δνκήο (κηθξνδνκήο) ηνπ θάζε άξζξνπ ηνπ ιεμηθνχ. Με βάζε ηε ινγηθή απηή, ην θάζε ιήκκα ηεκαρίζηεθε ζε ηφζεο ππνελφηεηεο/πεδία φζεο θαη νη ππνθαηεγνξίεο ηνπ θαη κεηαθέξζεθε ζε βάζε δεδνκέλσλ. Ζ επηινγή απηή επηηξέπεη ηελ πνιιαπιή δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ γισζζηθνχ πιηθνχ ηνπ ιεμηθνχ. Έηζη, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα γηα κεκνλσκέλε ή ζπλδπαζηηθή αλαδήηεζε, κεηαμχ άιισλ, ζηα παξαθάησ: ιέμε ή ζπλδπαζκφο ραξαθηήξσλ, γξακκαηηθή θαηεγνξία (ξήκα, επίζεην θηι.), θιηηηθφ παξάδεηγκα, εξκήλεπκα, παξάδεηγκα ρξήζεο, εηπκνινγία, επίπεδν χθνπο (π.ρ. εηξσληθφ, επίζεκν, ιατθφ θηι.) (γηα εθηεηακέλν παξάδεηγκα δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο βι. ην επφκελν θεθάιαην 5.1 Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ γηα ηελ απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηε γιψζζα). Σν πεξηβάιινλ πνπ δεκηνπξγήζεθε έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ πνπ απνθαιείηαη ζπλήζσο δηεξεπλεηηθφ ινγηζκηθφ: δίλεη ηε δπλαηφηεηα δηεξεχλεζεο εξσηεκάησλ θαη αλαδήηεζεο απαληήζεσλ δελ είλαη ζηαηηθφ, αθνχ δελ ππάξρνπλ έηνηκεο πξναπνθαζηζκέλεο απαληήζεηο, φπσο ζπκβαίλεη κε ηα θιεηζηά πεξηβάιινληα είλαη αλνηρηφ, αθνχ δελ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο πνξείεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ, θαη ν θάζε δάζθαινο θαη καζεηήο κπνξεί λα επηιέμεη ην είδνο θαη ην πεξηερφκελν ηεο έξεπλαο πνπ επηζπκεί (Κνπηζνγηάλλεο 2001γ) (βι. θαη θεθ.1 ηεο παξνχζαο ελφηεηαο). 103 Γε ζα καο απαζρνιήζεη εδψ ην γεγνλφο φηη ζην ινγηζκηθφ απηφ, φπσο θαη ζην πξνεγνχκελν, έρνπκε απιψο κηα γξακκηθή δηαδνρή γεγνλφησλ θαη εμαηξεηηθά επηθαλεηαθή αιιειεπίδξαζε.

300 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ επηινγή ηεο κεηαηξνπήο ελφο ιεμηθνχ ζε γισζζνδηδαθηηθφ πεξηβάιινλ πξνυπνζέηεη κηα ζπγθεθξηκέλε ζεσξεηηθή αθεηεξία σο πξνο ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο, έζησ θαη αλ δελ είλαη ηφζν εκθαλήο ζηελ πεξίπησζε απηή: φηη π.ρ. ην πιηθφ ελφο ιεμηθνχ, πιηθφ ην νπνίν επηηξέπεη έξεπλα ζε επίπεδν ιέμεο θαη πξφηαζεο, κπνξεί λα είλαη αμηνπνηήζηκν ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ή φηη ε γισζζηθή ελεκεξφηεηα πνπ εμππεξεηείηαη απφ ην πεξηβάιινλ απηφ είλαη ρξήζηκε. Αμίδεη, επίζεο, λα επηζεκαλζεί φηη ε αθεηεξία απηή, νη ιφγνη δειαδή σο πξνο ην ηη ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο, δελ απέρνπλ ζεακαηηθά ζε ζρέζε κε ηα άιια δχν ειεθηξνληθά εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα πνπ ζπδεηήζακε, θαζψο θαη πάιη ην πεδίν είλαη ε ιέμε, ε πξφηαζε θαη ε γλψζε ηεο γξακκαηηθήο. Απηφ ην νπνίν φκσο δηαθέξεη είλαη ηφζν ν ζρεδηαζκφο φζν θαη ν βαζκφο πξνζαξκνγήο ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ κέζνπ. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε απηφ πνπ θπξηαξρεί δελ είλαη ην «δίδαμε», φπσο ζηελ πξψηε πεξίπησζε, ή ην «ιχζε ηελ άζθεζε γηα λα ζπλερίζεη ην παξακχζη», αιιά ην «εξεχλεζε, δηαζηαχξσζε θαη δηαηχπσζε ην ζπκπέξαζκά ζνπ». Ο ππνινγηζηήο, κε άιια ιφγηα, κέζσ ηνπ ζρεδηαζκνχ πνπ αθνινπζείηαη δε δηδάζθεη, αιιά απνηειεί ην πιαίζην γηα «δηεξεπλεηηθή κάζεζε». Απηή φκσο ε αιιαγή ζε κηθξνεπίπεδν πξνηείλεη ή πξνυπνζέηεη νπζηαζηηθά επξχηεξεο αιιαγέο ζε κέζν- θαη καθξνεπίπεδν. ηε ζέζε ελφο παηδηνχ πνπ δηδάζθεηαη πίζσ απφ έλαλ ππνινγηζηή, θαηά πξνηίκεζε απνκνλσκέλν απφ ηα ππφινηπα, εληζρχεηαη ε αλαδήηεζε, αηνκηθή ή νκαδηθή, ε νπνία πινπνηείηαη κε δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε απηνχ πνπ απνθαινχκε δηδαθηέα χιε, κε αιιαγή ηεο ζρέζεο δηδαζθφλησλδηδαζθνκέλσλ, κε δηαθνξεηηθή δηάηαμε ησλ ζξαλίσλ ζηελ πεξίπησζε ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο θαη, ηειηθά, κε επξχηεξε αλαθαηαλνκή ηνπ ρξφλνπ θαη ηεο φιεο νξγάλσζεο ηνπ ζρνιείνπ. Πξφθεηηαη γηα κηα πξφηαζε ελίζρπζεο κηαο ζπγθεθξηκέλεο εθδνρήο φρη κφλν ζηελ θαηαζθεπή ινγηζκηθνχ, αιιά ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ, ζηηο ζρέζεηο δηδαζθφλησλ - δηδαζθνκέλσλ, ζην πψο ζπληειείηαη ε κάζεζε θηι. Πξφθεηηαη, κε άιια ιφγηα, γηα ζαθείο ελδείμεηο κεηαθνξάο ηνπ ελδηαθέξνληνο απφ ηε δηδαζθαιία ζπγθεθξηκέλεο γλψζεο ζηε δηδαζθαιία δεμηνηήησλ, απφ ηε κεηάδνζε ηεο γλψζεο ζηελ αλαδήηεζε θαη θαηάθηεζή ηεο. Σν ζπγθεθξηκέλν ειεθηξνληθφ πεξηβάιινλ, επνκέλσο, πξνσζεί ηελ αξθεηά δηαδεδνκέλε άπνςε, πνπ ππνζηεξίδεη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ σο κέζσλ γηα ηελ αιιαγή ηνπ ζρνιείνπ θαη ηε δεκηνπξγία ελφο ζρνιείνπ ηνπ 21νπ αηψλα, κε ζεκαληηθφ θαη ηνλ ξφιν ησλ ππνινγηζηψλ σο εξγαιείσλ αιιαγήο (Papert 1993). ην ζρνιείν απηφ ν καζεηήο δε λνείηαη σο θαηαλαισηήο χιεο, αιιά σο ελεξγνχλ ππνθείκελν.

301 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ υμπεράςματα Σν πξψην ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη, αξθεηά ρξήζηκν γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη επηινγή παηδαγσγηθψλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ, είλαη φηη νη κεηαβνιέο ζην ινγηζκηθφ δελ απνηεινχλ κηα γξακκηθή εμέιημε απφ ην κέηξην πξνο ην θαιφ θαη απφ ην θαιφ πξνο ην θαιχηεξν. Με βάζε ηε δηαπίζησζε απηή, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία λα αληρλεχνληαη νη αιιαγέο ζηνπο ιφγνπο θαη ηα ζρέδηα ησλ ειεθηξνληθψλ παηδαγσγηθψλ πεξηβαιιφλησλ, ε λέα δειαδή ηδενινγία πνπ θάζε θνξά αλαδχεηαη, θαη λα αλαδεηνχληαη νη αηηίεο ησλ αιιαγψλ απηψλ ζε θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θηι. εμειίμεηο θαη φρη ζε πξνζεγγίζεηο εθηφο θνηλσληθνχ πιαηζίνπ πνπ απνδίδνπλ ηελ θάζε εμέιημε ζηνλ επηζηεκνληθφ θαη ηερλνινγηθφ κφρζν ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ. Απφ ηελ εμέηαζε ησλ ηξηψλ παξαδεηγκάησλ δηαπηζηψζακε, επίζεο, φηη είλαη δχζθνιν λα γίλεη θαηαλνεηφ ην πεξηερφκελφ ηνπο εθηφο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θνηλσληθνπνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ ζην νπνίν δεκηνπξγήζεθαλ. Σν δεχηεξν ρξήζηκν, κε βάζε απηή ηε δηαπίζησζε, ζπκπέξαζκα είλαη φηη ην θάζε ινγηζκηθφ δελ είλαη νπδέηεξε επηζηεκνληθή θαη ηερλνινγηθή θαηαζθεπή, αιιά δηδαθηηθή πξφηαζε ζηελά ζπλδεδεκέλε κε κηα ζπγθεθξηκέλε θνηλσλία ή θνηλσληθή νκάδα, θάπνηαο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ, ηελ ηδενινγία ηεο νπνίαο θαη εθθξάδεη. Βαζηθφ κέιεκα, επνκέλσο, φζσλ αζρνινχληαη κε ηελ επηινγή ειεθηξνληθψλ δηδαθηηθψλ πεξηβαιιφλησλ είλαη λα αλαδεηνχλ ηηο «θνηλσληθά θαηαζθεπαζκέλεο γλψζεηο» πνπ δηαπεξλνχλ ηελ θάζε πξφηαζε θαη λα επηιέγνπλ ζπλεηδεηά απηήλ πνπ ηνπο εθθξάδεη. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνιπκέζσλ απφ απηήλ ηελ νπηηθή γσλία δε δίλεη απιψο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα γλσξίδνπλ ζπλεηδεηά ηη λα επηιέγνπλ θαη ηη λα απνξξίπηνπλ, αιιά ηνπο δίλεη επηπιένλ ηε δπλαηφηεηα «λα ηα ππνβάιινπλ ζε θξηηηθφ έιεγρν, λα ηα ρξεζηκνπνηνχλ αληηζπκβαηηθά, λα ηα πξνζαξκφδνπλ ζηηο αλάγθεο ηνπο ή αθφκε θαη λα ηα μαλαζρεδηάδνπλ θαη, ηέινο, λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ησλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ κε φπνηνλ ηξφπν θξίλνπλ φηη είλαη θαηαιιειφηεξνο» (Snyder 2001, 115). ην επφκελν θεθάιαην αθνινπζεί κηα εηο βάζνο παξνπζίαζε ησλ δπλαηνηήησλ δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία.

302 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παρουςίαςθ λογιςμικϊν (ανοιχτά διερευνθτικά περιβάλλοντα) Επιςθμάναμε ιδθ ότι το εκπαιδευτικό λογιςμικό μπορεί να παίξει μικρό ρόλο ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων, ενϊ ςθμαντικό ρόλο μποροφν να παίηουν τα ανοιχτά διερευνθτικά περιβάλλοντα και τα περιβάλλοντα πρακτικισ γραμματ ι- ςμοφ, οι ιδιαιτερότθτεσ των οποίων αναλφκθκαν εκτενϊσ (βλ. Ενότθτα ΛΛΛ, κεφ.3). Οι αναγνϊςτεσ, ωςτόςο, που κα ικελαν μια εκτενζςτερθ παρουςίαςθ του υπάρχ ο- ντοσ λογιςμικοφ για τα φιλολογικά μακιματα και κυρίωσ για τθ γλωςςικι διδαςκ α- λία μποροφν να επιςκεφτοφν τθ ςχετικι ςελίδα τθσ «Ρφλθσ για τθν ελλθνικι γλϊςςα». 104 Στισ επόμενεσ ςελίδεσ παρατίκεται μια ενδεικτικι περαιτζρω περι - γραφι δφο ανοιχτϊν περιβαλλόντων που περιλαμβάνονται ςτθν «Ρφλθ για τθν ελ - λθνικι γλϊςςα» κακϊσ και μια πρόταςθ αξιοποίθςθσ αρχαίων ελλθνικϊν ςωμάτων κειμζνων ςτο διαδίκτυο, με δεδομζνο το γεγονόσ ότι οι ιδιαιτερότθτεσ των υπολο - γιςτϊν ωσ μζςων πρακτικισ γραμματιςμοφ ςυηθτικθκαν εκτενϊσ (Ενότθτα ΛΛΛ). 5.1 Θ διδακτικι αξιοποίθςθ των θλεκτρονικϊν λεξικϊν για τθν απόκτθςθ γνϊςεων για τθ γλϊςςα Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ Ζ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε» ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο απνηειεί έλα πεξηβάιινλ απηνκφξθσζεο θαη ππνζηήξημεο ησλ δηδαζθφλησλ ηελ ειιεληθή γιψζζα. Απνηειεί έλα εληαίν θαη νινθιεξσκέλν πεξηβάιινλ πνπ πεξηιακβάλεη εξγαιεία γισζζηθήο ηερλνινγίαο ηα νπνία ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο. Πξφθεηηαη γηα ηέζζεξα ιεμηθά θα έλα ζψκα θεηκέλσλ πνπ απνηειείηαη, θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ, απφ θείκελα δεκνζηνγξαθηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ ιφγνπ: Σν Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Νενειιεληθψλ πνπδψλ Ηδξχκαηνο Σξηαληαθπιιίδε (εθδφζεθε ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1998). 104 Γηα ηα ινγηζκηθά γηα ηε λέα ειιεληθή θαη ηελ αξραία ειιεληθή βι. θαη < θαη < αληίζηνηρα.

303 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ Δπηηνκή Λεμηθνχ ηεο Μεζαησληθήο Γεκψδνπο Γξακκαηείαο ( ) (Α ηφκνο α-θ, Β ηφκνο ι-παξαζήθε). πκεσλίδε). Σν Διιελν-αγγιηθφ ιεμηθφ ηνπ Γ. Γεσξγαθά (Α Σφκνο). Σν Αληίζηξνθν Λεμηθφ ηεο Νέαο Διιεληθήο (Α. Αλαζηαζηάδε- ψκα θεηκέλσλ δεκνζηνγξαθηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ ιφγνπ. Σν φιν πεξηβάιινλ είλαη έηζη ζρεδηαζκέλν, ψζηε λα επηηξέπεηαη: Ζ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ιεμηθψλ θαη ε παξάιιειε αλαδήηεζε ιεκκάησλ ζηα ηξία πξψηα. 2. Ζ επηθνηλσλία ησλ ιεμηθψλ κε ην ζψκα θεηκέλσλ. 3. Ζ έξεπλα ζην πιηθφ ησλ ιεμηθψλ κε ηε δπλαηφηεηα ζπλδπαζηηθήο ρξήζεο δηαθνξεηηθψλ φξσλ αλαδήηεζεο. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ επηδηψρζεθε εμαξρήο κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο αλνηρηνχ θαη δηεξεπλεηηθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο. 4. Ζ έξεπλα ζην ζψκα θεηκέλσλ είηε ζε φιν ην ζψκα είηε ζηα δχν δηαθνξεηηθά πεδία, ηνλ δεκνζηνγξαθηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ιφγν. Ζ έξεπλα απηή είλαη εθηθηή είηε κε αθεηεξία ηε ιέμε είηε ην θεηκεληθφ είδνο. ηφρνο ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο αλνηρηνχ θαη δηεξεπλεηηθνχ πεξηβάιινληνο κάζεζεο, γη απηφ θαηά ηε κεηαθνξά ηνπ ιεμηθνχ ζε βάζε δεδνκέλσλ αθνινπζήζεθε ε δηάξζξσζε ηεο εζσηεξηθήο δνκήο (κηθξνδνκήο) ηνπ θάζε άξζξνπ. Με βάζε ηε ινγηθή απηή, ην θάζε ιήκκα ηεκαρίζηεθε ζε ππνελφηεηεο-πεδία ην θαζέλα απφ ηα νπνία αληηζηνηρεί ζε δηαθνξεηηθφ είδνο πιεξνθνξίαο φπσο γξακκαηηθή θαηεγνξία, ζεκαζία/εο, παξαδείγκαηα ρξήζεο, εηπκνινγία θηι. θαη κεηαθέξζεθε ζε βάζε δεδνκέλσλ, ε νπνία είλαη πξνζβάζηκε κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Ζ φιε πξνζπάζεηα απνβιέπεη: ζηελ εχθνιε αμηνπνίεζε ησλ ιεμηθψλ απηψλ σο εξγαιείσλ αλαθνξάο απφ δαζθάινπο θαη καζεηέο, ζηελ αμηνπνίεζή ηνπο σο πεξηβαιιφλησλ ιεηηνπξγηθνχ ηερλνινγηθνχ γξακκαηηζκνχ θαη, ηέινο, ζηελ αμηνπνίεζή ηνπο σο γισζζνδηδαθηηθψλ πεξηβαιιφλησλ (Κνπηζνγηάλλεο 2004α), θάηη πνπ ελδηαθέξεη θαη ην παξφλ θείκελν. 105 Ζ ινγηθή ηνπ φινπ πεξηβάιινληνο έρεη αλαπηπρζεί ζε άιια θείκελα, βι. ελδεηθηηθά: Κνπηζνγηάλλεο 2001, Kazazis & Koutsogiannis 2001, Κνπηζνγηάλλεο 2008.

304 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σο θλεκτρονικό λεξικό ωσ εργαλείο αναφοράσ ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ αλαγλσξίδεηαη απφ παιηά ε αμία ηεο εμνηθείσζεο ησλ καζεηψλ κε βαζηθά εξγαιεία, φπσο είλαη ηα ιεμηθά. Κάηη αληίζηνηρν επηδηψθεηαη ξεηά κε ηα λέα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ θαη ηα λέα ζρνιηθά εγρεηξίδηα γηα ην Γπκλάζην (ΤΠΔΠΘ 2000: 51). Ζ κεηαηξνπή ελφο ιεμηθνχ ζε ειεθηξνληθή κνξθή, ελφο ιεμηθνχ κάιηζηα κε πςειέο πξνδηαγξαθέο θαη κε ζαθή εθπαηδεπηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, φπσο ην Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο ηνπ ΗΝ (Αλαζηαζηάδε 2000β εηάηνο 2000 Σδηβαλνπνχινπ 1997), εμππεξεηεί ηε ζηνηρεηψδε απηή παξάκεηξν ζηε ζχγρξνλή ηεο δηάζηαζε. Έηζη παξέρεηαη ζε δαζθάινπο θαη καζεηέο ε δπλαηφηεηα λα εξγάδνληαη κε έλα πςειήο πνηφηεηαο εξγαιείν αλαθνξάο. Παξάιιεια, δίλεηαη ε επρέξεηα ζηνλ καζεηή λα εμνηθεησζεί κε φιεο ηηο δπλαηφηεηεο αλαδήηεζεο ζε πεξηβάιινλ βάζεο δεδνκέλσλ πνπ παξέρεη έλα δνκεκέλν ειεθηξνληθφ ιεμηθφ: π.ρ. εχθνιε θαη γξήγνξε αλαδήηεζε, ελαιιαθηηθνί ηξφπνη αλαδήηεζεο (π.ρ. κε βάζε ην ζέκα, ηα ζπκθχκαηα (Ράιιε 2005, 41) ή κηα ζεηξά ραξαθηήξσλ (character strings), ζχλζεηε αλαδήηεζε, δειαδή αλαδήηεζε κε ηνλ ζπλδπαζκφ θξηηεξίσλ (ηα βαζηθά θξηηήξηα είλαη ε γξακκαηηθή θαηεγνξία ηνπ ιήκκαηνο, ην θιηηηθφ παξάδεηγκα ζην νπνίν εκπίπηεη, ε εηπκνινγία ηνπ, ην ζεκαζηνινγηθφ πεδίν φπνπ αλήθεη, ε ρξήζε ηνπ θηι.) Θ διδαςκαλία του λεξιλογίου Τπάξρεη κηα καθξά παξάδνζε ζηελ εθπαίδεπζε ησλ δχν ηειεπηαίσλ αηψλσλ πνπ ζπλδέεη άξξεθηα ηε γισζζηθή αγσγή κε ηε δηδαζθαιία ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Μηα πξψηε καηηά ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ηνπ Λπθείνπ θαζηζηά εκθαλή ηελ πξνηεξαηφηεηα απηή: ζε εηδηθφ ηκήκα θάζε δηδαθηηθήο ελφηεηαο παξαηίζεληαη πίλαθεο ιέμεσλ 106, πνπ νξγαλψλνληαη ζε ζεκαζηνινγηθέο ή εηπκνινγηθέο νκάδεο θαη αθνινπζνχληαη απφ αζθήζεηο γηα ηελ εκπέδσζή ηνπ παξνπζηαδφκελνπ ιεμηινγίνπ. Γεληθφηεξνο ζηφρνο ήηαλ λα απνθηήζνπλ νη καζεηέο «ηνλ απαξαίηεην ιεμηινγηθφ πινχην» θαη λα αληαπνθξηζνχλ κε κεγαιχηεξε επάξθεηα ζηηο απαηηήζεηο ηεο παξαγσγήο γξαπηνχ θπξίσο ιφγνπ, πνπ ζπλήζσο αθνινπζεί σο πξνηεηλφκελν θαζήθνλ. Ζ αληίιεςε φηη ην ιεμηιφγην ησλ καζεηψλ ζηε κεηξηθή ηνπο γιψζζα κπνξεί λα δηεπξπλζεί κέζα απφ ηελ απνπιαηζησκέλε παξνπζίαζή ηνπ, αλεμάξηεηα δειαδή απφ ηε ρξήζε ηνπ θαη ηηο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο πνπ ηελ ππαγνξεχνπλ, πξν- 106 Απηφ πεξηνξίζηεθε αηζζεηά ζηα λέα βηβιία ηνπ Γπκλαζίνπ (2006), αιιά εμαθνινπζεί λα ππάξρεη.

305 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζθξνχεη ζηηο ζχγρξνλεο αληηιήςεηο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ελ γέλεη θαη ηνπ ιεμηινγίνπ εηδηθφηεξα (Υαξαιακπφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997). Δίλαη γεγνλφο φηη ε κεγαιχηεξε έκθαζε ζηα θείκελα θαη ε ηάζε λα πξνζεγγίδεηαη ην ιεμηιφγην κέζα απφ απηά, πνπ ραξαθηεξίδεη ηα λέα βηβιία ηνπ Γπκλαζίνπ, βειηίσζε αξθεηά ηελ ηζρχνπζα θαηάζηαζε, ρσξίο σζηφζν λα ηελ αλαηξέςεη ζπλνιηθά. Θα κπνξνχζακε, ελ θαηαθιείδη, λα πνχκε φηη ε έκθαζε ζηε δηδαζθαιία ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο απνηειεί πξαγκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο κε ηε κία ή ηελ άιιε κνξθή, πνπ δελ κπνξεί λα αγλνεζεί θαηά ηε δηακφξθσζε δηδαθηηθψλ ζελαξίσλ πνπ απνβιέπνπλ λα ελζσκαησζνχλ ζην ζρνιηθφ πξφγξακκα. Γηα ηνλ ιφγν απηφλ, επηδηψμακε λα πξνζδψζνπκε ζην πεξηβάιινλ πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξνζθέξνπλ δηεμφδνπο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ψζηε απφ ηε κηα πιεπξά λα αληαπνθξίλνληαη ζηε ζπγθεθξηκέλε απαίηεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ελψ απφ ηελ άιιε λα μεπεξλνχλ ηηο αδπλακίεο ηεο παξαδνζηαθήο αληίιεςεο γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Βαζηθφ ζηνηρείν πνπ επηδηψρζεθε είλαη λα αληαπνθξίλεηαη ην πεξηβάιινλ ησλ ιεμηθψλ, ηδηαίηεξα ηνπ Λεμηθνχ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο, ζε κηα απφ ηηο βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο ζχγρξνλεο γισζζνδηδαθηηθήο, πνπ είλαη λα κελ αληηκεησπίδνληαη νη ιέμεηο απνθνκκέλεο, αιιά λα ηνπνζεηνχληαη ζηα ζπκθξαδφκελά ηνπο: ζηελ πξφηαζε, ζηελ παξάγξαθν, ζην θεηκεληθφ είδνο (genre) θαη ζην πεδίν πνπ αλήθνπλ (π.ρ. εθπαίδεπζε, δεκνζηνγξαθία θηι.). Έλα ιεμηθφ φκσο δελ κπνξεί παξά λα δψζεη ην εξκήλεπκα κηαο ιέμεο θαη παξαδείγκαηα ρξήζεο ηεο ζε πξνηαζηαθφ επίπεδν ζπλήζσο, θάηη πνπ είλαη αλεπαξθέο. Γη απηφ, ε αλαδήηεζε ζην ιεμηθφ ζπλδέζεθε κε ηελ παξάιιειε δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο ζε ζψκα θεηκέλσλ. Σν ζεκαληηθφ είλαη φηη ε ζχλδεζε απηή κεηαμχ ιεμηθνχ θαη ζψκαηνο θεηκέλσλ κεηαζέηεη ην ελδηαθέξνλ ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο απφ ηελ ελαζρφιεζε κε ηηο ιέμεηο θαζαπηέο ζην πψο ην πεξηθείκελν (context) θαζνξίδεη ηε ζεκαζία θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ ιέμεσλ. Μέζα απφ ηε δπλαηφηεηα απηή ησλ παξάιιεισλ αλαδεηήζεσλ δηακνξθψλεηαη έλα δηεξεπλεηηθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν δίλεη ζηνλ δάζθαιν ηε δπλαηφηεηα λα μεθχγεη απφ ηελ θαζεκεξηλή ζηαηηθή δηδαζθαιία ηνπ ιεμηινγίνπ, λα αλαζέζεη ζηα παηδηά κηθξέο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο, κέζα απφ ηηο νπνίεο ζα αλαθαιχςνπλ ηε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ, ζα κηιήζνπλ θαη ζα θαηαλνήζνπλ ηνλ ξφιν ησλ ζπκθξαδνκέλσλ, ηνπ επηπέδνπ χθνπο, ηεο πεξίζηαζεο επηθνηλσλίαο, ηνπ ιφγνπ ζηνλ νπνίν αλήθνπλ θηι. Παξάιιεια, ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ππνζηεξηθηηθά ηηο πιεξνθνξίεο ηνπ ιεμηθνχ: ηνπο νξηζκνχο, ηα παξαδείγκαηα, ηελ εηπκνινγία θηι.

306 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σο θλεκτρονικό λεξικό ωσ γλωςςοδιδακτικό περιβάλλον Μηα ζεκαληηθή παξάκεηξνο ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο πνπ έρεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα αιιά είλαη ππνβαζκηζκέλε ή δελ πξνζεγγίδεηαη θαηά ηξφπν ζπζηεκαηηθφ θαη ηθαλνπνηεηηθφ ζην ειιεληθφ ζρνιείν, είλαη απηή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο Γλψζεηο ησλ καζεηψλ ζε Θέκαηα Γιψζζαο (Γ.Θ.Γ.) (Knowledge About Language). 107 ην πιαίζην ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ε γξακκαηηθή θαη νη γλψζεηο επξχηεξα γηα ηε γιψζζα αμηνπνηνχληαη σο εξγαιεία γηα ηελ απνθάιπςε θαη ζπδήηεζε ηεο βαζχηεξεο ηδενινγίαο πνπ δηαπεξλά ηνλ θεηκεληθφ καο θαη θαηά πξνέθηαζε θαη ηνλ θνηλσληθφ καο πεξίγπξν. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηφζν ηνπ πεξηερνκέλνπ φζν θαη ηνπ θαιχηεξνπ ηξφπνπ δηδαζθαιίαο ζεκάησλ ζρεηηθψλ κε ηε γισζζηθή επίγλσζε ησλ καζεηψλ είλαη δπλαηφ λα ζπλεηζθέξνπλ θαη ηα ιεμηθά ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε» ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο. Αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα ρσξίο ιεπηνκέξεηεο θαη ρσξίο αλαθνξά ζην «πψο» ηεο δηδαζθαιίαο παξάκεηξνο κε ηδηαίηεξε ζεκαζία ελδεηθηηθνί ηέηνηνη ηνκείο. Γισζζηθέο πξνθαηαιήςεηο θαη (θξηηηθή) γισζζηθή επίγλσζε Ζ απφθηεζε Γλψζεσλ εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ ζε Θέκαηα Γιψζζαο ζηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο ζα πξέπεη, θαηά ηε γλψκε καο, λα δίλεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα θαη ζηελ αλαηξνπή ησλ επξέσο δηαδεδνκέλσλ ζηελ ειιεληθή θνηλσλία πξνθαηαιήςεσλ γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη νη πξνθαηαιήςεηο απηέο δελ είλαη απιψο ιαζεκέλεο απφςεηο γηα ηε γιψζζα, αιιά κέξνο κηαο επξχηεξεο νπηηθήο γηα ην πψο αληηκεησπίδεηαη ην παξειζφλ, ην παξφλ θαη ην κέιινλ ηεο εθπαίδεπζεο, φπσο θαη ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο ζην ζχλνιφ ηεο. Σα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα πνπ αθνινπζνχλ αμηνπνηνχλ ην πεξηβάιινλ ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ θαη κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θξηηηθήο γισζζηθήο ελεκεξφηεηαο, ζε ζέκαηα πνπ θαηά πεξηφδνπο απαζρνινχλ ηελ ειιεληθή θνηλή γλψκε θαη ηνλ ηχπν. 107 Υξεζηκνπνηψ ηνπο φξνπο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαηά ηε ζρεηηθή ζπδήηεζε ζηελ Αγγιία. Ο φξνο Γλψζεηο ησλ καζεηψλ ζε Θέκαηα Γιψζζαο ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηε δηδαζθαιία ηεο κεηξηθήο γιψζζαο, ελψ ν φξνο Γισζζηθή Δπίγλσζε (language awareness) ζηε δηδαζθαιία ησλ μέλσλ γισζζψλ (Carter 1995, 81-87). πρλά φκσο νη δχν φξνη ρξεζηκνπνηνχληαη ρσξίο δηάθξηζε (Fairclough 1992), ινγηθή πνπ αθνινπζείηαη θαη ζην παξφλ θείκελν. Ζ πξνζέγγηζε σζηφζν πνπ αθνινπζείηαη ζην παξφλ θείκελν είλαη αξθεηά επξχηεξε απφ ην πεξηερφκελν ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ ζηελ Αγγιία, φπσο ζα θαλεί ζηε ζπλέρεηα.

307 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Η κριτικι γλωςςικι επίγνωςθ περιλαμβάνει τόςο διδαςκαλία του λεξιλογίου όςο και μορφολογικι επίγνωςθ, επίγνωςθ ςθμαςιακισ εξζλιξθσ των λζξεων ςτθ διαχρονία τουσ (δυνατότθτα παράλλθλθσ αναηιτθςθσ ςε λεξικά διαφορετικϊν ιςτορικϊν περιόδων), διερεφνθςθ τθσ εξζλιξθσ του νεοελλθνικοφ λεξιλογίου ςε ςυνάρτθςθ με τισ πολιτιςμικζσ επαφζσ και το ιςτορικό πλαίςιο και εξοικείωςθ με το φαινόμενο του δανειςμοφ (δυνατότθτα ςφνκετθσ αναηιτθςθσ με κριτιρια όπωσ θ ετυμολογία, το ειδικό λεξιλόγιο χριςθσ κτλ.), κακϊσ και (κριτικι) λεξικογραφικι επίγνωςθ. (Κξηηηθή) ιεμηθνγξαθηθή επίγλσζε ηα λέα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ γηα ην γπκλάζην πξνβιέπεηαη, θαη νξζψο, ε εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ηα ιεμηθά. Ζ έκθαζε δίλεηαη ζηελ εμνηθείσζε κε ηε ρξήζε ηνπο, κηα πξψηε γλσξηκία κε ηα είδε ησλ ιεμηθψλ, πνπ ζπλήζσο θπθινθνξνχλ, θαη κε ηνλ ηξφπν ζχληαμήο ηνπο. Ζ δηάζεζε ηεζζάξσλ ιεμηθψλ ζην δηαδίθηπν, ηα νπνία παξέρνπλ κάιηζηα ηε δπλαηφηεηα παξάιιειεο αλαδήηεζεο, θαιχπηνπλ ηνπο ζηφρνπο απηνχο, αιιά παξέρνπλ θαη πνιιέο άιιεο δπλαηφηεηεο. Δίλαη π.ρ. εχθνιε ε εμνηθείσζε κε ηνλ ηξφπν εξγαζίαο ζε ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη κε ηηο πνηθίιεο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρνληαη γηα αλαδήηεζε. Παξάιιεια, κε ηε δπλαηφηεηα ζχλδεζεο πνπ παξέρεη ην φιν πεξηβάιινλ θαη κε ην ζψκα θεηκέλσλ δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ, θαζίζηαηαη επθνιφηεξα δπλαηή ε δηεξεχλεζε θαη άιισλ δηαζηάζεσλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε άζθεζε ζηελ απνδειηίσζε απζεληηθνχ γισζζηθνχ πιηθνχ θαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο κεηάβαζεο απφ ηε ιέμε ζηνλ ιεκκαηηθφ ηχπν (Αλαζηαζηάδε 1997, 164 &166), πξνθεηκέλνπ λα γίλεη αληηιεπηή ε ζπζηεκαηηθφηεηα ηνπ ηξφπνπ ζχληαμεο ελφο ιεμηθνχ. Ζ δηαδηθαζία θαηαλφεζεο ηεο ζχληαμεο ελφο ιήκκαηνο κπνξεί λα είλαη ρξνλνβφξα, θαζηζηά φκσο δηάθαλε θαη επθνιφηεξα αμηνινγήζηκε ηελ πνηφηεηα ελφο ιεμηθνχ, ησλ νξίσλ θαη δπλαηνηήησλ ηνπ, ηε ζηελή ζρέζε ησλ ζεκαζηψλ κε ηελ ηξέρνπζα θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα. Πέξα απφ απηφ, ε δηαδηθαζία απηή κπνξεί λα βνεζήζεη ζεκαληηθά, ψζηε λα δηαβάδνληαη κε κεγαιχηεξε ππνςία απφςεηο πνπ θπθινθνξνχλ επξχηαηα θαη εκθαλίδνπλ ζπλήζσο ηα ιεμηθά σο θάηη ην νπδέηεξν, ην ζηαηηθφ θαη ην βέβαην. Οη καζεηέο σο κειινληηθνί πνιίηεο είλαη απαξαίηεην λα έρνπλ κία βαζχηεξε θαη πην θξηηηθή γλψζε γηα ηα βαζηθά απηά εξγαιεία. Σν γεγνλφο φηη παξέρνληαη ηφζα ιεμηθά ζε βάζε δεδνκέλσλ θαη επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο θάηη πνπ θαζηζηά πνιχ πην εχθνιε ηε ζπ-

308 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ γθξηηηθή δηεξεχλεζή ηνπο δηεπθνιχλεη δάζθαιν θαη καζεηέο λα εκβαζχλνπλ πεξηζζφηεξν θαη λα απνηηκήζνπλ ηηο δηαθνξέο πνπ παξνπζηάδνληαη απφ ιεμηθφ ζε ιεμηθφ, ηφζν ζηε καθξνδνκή φζν θαη ζηε κηθξνδνκή ηνπο. εκαζηαθή αιιαγή πρλά ζην παξειζφλ ε αμηνπνίεζε ησλ ιεμηθψλ ζηα ζρνιεία είρε ζηαηηθφ θαη ξπζκηζηηθφ ραξαθηήξα, αληίιεςε αλάινγε κε απηήλ πνπ επηθξαηνχζε γηα ηνλ ξφιν ηεο γξακκαηηθήο (Halliday 2000 Υαξαιακπφπνπινο & Υαηδεζαββίδεο 1997). Σν ειεθηξνληθφ πεξηβάιινλ ησλ ιεμηθψλ θαη ζσκάησλ θεηκέλσλ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαζεσξεζνχλ ηέηνηεο αληηιήςεηο θαη λα γίλνπλ αληηιεπηέο κεξηθέο πνιχ βαζηθέο δηαζηάζεηο ηνπ θαηλνκέλνπ γιψζζα, φπσο είλαη ην ζέκα ηεο ζεκαζηαθήο κεηαβνιήο. Μπνξνχλ ηα παηδηά, γηα παξάδεηγκα, λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα φηη νη αιιαγέο ζηηο γιψζζεο δελ είλαη ηπραίεο, αιιά ζπλαξηψληαη άκεζα κε ηα πιηθά δεδνκέλα ηνπ θάζε πνιηηηζκνχ, φηη «ε ηζηνξία ηεο γιψζζαο είλαη κέξνο ηεο αλζξψπηλεο ηζηνξίαο» (Halliday 1993, 9) θαη φηη νη ζεκαζίεο ησλ ιέμεσλ δελ είλαη θάηη ην ζηαηηθφ θαη ακεηάβιεην. Ζ δπλαηφηεηα παξάιιειεο έξεπλαο ζηα ηξία δηαθνξεηηθά ιεμηθά, ην πιηθφ ησλ νπνίσλ εθηείλεηαη απφ ην 1100 κέρξη ηα ηέιε ηνπ 2000 (κε έλα κηθξφ δηάζηεκα θελφ ελδηάκεζα) κπνξεί εχθνια λα αμηνπνηεζεί, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απηφ επθνιφηεξα θαη ζαθέζηεξα θαηαλνεηφ. Με αθεηεξία ηηο ιέμεηο, 108 ηα παηδηά κπνξνχλ λα πάξνπλ κηα εηθφλα θαη λα ζπδεηήζνπλ γηα ηελ πιηθή θαη πλεπκαηηθή πνξεία ηνπ ειιεληζκνχ (εηάηνο 2001, ), γηα θνηλσληθέο, ηερλνινγηθέο θαη άιιεο παξακέηξνπο πνπ νδεγνχλ ζηηο αιιαγέο απηέο, γηα ζπγθεθξηκέλα «πνιηηηζκηθά ζπκβάληα πνπ αλαθπθιψλνληαη ζην ρψξν ηεο γιψζζαο» (Υξηζηίδεο 2001, 837), γηα κία απφ ηηο ηδηφηεηεο ηεο γιψζζαο λα δεκηνπξγεί λέεο ζεκαζίεο απφ ππάξρνληα ζεκαίλνληα. Ο ζπλδπαζκφο απφ ηελ άιιε πιεπξά ηνπ Λεμηθνχ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο κε ην Λεμηθφ Γεσξγαθά θαη κε ην ψκα Κεηκέλσλ κπνξεί λα αλαδείμεη ηε δπλακηθή ηεο ζεκαζίαο ησλ ιέμεσλ ζηε ζπγρξνλία ηνπο θαη φρη κφλν ζηε δηαρξνλία. Διακεματικι ςφνδεςθ με τθν Ιςτορία, τθν ΑΕ γλϊςςα και γραμματεία κτλ. 108 Ζ αλαδήηεζε κπνξεί λα γίλεη κε αθεηεξία ηε ιέμε (π.ρ. βηβιίν), ην ζέκα (π.ρ. βηβι%), νπφηε βξίζθεη ζηα δχν ιεμηθά φια ηα ιήκκαηα πνπ μεθηλνχλ απφ βηβι- ή ηε δηαδνρή ραξαθηήξσλ (π.ρ. %βηβ%), νπφηε βξίζθεη φια ηα ιήκκαηα πνπ ελέρνπλ ηνπο ραξαθηήξεο απηνχο κε ηε ζεηξά απηή.

309 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ο δαλεηζκόο Δίλαη γλσζηφ φηη ην θαηλφκελν ηνπ δαλεηζκνχ απνηειεί έλα απφ ηα επξχηεξα ζπδεηνχκελα ζέκαηα, πνπ δελ απαζρνιεί κφλν ην ρψξν ηεο επηζηήκεο αιιά θαη ηα κέζα ελεκέξσζεο. ηελ ηειεπηαία απηή πεξίπησζε πνιχ ζπρλά εθθξάδεηαη ε άπνςε φηη ε ειιεληθή γιψζζα θηλδπλεχεη κε αθαληζκφ ιφγσ ηνπ ππεξδαλεηζκνχ ηεο απφ άιιεο γιψζζεο θαη θπξίσο απφ ηελ αγγιηθή. Σν πεξηβάιινλ ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα, αληί γηα θηλδπλνινγία θαη αθνξηζηηθνχ ηχπνπ ζπδεηήζεηο, λα εμνηθεησζνχλ βαζχηεξα ηα παηδηά κε ην δηαρξνληθφ θαηλφκελν ηνπ δαλεηζκνχ θαη ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ δηαζηάζεηο. Ηδηαίηεξα ην ειεθηξνληθφ πεξηβάιινλ ηνπ ιεμηθνχ ηνπ Ηδξχκαηνο Σξηαληαθπιιίδε δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα δηεξεπλεζεί θαηά ηξφπν ζπζηεκαηηθφ ε πξνέιεπζε ηνπ ιεμηινγίνπ πνπ αλήθεη ζε δηάθνξα πεδία ρξήζεο ηεο γιψζζαο, λα αλαδεηεζνχλ νη επαθέο κε άιιεο γιψζζεο θαη θαηά πξνέθηαζε λα ζπδεηεζνχλ νη πνιηηηζκηθέο επαθέο πνπ νδήγεζαλ θαη ζηηο γισζζηθέο αιιαγέο. ην παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί δεηείηαη λα καο δνζνχλ νη ιέμεηο ηεο ειιεληθήο πνπ αλήθνπλ ζην πεδίν ηνπ αζιεηηζκνχ θαη πξνέξρνληαη (ή απνηεινχλ ζεκαζηνινγηθά δάλεηα) απφ ηελ αγγιηθή (ζην πξψην παξάδεηγκα, εηθφλεο 49-50) θαη νη αληίζηνηρεο ιέμεηο πνπ πξνέξρνληαη (ή απνηεινχλ ζεκαζηνινγηθά δάλεηα) απφ ηελ ηνπξθηθή (ζην δεχηεξν παξάδεηγκα, εηθφλεο 51-52). Μηα αλάινγε αλαδήηεζε ζην πεδίν ηεο δηαηξνθήο ζα καο δψζεη ηα αθξηβψο αληίζεηα απνηειέζκαηα, δηεπθνιχλνληαο έηζη ηελ αλαδήηεζε ησλ αηηίσλ πνπ νδεγνχλ ζηε δπζαλαινγία απηή θαηά πεξίπησζε θαη ηε ζχλδεζε ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο γιψζζαο καο κε ηελ ηζηνξία.

310 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 49 Ραράδειγμα 1α (φόρμα ςφνκετθσ αναηιτθςθσ) Εικόνα 50 Ραράδειγμα 1β (μζροσ των αποτελεςμάτων αναηιτθςθσ, ςφνολο 39 εγγραφζσ)

311 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 51 Ραράδειγμα 2α (φόρμα ςφνκετθσ αναηιτθςθσ) Εικόνα 52 Ραράδειγμα 2β (αποτελζςματα αναηιτθςθσ) Μνξθνινγηθή επίγλσζε Οη παξερφκελεο δπλαηφηεηεο αλαδήηεζεο ζην πιηθφ ηνπ ΛΚΝ, θαζψο θαη ε επηθνηλσλία ησλ ιεμηθψλ κε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ πξνζθέξνπλ δπλαηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο επίγλσζεο ησλ καζεηψλ ζε ζέκαηα νξζνγξαθίαο θαη κνξθνινγίαο ηεο ειιεληθήο. Αλαθνξηθά κε ην κνξθνινγηθφ ζχζηεκα ηεο ειιεληθήο, ην πεξηβάιινλ ησλ ιεμηθψλ θαη ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ παξέρεη δχν επηκέξνπο ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο: α) ηελ απφθηεζε επίγλσζεο ζρεηηθά κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θιηηηθήο κνξθνινγίαο ηεο λέαο ειιεληθήο θαη β) ηελ απφθηεζε επίγλσζεο ζρεηηθά κε ην ζχζηεκα παξαγσγήο λένπ ιεμηινγίνπ.

312 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηνλ ηνκέα ηεο θιηηηθήο κνξθνινγίαο είλαη δπλαηφλ: λα εζηηάζεη ν εθπαηδεπηηθφο ζηνπο ιεγφκελνπο «αξραηφθιηηνπο» ηχπνπο (π.ρ. επηβηψζεηο ηξηηφθιηησλ επηζέησλ θαη κεηνρψλ, επηβηψζεηο ηχπσλ ηνπ β ανξίζηνπ ηεο αξραίαο ειιεληθήο θ.ά.) θαη γεληθφηεξα ζε φινπο ηνπο ηχπνπο πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηνκνξθίεο θαη ην παηδί δπζθνιεχεηαη λα θαηαθηήζεη ζην πιαίζην ηεο θαζεκεξηλήο ρξήζεο ηνπ ιφγνπ. λα πξαγκαηνπνηεζνχλ αλαδεηήζεηο ζην ιεκκαηνιφγηφ ηνπ κε θξηηήξην ην θιηηηθφ παξάδεηγκα ζην νπνίν ν ρξήζηεο επηζπκεί λα αλήθνπλ ηα ιήκκαηα πνπ ζα επηζηξαθνχλ ζηα απνηειέζκαηα ηεο αλαδήηεζεο. λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη νη ζρεηηθνί πίλαθεο θιηηηθψλ παξαδεηγκάησλ, νη νπνίνη βξίζθνληαη ζηε δηάζεζε ησλ ρξεζηψλ φπσο αθξηβψο είλαη θαηαγεγξακκέλνη θαη ζηελ έληππε έθδνζε ηνπ ιεμηθνχ. ζνλ αθνξά ζηνλ ηνκέα ηνπ κνξθνινγηθνχ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο ηεο λέαο ειιεληθήο: ην ιεκκαηνιφγην ηνπ ΛΚΝ, εθηφο απφ πιήξε ιεμήκαηα, θαηαρσξίδνληαη θαη κνξθήκαηα πνπ απνηεινχλ ζπζηαηηθά γηα ηε δεκηνπξγία ιεμεκάησλ, δειαδή πξνζήκαηα (π.ρ. δπζ-, με-, αλα-), επηζήκαηα (π.ρ. -ηζκφο, -ηήξαο) ή ζπλζεηηθά (π.ρ. ηερλν-, νηθν-, -δνηψ, -δφρνο). Απφ ηα άξζξα ησλ ζρεηηθψλ ιεκκάησλ κπνξνχλ νη καζεηέο λα πιεξνθνξεζνχλ ηηο επηκέξνπο ζεκαζίεο θαη ρξήζεηο απηψλ ησλ κνξθεκάησλ, ηελ εμέιημή ηνπο απφ άιια κνξθήκαηα θαη ηελ ελδερφκελε επίδξαζε άιισλ παξακέηξσλ (φπσο ν δαλεηζκφο) ζηε ζεκεξηλή ηνπο ζεκαζία. Απφ ην ιεκκαηνιφγην ηνπ ΛΚΝ θαζψο θαη ηνπ Αληίζηξνθνπ ιεμηθνχ ηεο Νέαο Διιεληθήο κπνξνχλ λα αληιήζνπλ θαηαιφγνπο ιέμεσλ πνπ ζρεκαηίδνληαη κε ζπγθεθξηκέλα θάζε θνξά κνξθήκαηα. ην ζψκα θεηκέλσλ νη ιέμεηο απηέο εκθαλίδνληαη ζε πιαίζην απζεληηθήο ρξήζεο. Με ηελ θαηάιιειε αμηνπνίεζε απηψλ ησλ δπλαηνηήησλ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ν καζεηήο κπνξεί λα θαηαθηήζεη πςειφηεξν βαζκφ επίγλσζεο γηα ηνπο κεραληζκνχο ζρεκαηηζκνχ ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο ειιεληθήο πνπ είλαη παξαγσγηθνί ζηελ παξνχζα θάζε ηεο εμέιημήο ηνπ, γηα ηε ζεκαζία ησλ παξαγσγηθψλ κνξθεκάησλ θαη ησλ παξαγφκελσλ ιέμεσλ θαη γηα ηε ζεκαζηαθή δηαθνξνπνίεζε ηφζν ησλ

313 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κνξθεκάησλ φζν θαη ησλ ιέμεσλ πνπ ζρεκαηίδνπλ αλάινγα κε ην ζεκαζηνινγηθφ πεδίν ρξήζεο ηνπο. Επίλογοσ Δίλαη γεγνλφο φηη απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη χζηεξα παξαηεξείηαη ζε αξθεηέο ρψξεο κηα ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ θαηά ζπζηεκαηηθφ ηξφπν θαιιηέξγεηα ηεο γλψζεο ησλ καζεηψλ ζε ζέκαηα γιψζζαο. Σα ειεθηξνληθά γισζζηθά πεξηβάιινληα, φπσο είλαη ηα ιεμηθά θαη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ, είλαη δπλαηφλ λα ζπλεηζθέξνπλ πξνο κηα δηαθνξεηηθή δηδαθηηθή θαηεχζπλζε, θάησ ππφ ζπγθεθξηκέλεο, θπζηθά, πξνυπνζέζεηο (Κνπηζνγηάλλεο 2002). εκαληηθφ δελ είλαη κφλν φηη δηαηίζεηαη πινχζην θαη αμηφπηζην γισζζηθφ πιηθφ, αιιά φηη ε γλψζε κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ηελ πξνζσπηθή έξεπλα θαη αλαδήηεζε ησλ δηδαζθνκέλσλ. Σν πψο φκσο κπνξνχλ κεζνδνινγηθά λα αμηνπνηεζνχλ ηα ιεμηθά ζηε δηδαζθαιία απνηειεί μερσξηζηή ζπδήηεζε. Σα παξαδείγκαηα θαη νη ηνκείο πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζην θείκελν απηφ είραλ σο ζηφρν λα δείμνπλ ηελ θαηεχζπλζε απηή θαη φρη λα θαιχςνπλ κε ηξφπν αλαιπηηθφ ηε δηδαθηηθή πνξεία πνπ ζα αθνινπζεζεί ζε θάζε πεξίπησζε. ηνλ θφκβν ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε» δηαηίζεληαη επηπιένλ ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο δηδαζθαιίαο θαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγήο. ηελ Δλφηεηα V, θεθ ν αλαγλψζηεο ζα βξεη έλα δηαζεκαηηθφ ζελάξην δηδαζθαιίαο πνπ αμηνπνηεί ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά θαη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ σο πεξηβάιινληα δηεξεχλεζεο (Απφ ηηο ιέμεηο ζηηο έλλνηεο θαη ζηηο ηδέεο: Ζ «κλήκε»). Κιείλνληαο, ζα πξέπεη γηα άιιε κηα θνξά λα ηνληζηεί φηη απηφ πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία δελ είλαη ηφζν νη ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο ησλ λέσλ κέζσλ. ζν θαη αλ απηέο νη δπλαηφηεηεο απνηεινχλ ζεκαληηθή παξάκεηξν, ην ζηνηρείν πνπ ηειηθά δηακνξθψλεη ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε είλαη νη (γισζζν)δηδαθηηθέο ινγηθέο θαη αληηιήςεηο πνπ ελππάξρνπλ ζε θάζε πξαθηηθή αμηνπνίεζεο. Γηα λα γίλεη απηφ θαηαλνεηφ, αξθεί λα αληηπαξαβάιεη θαλείο ηηο θαηεπζχλζεηο πνπ αλαθέξζεθαλ πξνεγνπκέλσο σο πξνο ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ ΛΚΝ κε ηηο πξαθηηθέο πνπ έλαο εθπαηδεπηηθφο, φπσο δήισζε ζε ζπλέληεπμή ηνπ, αθνινχζεζε (Κνπηζνγηάλλεο 2007α): «Οπότε όταν ζμπαινα μζςα ςτθ κεματικι ενότθτα του λεξιλογίου, δθλαδι λίγο πριν από τθν παραγωγι λόγου, κάναμε το λεξιλόγιο μιασ κεματικισ ενότθτασ * + πιρα τουσ μακθτζσ μου, πιραν τα βιβλία τουσ, ςθμείωςαν πάνω ςτα βιβλία τουσ τισ λζξεισ που δεν εγνϊριηαν και τουσ ζδωςα τθν θλε-

314 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κτρονικι διεφκυνςθ να μποφνε για να ερμθνεφςουν, να βροφνε τθν ερμθνεία των λζξεων ι ςυνϊνυμεσ, αντϊνυμεσ, να βροφνε δθλαδι μόνοι τουσ χρθςιμοποιϊντασ λεξικά μζςα από τον υπολογιςτι να βρουν τθν ςθμαςία των λζξεων. Εκεί, δθλαδι, επικζντρωςα ςτθ γλωςςικι διδαςκαλία το ενδιαφζρον μου.» Απφ ην ακέζσο πξνεγνχκελν παξάδεηγκα γίλεηαη θαηαλνεηφ ην πψο έλα ζχγρξνλν εξγαιείν, φπσο ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά, θαη κε ηηο ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο πνπ απηφ δηαζέηεη (φπσο απηέο παξνπζηάζηεθαλ ζην παξφλ θεθάιαην), ρξεζηκνπνηείηαη ζην πιαίζην παξαδνζηαθψλ δηδαθηηθψλ πξνζεγγίζεσλ. Απηφ πνπ, επνκέλσο, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία δελ είλαη ηφζν ην είδνο ηνπ ςεθηαθνχ εξγαιείνπ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί φζν ην είδνο ηνπ γξακκαηηζκνχ πνπ επηδηψθνπκε λα θαιιηεξγήζνπλ νη καζεηέο. 5.2 Ανοιχτά διερευνθτικά περιβάλλοντα και διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν Σωτιρθσ Τςζλικασ Ανοιχτά διερευνθτικά περιβάλλοντα για τα αρχαία ελλθνικά Σα ζεκαληηθφηεξα εξγαιεία πνπ πξνζθέξνπλ ζηνλ ρξήζηε ηνπο ηα αλνηρηά δηεξεπλεηηθά πεξηβάιινληα γηα ηε κειέηε θαη δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο θαη γξακκαηείαο είλαη: ζψκαηα αξραηνειιεληθψλ θεηκέλσλ, εξγαιεία γηα ηελ αλαδήηεζε ιέμεσλ θαη ηε δεκηνπξγία ζπκθξαζηηθψλ πηλάθσλ ζε αξραηνειιεληθά θείκελα, ιεμηθά ηεο αξραίαο ειιεληθήο, εγθπθινπαηδηθά ιεμηθά, εγρεηξίδηα γξακκαηηθήο θαη ζχληαμεο, ζρφιηα πξαγκαηνινγηθνχ θαη εξκελεπηηθνχ ηχπνπ, αξραηνινγηθφ εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ, ράξηεο, βηβιηνγξαθηθνί θαηάινγνη θ.ά. Σα πεξηζζφηεξα, πάλησο, αλνηρηά αξραηνγλσζηηθά πεξηβάιινληα δελ επηρεηξνχλ λα θαιχςνπλ φινπο ηνπο παξαπάλσ ηνκείο (ην πην θηιφδνμν απφ απηή ηελ άπνςε είλαη ν «Πεξζέαο»), ελψ θάπνηα πεξηνξίδνληαη ζηε δεκηνπξγία ςεθηαθψλ βηβιηνζεθψλ αξραηνειιεληθψλ θεηκέλσλ (φπσο ν «Μηθξφο Απφπινπο», ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ θάπνηνη ελδεηθηηθνί ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ, πνπ ππάξρνπλ ζε ηξία πεξηβάιινληα απηήο ηεο θαηεγνξίαο: ζηνλ «Πεξζέα» ( ζηνλ «Thesaurus Linguae Graecae» ( ζηελ ελφηεηα γηα ηα αξραία ειιεληθά ζηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηε γισζζηθή εθπαίδεπζε» (

315 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ επηινγή ηνπο δηθαηνινγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη είλαη ηα ζεκαληηθφηεξα αλνηρηά πεξηβάιινληα γηα ηελ αξραία ειιεληθή γιψζζα θαη γξακκαηεία, ζε δηεζλέο επίπεδν ηα δχν πξψηα, ζε ειιεληθφ επίπεδν ην ηξίην. Τπάξρνπλ, σζηφζν, θαη άιιεο αμηφινγεο πξνζπάζεηεο, φπσο ηo γεξκαλφθσλo πεξηβάιινλ «Navicula Bacchi» ( ή ην γαιιφθσλν «Hodoi Elektronikai» ( ηνπ Καζνιηθνχ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Louvain. Γηα κηα αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ αλνηρηψλ πεξηβαιιφλησλ γηα ηελ αξραία ειιεληθή γιψζζα θαη γξακκαηεία, βι. Παξάξηεκα Β ϊματα κειμζνων και διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα εξγαιεία ζηα αλνηρηά ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα γηα ηα αξραία ειιεληθά είλαη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ε δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο ιέμεσλ ζε απηά. Σα ζεκαληηθφηεξα αξραηνειιεληθά ζψκαηα θεηκέλσλ βξίζθνληαη (α) ζην πεξηβάιινλ ηνπ «Πεξζέα», (β) ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ «Thesaurus Linguae Graecae» (ην πιήξεο ζψκα θεηκέλσλ είλαη δηαζέζηκν κφλν κε ζπλδξνκή, ππάξρεη φκσο θαη ην ειεχζεξν πεξηβάιινλ, ζην νπνίν πεξηιακβάλνληαη ζεκαληηθνί αξραίνη Έιιελεο ζπγγξαθείο) θαη (γ) ζην πεξηβάιινλ ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα» ηνπ ΚΔΓ. Με ηελ αλαδήηεζε ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ έρεη θαλείο ηε δπλαηφηεηα λα απνδειηηψζεη φιεο ηηο εκθαλίζεηο ελφο ιεμηθνχ ηχπνπ ζε νιφθιεξν ην ζψκα θεηκέλσλ ή ζε επηκέξνπο ελφηεηέο ηνπ πνπ ηνλ ελδηαθέξνπλ, π.ρ. ζε έλα έξγν, ζε έλα ζπγγξαθέα θηι. ηα απνηειέζκαηα ηεο αλαδήηεζεο παξέρεηαη παξαπνκπή ζηελ νπνία εκθαλίδεηαη ν αλαδεηνχκελνο ιεμηθφο ηχπνο θαη παξάζεκα κε ηα άκεζα ζπκθξαδφκελά ηνπ. Τπάξρεη, επηπιένλ, ε δπλαηφηεηα λα κεηαθεξζεί ν ρξήζηεο θαη ζην νηθείν θείκελν θαη λα δεη ην παξάζεκα κέζα ζηα επξχηεξα ζπκθξαδφκελά ηνπ. ηα αξραηνειιεληθά ζψκαηα θεηκέλσλ ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα» θαη ηνπ «Πεξζέα» παξέρνληαη θαη κεηαθξάζεηο ησλ αξραηνειιεληθψλ θεηκέλσλ. Σα ζψκαηα θεηκέλσλ, επνκέλσο, παξέρνπλ ζηνπο ρξήζηεο ηνπο πνηθίιεο εξεπλεηηθέο δπλαηφηεηεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ θαη γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε δηεξεχλεζε εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ ηεο ζχληαμεο κηαο ιέμεο θαη ηεο ζεκαζηνινγηθήο δηαθνξνπνίεζήο ηεο αλάινγα κε ηα ζπκθξαδφκελά ηεο, αιιά θαη γηα εξγαζίεο ζε επίπεδν εξκελεπηηθφ. Με ηέηνηεο εξγαζίεο νη καζεηέο ζα κάζνπλ λα εξεπλνχλ κφλνη ηνπο. ηε ζπλέρεηα

316 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ παξνπζηάδνληαη κεξηθνί ελδεηθηηθνί ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο θαη ηεο απηελέξγεηαο ησλ καζεηψλ. (α) ύληαμε Σα ζψκαηα θεηκέλσλ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα θαζνδεγήζεη ηνπο καζεηέο, ψζηε κε θαηάιιειεο αλαδεηήζεηο ιέμεσλ λα δηαπηζηψζνπλ κφλνη ηνπο, επαγσγηθά, ηελ χπαξμε θάπνησλ αξραηνειιεληθψλ ζπληαθηηθψλ δνκψλ. Π.ρ. δίλνληαο ζηνπο καζεηέο έλαλ θαηάινγν ξεκάησλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο, φπσο μέμνημαι, ἐπιλανθάνομαι, ἀμελῶ, ἐπιμέλομαι, κήδομαι, βοηθῶ, εὐνοῶ, πείθομαι, ἕπομαι θ.ά. κπνξεί λα ηνπο δεηήζεη λα βξνπλ θαη λα ηεθκεξηψζνπλ κε παξαδείγκαηα ηελ πηψζε κε ηελ νπνία ζπληάζζνληαη θαη λα πξνζπαζήζνπλ λα ηα θαηαηάμνπλ ζε θαηεγνξίεο, ψζηε λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ε πηψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηε ζεκαζία ηνπ ξήκαηνο. Δπίζεο, ηα ζψκαηα θεηκέλσλ επηηξέπνπλ ηε δηεξεχλεζε ησλ πνηθίισλ ιεηηνπξγηψλ πνπ έρνπλ θάπνηνη ζχλδεζκνη ή κφξηα ηεο αξραίαο ειιεληθήο. Π.ρ. ζηα απνηειέζκαηα ηεο αλαδήηεζεο κε ην ιήκκα "ὅπως" κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα δηαθξίλνπλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν αξηζκφ παξαδεηγκάησλ ηηο δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ, ψζηε λα δηαθξίλνπλ ηηο ηειηθέο πξνηάζεηο πνπ εηζάγνληαη κε ηνλ ηειηθφ ζχλδεζκν ὅπως απφ ηηο αλαθνξηθέο παξαβνιηθέο θαη ηηο πιάγηεο εξσηήζεηο, πνπ εηζάγνληαη κε ην αλαθνξηθφ επίξξεκα ὅπως. (β) εκαζηνινγία Σα ζψκαηα θεηκέλσλ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ λα πξνβιεκαηίζεη ηνπο καζεηέο γηα ηε δηαθνξεηηθή ζεκαζία ηεο ίδηαο ιέμεο, αλάινγα κε ηε ζχληαμή ηεο ή κε ηα γεληθφηεξα ζπκθξαδφκελά ηεο: Γηαθνξνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ξεκάησλ αλάινγα κε ηε ζχληαμή ηνπο. Π.ρ. αλαδεηψληαο παξαδείγκαηα ρξήζεο ηνπ ξήκαηνο "ἡγοῦμαι" κπνξεί ν καζεηήο λα δηαθξίλεη ηηο δηαθνξεηηθέο ζεκαζίεο ηνπ αλάινγα κε ην αλ ζπληάζζεηαη κε απαξέκθαην ή γεληθή: λνκίδσ (ἡγοῦμαι + απαξέκθαην) θαη νδεγψ, είκαη επηθεθαιήο (ἡγοῦμαι + γεληθή).

317 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 53 Ραράδειγμα αναηιτθςθσ ςτον Συμφραςτικό Ρίνακα Αρχαίων Ελλθνικϊν Κειμζνων Σν ίδην κπνξεί λα γίλεη θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ ξεκάησλ πνπ ζπληάζζνληαη κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή θαη απαξέκθαην. Π.ρ. κε θάπνηα παξαδείγκαηα απφ ην ιήκκα φαίνεται, ν καζεηήο κπνξεί λα δηαθξίλεη αλάκεζα ζηε ζεκαζία είλαη θαλεξφ φηη (θαίλεηαη + θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή) θαη δίλεη ηελ εληχπσζε φηη (θαίλεηαη + απαξέκθαην). Γηαθνξνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ ξήκαηνο αλάινγα κε ηε θσλή. Π.ρ. κε ηηο θαηαγξαθέο ζηα ιήκκαηα εἷλον θαη εἵλοντο, ν καζεηήο κπνξεί λα δηαθξίλεη ηηο ζεκαζίεο ηνπ ελεξγεηηθνχ αἱρῶ (=θπξηεχσ, ζπιιακβάλσ) απφ ην κέζν αἱροῦμαι (=εθιέγσ). Γηαθνξνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο κηαο ιέμεο αλάινγα κε ηα επξχηεξα ζπκθξαδφκελά ηεο. Π.ρ. κπνξνχλ λα δηεξεπλεζνχλ νη ζεκαζίεο ηνπ ξήκαηνο φεύγω, ην νπνίν ζηα αξραία ειιεληθά, πέξα απφ ηε ζεκαζία πνπ δηαηεξεί θαη ζήκεξα, ζεκαίλεη θαη

318 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ μεθεχγσ, απνθεχγσ, ελψ ζε πνιηηηθά ζπκθξαδφκελα ζεκαίλεη εμνξίδνκαη θαη ζε δηθαληθά θαηεγνξνχκαη, αζθείηαη δίσμε ελαληίνλ κνπ. ε φιεο ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο ν καζεηήο κπνξεί λα βνεζεζεί απφ ηηο κεηαθξάζεηο πνπ ππάξρνπλ ζηα πεξηβάιινληα ηνπ «Πεξζέα» θαη ηεο «Πχιεο», αιιά θαη απφ εγρεηξίδηα ζχληαμεο. Εικόνα 54 Ραράδειγμα παράλλθλθσ μετάφραςθσ από το περιβάλλον τθσ «Ρφλθσ για τθν ελλθνικι γλϊςςα» (γ) Δηπκνινγηθή ζπγγέλεηα θαη παξαγσγή ιέμεσλ Σα ζψκαηα θεηκέλσλ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνλ καζεηή λα δηεξεπλήζεη ηελ εηπκνινγηθή ζπγγέλεηα ιέμεσλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο.

319 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Π.ρ. θάλνληαο αλαδήηεζε κε ην ζέκα πεηζ ή ιαζ ζα ιάβεη κηα ζεηξά απνηειεζκάησλ, ζηα νπνία ζα πξέπεη λα δηαθξίλεη ηνπο ηχπνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα απφ άιια απνηειέζκαηα ηπραία. ην ζεκείν απηφ, ν καζεηήο κπνξεί λα αληιήζεη βνήζεηα απφ ειεθηξνληθά ιεμηθά ή απφ γξακκαηηθά εγρεηξίδηα. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο. Π.ρ. θάλνληαο αλαδήηεζε κε ηα ηηο θαηαιήμεηο ηενλ θαη ηθνο κπνξεί λα δεη ν καζεηήο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν παξάγνληαη ηα ξεκαηηθά επίζεηα ζε ηένο θαη ηα επίζεηα κε ηελ παξαγσγηθή θαηάιεμε ηθφο. (δ) Δξκελεία Καη ζε επίπεδν εξκελείαο ηα ζψκαηα θεηκέλσλ είλαη εμαηξεηηθά ρξήζηκα, γηαηί επηηξέπνπλ ηε δηεξεχλεζε κνηίβσλ ή ζεκάησλ ζε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο ζπγγξαθείο. Γηα παξάδεηγκα, θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ «Δπηηάθηνπ» ηνπ Θνπθπδίδε ζα κπνξνχζε λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο, κέζσ αλαδήηεζεο ηνπ νλφκαηνο ηνπ Πεξηθιή ζε νιφθιεξν ην έξγν ηνπ Θνπθπδίδε, λα εληνπίζνπλ ρσξία ζηα νπνία γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ Πεξηθιή θαη λα πξνζπαζήζνπλ λα δηαθξίλνπλ ηελ άπνςε ηνπ ηζηνξηθνχ γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ. Σν ίδην ζα κπνξνχζε λα γίλεη θαη γηα άιια πξφζσπα, φπσο ν Θεκηζηνθιήο, ν Αιθηβηάδεο ή ν Νηθίαο. Δπηπιένλ, ε αλαδήηεζε απηή ζα κπνξνχζε λα επεθηαζεί θαη ζε άιινπο ζπγγξαθείο, π.ρ. ζηνλ ηξφπν πνπ ν Πιάησλαο αληηκεησπίδεη ηνλ Πεξηθιή ή ζην πψο ρξεζηκνπνηνχλ νη ξήηνξεο ηνπ 4νπ αη. ηνλ Πεξηθιή σο παξάδεηγκα, φπσο θαη άιινπο πνιηηηθνχο ηνπ 5νπ αη. Ζ δηεξεχλεζε κνηίβσλ είλαη ηδηαίηεξα θξίζηκε ζηελ πεξίπησζε ηεο πνίεζεο, είηε πξφθεηηαη γηα έλα ζπγθεθξηκέλν έξγν είηε γηα ην ζπλνιηθφ έξγν ελφο πνηεηή ή γηα ην ζχλνιν ελφο πνηεηηθνχ γέλνπο, φπσο π.ρ. ε ιεηηνπξγία ησλ ιέμεσλ πνπ δειψλνπλ «θσο» θαη «ζθνηάδη» ή ησλ παξνκνηψζεσλ απφ ηνλ θφζκν ησλ άγξησλ δψσλ θαη ηνπ θπλεγηνχ ζηελ Οξέζηεηα ηνπ Αηζρχινπ ή ε ἄτη ζην έπνο θαη ηελ ηξαγσδία. Σέηνηεο αλαδεηήζεηο ζε νιφθιεξα πνηεηηθά έξγα ή ζην ζπλνιηθφ έξγν ελφο πνηεηή κπνξεί λα πξαγκαηνπνηήζεη θαλείο ζηνπο ζπκθξαζηηθνχο πίλαθεο πνπ δηαζέηνπλ νη ηζηνζειίδεο ηνπ «Πεξζέα» θαη ηνπ «Thesaurus Linguae Graecae». ην Παξάξηεκα Β παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά ηα ζεκαληηθφηεξα δηαδηθηπαθά αλνηρηά πεξηβάιινληα κε ζψκαηα θεηκέλσλ γηα ηελ αξραία ειιεληθή γιψζζα θαη

320 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ γξακκαηεία, ελψ ζηελ Δλφηεηα V, θεθ. 4.3 ν αλαγλψζηεο ζα βξεη έλα ζελάξην δηδαζθαιίαο γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ (Ρήκαηα ηεο ΑΔ πνπ ζπληάζζνληαη κε απαξέκθαην ή θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή. Γηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπο). 5.3 Θλεκτρονικοί ςυμφραςτικοί πίνακεσ λζξεων ςε λογοτεχνικά ζργα: Ζνα παράδειγμα διδακτικισ αξιοποίθςθσ Τριανταφυλλιά Γιάννου Γενικά ςτοιχεία Ση είλαη θαη ζε ηη ρξεζηκεύεη έλαο πκθξαζηηθόο Πίλαθαο Λέμεσλ Ο πκθξαζηηθφο Πίλαθαο Λέμεσλ, πην γλσζηφο σο Concordance, είλαη έλαο εμεηδηθεπκέλνο ηχπνο ιεμηθνγξαθηθήο κειέηεο. Πξφθεηηαη γηα έλαλ πίλαθα ιέμεσλ ελφο έξγνπ ή κηαο νκάδαο έξγσλ ελφο ή πεξηζζφηεξσλ ζπγγξαθέσλ, φπνπ ε θάζε ιέμε πην ζσζηά ν θάζε ιεμηθφο ηχπνο παξαηίζεηαη καδί κε ηα άκεζα ζπκθξαδφκελά ηνπ (ηα νπνία ζπλήζσο νξίδνληαη ζε κηα ηππσκέλε αξάδα θεηκέλνπ). ινη νη ιεμηθνί ηχπνη, είηε αιεκκαηνπνίεηνη είηε ιεκκαηνπνηεκέλνη (δειαδή κε φινπο ηνπο παξαδεηγκαηηθνχο ηχπνπο ηνπο ππαγφκελνπο ζην αληίζηνηρν ιήκκα) νξγαλψλνληαη ζε έλα αιθαβεηηθφ επξεηήξην. Γελ παξέρνληαη εξκελεχκαηα ησλ ιέμεσλ. Οη ρξήζεηο ελφο πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ είλαη θαηεμνρήλ θηινινγηθέο, γισζζνινγηθέο θαη ιεμηθνγξαθηθέο. Λ.ρ. ρξεζηκνπνηείηαη: ζηελ θξηηηθή απνθαηάζηαζε παιαηφηεξσλ θεηκέλσλ γηα ηελ αλίρλεπζε ζεκάησλ, κνηίβσλ, εηθφλσλ γηα ηελ αλάιπζε θαη ηε κειέηε ηεο κηθξνδνκήο θαη ηεο καθξνδνκήο ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ γηα ηε κειέηε ηεο πθνινγίαο θαη ηεο κεηξηθήο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ κνλάδσλ ιφγνπ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο (γξακκαηηθήο, ζπληαθηηθήο, ζεκαζηνινγηθήο: ηδησηηζκνί, ζεκαζηνινγηθά πεδία ιέμεσλ θηι.) ζε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο ζπγγξαθείο, ζε έλα ή πεξηζζφηεξα είδε θεηκέλσλ γηα ηε ζχληαμε γεληθψλ θαη εηδηθψλ ιεμηθψλ.

321 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Χζηφζν, κπνξεί λα απνδεηρζεί πνιιαπιά ρξήζηκνο θαη ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο, θαζψο ζπληζηά έλα αλνηρηφ εξγαιείν κε πνιιαπιέο δπλαηφηεηεο αλαδήηεζεο θαη δηεξεχλεζεο. ηε ζπλέρεηα δηαηππψλνληαη θάπνηεο γεληθέο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηπαθνχ πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ γηα ην πνηεηηθφ έξγν ηνπ Γηψξγνπ εθέξε θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο πνίεζεο ζηε κέζε εθπαίδεπζε θαη δίλνληαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα. Ηιεθηξνληθόο πκθξαζηηθόο Πίλαθαο Λέμεσλ γηα ην πνηεηηθό έξγν ηνπ Γηώξγνπ εθέξε Εικόνα 55 Η.Ν. Καδάδεο, Δ. ηζηάθνπ (θηινι. επηκ.), V.C. Müller (ηερλ. επηκ.) πκθξαζηηθφο Πίλαθαο Λέμεσλ ζην Πνηεηηθφ Έξγν ηνπ Γ. εθέξε. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. ε ειεθηξνληθή κνξθή ζηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα»: < Πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ηνπ πνηεηηθνχ έξγνπ ηνπ εθέξε, φπσο εθδφζεθε ζηνπο ηφκνπο: Πνηήκαηα Σεηξάδην Γπκλαζκάησλ Β Σα Δληεςίδηθα Πνηήκαηα κε Εσγξαθηέο ζε Μηθξά Παηδηά. Ζ δηάθξηζε ζε ηφκνπο δελ αληαπνθξίλεηαη κφλν ζηνλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη ρξφλν έθδνζεο ησλ πνηεκάησλ, αιιά θαη ζε κηα ζεκαηηθή θαηεγνξηνπνίεζε, θαζψο νη δχν ηειεπηαίεο ζπιινγέο απεπζχλνληαη κάιινλ ζε εηδηθή θαηεγνξία θνηλνχ. Πεξηιακβάλεη ηελ Δηζαγσγή ζηελ έληππε έθδνζε, ηνπο Πίλαθεο (Δθδφζεσλ, πληνκνγξαθηψλ θαη Σίηισλ ησλ πνηεκάησλ), ηνπο δχν

322 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πκθξαζηηθνχο πίλαθεο (ειιεληθψλ θαη μέλσλ ιέμεσλ), ην Λεκκαηνιφγην (ιεκκαηνπνηεκέλνο αιθαβεηηθφο θαηάινγνο κε φινπο ηνπο ιεμηθνχο ηχπνπο θαη ηνλ αξηζκφ εκθαλίζεψλ ηνπο) θαη ην ζψκα ησλ Πνηεκάησλ ηνπ εθέξε. Δίλαη έλαο αιθαβεηηθφο θαηάινγνο ησλ ιεμηθψλ ηχπσλ πνπ απαληνχλ ζε φιν ην πνηεηηθφ έξγν ηνπ εθέξε καδί κε ηα ζπκθξαδφκελά ηνπο. Γίπια ζε θάζε ιεμηθφ ηχπν ππάξρεη έλαο αξηζκφο πνπ δειψλεη ηε ζπρλφηεηα εκθάληζήο ηνπ ζην ζχλνιν ηνπ πνηεηηθνχ έξγνπ. Γηα θάζε ιεμηθφ ηχπν ππάξρεη παξαπνκπή (κέζσ ελεξγνχ ειεθηξνληθνχ δεζκνχ) ζην πνίεκα απφ ην νπνίν πξνέξρεηαη. Παξέρεη ηε δπλαηφηεηα εηδηθψλ ή ζχλζεησλ αλαδεηήζεσλ: - ζην πιαίζην κηαο ζπιινγήο (ι.ρ. ζηε ζπιινγή ηξνθή) - ζε ηκήκαηα ηνπ θεηκέλνπ, φπσο ζε ηίηινπο (ζπιινγψλ ή πνηεκάησλ), motto, αθηεξψζεηο θαη ηνπν-ρξνλνινγίεο - ζην ζχλνιν ησλ ιεμηθψλ ηχπσλ ελφο πνηήκαηνο. Πξφθεηηαη γηα έλα εμεηδηθεπκέλν ιεμηθνγξαθηθφ εξγαιείν, πνπ απεπζχλεηαη ηφζν ζηνπο εηδηθνχο εξεπλεηέο ηεο λενειιεληθήο πνίεζεο φζν θαη ζε καζεηέο, θνηηεηέο θαη δηδάζθνληεο ζηε κέζε εθπαίδεπζε θαη ζην παλεπηζηήκην. Μεζνδνινγηθά δεηήκαηα Πξνηείλεηαη: Οη καζεηέο λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εξγαζηνχλ ζπλεξγαηηθά (ζε κηθξέο νκάδεο) κε ηε κέζνδν ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο (project). Να ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο παξαιιαγέο ηνπ ζέκαηνο αλά νκάδεο, ψζηε λα θσηηζηνχλ πνηθίιεο φςεηο ηνπ πνηεηηθνχ έξγνπ. Ζ πνξεία εξγαζίαο λα επλνεί ηε δηεξεπλεηηθή κάζεζε: δει. νη καζεηέο λα αλαδεηήζνπλ απαληήζεηο ζε εξσηήκαηα-δεηήκαηα πξνο έξεπλα θαη κειέηε κε ηε βνήζεηα ηνπ πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ, λα δηαβάζνπλ φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα πνηήκαηα, λα ζπγθεληξψζνπλ θαη λα εξκελεχζνπλ θεηκεληθά θαη δηαθεηκεληθά ζηνηρεία, λα δηεξεπλήζνπλ γισζζηθά θαη πθνινγηθά θαηλφκελα, λα ζπδεηήζνπλ κε βάζε ηελ πνίεζε, λα εκπιέμνπλ ηα βηψκαηά ηνπο ζηελ αηνκηθή ηνπο αλάγλσζε θαη λα πξνρσξήζνπλ ζηε ζχληαμε πξνζσπηθνχ ιφγνπ.

323 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Να γίλεη ζπζηεκαηηθή αλαθνξά ζε ιεμηθά: γεληθά (φπσο ην Ζιεθηξνληθφ Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο ηνπ Ηδξχκαηνο Σξηαληαθπιιίδε < ή εμεηδηθεπκέλα (φπσο ην Αληηιεμηθφλ θαη ην Ολνκαζηηθφλ ηνπ Βνζηαληδφγινπ ή ιεμηθά ζπλσλχκσλ, παξαγψγσλ). Να ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη άιια ειεθηξνληθά πξντφληα: ι.ρ. ζψκαηα θεηκέλσλ, πνηεηηθέο απαγγειίεο, εξγν-βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο θηι. (βι. ηε ζπγθέληξσζε ζρεηηθνχ πιηθνχ ζηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα»: < Να επλνεζνχλ νη δηαθεηκεληθέο πξνζεγγίζεηο (δει. νη «ζπλνκηιίεο» ησλ πνηεηψλ θαη νη δηαθεηκεληθέο αλαθνξέο), εηδηθφηεξα φζεο δηεπθνιχλνληαη θαη απφ πινχζην πιηθφ ζην δηαδίθηπν θαη ζηε βηβιηνγξαθία: ι.ρ. Καβάθεο-εθέξεο, νισκφο-εθέξεο, Δξσηφθξηηνο-εθέξεο, Οκεξηθά έπε-εθέξεο, Δπξηπίδεο- εθέξεο θ.ά. Πνηήκαηα ηνπ Γηώξγνπ εθέξε αλζνινγνύληαη ζηα Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο ηεο κέζεο εθπαίδεπζεο: Γπκλάζην (Γ ηάμε): «Με ηνλ ηξφπν ηνπ Γ..» (Σεηξάδην Γπκλαζκάησλ) Σξία απφ ηα «Γεθαέμη ρντθνχ»: "ΗΑ ", "ΗΔ ", "ΗΣ " (Σεηξάδην Γπκλαζκάησλ) Λύθεην (B ηεύρνο): «Πάλσ ζ' έλαλ μέλν ζηίρν» (Σεηξάδην Γπκλαζκάησλ) «Διέλε» (Ζκεξνιφγην Καηαζηξψκαηνο Γ ) «Δπί Αζπαιάζσλ...» (Σεηξάδην Γπκλαζκάησλ Β ) «Ο βαζηιηάο ηεο Αζίλεο» (Ζκεξνιφγην Καηαζηξψκαηνο Α ) «Σειεπηαίνο ηαζκφο» (Ζκεξνιφγην Καηαζηξψκαηνο Β ) Σφποι αναηθτιςεων α) πιινγή παξάιιεισλ ρσξίσλ Αληρλεχνληαη ζην πιαίζην ηνπ πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ: κία ή πεξηζζφηεξεο ιέμεηο-θιεηδηά κέζα ζηα ζπκθξαδφκελά ηνπο, έηζη ψζηε λα απνκνλσζνχλ ηα παξάιιεια ρσξία θαη πνηήκαηα, θαη θαηφπηλ λα είλαη δπλαηή ε ζπγθξηηηθή ηνπο αλάγλσζε. ηφρνη: -Ο θσηηζκφο ηνπ ππφ αλάγλσζε πνηήκαηνο απφ άιια «νκφζεκα». -Ζ ζπγθξηηηθή αλάγλσζε πνηεηηθψλ εηθφλσλ, κνηίβσλ ή ζεκάησλ.

324 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξάδεηγκα: Κείκελν αλαθνξάο: «Σειεπηαίνο ζηαζκφο» (Β Λπθείνπ) Όξνη αλαδήηεζεο: «Παξακχζη», «παξαβνιή», «ηξαγνχδη», «ιφγηα», «πνηεηήο», «ηέρλε» θαη παξάγσγα. Τπφζεζε εξγαζίαο: Να ζπγθεληξσζνχλ παξάιιεια ρσξία ζρεηηθά κε ην έξγν ηνπ πνηεηή (κε ηε βνήζεηα ησλ παξαπάλσ φξσλ) θαη λα ζπγθξνηεζεί κηα ζπιινγή πνηεκάησλ πνηεηηθήο (δει. κηα ζπιινγή κε πνηήκαηα (απην-)ζρφιηα γηα ηελ πνηεηηθή ηέρλε). Να παξνπζηαζηνχλ ζρνιηαζκέλεο νη απφςεηο ηνπ εθέξε γηα ηελ πνίεζε θαη ην έξγν ηνπ πνηεηή. β) Λεμηινγηθή-ζεκαηηθή δηεξεύλεζε Αληρλεχνληαη ζην πιαίζην ηνπ πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ: ιέμεηο-έλλνηεο, δεχγε ιέμεσλ ή ιέμεηο θαηά νηθνγέλεηεο κέζα ζηα ζπκθξαδφκελά ηνπο, νη νπνίεο ζπγθεληξψλνληαη, θαηεγνξηνπνηνχληαη θαη ζηε ζπλέρεηα εμεηάδνληαη, ψζηε λα δηεξεπλεζνχλ νη ζεκαζηνινγηθέο απνρξψζεηο ηνπο θαη ην εηδηθφ ηνπο βάξνο ζην ζχλνιν ηνπ πνηεηηθνχ έξγνπ. ηφρνη: -Ζ κειέηε πνηεηηθψλ εηθφλσλ, κνηίβσλ ή ζεκάησλ. -Ο εληνπηζκφο κεηαθνξηθψλ ρξήζεσλ, ζπκβφισλ θαη πξνζσπνπνηήζεσλ. -Ζ δηεξεχλεζε ηνπ πνηεηηθνχ ιεμηινγίνπ. -Ζ πξνζέγγηζε ηνπ αηνκηθνχ πνηεηηθνχ ηδηψκαηνο. -Οη δηαθεηκεληθέο αλαθνξέο, άκεζεο θαη έκκεζεο. Παξάδεηγκα: Κείκελν αλαθνξάο: «Ο βαζηιηάο ηεο Αζίλεο» (Β Λπθείνπ) Όξνη αλαδήηεζεο: «Πξφζσπν» θαη παξάγσγα. Τπφζεζε εξγαζίαο: Να ζπληαρζεί έλα ιεμηθνγξαθηθφ άξζξν γηα ηηο εηδηθέο ρξήζεηο ηεο ιέμεο «πξφζσπν» ζηνλ εθέξε. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφλ λα ρξεζηκνπνηεζεί σο δείγκα ζχληαμεο άξζξνπ ην αληίζηνηρν απφ ην Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο < Δηδηθφηεξα, λα επηζεκαλζνχλ νη κεηαθνξηθέο-θπξηνιεθηηθέο ρξήζεηο, νη εηδηθέο ρξήζεηο ζην πιαίζην θξάζεσλ (ι.ρ. θαηά πξφζσπν) θαη ηα παξάγσγα (ι.ρ. πξνζσπάθη, πξνζσπίδα). γ) Τθνινγηθή δηεξεύλεζε Αληρλεχνληαη ζην πιαίζην ηνπ πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ:

325 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ (α) ε ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ κεξψλ ιφγνπ (ι.ρ. επηζέησλ) (β) γισζζνινγηθέο θαηεγνξίεο, φπσο ε ρξήζε πξνζθπκάησλ ή θαηαιήμεσλ, ηα ζπλζεηηθά ησλ ιέμεσλ θ.ά. (γ) νη ζπρλφηεξνη ή ζπαληφηεξνη ζπλδπαζκνί ιέμεσλ (δ) ζηαηηθά ζηνηρεία, ι.ρ. ιέμεηο άπαμ (ε) ηα ηδησκαηηθά ή ιφγηα ζηνηρεία (ζη) ηα ξεηνξηθά ζηνηρεία, φπσο ε παξνκνίσζε, ε νκνηνθαηαιεμία, ε παξήρεζε, νη επαλαιήςεηο ιέμεσλ (δ) ε ρξήζε ησλ θπξίσλ νλνκάησλ θαη ησλ πξνζσπνπνηεκέλσλ ελλνηψλ θ.ν.θ. ηφρνη: -Ζ κειέηε ηνπ πνηεηηθνχ χθνπο. -Ζ αλίρλεπζε ηεο ρξήζεο δηαθνξεηηθψλ πθνινγηθψλ επηπέδσλ. -Ζ εμέηαζε ησλ ξεηνξηθψλ ζηνηρείσλ ελφο ζπγγξαθέα. -Ζ δηεξεχλεζε ηνπ πνηεηηθνχ ιεμηινγίνπ. Παξάδεηγκα: Κείκελν αλαθνξάο: «Διέλε» (Β Λπθείνπ) Όξνη αλαδήηεζεο: «Γαιαδφπισξν θαξάβη». Τπφζεζε εξγαζίαο: Να δηεξεπλεζνχλ νη πθνινγηθέο επηινγέο ηνπ πνηεηή σο πξνο ηε ρξήζε επηζέησλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφλ κπνξνχκε λα αμηνπνηήζνπκε αθελφο ηα επίζεηα πνπ απνδίδνληαη ζηε ιέμε «θαξάβη» (θνηλά, ζπάληα θαη λενινγηζκνχο) θαη αθεηέξνπ ηα θνζκεηηθά επίζεηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην πνίεκα «Έλαο γέξνληαο ζηελ αθξνπνηακηά». Αθνχ ζπγθεληξψζνπκε ηα πξψηα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ επηζέησλ ζηελ πνίεζε ηνπ εθέξε, ζρνιηάδνπκε ηελ επηινγή ηνπ επηζέηνπ «γαιαδφπισξνπ» ζην ζπγθεθξηκέλν πνίεκα (ζηνλ ζρνιηαζκφ καο ιακβάλνπκε ππφςε απφ πνηα αθεγεκαηηθή θσλή εθθέξεηαη ε ιέμε θαη αηηηνινγνχκε γηα πνηνλ ιφγν ν πνηεηήο επηιέγεη απηφ ην χθνο νκηιίαο γηα ην πνηεηηθφ πξφζσπν πνπ ην εθθέξεη). δ) πλδπαζηηθέο αλαδεηήζεηο Οη παξαπάλσ ηχπνη αλαδεηήζεσλ κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ ζε πξνηάζεηο εξγαζίαο (ι.ρ. αλαδεηήζεηο ζε επίπεδν ζεκαηηθφ θαη ιεμηθνινγηθφ ή ιεμηθνινγηθφ θαη πθνινγηθφ), κε ζηφρν: ηελ πνιχπιεπξε αλάγλσζε ζπγθεθξηκέλσλ πνηεκάησλ ηε κειέηε βαζηθψλ ζεκάησλ θαη ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ζεθεξηθήο πνίεζεο ηελ θαηαλφεζε ηνπ ζεκαζηνινγηθνχ θαη ηζηνξηθνχ θνξηίνπ ηεο πνηεηηθήο γιψζζαο, κέζα απφ δηαθεηκεληθέο αλαγλψζεηο.

326 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξάδεηγκα: Κείκελν αλαθνξάο: «Πάλσ ζ' έλαλ μέλν ζηίρν» (Β Λπθείνπ) Όξνη αλαδήηεζεο: Οηθνγέλεηα ιέμεσλ «Θάιαζζα». Τπφζεζε εξγαζίαο: πγθεληξψλνπκε φιεο ηηο ιέμεηο (νπζηαζηηθά, επίζεηα, ξήκαηα θαη επηξξήκαηα) πνπ αλήθνπλ ζηελ νηθνγέλεηα «ζάιαζζα», ψζηε λα κειεηήζνπκε ηελ παξνπζία ηεο ζάιαζζαο ζηελ πνίεζε ηνπ εθέξε απφ άπνςε ζεκαηηθή, ιεμηινγηθή θαη πθνινγηθή. Δλδεηθηηθή πνξεία δηεξεχλεζεο: 1. Με ηε βνήζεηα ιεμηθψλ, ζπληάζζνπκε έλαλ θαηάινγν κε ιέμεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ νηθνγέλεηα «ζάιαζζα», θαη ηηο δηαθξίλνπκε ζε φζεο ρξεζηκνπνηνχληαη πεξίπνπ σο ζπλψλπκεο, γηα λα δειψζνπλ ηε «ζάιαζζα», θαη ζε φζεο παξαπέκπνπλ έκκεζα ζηε «ζάιαζζα». 2. Αθνχ ζπγθεληξψζνπκε ηα ρσξία φπνπ απαληνχλ νη ιέμεηο ζηνπο ηφκνπο Πνηήκαηα θαη Σεηξάδην Γπκλαζκάησλ Β', δηεξεπλνχκε ηα αθφινπζα εξσηήκαηα: (α) Πφζν ζπρλή είλαη ε ρξήζε φξσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζάιαζζα κέζα ζην ζπλνιηθφ ιεμηιφγην ηνπ εθέξε; (β) Πνηεο ιέμεηο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλφηεξα, γηα λα δειψζνπλ ηελ έλλνηα «ζάιαζζα»; Ση κέξε ηνπ ιφγνπ είλαη (ι.ρ. πεξηζζφηεξα ξήκαηα ή νπζηαζηηθά); (γ) Απφ ηε κειέηε ησλ ζπκθξαδνκέλσλ κπνξεί λα δηαθξηζεί ην ζεκαζηνινγηθφ εχξνο πνπ έρεη θαζεκηά απφ απηέο ηηο ιέμεηο ζηνλ εθέξε, θαζψο θαη ην επίπεδν ρξήζεο ηεο (ι.ρ. θπξηνιεμία, κεηαθνξά, ρξήζε ηερληθήο νξνινγίαο θ.ν.θ.); (δ) Απφ ηε κειέηε ησλ ζπκθξαδνκέλσλ κπνξεί λα δηαθξηζνχλ απφ πθνινγηθή άπνςε νη ιέμεηο ζε ιφγηεο, ηδησκαηηθέο, πξνθνξηθέο, πνηεηηθέο θηι.; (ε) Πφζεο απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε εηθφλεο θαη παξνκνηψζεηο; Τπάξρνπλ κεηαθνξηθέο ρξήζεηο θαη, αλ λαη, πψο εμεγνχληαη; (ζη) ε πνηα πνηήκαηα ηνπ εθέξε εκθαλίδνληαη νη ιέμεηο κε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα, ψζηε λα κηιάκε γηα ινγνηερληθφ κνηίβν; (δ) Με πνηνλ ηξφπν ζπλήζσο παξηζηάλεηαη ε ζάιαζζα; Πνηεο ζαιαζζηλέο εηθφλεο πξνηηκά ν πνηεηήο; (ε) Με πνηα άιια αγαπεκέλα κνηίβα-ζέκαηα ζπκπιέθεηαη ην ζέκα ηεο «ζάιαζζαο» ζηελ πνίεζε ηνπ εθέξε; (ζ) Πνηα είλαη ε ζεκαζία ηνπ ζαιαζζηλνχ ηνπίνπ ζηελ εηθνλνγξαθία εηδηθά θαη ζηελ πνίεζε γεληθφηεξα ηνπ εθέξε; Άιιεο πξνηάζεηο: Κείκελν αλαθνξάο: «Πάλσ ζ' έλαλ μέλν ζηίρν» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: Λέμεηο ζρεηηθέο κε ηνλ Οδπζζέα (ι.ρ. Ηζάθε, Σξνία, ζχληξνθνη, εηξήλεο, Κχθισπαο θ.ν.θ.).

327 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κείκελν αλαθνξάο: «Με ηνλ ηξφπν ηνπ Γ..» (Γ Γπκλαζίνπ) ξνη αλαδήηεζεο: Οπζηαζηηθά, επίζεηα, ξήκαηα θαη επηξξήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ιέμεηο «ηαμίδη» «θαξάβη», θαη παξάγσγεο ιέμεηο. Κείκελν αλαθνξάο: «Σειεπηαίνο ζηαζκφο» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: Οπζηαζηηθά, επίζεηα, ξήκαηα θαη επηξξήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ιέμεηο «θεγγάξη», «άζηξα», «λχρηα», θαη παξάγσγεο ιέμεηο. Κείκελν αλαθνξάο: «Σειεπηαίνο ζηαζκφο» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: «Νφζηνο», «επηζηξνθή», «γπξηζκφο», θαη ζπλψλπκεο-παξάγσγεο ιέμεηο. Κείκελν αλαθνξάο: «Διέλε» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: Γηεξεχλεζε ησλ θπξίσλ νλνκάησλ (αλζξσπσλπκίσλ θαη ηνπσλπκίσλ). Κείκελν αλαθνξάο: «Δπί Αζπαιάζσλ...» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: «Πέηξεο», «θνιφλεο», «κάξκαξα», «κλεκεία», «αγάικαηα», θαη ζπλψλπκεοπαξάγσγεο ιέμεηο. Κείκελν αλαθνξάο: «Ο βαζηιηάο ηεο Αζίλεο» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: «Φσο»-«ζθνηάδη», «επηθάλεηα»-«βάζνο», «παξφλ»-«παξειζφλ», «παξνπζία»- «απνπζία», θαη ζπλψλπκεο-παξάγσγεο ιέμεηο. Κείκελν αλαθνξάο: «Σειεπηαίνο ζηαζκφο» (Β Λπθείνπ) ξνη αλαδήηεζεο: «ζαλ», «σζάλ» ζε ζπλδπαζκφ κε ιέμεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε γε ή κε γεσξγηθέο εξγαζίεο (ι.ρ. ζπέξλσ, ζεξίδσ, ηξχγνο, ρψκα, ρσξάθη θ.ν.θ.). ην παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί (εηθφλα 56) νη καζεηέο έρνπλ αλαιάβεη κηα κηθξή εξεπλεηηθή εξγαζία: λα αλαδεηήζνπλ ηε ζέζε θαη ηνλ ξφιν ησλ αγαικάησλ ζην πνηεηηθφ έξγν ηνπ Γ. εθέξε: ζπγθέληξσζε ζρεηηθψλ πνηεηηθψλ απνζπαζκάησλ κέζσ αλαδήηεζεο κε ηε ιέμε-θιεηδί «αγαικ%» δηεξεχλεζε ησλ απνηειεζκάησλ (π.ρ. ηη είδνπο ραξαθηεξηζκνχο ρξεζηκνπνηεί ζπλήζσο ν πνηεηήο γηα ηα αγάικαηα) ηαμηλφκεζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη παξνπζίαζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ.

328 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 56 Αναηιτθςθ "άγαλμ%" ςτον Συμφραςτικό Ρίνακα Λζξεων του Σεφζρθ (Ρφλθ για τθν Ελλθνικι Γλϊςςα) 5.4 Άλλα διαδικτυακά περιβάλλοντα με ιδιαίτερο ενδιαφζρον για τουσ φιλολόγουσ Τπάξρνπλ πνιιά δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα, πινχζην πιηθφ θαη πνηθίια εξγαιεία ζην δηαδίθηπν. εκαζία έρεη ε δπλαηφηεηα αμηνιφγεζεο ηνπ πιηθνχ απηνχ εληφο ελφο επξχηεξνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ, ζχκθσλα θαη κε φζα έρνπλ ήδε αλαθεξζεί ζηηο πξνεγνχκελεο ελφηεηεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επηκφξθσζεο νη εθπαηδεπηηθνί ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πεξηεγεζνχλ θαη λα αμηνινγήζνπλ ζπγθεθξηκέλνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο. ηα Παξαξηήκαηα Β & Γ νη εθπαηδεπηηθνί ζα βξνπλ κηα πην πιήξε παξνπζίαζε επηιεγκέλσλ δηθηπαθψλ ηφπσλ (ζεκαηηθνί θαηάινγνη, ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο, online ινγηζκηθά, εθπαηδεπηηθέο πχιεο, ζψκαηα θεηκέλσλ), αλά δηδαθηηθφ αληηθείκελν.

329 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ [ΕΝΟΣΘΣΑ V]: Αξιολόγθςθ και προςαρμογι εκπαιδευτικϊν ςεναρίων και δραςτθριοτιτων Σφνδεςθ με το Ειδικό Μζροσ του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν (Α.Ρ.Σ.) : Οι εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν να επεξεργαςτοφν, να παρουςιάςουν και να αξιολογιςουν ενδεικτικά, για κάκε φιλολογικό διδακτικό αντικείμενο, υπάρχοντα διδακτικά ςενάρια διδαςκαλίασ με τισ ΤΡΕ, που τουσ δίδονται από τουσ εκπαιδευτζσ. Θ παρουςίαςθ αυτι αποβλζπει: Στθν εξοικείωςθ με βαςικά ςτοιχεία ςχεδιαςμοφ εκπαιδευτικϊν δραςτθριοτιτων και οργάνωςθσ τθσ ςχολικισ τάξθσ και τθσ διδαςκαλίασ, που υπαγορεφονται από τθν παιδαγωγικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτο πλαίςιο των ςφγχρονων αντιλιψεων για τθ μάκθςθ και τθ διδαςκαλία. Στθν εξοικείωςθ με τθν υπάρχουςα εργαςία. Στθν εξοικείωςθ με το είδοσ του λογιςμικοφ που αξιοποιικθκε και τθ μορφι των ςεναρίων που προκρίκθκαν. Στο να αποκτιςουν οι εκπαιδευτικοί τθν ικανότθτα δθμιουργικισ ανάγνωςθσ άλλων ςεναρίων και διδακτικϊν εφαρμογϊν. Να προτείνουν αιτιολογθμζνα αλλαγζσ, βελτιϊςεισ και επεκτάςεισ ςε ιδθ ςχεδιαςμζνεσ δραςτθριότθτεσ και ςενάρια. Να οδθγθκοφν ςτθν με επαγωγικό τρόπο διαμόρφωςθ των κφριων χαρακτθριςτικϊν που πρζπει να ζχει ζνα διδακτικό ςενάριο. Με βάςθ τισ προθγοφμενεσ διαπιςτϊςεισ οι εκπαιδευτικοί ςε ςυνεργαςία με του επιμορφωτζσ αναπροςαρμόηουν ενδεικτικά, υπάρχοντα ςενάρια ςτα φιλολογικά μακιματα. Θ από κοινοφ διαμόρφωςθ διαφορετικϊν εκδοχϊν ενόσ ςεναρίου κα ενςωματϊνει τισ περιςςότερεσ από τισ κεωρθτικζσ αρχζσ που αναπτφχκθκαν ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ. Δθλαδι: -Βαςικζσ αρχζσ τθσ εποικοδομθτικισ και ςυνεργατικισ μάκθςθσ. -Βαςικζσ αρχζσ τθσ ειδικισ διδακτικισ κάκε γνωςτικοφ αντικειμζνου με τισ ΤΡΕ -Βαςικά ςτοιχεία του νζου γραμματιςμοφ. -Καλλιζργεια τθσ δθμιουργικότθτασ. -Δυνατότθτα δθμιουργικισ αξιοποίθςθσ του ςχολικοφ χϊρου και χρόνου.

330 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ειςαγωγι Στθν παροφςα ενότθτα περιλαμβάνονται κεωρθτικά κείμενα που μασ ειςάγουν ςτον προβλθματιςμό γφρω από τθν εκπόνθςθ διδακτικϊν ςεναρίων και προτείνουν κριτιρια αξιολόγθςθσ με βάςθ το κεωρθτικό πλαίςιο του Νζου Γραμματιςμοφ, όπωσ ζχει εκτεκεί ςτισ προθγοφμενεσ ενότθτεσ. Τα υπόλοιπα κείμενα ςυνιςτοφν προτάςεισ αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ ςτα φιλολογικά μακιματα που φιλοδοξοφν να αποτελζςουν όχι ζτοιμεσ ςυνταγζσ αλλά ερζκιςμα για τθ δθμιουργικι αξιοποίθςθ των εργαλείων των νζων τεχνολογιϊν ςτθν εκπαιδευτικι πράξθ. Ζνα ςθμαντικό ηιτθμα που πρζπει να λθφκεί ςοβαρά υπόψθ είναι το ςχολικό πλαίςιο εντόσ του οποίου κα αξιοποιθκοφν οι ΤΡΕ. Στθν Ενότθτα Ι (2.3 «Σχολικόσ γραμματιςμόσ και φιλολογικζσ πρακτικζσ: Κεωρθτικό πλαίςιο για τθ δθμιουργικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθ ηϊνθ των φιλολογικϊν μακθμάτων») αναφερκικαμε ςτα είδθ του ςχολικοφ γραμματιςμοφ (τυπικό, θμιτυπικό, άτυπο) και υποςτθρίξαμε ότι θ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ πρζπει να γίνεται εντόσ μια ευρφτερθσ ανάγνωςθσ του ςχολείου ωσ χϊρου επαναλαμβανόμενων πρακτικϊν γραμματιςμοφ. Στισ επόμενεσ ενότθτεσ κα δϊςουμε κάποια ενδεικτικά παραδείγματα εφαρμογϊν και ςεναρίων. Σε κάκε περίπτωςθ αυτό που προτείνεται είναι μια ςυνολικότερθ προςζγγιςθ των διδακτικϊν πρακτικϊν ςτισ οποίεσ εμπλζκονται οι φιλόλογοι και μια δθμιουργικι ανάγνωςι τουσ, ςτο πλαίςιο των κεωρθτικϊν παραμζτρων του νζου γραμματιςμοφ. Η εκπόνθςθ ςυγκεκριμζνων διδακτικϊν ςεναρίων δεν πρζπει να αποτελεί μια μθχανικι διαδικαςία, αλλά να εντάςςεται ςε ζνα εγχείρθμα κριτικισ δραςτθριοποίθςθσ ςτον χϊρο του ςχολείου.

331 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ενάρια: δομι και αξιολόγθςθ εκπαιδευτικϊν ςεναρίων Δθμιτρθσ Κουτςογιάννθσ 2.1 Θ δομι ενόσ ςεναρίου ελάξην ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη είλαη ε πιήξεο θαηαγξαθή κηαο δηδαθηηθήο πξφηαζεο ζε φια ηεο ηα κέξε, απφ ηελ ηαπηφηεηα ησλ δεκηνπξγνχ κέρξη ηε ιεπηνκεξή πεξηγξαθή ηεο νινθιήξσζήο ηεο. Απεπζχλεηαη πξσηίζησο ζε δηδάζθνληεο, ελψ κέξνο ηνπ ζελαξίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ην θχιιν εξγαζίαο απεπζχλεηαη ζηνπο καζεηέο. Ο φξνο θαζηεξψζεθε ζηε ρψξα καο απφ ηελ πεξίνδν ησλ επηκνξθψζεσλ ηεο «Οδχζζεηαο» ( ) θαη ζπλνδεχεη έθηνηε θάζε ζρεδφλ απφπεηξα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία. πσο θάζε φξνο πνπ αμηνπνηείηαη εθηελψο (βι. π.ρ. ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ επηθνηλσληαθή αληίιεςε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε θηι.), έηζη θαη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ην πεξηερφκελφ ηνπ θαζίζηαηαη αζαθέο. Ζ ινγηθή ηνπ ζελαξίνπ, φπσο ηνπιάρηζηνλ ρξεζηκνπνηήζεθε ζην πιαίζην ησλ παξαδεηγκάησλ πνπ αλαπηχρζεθαλ σο ηψξα, ηείλεη λα θηλείηαη αλάκεζα ζηε ινγηθή ηνπ ζρεδίνπ καζήκαηνο (lesson plan) πεξηγξάθεηαη έλα ζχληνκν ζε δηάξθεηα κάζεκα, ζε ζηελή ζχλδεζε κε ηε ζρνιηθή χιε θαη ηελ ηζρχνπζα ζρνιηθή ινγηθή θαη αλάκεζα ζηε ινγηθή ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο (project) (πξνζέγγηζε ηεο ζρνιηθήο χιεο κε επξχηεηα, κεγαιχηεξε πξσηνβνπιία ζηελ θίλεζε ησλ καζεηψλ, πηνζέηεζε αξρψλ ηεο πξννδεπηηθήο παηδαγσγηθήο ζε κεγαιχηεξε έθηαζε, δηεξεπλεηηθή ινγηθή θηι.). Σν πην εχθνιν είλαη λα ζπκθσλήζνπκε ζηε δνκή θαη ηα πεξηερφκελα πνπ ζα έρεη έλα ζελάξην. Σν πην δχζθνιν είλαη λα αληηιεθζνχκε θαη λα ζπκθσλήζνπκε ζην βαζχηεξα πνιηηηθφ πεξηερφκελν πνπ απνθηάεη ε θάζε πξφηαζή καο γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ (ή γεληθφηεξα ε θάζε πξφηαζε) απφ ηε ζηηγκή πνπ θαιιηεξγεί ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ δεμηφηεηεο επνκέλσο θαη ππνθεηκεληθφηεηεο, αλαδεηθλχεη ή απνζησπά ζέκαηα, πξνηείλεη ηελ αμηνπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ ηερλνινγηψλ κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν θαη επνκέλσο ζπλεηζθέξεη ζην πψο αληηιακβαλφκαζηε ηνλ

332 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζρνιηθφ γξακκαηηζκφ ζηελ επνρή καο. Δπεηδή ε ζπκθσλία ζην δεχηεξν ζθέινο είλαη δχζθνιε θαη ζπλαξηάηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ θαη κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ, ζα μεθηλήζνπκε απφ ηελ πεξηγξαθή ηεο δνκήο πνπ κπνξεί λα έρεη έλα ζελάξην, αμηνπνηψληαο θαη άιιεο πξνηάζεηο πνπ έρνπλ θαηαηεζεί σο ηψξα. Ζ δηαηχπσζε κηαο εληαίαο δνκήο έρεη θαη απηή ηε ζεκαζία ηεο. Πξσηίζησο γηαηί κηα ζπγθεθξηκέλε δνκή κπνξεί λα βνεζάεη λα γίλεηαη πεξηζζφηεξν δηαθαλέο θαη ην (πνιηηηθφ) πεξηερφκελν ηεο πξφηαζεο. Γεπηεξεπφλησο, γηαηί ζπλεηζθέξεη ζηελ θαζηέξσζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ απαηηεηηθνχ θεηκεληθνχ είδνπο, απαξαίηεην γηα πξνζπάζεηεο επηκφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ. Σέινο, θαη ζε ζπλάξηεζε κε ην πξνεγνχκελν, γηαηί πνιιά απφ ηα ζελάξηα κπνξεί λα απνηειέζνπλ ην πιηθφ ζην νπνίν ζα ζηεξηρζεί κεγάιν κέξνο ηεο επηκνξθσηηθήο δηαδηθαζίαο. 1. Ταυτότητα Η ενότητα αυτή και η επόμενη αποβλέπει στο να διευκολύνει τον αναγνώστη να αντιληφθεί πολύ σύντομα αν η συγκεκριμένη πρόταση τον ενδιαφέρει ή όχι, γι αυτόν τον λόγο η περιγραφή εδώ είναι εξαιρετικά συνοπτική έως επιγραμματική. Καλό είναι να αποτυπώνονται εδώ τα κάτωθι: -Κάποιος τίτλος. -Δημιουργός-δημιουργοί. -Αν το σενάριο δοκιμάστηκε στην τάξη ή αποτελεί πρόταση για διδασκαλία. -Πεδίο, διδακτικό αντικείμενο και διδακτική ενότητα (αν πρόκειται για διαθεματική προσέγγιση ή για τη διδασκαλία μιας επιμέρους ενότητας). -Τάξη ή ηλικίες στις οποίες θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. -Χρονική διάρκεια που απαιτείται. -Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή (π.χ. βαθμός εξοικείωσης με κάποιο λογισμικό, βαθμός εξοικείωσης με τρόπους εργασίας π.χ. ομαδοσυνεργατική). 2. Σύντομη περιγραφή (περίληψη) Εδώ αποτυπώνονται πολύ επιγραμματικά (όχι περισσότερο από 4-5 σειρές) το περιεχόμενο και οι στόχοι της πρότασης. 3. Στόχοι σκεπτικό Διατυπώνονται και εδώ (με λιτό τρόπο): -Τι επιδιώκεται να καλύψει η πρόταση και γιατί προτείνεται. -Ποιες δεξιότητες επιδιώκεται να καλλιεργηθούν στα παιδιά. -Ειδικότεροι στόχοι σε σχέση με τις ΤΠΕ και τον νέο γραμματισμό.

333 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Για τη γλώσσα (κυρίως): μορφές γραμματισμού που καλλιεργούνται (κλασικός γραμματισμός, νέος γραμματισμός, κριτικός γραμματισμός). 4. Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης Η ενότητα αυτή θα διαβαστεί από όσους διαπίστωσαν ότι η πρόταση τους ενδιαφέρει. Είναι, επομένως, το εκτενέστερο μέρος του σεναρίου και εμπεριέχει πολλά από τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν. Ενσωματώνονται οπωσδήποτε στην περιγραφή της ροής της διδασκαλίας: -Αφετηρία, το πρόβλημα-θέμα που θα διερευνηθεί. -Το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο στηρίζεται η πρόταση. -Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο. -Οι τεχνολογίες που θα χρησιμοποιηθούν. -Η μεθοδολογία της διδασκαλίας (πώς). -Ενδεικτική κατανομή του χρόνου και πώς γίνεται αυτό κατά την εξέλιξη της διδασκαλίας. -Ο ρόλος των διδασκόντων. -Ο ρόλος των μαθητών: έκταση πρωτοβουλιών, περιγραφή σε περίπτωση συνεργασίας. -Οι τυχόν προαπαιτούμενες γνώσεις. -Εργαλεία-πηγές που θα χρησιμοποιηθούν. -Τα αναμενόμενα κείμενα που θα παραχθούν, οι δραστηριότητες που θα αναπτύξουν οι μαθητές. 5. Φύλλο εργασίας Είναι το μόνο το οποίο απευθύνεται στους μαθητές. Εμπεριέχει, επομένως, τα απαραίτητα στοιχεία, προκειμένου να ολοκληρωθεί το σενάριο: - Αποτελεί οδηγό για την πορεία υλοποίησης του σεναρίου. Εδώ χρειάζεται προσοχή, ώστε να δίνεται αφενός σημαντική πρωτοβουλία και ευχέρεια κινήσεων στους μαθητές και να μην οδηγούνται μηχανιστικά στην κάθε τους ενέργεια. Μας ενδιαφέρει η ενεργοποίηση της πρωτοβουλίας, της αναζήτησης που θα μπορεί να υλοποιηθεί με βάση τις γνώσεις, τα βοηθήματα που θα έχουν στη διάθεσή τους, αλλά και την υποστήριξη των εκπαιδευτικών. - Καλό είναι να δίνεται έτσι το πρόβλημα, ώστε οι πορείες υλοποίησης να μπορεί να είναι διαφορετικές και η βοήθεια που θα δίνεται (στο πλαίσιο του φύλλου εργασίας αλλά και από τους διδάσκοντες) να ευνοεί αυτή την προοπτική. - Δίνονται τυχόν απαραίτητες πληροφορίες (ή τεχνολογικές γνώσεις-περιγραφές), για να ολοκληρωθεί το σενάριο. - Περιγράφονται με λεπτομέρεια (με όρους κειμενικού είδους) τα προϊόντα που αναμένουμε να προκύψουν από την εμπλοκή αυτή. Για παράδειγμα: παρουσίαση στην τάξη μιας προφορικής ανακοίνωσης με τη χρήση του προγράμματος παρουσίασης,

334 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ γραπτή εργασία σε ερευνητική μορφή που θα αναρτηθεί στη σελίδα του σχολείου κτλ. Στην προηγούμενη ενότητα του σεναρίου (4. Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης) εξειδικεύονται τα αναμενόμενα κείμενα που θα παραχθούν και η υποστήριξη των διδασκόντων προς αυτή την κατεύθυνση. 6. Άλλες εκδοχές Δίνονται πιθανές άλλες εκδοχές του σεναρίου και τονίζονται οι διαφορές από την προηγούμενη εκδοχή. 7. Κριτική Αν πρόκειται για πρόταση διδασκαλίας, δίνονται πολύ σύντομα οι περιορισμοί: τι είναι δύσκολο να γίνει, ποια μέρη μπορεί να δυσκολέψουν, συσχέτιση με το ισχύον πρόγραμμα στο σχολείο κτλ. Αν πρόκειται για σενάριο που έχει υλοποιηθεί, καταγράφεται η εμπειρία, τυχόν δυσκολίες και ιδιαιτερότητες, τεκμήρια από την εφαρμογή (π.χ. κείμενα παιδιών) κτλ. 8. Βιβλιογραφία Καταγράφονται οι βιβλιογραφικές πηγές που αξιοποιήθηκαν. 2.2 Θ ωσ τϊρα εμπειρία. Σα χαρακτθριςτικά ενόσ καλοφ ςεναρίου Ο/ε εθπαηδεπηηθφο ζήκεξα κπνξεί λα βξεη εχθνια αξθεηά ζελάξηα δηδαζθαιίαο κε ρξήζε ΣΠΔ ζε έληππε ή ζε ειεθηξνληθή κνξθή. Πνιιέο απφ απηέο ηηο δηδαθηηθέο πξνηάζεηο είλαη αμηφινγεο, ζε θάπνηεο φκσο πεξηπηψζεηο παξνπζηάδνληαη θαη πξνβιήκαηα. Σα πξνβιήκαηα ζα κπνξνχζαλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ΣΠΔ σο παηδαγσγηθψλ εξγαιείσλ θαη ζπαλίσο σο κέζσλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ, παξάιιεια (αλαθέξνκαη ζην κάζεκα ηεο γιψζζαο, αιιά ηζρχεη γεληθφηεξα γηα ηα θηινινγηθά καζήκαηα). Σν γεγνλφο απηφ είηε νδεγεί ηελ αμηνπνίεζε μεπεξαζκέλεο ινγηθήο ινγηζκηθνχ είηε ζε ξερή πξνζέγγηζε, φηαλ έρνπκε παξαδείγκαηα κε αλνηρηφ ινγηζκηθφ. Απηή ε δηαπίζησζε ζα πξέπεη λα αμηνπνηεζεί σο αθεηεξία, πξνθεηκέλνπ ζε θάζε αλάπηπμε λένπ ζελαξίνπ λα δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζην γηαηί αμηνπνηείηαη ην θάζε ινγηζκηθφ θαη λα ζπλδέεηαη απηφ πνιχ ζηελά κε ηε ζεσξία.

335 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηε ζηαηηθή αληίιεςε σο πξνο ηε δηδαζθαιία. Σα ζελάξηα έρνπλ ζπλήζσο έλαλ απζηεξά θαζνδεγεηηθφ, ζρεδφλ αζθπθηηθφ, ραξαθηήξα θαη ζπκίδνπλ αξθεηά ηε ινγηθή ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ θαη ηε ξνή κηαο ζπλήζνπο δηδαθηηθήο ψξαο κε ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα. εκαληηθφ ξφιν ζε απηφ παίδεη ε ινγηθή κε ηελ νπνία εθαξκφζηεθαλ σο ηψξα ηα θχιια εξγαζίαο. ην πιαίζην απηήο ηεο ινγηθήο νη καζεηέο δελ έρνπλ παξά λα θάλνπλ θάπνηα θιηθ ζην δηαδίθηπν θαη λα ζπκπιεξψλνπλ κεραληζηηθά θάπνηεο έηνηκεο θφξκεο εξγαζίαο, ε δε ζπλεξγαζία πνπ πξνηείλεηαη είλαη πξνζρεκαηηθή θαη ρσξίο βάζνο. Λείπνπλ νη ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο, νη ελαιιαθηηθέο πνξείεο θαη ε ππνζηήξημε πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, κε απνηέιεζκα λα κελ θαιιηεξγνχληαη ζεκαληηθέο δεμηφηεηεο, φπσο: ε πξσηνβνπιία, ε ζπλδπαζηηθή αλαδήηεζε, ε νπζηψδεο ζπλεξγαζία, ε αμηνπνίεζε πνηθίισλ ζεκεησηηθψλ πφξσλ. ηελ εζηίαζε, θπξίσο, ζην κάζεκα θαη ιηγφηεξν ζε φιν ην εχξνο ηεο θηινινγηθήο δψλεο θαη ηεο ζρνιηθήο δσήο. Δίλαη πξάγκαηη πνιχ ιίγα ηα ζελάξηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ην ζρνιείν ζε φιν ηνπ ην εχξνο θαη πξνηείλνπλ ηξφπνπο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ επξχηεξνπο απφ απηνχο ηνπ καζήκαηνο. Αιιά θαη ην κάζεκα αληηκεησπίδεηαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο κε ηε ινγηθή ηεο δηεθπεξαίσζεο ηεο δηδαθηέαο χιεο θαη φρη ηεο δεκηνπξγηθήο αλάγλσζήο ηεο. πρλά επίζεο ζεσξνχληαη σο απηνλφεηα δεηήκαηα πνπ είλαη εμαηξεηηθά ζχλζεηα. Γελ αξθεί π.ρ. λα ιέκε φηη απιψο βάδνπκε ηα παηδηά λα δνπιεχνπλ ζε νκάδεο ή φηη ν εθπαηδεπηηθφο βνεζάεη ηηο νκάδεο. Υξεηάδεηαη πεξηζζφηεξε εμεηδίθεπζε (ε νπνία θαιφ είλαη λα ελζσκαηψλεηαη ζην ζελάξην) σο πξνο ην ηη ζεκαίλεη δνπιεχνπλ καδί θαη ππνζηεξίδνληαη απφ ηνλ δάζθαιν (γηα ην δήηεκα απηφ βι. θαη ελφηεηα 2.2 ηνπ Γεληθνχ Μέξνπο). Ο/ε εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα πάξεη κηα ζεηξά απνθάζεηο ζχκθσλα κε ηηο ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο ηεο δηδαθηηθήο: σο πξνο ηε δνκή ηεο ζπλεξγαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηνλ θαηακεξηζκφ ησλ ξφισλ εληφο ηεο νκάδαο θαη ηε ζχλζεζε (νκνηνγελή ή εηεξνγελή) ηεο νκάδαο, ηε ζέζπηζε θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο, ηα θίλεηξα ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο θηι.

336 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Θα πξέπεη λα ιεθζεί, βέβαηα, ππφςε ην γεγνλφο φηη φζν πην πξνρσξεκέλν είλαη έλα ζελάξην ηφζν πην πνιχ απέρεη απφ ηηο ζπλήζεηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο θαη φζν πην ζηαηηθφ είλαη ηφζν πην εχθνια εθαξκφζηκν. θνπφο ησλ επηκνξθψζεσλ δελ πξέπεη λα είλαη ε εθπφλεζε ζελαξίσλ πνπ δε ζα εθαξκφζεη ηειηθά θαλέλαο ή ζα εθαξκφζνπλ θάπνηνη ιίγνη κία ή δχν θνξέο. θνπφο είλαη λα δηεπξπλζεί ην «yet to be thought» (Bernstein 1996), ηα φξηα δειαδή ησλ δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη λα απνθηήζνπλ κηα ελεκεξφηεηα (=απνθπζηθνπνίεζε) γχξσ απφ ηηο δηάθνξεο επηινγέο ηνπο. Απηφ ζεκαίλεη φηη δηεπξχλεηαη ην ξεπεξηφξην ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ κπνξνχλ λα εθαξκφζνπλ. Γηαπηζηψλεηαη, επνκέλσο, ε αλάγθε γηα θαιιηέξγεηα ηεο δπλαηφηεηαο αλάπηπμεο ζελαξίσλ πνηθίισλ επηπέδσλ. Δίλαη γλσζηφ φηη νη ζπλζήθεο ζηα ζρνιεία δελ είλαη νκνηφκνξθεο, φπσο επίζεο δελ είλαη εληαίεο θαη νη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Έηζη, θξίλεηαη απαξαίηεην νη εθπαηδεπηηθνί λα κπνξνχλ λα θιηκαθψλνπλ ζε πνιιά επίπεδα ηελ ίδηα ηε ινγηθή ελφο ζελαξίνπ: π.ρ. ζελάξηα πην θνληά ζην ζρνιηθφ βηβιίν, ζελάξηα πνπ αμηνπνηνχλ ην ζρνιηθφ βηβιίν αιιά κε πην δεκηνπξγηθφ ηξφπν, ζελάξηα πνπ εζηηάδνπλ ζηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο ηνπ Π.., αμηνπνηψληαο φιεο ηηο ηερλνινγίεο. Ζ εθπφλεζε, επνκέλσο, ελφο δηδαθηηθνχ ζελαξίνπ πξέπεη λα πξνθχπηεη απφ έλαλ επξχηεξν πξνβιεκαηηζκφ γχξσ απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα. Σα ζελάξηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζα πξέπεη λα πιεξνχλ ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα, φπσο: Έκθαζε ζηελ αμηνπνίεζε αλνηρηψλ πεξηβαιιφλησλ (π.ρ. ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ, ζσκάησλ θεηκέλσλ, δηαδηθηχνπ γηα ην κάζεκα ηεο γιψζζαο). Έκθαζε ζηε λέα θεηκεληθφηεηα (δεκηνπξγία θεηκέλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην δηαδίθηπν θαη κε ηνλ ππνινγηζηή σο κέζν επηθνηλσλίαο) (Computer Mediated Communication). Έκθαζε ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ σο πεξηβαιιφλησλ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (αμηνπνίεζε ησλ επεμεξγαζηψλ θεηκέλνπ, ησλ πξνγξακκάησλ παξνπζηάζεσλ φπσο PowerPoint θηι.). Έκθαζε ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο δεμηφηεηαο γηα θξηηηθή αλάγλσζεαμηνιφγεζε ηεο δηαδηθηπαθήο πιεξνθνξίαο.

337 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξάιιειε θαιιηέξγεηα θιαζηθνχ γξακκαηηζκνχ κε λέν γξακκαηηζκφ. Πην αλαιπηηθά θαη εηδηθά γηα ηα θηινινγηθά καζήκαηα έλα θαιφ ζελάξην δηαθξίλεηαη απφ ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: Θέζπηζε ελφο ζαθνχο πιαηζίνπ ην νπνίν ζα εμαζθαιίδεη ελδηαθέξνλ θαη λφεκα γηα ηνπο καζεηέο, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηήζνπλ ηελ εξγαζία πνπ ηνπο αλαηίζεηαη. Σέηνηνπ είδνπο πιαίζην εμαζθαιίδεηαη ζπλήζσο κε ηε δεκηνπξγία ζελαξίσλ πνπ έρνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο (project). Σν πιαίζην απηφ λα εμαζθαιίδεη θαη ηελ θαηά ιεηηνπξγηθφ ή θξηηηθφ ηξφπν αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ. Γηα παξάδεηγκα, αμηνπνίεζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαιήμνπλ ηα παηδηά ζε δηαπηζηψζεηο γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνίεζεο ηνπ εθέξε, ή ζηε δηδαζθαιία ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο, πξνθεηκέλνπ λα νδεγεζνχλ επαγσγηθά ζηε δηαπίζησζε ζπληαθηηθψλ ή γξακκαηηθψλ θαλφλσλ, θαη ηέινο, ζηε δηδαζθαιία ηεο λ.ε. γιψζζαο, πξνθεηκέλνπ λα νδεγεζνχλ ζηελ θαηαλφεζε δνκψλ ή ιεμηινγίνπ ηεο λέαο ειιεληθήο. Απηή ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη είλαη ε παηδαγσγηθή δηάζηαζε ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ. Γφκεζε ηνπ ζελαξίνπ ψζηε λα αμηνπνηνχληαη ςεθηαθά πεξηβάιινληα πνπ θαιιηεξγνχλ ηνλ λέν γξακκαηηζκφ ζηα παηδηά. Μέζα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο, γηα παξάδεηγκα, πνπ έρνπλ λα νινθιεξψζνπλ νη καζεηέο, εθπαηδεχνληαη παξάιιεια ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πξνγξακκάησλ επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ ή ησλ πξνγξακκάησλ παξνπζίαζεο (PowerPoint) σο κέζσλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ, ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο πνπ έρεη ην δηαδίθηπν θαη νη βάζεηο δεδνκέλσλ, ζηελ αλαδήηεζε γισζζηθνχ πιηθνχ θηι. Καιιηέξγεηα ηεο πξσηνβνπιίαο θαη απηελέξγεηαο ησλ καζεηψλ. Έλα θαιφ ζελάξην ζέηεη πξνβιήκαηα θαη δελ θαζνδεγεί ζηελά, ζρεδφλ κεραληζηηθά, ηηο θηλήζεηο ησλ παηδηψλ. ην πιαίζην απηφ αθήλνπκε ρψξν γηα αλαδήηεζε, πξνβιεκαηηζκφ, ρξήζε άιισλ κέζσλ (ςεθηαθψλ ή κε), γηα ζπλεξγαζία κε δάζθαιν θαη ζπκκαζεηέο, γηα ελαιιαθηηθνχο δξφκνπο πινπνίεζεο.

338 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξνρή πνιιψλ επθαηξηψλ γηα πξφζιεςε θαη παξαγσγή πνηθίισλ θεηκέλσλ: πξνθνξηθψλ, γξαπηψλ θαη πνιπηξνπηθψλ. Απνθπγή ηεο παγίδαο «ην άξκα ζέξλεη ην άινγν». ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ζηα ζελάξηα εθβηάδνληαη ιχζεηο, πξνθεηκέλνπ λα αμηνπνηεζνχλ νπσζδήπνηε θαη απνθιεηζηηθά νη ΣΠΔ. Γελ πξέπεη λα μερλάκε φηη ζε θάζε ζελάξην κπνξεί λα αμηνπνηνχληαη φιεο νη ηερλνινγίεο πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ, αλάινγα κε ηελ πξαθηηθή πνπ δηεθπεξαηψλεηαη. Παξνρή δπλαηνηήησλ γηα ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ζπλεξγαηηθή αλαδήηεζε ηεο γλψζεο. Δλίζρπζε ηεο ινγηθήο ηνπ ζρεδηαζκνχ (design), πνπ ζεκαίλεη φηη αμηνπνηνχληαη πνηθίια πεξηβάιινληα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ θαη ζεκεησηηθά ζπζηήκαηα γηα ηε ζπγγξαθή ησλ θεηκέλσλ ηνπο. Δμαζθάιηζε δεκηνπξγηθνχ ξφινπ, επίζεο, ζηνλ εθπαηδεπηηθφ. Πνπ ζεκαίλεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο έρεη ζεκαληηθφ κεξίδην ζηελ ππνζηήξημε ηεο κάζεζεο θαη φρη ζηελ παξνρή έηνηκεο γλψζεο, ζηε δεκηνπξγία δειαδή ηεο «δψλεο γηα ηελ επηθείκελε εμέιημε» (Vygotsky 1978). ην Παξάξηεκα Γ θαηαγξάθνληαη έληππεο θαη ειεθηξνληθέο πεγέο δηδαθηηθψλ ζελαξίσλ, ελψ ζην ηξίην κέξνο απηήο ηεο ελφηεηαο παξνπζηάδνληαη πξνηάζεηο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηα θηινινγηθά καζήκαηα, νη νπνίεο δχλαληαη λα πξνζεγγηζηνχλ θξηηηθά. Πξνεγείηαη φκσο αθφκα έλα θείκελν πνπ επηρεηξεί λα δψζεη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζχκθσλα κε δηαθνξεηηθέο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο. 2.3 H διδακτικι αξιοποίθςθ των ςωμάτων κειμζνων ωσ διαδικαςία διαμόρφωςθσ εγγράμματων υποκειμζνων ι θ ιδεολογικι διάςταςθ των ςεναρίων Ειςαγωγι ηελ Δλφηεηα Η θεθ Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ είδακε ηε ζεκαζία πνπ έρεη ην είδνο ηνπ παηδαγσγηθνχ ιφγνπ (Bernstein 1996) ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ ζα αμηνπνηεζνχλ νη ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, θαζψο δηαθξίλακε δηδαθηηθέο παξαδφζεηο θαη εθδνρέο πνπ κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο θαη πνπ ε πηνζέηεζή ηνπο νδεγεί ζηε ζπγθξφηεζε δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ εγγξάκκαησλ ππνθεηκέλσλ.

339 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σελ πνιηηηθή απηή δηάζηαζε ηεο δηδαζθαιίαο επηρεηξήζακε λα αλαδείμνπκε ρξεζηκνπνηψληαο έλα παξάδεηγκα δηδαζθαιίαο κε ηξεηο δηαθνξεηηθέο εθδνρέο. ηε ζπλέρεηα, επηρεηξνχκε κηα αθφκα αλάιπζε ηξηψλ ελαιιαθηηθψλ παξαδεηγκάησλ δηδαζθαιίαο πνπ αμηνπνηεί κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζψκα θεηκέλσλ δεκνζηνγξαθηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ ιφγνπ Θ διδαςκαλία ωσ διαδικαςία ςυγκρότθςθσ εγγράμματων υποκειμζνων και τα ςϊματα κειμζνων Σν παξάδεηγκα πνπ ζα αλαπηπρζεί ζηε ζπλέρεηα αμηνπνηεί ην ζψκα θεηκέλσλ ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο (ΚΔΓ). Πξφθεηηαη γηα κηθξφ, ζρεηηθά, ζψκα θεηκέλσλ κε έθηαζε ιεθηηθνχο ηχπνπο. Ζ ηδηαηηεξφηεηά ηνπ βξίζθεηαη ζην γεγνλφο φηη έρεη ζρεδηαζηεί γηα παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε, γη απηφ θαη δφζεθε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ επηθνηλσλία ηνπ κε ιεμηθά, αιιά θαη ζηελ πξνζερηηθή θαηάηκεζε ηνπ πιηθνχ ζε θεηκεληθά είδε / θεηκεληθνχο ηχπνπο (Πνιίηεο 2008) πνπ κπνξνχλ λα εμππεξεηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο (θαη φρη κφλν) ζηα ζρνιεία καο. Αλεμάξηεηα φκσο απφ ηελ πξφζεζε ησλ δεκηνπξγψλ ηνπ φπνηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ (βηβιία, ινγηζκηθά θηι.), επνκέλσο θαη ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζψκαηνο θεηκέλσλ, πνιχ κεγάιν ελδηαθέξνλ έρεη ε ηχρε ηνπ πιηθνχ απηνχ ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία. Ο Bernstein (1996) ρξεζηκνπνηεί ηελ έλλνηα ηεο αλαπιαηζίσζεο (recontextualization), πξνθεηκέλνπ λα αλαδείμεη ηε ζεκαληηθή δηάζηαζε ηεο απνθφιιεζεο ελφο πιηθνχ απφ ην θπζηθφ ηνπ ζπγθείκελν (context) θαη ηεο έληαμήο ηνπ ζηε δηδαζθαιία. Έλα θείκελν πνπ γξάθεηαη, γηα παξάδεηγκα, πξνθεηκέλνπ λα είλαη βηβιηνθξηηηθή ζε έλα έλζεην εθεκεξίδαο ή ζε ινγνηερληθφ πεξηνδηθφ, απνθνιιάηαη απφ ην θπζηθφ ηνπ ζπγθείκελν θαη ελψ έπαηξλε ηελ «αμία» ηνπ γηα λα επεθηείλνπκε ηελ έλλνηα ηνπ Saussure πάληα ζε ζρέζε κε ην ζπγθεθξηκέλν έληππν, ηε θπζηνγλσκία ηνπ, ηα άιια θείκελα ηνπ πεξηνδηθνχ, ηνλ ρξφλν θαη ηνλ ρψξν δεκνζίεπζήο ηνπ θηι., ηψξα κεηαηξέπεηαη ζε χιε θαη ππνηάζζεηαη ζηηο πξνζέζεηο ησλ ζπγγξαθέσλ ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ αξρηθά θαη ησλ δηδαζθφλησλ θαη δηδαζθνκέλσλ ζηε ζπλέρεηα κεηαηξέπεηαη ζε χιε κε ζπγθεθξηκέλν βεκαηηζκφ θαη ξπζκφ ζηε δηδαζθαιία, κε ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο θαη ζρέζεηο δηδαζθφλησλ θαη δηδαζθνκέλσλ (Bernstein 1989). Απηφ φκσο ην λέν πιαίζην, ν παηδαγσγηθφο ιφγνο θαηά ηνλ Bernstein (1996), δελ είλαη κηα απιή θαη νπδέηεξε δηαδηθαζία, αιιά νδεγεί ζηελ εγράξαμε θάπνηαο κνξθήο ή κνξθψλ ζπλείδεζεο θαη ζπλεηζθέξεη, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε, ζηε δηακφξθσζε ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ παηδαγσγηθψλ ππνθεηκεληθνηήησλ. Με απηή ηελ έλλνηα ε αλαπιαηζίσζε

340 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θαη ν παηδαγσγηθφο ιφγνο έρνπλ βαζηά πνιηηηθή δηάζηαζε. (βι. θαη Δλφηεηα Η, θεθ. 2.4). Αλ αληηκεησπίζνπκε απφ απηή ηελ νπηηθή ηε δηδαζθαιία, ηφηε πέξα απφ ην ηη ζα δηδαρζεί, ην νπνίν ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε έρεη ζρέζε κε ηα θεηκεληθά είδε πνπ απνηεινχλ ηελ χιε ηεο δηδαζθαιίαο, ζεκαληηθφηαην ξφιν παίδεη θαη απηφ πνπ απνθαιείηαη ζπρλά «δηδαθηηθφ ζελάξην» θαη κε ην νπνίν αζρνιεζήθακε ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα. ην ζελάξην ελππάξρεη κε ηξφπν ξεηφ ή άξξεην ν ξπζκηζηηθφο ιφγνο ηεο δηδαζθαιίαο (Bernstein 1996) ή θαιχηεξα ν γισζζνεθπαηδεπηηθφο ιφγνο εληφο ηνπ νπνίνπ ηνπνζεηείηαη ε φιε δηδαζθαιία. Απφ ηε ζχληνκε παξαπάλσ ζπδήηεζε επηρεηξείηαη λα γίλεη ζαθέο φηη ε δηδαζθαιία ησλ θεηκεληθψλ εηδψλ, φπσο θαη θάζε δηδαζθαιία, δελ είλαη έλα ηερληθφ δήηεκα, φπσο ζπλήζσο αληηκεησπίδεηαη ζηα ζρνιεία, ή παηδαγσγηθφ δήηεκα, γεληθψο θαη ανξίζησο. Σν πιαίζην πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί, ν γισζζνεθπαηδεπηηθφο δειαδή ιφγνο, παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν. ην παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί ζα επηρεηξήζνπκε λα δνχκε ηξεηο δηαθνξεηηθέο εθδνρέο ηνπ ιφγνπ απηνχ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθέο γισζζνεθπαηδεπηηθέο παξαδφζεηο, κε ζεκαληηθέο δηαθνξέο ε θαζεκία ζηε δφκεζε ηεο εγγξάκκαηεο καζεηηθήο ππνθεηκεληθφηεηαο, φπσο αληίζηνηρα επηρεηξήζακε ζην θείκελν 2.4. Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εγγξάκκαησλ ηαπηνηήησλ (Δλφηεηα Η). Οη δηαθνξεηηθέο εθδνρέο δηδαζθαιίαο πνπ αθνινπζνχλ θηλνχληαη γχξσ απφ ηε δηδαζθαιία δχν ζπγθεθξηκέλσλ θεηκεληθψλ εηδψλ, ηε βηβιηνθξηηηθή θαη ηε βηβιηνπαξνπζίαζε. Πξνυπνζέηνπκε φηη ε εθπαηδεπηηθφο έρεη ζηε δηάζεζή ηεο ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, αιιά θαη ην ψκα Κεηκέλσλ ηνπ ΚΔΓ ( Σν ζπγθεθξηκέλν ζψκα πξνζθέξεη: - Αθζνλία παξαδεηγκάησλ πνπ ζα αλαδείμνπλ ηελ πνηθηιφηεηα πνπ ππάξρεη ζην πιαίζην ηνπ ίδηνπ θεηκεληθνχ είδνπο. - Έλα κέξνο ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ θεηκεληθνχ είδνπο, αθνχ κπνξεί λα εληνπηζηεί ην έληππν πνπ δεκνζηεχεηαη θαη ε ρξνλνινγία. Παξάιιεια ιείπνπλ άιια βαζηθά ζηνηρεία ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ, φπσο ε ζέζε ηνπ ζην έληππν (π.ρ. αλ πξνέξρεηαη απφ θάπνην έλζεην, απφ θάπνην αθηέξσκα θηι.) θαη ε πνιπηξνπηθή ηνπ δηάζηαζε (ηνληζκέλα ή ππνγξακκηζκέλα ζηνηρεία, θσηνγξαθίεο, ρξψκα θηι.). Γελ είλαη εχθνιν, επίζεο, λα αληρλεχζνπκε ηελ ηδηνκνξθία ηνπ εληχπνπ, γηαηί δελ έρνπκε ην ζχλνιν ηνπ πιηθνχ ζηε δηάζεζή καο, πξνθεηκέλνπ λα αληηιεθζνχκε ηελ πνηφηεηά ηνπ θαη δε γλσξίδνπκε άιια θαηαζηαζηαθά δεδνκέλα.

341 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Απηφ πνπ έρνπκε ζηε δηάζεζή καο είλαη ην θείκελν/ηα θείκελα, ε δπλαηφηεηα αλαδήηεζεο θεηκέλσλ πνπ αλήθνπλ ζηελ ίδηα θεηκεληθή θαηεγνξία θαη θάπνηα ζηνηρεία ηεο ηαπηφηεηάο ηνπο. Αμίδεη λα επηζεκάλνπκε, επίζεο, φηη ην πξσηνγελέο δεκνζηνγξαθηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ πιηθφ αλαπιαηζηψζεθε απφ ηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ ζψκαηνο θεηκέλσλ θαηά ηξφπν απξφβιεπην γηα ηνπο ζπγγξαθείο ηνπο: δεκνζηνγξαθηθά θείκελα εκθαλίδνληαη δίπια ζε εθπαηδεπηηθφ πιηθφ θαη παξέρνληαη πνηθίιεο δπλαηφηεηεο παξάιιειεο έξεπλαο θαη ζηα δχν, ελψ παξάιιεια ην φιν πιηθφ ηαμηλνκείηαη ζε ζπγθεθξηκέλα θεηκεληθά είδε θαη θεηκεληθνχο ηχπνπο. Παξ φηη ε αλαπιαηζίσζε απηή έγηλε κε απζηεξά επηζηεκνληθά θξηηήξηα, δελ είλαη νπδέηεξε. Κξίζηκν, επνκέλσο, δήηεκα ζηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ηνπ φπνηνπ γισζζηθνχ ή πνιπηξνπηθνχ πιηθνχ, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ηνπ πιηθνχ πνπ πεξηιακβάλεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζψκα θεηκέλσλ, είλαη ην ζελάξην δηδαζθαιίαο πνπ ζα αθνινπζήζνπκε. Πξνθεηκέλνπ λα αλαδείμνπκε ηηο πνηθίιεο πηπρέο πνπ είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλνπκε ππφςε θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ελφο ζελαξίνπ, ζα επηρεηξήζνπκε ζηε ζπλέρεηα λα αλαπηχμνπκε έλα ελδεηθηηθφ ζελάξην ζε ηξεηο δηαθνξεηηθέο εθδνρέο. Ζ πξψηε ζα είλαη πην θνληά ζηελ ηζρχνπζα ζρνιηθή ινγηθή θαη ε ηειεπηαία ζα απέρεη ζεακαηηθά απφ απηή. ηφρνο ηεο πξνζπάζεηαο απηήο είλαη λα αλαδεηρζεί ε κε νπδεηεξφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο, φπσο ήδε επηζεκάλακε Διδαςκαλία τθσ ενότθτασ «Παρουςί αςθ Κριτικι» (Βϋ Λυκείου). Σρία παραδείγματα αξιοποίθςθσ των ςωμάτων κειμζνων Έζησ φηη κία εθπαηδεπηηθφο ζέιεη λα δηδάμεη ζηε Β Λπθείνπ απφ ηελ ελφηεηα «Παξνπζίαζε-Κξηηηθή» ηελ ππνελφηεηα Η: «Παξνπζίαζε θαη θξηηηθή ελφο βηβιίνπ». Πνηεο επηπιένλ δπλαηφηεηεο έρεη κε ηε ρξήζε ησλ λέσλ κέζσλ θαη ηδηαίηεξα ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ; α) Διδαςκαλία με βάςθ το ιςχφον διδακτικό πρότυπο Αο ππνζέζνπκε φηη ζεβφκαζηε ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ηηο ζρνιηθέο ζπκβάζεηο (ζρνιηθφ ρξφλν, παξερφκελα θείκελα θηι.). ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ζα αθνινπζήζνπκε ηε ζπλήζε ηαθηηθή πνπ πεξηγξάθεηαη ζην παξαθάησ απφζπαζκα (απφ ζπλέληεπμε εθπαηδεπηηθνχ):

342 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Μια ενότθτα *των ςχολικϊν εγχειριδίων+ αποτελείται από πολλά μζρθ. Κακζνα ζχει ζνα ειςαγωγικό κείμενο, το οποίο διαβάηουν τα παιδιά. Στθ ςυνζχεια, εντοπίηουμε τισ λζξεισ που δεν ξζρουν, φράςεισ, νοθματικζσ παρατθριςεισ, και αυτό το παίρνουμε ςαν αφορμι, για να προχωριςουμε ςτα γλωςςικά ςτοιχεία». Παξ φηη ην απφζπαζκα απηφ αλαθέξεηαη ζηηο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχληαη ζην Γπκλάζην, ε πξαθηηθή ηεο πξνζέγγηζεο ησλ θεηκέλσλ είλαη παξαπιήζηα θαη γηα ην ιχθεην. Σν πξψην θείκελν γηα (ινγνηερληθή) θξηηηθή βηβιίνπ πνπ βξίζθεη ε εθπαηδεπηηθφο θαη πξέπεη λα ζπδεηήζεη κε ηα παηδηά είλαη κηα θξηηηθή ηνπ Β. Βαξίθα γηα ην κπζηζηφξεκα ηνπ Κνζκά Πνιίηε, ηνπ Υαηδεθξάγθνπ. Πνηεο δπλαηφηεηεο ηεο παξέρνπλ νη ΣΠΔ γηα θαιχηεξε γισζζηθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ απηνχ; ηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα» δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα αλαδεηήζεη θαη λα δεη αλ ππάξρνπλ άιια παξαδείγκαηα απφ θξηηηθέο βηβιίσλ ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα. Απφ ηελ ελφηεηα «Νέα Διιεληθή» επηιέγεη ηα «ψκαηα Κεηκέλσλ» θαη ζπγθεθξηκέλα ην ζψκα θεηκέλσλ κε ηα δηδαθηηθά βηβιία ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ (εηθφλα 57). Εικόνα 57 Απφ εθεί, επηιέγνληαο ην «ψκα Κεηκέλσλ» (απφ ηελ αξηζηεξή ζηήιε), έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμεη ην θεηκεληθφ είδνο «Κξηηηθή βηβιίνπ» (εηθφλα 58).

343 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Εικόνα 58 Θα δηαπηζηψζεη φηη ππάξρνπλ κφλν δχν ηέηνηα θείκελα ζηα ζρνιηθά βηβιία πνπ αλήθνπλ ζε απηή ηελ θεηκεληθή θαηεγνξία, απηά αθξηβψο πνπ ππάξρνπλ ζην

344 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θεθάιαην πνπ δηδάζθεη. Ζ αλαδήηεζε απηή ζα ηεο δψζεη επνκέλσο δχν κφλν απνηειέζκαηα, έλα εθ ησλ νπνίσλ είλαη ην πξνο δηεξεχλεζε θείκελν (εηθφλα 59). Εικόνα 59 ηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ δηαβάδνπκε ηα εμήο: «Τθ "βιογραφία" μιασ εποχισ και μιασ κοινωνίασ βαςιςμζνθσ ςτθν πραγματικότθτα και ςτολιςμζνθ με φανταςτικά επειςόδια επιχειρεί ςτο νζο του μυκιςτόρθμα "Στου Χατηθφράγκου" ο Κ. Ρολίτθσ. Η πολιτεία που υπαινίςςεται είναι θ οριςτικά χαμζνθ, εδϊ και ςαράντα χρόνια, για τον ελλθνιςμό πρωτεφουςα τθσ Ιωνίασ, μια από τισ λαϊκζσ ςυνοικίεσ τθσ οποίασ -όπου και διαδραματίηονται τα ςθμαντικότερα ςυμβεβθκότα του βιβλίου- ονοματίηει και ο τίτλοσ του μυκιςτοριματοσ.» Ο έκπεηξνο εθπαηδεπηηθφο γλσξίδεη φηη ζα ππάξμνπλ αξθεηά παηδηά πνπ ζα δπζθνιεπηνχλ ζηελ θαηαλφεζε ησλ ιέμεσλ «ππαηλίζζεηαη» θαη «δηαδξακαηίδνληαη». Πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιχλεη ηνπο καζεηέο ηνπ ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ παξφληνο θεηκέλνπ, αιιά θαη λα θαιιηεξγήζεη ην ιεμηιφγην ησλ παηδηψλ, πξνηξέπεη ηα παηδηά λα επηζθεθηνχλ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηεο Πχιεο θαη λα αλαδεηήζνπλ παξαδείγκαηα πνπ λα εκπεξηέρνπλ ηηο δχν απηέο ιέμεηο αιιά θαη άιιεο ιέμεηο πνπ ηνπο είλαη άγλσζηεο. Κάπνηα παξαδείγκαηα κπνξεί λα ηα ζπδεηήζεη ζηελ ηάμε θαη θάπνηα κπνξεί λα ηα δψζεη γηα εμάζθεζε ζην ζπίηη.

345 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ κνξθή ηνπ θχιινπ εξγαζίαο πνπ ζα κπνξνχζε λα δψζεη ζηελ πεξίπησζε απηή ζηα παηδηά ζα ήηαλ πεξίπνπ ε εμήο (πινπνηείηαη ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην): Φύιιν Δξγαζίαο 1. Υσξηζηείηε ζε ηξηάδεο. Οη πξψηεο ηξεηο ηξηάδεο είλαη ην Α, νη επφκελεο ηξεηο είλαη ην Β θαη νη ηειεπηαίεο ηξεηο ην Γ (ππνζέηνπκε φηη έρεη 27 παηδηά). 2. Πιεθηξνινγήζηε ηε ζειίδα 3. Δθεί ζα βξείηε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ: 4. Ζ νκάδα Α ζα επηζθεθζεί ην ζψκα ηεο εθεκεξίδαο Σα Νέα: 5. ε νκάδα Β ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ζρνιηθνχ ιφγνπ: 6. θαη ε νκάδα Γ ην ζψκα θεηκέλσλ ηεο εθεκεξίδαο Μαθεδνλία: 7. Αλαδεηήζηε παξαδείγκαηα πνπ λα εκπεξηέρνπλ ηα ξήκαηα ή θαη άιιεο ιέμεηο πνπ ζαο δπζθνιεχνπλ. 8. Γξάςηε πνηεο νη ζεκαζίεο ησλ ξεκάησλ θαη πνηα απφ απηέο ηζρχεη γηα ην ζπγθεθξηκέλν θείκελν. 9. Αλνίμηε ην ιεμηθφ Σξηαληαθπιιίδε θαη δείηε αλ θαηαλνήζαηε θαιά ηε ζεκαζία ησλ ξεκάησλ. ηε ζπλέρεηα ε εθπαηδεπηηθφο, πξνθεηκέλνπ λα εκπεδψζεη ζηα παηδηά ηε γλψζε ηνπ ιεμηινγίνπ ζην ζπγθεθξηκέλν θείκελν ή θείκελα, δεκηνπξγεί απφ ηα ίδηα ζψκαηα θεηκέλσλ αζθήζεηο ηηο νπνίεο δίλεη ηα παηδηά σο άζθεζε γηα ην ζπίηη. Πιεθηξνινγεί π.ρ. ηε ιέμε «ππαηλίζζνκαη», επηιέγεη ηα παξαδείγκαηα λα δίλνληαη ζε επίπεδν πξφηαζεο θαη έρεη ηα εμήο απνηειέζκαηα (παξάδεηγκα απφ ην ζψκα θεηκέλσλ ηεο εθεκεξίδαο Μαθεδνλία): ππαηλίζζεηαη (1) [ππαηλίζζνκαη - V+P:P3s:D3s:T3s] M0999 P005 L012 Αζθαιψο δελ θαληάδνκαη φηη απηέο ηηο πξσηνβνπιίεο ππαηλίζζεηαη ν θχξηνο χξξεο κε ηελ έθθξαζίλ ηνπ, φηη ζηηο πξνζπάζεηέο ηνπ δελ ρηππά

346 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ "βαξχγδνππεο πφξηεο κεγαινπαξαγφλησλ" φπσο άιισζηε κε δηαβεβαίσζε πξνζσπηθψο εηο ηειεθψλεκά ηνπ. ππαηλίζζνκαη (2) [ππαηλίζζνκαη - V+P:W:P1s:D1s:T1s] M2053 P005 L005 Ξεθηλψληαο πάιη κεηά απφ έμη ρξφληα, δέθα κήλεο θαη δέθα κέξεο (γηα ψξεο δε ζπκάκαη) απηή ηε ζηήιε κε ηνλ ίδην ηίηιν, ζεσξψ ζαλ θαζαξφαηκνο γξαθεηνθξάηεο (κε ηελ θαιή φκσο έλλνηα) λα δηεπθξηλίζσ γηα ηνπο αλαγλψζηεο καο ηη πεξίπνπ ππαηλίζζνκαη κε ην "Οθιαδφλ" θαη ην επέιεμα ζαλ "ζηέγε", γηα λα θσιηάζνπλ πξνζσξηλά κεξηθέο ζθέςεηο κνπ. M3375 P005 L008 Αληηιακβάλεζηε φηη ππαηλίζζνκαη ηε δχλακε ηεο ηειενπηηθήο εηθφλαο. ππαηλίζζνληαη (3) [ππαηλίζζνκαη - V+P:P3p:D3p:T3p] M1242 P069 L118 Άιινηε ππαηλίζζνληαη ηελ πφιε θαη άιινηε ηελ θαηνλνκάδνπλ. M2510 P007 L011 Ζ εμαθάληζε ζην επίζεο καγηθφ Παξίζη, ε παξαθνινχζεζε, ε ζχιιεςε, νη θφβνη πσο θη απηή πξέπεη λα θξαηήζεη ην ζηφκα ηεο θιεηζηφ, γηαηί θηλδπλεχεη ε δσή ηεο απφ έλα αφξαην παξαθξάηνο πνπ φινη ππαηλίζζνληαη αιιά θαλέλαο δελ θαηνλνκάδεη. M5592 P006 L006 Σα γλσζηά γεσκεηξηθά κνηίβα ηεο καο ηαμηδεχνπλ ζε αξρηηεθηνληθά αλνίγκαηα, πνπ πιαηζηψλνπλ πεξηβάιινληα απφ κεηαθπζηθά ηνπία, δάπεδα ραξαγκέλα κε πιαθάθηα απφ ηα νπνία αλαδχνληαη θχβνη, θίνλεο ή άιια ζηεξεά ζρήκαηα, θιίκαθεο πνπ ππαηλίζζνληαη αλαβάζεηο. ππαηλίρζεθαλ (1) [ππαηλίζζνκαη - V+P:J3p] M0094 P031 L042 Σελ ίδηα ψξα, παξακέλεη ην εξσηεκαηηθφ θαηά πφζνλ ππάξρεη νξγαλσκέλν ζρέδην εκπξεζηψλ, φπσο ππαηλίρζεθαλ νη Αιέθνο Παπαδφπνπινο θαη Γηψξγνο Ρσκαίνο. ππαηλίρζεθε (2) [ππαηλίζζνκαη - V+P:J3s] M2833 P002 L003 Ο ζχλδεζκνο ησλ αζιεηηθψλ ζπληαθηψλ θαιεί ηνλ αξρεγφ ηνπ Παλαζελατθνχ λα πξνβεί άκεζα ζηελ απνθάιπςε ησλ φζησλ ππαηλίρζεθε ηνλίδνληαο, φηη ζε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε ζα πξνζθχγεη αξκνδίσο. M2833 P003 L011 Δπεηδή, πάλησο, δελ ζα επηηξέςνπκε λα καο ρξεζηκνπνηήζεη ν θχξηνο Γθνχκαο ζην επηθνηλσληαθφ ηνπ παηρλίδη πξνο ηνπο νπαδνχο ηνπ Παλαζελατθνχ, αλακέλνπκε ηάρηζηα ηα ζηνηρεία, πνπ ππαηλίρζεθε φηη έρεη θαη ηνλ θαινχκε λα πξνβεί ζε απνθαιχςεηο γηα λα ιάκςεη ε αιήζεηα. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα απηά, δηακνξθψλεη ηελ εμήο άζθεζε σο θαη νίθνλ εξγαζία: πκπιεξψζηε ηα θελά κε ηνλ νξζφ ηχπν ηνπ ξήκαηνο ππαηλίζζνκαη: Αζθαιψο δελ θαληάδνκαη φηη απηέο ηηο πξσηνβνπιίεο.ν θχξηνο χξξεο κε ηελ έθθξαζίλ ηνπ, φηη ζηηο πξνζπάζεηέο ηνπ δελ ρηππά "βαξχγδνππεο πφξηεο κεγαινπαξαγφλησλ" φπσο άιισζηε κε δηαβεβαίσζε πξνζσπηθψο εηο ηειεθψλεκά ηνπ. Άιινηε.ηελ πφιε θαη άιινηε ηελ θαηνλνκάδνπλ.

347 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σελ ίδηα ψξα, παξακέλεη ην εξσηεκαηηθφ θαηά πφζνλ ππάξρεη νξγαλσκέλν ζρέδην εκπξεζηψλ, φπσο. (παζεηηθφο αφξηζηνο) νη Αιέθνο Παπαδφπνπινο θαη Γηψξγνο Ρσκαίνο. Ο ζχλδεζκνο ησλ αζιεηηθψλ ζπληαθηψλ θαιεί ηνλ αξρεγφ ηνπ Παλαζελατθνχ λα πξνβεί άκεζα ζηελ απνθάιπςε ησλ φζσλ. (παζ. αφξηζηνο) ηνλίδνληαο, φηη ζε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε ζα πξνζθχγεη αξκνδίσο. Πξνζηηζέκελε αμία από ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη θξηηηθή πξνζέγγηζή ηεο Ρλεονεκτιματα Αο δνχκε πνην είλαη ην φθεινο πνπ έρεη ε ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο, εκπινπηίδνληαο κε ηνλ ζπγθεθξηκέλν ηξφπν ην κάζεκά ηεο: Κάλεη πην ελδηαθέξνλ ην κάζεκα. Δίλαη βέβαην φηη ηα παηδηά, θπξίσο θαηά ηα πξψηα καζήκαηα, ζα δείμνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηε δηδαζθαιία, αθνχ ζα αμηνπνηνχληαη ελ κέξεη ηα λέα κέζα. Αμηνπνηεί απζεληηθφ πιηθφ γηα αζθήζεηο, αθνχ νη ιέμεηο πνπ αλαδεηνχλ ηα παηδηά εκθαλίδνληαη ζε απζεληηθά θείκελα δεκνζηνγξαθηθνχ θαη ζρνιηθνχ ιφγνπ. Δμνηθεηψλνληαη ηα παηδηά κε ηε ρξήζε ησλ λέσλ γισζζηθψλ εξγαιείσλ. Σα παηδηά κπνξνχλ λα ςάρλνπλ ζε θάζε κάζεκα ηφζν ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ φζν θαη ζηα ειεθηξνληθά ιεμηθά ηεο Πχιεο, αλ έρνπλ πεξαηηέξσ δπζθνιίεο κε ηελ θαηαλφεζε θάπνησλ ζεκαζηψλ. Κηλείηαη ζην πιαίζην ηνπ βηβιίνπ θαη ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ. Ζ φιε δηαδηθαζία δελ είλαη ρξνλνβφξα θαη δελ αλαηξέπεη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ. Καηά βάζνο φκσο ην φθεινο ησλ καζεηψλ είλαη κηθξφ θαη επηθαλεηαθφ, αθνχ Μειονεκτιματα εμαθνινπζεί λα θπξηαξρεί ε ζηαηηθή πξνζέγγηζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Ζ πξσηνβνπιία ησλ παηδηψλ είλαη πεξηνξηζκέλε θαη απζηεξά θαζνδεγνχκελε, ε ζπλεξγαζία ηνπο γηα ηελ αλαδήηεζε θαη ηε ζχλζεζε ηεο γλψζεο θηλείηαη ζε έλα πξψην επίπεδν. Ζ θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλφηεηά ηνπο λα καζαίλνπλ θαη λα θηλνχληαη δεκηνπξγηθά θαη αλεμάξηεηα δελ θαιιηεξγείηαη. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε, αμηνπνηψληαο ηε ινγηθή ηεο αλαπιαηζίσζεο πνπ ζπδεηήζακε, φηη ε ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο αλαπιαηζηψλεη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν ζην κάζεκά ηεο: αθνινπζεί ζπγθεθξηκέλν βεκαηηζκφ σο πξνο ηηο ελέξγεηεο πνπ ζα θάλνπλ ηα παηδηά, παξέρεη ζπγθεθξηκέλα φξηα

348 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξσηνβνπιηψλ, νξίδεη ηη ζα θάλνπλ κε ηα θείκελα θαη ηηο ιέμεηο, νξίδεη ηα φξηα ησλ αληαιιαγψλ κεηαμχ ηνπο θαη ηα φξηα ηεο ζπλεξγαζίαο θηι. πλεηζθέξεη, κε άιια ιφγηα, ζηελ θαηαζθεπή κηαο εγγξάκκαηεο καζεηηθήο ππνθεηκεληθφηεηαο πνπ θηλείηαη ζε ζπγθεθξηκέλα φξηα θαη κε απηή ηελ έλλνηα ε δηδαζθαιία ηεο έρεη θαζαξά πνιηηηθή δηάζηαζε. Γηαβάδνληαο ην ζέκα καο απφ ηελ νπηηθή ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία, δελ είλαη δχζθνιν λα πνχκε φηη θηλείηαη ζηε ινγηθή απηνχ πνπ έρεη απνθιεζεί «ςεχηηθα λέν» (Lankshear & Knobel 2003). Αιιά θαη νη γλψζεηο πνπ απνθνκίδνπλ ηα παηδηά γηα ηε γιψζζα είλαη απνζπαζκαηηθέο. Δθιακβάλνπλ ηε γιψζζα σο έλα άζξνηζκα ζηνηρείσλ ηα νπνία έρνπλ λα κάζνπλ, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ζηηο εμεηάζεηο, θαη δελ θαηαλννχλ ηε ζρέζε ηεο κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Οη ππνινγηζηέο ζην ζπγθεθξηκέλν παξάδεηγκα κπνξεί λα ζψζνπλ ηα πξνζρήκαηα, δελ αλαηξέπνπλ φκσο απηή ηελ νπηηθή, ηελ εμππεξεηνχλ. β) Εκδοχι Βϋ του ίδιου ςεναρίου: Θ ενδιάμεςθ λογικι Μηα άιιε εθπαηδεπηηθφο, αμηνπνηψληαο ην ίδην πεξηβάιινλ, θηλείηαη θάπσο δηαθνξεηηθά. Γλσξίδεη απφ ηελ εκπεηξία ηεο φηη ηα παηδηά είλαη πνιχ πηζαλφ λα έρνπλ ιεμηινγηθέο δπζθνιίεο ζηελ θαηαλφεζε ησλ θεηκέλσλ ηεο ελφηεηαο «Παξνπζίαζε θαη θξηηηθή ελφο βηβιίνπ» θαη απνθαζίδεη λα αληηκεησπίζεη ζπλνιηθά ην δήηεκα, αμηνπνηψληαο ηηο ΣΠΔ θαη ηα ζψκαηα θεηκέλσλ. Ζ κνξθή ηνπ θχιινπ εξγαζίαο πνπ ζα κπνξνχζε λα δψζεη ζηελ πεξίπησζε απηή ζηα παηδηά ζα ήηαλ πεξίπνπ ε εμήο (πινπνηείηαη ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην): Φχιιν Δξγαζίαο Α. Πξψην παξάδεηγκα: ιεμηινγηθή εμνκάιπλζε δηεξεπλεηηθνχ ηχπνπ 1. Οκάδεο Α, Β θαη Γ. Γηαβάζηε ηα θείκελα (αλαθέξεη πνηα θείκελα) ηεο ελφηεηαο Η θαη ππνγξακκίζηε ηηο ιέμεηο πνπ ζαο δπζθνιεχνπλ. 2. Πιεθηξνινγήζηε ηε ζειίδα θαη επηιέμηε ηελ ελφηεηα «Νέα Διιεληθή» «Δξγαιεία». Δθεί ζα βξείηε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηνπ ΚΔΓ. 3. Οη νκάδεο Α θαη Β ζα επηζθεθζνχλ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ (Σα Νέα θαη Μαθεδνλία, αληίζηνηρα) θαη ε νκάδα Γ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ζρνιηθνχ ιφγνπ. Αλαδεηήζηε παξαδείγκαηα πνπ λα εκπεξηέρνπλ ηηο ιέμεηο απηέο.

349 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δπηιέμηε ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα πνπ λα αλαδεηθλχνπλ ηηο πνηθίιεο ζεκαζίεο ησλ ιέμεσλ απηψλ. Αμηνπνηήζηε παξάιιεια θαη ηα ειεθηξνληθά ιεμηθά. 5. Παξνπζηάζηε ζηελ ηάμε καο ην απνηέιεζκα. Αμηνπνηήζηε ην πξφγξακκα παξνπζίαζεο (PowerPoint). Ο ζηφρνο ηεο παξνπζίαζήο ζαο είλαη δηπιφο: λα ελεκεξψζεηε ηνπο ζπκκαζεηέο γηα ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίζαηε ζηα θείκελα απηά αιιά θαη λα παξνπζηάζεηε ηηο ζεκαζίεο ησλ ιέμεσλ πνπ δηεξεπλήζαηε κε ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα απζεληηθνχ ιφγνπ. Β. Γεχηεξν παξάδεηγκα: δηεξεχλεζε ηεο θεηκεληθήο ηδηνκνξθίαο ησλ δχν θεηκεληθψλ εηδψλ, θξηηηθήο βηβιίνπ θαη βηβιηνπαξνπζίαζεο Γίλνπκε ζηε ζπλέρεηα θαη κηα άιιε εθδνρή, ζπγγελή κε ηελ πξνεγνχκελε, πνπ δελ θηλείηαη φκσο ζε επίπεδν ιέμεο αιιά ζε επίπεδν θεηκέλνπ. 1. Δπηζθεθηείηε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ησλ δηδαθηηθψλ βηβιίσλ ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ. 2. Αλαδεηήζηε, ε θάζε κία απφ ηηο ηξεηο νκάδεο, ηξία ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα απφ ηα θεηκεληθά είδε «Κξηηηθή βηβιίνπ» θαη «Παξνπζίαζε βηβιίνπ» (γηα ηελ θξηηηθή βηβιίνπ ππάξρνπλ κφλν δχν, γηα ηελ παξνπζίαζε βηβιίνπ δέθα. Ζ εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα νξίζεη λα επηζθεθηνχλ δηαθνξεηηθά θείκελα ε θάζε νκάδα). 3. Γηαβάζηε ηα θείκελα πξνζερηηθά θαη πξνζπαζήζηε λα εληνπίζεηε δηαθνξέο αλάκεζα ζηα δχν είδε: πνζνηηθέο (π.ρ. έθηαζε) θαη πνηνηηθέο. 4. Γνπιεχνληαο νκαδηθά θαηαγξάςηε ηηο δηαθνξέο θαη ζηεξίμηε ηεο ζε ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα. 5. Ζ θάζε νκάδα ζα παξνπζηάζεη ηηο δηαπηζηψζεηο ηεο κε πξφγξακκα παξνπζίαζεο ζηελ ηάμε. Μεηά απφ απηή ηε δηαδηθαζία ε ηάμε σο φιν θαηαιήγεη ζηα απαξαίηεηα ζπκπεξάζκαηα σο πξνο ην ιεμηιφγην θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ δχν θεηκεληθψλ εηδψλ. Μπνξεί ζηε ζπλέρεηα λα δηαζηαπξψζεη ηηο δηαπηζηψζεηο απηέο κε απηέο ηνπ βηβιίνπ (π.ρ. βι. ζρνιηθφ βηβιίν ζει. 146). Πξνζηηζέκελε αμία από ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη θξηηηθή πξνζέγγηζή ηεο Ζ πξνζέγγηζε ηεο εθπαηδεπηηθνχ απηήο έρεη δηαθνξέο αιιά θαη νκνηφηεηεο κε απηή ηεο πξνεγνχκελεο. Ζ νκνηφηεηα έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ζέβεηαη θαη απηή θαη αθν-

350 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ινπζεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ χιε ηνπ βηβιίνπ. Αμηνπνηεί επίζεο ηα λέα κέζα πξνθεηκέλνπ λα θάλεη ηε δηδαζθαιία ηεο πην ελδηαθέξνπζα. Έρεη φκσο θαη ζεκαληηθέο δηαθνξέο, αθνχ βιέπεη θαη πξνζεγγίδεη ηελ ελφηεηα σο φιν, δίλεη ξφιν ζηα παηδηά, πξνθεηκέλνπ λα εληνπίδνπλ κφλα ηνπο δπζθνιίεο θαη δηαθνξέο θαη λα βξνπλ ιχζεηο. Γίλεη, επίζεο, ζεκαληηθφ ρξφλν γηα ηελ παξνπζίαζε ησλ δηαπηζηψζεσλ, νη νπνίεο δελ εληνπίδνληαη κφλν ζε ιεμηινγηθφ επίπεδν αιιά θαη ζε επίπεδν θεηκεληθψλ εηδψλ. Ρλεονεκτιματα Σα πιενλεθηήκαηα ζα κπνξνχζαλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηνπο παξαθάησ ηνκείο: Γισζζηθφο γξακκαηηζκφο: Καιχηεξε θαηάθηεζε ηεο «χιεο». Ζ εθπαηδεπηηθφο δίλεη ξφινπο ζηα παηδηά, πξνθεηκέλνπ λα δηαβάζνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ ηα θείκελα, λα εληνπίζνπλ ηηο δπζθνιίεο θαη λα θαηαθηήζνπλ κέζσ ηεο δηθήο ηνπο έξεπλαο ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο σο θεηκεληθά είδε. Νένο γξακκαηηζκφο: Παξάιιεια κε ηνλ θιαζηθφ γισζζηθφ γξακκαηηζκφ, ηα παηδηά επηζθέπηνληαη ηζηνζειίδεο, δηεξεπλνχλ γισζζηθφ πιηθφ πνπ είλαη απνζεθεπκέλν ζε βάζεηο δεδνκέλσλ, αλαγθάδνληαη λα αλαδεηήζνπλ θαη λα βξνπλ ιχζε ζην πξφβιεκα πνπ έρνπλ λα δηεξεπλήζνπλ. Πξφθεηηαη γηα γισζζηθέο δεμηφηεηεο εμαηξεηηθά ρξήζηκεο ζηελ απνθαινχκελε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο. Παξάιιεια, ηα παηδηά νξγαλψλνπλ ηελ παξνπζίαζε ησλ δηαπηζηψζεψλ ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ ινγηζκηθφ (πξφγξακκα παξνπζηάζεσλ), ην νπνίν είλαη έλα απφ ηα λέα κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ κε ηηο δηθέο ηνπ ηδηαηηεξφηεηεο. Αζθνχληαη επνκέλσο ζηελ παξαγσγή ιφγνπ κε ειεθηξνληθά κέζα, θάηη πνιχ ζπλεζηζκέλν ζηηο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο. Κξηηηθφο γξακκαηηζκφο: Με βάζε θάπνηεο απφ ηηο επηζηεκνληθέο παξαδφζεηο, ε θξηηηθή δηάζηαζε είλαη ππαξθηή θαη εληνπίδεηαη ζηε δηαδηθαζία αλαδήηεζεο ησλ θνηλψλ ζεκείσλ θαη ησλ δηαθνξψλ ζηα δχν είδε θεηκέλσλ. Ζ φιε δηαδηθαζία ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί φηη θαιιηεξγεί ηελ θξηηηθή ζθέςε ζχκθσλα κε νξηζκέλεο επηζηεκνληθέο παξαδφζεηο (Mitsikopoulou & Koutsogiannis 2005).

351 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μειονεκτιματα Δίλαη πξνθαλέο φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο απηήο δξαζηεξηφηεηαο ηα παηδηά αμηνπνηνχλ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ηα λέα κέζα ζε ζρέζε κε απηά ηνπ πξνεγνχκελνπ παξαδείγκαηνο, θηλνχληαη κε δηαθνξεηηθφ βεκαηηζκφ θαηά ηε δηδαζθαιία, αζθνχληαη ζην λα εξεπλνχλ, λα ζπλεξγάδνληαη θαη λα νδεγνχληαη ζε δηαπηζηψζεηο. Ζ δηδαζθαιία, δειαδή, θαη ην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία πην ελεξγψλ καζεηψλ, παξ φηη αμηνπνίεζε ην ίδην δηαδηθηπαθφ πεξηβάιινλ. Σα κεηνλεθηήκαηα πνπ έρεη ε νπηηθή απηή είλαη επίζεο εκθαλή κε βάζε ηα ηζρχνληα ζηα ζρνιεία καο. Σν θπξηφηεξν κεηνλέθηεκά ηεο ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί ην γεγνλφο φηη δε ζέβεηαη ην ζρνιηθφ ρξφλν, αθνχ ζα «ράζεη» ε εθπαηδεπηηθφο ζαθψο πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα λα νινθιεξψζεη ηε ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα. Αλ κάιηζηα αθνινπζήζεη ηελ ίδηα ινγηθή γηα φιεο ηηο ελφηεηεο, είλαη πξνθαλέο φηη ζα δπζθνιεπηεί αξθεηά λα θαιχςεη «ηε δηδαθηέα χιε». γ) Εκδοχι Γϋ του ίδιου ςεναρίου: Κοινωνικοπολιτιςμικι και κριτικι οπτικι Ζ ζπγθεθξηκέλε εθπαηδεπηηθφο ζέιεη λα δεη ηα πξάγκαηα επξχηεξα θαη λα κελ πξνζεγγίζεη ην κάζεκα ηεο γιψζζαο σο χιε πνπ πξέπεη λα κάζνπλ ηα παηδηά. Αληίζεηα, ζέιεη λα ζπλδέζεη ηε γιψζζα θαη ηα θεηκεληθά είδε πνπ έρεη λα δηδάμεη κε ηνλ ζχλζεην πιηθφ θφζκν πνπ καο πεξηβάιιεη, ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ κφλν είλαη θαηαλνεηά ηα θείκελα. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη αθνινπζεί ηελ πξνηξνπή ηνπ Freire, λα δίλνπκε έκθαζε ζηελ αλάγλσζε ηνπ θφζκνπ θαη φρη ηεο ιέμεο («reading the world not the word»). Έηζη, δελ εθιακβάλεη ηα πξάγκαηα σο δεδνκέλα αιιά σο δεηνχκελα. Δίλαη γεγνλφο φηη ζηηο εθεκεξίδεο, ζηα πνηθίια πεξηνδηθά θαη ζηα ζρνιηθά βηβιία ππάξρνπλ θεηκεληθά είδε πνπ ραξαθηεξίδνληαη «θξηηηθή βηβιίνπ» απφ ηε κηα πιεπξά θαη «παξνπζίαζε βηβιίνπ» απφ ηελ άιιε. Τπάξρνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο; Πνχ βξίζθνληαη νη δηαθνξέο απηέο; ηελ έθηαζε, ζηε δνκή, ζηε ιεμηθνγξακκαηηθή; Τπάξρνπλ δηαθνξέο ζε ζρέζε κε ην πψο παξνπζηάδεηαη ε ηαμηλφκεζε ησλ δχν ππφ ζπδήηεζε θεηκεληθψλ εηδψλ, ηεο βηβιηνθξηηηθήο θαη ηεο βηβιηνπαξνπζίαζεο, ζηα ζρνιηθά βηβιία ζε ζρέζε κε ην πψο πξάγκαηη είλαη ζηνλ εκεξήζην (π.ρ.) ηχπν; Μήπσο είλαη δπζδηάθξηηα ηα φξηα θαη αλ λαη γηαηί; Μήπσο πνηθίιινπλ ηα φξηα απφ έληππν ζε έληππν θαη γηαηί;

352 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αο δνχκε κηα ελδεηθηηθή εθδνρή πνπ κπνξεί λα έρεη έλα θχιιν εξγαζίαο πνπ θηλείηαη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Φύιιν εξγαζίαο 1. Καηαγξάςηε ζε έλαλ πίλαθα ηηο δηαθνξέο αλάκεζα ζηε βηβιηνπαξνπζίαζε θαη ζηελ θξηηηθή βηβιίνπ, φπσο παξνπζηάδνληαη ζην νηθείν θεθάιαην ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ. Μπνξνχκε λα δψζνπκε έηνηκε ηελ πξψηε ζηήιε, αλ ζέινπκε λα βνεζήζνπκε πεξηζζφηεξν ή αλ ζέινπκε λα έρνπκε κηα ίδηα πξνζέγγηζε απφ φια ηα παηδηά. Μπνξνχκε επίζεο λα έρνπκε ηε θφξκα έηνηκε θαη λα ηε δψζνπκε φπνηε θξίλνπκε φηη είλαη απαξαίηεηε ζε νκάδεο πνπ πηζαλψο δπζθνιεχνληαη πνιχ. Θα πξνθχςεη κηα εηθφλα, πεξίπνπ ζαλ θαη απηή πνπ βιέπνπκε παξαθάησ: Πνύ απαληάηαη (ζ. 163) Ση θάλεη (ζ. 163) Πνύ απνβιέπεη (ζ. 163) Τπάξρνπλ δηαθνξέο (από ηελ άζθεζε ζηε ζ. 163). Παξνπζίαζε βηβιίνπ (βηβιηνπαξνπζίαζε) Οπηζζφθπιια, πεξηνδηθφ θαη εκεξήζην ηχπν Παξνπζηάδνπλ ηα βαζηθά, ζρνιηάδνπλ αθξνζηγψο ην βηβιίν. ηελ ελεκέξσζε ησλ αλαγλσζηψλ θαη ζηελ πξνβνιή ηνπ βηβιίνπ. Ναη, σο πξνο ηελ έθηαζε (θάπνηεο βηβιηνπαξνπζηάζεηο είλαη εθηελέζηεξεο, ζε θάπνηεο ππάξρνπλ έκκεζεο θξίζεηο) Κξηηηθή βηβιίνπ Άιια ζηνηρεία (δελ ππάξρνπλ ζην βηβιίν) -Οπηζζφθπιιν: γξάθεηαη ζπλήζσο απφ ηνλ ζπγγξαθέα. -Γηαθνξέο ζε ζρέζε κε ηα μέλα έληππα (παξάζεζε απφςεσλ, επηζήκαλζε ησλ ζεηηθψλ θαη φρη πεξηγξαθή). 2. Παξνπζηάδνληαη απφ κία νκάδα νη δηαπηζηψζεηο. 3. ην βηβιίν ηνπ Λπθείνπ επηζεκαίλεηαη εχζηνρα ην εμήο: «Πξέπεη λα ζεκεησζεί πάλησο φηη ηα φξηα αλάκεζα ζηε βηβιηνθξηηηθή θαη ζηε βηβιηνπαξνπζίαζε δελ είλαη πάληνηε

353 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ επδηάθξηηα, ηδηαίηεξα φηαλ ε βηβιηνπαξνπζίαζε έρεη σο ζηφρν λα επεξεάζεη ζεηηθά ή αξλεηηθά ηνπο αλαγλψζηεο ζρεηηθά κε ην βηβιίν, νπφηε πεξηέρεη αξθεηά ζρφιηα» (ζ. 165). Με αθνξκή ηελ παξαπάλσ δηαπίζησζε νη νκάδεο ζα πξνρσξήζνπλ ζε κηα έξεπλα ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ. Έξεπλα: εξεπλήζηε κε βάζε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα», πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζεηε ηα φξηα αλάκεζα ζηα δχν θεηκεληθά είδε. Οκάδα Α: Αλαδεηήζηε ηελ απάληεζε δηεξεπλψληαο ην ζψκα ζρνιηθνχ ιφγνπ: Δίλαη επθξηλή ηα φξηα εθεί; Ηζρχνπλ νη δηαθνξέο πνπ εληνπίζαηε; Καηαγξάςηε ηηο δηαπηζηψζεηο ζαο ζε έλα θείκελν ζε κνξθή ζεκεηψζεσλ ζην ΠΔΚ (πξφγξακκα επεμεξγαζίαο θεηκέλνπ). ηεξίμηε ηηο δηαπηζηψζεηο ζαο κε παξαδείγκαηα θαη αλαθνξέο ζηα θείκελα πνπ εξεπλήζαηε. Οκάδα Β: Αλαδεηήζηε ηελ απάληεζε δηεξεπλψληαο ην ζψκα ηεο εθεκεξίδαο Σα Νέα: Δίλαη επθξηλή ηα φξηα εθεί; Ηζρχνπλ νη δηαθνξέο πνπ εληνπίζαηε; Καηαγξάςηε ηηο δηαπηζηψζεηο ζαο ζε έλα θείκελν ζε κνξθή ζεκεηψζεσλ ζην ΠΔΚ. ηεξίμηε ηηο δηαπηζηψζεηο ζαο κε παξαδείγκαηα θαη αλαθνξέο ζηα θείκελα πνπ εξεπλήζαηε. Οκάδα Γ: Αλαδεηήζηε ηελ απάληεζε δηεξεπλψληαο ην ζψκα θεηκέλσλ ηεο εθεκεξίδα Μαθεδνλία: Δίλαη επθξηλή ηα φξηα εθεί; Ηζρχνπλ νη δηαθνξέο πνπ εληνπίζαηε; Καηαγξάςηε ηηο δηαπηζηψζεηο ζαο ζε έλα θείκελν ζε κνξθή ζεκεηψζεσλ ζην ΠΔΚ. ηεξίμηε ηηο δηαπηζηψζεηο ζαο κε παξαδείγκαηα θαη αλαθνξέο ζηα θείκελα πνπ εξεπλήζαηε. Αλακέλεηαη ε νκάδα Α λα νδεγεζεί ζηε δηαπίζησζε φηη φλησο ζηα ζρνιηθά βηβιία νη δηαθνξέο είλαη επθξηλείο. Ζ νκάδα Β ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ζα νδεγεζεί ζε παξφκνηα απνηειέζκαηα. Ζ νκάδα Γ ζα δηαπηζηψζεη φηη ηα είδε δελ είλαη επθξηλή ηφζν πνζνηηθά φζν θαη πνηνηηθά. Αλαθέξσ θάπνηα παξαδείγκαηα: ζην ζρνιηθφ βηβιίν ε θξηηηθή βηβιίνπ είλαη 736 ιέμεηο. ηε Μαθεδνλία έρνπκε ηα εμήο δεδνκέλα: «Μηα αμηφινγε πξνζθνξά ζηνλ ηαηξηθφ θφζκν»: 663 ιέμεηο, «Αιέμαλδξνο ή ε πξνηξνπή ζηνπο εγέηεο λα ππεξβνχλ ηα φξηα»: 322 ιέμεηο, «Σεθκήξηα δαπαλψλ δηαβίσζεο θαη πφζελ έζρεο»: 238 ιέμεηο, «Ση λα θάλνπκε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο»: 269 ιέμεηο. 4. Αλαζπγθξφηεζε ησλ νκάδσλ. πγθξνηνχληαη λέεο νκάδεο ζηηο νπνίεο αλήθεη έλα ηνπιάρηζηνλ παηδί απφ ηηο παιηέο νκάδεο. Σν θάζε παηδί κεηαθέξεη ηελ έξεπλα θαη ηηο δηαπηζηψζεηο ηεο νκάδαο ηνπ ζηελ λέα νκάδα, φπνπ γίλεηαη ε ζχλζεζε. Απφ ηελ ηειηθή ζχλζεζε πνπ ζα επηρεηξήζνπλ ηα παηδηά είλαη εχθνιν λα δηαπηζηψζνπλ φηη ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα ηα φξηα, φπσο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δχν ζπγγελψλ θεηκεληθψλ εηδψλ, είλαη ζαθή: ε θξηηηθή βηβιίνπ είλαη θείκελν κεγαιχηεξεο έθηαζεο, εκπεξηέρεη θξίζεηο γηα ην βηβιίν θαη ζπρλά ην ζπγθξίλεη κε άιια (δηαθεηκεληθφηεηα). Δίλαη εχθνιν επίζεο λα δηαπηζηψζνπλ φηη ζηελ πξάμε ηα πξάγκαηα δελ

354 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ είλαη απνιχησο έηζη, αθνχ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ηα φξηα γίλνληαη εμαηξεηηθά αζαθή. Ζ δηαπίζησζε απηή νδεγεί ζην επφκελν εξψηεκα: είλαη πξάγκαηη έηζη θαη πνχ νθείιεηαη απηφ; Ζ απάληεζε απηή δελ κπνξεί λα δνζεί, αλ δελ πξαγκαηνπνηεζεί κηα λέα κηθξή έξεπλα πνπ δε ζα πεξηνξίδεηαη απηή ηε θνξά ζηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα, αιιά ζα ζπκπεξηιακβάλεη ηε ζπλνιηθή νληφηεηα ηνπ θάζε εληχπνπ: είδνο εληχπνπ θαη απνδέθηεο, πνχ εκθαλίδεηαη ε θξηηηθή ή ε βηβιηνπαξνπζίαζε, επαγγεικαηίεο θξηηηθνί ή φρη θηι. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ην θεηκεληθφ είδνο δελ είλαη κηα λεθξή θφξκα, έλα θεθάιαην ζε έλα βηβιίν πνπ έρνπκε λα κάζνπκε, θάπνηεο ζειίδεο πνπ ζα γξάςνπκε ζην βηβιίν χιεο. Έρεη άκεζε θαη ζηελή ζρέζε κε ηνλ πιηθφ θφζκν: ην είδνο ηνπ εληχπνπ, ην αθξναηήξηφ ηνπ θαη πηζαλψο ηελ νηθνλνκηθή ηνπ επξσζηία. Έρεη επίζεο άκεζε ζρέζε κε ηελ ηζηνξηθή ζπγθπξία, αθνχ είλαη πνιχ πηζαλφ γηα ηνπο παξαπάλσ ή θαη άιινπο ιφγνπο λα ππάξρεη ε ηάζε απνξξφθεζεο ηεο βηβιηνθξηηηθήο απφ ηε βηβιηνπαξνπζίαζε. Πξνζηηζέκελε αμία από ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ θαη θξηηηθή πξνζέγγηζή ηεο Ρλεονεκτιματα Σν φθεινο γηα ηα παηδηά είλαη πξνθαλέο θαη πνιιαπιφ: Γισζζηθφο γξακκαηηζκφο: Πξνζεγγίδνπλ ηε γιψζζα νιηζηηθά σο νξγαληθφ ζηνηρείν ηεο ζχλζεηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Γελ πξνζεγγίδνπλ ηα θεηκεληθά είδε σο δηδαθηέα χιε θαη σο θφξκεο ακεηάβιεηεο, αιιά σο δσληαλνχο νξγαληζκνχο πνπ κπνξεί λα πνηθίιινπλ ή λα κεηαβάιινληαη ζε ζηελή ζπλάξηεζε κε ηελ πιηθή πξαγκαηηθφηεηα. Νένο γξακκαηηζκφο: Αμηνπνηνχλ φια ηα κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (έληππα, ειεθηξνληθά) κε ηξφπν δεκηνπξγηθφ, αθνχ ηα αμηνπνηνχλ παξάιιεια γηα ηελ απάληεζε ησλ εξσηεκάησλ ηνπο. Καη ην θπξηφηεξν: δε ζηέθνληαη ελενί απέλαληη ζην λέν ησλ ΣΠΔ, αιιά καζαίλνπλ λα ηηο πξνζεγγίδνπλ θξηηηθά θαη λα κελ αξθνχληαη ζηηο απαληήζεηο πνπ απηέο ηνπο παξέρνπλ.

355 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξάιιεια καζαίλνπλ λα αμηνπνηνχλ ιεηηνπξγηθά φιεο ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ΣΠΔ, φπσο πεξηγξάθνληαη ζηε δεχηεξε εθδνρή. Κξηηηθφο γξακκαηηζκφο: Δίλαη πξνθαλέο φηη κε ηελ πξφηαζε απηή ε θξηηηθή δηάζηαζε παίξλεη λέν πεξηερφκελν. Γελ πεξηνξίδεηαη ζηε ζρνιηθνχ ηχπνπ ζχγθξηζε γηα ηελ αλεχξεζε ησλ θνηλψλ ζεκείσλ θαη ησλ δηαθνξψλ ζηα δχν είδε θεηκέλσλ θαη δελ εθιακβάλεη ηε ζρνιηθή γλψζε σο δεδνκέλε. Αληίζεηα, ε γλψζε ζεσξείηαη απνηέιεζκα ηεο αλαδήηεζεο θαη είλαη αιιειέλδεηε κε ηε ζχλζεηε θνηλσληθνπνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα. Με κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε απνθεχγνπκε επίζεο κηα θαηερεηηθνχ ραξαθηήξα ηξνπή πνπ έρεη πάξεη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε θξηηηθή πξνζέγγηζε δηεζλψο (Mitsikopoulou & Koutsogiannis 2005). Μειονεκτιματα Γελ πξέπεη λα ππνηηκήζνπκε, ηέινο, ην γεγνλφο φηη ζην πιαίζην ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξφηαζεο ηα παηδηά αμηνπνηνχλ δηαθνξεηηθά ην ζρνιηθφ ρξφλν, ρψξν θαη ηα ζρνιηθά έληππα, πνπ ζεκαίλεη φηη δηακνξθψλνπλ κηα δηαθνξεηηθή εγγξάκκαηε ππνθεηκεληθφηεηα. Οη επηθπιάμεηο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα εθθξαζηνχλ είλαη επίζεο πνιιέο, φπσο: δελ ππάξρεη ρξφλνο γηα λα γίλνπλ φια απηά, δελ είλαη ζηε δηδαθηέα χιε, δε δεηνχλ ηέηνηα πξάγκαηα ζηηο εμεηάζεηο θηι Επίλογοσ Αλαθέξακε ήδε ζην θεθ. 1.4 Ζ ειιεληθή εκπεηξία. πλήζεηο δπζθνιίεο θαηά ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο Δλφηεηαο Η φηη ηα πην ζπρλά εξσηήκαηα πνπ αθνχεη θαλείο, φηαλ αζρνιείηαη κε επηκνξθψζεηο εθπαηδεπηηθψλ, είλαη: «κε καο ιέηε ζεσξίεο, ζέινπκε πξάμε» ή «πεο καο ηη ζα θάλνπκε κε ηα βηβιία θαη φρη ζεσξίεο». Μία παξαπιήζηαο θαηεχζπλζεο επηζήκαλζε πνπ γίλεηαη πνιχ ζπρλά θαηά ηηο επηκνξθψζεηο γηα ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ είλαη λα κελ αλαισζνχκε ζε ζεσξίεο, αιιά λα παξνπζηάζνπκε ηα ινγηζκηθά πνπ θπθινθνξνχλ θαη λα δνχκε πψο ζα ηα αμηνπνηήζνπκε. Πξνζπαζήζακε λα δείμνπκε κε ηηο παξαπάλσ ελδεηθηηθέο δηδαθηηθέο εθδνρέο φηη θάζε δηδαθηηθή πξαθηηθή έρεη θαη ηε ζεσξία ηεο, φηη ε δηδαζθαιία καο δελ είλαη πνηέ νπδέηεξε θαη πσο ζεκαζία δελ έρεη ηφζν ην ινγηζκηθφ πνπ ρξεζηκνπνηνχκε φζν ε ζεσξεηηθή καο ζθεπή πνπ ην ππνδέρεηαη.

356 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ο Gee (1996) παξαηεξεί εχζηνρα φηη «θάζε δάζθαινο κπαίλνληαο ζηελ ηάμε έρεη έλα φπιν ζηα ρέξηα ηνπ, πνπ φζν θαη αλ ζέιεη είλαη αδχλαην λα ην πεηάμεη». Πξψηηζηεο πξνηεξαηφηεηαο δήηεκα είλαη, επνκέλσο, ε ζπλεηδεηή θαηεχζπλζε πξνο ηελ νπνία ζηξέθεη ην φπιν απηφ, αθνχ νπδεηεξφηεηα δελ ππάξρεη. ε κηα ηέηνηα ζπλεηδεηή επηινγή, αθφκε θαη αλ ηα ζρνιηθά δεδνκέλα δελ επηηξέπνπλ λα πινπνηήζεη ν εθπαηδεπηηθφο ηηο πξνζέζεηο ηνπ, ζα έρεη ζαθή επίγλσζε ησλ δηδαθηηθψλ ηνπ πξαθηηθψλ θαη ησλ ζπλέπεηψλ ηνπο σο πξνο ην είδνο ηεο καζεηηθήο ππνθεηκεληθφηεηαο πνπ θαιιηεξγνχλ. Πξφθεηηαη γηα ζεκαληηθφ βήκα, αθνχ εκπεξηέρεη ηε δπλακηθή ηεο αιιαγήο ηνπ ειιεληθνχ ζρνιείνπ.

357 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Διδακτικζσ προτάςεισ και παραδείγματα εκπαιδευτικϊν ςεναρίων πσο πξνθαηαβνιηθά ζεκεηψζεθε, νη δηδαθηηθέο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ θηινδνμνχλ λα απνηειέζνπλ φρη έηνηκεο ζπληαγέο αιιά εξέζηζκα γηα ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ησλ εξγαιείσλ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε, αιιά θαη γηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ ην θαζέλα απφ απηά πξνβάιιεη. 109 Έηζη, ηα παξαθάησ θείκελα δε ζπληζηνχλ πάληα ζελάξηα κε ηελ ηππηθή ζεκαζία ηνπ φξνπ θαη αθνινπζνχλ ζε αδξέο γξακκέο ηελ πξνηεηλφκελε δνκή ελφο ηππηθνχ ζελαξίνπ. Δπηπιένλ, εληάζζνληαη ζε δηαθνξεηηθέο θάζε θνξά εθδνρέο δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ, φπσο απηέο έρνπλ παξνπζηαζηεί ζην ζεσξεηηθφ κέξνο πνπ πξνεγήζεθε. Οη επηκνξθνχκελνη θαινχληαη κε ηε ζεηξά ηνπο λα αμηνινγήζνπλ ηηο δηδαθηηθέο απηέο πξνηάζεηο, κε βάζε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην πνπ πξνεγήζεθε αιιά θαη κηα ζεηξά απφ εξσηήκαηα, φπσο: ε πιεξφηεηα ηεο πεξηγξαθήο, ην δηδαθηηθφ πξφβιεκα πξνο δηεξεχλεζε πνπ ζπληζηά ηελ αθεηεξία ηνπ ζελαξίνπ, Ενδεικτικά κριτιρια αξιολόγθςθσ των διδακτικϊν προτάςεων νη δηδαθηηθνί ζηφρνη, ηα πηζαλά καζεζηαθά απνηειέζκαηα, ε ζπλάξηεζε ησλ πξνηεηλφκελσλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηα είδε ηνπ γξακκαηηζκνχ (θιαζηθφο, λένο, θξηηηθφο) θαη ηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί, ην ζεσξεηηθφ κνληέιν δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο πνπ έκπξαθηα ππνζηεξίδνπλ, ηα ζηνηρεία ησλ θχιισλ εξγαζηψλ θαη νη ξφινη πνπ αλαζέηνπλ ζε καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθφο, ε δπλαηφηεηα επηινγήο πνξείαο εξγαζίαο, ε παξνρή ελαιιαθηηθψλ δηαδξνκψλ πινπνίεζεο, ηα ηερλνινγηθά εξγαιεία θαη κέζα δηδαζθαιίαο θηι. 109 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη θάπνηα απφ ηα ζελάξηα απηά δεκηνπξγήζεθαλ ή/θαη πινπνηήζεθαλ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα. Καηά ζπλέπεηα νξηζκέλνη απφ ηνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο πνπ αμηνπνηνχληαη δελ ππάξρνπλ πηα, κηα θαη ε θχζε ηνπ δηαδηθηχνπ είλαη ζπλερψο κεηαβαιιφκελε. Απηφ σζηφζν δελ αιιάδεη ηνλ ραξαθηήξα θαη ηε δνκή ησλ πξνηάζεσλ.

358 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΣΠΕ και λογοτεχνία. Από τθ κεωρία ςτθ διδακτικι πράξθ: δφο διδακτικζσ προτάςεισ Κ.Π. Καβάφθ, «Ικάκθ» και άλλα ποιιματα. Σο λογοτεχνικό αρχείο του ποιθτι (1θ διδακτικι πρόταςθ) Σαπηόηεηα Σίηινο: Κ.Π. Καβάθε, «Ηζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθφ αξρείν ηνπ πνηεηή. Γεκηνπξγφο: νθία Νηθνιαΐδνπ Γνθηκάζηεθε ζηελ ηάμε: ην πιαίζην ηεο «Οδχζζεηαο», θαηά ην ζρνιηθφ έηνο θαη ζην πιαίζην ηεο ελδνζρνιηθήο επηκφξθσζεο, θαηά ην ζρνιηθφ έηνο Γηδαθηηθφ αληηθείκελν: Νενειιεληθή Λνγνηερλία, Νενειιεληθή Γιψζζα, Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία, Πιεξνθνξηθή. Σάμε: Α Λπθείνπ Υξνληθή δηάξθεηα: 2-3 δηδαθηηθέο ψξεο Πξνυπνζέζεηο πινπνίεζεο: Δμνηθείσζε κε νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία. ύληνκε πεξηγξαθή Γηδαζθαιία ηνπ πνηήκαηνο «Ηζάθε» ηνπ Κ.Π. Καβάθε, ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην, κε ηε βνήζεηα ηνπ δηαδηθηχνπ. Πεξηήγεζε ζην ςεθηαθφ αξρείν ηνπ πνηεηή. ηόρνη-ζθεπηηθό Δπηδησθφκελεο δεμηφηεηεο καζεηψλ: Αλαδήηεζε θαη δηαθξίβσζε δηαδηθηπαθήο πιεξνθνξίαο, παξαγσγή πξνζρεδηαζκέλνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη ζεκεηψζεσλ, κε ζηφρν ηε ζπκκεηνρή ζε ζηξνγγπιφ ηξαπέδη, 110 αθξνακαηηθή πξφζιεςε ηεο πνίεζεο, αλάγλσζε ηνπ πνηήκαηνο κε βάζε ηε δηαδηθηπνγξαθία. Δηδηθφηεξνη ζηφρνη: Οη καζεηέο αζθνχληαη ζηελ έξεπλα ελφο ινγνηερληθνχ αξρείνπ θαη ζπδεηνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλάο ηνπο. πλεηδεηνπνηνχλ ηελ επίδξαζε ηνπ Κ.Π. Καβάθε ζε κεηαγελέζηεξνπο πνηεηέο αιιά θαη ηηο ππφινηπεο ηέρλεο. Δμεηάδνπλ ην εθηφπηζκα ηεο θαβαθηθήο πνίεζεο ζηνλ (αγγιφθσλν) θφζκν. 110 Βι. Έθζεζε-Έθθξαζε, ηεχρνο Β, ελφηεηα «ζεκεηψζεηο απφ πξνθνξηθφ ιφγν»,

359 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κξαηνχλ ζεκεηψζεηο γηα ηελ επηθείκελε ζπδήηεζε ελφο ζέκαηνο, κεηά απφ έξεπλα ησλ πεγψλ. Τπνζηεξίδνπλ ηηο απφςεηο ηνπο κε επηρεηξήκαηα, ζην πιαίζην ελφο ζηξνγγπινχ ηξαπεδηνχ. Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο Αθεηεξία: Σν πνίεκα ηνπ Καβάθε «Ηζάθε» πξνζθέξεη κηα εμαηξεηηθή αθνξκή γηα ζηνραζκφ επάλσ ζην θαηλφκελν ηεο πνίεζεο, ζηα trivia ησλ εθδφζεσλ θαη ηεο ηχρεο ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ, ζην θνξδφλη ησλ επηδξάζεσλ. Σν ςεθηαθφ αξρείν ηνπ Καβάθε, φπσο παξαδεηγκαηηθά ην έζηεζε ην πνπδαζηήξην ηνπ Νένπ Διιεληζκνχ, παξέρεη πξφζθνξν πιηθφ πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Με ηε βνήζεηα ηνπ δηαδηθηχνπ θέξλνπκε ην αξρείν ηνπ πνηεηή ζηελ ηάμε. χλδεζε κε ην ΑΠ: ην πνίεκα πεξηιακβάλεηαη ζηα Κείκελα Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο ηεο Α Λπθείνπ. Δλδεηθηηθή θαηαλνκή ηνπ ρξφλνπ: Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο θαη αλαιακβάλνπλ, κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ δηδάζθνληα, ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο (1 δηδαθηηθή ψξα). Οη νκάδεο ησλ καζεηψλ παξνπζηάδνπλ ζηελ νινκέιεηα ηα απνηειέζκαηα ησλ εξγαζηψλ ηνπο θαη ζπδεηνχλ ηα επξήκαηά ηνπο ζε ζηξνγγπιφ ηξαπέδη (1-2 δηδαθηηθέο ψξεο) Ρφινο ηνπ δηδάζθνληα: Ο ξφινο ηνπ δηδάζθνληα είλαη θαζνδεγεηηθφο. Ρφινη ησλ καζεηψλ: Καηά ηε ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο θαη ηε ζπγγξαθή νκαδηθνχ θεηκέλνπ ή ζεκεηψζεσλ, έρνπκε παξαγσγή ιφγνπ κέζα ζε ζπλζήθεο αλάδξαζεο: ε ζθέςε θάζε καζεηή αλαηξνθνδνηεί ηε ζθέςε ησλ ππνινίπσλ καζεηψλ ηεο νκάδαο. Με ηνλ ηξφπν απηφλ, ην ζπιινγηθφ θείκελν ή νη ζεκεηψζεηο πνπ παξάγνπλ νη καζεηέο απνηεινχλ αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο θαη απνηέιεζκα ζπδήηεζεο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο. Δξγαιεία-Πεγέο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ: επεμεξγαζηήο, δηαδίθηπν, κεραλέο αλαδήηεζεο, επεμεξγαζηήο. πγθεθξηκέλα, απφ ην δηαδίθηπν ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ: Ζ ηζηνζειίδα ηνπ πνπδαζηεξίνπ Νένπ Διιεληζκνχ Ζ ηζηνζειίδα ηνπ Ζιεθηξνληθνχ Κφκβνπ ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο, Σκήκα Γηαγισζζηθήο Μεηάθξαζεο Μεραλέο αλαδήηεζεο

360 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γξαζηεξηφηεηεο ησλ καζεηψλ Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο ησλ 3-4 θαη αλαιακβάλνπλ, κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ δηδάζθνληα, ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίεο. Α Οκάδα Δηζέξρεηαη ζην αξρείν Κ.Π. Καβάθε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ. Μειεηά ηε βηνγξαθία ηνπ πνηεηή, εηδηθά ην ηειεπηαίν κέξνο πνπ αθνξά ηηο πεξί πνηήζεσο αληηιήςεηο ηνπ. Οη καζεηέο «θαηεβάδνπλ» ηε 10ε εηθφλα απφ ην θσηνγξαθηθφ αξρείν Πξφθεηηαη γηα ηε θσηνγξαθία ηνπ δηαβαηεξίνπ ηνπ Καβάθε. Αλαγξαθφκελν επάγγεικα: πνηεηήο. ηε ζπλέρεηα, κειεηνχλ ην Η απφ ηα ζεκεηψκαηα πνηεηηθήο θαη εζηθήο, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ εζσηεξηθή ζχγθξνπζε πνπ βηψλεη ν Καβάθεο αλάκεζα ζην επάγγεικά ηνπ θαη ηελ ηέρλε ηνπ, Ζ νκάδα θαιείηαη λα θξαηήζεη ζεκεηψζεηο, ηηο νπνίεο ζα αλαπηχμεη ζηε ζπλέρεηα κε πξνζρεδηαζκέλν πξνθνξηθφ ιφγν ζηηο ππφινηπεο νκάδεο (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη). Πψο βηψλεη ν Καβάθεο ηε δηάζηαζε αλάκεζα ζην επάγγεικα πνπ αλαγθάδεηαη λα αζθεί γηα βηνπνξηζηηθνχο ιφγνπο θαη ηελ ηέρλε ηνπ; Ση δειψλεη απηή ε επηινγή αλαγξαθήο επαγγέικαηνο ζην δηαβαηήξηφ ηνπ; Γλσξίδνπκε άιιεο πεξηπηψζεηο ζπγγξαθέσλ πνπ βίσζαλ κε εμίζνπ δξακαηηθφ ηξφπν απηή ηε δηάζηαζε; 111 Με πνηνλ ηξφπν ζα εξεπλήζνπκε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα; Β νκάδα Πεξηεγείηαη ζην εξγνγξαθηθφ ηκήκα ηνπ αξρείνπ Καβάθε Γηαπηζηψλεη ηε δηαίξεζε ηνπ έξγνπ ηνπ πνηεηή ζε αλαγλσξηζκέλα, απνθεξπγκέλα, θξπκκέλα θαη αηειή πνηήκαηα. Γηεπθξηλίδεη ην πεξηερφκελν ηεο θάζε θαηεγνξίαο. Ζ νκάδα θαιείηαη λα θξαηήζεη ζεκεηψζεηο. Καηά ηελ έθδνζε ελφο αξρείνπ, ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζπγγξαθηθνχ, ηίζεληαη νξηζκέλα δεηήκαηα εζηθήο ηάμεο. Πψο ζα αληηκεησπίζεη ν κειεηεηήο ηα θείκελα πνπ δελ εμέδσζε ζπγγξαθέαο, είηε γηαηί ηα ζεψξεζε ππνδεέζηεξα είηε γηαηί δελ πξφιαβε λα ηα ηειεηψζεη; Θα ηα εθδψζεη ή φρη; Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ζεηηθήο ή ηεο αξλεηηθήο απφθαζεο. 112 Γ νκάδα Δηζέξρεηαη ζην αξρείν Καβάθε θαη «θαηεβάδεη» ηε βηβιηνγξαθία Γηαβάδεη ην πνίεκα ηνπ Μπξερη γηα ηνλ Καβάθε πνπ θιείλεη ην βηνγξαθηθφ ζεκείσκα γηα ηνλ πνηεηή Δπηζθέπηεηαη ηε ζειίδα ηνπ πνπδαζηεξίνπ «Ο Καβάθεο ζην web» Κξαηάεη ζεκεηψζεηο γηα ηελ επίδξαζε ηνπ έξγνπ ηνπ Καβάθε ζε έιιελεο θαη μέλνπο ζπγγξαθείο. πγθεληξψλεη πνζνηηθά ζηνηρεία. 111 Πξβ. Γ. εθέξε, Μέξεο, Αζήλα, Ίθαξνο, ηφκνη Α-Ε, ζπνξαδηθέο αλαθνξέο. 112 Ζ πεξίπησζε ηνπ Κ. Π. Καβάθε δελ είλαη ε κφλε. Πξβ. ηελ πεξίπησζε ηνπ Φ. Κάθθα πνπ είρε δεηήζεη απφ ηνλ εθηειεζηή ηεο δηαζήθεο ηνπ λα θαηαζηξέςεη ην έξγν ηνπ.

361 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δξεπλά ζε ειιελφθσλεο θαη αγγιφθσλεο κεραλέο αλαδήηεζεο ιήκκα «Καβάθεο» (Kavafy, Cavafy, Kavafis), «εθέξεο» (Seferis), «Διχηεο» (Elytis). πγθεληξψλεη ζε πίλαθα ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο θαη πξνρσξεί ζε εθηίκεζε ησλ πξψησλ πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ. πκβαίλεη θάηη αληίζηνηρν κε ηνπο δχν έιιελεο λνκπειίζηεο πνηεηέο; Αλ φρη, πψο εξκελεχεηαη ην γεγνλφο; Ζ επίδξαζε ελφο ζπγγξαθέα νξίδεηαη κφλν ζε ζρέζε κε ηνπο πνηεηέο-επηγφλνπο ηνπ; Ση ζπκβαίλεη κε ηελ επίδξαζε ζηηο άιιεο ηέρλεο; Οη καζεηέο ιακβάλνπλ ππφςε ηηο παξαηεξήζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ επίδξαζε ηνπ θαβαθηθνχ έξγνπ, φπσο απηή ζπλνςίδεηαη ζηελ ειεθηξνληθή «βηνγξαθία» ηνπ πνηεηή ην δσγξαθηζκέλν πνξηξαίην ηνπ πνηεηή ζηηο «εηθφλεο» ηνπ αξρείνπ θαη ηε «δηζθνγξαθία Καβάθε» πνπ πεξηέρεηαη ζηελ θαβαθηθή βηβιηνγξαθία Ση είλαη απηφ πνπ, θαηά ηε γλψκε ηνπο, πξνθαιεί αιιαγέο ζην αλαγλσζηηθφ γνχζην θαη αλαηξέπεη ην ινγνηερληθφ θαλφλα; Γηαηί θάπνηνη πνηεηέο πνπ μερσξίδνπλ ζηελ επνρή ηνπο μερληνχληαη αξγφηεξα θαη ην αληίζηξνθν; Γ νκάδα Καηεβάδεη ηελ «Ηζάθε» απφ ηα «Αλαγλσξηζκέλα πνηήκαηα». ηε ζπλέρεηα θαηεβάδεη ην ιήκκα «αιιεγνξία» απφ ην ηκήκα Γηαγισζζηθήο Μεηάθξαζεο ηνπ Ζιεθηξνληθνχ Κφκβνπ ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο (ινγνηερληθά είδε-αιιεγνξία). εκεηψλεη νξηζκέλα ζρφιηα γηα ην πνίεκα. Πνηα ζηνηρεία αληιεί ν Καβάθεο απφ ηελ νκεξηθή Οδχζζεηα θαη ηη ζπκβνιίδεη ην θαζέλα; Δ νκάδα Αθνχεη ηηο ηξεηο ςεθηνπνηεκέλεο αλαγλψζεηο ηνπ πνηήκαηνο Κξαηά ζεκεηψζεηο. Ζ αλάγλσζε ηνπ πνηήκαηνο εξκελεχεη, θαηά θάπνην ηξφπν, ην πνίεκα; Σν θάλεη πην θαηαλνεηφ; 113 ηελ αξραία Διιάδα, αιιά θαη ζε άιιεο επνρέο θαη πεξηνρέο, ε πξφζιεςε ηεο πνίεζεο ήηαλ πξνθνξηθή. Τπάξρεη δηαθνξά φηαλ αθνχκε θαη φηαλ δηαβάδνπκε ζησπειά έλα θείκελν; ε πνηα ζεκεία εληνπίδεηαη απηή ε δηαθνξά; Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ζησπειήο θαη ηεο πξνθνξηθήο αλάγλσζεο. Τπάξρνπλ ζηνηρεία ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ πνπ επηβάιινπλ ηνλ έλαλ ή ηνλ άιινλ ηξφπν αλάγλσζεο; η νκάδα Δπηιέγεη θάπνην απφ ηα αλαγλσξηζκέλα πνηήκαηα πνπ ζπλνδεχεηαη θαη απφ θσηνγξαθία ηνπ ρεηξνγξάθνπ Γηαβάδεη ην πνίεκα ζηελ ειεθηξνληθή κνξθή θαη ζην ρεηξφγξαθν. Κξαηάεη ζεκεηψζεηο γηα ηε δηαθνξά ρεηξφγξαθνπ 113 Αλ ππάξρεη ρξφλνο θαη ελδηαθέξνλ γηα ην ζέκα, νη καζεηέο ηεο νκάδαο κπνξνχλ λα πεξηεγεζνχλ θαη ζηνλ αγγιφθσλν θφκβν o νπνίνο ζπγθεληξψλεη βηληενζθνπεκέλεο αλαγλψζεηο απφ εηδήκνλεο αιιά θαη απινχο αλαγλψζηεο, νη νπνίνη δηαβάδνπλ αγαπεκέλα αγγιφθσλα πνηήκαηα θαη ζρνιηάδνπλ ηε βησκαηηθή πξφζιεςή ηνπο.

362 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θαη ηππσκέλνπ θεηκέλνπ. Ση πξνζζέηεη, γηα ηνλ αλαγλψζηε ηνπ ηππσκέλνπ θεηκέλνπ, ε επηζθφπεζε ηνπ ρεηξνγξάθνπ; Σνπ δίλεη θάπνηεο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ζπγγξαθέα θαη ην εξγαζηήξη ηνπ (π.ρ. ζβεζίκαηα, δηνξζψζεηο, άιιεο γξαθέο θηι.); Οη ίδηνη σο αλαγλψζηεο ζα ελδηαθέξνληαλ λα δνπλ απφ θνληά θάπνην ρεηξφγξαθν ζπγγξαθέα; Αλ λαη, πνηνλ ζπγγξαθέα ζα επέιεγαλ θαη γηαηί; πκπεξάζκαηα: Παξαγσγή πξνζρεδηαζκέλνπ πξνθνξηθνύ ιόγνπ Οη επηκέξνπο νκάδεο παξνπζηάδνπλ, νξγαλσκέλν ζε θείκελν ζεκεηψζεσλ, ην πιηθφ πνπ εξεχλεζαλ. Αλαπηχζζνπλ ηηο ζθέςεηο θαη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπο ζε πξνζρεδηαζκέλν πξνθνξηθφ ιφγν ζην ζηξνγγπιφ ηξαπέδη. πδεηνχλ γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν εξγάζηεθαλ θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ ηπρφλ παξνπζηάζηεθαλ. Αμηνινγνχλ ηηο πεγέο θαη ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ. Αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ Ζ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, θαηά ηε δηάξθεηα αιιά θαη κεηά νινθιήξσζε ηνπ ζρεδίνπ καζήκαηνο, έγηλε κε θξηηήξην ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ ηέζεθαλ αξρηθά. πλεθηηκήζεθαλ νη γξαπηέο απαληήζεηο ησλ νκάδσλ ζην θχιιν εξγαζίαο, ε ζπλεξγαζία ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο θαη ε ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ζην ζηξνγγπιφ ηξαπέδη. Φύιια εξγαζίαο Κ.Π. Καβάθε, «Ιζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθό αξρείν ηνπ πνηεηή. Φύιιν εξγαζίαο 1. Οκάδα Α 1. Βξίζθεζηε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ Δηζέξρεζηε ζην αξρείν Κ.Π. Καβάθε θαη δηαβάδεηε ηε βηνγξαθία ηνπ πνηεηή. Μειεηήζηε ην Η απφ ηα αλέθδνηα ζεκεηψκαηα πνηεηηθήο θαη εζηθήο πνπ παξαηίζεηαη ζηελ ειεθηξνληθή βηνγξαθία Μειεηήζηε ηελ εηθφλα 10 ηνπ αξρείνπ (θσηνγξαθία ηνπ δηαβαηεξίνπ ηνπ πνηεηή) 3. Με βάζε ηα παξαπάλσ, λα απαληήζεηε ζηα αθφινπζα εξσηήκαηα: Πψο βηψλεη ν Καβάθεο ηε δηάζηαζε αλάκεζα ζην επάγγεικα πνπ αλαγθάδεηαη λα αζθεί γηα βηνπνξηζηηθνχο ιφγνπο θαη ηελ ηέρλε ηνπ; Ση δειψλεη ε ζπγθεθξηκέλε επηινγή αλαγξαθήο επαγγέικαηνο ζην δηαβαηήξηφ ηνπ; Γλσξίδεηε άιιεο πεξηπηψζεηο ζπγγξαθέσλ (ή γεληθφηεξα θαιιηηερλψλ) πνπ βίσζαλ κε εμίζνπ δξακαηηθφ ηξφπν απηή ηε δηάζηαζε; Με πνηνλ ηξφπν κπνξείηε λα αλαδεηήζεηε ειεθηξνληθέο ή έληππεο πιεξνθνξίεο γηα ην ζέκα; Να θξαηήζεηε ζεκεηψζεηο κε ηηο βαζηθέο ζθέςεηο ζαο, γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεηε ζηελ ηειηθή ζπδήηεζε φισλ ησλ νκάδσλ (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη).

363 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κ.Π. Καβάθε, «Ιζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθό αξρείν ηνπ πνηεηή. Φύιιν εξγαζίαο 2. Οκάδα Β 1. Βξίζθεζηε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ Δηζέξρεζηε ζην αξρείν Κ. Π. Καβάθε θαη κειεηάηε ηελ εξγνγξαθία ηνπ πνηεηή Με βάζε ηελ πεξηήγεζή ζαο ζηελ εξγνγξαθία Καβάθε, λα απαληήζεηε ζηα αθφινπζα εξσηήκαηα: ε πφζεο θαη πνηεο θαηεγνξίεο πνηεκάησλ δηαηξείηαη ην έξγν ηνπ πνηεηή; Μπνξείηε λα εμεγήζεηε ηελ νλνκαζία ηεο θάζε θαηεγνξίαο; 3.Καηά ηελ έθδνζε ελφο αξρείνπ, ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζπγγξαθηθνχ, ηίζεληαη νξηζκέλα δεηήκαηα εζηθήο ηάμεο: Πψο ζα αληηκεησπίζεη ν κειεηεηήο ηα θείκελα πνπ δελ εμέδσζε ν ζπγγξαθέαο είηε γηαηί ηα ζεψξεζε ππνδεέζηεξα είηε γηαηί δελ πξφιαβε λα ηα νινθιεξψζεη; Θα ηα εθδψζεη ή φρη; Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ζεηηθήο ή ηεο αξλεηηθήο απφθαζεο. Να θξαηήζεηε ζεκεηψζεηο κε ηηο βαζηθέο ζθέςεηο ζαο, γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεηε ζηελ ηειηθή ζπδήηεζε φισλ ησλ νκάδσλ (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη). Κ.Π. Καβάθε, «Ιζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθό αξρείν ηνπ πνηεηή Φύιιν εξγαζίαο 3. Οκάδα Γ 1.Βξίζθεζηε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ Δηζέξρεζηε ζην αξρείν Κ.Π. Καβάθε θαη κειεηάηε ην ηκήκα ηεο βηβιηνγξαθίαο κε έκθαζε ζηε δηζθνγξαθία Καβάθε 2. Δηζέξρεζηε ζην ηκήκα ηεο βηνγξαθίαο ηνπ Καβάθε θαη κειεηάηε ηηο παξαηεξήζεηο πνπ αθνξνχλ ζηε δηάδνζε ηνπ θαβαθηθνχ έξγνπ θαη ην πνίεκα ηνπ Μπξερη γηα ηνλ Καβάθε, πνπ θιείλεη ην βηνγξαθηθφ ζεκείσκα ηνπ πνηεηή. 3. Παξαηεξήζηε ην δσγξαθηθφ πνξηξέην ηνπ Κ.Π. Καβάθε ζηηο εηθφλεο ηνπ αξρείνπ ηνπ Δηζέξρεζηε ζε ειιελφθσλεο κεραλέο αλαδήηεζεο θαη αλαδεηείηε πιεξνθνξίεο γηα ην ιήκκα «Καβάθεο», «εθέξεο», «Διχηεο». Πφζεο αλαθνξέο επηζηξέθεη ε αλαδήηεζή ζαο; 5. Δηζέξρεζηε ζε αγγιφθσλεο κεραλέο αλαδήηεζεο, αλαδεηείηε ηα ιήκκαηα Cavafis/ Kavafis/ Kavafy/ Cavafy. Πφζεο παξαπνκπέο επηζηξέθεη ε αλαδήηεζή ζαο; 6. Ση αξηζκφ παξαπνκπψλ επηζηξέθνπλ νη παξαπάλσ κεραλέο γηα ηνπο λνκπειίζηεο έιιελεο πνηεηέο εθέξε (Seferis) θαη Διχηε (Elytis); 7. Με βάζε ηελ παξαπάλσ έξεπλα, λα απαληήζεηε ζηα αθφινπζα εξσηήκαηα: Πνηνο απφ ηνπο ηξεηο έιιελεο πνηεηέο (Καβάθεο-εθέξεο-Διχηεο) ζπγθεληξψλεη ηηο πεξηζζφηεξεο αλαθνξέο ζην δηαδίθηπν; Πψο εξκελεχεηε ην γεγνλφο; Μπνξνχκε λα κεηξήζνπκε ηελ επίδξαζε ελφο ζπγγξαθέα; Με ηη θξηηήξηα; Ση είλαη απηφ πνπ, θαηά ηε γλψκε ζαο, πξνθαιεί αιιαγέο ζην ινγνηερληθφ γνχζην θαη αλαηξέπεη ην ινγνηερληθφ θαλφλα; Γηαηί θάπνηνη πνηεηέο πνπ μερσξίδνπλ ζηελ επνρή ηνπο μερληνχληαη αξγφηεξα θαη ην αληίζηξνθν; Να θξαηήζεηε ζεκεηψζεηο κε ηηο βαζηθέο ζθέςεηο ζαο, γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεηε ζηελ ηειηθή ζπδήηεζε φισλ ησλ νκάδσλ (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη). Κ.Π. Καβάθε, «Ιζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθό αξρείν ηνπ πνηεηή. Φύιιν εξγαζίαο 4. Οκάδα Γ 1.Βξίζθεζηε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ Δηζέξρεζηε ζην αξρείν Κ.Π. Καβάθε θαη κειεηάηε ην πνίεκα «Ηζάθε» («εξγνγξαθία» Κ.Π. Καβάθε θαηάινγνο ησλ «αλαγλσξηζκέλσλ πνηεκάησλ»). 2. Μεηαθέξεζηε ζηνλ Ζιεθηξνληθφ Κφκβν ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο, Σκήκα Γηαγισζζηθήο Μεηάθξαζεο θαη κειεηάηε ην ιήκκα «αιιεγνξία» απφ ηνλ θαηάινγν «ινγνηερληθά είδε». Με βάζε ηε κειέηε πνπ πξνεγήζεθε, λα απαληήζεηε ζην αθφινπζν εξψηεκα:

364 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πνηα ζηνηρεία αληιεί ν Καβάθεο απφ ηελ νκεξηθή Οδχζζεηα θαη ηη ζπκβνιίδεη, θαηά ηε γλψκε ζαο, ην θαζέλα; Να θξαηήζεηε ζεκεηψζεηο κε ηηο βαζηθέο ζθέςεηο ζαο, γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεηε ζηελ ηειηθή ζπδήηεζε φισλ ησλ νκάδσλ (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη). Κ.Π. Καβάθε, «Ιζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθό αξρείν ηνπ πνηεηή Φύιιν εξγαζίαο 5 Οκάδα Δ 1.Βξίζθεζηε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ Δηζέξρεζηε ζην αξρείν Κ.Π. Καβάθε θαη κειεηάηε ην πνίεκα «Ηζάθε» («εξγνγξαθία» Κ.Π. Καβάθε θαηάινγνο ησλ «αλαγλσξηζκέλσλ πνηεκάησλ») Αθνχηε ηελ αλάγλσζε ηνπ πνηήκαηνο απφ ηε θσλή ηνπ Γ. αββίδε, ηνπ Κ. Δπζπκίνπ, ηνπ Μ. νπιηψηε. Με βάζε ηελ αθξφαζε ηνπ πνηήκαηνο, λα απαληήζεηε ζηα εξσηήκαηα: Ζ πξνθνξηθή αλάγλσζε ηνπ πνηήκαηνο εξκελεχεη, θαηά θάπνην ηξφπν, ην πνίεκα; ηελ αξραία Διιάδα, αιιά θαη ζε άιιεο πεξηνρέο θαη επνρέο, ε πξφζιεςε ηεο πνίεζεο ήηαλ πξνθνξηθή. Τπάξρεη δηαθνξά, φηαλ αθνχκε θαη φηαλ δηαβάδνπκε έλα ινγνηερληθφ θείκελν; Αλ λαη, ζε πνηα ζεκεία εληνπίδεηε ηε δηαθνξά; Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο ζησπειήο θαη ηεο πξνθνξηθήο αλάγλσζεο. Τπάξρνπλ ζηνηρεία ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ πνπ επηβάιινπλ ηνλ έλαλ ή ηνλ άιιν ηξφπν αλάγλσζεο; Να θξαηήζεηε ζεκεηψζεηο κε ηηο βαζηθέο ζθέςεηο ζαο, γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεηε ζηελ ηειηθή ζπδήηεζε φισλ ησλ νκάδσλ (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη). Κ.Π. Καβάθε, «Ιζάθε» θαη άιια πνηήκαηα. Σν ινγνηερληθό αξρείν ηνπ πνηεηή Φύιιν εξγαζίαο 6 Οκάδα η 1.Βξίζθεζηε ζην πνπδαζηήξην Νένπ Διιεληζκνχ Δηζέξρεζηε ζην αξρείν Κ.Π. Καβάθε θαη κειεηάηε, ζην ηκήκα ηεο εξγνγξαθίαο ηνπ πνηεηή, θάπνην απφ ηα «αλαγλσξηζκέλα πνηήκαηα» πνπ ζπλνδεχεηαη θαη απφ θσηνγξαθία ρεηξνγξάθνπ. Γηαβάδεηε ην πνίεκα ζηελ ειεθηξνληθή κνξθή θαη ζην ρεηξφγξαθν Με βάζε ηελ παξαπάλσ αλάγλσζε, λα απαληήζεηε ζηα αθφινπζα εξσηήκαηα: Ση πξνζζέηεη γηα ηνλ αλαγλψζηε ηνπ πνηήκαηνο ε επηζθφπεζε ηνπ ρεηξνγξάθνπ; Πξνζθέξεη θάπνηεο πιεξνθνξίεο γηα ην εξγαζηήξη ηνπ ζπγγξαθέα (π.ρ. ζβεζίκαηα, δηνξζψζεηο, άιιεο γξαθέο θ.η.ι.); Δζείο σο αλαγλψζηεο ζα ελδηαθεξφζαζηαλ λα δείηε απφ θνληά ην ρεηξφγξαθν θάπνηνπ ζπγγξαθέα; Αλ λαη, πνηνλ ζπγγξαθέα ζα επηιέγαηε θαη γηαηί; Να θξαηήζεηε ζεκεηψζεηο κε ηηο βαζηθέο ζθέςεηο ζαο, γηα λα ηηο ρξεζηκνπνηήζεηε ζηελ ηειηθή ζπδήηεζε φισλ ησλ νκάδσλ (ζηξνγγπιφ ηξαπέδη). Κξηηηθή - Παξαηεξήζεηο Γηα ηνλ ηξφπν δηδαζθαιίαο Ο θαζεγεηήο πνπ ζα επηρεηξήζεη ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία ζα πξέπεη λα είλαη πξνεηνηκαζκέλνο γηα «ζφξπβν». Άλζξσπνη πνπ ζπλεξγάδνληαη, φζν ζηγά θαη λα κηινχλ, αθνχγνληαη. Ζ ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζπλεπάγεηαη απηνδηφξζσζε. Ο θαζεγεηήο αλαιακβάλεη ηνλ ξφιν ηνπ ζπκβνχινπ θαη θαζνδεγεί ηνπο καζεηέο ππνβάιινληαο ηα θαηάιιεια εξσ-

365 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηήκαηα. Γελ πξνζθέξεη έηνηκεο δηνξζσηηθέο ιχζεηο, αιιά πξνζαλαηνιίδεη ηελ νκάδα πξνο ηελ θαηεχζπλζε πνπ απηή ζα πξέπεη λα θηλεζεί. 114 Ζ νξγάλσζε ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ δηδάζθνληα λα δηαζέζεη ζηελ νκάδα πεξηζζφηεξν ρξφλν απ φ,ηη ζα δηέζεηε ζηνλ θάζε καζεηή ρσξηζηά. Δπίζεο, ηνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα θαηαλείκεη ηνλ ρξφλν ηνπ πξνο φθεινο ησλ καζεηψλ πνπ παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξεο αδπλακίεο. Ο θαζεγεηήο πνπ δεηά απφ ηνπο καζεηέο ηνπ λα ζπλεξγαζηνχλ ζε νκάδεο ζα πξέπεη λα είλαη έηνηκνο λα ζπλεξγαζηεί θαη ν ίδηνο κε ζπλαδέιθνπο νηθείσλ ή δηαθνξεηηθψλ αληηθεηκέλσλ έηζη, ψζηε λα βνεζεζεί ζην εγρείξεκά ηνπ. Γηα ηελ παξαγσγή ιφγνπ ζηνλ επεμεξγαζηή Ζ παξαγσγή ζπλερνχο γξαπηνχ ιφγνπ ή ζεκεηψζεσλ ζηνλ επεμεξγαζηή απαηηεί πεξηζζφηεξν δηδαθηηθφ ρξφλν απ φ,ηη ε ζπγγξαθή ελφο θεηκέλνπ ζηε ζρνιηθή ηάμε. Απηφ δελ πξέπεη λα καο θνβίδεη, θαζψο ζηνλ ρξφλν ηεο ζπγγξαθήο ελζσκαηψλεηαη θαη ν ρξφλνο ηεο δηφξζσζεο. Γελ πξφθεηηαη ινηπφλ γηα «ρακέλν ρξφλν», αιιά γηα επηπιένλ ρξφλν ζπζηεκαηηθφηεξεο άζθεζεο ζηνλ ιφγν. Παξαηεξήζεηο απφ ηελ εθαξκνγή Οη επηκνξθνχκελεο πνπ εθάξκνζαλ ηε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε ζηηο ηάμεηο ηνπο παξαηήξεζαλ φηη: Οξηζκέλνη καζεηέο πνπ ζπκκεηείραλ ειάρηζηα ή θαζφινπ ζην κάζεκα έδεημαλ κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ θαη γηα πξψηε θνξά δηαηχπσζαλ δεκνζίσο ηε γλψκε ηνπο. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηξφπνο δηδαζθαιίαο απνδεηθλχεηαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθφο, φκσο πξναπαηηεί κεγαιχηεξε πξνεηνηκαζία εθ κέξνπο ηνπ δηδάζθνληα. Δπίζεο, ζεκείσζαλ φηη ζην εξγαζηήξην είλαη απαξαίηεηνη ηνπιάρηζηνλ δχν δηδάζθνληεο (ν θαζεγεηήο ηεο ηάμεο θαη ν επηκνξθσηήο), γηα λα παξαθνινπζνχλ ηελ πξφνδν ησλ εξγαζηψλ ησλ νκάδσλ θαη λα επηιχνπλ ηπρφλ ηερληθά πξνβιήκαηα. Οη επηκνξθνχκελεο ζεκείσζαλ ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο δηδαζθαιίαο αιιά θαη αξθεηέο επηθπιάμεηο γηα ην πφζν ζπρλά κπνξεί έλαο θηιφινγνο λα αμηνπνηεί ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ, θαζφζνλ ν ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο καζήκαηνο απνδεηθλχεηαη ηδηαίηεξα θνπηαζηηθφο γηα ηνλ δηδάζθνληα θαη σο πξνο ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ θαη σο πξνο ηελ εθαξκνγή ηνπ. 114 Butler, W. 2001, «Γξαπηφο ιφγνο θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζην νινθιεξσκέλν πεξηβάιινλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ Daedalus», Γ. Κνπηζνγηάλλεο (επηκ.). Πιεξνθνξηθή-επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαη γισζζηθή αγσγή: ε δηεζλήο εκπεηξία, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο,

366 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ζ (ππνγξαθφκελε) επηκνξθψηξηα πνπ ζρεδίαζε ηε δηδαθηηθή πξφηαζε θαη παξαθνινχζεζε ηελ εθαξκνγή ηεο παξαηήξεζε φηη: Σν ζπγθεθξηκέλν ζρέδην καζήκαηνο εμέηξεςε ην κάζεκα απφ ηελ θεηκελνθεληξηθή πξνζέγγηζε ζηε δηαθξίβσζε θαη ηελ εθηίκεζε ηζηνξηθνθηινινγηθψλ ζηνηρείσλ. Σα ιεπηνκεξή θχιια εξγαζίαο άθεζαλ ειάρηζηα πεξηζψξηα απηελέξγεηαο ζηνπο καζεηέο. ηελ πξάμε, θαηάξγεζαλ ην πιαίζην ηεο παηδνθεληξηθήο δηδαζθαιίαο, θαζψο φξηζαλ κε πεξηνξηζηηθή ζαθήλεηα ηα πεξηζψξηα ιφγνπ θαη δξάζεο ησλ καζεηψλ. Σν ζπγθεθξηκέλν ζρέδην καζήκαηνο ιεηηνχξγεζε απνηειεζκαηηθά ζε ηάμεηο θεληξηθψλ αζηηθψλ ζρνιείσλ, κε καζεηέο κεηξίσλ ή ζρεηηθψο πςειψλ επηδφζεσλ, θαζψο θαη ζε δηδαζθαιίεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε ζρνιηθέο βηβιηνζήθεο, ζηηο νπνίεο ζπκκεηείραλ επηιεγκέλνη θηιαλαγλψζηεο καζεηέο. Γελ έρεη δνθηκαζηεί ζε ηάμεηο κε πςειά πνζνζηά ρακειφβαζκσλ καζεηψλ.

367 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Λογοτεχνικό εργαςτιριο. Αςφγχρονθ επικοινωνία μακθτϊν με λογοτζχνθ και προετοιμαςία λογοτεχνικισ εκδιλωςθσ (2θ Διδακτικι πρόταςθ) Σαπηόηεηα Σίηινο: Λνγνηερληθφ εξγαζηήξην. Αζχγρξνλε επηθνηλσλία καζεηψλ κε ινγνηέρλε θαη πξνεηνηκαζία ινγνηερληθήο εθδήισζεο. Γεκηνπξγφο: νθία Νηθνιαΐδνπ Γνθηκάζηεθε ζηελ ηάμε: ην πιαίζην ηεο «Οδχζζεηαο», θαηά ην ζρνιηθφ έηνο , ζηελ Α ηάμε Δληαίνπ Λπθείνπ ηνπ Νένπ θνπνχ εξξψλ. Δληάρζεθε ζην ινγνηερληθφ εξγαζηήξην, ην νπνίν ζρεδίαζε κε έκπλεπζε θαη θέθη ν θηιφινγνο ηεο ηάμεο, Λεπηέξεο Μαπξφπνπινο. Γηδαθηηθά αληηθείκελα: Νενειιεληθή Λνγνηερλία, Νενειιεληθή Γιψζζα, Πιεξνθνξηθή Σάμε: Α Λπθείνπ Υξνληθή δηάξθεηα: Γίκελν project Πξνυπνζέζεηο πινπνίεζεο: Δμνηθείσζε κε νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία, καζεηηθή δξαζηεξηφηεηα ζε ελδνζρνιηθφ θαη εμσζρνιηθφ ρξφλν. ύληνκε πεξηγξαθή Αλάγλσζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν ξνθ ησλ Μαθεδφλσλ, (Θεζζαινλίθε: Ηαλφο, 1998) ζηελ Α ηάμε Λπθείνπ, ζην πιαίζην ινγνηερληθνχ εξγαζηεξίνπ. Μειέηε θεηκέλνπ, αζχγρξνλε επηθνηλσλία κε ηνλ ζπγγξαθέα, πξνεηνηκαζία ινγνηερληθήο εθδήισζεο ζην ηέινο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. 115 ηόρνη - ζθεπηηθό Δπηδησθφκελεο δεμηφηεηεο καζεηψλ: Οη καζεηέο έξρνληαη ζε επαθή κε ηε ζχγρξνλή ηνπο ινγνηερληθή παξαγσγή. Μειεηνχλ θαη ζπδεηνχλ ινγνηερληθά θείκελα, ηα εληάζζνπλ ζηηο πξνζιακβάλνπζεο ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ πνπ ηα γέλλεζε. Ζ αλάγλσζε ζχγρξνλσλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ, θαη κάιηζηα φηαλ απηά πεξηγξάθνπλ κηα πφιε πνπ γλσξίδνπλ θαιά, απνηειεί ηελ πξψηε θηινπεξίεξγε αθνξκή αλάγλσζεο. Οη καζεηέο-αλαγλψζηεο ρξεζηκνπνηνχλ ηελ ηερλνινγία, γηα λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηνλ 115 Γηα ηελ νξγάλσζε αληίζηνηρσλ ινγνηερληθψλ εξγαζηεξίσλ θαη επηζθέςεσλ ζπγγξαθέσλ ζε ζρνιεία, νη δηδάζθνληεο κπνξνχλ πιένλ λα ζπκβνπιεπηνχλ ηελ ηζηνζειίδα ηεο Δηαηξείαο πγγξαθέσλ γηα λα εληνπίζνπλ ηηο ειεθηξνληθέο δηεπζχλζεηο ησλ ζπγγξαθέσλ πνπ επηζπκνχλ λα κειεηήζνπλ ζηελ ηάμε. Δπίζεο, κπνξνχλ λα έξζνπλ ζε ζπλελλφεζε κε ην Δζληθφ Κέληξν Βηβιίνπ (ζην εμήο: ΔΚΔΒΗ) γηα λα ζπκκεηάζρνπλ ζην νηθείν πξφγξακκα «πγγξαθείο ζηα ζρνιεία». Μέζσ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνγξάκκαηνο, ην ΔΚΔΒΗ αλαιακβάλεη ην δηαδηθαζηηθφ κέξνο ηεο πξφζθιεζεο ελφο ζπγγξαθέα ή εηθνλνγξάθνπ ζηε ρνιηθή Βηβιηνζήθε πνπ απεπζχλεη ηελ πξφζθιεζε.

368 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ινγνηέρλε θαη λα ζπλνκηιήζνπλ καδί ηνπ γηα ηελ ηέρλε ηνπ. Πξνεηνηκάδνπλ θαη πξαγκαηνπνηνχλ κηα ινγνηερληθή εθδήισζε ζηνλ ρψξν ηνπ ζρνιείνπ ηνπο. Δηδηθφηεξνη ζηφρνη: Οη καζεηέο πεξηδηαβαίλνπλ κηα πφιε θαη γλσξίδνπλ κηα επνρή κέζα απφ έλα ινγνηερληθφ έξγν. Αλαδεηνχλ ηα φξηα κπζνπιαζίαο θαη απηνβηνγξαθίαο. Αληρλεχνπλ ηα βηνγξαθηθά γεγνλφηα πνπ ππξνδνηνχλ ηε ζπγγξαθηθή κεραλή. Μειεηνχλ ηε ινγνηερλία, θαζψο θαη ηελ απηνβηνγξαθία, σο έλαλ απφ ηνπο ηξφπνπο απνηχπσζεο ζηνηρείσλ ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ηα νπνία αλαθέξνληαη είηε ζην παξειζφλ είηε ζηε ζχγρξνλε επνρή. Πξνζθέξεηαη ε δπλαηφηεηα αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο ησλ καζεηψλ κε ηνλ ζπγγξαθέα θαη ζπδήηεζεο καδί ηνπ, κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, πξνεηνηκάδεηαη ε ζπλάληεζε ησλ καζεηψλ κε ηνλ ζπγγξαθέα. ρεδηάδεηαη ινγνηερληθή εθδήισζε ζε εμσδηδαθηηθφ ρξφλν. Οη καζεηέο αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιία, απηελεξγνχλ, ζρεδηάδνπλ ηε δξάζε ηνπο ζην θηιφμελν πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ ηνπο, ζηε κεζφξην ηνπ ΑΠ. Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο Αθεηεξία: Ο θηιφινγνο καδί κε ηνπο καζεηέο ηεο ηάμεο επέιεμαλ έλα ζπγγξαθέα, ε ζπγγξαθηθή δξάζε ηνπ νπνίνπ έρεη σο επίθεληξν ηε Μαθεδνλία 116 θαη είλαη πεδνγξάθνο κε δεισκέλν ελδηαθέξνλ γηα ηελ ηερλνινγία. 117 Σν ζπγθεθξηκέλν βηβιίν επηιέρζεθε απφ ηνλ δηδάζθνληα θαη ηνπο καζεηέο, γηαηί, αλάκεζα ζηα άιια, παξνπζηάδεη ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ζηε Θεζζαινλίθε: ηα ζηέθηα ησλ καζεηψλ, ηα λεαληθά πάξηη, ηα ξνχρα θαη ηε κφδα ηεο επνρήο. χλδεζε κε ην ΑΠ: Ζ κειέηε ηνπ αθεγήκαηνο ζπλδπάζηεθε κε ην κάζεκα ηεο Έθζεζεο-Έθθξαζεο (ζρνιηθφ βηβιίν, ηεχρνο Α, 63-94): πξνεηνηκαζία θαιιηηερληθήο εθδήισζεο, ζπγγξαθή θαη απνζηνιή πξφζθιεζεο ζε δηαθνξεηηθνχο απνδέθηεο. Δμάιινπ, ε αλαδήηεζε πιεξνθνξίαο απφ ην δηαδίθηπν θαη ε αμηνιφγεζή ηεο, ε 116 Βι. Π. Θενδσξίδε, Σν ζεφπαηδν, Αζήλα: Κέδξνο, Σνπ ίδηνπ, Σν ερνκπζηζηφξεκα ηνπ Καπεηάλ Άγξα (Αζήλα: Κέδξνο, 1994). Σνπ ίδηνπ, Ση εθφκηδε απηφο ν Υακαηδξάθσλ (Αζήλα:Κέδξνο, 1996). Σνπ ίδηνπ, Σν ξνθ ησλ Μαθεδφλσλ (Θεζζαινλίθε: Ηαλφο, 1998). Σνπ ίδηνπ, Ζ δεμηά εξσκέλε (Αζήλα: Κέδξνο, 2000), ηα νπνία εθηπιίζζνληαη ζηε Μαθεδνληθή ελδνρψξα. Ο ζπγγξαθέαο έρεη επίζεο δεκνζηεχζεη πιήζνο απφ βπδαληηλνινγηθά κειεηήκαηα, ηα νπνία αλαθέξνληαη ζηελ ίδηα γεσγξαθηθή πεξηνρή. 117 Βι. ην ηζηνιφγην ηνπ ζπγγξαθέα

369 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ρξήζε ηνπ επεμεξγαζηή θαηά ηε ζπγγξαθή ζπλερνχο γξαπηνχ ιφγνπ, θαζψο θαη ε ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηνπο επηδησθφκελνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο θαη ηηο δηδαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο απηέο πξνηείλνληαη θαη πεξηγξάθνληαη ζην λέν Πξφγξακκα πνπδψλ γηα ηε γισζζηθή δηδαζθαιία ζην ιχθεην, (Αζήλα: ΤΠΔΠΘ, 2001, 88, 95, 99). Δλδεηθηηθή θαηαλνκή ηνπ ρξφλνπ: ηνλ ελδνζρνιηθφ ρξφλν (3-4 δηδαθηηθέο ψξεο) νη καζεηέο επηθνηλσλνχλ κε ηνλ ζπγγξαθέα θαη ζπγθεληξψλνπλ ην πιηθφ ηεο δηαδηθηπαθήο ζπλέληεπμεο. ηνλ εμσζρνιηθφ ρξφλν, νη καζεηέο δηαβάδνπλ θαη ζπδεηνχλ ην επηιεγκέλν βηβιίν, πξνεηνηκάδνπλ ηηο εξσηήζεηο ηεο ζπλέληεπμεο, επεμεξγάδνληαη ην πιηθφ ηεο ζπλέληεπμεο θαη πξνεηνηκάδνπλ ηελ εθδήισζε. Ρφινο ηνπ δηδάζθνληα: Ο ξφινο ηνπ δηδάζθνληα είλαη θαζνδεγεηηθφο θαη εκςπρσηηθφο. Ρφινη ησλ καζεηψλ: Οη νκάδεο ησλ καζεηψλ, αιιά θαη ε νινκέιεηα ηεο ηάμεο, απηννξγαλψλνληαη θαη ζπλεξγάδνληαη, κε ζηφρν ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο εθδήισζεο. Δξγαιεία-Πεγέο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ: επεμεξγαζηήο, ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο εηθφλαο (γηα ηε δεκηνπξγία πξφζθιεζεο θαη αθίζαο), ζαξσηήο, δηαδίθηπν, ςεθηαθφο θαη έληππνο ράξηεο ηεο Θεζζαινλίθεο. πγθεθξηκέλα, απφ ην δηαδίθηπν ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ: Ζ ηζηνζειίδα ηνπ Γήκνπ Θεζζαινλίθεο, ην ηκήκα «Ζ Θεζζαινλίθε ζηα κέζα ηνπ 20νπ αηψλα-ηζηνξηθά αξρεία», ην νπνίν πεξηιακβάλεη βηβιηνγξαθία θαη ςεθηνπνηεκέλν θσηνγξαθηθφ πιηθφ, Ζ ηζηνζειίδα ηνπ Ηδξχκαηνο Μείδνλνο Διιεληζκνχ, ε νπνία αθνξά ηε ζχγρξνλε ειιεληθή ηζηνξία ( ) θαη πεξηιακβάλεη ζπιινγή θσηνγξαθηψλ (κε έκθαζε ζηελ εμεηαδφκελε δεθαεηία ηνπ 1960), βηβιηνγξαθία θαη ηζηνξηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηε ζπγθεθξηκέλε δεθαεηία ζηελ Διιάδα, Ζ ηζηνζειίδα (Οδεγφο ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ςεθηαθφο ράξηεο ηεο πφιεο) Ζ ηζηνζειίδα Μεραλέο αλαδήηεζεο Γξαζηεξηφηεηεο ησλ καζεηψλ Οκάδα Α Αλαδεηνχλ, κε βάζε κεραλέο αλαδήηεζεο, αλαθνξέο ζην φλνκα ηνπ ππφ κειέηε ζπγγξαθέα. Διέγρνπλ θαη θαηαγξάθνπλ ηηο αλαθνξέο. Πνηεο απφ απηέο ζα δηάιεγαλ, γηα λα ζπληάμνπλ κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηνπ

370 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζπγγξαθέα θαη ηνπ έξγνπ ηνπ; Με πνηα θξηηήξηα θάλνπλ ηελ επηινγή; πιινγή θσηνγξαθηθνχ πιηθνχ. Οκάδα Β πιιέγεη αλαθνξέο ζε πξαγκαηνινγηθά ζηνηρεία, πιηθά αληηθείκελα θαζεκεξηλήο ρξήζεο θ.η.ι. Αλαδεηεί ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Γήκνπ Θεζζαινλίθεο (θαηεγνξίεο: δξφκνη, αξρηηεθηνληθή, θνηλσληθά γεγνλφηα, ηζηνξηθά ζπκβάληα θ.ά.) θσηνγξαθίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αθήγεζε. Δληνπίδεη ηα ζηνηρεία πνπ ζεσξεί σο ηα πην ελδεηθηηθά θαη ελδηαθέξνληα γηα ηνλ ηφπν θαη ηελ επνρή θαη ηα παξνπζηάδεη. Δμεγεί ηνλ κεραληζκφ ηεο επηινγήο. Σν νπηηθφ πιηθφ πνπ επεμεξγάδεηαη ε νκάδα κπνξεί λα εκπινπηηζηεί θαη κε ζηνηρεία απφ ηνπηθέο εθεκεξίδεο ηεο επνρήο, π.ρ. εθεκεξίδα «Μαθεδνλία», αθίζεο θηλεκαηνγξάθνπ ή δηαθεκηζηηθέο, θαξη πνζηάι θηι., πνπ έρνπκε ζπγθεληξψζεη. Με ηνλ ζαξσηή, ην επηιεγκέλν πιηθφ ςεθηνπνηείηαη θαη κεηαθέξεηαη ζηνπο ππνινγηζηέο ηνπ ζρνιηθνχ δηθηχνπ. Οκάδα Γ Καηαγξάθεη ηνπσλχκηα. Πνηνη ηφπνη θαηνλνκάδνληαη; Πνηνη ππνδειψλνληαη. Με ηε βνήζεηα εηδηθψλ ηζηνζειίδσλ αιιά θαη ραξηψλ πνπ έρνπκε ζαξψζεη, ζεκεηψλεη ηηο δηαδξνκέο ησλ εξψσλ. Πφζν έρεη αιιάμεη ν θαηνλνκαζκέλνο ρψξνο; Καηαζθεπή ζηαηηζηηθνχ πίλαθα: Πνηα είλαη ε θαηαλνκή ησλ ηνπσλπκίσλ; Αθνξνχλ ην ηζηνξηθφ θέληξν, ηελ εθηφο ησλ ηεηρψλ πφιε, ηηο ζπλνηθίεο; Μπνξνχλ λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ ζην ππφ κειέηε θείκελν; Απνηειεί πξσηαγσληζηή, θφλην ή απιή αλαθνξά; ηε ζπλέρεηα, νη καζεηέο ηππψλνπλ ηε ζπλέληεπμε ζηε ζρνιηθή εθεκεξίδα ή ηελ αλαξηνχλ ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ζρνιείνπ. πδεηνχλ ην εθδνηηθφ κέξνο ηνπ εγρεηξήκαηνο (ρξήζε γξακκαηνζεηξάο θαη κεγέζνπο γξακκάησλ, κέγεζνο θσηνγξαθηψλ θαη ζέζε ηνπο ζηε ζειίδα, ρξήζε ρξψκαηνο θ.η.φ.). Μεηά ηελ πξψηε ειεθηξνληθή επαθή, νη νκάδεο ζπλεξγάδνληαη θαη ζπληάζζνπλ πξφζθιεζε πνπ απεπζχλνπλ ζηνλ ζπγγξαθέα, γηα λα παξεπξεζεί ζε εηδηθή εθδήισζε πνπ ζα νξγαλψζνπλ ζην ζρνιείν ηνπο γηα ην έξγν ηνπ. Πψο ηνπ απεπζχλνληαη ζηε δεχηεξε απηή πξνζέγγηζε; Μήπσο, κεηά ηελ πξψηε επαθή, έρνπλ αιιάμεη νη ζπλζήθεο ηεο επηθνηλσλίαο; πγγξάθνπλ ηηο πξνζθιήζεηο πνπ ζα απεπζχλνπλ ζηηο ππφινηπεο ηάμεηο ηνπ ζρνιείνπ θαη ζηνλ ζχιινγν ησλ θαζεγεηψλ. ρεδηάδνπλ θαη πξνεηνηκάδνπλ ηελ εθδήισζε. Καηά ηελ πξνεηνηκαζία ηεο εθδήισζεο, σξίκαζε ε ηδέα ηεο ίδξπζεο Λνγνηερληθήο Λέζρεο απφ ηνπο καζεηέο ηνπ ηκήκαηνο. Ζ ζρεηηθή αλαθνίλσζε έγηλε, κε παηγληψδε ηξφπν, ζην ηέινο ηεο ινγνηερληθήο βξαδηάο «Οη καζεηέο ηεο ηάμεο καο, κε ηε ιήμε ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, πξφθεηηαη λα πξνβνχκε ζηελ ίδξπζε Λνγνηερληθήο Λέζρεο. Μαο αξέζεη ε ινγνηερλία θαη ζθνπεχνπκε λα ζπλερίζνπκε ηελ αλάγλσζε θαη ηε ζπδήηεζε θεηκέλσλ θαη έμσ απφ ην ζρνιείν. Ζ Λέζρε καο δε ζα έρεη πξφεδξν νχηε εθφξνπο νχηε γξακκαηέα νχηε δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην. Θα έρεη βέβαηα θαηαζηαηηθφ θαη κάιηζηα πνιχ απζηεξφ ζε φ,ηη αθνξά ηελ εγγξαθή λέσλ κειψλ. Κχξηε Θενδσξίδε, ζθνπεχνπκε λα ζαο ηηκήζνπκε κε ην αμίσκα ηνπ ηζφβηνπ επίηηκνπ κέινπο ηεο Λέζρεο καο. Αλ βέβαηα πεξάζεηε κε επηηπρία ηνλ ζθφπειν ηεο δνθηκαζίαο. Ζ δνθηκαζία πξνβιέπεη λα ηειεηψζεηε κε ηθαλνπνηεηηθφ ηξφπν έλα ινγνηερληθφ θείκελν πνπ ζα ζαο ην δψζνπκε αθξσηεξηαζκέλν. Θα ιείπνπλ κεξηθέο ζειίδεο ζην ηέινο. Αλ, ινηπφλ, ην ηέινο πνπ ζα δψζεηε καο αξέζεη, ηφηε ζα θάλνπκε ηελ ηειεηή κχεζεο»

371 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αμηνιφγεζε καζεηψλ Ζ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, θαηά ηε δηάξθεηα αιιά θαη κεηά νινθιήξσζε ηνπ ζρεδίνπ καζήκαηνο, έγηλε κε θξηηήξην ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ ηέζεθαλ αξρηθά. πλεθηηκήζεθαλ ε εξγαζία θαη ζπλεξγαζία ησλ νκάδσλ ζηα θχιια εξγαζίαο, ζηελ πξνεηνηκαζία θαη ηελ ηέιεζε ηεο εθδήισζεο. Φύιια εξγαζίαο Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο-οκάδα Α Αλαδεηήζηε ην φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα Πάλνπ Θενδσξίδε ζε κεραλέο αλαδήηεζεο. Διέγμηε θαη θαηαγξάςηε ηηο αλαθνξέο. Πνηεο απφ απηέο ζα δηαιέγαηε γηα κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηνπ ζπγγξαθέα θαη ηνπ έξγνπ ηνπ; Με πνηα θξηηήξηα θάλεηε ηελ επηινγή; πγθεληξψζηε ην θσηνγξαθηθφ πιηθφ πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεηε γηα ηελ παξνπζίαζε. Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο-οκάδα Β Αλαδεηήζηε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Κέληξνπ Ηζηνξίαο ηεο Θεζζαινλίθεο ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Ηδξχκαηνο Μείδνλνο Διιεληζκνχ αιιά θαη ζε κεραλέο αλαδήηεζεο θσηνγξαθίεο ηφπσλ θαη πξαγκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θείκελν πνπ κειεηήζαηε. Πνηεο πιεξνθνξίεο καο δίλεη ην θείκελν γηα ηελ επνρή θαη ηνλ ηφπν, ζηνλ νπνίν αλαθέξεηαη; Με πνηα θξηηήξηα επηιέγεηε ην νπηηθφ πιηθφ πνπ ζα παξνπζηάζεηε; (Μπνξείηε λα επηιέμεηε έλα ή πεξηζζφηεξα θξηηήξηα, θαζψο θαη λα πξνζζέζεηε ηα δηθά ζαο). - Δίλαη ζπάλην - Δίλαη ελδηαθέξνλ - Δίλαη παξάμελν - Δίλαη ελδεηθηηθφ γηα ηελ επνρή / ηνλ ηφπν - Γείρλεη πιεπξέο ηεο πφιεο πνπ ζήκεξα έρνπλ εμαθαληζζεί / αιινησζεί - Άιια θξηηήξηα

372 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο-οκάδα Γ Μειεηήζηε ην βηβιίν θαη ζπγθεληξψζηε ζε πίλαθα ηα ηνπσλχκηα πνπ αλαθέξνληαη. Με ηε βνήζεηα ςεθηαθνχ ή έληππνπ ράξηε ηεο πφιεο, ζεκεηψζηε ηηο δηαδξνκέο θαη ηηο ζηάζεηο ησλ εξψσλ. Πφζν άιιαμε ν θαηνλνκαζκέλνο ρψξνο; Μπνξείηε λα θαηαζθεπάζεηε ζηαηηζηηθφ πίλαθα κε ηηο θαηαλνκέο ησλ ηνπσλπκίσλ πνπ ζπγθεληξψζαηε; Δληνπίδνληαη ζην ηζηνξηθφ θέληξν, ζηελ εθηφο ησλ ηεηρψλ πφιε, ζηηο ζπλνηθίεο; Μπνξείηε λα εμάγεηε ζπκπεξάζκαηα γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγεί ν αζηηθφο ρψξνο ζην ζπγθεθξηκέλν έξγν; Απνηειεί θφλην, απιή αλαθνξά ή κήπσο έρεη πξσηαγσληζηηθφ ξφιν; Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο -Κνηλό γηα όιεο ηηο νκάδεο Παηδηά, Αλνίμηε ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν. Πιεθηξνινγήζηε ηε δηεχζπλζε < > πζηεζείηε ζηνλ ζπγγξαθέα. Πνηνη είζηε θαη κε πνηα ηδηφηεηα ηνπ απεπζχλεζηε; Γηα πνην ιφγν; Ση ζα ζέιαηε λα ηνλ ξσηήζεηε; Να ιάβεηε ππφςε ζαο φηη απεπζχλεζηε ζε έλαλ επαγγεικαηία ζπγγξαθέα, ν νπνίνο βηνπνξίδεηαη απφ ην έξγν ηνπ, έρεη ζπλεξγαζηεί θαη επαλάιεςε κε ην ξαδηφθσλν, κε εθεκεξίδεο, έρεη γξάςεη ζελάξην γηα θηλεκαηνγξάθν, θείκελα γηα ληνθηκαληέξ, ζηίρνπο γηα ηξαγνχδηα θ.ά.π. Γηα πνηα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ ζα ζέιαηε λα ηνλ ξσηήζεηε; Γηαηί; Σν πιηθφ πνπ ζα ζπγθεληξψζεηε ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηε ζχληαμε γξαπηήο ζπλέληεπμεο θαη ζα πξνεηνηκάζεη ηελ ζπλάληεζή ζαο κε ηνλ ζπγγξαθέα. Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο -Κνηλό γηα όιε ηελ ηάμε Παηδηά, Αλνίμηε ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν. Διέγμηε ηε ζπξίδα ζαο. Πνηεο είλαη νη απαληήζεηο πνπ ιάβαηε απφ ηνλ ζπγγξαθέα; Μπνξείηε λα ηηο εληάμεηε ζην εληαίν ζψκα κηαο κίλη-ζπλέληεπμεο; Με πνηα ζεηξά ζα ηηο παξνπζηάζεηε; Θα ρξεηαζηεί, ελδερνκέλσο, λα θφςεηε θαη λα ξάςεηε ην θείκελν. ε πνηεο πεξηπηψζεηο;

373 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο Κνηλό γηα όιε ηελ ηάμε Παηδηά, Αλνίμηε ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν. Πιεθηξνινγήζηε ηε δηεχζπλζε < > πληάμηε ηελ πξφζθιεζε πνπ ζα απεπζχλεηε ζηνλ ζπγγξαθέα Πάλν Θενδσξίδε γηα λα παξεπξεζεί ζε εθδήισζε ηεο ηάμεο ζαο, ε νπνία ζα πξαγκαηνπνηεζεί πξνο ηηκήλ ηνπ. Πνηα ζηνηρεία ζα πξέπεη λα αλαθέξεηε νπσζδήπνηε; Ση χθνο ζα ρξεζηκνπνηήζεηε; Πψο ζα ππνγξάςεηε ηελ πξφζθιεζε; Θα ρξεζηκνπνηήζεηε εηδηθά γξαθηθά ή θάπνηα ηδηαίηεξε κνξθνπνίεζε ηνπ θεηκέλνπ; Πάλνπ Θενδσξίδε, Σν Ρνθ ησλ Μαθεδόλσλ Φύιιν εξγαζίαο Κνηλό γηα όιε ηελ ηάμε Παηδηά, Αλνίμηε ηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ θαη ζπληάμηε ηελ πξφζθιεζε πνπ ζα απεπζχλεηε ζηνπο ζπκκαζεηέο ζαο, γηα λα παξεπξεζνχλ ζηελ εθδήισζε γηα ηνλ ζπγγξαθέα θχξην Πάλν Θενδσξίδε. Πνηα ζηνηρεία ζα αλαθέξεηε; Ση χθνο ζα ρξεζηκνπνηήζεηε; Πψο ζα ππνγξάςεηε ηελ πξφζθιεζε; Φξνληίζηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε εηδηθά γξαθηθά ή θάπνηα ηδηαίηεξε κνξθνπνίεζε ηνπ θεηκέλνπ, ψζηε λα θάλεηε ειθπζηηθφ ην θείκελφ ζαο. Πψο ζα ην επηδψζεηε; Πνχ ζα ην αλαξηήζεηε; Γηαηί; πληάμηε ηελ πξφζθιεζε πνπ ζα απεπζχλεηε ζηνλ δηεπζπληή θαη ηνπο θαζεγεηέο ηνπ ζρνιείνπ ζαο, γηα λα παξεπξεζνχλ ζηελ εθδήισζε γηα ηνλ ζπγγξαθέα θχξην Πάλν Θενδσξίδε. Πνηα ζηνηρεία ζα αλαθέξεηε; Ση χθνο ζα ρξεζηκνπνηήζεηε; Πψο ζα ππνγξάςεηε ηελ πξφζθιεζε; Φξνληίζηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε εηδηθά γξαθηθά ή θάπνηα ηδηαίηεξε κνξθνπνίεζε ηνπ θεηκέλνπ, ψζηε λα θάλεηε ειθπζηηθφ ην θείκελφ ζαο. Πψο ζα ην επηδψζεηε; Πνχ ζα ην αλαξηήζεηε; Γηαηί;

374 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κξηηηθή-Παξαηεξήζεηο Παξαηεξήζεηο απφ ηελ εθαξκνγή Ο επηκνξθνχκελνο πνπ εθάξκνζε ηε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε ζηελ ηάμε ηνπο παξαηήξεζε φηη: Οξηζκέλνη καζεηέο πνπ ζπκκεηείραλ ειάρηζηα ζην κάζεκα έδεημαλ δσεξφ ελδηαθέξνλ θαη δηαηχπσζαλ κε απξνζδφθεηε ζαθήλεηα ηηο απφςεηο ηνπο. Οη καζεηέο αληαπνθξίζεθαλ ζεξκά ζηε δηδαζθαιία θαη επέκεηλαλ λα κε βγνπλ ζην δηάιεηκκα, αιιά λα ζπλερίζνπλ ηελ εξγαζία ηνπο. Ο επηκνξθνχκελνο ζεκείσζε φηη ζην εξγαζηήξην είλαη απαξαίηεηνη δχν δηδάζθνληεο (ε επηκνξθψηξηα θαη ν θαζεγεηήο ηεο ηάμεο), γηα λα παξαθνινπζνχλ ηηο εξγαζίεο ησλ νκάδσλ θαη λα επηιχνπλ ηπρφλ ηερληθά πξνβιήκαηα. Ο επηκνξθνχκελνο ζεκείσζε ηελ ηθαλνπνίεζή ηνπ απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο δηδαζθαιίαο θαη επεζήκαλε φηη ππήξραλ καζεηέο, νη νπνίνη πήξαλ άδεηα απφ ηνπο γνλείο ηνπο λα κε ζπκκεηάζρνπλ ζηηο γεσξγηθέο εξγαζίεο ηεο πεξηφδνπ, ψζηε λα αθηεξψζνπλ ηνλ ρξφλν ηνπο ζην ζρνιείν θαη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο εθδήισζεο. Ο επηκνξθνχκελνο παξαηήξεζε φηη ηέηνηνπ είδνπο δηδαθηηθέο πξνζπάζεηεο ρξεηάδνληαη επηκνξθσηηθή ζηήξημε θαη ζεζκηθή ζπλέρεηα, γηα λα απνδψζνπλ καθξνπξφζεζκα θαξπνχο θαη λα κελ απνηεινχλ εμαηξεηηθά γεγνλφηα ηεο ζρνιηθήο δσήο. Ο επηκνξθνχκελνο ππνγξάκκηζε φηη νη καζεηέο εκηαζηηθψλ θαη αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ππνδέρνληαη θαη πξνεηνηκάδνπλ κε πνιιαπιάζηα ραξά αλάινγεο δξαζηεξηφηεηεο, ζε ζχγθξηζε κε ηνπο καζεηέο ακηγψο αζηηθψλ πεξηνρψλ, γηαηί ηα εξεζίζκαηά ηνπο ζην ζπγθεθξηκέλν ηνκέα είλαη ζρεηηθά πεξηνξηζκέλα. Ζ (ππνγξαθφκελε) επηκνξθψηξηα πνπ ζρεδίαζε ηε δηδαθηηθή πξφηαζε θαη παξαθνινχζεζε ηελ εθαξκνγή ηεο παξαηήξεζε φηη: Σα ιηγφηεξν δεζκεπηηθά θχιια εξγαζίαο άθεζαλ κεγαιχηεξν πεξηζψξην πξσηνβνπιίαο θαη απηελέξγεηαο ζηνπο καζεηέο. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, ε ηερλνινγία ιεηηνχξγεζε αξρηθά σο δφισκα, ζηε ζπλέρεηα φκσο σο εξγαιείν κάζεζεο θαη ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ αζπλέρεηα ηνπ επηκνξθσηηθνχ έξγνπ θαη ε έιιεηςε ζηαζεξνχ επηκνξθσηή ζηα ζρνιεία δε δεκηνπξγεί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ αλάπηπμε παξφκνησλ πξσηνβνπιηψλ, νη νπνίεο ρξεηάδνληαη βάζνο ρξφλνπ. Οη ΣΠΔ επλννχλ ηελ αλάπηπμε καζεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε εμσδηδαθηηθφ ρξφλν. Απηνχ ηνπ είδνπο νη δξαζηεξηφηεηεο πξνυπνζέηνπλ αγαζηή ζπλεξγαζία ηνπ δηεπζπληή ηνπ ζρνιείνπ, ηνπ θαζεγεηή ηεο ηάμεο, ηεο επηκνξθψηξηαο, ησλ ζπλαδέιθσλ εθπαηδεπηηθψλ, ηεο ζρνιηθήο βηβιηνζήθεο, ηνπ ζπιιφγνπ γνλέσλ. Ζ νξεμάηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ απέδεημε, κε ηνλ πην έθηππν ηξφπν, φηη απηνχ ηνπ είδνπο νη δξαζηεξηφηεηεο πξνσζνχλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ σο ρψξνπ ειεχζεξεο έθθξαζεο θαη δεκηνπξγίαο. Ο πξνζθεθιεκέλνο ζπγγξαθέαο ζρνιίαζε: «Βρζκθκα ςε μία επαρχιακι πραςινάδα, μπροςτά ςε είκοςι εφιβουσ, ςε ζνα λφκειο με υπολογιςτζσ, βιβλιοκικθ, με κακθγθτζσ που ιξεραν τθ δουλειά τουσ, ςε περιβάλλον που

375 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δεν υπιρχε αποβολι, χαλαρότθτα και ρόλοι, αλλά μια ηωντανι κοινωνία ατόμων που ςκζφτονται. Ελευκεροςτομία και ελευκεροτυπία. Σε μια επαρχία που κα μεταβλθκεί ςφντομα ςε ζρθμο, με πικανότερο μελλοντικό επάγγελμα αυτό του ςυνταξιοφχου από τα τριάντα τουσ χρόνια, τα παιδιά που ςυνάντθςα είχαν ευτυχϊσ ξθμερϊςει κάπου αλλοφ, εκεί όπου τα όνειρα δεν παίρνουν εκδίκθςθ, αλλά οι εφιάλτεσ είναι γνωςτοί. * + Οι μακθτζσ που ςυνάντθςα με γζμιςαν χαρά. Είχαν τρακ, αλλά και χιοφμορ. Ήταν ανοιχτοί ςτο διάλογο, αλλά και προςεκτικοί. Κανζνασ τουσ δε κα βάψει πράςινθ τθν Καμάρα, αλλά κάποιοι κα αποκτιςουν αντιρρθτικό και ςπουδαίο λόγο, για να μασ ςυνεφζρουν. Τθν περίφθμθ διαδραςτικι κοινωνία, τθ χαίρονται ςτο ςχολείο, ςχεδόν κανζνασ από το ςπίτι του. * + Η Σιντικι, φεφγοντασ το απόβραδο μζςα από μία λαμπερι άςφαλτο, ζδειχνε ςτο φεγγάρι τουσ μαλακοφσ τθσ λόφουσ, τα λιγοςτά τθσ δζντρα. Πχι θ Αφρικι, θ Σιντικι. Βρίςκεται εντόσ των ελλθνικϊν ςυνόρων. Ζνκα μεν Σίντιεσ άνδρεσ, που λζει ο Πμθροσ. Ραραζξω άτμιηε ρθχι λίμνθ, που ο Ηρόδοτοσ περιγράφει τα ικριϊματά τθσ και τα παιδάκια να ναι δεμζνα με τριχιά, μθν πνιγοφν. Στα γφρω βουνά ρόδιηαν μοναςτιρια. Στθ Θεςςαλονίκθ, νυςταγμζνα ςυνεργεία ζβαφαν λευκζσ διαβάςεισ πεηϊν. Ψωμί, παιδεία, ελευ-κε-ρία» Πάλνο Θενδσξίδεο, «Πέξα απφ ηε ηληηθή», ζηε ζηήιε «Δπί παληφο ηνπ επηζηεηνχ», εθεκεξίδα Θεζζαινλίθε, 8 Mαΐνπ 2001.

376 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Από τισ λζξεισ ςτισ ζννοιεσ και ςτισ ιδζεσ: Θ «μνιμθ». Διακεματικό ςενάριο διδαςκαλίασ Κοςμάσ Τουλοφμθσ Σαπηόηεηα Σίηινο: Απφ ηηο ιέμεηο ζηηο έλλνηεο θαη ζηηο ηδέεο: Ζ «κλήκε» Γεκηνπξγφο: Κνζκάο Σνπινχκεο Γλσζηηθά Αληηθείκελα: Γιψζζα, Λνγνηερλία, Ηζηνξία, Βηνινγία, Φηινζνθία, Φπρνινγία, Κνηλσληνινγία (φπνπ κπνξεί κε ηε βνήζεηα θαη ησλ αληίζηνηρσλ θαζεγεηψλ λα δηεξεπλεζεί ε έλλνηα «κλήκε» ζε θάζε γλσζηηθφ αληηθείκελν), Αγγιηθά (γηα ηελ πξνζπέιαζε ηεο αγγιηθήο ηζηνζειίδαο Wikipedia θαη φπνπ αιινχ ρξεηαζηεί). Γηαζεκαηηθή πξφηαζε δηδαζθαιίαο ε νπνία βαζίδεηαη ζε νκαδνζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη πινπνηείηαη κε εθαξκνγή ηεο ινγηθήο ηνπ ρεδίνπ (Design), φπσο απηφ ελλνείηαη απφ ηελ πξνζέγγηζε ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ θαη ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο ζηελ επηθνηλσλία (Cope & Kalantzis 2000). Ο ξφινο ηνπ θαζεγεηή θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ ρεδίνπ είλαη ππνβνεζεηηθφο θαη εκςπρσηηθφο ζην πιαίζην ηεο δψλεο ηεο επηθείκελεο αλάπηπμεο (Vygotsky 1978). Δθπνλείηαη ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην. Σάμε: Με θαηάιιειεο πξνζαξκνγέο απφ ηνλ δηδάζθνληα θαη ηνπο καζεηέο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί ζε φιεο ηηο ηάμεηο ηνπ Λπθείνπ. Μπνξεί, ελδεηθηηθά, λα ζπλδεζεί κε ηελ ελφηεηα «Οξηζκφο θαη δηαίξεζε κηαο έλλνηαο», ε νπνία πεξηιακβάλεηαη ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην ηεο Έθθξαζεο-Έθζεζεο ηεο Β Λπθείνπ (ζρνιηθφ έηνο ), ή κε ηελ ελφηεηα ηνπ «Γνθηκίνπ» ηεο Έθθξαζεο-Έθζεζεο ζηε Γ Λπθείνπ ζε ζρέζε κε ηνπο Θεκαηηθνχο θχθινπο θαη ηελ εθεί ελφηεηα «Οη ειιεληθνί ηφπνη θαη ηα κλεκεία ηνπο». Υξνληθή δηάξθεηα: 8-9 δηδαθηηθέο ψξεο Πξνυπνζέζεηο πινπνίεζεο: Μαζεηέο θαη δηδάζθνληεο πξέπεη λα είλαη εμνηθεησκέλνη κε βαζηθά εξγαιεία ΣΠΔ. Θα κπνξνχζε, θάιιηζηα, λα ζπκκεηέρεη θαη ν θαζεγεηήο πιεξνθνξηθήο ζην φιν πξφγξακκα ή λα πξνεγεζεί κηα ψξα εμνηθείσζεο ησλ καζεηψλ ζηε ρξήζε βαζηθψλ εξγαιείσλ ΣΠΔ. Πεξίιεςε Ζ αλαδήηεζε ηνπ νξηζκνχ ηεο ιέμεο «κλήκε», θαζψο θαη ησλ παξαγψγσλ θαη ησλ αληηζέησλ ηεο, ζηα ςεθηνπνηεκέλα ιεμηθά ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο, νδεγεί ζηελ έλλνηα «κλήκε» φπσο απηή πξνθχπηεη αμηνπνηψληαο ηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηεο ίδηαο πχιεο, κεραλέο αλαδήηεζεο θαη θείκελα ήρνπ θαη εηθφλαο. Γηεξεπλάηαη ε λνεκαηνδνηνκέλε ρξήζε ηεο έλλνηαο ζε δηαθνξεηηθφ θνηλσληθφ πεξηβάιινλ: ην ζρνιηθφ, ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ηνπ «επίζεκνπ» ιφγνπ γηα ην παξειζφλ, θαζψο θαη ηνπ «αλεπίζεκνπ» ιφγνπ γηα ην παξειζφλ. Σειηθφ πξντφλ ε δεκηνπξγία ελφο ιήκκαηνο γηα ηε

377 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ κλήκε απφ ηνπο καζεηέο, ην νπνίν ζα αλαξηήζνπλ ζηε δηαδηθηπαθή εγθπθινπαίδεηα Wikipedia (Βηθηπαίδεηα). θεπηηθό - ηόρνη Α Γλσζηηθφ θαη Παηδαγσγηθφ θεπηηθφ: Ζ «κλήκε» είλαη παξνχζα ζην ζρνιείν ζε πνιιά επίπεδα. Οη καζεηέο βηψλνπλ ηε ζεκαζία ηεο άκεζα, αθνχ ζην παξαδνζηαθφ ζρνιηθφ ζχζηεκα ζεσξνχλ φηη ε επίδνζή ηνπο εμαξηάηαη, ελ πνιινίο, απφ απηήλ. Οη γηνξηέο κλήκεο, παξάιιεια, απνηεινχλ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο ζρνιηθήο δσήο, θαζψο «ελζσκαηψλνπλ» ηνπο καζεηέο ζην επξχηεξν θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην ηνπ έζλνπο-θξάηνπο. Ζ πξφζθαηε ζπδήηεζε γηα ην πεξηερφκελν ηεο ζρνιηθήο ηζηνξίαο, κε αθνξκή ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, ζηελ νπνία δε ζπκκεηείραλ, νπζηαζηηθά, νη καζεηέο, αλαδεηθλχεη ηε ζεκαζία ηεο «κλήκεο» γηα κηα θνηλσλία. Ση ζεκαίλεη, φκσο, ε ιέμε «κλήκε»; Πψο κεηαζρεκαηίζηεθε, αλ κεηαζρεκαηίζηεθε, ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ θαη ζηελ εμέιημε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ε ζεκαζία ηεο; Πνηα είλαη ε ζεκαζία ηεο «κλήκεο» ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο; Β θνπφο: Να αλαδεηρζεί ε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ θαη ησλ ελλνηψλ θαη ε δηαθνξεηηθή λνεκαηνδφηεζή ηνπο κέζα ζε ζπγθεθξηκέλν θνηλσληθφ, πνιηηηζκηθφ θαη επηθνηλσληαθφ πιαίζην (θξηηηθφο γξακκαηηζκφο). Να αλαδεηρζεί ε πνιιαπιή ζεκαζία ηεο έλλνηαο «κλήκε» ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο. Γ ηφρνη: νη καζεηέο Να γλσξίζνπλ θαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηηο πνιιαπιέο ζεκαζίεο θαη ρξήζεηο ηεο έλλνηαο «κλήκε» ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο (θιαζηθφο γξακκαηηζκφο) Να εμνηθεησζνχλ κε ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ θαη δηαδηθηπαθψλ πεγψλ γεληθφηεξα (λένο γξακκαηηζκφο) Να δηαθξίλνπλ θαη λα κάζνπλ λα αμηνινγνχλ ηηο έλλνηεο (ηε «κλήκε» ζηελ πξνθείκελε πεξίπησζε) κέζα ζε δηαθνξεηηθά είδε θεηκέλσλ (θξηηηθφο γξακκαηηζκφο).

378 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Να μερσξίδνπλ πνηνο δηαηππψλεη κηα άπνςε γξαπηά, ςεθηαθά ή πξνθνξηθά, γηαηί δηαηππψλεη ηε ζπγθεθξηκέλε άπνςε θαη θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο ηε δηαηππψλεη (θξηηηθφο γξακκαηηζκφο) Να κάζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ΣΠΔ θαη ηνπο ππάξρνληεο ςεθηαθνχο πφξνπο ψζηε λα παξάγνπλ δηθφ ηνπο έξγν, ηελ παξαγσγή ζπγθεθξηκέλνπ θεηκεληθνχ είδνπο ζηελ πξνθείκελε πεξίπησζε, αμηνπνηψληαο ηηο λέεο δπλαηφηεηεο πνπ παξέρνπλ νη ΣΠΔ, κέζα ζην πιαίζην ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ, ηνπ Web 2.0. (λένο γξακκαηηζκφο θαη ππνθεηκεληθφηεηα) Να αλαπηχμνπλ πξσηνβνπιίεο θαη λα αμηνπνηήζνπλ δεκηνπξγηθά ηνλ ππάξρνληα ζρνιηθφ ρξφλν θαη ρψξν (ππνθεηκεληθφηεηα) Να αληηιεθζνχλ φηη ε επηζηεκνληθή πξνζέγγηζε νπνηνπδήπνηε γλσζηηθνχ πεδίνπ πξνυπνζέηεη αλαθάιπςε, ζχγθξηζε, ζχλζεζε, ζπλεξγαζία θαη παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ, αιιά θαη δηακεζνιάβεζε ηνπ εξεπλεηηθνχ ππνθεηκέλνπ (ππνθεηκεληθφηεηα) Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο - Φύιια εξγαζίαο Σερλνινγίεο: Ζ/Τ Γηαδίθηπν Ηζηνιφγην καζήκαηνο θαη ηζηνιφγην καζεηψλ Δπεμεξγαζηήο θεηκέλνπ Υξνληζκφο: 8-9 δηδαθηηθέο ψξεο νη 2-3 πξψηεο γηα ηε δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο, ζηηο επφκελεο 2 ψξεο νη καζεηέο εμνηθεηψλνληαη κε ην θεηκεληθφ είδνο ην νπνίν ζα παξαρζεί, κε ηε κνξθή θαη ηε δηάξζξσζε, δειαδή, ελφο ιήκκαηνο, αθνινπζεί κηα ψξα γηα ηελ αλαηξνθνδφηεζε κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο θαη ηελ πξνεηνηκαζία γηα ηε ζπγγξαθή, ε ζπγγξαθή ηνπ ιήκκαηνο ζηε Wikipedia πξνυπνζέηεη ηελ αμηνπνίεζε ηνπιάρηζηνλ 2 δηδαθηηθψλ σξψλ, ε ηειεπηαία ψξα αθηεξψλεηαη ζηε ζπδήηεζε θαη αμηνιφγεζε φιεο ηεο δηαδηθαζίαο.

379 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αμία ρξήζεο ΣΠΔ: 1. Δμππεξεηείηαη ε αλάπηπμε πςεινχ επηπέδνπ γλσζηηθψλ δεμηνηήησλ φπσο ε επίιπζε πξνβιήκαηνο, ε αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο γσλίεο, ε επηθνηλσλία θαη ε ζπλεξγαζία θαη ε δεκηνπξγία πεξηβάιινληνο θξηηηθήο κάζεζεο. 2. Αμηνπνίεζε δηαδηθηπαθψλ πεγψλ θαη άιισλ ςεθηαθψλ πφξσλ, θαζψο θαη εμνηθείσζε κε ηνπο λένπο ςεθηαθνχο γξακκαηηζκνχο πνπ πξνσζνχληαη ζην πιαίζην ηνπ Web 2.0. Οξγάλσζε ηεο ηάμεο-γηδαθηηθή δηαδηθαζία: Α. Σν πξφβιεκα-σα δεδνκέλα Γεκηνπξγείηαη έλα ηζηνιφγην γηα ην κάζεκα ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο φπνπ αλαξηάηαη ην εμήο πξφβιεκα, ην νπνίν θαινχληαη λα ζπδεηήζνπλ νη καζεηέο. Ο Τςβετάν Τοντόρωφ, διανοοφμενοσ και διευκυντισ του Γαλλικοφ Ιδρφματοσ Ερευνϊν αποχαιρζτθςε τον 20ο αιϊνα με ζνα βιβλίο με τον εφγλωττο τίτλο Μνιμθ του κακοφ, Ρειραςμόσ του καλοφ. Ζνα ολόκλθρο κεφάλαιο ιταν αφιερωμζνο ςτισ χριςεισ τθσ μνιμθσ, και ςτον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίεσ του 20ου αιϊνα διαχειρίςτθκαν το παρελκόν. Ρρόςφατα ζνα ελλθνικό ςχολικό βιβλίο ιςτορίασ, προοριςμζνο να διδαχκεί ςτθν Στϋ δθμοτικοφ, ξεςικωςε μια μεγάλθ ςυηιτθςθ, με πολλοφσ υποςτθρικτζσ, αλλά και πολζμιουσ, όςον αφορά τον τρόπο παρουςίαςθσ τθσ ιςτορίασ. Τι είναι, λοιπόν, θ μνιμθ και ποια ςθμαςία ζχει για μασ ςιμερα; Ζχει τθν ίδια ςθμαςία για όλουσ; Είναι ίδια θ ατομικι και θ ςυλλογικι μνιμθ; Με ποιουσ τρόπουσ εκφράηεται; Ο ςτόχοσ μασ είναι να ςυγγραφεί ζνα λιμμα για τθ «μνιμθ» ςτθν ελεφκερθ διαδικτυακι εγκυκλοπαίδεια Wikipedia (Βικιπαίδεια). Σθμείωςθ: Μπορείτε να δείτε, βοθκθτικά, και το βιβλιοκριτικό κείμενο του Β. Καραμανωλάκθ, από τθν εφθμερίδα Ελευκεροτυπία, φφλλο τθσ 21/1/2000, με τίτλο «Η πολλαπλότθτα τθσ μνιμθσ» < B. Πιαίζην θαη δξαζηεξηφηεηεο Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο νκάδεο (ηα κέιε πξνζδηνξίδνληαη κε βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ καζεηψλ ηεο εθάζηνηε ηάμεο), δηεπζεηνχλ ηνπο ξφινπο ηνπ θάζε κέινπο κε βάζε ηηο πξνηηκήζεηο ηνπο θαη ην θχιιν εξγαζίαο κε νδεγίεο, ην νπνίν ιακβάλνπλ θαη αθνξά ηελ νκάδα ηνπο. Οη καζεηέο δεκηνπξγνχλ έλα ηζηνιφγην. Ο ηίηινο θαη ε κνξθή ηνπ επηιέγεηαη απφ ηνπο ίδηνπο. Θα απνηειέζεη ηνλ ρψξν επηθνηλσλίαο ησλ νκάδσλ, φπνπ ζα αλαξηψληαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο, έηζη ψζηε λα ππάξρεη δηαξθήο αλαηξνθνδφηεζε θαη επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ ηεο έξεπλάο ηνπο.

380 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Καιφ ζα ήηαλ, επίζεο, ηα κέιε θάζε νκάδαο λα επηηεινχλ φια θαη εθ πεξηηξνπήο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθπφλεζεο ηνπ ζελαξίνπ θαη γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα, ηνλ ξφιν ηνπ ζπλδέζκνπ-αλαηξνθνδφηε κε ηηο ππφινηπεο νκάδεο. Απνζηνιή ηνπ ζα είλαη ε παξαθνινχζεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηνπ έξγνπ ησλ άιισλ νκάδσλ, ε αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ καδί ηνπο, ε κεηαθνξά ησλ εκπεηξηψλ ηεο δηθήο ηνπ νκάδαο, αιιά αθφκε θαη ελδερφκελεο παξεκβάζεηο θαη ηξνπνπνηήζεηο ζηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο. Έηζη εμαζθαιίδεηαη ε αλαδηάηαμε ησλ νκάδσλ, ε άκεζε επηθνηλσλία ηνπο, θαζψο θαη ε νξηδφληηα ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπο πέξαλ ηεο (κέζσ ηνπ ηζηνινγίνπ) ςεθηαθήο. Κάζε νκάδα, είηε αηνκηθά θάζε κέινο, είηε ζε ζπλεξγαζία ηα κέιε κεηαμχ ηνπο, πξνζπαζεί λα δψζεη έλαλ νξηζκφ ηεο «κλήκεο», κε φιεο ηηο ζεκαζίεο πνπ δηεξεπλνχλ θαη αλαθαιχπηνπλ νη καζεηέο, ζην καζεηηθφ ηζηνιφγην. 1ε Οκάδα: Οκάδα δηεξεχλεζεο νξηζκνχ ηεο ιέμεο θαη ρξήζεο ηεο έλλνηαο ζηα ζρνιηθά βηβιία Αζρνιείηαη κε ηε δηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο ιέμεο «κλήκε» κε βάζε ηα ιεμηθά ηεο Πχιεο ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο θαη κε ηελ έληαμή ηεο ζε δηαθνξεηηθά ζψκαηα θεηκέλσλ, εληνπίδνληαο ην λνεκαηνδνηεκέλν πιαίζην ρξήζεο ηεο θάζε θνξά. ην θχιιν εξγαζίαο πνπ ιακβάλεη ε νκάδα πεξηιακβάλνληαη ηα αθφινπζα: Δπηζθεθζείηε ηε δηεχζπλζε ηελ αλαδήηεζε ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ εληνπίζηε θαη θαηαγξάςηε ην πιήζνο ησλ ζεκαζηψλ ηεο «κλήκεο» θαη ηα δηάθνξα πεδία ζηα νπνία αλαθέξεηαη. Μπνξείηε λα αμηνπνηήζεηε θαη ηελ αλαδήηεζε ζην ζψκα ησλ ιεκκάησλ. Καιφ είλαη λα κεηαθέξεηε ακέζσο ζην ηζηνιφγην ηνπ καζήκαηνο ηνπο νξηζκνχο γηα λα είλαη ζε ρξήζε θαη απφ ηηο ππφινηπεο νκάδεο. εκεηψζηε ηηο ηπρφλ δηαθνξνπνηήζεηο ζηε ζεκαζία ηεο ιέμεο απφ ην κεζαησληθφ ζηα λενειιεληθά ιεμηθά. Αλαδεηείζηε, θαηφπηλ, ην πιαίζην ρξήζεο ηεο ιέμεο ζην ζψκα θεηκέλσλ πνπ αθνξά ηα δηδαθηηθά βηβιία ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ ζηε δηεχζπλζε κειεηψληαο ηε ζεκαζία ηεο «κλήκεο» ζε ζπγθεθξηκέλα θεηκεληθά είδε δηαθνξεηηθψλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, φπσο ε Γιψζζα, ε Λνγνηερλία, ηα Θξεζθεπηηθά, ε Ηζηνξία, ε Φπζηθή, ε Αλάπηπμε Δθαξκνγψλ ζε Πξνγξακκαηηζηηθφ Πεξηβάιινλ. Καηαγξάςηε ζην ηζηνιφγην ζαο ηα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ έξεπλά ζαο. Μπνξείηε ελδεηθηηθά λα αλαθεξζείηε: ζηνλ νξηζκφ ηεο έλλνηαο ζήκεξα, ζε παξάγσγα ηεο ιέμεο πνπ έρνπλ ρξήζε ζε δηάθνξα πεδία ηεο επηζηήκεο θαη ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, ζηνλ κεζαησληθφ νξηζκφ ηεο,

381 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζηελ επηζηεκνληθή ρξήζε ηεο ζε δηάθνξα γλσζηηθά πεδία κε βάζε ηα ζρνιηθά βηβιία, ζηηο νκνηφηεηεο θαη ηηο δηαθνξέο ησλ νξηζκψλ πνπ βξήθαηε κε ηνλ αξρηθφ νξηζκφ πνπ θαηαγξάςαηε ζην ηζηνιφγηφ ζαο. 2ε Οκάδα: Οκάδα δηεξεχλεζεο ηεο ρξήζεο ηεο έλλνηαο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα: ν ιφγνο ησλ εθεκεξίδσλ θαη ν ιφγνο ηνπ δηαδηθηχνπ Ζ 2ε νκάδα θηλείηαη ζε δπν άμνλεο: δηεξεπλά ηελ έλλνηα ηεο «κλήκεο» ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ ηεο Πχιεο ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο θαη αλαδεηεί ηε ρξήζε ηεο ζην δηαδίθηπν κέζσ ηεο κεραλήο αλαδήηεζεο Google. ην θχιιν εξγαζίαο πνπ ιακβάλεη ε νκάδα πεξηιακβάλνληαη ηα αθφινπζα: επηζθεθζείηε ζηε δηεχζπλζε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ δεκνζηνγξαθηθνχ ιφγνπ θαη ζηηο εθεκεξίδεο Μαθεδνλία θαη Σα Νέα, αλαδεηήζηε ηε ιέμε θαη εληνπίζηε ηηο ζεκαηηθέο ελφηεηεο, ηα θεηκεληθά είδε θαη ηα ζπκθξαδφκελα ζηα νπνία ρξεζηκνπνηείηαη σο έλλνηα. ηε κεραλή αλαδήηεζεο Google ( πιεθηξνινγήζηε ηε ιέμε θαη θαηαγξάςηε φπνηα απνηειέζκαηα ζηηο 12 πξψηεο ζειίδεο (απφ ηα πεξίπνπ πνπ πξνθχπηνπλ) πηζηεχεηε φηη αλαδεηθλχνπλ δηαθνξεηηθέο ρξήζεηο ηεο έλλνηαο θαη ζε πνην πεδίν-ζεκαηηθή ελφηεηα αλήθεη ε θαζεκία. Καηαγξάςηε ζην ηζηνιφγηφ ζαο ηηο παξαηεξήζεηο ζαο. Δλδεηθηηθά: Πψο ρξεζηκνπνηείηαη ε έλλνηα «κλήκε» ζηνλ δεκνζηνγξαθηθφ ιφγν; Πνηα είλαη ε αληίζηνηρε «δηαρείξηζε» ηεο έλλνηαο ζην δηαδίθηπν; ε ηη είδνπο ηζηνζειίδεο βξίζθνπκε, θπξίσο, ηελ έλλνηα θαη ζε πνηνπο απεπζχλνληαη απηέο νη ηζηνζειίδεο; Οκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο αλάκεζα ζηνλ δηθφ ζαο νξηζκφ ηεο «κλήκεο» θαη ζηε ρξήζε ηεο φπσο πξνέθπςε απφ ηελ έξεπλά ζαο. 3ε Οκάδα: Ζ ζρέζε ηεο «κλήκεο» κε ηε ινγνηερλία ηφρνο ηεο νκάδαο είλαη λα θαηαγξάςεη θαη λα εθηηκήζεη ηνλ ξφιν ηεο «κλήκεο» ζηε ινγνηερλία. Κηλείηαη ζην ζψκα θεηκέλσλ ηεο Βηβιηνζήθεο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο «Άξζξα Δθεκεξίδσλ θαη Πεξηνδηθψλ». ην θχιιν εξγαζίαο ηεο νκάδαο πεξηιακβάλνληαη: ηε δηεχζπλζε πιεθηξνινγψληαο ηε ιέμε «κλήκε» ζην παξάζπξν ηεο αλαδήηεζεο πξνθχπηεη αξηζκφο απνηειεζκάησλ. Δπηιέμηε αλάκεζα ζ απηά άξζξα πνπ αθνξνχλ ηε ζρέζε ηεο κλήκεο κε ηε ινγνηερλία. Πξνηείλνληαη, ελδεηθηηθά, ηα παξαθάησ: βηβιηνθξηηηθή ηνπ Παληειή Μπνπθάια ζηελ Καζεκεξηλή ζηηο 17/11/1992 γηα ην έξγν ηνπ Μαλφιε Αλαγλσζηάθε, κε ππφκλεζε ηεο θξάζεο ηνπ πνηεηή «Θπκάκαη άξα ππάξρσ» ( «Μλήκε θαη Πνίεζε είλαη δίδπκεο αδειθέο», ζπλέληεπμε ηνπ Σίηνπ Παηξίθηνπ, ζηελ εθεκεξίδα Αγγειηνθφξνο ζηηο 11/12/1999 ( «Με ηε κλήκε ηξέθεηαη ε λνζηαιγία καο» ζπλέληεπμε ηνπ Θαλάζε Βαιηηλνχ ζηνλ Αγγειηνθφξν ηεο Κπξηαθήο ζηηο 14/08/1999 ( «Μλήκε θαη Ηζηνξία», θξηηηθή ηνπ Β. Υαηδεβαζηιείνπ ζηελ Καζεκεξηλή ζηηο 11/12/1988 γηα ην έξγν ηνπ πνηεηή Νίθνπ Καξνχδνπ (

382 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Ζ κλήκε είλαη έλα θνκκάηη αησληφηεηαο», ζπλέληεπμε ηεο Γηδνχο σηεξίνπ ζηελ εθεκεξίδα Κέξδνο ζηηο 16/4/1995 ( Καηαγξάςηε ζην ηζηνιφγηφ ζαο ηηο παξαηεξήζεηο ζαο. Δλδεηθηηθά: Πψο ρξεζηκνπνηείηαη ε κλήκε ζηε ινγνηερλία; Τπάξρνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ηνπ νξηζκνχ ζαο θαη απηνχ πνπ δηεξεπλήζαηε ζηε νκάδα ζαο; Δπηθεληξσζείηε ζην «Θπκάκαη άξα ππάξρσ» ηνπ Μ. Αλαγλσζηάθε. Ση κπνξεί λα ζεκαίλεη; 4ε Οκάδα: Οκάδα δηεξεχλεζεο ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο ηεο κλήκεο: ε πξνθνξηθή, αηνκηθή θαη ζπιινγηθή, ηζηνξηθή κλήκε φπσο εθθξάδεηαη κέζα απφ ηνλ ιφγν θαη ηελ εηθφλα ηφρνο ηεο νκάδαο είλαη λα δηεξεπλήζεη θαη λα αλαθαιχςεη ηε ζρέζε πξνθνξηθφηεηαο, εηθφλαο θαη κλήκεο κέζα απφ θαηαγεγξακκέλεο αθεγήζεηο θαη εηθφλεο πνπ αλαθέξνληαη ζην παξειζφλ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφλ αμηνπνηείηαη ην νπηηθναθνπζηηθφ αξρείν ηεο θξαηηθήο ηειεφξαζεο ηνπο καζεηέο ηεο νκάδαο δίλεηαη θχιιν εξγαζίαο πνπ ηνπο πξνηξέπεη: Δπηζθεθζείηε ζηε δηεχζπλζε ην νπηηθναθνπζηηθφ αξρείν ηεο ΔΡΣ θαη ζην παξάζπξν «Αξρείν Online» αλαδεηείζηε κε αλάινγεο ιέμεηο-θιεηδηά, βίληεν θαη εηθφλεο ζρεηηθέο κε ην ζέκα καο. Πξνηεηλφκελν παξάδεηγκα: o Οη ελζπκήζεηο πξνζθχγσλ ηεο Μηθξαζίαο. Δληνπίζηε ηηο εθπνκπέο «Μαξηπξίεο» κε ζέκα ηηο αλακλήζεηο ηνπ πξψελ πξνέδξνπ ηεο Αθαδεκίαο Αζελψλ Κ. Γεζπνηφπνπινπ απφ ηε γελέηεηξά ηνπ κχξλε, θαη «Παξαζθήλην» κε ηίηιν «Σα εγγφληα ησλ πξνζθχγσλ». Δπηιέγνληαο ην παξάζπξν «ιεπηνκέξεηεο» βιέπεηε ηα ληνθηκαληέξ ρσξηζκέλα ζε θεθάιαηα, ηα νπνία δηεπθνιχλνπλ ηελ παξαθνινχζεζή ηνπο. o Γηεξεπλήζηε ζε πνηνπο ηνκείο αλαθέξνληαη νη κλήκεο ησλ πξσηαγσληζηψλ ησλ ληνθηκαληέξ ζε θάζε πεξίπησζε. Πξφθεηηαη γηα πξνθνξηθφ ιφγν. Ση είδνπο δηαθνξέο έρεη απφ ην γξαπηφ; πγθξίλεηε ηνλ ιφγν ησλ πξσηαγσληζηψλ ζηηο δπν εθπνκπέο. ε ηη δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο θαη γηαηί ζπκβαίλεη απηφ; Αμηνινγήζηε ηε ζρέζε κλήκεο θαη εηθφλαο φπσο απηή πξνβάιιεηαη κέζα απφ ην ηειενπηηθφ ληνθηκαληέξ. ην ηζηνιφγην ηεο νκάδαο ζαο θαηαγξάςηε ηηο παξαηεξήζεηο ζαο. Δλδεηθηηθά: o πψο μεδηπιψλεηαη ε κλήκε ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν; Πνηα είλαη ηα ζηνηρεία πνπ ηελ πξνζδηνξίδνπλ ζε ζρέζε κε ηελ επίζεκε γξαπηή εθδνρή ηεο ηζηνξίαο; o Πψο «εηθνλνγξαθείηαη» ε κλήκε κέζα απφ έλα ηειενπηηθφ ληνθηκαληέξ; o Μπνξείηε λα δψζεηε έλαλ νξηζκφ ηεο κλήκεο κε βάζε απηά πνπ παξαθνινπζήζαηε; Να ηνλ ζπγθξίλεηε κε ηνλ αξρηθφ νξηζκφ ζαο. o θεθζείηε άιια παξαδείγκαηα πξνθνξηθήο ηζηνξίαο θαη κλήκεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα θσηίζνπλ ηζηνξηθά γεγνλφηα. Οινκέιεηα Αθνχ ζε θάζε ηζηνιφγην έρεη γξαθεί έλα ιήκκα γηα ηε κλήκε θαη ηηο ζεκαζίεο ηεο χζηεξα απφ ηε δηεξεπλεηηθή-αλαθαιππηηθή πξνζέγγηζε θάζε νκάδαο, ζηελ ψξα ηεο νινκέιεηαο,

383 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ νη καζεηέο εμνηθεηψλνληαη κε ην θεηκεληθφ είδνο πνπ πξφθεηηαη λα ζπγγξάςνπλ απνδνκψληαο έλα ιήκκα φπσο είλαη γξακκέλν ζηελ Wikipedia. Σν ιήκκα «πνιηηηζκφο», γηα παξάδεηγκα, ππάξρεη ζηε Βηθηπαίδεηα ζε πιήξε δηάξζξσζε. Γηα λα κελ πεξηνξηζηνχλ, φκσο, κφλν ζε κηα ςεθηαθή εγθπθινπαίδεηα θαη γηα λα ζπγθξίλνπλ ςεθηαθή θαη έληππε ζπγγξαθή ιεκκάησλ ζα ήηαλ ελδηαθέξνπζα θαη ε αμηνπνίεζε κηαο παξαδνζηαθήο εγθπθινπαίδεηαο γηα ηελ απνδφκεζε θαη κε βάζε απηήλ ηνπ ίδηνπ ιήκκαηνο («πνιηηηζκφο»), ζπδεηνχληαη ηα ζέκαηα πνπ ηέζεθαλ ζην ηζηνιφγην ηνπ καζήκαηνο, απνθαζίδεηαη πνηα ζηνηρεία απφ ην ηζηνιφγην ησλ καζεηψλ ζα αμηνπνηεζνχλ γηα λα δεκηνπξγεζεί ην ηειηθφ ιήκκα γηα ηελ ειιεληθή έθδνζε Wikipedia. ( θάζε αξρηθή νκάδα ζα ζπγγξάςεη ην ιήκκα ζχκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο ηεο «κλήκεο», φπσο εληνπίζηεθαλ απφ ηελ «Πχιε» θαη ην δηαδίθηπν θαη ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ απφ ηελ απνδφκεζε ηνπ θεηκεληθνχ είδνπο. Θα ππάξρεη αλαηξνθνδφηεζε κεηαμχ ησλ νκάδσλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο, κε ρξήζε ηνπ ηζηνινγίνπ. Πξνηείλεηαη κηα «δπλακηθή» ζπγγξαθή, ε νπνία κπνξεί λα γίλεη θαηά ζεκαηηθέο ελφηεηεο, ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηεο «Πχιεο», αιιά θαη ζχκθσλα κε ην παξάδεηγκα ηνπ ιήκκαηνο «πνιηηηζκφο» ζηε Βηθηπαίδεηα, ην νπνίν έρνπλ απνδνκήζεη. Σα κέιε ησλ νκάδσλ ζα παξεκβαίλνπλ φρη κφλν ζην δηθφ ηνπο θείκελν, αιιά θαη ζην θείκελν ησλ άιισλ νκάδσλ. Ο θαζεγεηήο παξεκβαίλεη ζπκβνπιεπηηθά θαη κφλν αλ ππάξρεη αδηέμνδν, δηεπθνιχλνληαο κε πξνγξακκαηηζκέλε ελίζρπζε ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο δηαδηθαζίαο ζπγγξαθήο θαη δηαξζξσηηθήο νξγάλσζεο ηνπ ιήκκαηνο. Αθνχ νη καζεηέο δεκηνπξγήζνπλ ην ιήκκα ηνπο, βξίζθνπλ ην ιήκκα memory ζηελ αγγιηθή έθδνζε ηεο Wikipedia ( θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ θαζεγεηή ησλ Αγγιηθψλ ην ζπγθξίλνπλ κε ην δηθφ ηνπο. Αμηνιφγεζε Ζ αμηνιφγεζε πξαγκαηνπνηείηαη κε βάζε ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, ηε ζπκκεηνρή ζηελ νκάδα, ηε δηεθπεξαίσζε ηνπ ρεδίνπ, ην παξαγφκελν πξντφλ (ιήκκα ζηε Wikipedia) θαη ηελ απνηίκεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, κε βάζε ην ηξίπηπρν: ηη γλψξηδαλ θαη πίζηεπαλ νη ίδηνη πξηλ απφ ην ζελάξην, ηη ρξεηάζηεθε λα κάζνπλ, πνηεο είλαη νη ηειηθέο ηνπο αληηιήςεηο. Κξηηηθή Σν ζπγθεθξηκέλν ζελάξην έρεη ηελ επειημία γηα λα πξνζαξκνζηεί ζηηο αλάγθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο καζεηηθήο θνηλφηεηαο ε νπνία ζα ην πξαγκαηνπνηήζεη, ιακβάλνληαο ππφςε ηελ ηαπηφηεηα θαη ηηο αλάγθεο δηδάζθνληνο θαη καζεηψλ. Δίλαη δπλαηφ, δειαδή, λα πεξηνξηζηνχλ νη δξαζηεξηφηεηεο ρσξίο λα ηξσζεί ε γεληθφηεξε ζχιιεςε ηνπ ζελαξίνπ θαη νη ζηφρνη ηνπ, αλάινγα κε ηελ θαζεκεξηλή ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηε δηαρείξηζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ. Απνηειεί, ηαπηφρξνλα, έλα ελδηαθέξνλ «ζηνίρεκα» αθνχ αθνξά ηε ζπκκεηνρή καζεηψλ απφ ηηο ηειεπηαίεο ηάμεηο ηνπ

384 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Λπθείνπ, νη νπνίνη θαινχληαη, ζπλήζσο, λα πξάμνπλ δηαθνξεηηθά ζην ππάξρνλ εμεηαζηνθεληξηθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Βηβιηνγξαθία Βηθηπαίδεηα (ρ.ε.) Διεχζεξε Δγθπθινπαίδεηα: < (πξφζβαζε 12Φεβξνπαξίνπ 2008). Cope, B. & M. Kalantzis, επηκ Multiliteracies. Literacy Learning and the Design of Social Futures. Λνλδίλν: Routledge. Διιεληθή Ραδηνθσλία Σειεφξαζε Οπηηθναθνπζηηθφ Αξρείν: < (πξφζβαζε 12 Φεβξνπαξίνπ 2008). Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο «Ζ Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα»: < (πξφζβαζε 12 Φεβξνπαξίνπ 2008). Σνληφξσθ, Σ Μλήκε ηνπ θαθνχ, Πεηξαζκφο ηνπ θαινχ. Αζήλα: Βηβιηνπσιείνλ ηεο Δζηίαο. Vygotsky, L. S Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Cambridge, MA: Harvard University Press. Φεθηνζήθε Αξηζηνηέιεηνπ Παλεπηζηήκηνπ Θεζζαινλίθεο Άξζξα Δθεκεξίδσλ θαη Πεξηνδηθψλ: < (πξφζβαζε 12 Φεβξνπαξίνπ 2008).

385 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Ριματα τθσ ΑΕ που ςυντάςςονται με απαρζμφατο ι κατθγορθματικι μετοχι: Διερεφνθςθ τθσ ςθμαςίασ τουσ». ενάριο για τθν αξιοποίθςθ των θλεκτρονικϊν ςωμάτων κειμζνων ςτθ διδαςκαλία του ςυντακτικοφ τθσ αρχαίασ ελλθνικισ Σωτιρθσ Τςζλικασ Σαπηόηεηα Σίηινο: Ρήκαηα ηεο ΑΔ πνπ ζπληάζζνληαη κε απαξέκθαην ή θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή. Γηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπο. Γεκηνπξγφο: σηήξεο Σζέιηθαο Γηδαθηηθά αληηθείκελα: Αξραία ειιεληθή ζεκαηνγξαθία Σάμε: Γ Λπθείνπ Υξνληθή δηάξθεηα: 1 ψξα Πξνυπνζέζεηο πινπνίεζεο: Δμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ηα ειεθηξνληθά ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ηνλ ηξφπν αλαδήηεζεο ιέμεσλ ζε απηά, θαζψο θαη κε ηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ. Σερλνινγηθά εξγαιεία πνπ ζα ρξεηαζηνχλ: χλδεζε δηαδηθηχνπ, θπιινκεηξεηήο, επεμεξγαζηή θεηκέλνπ θαη ηζηνιφγην. ύληνκε πεξηγξαθή Οη καζεηέο ζα θιεζνχλ λα εληνπίζνπλ ζην ειεθηξνληθφ ζψκα αξραηνειιεληθψλ θεηκέλσλ ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα» ζπγθεθξηκέλα ξήκαηα πνπ ζπληάζζνληαη άιινηε κε απαξέκθαην θαη άιινηε κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή, φπσο ηα φαίνομαι, ἐπίσταμαι, ἄρχομαι θηι. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο αλαδήηεζήο ηνπο θαη αμηνπνηψληαο θαη ηηο αληίζηνηρεο κεηαθξάζεηο ησλ θεηκέλσλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ Πχιε, ζα πξνζπαζήζνπλ λα πξνρσξήζνπλ ζε γεληθεχζεηο ζρεηηθά κε ηε δηαθνξεηηθή ζεκαζία ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ξεκάησλ αλάινγα κε ηε ζχληαμε ηνπο. ηόρνη-θεπηηθό ηφρνο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζελαξίνπ είλαη λα πξνηείλεη έλαλ πην επαγσγηθφ ηξφπν δηδαζθαιίαο ηνπ αξραηνειιεληθνχ ζπληαθηηθνχ, ππνινγίδνληαο πεξηζζφηεξν ζηελ εξεπλεηηθή πεξηέξγεηα ησλ καζεηψλ θαη ιηγφηεξν ζηελ θαζνδήγεζε ηνπ δηδάζθνληα. Απηφ κπνξεί άλεηα λα επηηεπρζεί κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ. Δηδηθφηεξα, ε αλαδήηεζε ζε αξραηνειιεληθά ζψκαηα θεηκέλσλ επηηξέπεη ζηνλ δηδάζθνληα λα αληηζηξέςεη ηε ζπλήζε γλσζηηθή δηαδηθαζία θαη αληί λα πξνζθέξεη έηνηκεο γεληθεχζεηο θαη θαλφλεο ζηνπο καζεηέο, λα ηνπο δεηήζεη λα δηαηππψζνπλ νη ίδηνη απηνχο ηνπο θαλφλεο, ρξεζηκνπνηψληαο παξαδεηγκαηηθφ πιηθφ,

386 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ην νπνίν εχθνια κπνξνχλ λα αληιήζνπλ απφ έλα ζψκα θεηκέλσλ, φπσο ν πκθξαζηηθφο Πίλαθαο Λέμεσλ γηα θείκελα ηεο αηηηθήο πεδνγξαθίαο, πνπ ππάξρεη ζην πεξηβάιινλ ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα». Οη εηδηθφηεξνη ζηφρνη ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζελαξίνπ είλαη νη εμήο: Γλσζηηθνί ζηφρνη Να θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο ηε δηαθνξεηηθή ζεκαζία πνπ έρνπλ ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο ξεκάησλ αλάινγα κε ηε ζχληαμή ηνπο (κε απαξέκθαην ή θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή). Να αληηιεθζνχλ φηη νη ζπληαθηηθνί θαλφλεο ηεο αξραίαο ειιεληθήο δελ είλαη απζαίξεηνη αιιά ζπλάγνληαη επαγσγηθά απφ παξαηεξήζεηο ζηα ίδηα ηα αξραηνειιεληθά θείκελα. Να πξνβιεκαηηζηνχλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κεηάθξαζεο ζπγθεθξηκέλσλ ζπληαθηηθψλ δνκψλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο. ηφρνη ζρεηηθνί κε ηηο ΣΠΔ Να γλσξίζνπλ νη καζεηέο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο πξνζθέξνπλ αλνηρηά αξραηνγλσζηηθά πεξηβάιινληα, φπσο ε «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα». Να κάζνπλ, ζην πιαίζην ηνπ λένπ, ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ, λα αμηνπνηνχλ ζηε κειέηε ηνπο ειεθηξνληθά εξγαιεία, φπσο ηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη νη ζπκθξαζηηθνί πίλαθεο ιέμεσλ. Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο Μεζνδνινγία Ζ δηδαθηηθή κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε επαγσγηθή: νη καζεηέο ζα νδεγεζνχλ απφ ην παξαδεηγκαηηθφ πιηθφ πνπ ζα εληνπίζνπλ νη ίδηνη ζηε δηαηχπσζε γεληθψλ θαλφλσλ γηα ηε ζεκαζία ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ξεκάησλ πνπ ζα κειεηήζνπλ. Παηδαγσγηθά, ζα επηρεηξεζεί λα εθαξκνζηεί ε δηεξεπλεηηθή θαη ε νκαδνζπλεξγαηηθή κάζεζε. Οη καζεηέο ζα δνπιέςνπλ ζε νκάδεο, εληφο ησλ νπνίσλ κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ξφινπο, ελψ ε ζπλδξνκή ηνπ δηδάζθνληα ζα είλαη κφλν θαζνδεγεηηθή. Πνξεία εθαξκνγήο ηνπ ζελαξίνπ Οη καζεηέο ζα δνπιέςνπλ κνηξαζκέλνη ζε πέληε νκάδεο, θάζε κία απφ ηηο νπνίεο ζα αλαιάβεη ηε δηεξεχλεζε ηεο ζεκαζίαο ελφο ξήκαηνο. ην εζσηεξηθφ ησλ νκάδσλ κπνξεί λα ππάξρεη πεξαηηέξσ εμεηδίθεπζε θαη αλάιεςε ξφισλ απφ ηνπο επηκέξνπο καζεηέο. Π.ρ. ε θάζε νκάδα κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε δχν ππννκάδεο θαη ε κία λα αλαιάβεη λα εληνπίζεη πιηθφ γηα ηε ζχληαμε ηνπ

387 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ξήκαηνο κε απαξέκθαην, ε άιιε γηα ηε ζχληαμή ηνπ κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή. ε θάζε ππννκάδα, επίζεο, έλαο καζεηήο ζα αλαιάβεη λα αλαδεηήζεη ηα παξαδείγκαηα ζηνλ ζπκθξαζηηθφ πίλαθα ιέμεσλ θαη θάπνηνο άιινο λα ηα αληηγξάςεη θαη λα ηα ζπζηεκαηνπνηήζεη ζην θχιιν εξγαζίαο. ην ηέινο νη δχν ππννκάδεο ζα ζπκβάινπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο δνπιεηάο ηνπο γηα λα θαηαιήμνπλ ζε ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ θάζε ξήκαηνο, αλάινγα κε ηε ζχληαμή ηνπ. Αθνχ ρσξηζηνχλ ζε νκάδεο νη καζεηέο, ηνπο δίλεηαη ζε κνξθή ειεθηξνληθνχ αξρείνπ θεηκέλνπ ην θχιιν εξγαζίαο θαη αλαηίζεηαη ζε θάζε νκάδα ε δηεξεχλεζε ελφο ξήκαηνο, π.ρ.: 1 η ομάδα γιγνώσκω, 2 η ομάδα ἄρχομαι, 3 η ομάδα αἰσχύνομαι, 4 η ομάδα φαίνομαι, 5 η ομάδα ἐπίσταμαι. ηε ζπλέρεηα νη καζεηέο ζα θιεζνχλ λα κπνπλ ζην πεξηβάιινλ ησλ αξραηνειιεληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ηεο «Πχιεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα», θαη εηδηθφηεξα ζηνλ πκθξαζηηθφ Πίλαθα Λέμεσλ ( Αλ νη καζεηέο δελ είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηνλ πκθξαζηηθφ Πίλαθα, ν δηδάζθσλ ζα πξέπεη λα ηνπο εμεγήζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα αλαδεηήζνπλ ηηο ιέμεηο πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ φηη, γηα λα εληνπίζνπλ ηα παξαδείγκαηά ηνπο, ζα ρξεηαζηεί ίζσο λα θάλνπλ αλαδεηήζεηο φρη κφλν κε ην ελεζησηηθφ ζέκα π.ρ. γηγλσζθ, αιιά θαη κε ην ζέκα ησλ άιισλ ρξφλσλ, π.ρ. γλσζ εγλσ θηι. ε απηφ ζα πξέπεη λα αμηνπνηήζνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο γηα ηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ ρξφλσλ θαη ησλ εγθιίζεσλ ησλ ξεκάησλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο. Γηα λα θάλνπλ ηελ επηινγή ησλ παξαδεηγκάησλ, νη καζεηέο δε ζα πξέπεη λα πεξηνξηζηνχλ ζην παξάζεκα πνπ δίλεη ν πκθξαζηηθφο Πίλαθαο, αιιά ζα πξέπεη λα ηα δνπλ εληαγκέλα ζηα ζπκθξαδφκελά ηνπο θαη λα ζπκβνπιεπηνχλ θαη ηηο κεηαθξάζεηο πνπ ππάξρνπλ ζηελ Πχιε. Πέξα απφ ηελ θαζνδήγεζε ζηνλ ηξφπν αλαδήηεζεο, δε ζα πξέπεη λα ππάξμνπλ άιιεο επεκβάζεηο ηνπ δηδάζθνληα σο πξνο ηελ επηινγή ησλ παξαδεηγκάησλ θαη ησλ κεηαθξάζεσλ. Αθφκε θαη ιαλζαζκέλεο επηινγέο παξαδεηγκάησλ κπνξνχλ λα δηνξζσζνχλ ζηε ζπλέρεηα απφ ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο, θαηά ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ζηελ ηάμε. Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα θαηαγξάςνπλ ζην θχιιν εξγαζίαο, εθηφο απφ ηα παξαδείγκαηα πνπ ζα επηιέμνπλ, θαη ηηο αληίζηνηρεο κεηαθξάζεηο ηνπο, πνπ ζα βξνπλ ζηελ «Πχιε», φρη κφλν γηαηί απηφ ζα ηνπο βνεζήζεη λα θαηαιήμνπλ ζηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο γηα ηηο ζεκαζίεο ησλ ξεκάησλ, αιιά θαη γηαηί ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαπηζηψζνπλ ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο απφδνζεο ηεο ίδηαο ζεκαζίαο. Π.ρ. ε ζχληαμε θαίλνκαη + θαηεγ. κηρ. δειψλεη κηα πξάμε πνπ γίλεηαη θαλεξά ζηε θξάζε θαίλεηαη ςεπδόκελνο απηή ε ζεκαζία κπνξεί λα απνδνζεί κεηαθξαζηηθά κε πνηθίινπο ηξφπνπο: θαίλεηαη φηη ςεχδεηαη, είλαη θαλεξφ φηη ςεχδεηαη, νινθάλεξα ςεχδεηαη, απνδεηθλχεηαη φηη ςεχδεηαη, θ.ά. Οη κεηαθξάζεηο επνκέλσο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ γφληκε αθεηεξία γηα πξνβιεκαηηζκφ θαη ίζσο λα επηρεηξήζνπλ θαη νη καζεηέο δηθέο ηνπο ελαιιαθηηθέο κεηαθξαζηηθέο δνθηκέο. Αθνχ νινθιεξψζνπλ ηελ αλαδήηεζή ηνπο θαη ηε ζπκπιήξσζε ηνπ θχιινπ εξγαζίαο, ε θάζε νκάδα αλαθνηλψλεη ηα ζπκπεξάζκαηά ηεο ζηνπο ππφινηπνπο καζεηέο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα παξέκβνπλ ζε πεξίπησζε πνπ δηαθσλνχλ. Αλ

388 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ππάξμνπλ αζηνρίεο ζηα ζπκπεξάζκαηα ζα πξέπεη λα δηνξζσζνχλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, κε ηε δηαθξηηηθή ππνζηήξημε, αλ ρξεηάδεηαη, ηνπ δηδάζθνληα. Ζ ηξίηε εξψηεζε ηνπ θχιινπ εξγαζίαο ζα απαληεζεί απφ φινπο ηνπο καζεηέο, αθνχ νινθιεξσζεί ε παξνπζίαζε ησλ πνξηζκάησλ φισλ ησλ νκάδσλ. ηφρνο ηεο είλαη ε εκπέδσζε απφ ηνπο καζεηέο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλάο ηνπο. ε πεξίπησζε πνπ δελ επαξθεί ν ρξφλνο ηεο κηαο ψξαο γηα λα νινθιεξσζεί θαη απηή ε δξαζηεξηφηεηα, κπνξεί λα ηνπο αλαηεζεί σο εξγαζία γηα ην ζπίηη. Αθνχ ζπλζέζνπλ ζε κηα εληαία εξγαζία ηα απνηειέζκαηά ηεο έξεπλάο ηνπο, νη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ηζηνιφγην ζην δηαδίθηπν, φπνπ ζα ηελ αλαξηήζνπλ. Πξαγκαηνπνηψληαο θη άιιεο παξφκνηεο εξγαζίεο ζηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο, κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα ζπιινγή εξγαζηψλ ηνπο γηα ζεκαληηθέο ζπληαθηηθέο δνκέο ηεο αξραίαο ειιεληθήο. Κξηηηθή Ζ δηάξθεηα ηεο πινπνίεζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζελαξίνπ εμαξηάηαη απφ ην επίπεδν ηεο αξραηνγλσζίαο ησλ καζεηψλ θαη απφ ηελ εμνηθείσζή ηνπο κε ηα ειεθηξνληθά εξγαιεία πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ. Ζ κία ψξα γηα ηελ πινπνίεζή ηνπ είλαη αξθεηή ζε κηα ηάμε κε αξθεηά θαιφ επίπεδν αξραηνγλσζίαο θαη εμνηθεησκέλε κε ηα ειεθηξνληθά εξγαιεία. ε αληίζεηε πεξίπησζε, ζα ρξεηαζηεί πηζαλφλ θαη δεχηεξε δηδαθηηθή ψξα. Φύιιν εξγαζίαο 1. Αλαδεηήζηε κε ηε βνήζεηα ηνπ πκθξαζηηθνχ Πίλαθα Λέμεσλ θεηκέλσλ ηεο αηηηθήο πεδνγξαθίαο, πνπ ππάξρεη ζηελ «Πχιε γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα» ( (α) 2-3 παξαδείγκαηα ζηα νπνία ην ξήκα πνπ έρεη αλαιάβεη ε νκάδα ζαο ζπληάζζεηαη κε απαξέκθαην θαη (β) 2-3 παξαδείγκαηα ζηα νπνία ζπληάζζεηαη κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή. Μεηαθέξεηε ηα παξαδείγκαηα ζηνλ παξαθάησ πίλαθα, θαζψο θαη ηηο αληίζηνηρεο κεηαθξάζεηο ηνπο πνπ ζα βξείηε ζην Αλζνιφγην ηεο «Πχιεο». Αλ κπνξείηε, πξνζζέζηε θαη κηα δηθή ζαο ελαιιαθηηθή κεηάθξαζε. Ρήκα: παξαδείγκαηα ζύληαμε κε απαξέκθαην κεηαθξάζεηο

389 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζύληαμε κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή παξαδείγκαηα κεηαθξάζεηο 2. Με βάζε ηα παξαδείγκαηα πνπ ζπγθεληξψζαηε, πνηα πηζηεχεηε φηη είλαη ε ζεκαζία ηνπ ξήκαηνο πνπ αλέιαβε λα δηεξεπλήζεη ε νκάδα ζαο (α) φηαλ ζπληάζζεηαη κε απαξέκθαην θαη (β) φηαλ ζπληάζζεηαη κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή; (α) ζχληαμε κε απαξέκθαην (β) ζχληαμε κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή 3. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ζαο πξνζπαζείζηε λα δηαηππψζεηε ζηελ αξραία ειιεληθή ηηο παξαθάησ θξάζεηο. [Θα απαληεζεί από όινπο ηνπο καζεηέο, αθνύ παξνπζηαζηνύλ ηα πνξίζκαηα όισλ ησλ νκάδσλ]. αληηιήθζεθαλ φηη ε πφιε είρε θαηαιεθζεί είλαη θαλεξφ φηη ςεχδεηαη μέξεη λα επεξγεηεί ηνπο θίινπο ηνπ ληξέπνκαη λα πξνδψζσ ηελ πφιε δίλεη ηελ εληχπσζε φηη ςεχδεηαη ληξέπνκαη πνπ ην είπα απηφ απνθάζηζαλ λα θάλνπλ ηελ εθζηξαηεία ζηελ αξρή ηνπ ιφγνπ κνπ ζα πσ ηα εμήο

390 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Θ τφφλωςθ του Πολφφθμου» ςτθν Οδύσσεια και ςτθν τζχνθ, από τθν αρχαϊκι ζωσ και τθν ελλθνιςτικι εποχι Τριανταφυλλιά Γιάννου Σαπηόηεηα Σίηινο: «Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ Οδχζζεηα θαη ζηελ ηέρλε (απφ ηελ αξρατθή έσο θαη ηελ ειιεληζηηθή επνρή) Γεκηνπξγφο: Σξηαληαθπιιηά Γηάλλνπ Γλσζηηθφ αληηθείκελν: Αξραία Διιεληθά απφ κεηάθξαζε (Οκήξνπ Οδχζζεηα) Σάμε: Α' Γπκλαζίνπ Γηδαθηηθή ελφηεηα: Ραςσδία η, «Κπθιψπεηα» («Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ») Πξνβιεπφκελνο ρξφλνο δηδαζθαιίαο: 4 ψξεο Οκάδεο εξγαζίαο: 4 (κε θνηλέο αιιά θαη δηαθξηηέο δξαζηεξηφηεηεο) Δξγαιεία: ρνιηθφ εγρεηξίδην, δηαδίθηπν, θεηκελνγξάθνο, ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο ύληνκε πεξηγξαθή Δπηρεηξείηαη παξάιιειε «αλάγλσζε» ηεο νκεξηθήο πνίεζεο κε ηελ εηθαζηηθή ηέρλε (αξρατθή, θιαζηθή θαη ειιεληζηηθή) κε αθνξκή ην επεηζφδην ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» (ξαςσδία η, ζη , θαη εηδηθφηεξα ζη ). ηφρνο είλαη λα εληνπηζηνχλ νη αληηζηνηρίεο ηεο δνκήο ησλ νκεξηθψλ επψλ πξνο ηε ζχγρξνλή ηνπο αγγεηνγξαθία, θαζψο θαη λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα γηα ηα κέζα θαη ηελ ηερληθή παξάζηαζεο ησλ δχν ηερλψλ («ακνηβαίνο θσηηζκφο» ησλ ηερλψλ) ζε δηαθνξεηηθέο επνρέο. ηόρνη Γλσζηηθνί-καζεζηαθνί: Να εκβαζχλνπλ νη καζεηέο ζηελ εξκελεία ηνπ θεηκέλνπ κέζα απφ ηελ παξάιιειε αλάγλσζε ηεο ζθελήο ζηελ αγγεηνγξαθία. Να επηρεηξεζνχλ εξκελείεο γηα ην πιήζνο ησλ εηθαζηηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ κχζσλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ Οδχζζεηα θαη εηδηθφηεξα ηεο ζθελήο ηεο «ηχθισζεο» ζην β ηέηαξην ηνπ 7νπ αη. π.υ. θαη ζε κεηαγελέζηεξεο επνρέο ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Να γίλνπλ θαηαλνεηέο νη ζπκβάζεηο πνπ δηέπνπλ ηελ αξραία ειιεληθή ηέρλε θαη ινγνηερλία αλά επνρή. Να δηαπηζησζεί ε αιιειεπίδξαζε ηέρλεο θαη ινγνηερλίαο αλά επνρή.

391 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παηδαγσγηθνί-Σερλνινγηθνί: Υξεζηκνπνηείηαη ε εηθφλα, γηα λα δεκηνπξγεζνχλ πην απνηειεζκαηηθά ζπλεηξκνί, πνπ ζα ελεξγνπνηήζνπλ ηηο πξνζιεπηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ θαη ζα εληείλνπλ ηελ παξαηεξεηηθφηεηά ηνπο. Υξεζηκνπνηείηαη ε εηθαζηηθν-θεηκεληθή ζχγθξηζε γηα ηελ εξκελεία θαη ησλ δχν κνξθψλ δεκηνπξγίαο, ψζηε λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο κε αληηπξνζσπεπηηθέο φςεηο ηεο δηαιεθηηθήο ηνπο ζρέζεο. Να αζθεζνχλ νη καζεηέο ζηελ νκαδηθή εξγαζία ζε αλνηρηά πεξηβάιινληα κάζεζεο. Να αλαπηχμνπλ νη καζεηέο δεμηφηεηεο γηα ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα επηιέγνπλ θξηηηθά θαη λα αμηνπνηνχλ ηα ζηνηρεία πνπ εληνπίδνπλ, θαζψο θαη λα πξνρσξνχλ ζε θξηηηθή επεμεξγαζία θαη ζπλζεηηθή παξνπζίαζε ησλ δεδνκέλσλ. Παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο Δθφζνλ ε Οδχζζεηα είλαη αθεγεκαηηθφ έξγν, ν αξρηθφο ζηφρνο ηεο αλαγλσζηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη λα παξαθνινπζήζνπκε ηελ εμέιημε ηεο δξάζεο ζηε ζθελή ηεο "ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ" θαη ηε ζπκβνιή ηεο ζηε ζχλζεζε ηνπ έπνπο (δειαδή ζηελ εζνγξάθεζε ηνπ ήξσα) επίζεο, λα παξαηεξήζνπκε κε πνηα εθθξαζηηθά κέζα ν πνηεηήο παξηζηάλεη ηε ζθελή ηεο "ηχθισζεο" θαη λα δηεξεπλήζνπκε γηαηί επηιέγνληαη ηα ζπγθεθξηκέλα εθθξαζηηθά κέζα. Γηα λα εληζρχζνπκε ηελ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ, θαηαθεχγνπκε ζε πηζαλέο αλαπαξαζηάζεηο ηεο ζθελήο ζηηο εηθαζηηθέο ηέρλεο. Δπηιέγνπκε ηε ρξήζε ηνπ εηθαζηηθν-θεηκεληθνχ παξαιιειηζκνχ, επεηδή είλαη απνηειεζκαηηθφο ηφζν γηα ηελ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ελφο ζέκαηνο ζηελ ηέρλε θαη ηε ινγνηερλία φζν θαη γηα ηελ, απφ δηδαθηηθή άπνςε, επηζπκεηή πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο ζπλεηξκψλ κέζσ ηεο εηθφλαο. Γηδαθηηθέο όςεηο θαη επηδηώμεηο 1. Ο παξαιιειηζκφο. Ζ ζπγθξηηηθή κέζνδνο απνηειεί ηελ πξνυπφζεζε γηα θάζε γλσζηηθή δηαδηθαζία, ζηνλ βαζκφ πνπ ε αλζξψπηλε ζθέςε κπνξεί λα ζπιιάβεη θάηη ζπλαξηψληαο ζπγθξηηηθά απηφ ην λέν πνπ έρεη λα ελλνήζεη πξνο έλα ήδε ππάξρνλ ζχζηεκα παξαζηάζεσλ θαη φξσλ. πλεπψο ε ζπλεηδεηή κάζεζε ζεκαίλεη ηαπηφρξνλα ζπγθξηηηθή κάζεζε, κάζεζε κέζσ ζπζρεηηζκψλ. 2. Ζ δηαθνξά αλάκεζα ζην θείκελν θαη ηελ εηθφλα.

392 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ (α) Δπηζήκαλζε ηεο δηαθνξάο αλάκεζα ζηηο δπλαηφηεηεο ηεο εηθαζηηθήο ηέρλεο θαη ηεο πνίεζεο. Αληηθείκελν ηεο δσγξαθηθήο απνηεινχλ ηα ζψκαηα, πνπ κε ηηο νξαηέο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπο πθίζηαληαη σο νιφηεηεο ή σο γεηηληάδνληα θνκκάηηα ζηνλ ρψξν, ελψ αληηθείκελν ηεο πνίεζεο απνηεινχλ πξάμεηο πνπ δηαδέρνληαη ε κία ηελ άιιε ζηνλ ρξφλν. πλεηδεηέο ππεξβάζεηο ησλ νξίσλ είλαη θαηαλνεηέο φηαλ απφ ην έλα κέξνο ε δσγξαθηθή αλαπαξηζηά (ππαηληθηηθά) πξάμεηο κέζσ ζσκάησλ θαη απφ ην άιιν κέξνο ε πνίεζε πεξηγξάθεη (ππαηληθηηθά) ζψκαηα κέζσ πξάμεσλ. (β) Ζ ζχγθξηζε ηνπ θεηκέλνπ κε ηελ θαιιηηερληθή απφδνζε καο επηηξέπεη λα θαηαλνήζνπκε ηνπο δηαθνξεηηθνχο εθθξαζηηθνχο ηξφπνπο ηεο πνίεζεο θαη ηεο ινγνηερλίαο: είηε φηη ν δσγξάθνο δελ παξαθνινπζεί άκεζα ηε ξνή ηνπ ιφγνπ ηεο Οδχζζεηαο (αθφκα θη φηαλ είλαη παζηθαλείο νη ζρέζεηο κεηαμχ ηνπ έπνπο θαη ηεο αγγεηνγξαθίαο), αιιά αθνξκάηαη ζηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ απφ κηα δηθή ηνπ νπηηθή ή αθνπζηηθή αληίιεςε είηε φηη ν δσγξάθνο εθκεηαιιεχεηαη κφλν κηα ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή ησλ πξάμεσλ, «ηε ζπλνπηηθφηεξε», απηήλ απφ ηελ νπνία γίλεηαη φζν ην δπλαηφ πην θαηαλνεηφ ην πξνεγνχκελν θαη ην επφκελν. Απηφ πνπ ν πνηεηήο κέζα ζην εχξνο, ηελ άλεζε θαη ηελ ελάξγεηα ηνπ έπνπο ην παξνπζηάδεη εμειηθηηθά σο πξάμεηο πνπ δηαδέρνληαη ε κία ηελ άιιε κέζα ζηνλ ρξφλν, ν δσγξάθνο ην παξνπζηάδεη αζξνηζηηθά κε αληηθείκελα πνπ, ελψ αλαθέξνληαη ζε δηαθνξεηηθά ρξνληθά ζεκεία, ζπλδένληαη, ην έλα δίπια ζην άιιν, ζε κία εηθφλα. 3. Ο «ακνηβαίνο θσηηζκφο ησλ ηερλψλ». Καηά ηνλ ζπζρεηηζκφ κεηαμχ ηνπ έπνπο θαη ηεο (ζχγρξνλήο ηνπ) αγγεηνγξαθίαο αλαδεηνχκε δηαξζξσηηθνχο παξάγνληεο ηεο ζχλζεζεο, δηαθνζκεηηθά ζηνηρεία αιιά θαη ζπλεηδεηέο αλαινγίεο ζηελ αλαπαξάζηαζε αλζξψπσλ θαη ζθελψλ κε αλζξψπνπο, ψζηε λα κπνξνχκε λα κηιάκε θαη γηα «αλαπαξαζηαηηθέο» αληηζηνηρίεο. Βεβαίσο, θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη ζαθέο φηη ν δσγξάθνο θαη ν πνηεηήο κηινχλ δηαθνξεηηθή γιψζζα. Χζηφζν, κέζσ ηεο ζχγθξηζεο κπνξνχκε λα έξζνπκε πιεζηέζηεξα θαη ζηνπο δχν. Δπηπιένλ, ηελ εηθφλα ν ζεαηήο ηε βιέπεη σο ζχλνιν έλα θείκελν, αληίζεηα, μεδηπιψλεηαη ζηνλ αλαγλψζηε ζηγά-ζηγά, θαηά ηκήκαηα, κνινλφηη ν ζπγγξαθέαο, πξνηνχ ραξάμεη ηηο ιέμεηο, έρεη ζρεκαηίζεη κηαλ αδηαίξεηε αληίιεςε ηνπ φινπ. πλεπψο, κέζσ ηεο εηθφλαο ζα πξέπεη λα είλαη δπλαηή θαη γηα ηνλ αλαγλψζηε κηα εληχπσζε απηήο ηεο νινθιεξσκέλεο αληίιεςεο.

393 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δηδηθόηεξνη ζηόρνη Μπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ζηα νκεξηθά έπε «δνκηθέο» αληηζηνηρίεο πξνο ηε ζχγρξνλή ηνπο αγγεηνηερλία. χκθσλα κε ηνλ λφκν ηεο επηθνηλσλίαο, πνπ ηζρχεη θαη ζηνλ ρψξν ηνπ πλεχκαηνο, νξηζκέλνπο ηξφπνπο ζθέςεο, ζέαζεο θαη αλαπαξάζηαζεο πνπ βξίζθνπκε ζηε ινγνηερλία, ηνπο μαλαβξίζθνπκε θαη ζε άιια πεδία έθθξαζεο ηνπ ίδηνπ πνιηηηζκηθνχ πεξηβάιινληνο («θνηλνί πνιηηηζκηθνί θψδηθεο»). Αλαγλσξίδνπκε ζηνπο αληηπξνζψπνπο θαη ησλ δχν ηερλψλ θάζε ειεπζεξία λα δηακνξθψζνπλ έλα κχζν ζχκθσλα κε ηε δηθή ηνπο αληίιεςε, αθφκα θαη φηαλ κπνξνχκε λα απνθαλζνχκε φηη ε γέλεζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο αγγεηνγξαθίαο είλαη εμαξηεκέλε απφ ην θείκελν ηεο Οδχζζεηαο. ρνιηάδνπκε ηε ξεαιηζηηθή αλαπαξάζηαζε ζην έπνο (βι. ηηο παξνκνηψζεηο) θαη ζηελ αγγεηνγξαθία: ε δξάζε απνδίδεηαη κε ηερληθή αθξίβεηα θαη ραξαθηεξηζηηθέο ιεπηνκέξεηεο θαηά ην πξφηππν ηεο ρεηξσλαθηηθήο εκπεηξίαο. Ζ ζθελή είλαη ξεαιηζηηθή, κε άιια ιφγηα ζεκαηηθά εχζηνρε θαη ζπλνπηηθή, ρσξίο δηφινπ λα κεηξηάδεηαη ε ζθιεξφηεηα ηεο είλαη δξαζηηθή, δειαδή δνζκέλε κε ηξαρηά ζαθήλεηα, κε εθθξαζηηθή δχλακε θαη, κέζα ζηελ ηξνκαθηηθή ηεο ελάξγεηα, κε απνηειεζκαηηθφηεηα. ην δεχηεξν ηέηαξην ηνπ 7νπ αη. εκθαλίδνληαη, ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, πιήζνο εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο κχζσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ Οδχζζεηα θαη εηδηθφηεξα κε ηε ζθελή ηεο «ηχθισζεο». Απηφ κπνξεί λα εξκελεπζεί, αθελφο αλ θαηαλνήζνπκε ηελ «ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ» σο κηα δξακαηηθή θνξχθσζε ζηελ «Κπθιψπεηα», πνπ ζεκαίλεη ηελ ήηηα ηνπ απνιίηηζηνπ γίγαληα θαη ηε λίθε ηεο ηνικεξήο δξάζεο θαη ηνπ έμππλνπ ζρεδηαζκνχ αθεηέξνπ αλ αλαινγηζηνχκε φηη πξφθεηηαη γηα κηα κεηαβαηηθή επνρή (απφ ηε γεσκεηξηθή πξνο ηελ αξρατθή πεξίνδν), φπνπ αξρίδεη λα αλαδχεηαη ην άηνκν σο ππνθείκελν πνπ ζθέθηεηαη θαη ελεξγεί (πξβ. ηε ζηαδηαθή εκθάληζε λέσλ γξακκαηεηαθψλ γελψλ-εηδψλ, ηεο ιπξηθήο πνίεζεο θαη ηεο πεδνγξαθίαο κε ηνπο ινγνγξάθνπο θαη ηνπο θπζηθνχο θηιφζνθνπο). ηελ θιαζηθή επνρή παξαηεξνχκε φηη ε αγγεηνγξαθία είλαη εκπλεπζκέλε απφ ην ζαηπξηθφ δξάκα Κχθισς ηνπ Δπξηπίδε, ην νπνίν δηδάρηεθε ιίγν πξηλ απφ ηε ρξνλνινγία δεκηνπξγίαο ηνπ αγγείνπ. ηελ ειιεληζηηθή επνρή παξαηεξνχκε ηε ξεαιηζηηθή απφδνζε ηνπ πάζνπο αιιά θαη ηε γεινηνγξαθηθή ή παξσδηθή παξάζηαζε εξσηθψλ κνξθψλ.

394 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πνξεία εξγαζίαο 1ε ψξα: Μειέηε ηνπ θεηκέλνπ θαη ηνπ πξσηναηηηθνχ ακθνξέα ηεο Διεπζίλαο Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηγξάθνληαη ζην Φχιιν εξγαζίαο 1 είλαη θνηλέο θαη γηα ηηο 4 νκάδεο. Οη καζεηέο δηαβάδνπλ ην θείκελν ηεο Οδχζζεηαο (ζη ) θαη πεξηγξάθνπλ ηελ παξάζηαζε ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηνλ Ακθνξέα ηεο Διεπζίλαο ηνπ 7νπ αη. π.υ. [εξγαζία 1ε]. πδεηνχλ ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο απφ ηνλ «ακνηβαίν θσηηζκφ ησλ ηερλψλ». 2ε ψξα: Γηαηχπσζε ππφζεζεο εξγαζίαο θαη ζπιινγή ζρεηηθνχ πιηθνχ Οη καζεηέο εξγάδνληαη ζην εξγαζηήξη πιεξνθνξηθήο, ρσξηζκέλνη ζε 4 νκάδεο, κε βάζε ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηγξάθνληαη ζην Φχιιν εξγαζίαο 2. Ζ θάζε νκάδα απνθαζίδεη γηα ηελ θαηαλνκή ησλ εξγαζηψλ ζηα κέιε ηεο. Αξρηθά ζπγθεληξψλνπλ απφ ην δηαδίθηπν θσηνγξαθίεο κε αλαπαξαζηάζεηο ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ αξραία ειιεληθή ηέρλε. Έηζη δεκηνπξγνχλ κηα πηλαθνζήθε, φπνπ θαηαηάζζνπλ ηηο εηθφλεο κε ρξνλνινγηθή ζεηξά [εξγαζία 2ε] θαη θαηαγξάθνπλ φζα ζηνηρεία ζεσξνχλ φηη κπνξεί λα είλαη ρξήζηκα γηα ηε ζχληαμε ηίηισλ-ιεδάλησλ [εξγαζία 3ε]. ηε ζπλέρεηα ζπγθεληξψλνπλ απφ ην δηαδίθηπν πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε: α) αξραία ειιεληθά ινγνηερληθά έξγα πνπ εκπλένληαη απφ ηνλ κχζν ηνπ Πνιχθεκνπ θαη β) ηα γξακκαηεηαθά είδε πνπ ππάξρνπλ θαηά ηελ αξρατθή, θιαζηθή θαη ειιεληζηηθή επνρή. πληάζζνπλ έλα δηάγξακκα κε ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο [εξγαζία 4ε]. [ζην ζπίηη]: χγθξηζε ηνπ Ακθνξέα ηεο Διεπζίλαο κε εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ηεο αξρατθήο, θιαζηθήο θαη ειιεληζηηθήο επνρήο Οη καζεηέο εξγάδνληαη ζε δηαθνξεηηθφ θχιιν αλά νκάδα (3Α-3Γ). Πξνρσξνχλ ζε ζπγθξίζεηο ηνπ Ακθνξέα ηεο Διεπζίλαο κε άιιεο εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ 7νπ αη. π.υ. θαη κεηαγελέζηεξεο. Καηαγξάθνπλ ζε δηάγξακκα ηηο βαζηθέο δηαθνξέο [εξγαζία 5ε]. ηε ζπλέρεηα, κε βάζε ηα δεδνκέλα πνπ ζπγθέληξσζαλ, ζπλζέηνπλ ζπλνπηηθέο παξνπζηάζεηο κε ζέκα ηελ παξάζηαζε ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηηο εηθαζηηθέο ηέρλεο, φπνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ εηθνλνγξαθηθφ πιηθφ, θείκελα, δηαγξάκκαηα [εξγαζία 6ε]: (α νκάδα) ζηελ πξψηκε αξρατθή επνρή (έσο ηα κέζα ηνπ 7νπ αη. π.υ.) (β νκάδα) ζηελ θπξίσο αξρατθή επνρή (κέζα 7νπ - 6νο αη. π.υ.) (γ νκάδα) ζηελ θιαζηθή επνρή (5νο 4νο αη. π.υ.) (δ νκάδα) ζηελ ειιεληζηηθή επνρή (3νο 1νο αη. π.υ.). [Δάλ είλαη αλαγθαίν, νη καζεηέο αθηεξψλνπλ θαη ζην ζπίηη ρξφλν γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ παξνπζηάζεψλ ηνπο.] 3ε ψξα: Παξνπζίαζε εξγαζηψλ Αθνινπζεί παξνπζίαζε ησλ εξγαζηψλ θαη ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηηο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη ζηηο εηθαζηηθέο ηέρλεο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο αιιαγέο ζε ινγνηερληθφ επίπεδν.

395 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ρόιηα γηα ηελ πνξεία θαη ηε κέζνδν εξγαζίαο 1. Απνθαζίδνπκε λα αθηεξψζνπκε 3 δηδαθηηθέο ψξεο ζηε κειέηε ηεο ζθελήο (θαη φρη δχν, ζχκθσλα κε ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα), ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο πνπ έρεη γηα ηελ εμέιημε ηνπ έπνπο θαη επεηδή ζε απηήλ εζνγξαθείηαη ζηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ν πξσηαγσληζηήο ηνπ έξγνπ. 2. Δληάζζνπκε ηελ εξγαζία ζην πιαίζην ηνπ «ηππηθνχ» γξακκαηηζκνχ, ψζηε φινη νη καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά, δηεξεπλεηηθά θαη επαγσγηθά, ζηε δηακφξθσζε ηνπ νκαδηθνχ πξντφληνο. Γη απηφλ ηνλ ιφγν νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνυπνζέηνπλ δηάινγν ζην πιαίζην ηεο νκάδαο θαη ηεο ηάμεο. 3. Γηα εξγαζία δίλνπκε ηε δηαζεκαηηθή κειέηε ηεο ζθελήο ζε κεηαγελέζηεξεο επνρέο (επεηδή είλαη πην ζχλζεην ζέκα) θαη ηε ζχληαμε κηαο πνιπκεζηθήο παξνπζίαζεο απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο. 4. Ζ αλαδήηεζε ζην δηαδίθηπν ζα είλαη ελ κέξεη ειεχζεξε, ψζηε νη καζεηέο λα ιεηηνπξγήζνπλ θξηηηθά ζηελ επηινγή ηνπ πιηθνχ ηνπο, θαη ελ κέξεη θαζνδεγνχκελε, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα δεδνκέλα είλαη πνιιά θαη ε ζπγθέληξσζή ηνπο ζα απαηηνχζε πνιχσξε πινήγεζε. 5. Υξεζηκνπνηνχκε ηελ εξψηεζε σο βαζηθφ αλαγλσζηηθφ εξγαιείν, ην νπνίν δηεπθνιχλεη ηελ πξνζέγγηζε ηνπ καζεηή θαη δηεπξχλεη ηηο πξνζιεπηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο ηφζν ζε ζρέζε κε ην ινγνηερληθφ θείκελν φζν θαη ζε ζρέζε κε ην έξγν ηέρλεο. Άιιεο εθδνρέο Έλα δεχηεξν ζεκείν δξακαηηθήο θνξχθσζεο ζηελ «Κπθιψπεηα», φπνπ κάιηζηα λα έξρεηαη πάιη ζην πξνζθήλην ν κεηαμχ δνιηφηεηαο θη εμππλάδαο εξσηζκφο ηνπ Οδπζζέα, είλαη ε «θπγή» φζσλ επέδεζαλ θάησ απφ ηηο θνηιηέο ησλ αξληψλ. Ζ «θπγή», πνπ απνηειεί ηε δεχηεξε θάζε ηεο πεξηπέηεηαο, έδσζε πνιιά εξεζίζκαηα ζηελ αξραία ηέρλε (ζψδνληαη ζαξάληα κειαλφκνξθεο θαη πέληε εξπζξφκνξθεο αλαπαξαζηάζεηο), θαη είλαη αιιειέλδεηε κε ην κνηίβν ηεο «ηχθισζεο». Δπίζεο, ηα δχν απηά κνηίβα απαληνχλ καδί ζε αξθεηέο παξακπζηθέο δηεγήζεηο θαη ιατθέο παξαδφζεηο (ζρεηηθά κε ηελ πάιε ελφο γίγαληα κε έλαλ κηθξφζσκν αιιά έμππλν άλζξσπν), νη νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ ζε έλα

396 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δηαθεηκεληθφ ζρέδην εξγαζίαο, ψζηε λα δηαθξηζνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηθήο πνίεζεο θαη ηεο ιατθήο αθήγεζεο. Δλδηαθέξνλ ζα είρε ε ζπγθέληξσζε λεφηεξσλ αλαπαξαζηάζεσλ, πνπ ζα έδηλαλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ ηε δηαθνξά αλάκεζα ζηε ζπκβαηηθή ηέρλε ηεο αξραηφηεηαο θαη ηε ζχγρξνλε πξνζσπηθή θαιιηηερληθή έθθξαζε. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή ζα κπνξνχζε λα ζπκπιεξσζεί κε ηε ζπγγξαθή απφ ηνπο καζεηέο κηαο ζχγρξνλεο αθήγεζεο ηνπ γεγνλφηνο (ι.ρ. ζχληαμε κηαο είδεζεο ζε εθεκεξίδα, ελφο κνλνιφγνπ ή δηαιφγνπ γηα ηαηλία θ.ν.θ.). ρόιηα - Κξηηηθή Δλδέρεηαη νη καζεηέο λα κε ζπγθεληξψζνπλ ην ίδην εηθαζηηθφ πιηθφ κε απηφ πνπ ζπγθέληξσζε ν δηδάζθσλ ζηελ πεξίπησζε απηή ρξεηάδεηαη κεγαιχηεξε επειημία ζην ζελάξην, ψζηε λα δνπιέςνπλ φινη κε βάζε ηα επξήκαηά ηνπο. Ο δηδάζθσλ ζπλππνινγίδεη ην γλσζηηθφ επίπεδν ηνπ ηκήκαηνο, γηα λα απνθαζίζεη αλ ζα ζπκπεξηιάβεη απφ ην Φχιιν εξγαζίαο 3 είηε ην ζχλνιφ ηνπ είηε έλα ηκήκα ηνπ (ι.ρ. κφλν ηελ αξρατθή επνρή ή κφλν ηελ ειιεληζηηθή επνρή). Βηβιηνγξαθία Hansen, J. G Die Blendung des Polyphem. Ein Beispiel zur Funktion des Bildes im Griechischunterricht. Der altsprachliche Unterricht 29 (3): Διι. κηθξ. Β. Φπληίθνγινπ, Φηιφινγνο 70 (1992): Snodgrass, A Homer and the Artists. Text and Picture in Early Greek Art. Cambridge: Cambridge University Press. Φύιια Δξγαζίαο ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Οδύζζεηα θαη ακθνξέαο ηνπ 7νπ αη. π.υ. Α. Οδχζζεηα, ξαςσδία η, ζη , «Ζ ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ». Αλάγλσζε ηεο ζθελήο κε βάζε ηα αθφινπζα εξσηήκαηα: 1. Παξαηεξήζηε ηελ εμέιημε ηεο δξάζεο ζε απηήλ ηε ζθελή. 2. Με πνηα εθθξαζηηθά κέζα ν πνηεηήο παξηζηάλεη ηε ζθελή ηεο «ηχθισζεο»; Γηαηί επηιέγεη ηα ζπγθεθξηκέλα εθθξαζηηθά κέζα; Ση ζέιεη λα ηνλίζεη; 3. Πψο ε ζθελή ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» εζνγξαθεί ηνλ Οδπζζέα; Β. Πεξηγξάςηε ζπλνπηηθά ηνλ πξσηναηηηθφ ακθνξέα απφ ην Μνπζείν ηεο Διεπζίλαο (ηνπ β ηεηάξηνπ ηνπ 7νπ αη. π.υ.), ιακβάλνληαο ππφςε ηα αθφινπζα εξσηήκαηα: 1. Πνηα ζθελή απφ ην επεηζφδην ηεο «ηχθισζεο» απεηθνλίδεηαη; 2. ε πνηα ζηάζε βξίζθεηαη ν Πνιχθεκνο; 3. Πφζνη άλδξεο απεηθνλίδνληαη; Πνηα είλαη ε ζηάζεο ηνπο; 4. Σα πξφζσπα είλαη δσγξαθηζκέλα κε ηνλ ίδην ηξφπν ή θάπνηα μερσξίδνπλ;

397 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Παξαηεξείηε θάπνην ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ζηελ φςε ησλ πξνζψπσλ ή ζηελ θίλεζή ηνπο; 6. Πνηεο ήηαλ νη δηαζηάζεηο θαη πνηα ε ρξήζε απηνχ ηνπ έξγνπ ηέρλεο; Γ. χγθξηζε ησλ δχν αλαπαξαζηάζεσλ: 1. Πφζνη είλαη νη ζχληξνθνη ηνπ Οδπζζέα πνπ παίξλνπλ κέξνο ζηελ «ηχθισζε» ηνπ Κχθισπα ζην έπνο; Γηαηί ζην αγγείν δελ απεηθνλίδνληαη φινη; 2. Πψο πξνβάιιεηαη ε εγεηηθή ζέζε ηνπ Οδπζζέα ζην έπνο; Ζ εγεηηθή απηή ππεξνρή παξηζηάλεηαη ζην αγγείν θαη πψο; 3. Πνην είλαη ην πιεζηέζηεξν παξάιιειν ζην θείκελν ηεο αλαπαξηζηψκελεο ζηελ αγγεηνγξαθία δξάζεο ησλ ζπληξφθσλ; Πψο πεξηγξάθεηαη ε δξάζε ησλ ζπληξφθσλ ζην θείκελν θαη πψο παξηζηάλεηαη ζην αγγείν; 4. Πψο παξηζηάλεηαη ν Κχθισπαο ζην αγγείν; Θα ραξαθηεξίδαηε ηελ αλαπαξάζηαζε ηεο αληίδξαζεο ηνπ Πνιχθεκνπ ηφζν ζην θείκελν φζν θαη ζην αγγείν ξεαιηζηηθή θαη δξαζηηθή; Γ. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνηεηηθήο θαη εηθαζηηθήο αλαπαξάζηαζεο: 1. Ζ αλαπαξάζηαζε ηεο αληίδξαζεο ηνπ Κχθισπα ζηελ αγγεηνγξαθία κπνξεί λα ηαπηηζηεί επαθξηβψο κε θάπνην νκεξηθφ ρσξίν; 2. Πνηα ζηηγκή ηεο «ηχθισζεο» παξηζηάλεηαη ζην αγγείν; Γηαηί πηζηεχεηε φηη ζπκβαίλεη απηφ; ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 2 πιινγή εηθαζηηθνύ πιηθνύ από ην δηαδίθηπν Α. Αλαδεηήζηε ζην δηαδίθηπν θσηνγξαθίεο κε αλαπαξαζηάζεηο ηνπ Πνιχθεκνπ ζηελ αξραία ειιεληθή ηέρλε θαη ζπγθεληξψζηε ζε έλα θάθειν φζεο ζρεηίδνληαη κε ηελ «ηχθισζε». Καηά ηελ αλαδήηεζή ζαο, κπνξείηε λα αμηνπνηήζεηε ηνπο παξαθάησ δηθηπαθνχο ηφπνπο: 1. > Δηθφλεο (ή απεπζείαο: φξνη: «Πνιχθεκνο Οδπζζέαο» 2. ηελ ίδηα ζειίδα κπνξείηε λα επαλαιάβεηε ηελ αλαδήηεζε κε αγγιηθνχο φξνπο: «Odysseus Polyphemus» ή «blinding of Polyphemus» [γηα ηε κεηαγξαθή ησλ νλνκάησλ: βι. > φξνη: «Πνιχθεκνο», «Οδπζζέαο»] φξνη: «Odysseus Polyphemus» ή «blinding of Polyphemus» 4. Άιιεο ρξήζηκεο ηζηνζειίδεο: Β. Γεκηνπξγείζηε κηα πηλαθνζήθε κε ζέκα ηελ «ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ», φπνπ ζα ηαμηλνκήζεηε ηηο εηθφλεο κε ρξνλνινγηθή ζεηξά: (α) 7νο-6νο αη. π.υ. (β) 5νο-4νο αη. π.υ. (γ) ειιεληζηηθή θαη ξσκατθή επνρή. Καηαγξάθεηε, επίζεο, φζα ζηνηρεία ζαο θαίλνληαη ρξήζηκα γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ αλαπαξαζηάζεσλ, ι.ρ. ηφπνο πξνέιεπζεο, ηερλνηξνπία, δηαζηάζεηο, ρξήζε εηθαζηηθνχ έξγνπ θηι. πνηνο ζέιεη δηεπθξηλίζεηο γηα ηα είδε ησλ αγγείσλ θαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηερλνηξνπηψλ, κπνξεί λα πινεγεζεί ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν ηνπ "Διιεληθνχ πνιηηηζκνχ": > Σέρλε: Σα είδε ησλ αγγείσλ

398 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γ. εκεηψζηε πνηα άιια ζέκαηα ζρεηηθά κε ηνλ Πνιχθεκν ζπλαληήζαηε ζηηο εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο (αλά επνρή). Γ. Αλαδεηήζηε ζην δηαδίθηπν ηίηινπο ή/θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε άιια αξραία ειιεληθά έξγα κε ζέκα ηνλ θχθισπα Πνιχθεκν: 1. φξνη: «Πνιχθεκνο», «Κχθισπαο» 2. φξνο: «Cyclop» 3. φξνη: «Κχθισπαο Δπξηπίδε» [Ή κπνξείηε λα αλαδεηήζεηε ζηνηρεία γηα παξαζηάζεηο ηνπ Κχθισπα ηνπ Δπξηπίδε ζην Δζληθφ Θέαηξν (ςεθηνπνηεκέλν αξρείν: θαη ζην Κξαηηθφ Θέαηξν Βνξείνπ Διιάδνο ( Δπίζεο, ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ θαη νη αθφινπζεο ζειίδεο: > Αξραία Διιεληθά θείκελα > Θεφθξηηνο, Δηδχιιηα Δ. πγθεληξψλεηε απφ ην δηαδίθηπν πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα ινγνηερληθά είδε θαηά ηελ (α) αξρατθή, (β) θιαζηθή θαη (γ) ειιεληζηηθή επνρή. πληάζζεηε έλα δηάγξακκα κε ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο. Καηά ηελ αλαδήηεζή ζαο, ρξήζηκνη είλαη νη εμήο δηθηπαθνχο ηφπνπο: ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 3 Παξάιιειεο «αλαγλώζεηο» θεηκέλνπ-κεηαγελέζηεξσλ αλαπαξαζηάζεσλ Α. πγθξίζεηο κε άιιεο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ 7νπ αη. π.υ. (εκ. Δπηιέγνληαη ελδεηθηηθά δχν δείγκαηα). 1. Να εληνπίζεηε θαη λα θαηαγξάςεηε (επηγξακκαηηθά) ηηο δηαθνξέο κε ηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ ακθνξέα ηεο Διεπζίλαο. 2. Πψο εμεγείηε ην γεγνλφο φηη εκθαλίδνληαη ζην πξψην κηζφ ηνπ 7νπ αη., ζε δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο, πνιιέο εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο κχζσλ ζρεηηδφκελσλ (α) γεληθά κε ηελ Οδχζζεηα θαη (β) εηδηθφηεξα κε ην επεηζφδην ηεο «ηχθισζεο»; 3. Γεκηνπξγήζηε κηα ζπλζεηηθή παξνπζίαζε κε ζέκα ηελ παξάζηαζε ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ ηέρλε ηνπ 7νπ αη. π.υ. Β. πγθξίζεηο κε αλαπαξαζηάζεηο ηνπ 6νπ αη. π.υ. (εκ. Δπηιέγνληαη ελδεηθηηθά δχν δείγκαηα). 1. Πνηεο είλαη νη βαζηθέο δηαθνξέο πνπ παξαηεξνχληαη ζε ζρέζε κε ηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ ακθνξέα ηεο Διεπζίλαο; Να ηηο θαηαγξάςεηε (επηγξακκαηηθά). 2. Να εξκελεχζεηε ηηο δηαθνξέο παίξλνληαο ππφςε ηηο αιιαγέο ζε ινγνηερληθφ επίπεδν (ελαζρφιεζε κε ηε ιπξηθή πνίεζε θαη ηε θηινζνθία). 3. Γεκηνπξγήζηε κηα ζπλζεηηθή παξνπζίαζε κε ζέκα ηελ παξάζηαζε ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ ηέρλε ηνπ 6νπ αη. π.υ.

399 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γ. πγθξίζεηο κε αλαπαξαζηάζεηο ηνπ 5νπ θαη 4νπ αη. π.υ. (εκ. Δπηιέγνληαη ελδεηθηηθά δχν δείγκαηα). 1. Πνηα λέα πξφζσπα εκθαλίδνληαη ζε απηήλ ηελ αλαπαξάζηαζε θαη ζε πνηα ζηάζε; Να θαηαγξάςεηε (επηγξακκαηηθά) ηηο βαζηθέο δηαθνξέο. 2. Με πνην πνηεηηθφ είδνο ζπλδέεηαη ε αγγεηνγξαθία; Τπάξρεη θάπνην έξγν ηεο θιαζηθήο επνρήο πνπ κπνξεί λα ήηαλ ε πεγή ηεο έκπλεπζεο; 3. Πνηεο άιιεο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ Πνιχθεκνπ απφ ηελ θιαζηθή επνρή είδαηε ζην δηαδίθηπν; Γηαηί ζε απηήλ ηελ επνρή ζπαλίδνπλ απεηθνλίζεηο ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ»; (εκ. ζηελ απάληεζή ζαο λα πάξεηε ππφςε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο δξακαηηθήο πνίεζεο.) 4. Γεκηνπξγήζηε κηα ζπλζεηηθή παξνπζίαζε κε ζέκα ηελ παξάζηαζε ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ ηέρλε ηεο θιαζηθήο επνρήο. Γ. πγθξίζεηο κε εηθαζηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ηεο ειιεληζηηθήο θαη ξσκατθήο επνρήο. (εκ. Δπηιέγνληαη ελδεηθηηθά δχν δείγκαηα). 1. Πνηα είλαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ειιεληζηηθψλ έξγσλ κε ζέκα ηελ «ηχθισζε ηνπ Πνιχθεκνπ»; Να ηα θαηαγξάςεηε (επηγξακκαηηθά). 2. Γηαηί ην ζέκα ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» γίλεηαη πάιη επίθαηξν; (εκ. Γηα ηελ απάληεζή ζαο λα ιάβεηε ππφςε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειιεληζηηθήο ινγνηερλίαο, φπσο ηα θαηαγξάςαηε ζην ζρεηηθφ δηάγξακκα.) 3. Πνηα άιια ζέκαηα εκπλεπζκέλα απφ ην κχζν ηνπ Κχθισπα εκθαλίδνληαη απηήλ ηελ επνρή ζηελ ηέρλε θαη ζηε ινγνηερλία; 4. Γεκηνπξγήζηε κηα ζπλζεηηθή παξνπζίαζε κε ζέκα ηελ παξάζηαζε ηεο «ηχθισζεο ηνπ Πνιχθεκνπ» ζηελ ειιεληζηηθή ηέρλε.

400 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Γυναίκεσ, ιςτορία και εργαςία: Οι Ελλθνίδεσ του Μεςοπολζμου». Μια διδακτικι παρζμβαςθ με χριςθ ΣΠΕ Μαρία Ακριτίδου Σαπηόηεηα ηνπ ζελαξίνπ Σίηινο: Γπλαίθεο, ηζηνξία θαη εξγαζία: Οη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπ. Γεκηνπξγφο: Μαξία Αθξηηίδνπ. Γηδαθηηθά αληηθείκελα: Ηζηνξία γεληθήο παηδείαο (Κεθάιαην ΚΒ: «Ζ Διιάδα απφ ην 1914 σο ην 1924: Ζ θξίζε ησλ πνιηηηθψλ ζεζκψλ θαη ε δηάιπζε ηνπ νξάκαηνο ηεο Μεγάιεο Ηδέαο»). 120 Σάμε: Γ Λπθείνπ, Γ Δζπεξηλνχ Λπθείνπ. Υξνληθή δηάξθεηα: Ζ ρξνληθή δηάξθεηα ηεο πινπνίεζεο νξίζηεθε ζε 5-6 δηδαθηηθέο ψξεο (ελψ απαηηνχληαη θαη θάπνηεο ψξεο εξγαζίαο ζην ζπίηη). Τινπνίεζε: Σν ζπγθεθξηκέλν ζελάξην πινπνηήζεθε ζηε Γ ηάμε ηνπ Δζπεξηλνχ Λπθείνπ χξνπ, θαηά ηε δηάξθεηα παξεκβαηηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ νξγάλσζε ην Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο (ΚΔΘΗ) ην ζρνιηθφ έηνο κε ζχκπξαμε ζρνιείσλ ηεο χξνπ θαη ζεκαηηθή Φχιν θαη Απαζρφιεζε. Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ επηκνξθσηηθνχ πιηθνχ ηα αξρηθά θχιια εξγαζίαο έρνπλ ηξνπνπνηεζεί θαηάιιεια. Πξνυπνζέζεηο πινπνίεζεο: Απαηηείηαη κηθξή εμνηθείσζε κε ηελ πινήγεζε ζην δηαδίθηπν θαη ηε δεκηνπξγία παξνπζηάζεσλ. Δξγαιεία/Μέζα δηδαζθαιίαο (έληππα θαη ειεθηξνληθά): ζρνιηθφ εγρεηξίδην, ινγηζκηθφ επεμεξγαζίαο θεηκέλσλ θαη παξνπζίαζεο, δηαδίθηπν. ύληνκε πεξηγξαθή ηνπ ζελαξίνπ Ζ δηδαθηηθή πξφηαζε πνπ αθνινπζεί αθνξά ηελ ηζηνξία γεληθήο παηδείαο ηεο Γ ηάμεο Γεληθνχ Λπθείνπ θαη ηεο Γ ηάμεο Δζπεξηλνχ Λπθείνπ. Θέκα ηεο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο ζέζεο ησλ γπλαηθψλ (γεληθφηεξα αιιά θαη εηδηθφηεξα σο πξνο ην δήηεκα ηεο εξγαζίαο) θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ ζηελ Διιάδα, κέζα απφ ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην θαη πξσηνγελείο πεγέο ηεο επνρήο, δηαζέζηκεο ζην δηαδίθηπν, θαζψο θαη ε εθπφλεζε ηειηθήο ζπλζεηηθήο εξγαζίαο κε ηε ρξήζε ινγηζκηθνχ παξνπζίαζεο. ην θείκελν πνπ αθνινπζεί ζα παξνπζηαζηνχλ νη ζηφρνη, ην πεξηερφκελν θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο πνπ πινπνηήζεθε, ελψ παξάιιεια ζα επηρεηξεζεί ε έληαμή ηνπο εληφο ελφο επξχηεξνπ πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηε δηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο αιιά θαη ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ησλ ΣΠΔ ζην κάζεκα απηφ. 120 Πξφθεηηαη γηα ην πξνεγνχκελν εγρεηξίδην Ηζηνξίαο Γεληθήο Παηδείαο ησλ Β. θνπιάηνπ, Ν. Γεκαθνπνχινπ,. Κφλδε, Ηζηνξία λεφηεξε θαη ζχγρξνλε, πνπ ήηαλ ζε ηζρχ θαηά ηε ρξνληθά πινπνίεζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο.

401 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ θεπηηθό θαη ζηόρνη Σν ζθεπηηθφ ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο βαζίζηεθε ζηε δηαπίζησζε φηη ε ηζηνξία κέρξη πξφζθαηα γξαθφηαλ θαη, θαηά ζπλέπεηα, δηδαζθφηαλ σο ε αθήγεζε ησλ πξάμεσλ κεγάισλ αλδξψλ. Καζψο δεηνχκελν ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο ήηαλ ε έληαμε ηεο ηζηνξίαο ησλ γπλαηθψλ ζηνλ θνξκφ ηεο επίζεκεο ηζηνξίαο, ηέζεθαλ ηα παξαθάησ δεηήκαηα πξνο δηεξεχλεζε: Καηά πφζν ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην είλαη ελαξκνληζκέλν κε ηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο ζηελ ηζηνξηνγξαθία σο πξνο ηελ ηζηνξία ησλ γπλαηθψλ; Πνηα εηθφλα ηεο ηζηνξίαο ησλ γπλαηθψλ δίλεη ην εγρεηξίδην θαη γηαηί; Τπάξρνπλ ηα κέζα θαη νη πεγέο γηα λα αιιάμεη απηή ε εηθφλα; ηφρνο είλαη παξνπζηαζζεί ζηελ ηάμε σο πξφβιεκα πξνο δηεξεχλεζε ε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηε ζρνιηθή ηζηνξία, θαη φρη λα δνζνχλ έηνηκεο ή πξνθαηαζθεπαζκέλεο απαληήζεηο. πγθεθξηκέλα, δεηνχκελν είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο ζέζεο ησλ γπλαηθψλ (γεληθφηεξα αιιά θαη εηδηθφηεξα σο πξνο ην δήηεκα ηεο εξγαζίαο) θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ ζηελ Διιάδα. Ζ πεξίνδνο ηνπ Μεζνπνιέκνπ επηιέρζεθε δηφηη: α) πξφθεηηαη γηα κηα κεηαβαηηθή πεξίνδν γηα ην ζχλνιν ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο β) ην γπλαηθείν θίλεκα ζε φιν ηνλ θφζκν θαη ζηελ Διιάδα εληείλεηαη κε αηρκή ηνπ δφξαηνο ηελ δηεθδίθεζε ηεο γπλαηθείαο ςήθνπ θαη ην δηθαίσκα ζηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή ζηελ εξγαζία (Αβδειά 2002). Οη ζπγθεθξηκέλνη δηδαθηηθνί ζηφρνη ήηαλ νη καζεηέο/ηξηεο: λα έξζνπλ ζε επαθή κε απζεληηθέο πεγέο ηεο ηζηνξίαο ηνπ γπλαηθείνπ θηλήκαηνο ηεο επνρήο (ηζηνξηθφο γξακκαηηζκφο) λα επαηζζεηνπνηεζνχλ σο πξνο ηηο απνζησπεκέλεο θσλέο ηεο ηζηνξίαο (ηζηνξηθφο γξακκαηηζκφο) λα αμηνπνηήζνπλ ηηο ηζηνξηθέο πεγέο θαη λα εμαγάγνπλ ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο (ηζηνξηθφο θαη θξηηηθφο γξακκαηηζκφο) λα αζθεζνχλ ζηελ θξηηηθή ζθέςε θαη λα απνθηήζνπλ ηζηνξηθή αληίιεςε κέζα απφ ηε ζχγθξηζε ηνπ ηφηε κε ην ηψξα φζνλ αθνξά ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ (ηζηνξηθφο θαη θξηηηθφο γξακκαηηζκφο) λα πξνβιεκαηηζηνχλ γηα ηνλ ηξφπν γξαθήο ηεο ηζηνξίαο θαη γηα ηελ απνπζία ησλ γπλαηθψλ απφ ηελ ηζηνξηθή αθήγεζε (ηζηνξηθφο θαη θξηηηθφο γξακκαηηζκφο)

402 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε δηάθξηζε ηεο ηζηνξίαο ησλ γεγνλφησλ απφ ηελ ηζηνξία ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ βίνπ θαη λα θαηαλνήζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε νπηηθή ηνπ θχινπ εληάζζεηαη ζην δεχηεξν είδνο ηζηνξηνγξαθίαο (ηζηνξηθφο γξακκαηηζκφο) λα δηαηππψζνπλ ππνζέζεηο θαη λα δηεξεπλήζνπλ ηελ ηζρχ ηνπο κέζσ δξαζηεξηνηήησλ δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο θαη επεμεξγαζίαο ηεο πιεξνθνξίαο (ηζηνξηθφο θαη θξηηηθφο γξακκαηηζκφο) λα νδεγεζνχλ ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ κέζα απφ κηα δνκεκέλε δηαδηθαζία (θιαζηθφο γξακκαηηζκφο) λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηνπο ππνινγηζηέο θαη ηελ ηερλνινγία ζηα πιαίζηα ελφο θηινινγηθνχ καζήκαηνο θαη λα θαηαλνήζνπλ ηε δηάδνζε ησλ ΣΠΔ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο κάζεζεο (ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο) λα αζθεζνχλ ζηε ρξήζε κεραλήο αλαδήηεζεο θαη ζηελ νξζή αμηνπνίεζε ιέμεσλθιεηδηψλ (ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο) λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο πξνθεηκέλνπ λα παξνπζηάζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο εξγαζίαο ηνπο (ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο) λα αζθεζνχλ ζηελ αλαδήηεζε θαη ηελ θξηηηθή αμηνπνίεζε ηεο πιεξνθνξίαο ζην δηαδίθηπν (ςεθηαθφο θαη θξηηηθφο γξακκαηηζκφο) λα κάζνπλ λα εξγάδνληαη νκαδηθά θαη ζπλεξγαηηθά. Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο δηδαθηηθήο πνξείαο Η πξνβιεκαηηθή ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο Σν ζεσξεηηθό πιαίζην πσο ήδε αλαθέξζεθε, ην ζθεπηηθφ ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο βαζίζηεθε ζηε δηαπίζησζε φηη ε ηζηνξία κέρξη πξφζθαηα γξαθφηαλ θαη, θαηά ζπλέπεηα, δηδαζθφηαλ σο ε αθήγεζε ησλ πξάμεσλ κεγάισλ αλδξψλ. ήκεξα, νη αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεο γεληθφηεξα, κεηά ηε ζθνδξή ακθηζβήηεζε πνπ δέρηεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20νπ αηψλα, πξνζαλαηνιίδνληαη ζε λέεο, αλαζηνραζηηθέο πξαθηηθέο θαη ζε έλαλ επξχηεξν κεζνδνινγηθφ πξνβιεκαηηζκφ παξάιιεια επηρεηξείηαη ε θαηάδεημε ησλ αθεγεκαηηθψλ αξκψλ θαη ησλ ηδενινγηθψλ ζπλαξηήζεσλ θάζε επηζηεκνληθήο γξαθήο. Δηδηθά ζην επηζηεκνληθφ πεδίν ηεο ηζηνξηνγξαθίαο παξαηεξείηαη κηα ζεκαληηθή αιιαγή παξαδείγκαηνο πνπ νδεγεί ζηελ εθ βάζξσλ αλαλέσζε ησλ ηζηνξηθψλ ζπνπδψλ θαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπο ζε λέεο κνξθέο ηζηνξηθήο θαη θνηλσληθήο εκπεηξίαο (Iggers 1999). Μέξνο ηεο παξαπάλσ αιιαγήο παξαδείγκαηνο σο πξνο ηελ ηζηνξηνγξαθία απνηειεί ε ηζηνξηθή πξνβιεκαηηθή πνπ ζέηεη ηελ έκθπιε δηάζηαζε ηνπ ηζηνξηθνχ

403 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ππνθεηκέλνπ ζην επίθεληξν. Ζ πξνβιεκαηηθή απηή έρεη ήδε κηα εηεξφθιεηε δηαδξνκή είθνζη πέληε εηψλ (Αβδειά & Φαξά 1997). 121 Πνιχ λσξίο ήδε απφ ην πξψην θχκα ηνπ θεκηληζκνχ έγηλε αληηιεπηφ φηη κηα ηζηνξία απφ ηελ νπνία απνπζηάδνπλ νη γπλαίθεο είλαη κηα ηζηνξία πνπ αγλνεί «επηδεηθηηθά ηελ ηζηνξηθή εκπεηξία ηεο κηζήο αλζξσπφηεηαο». ηηο ζχγρξνλεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο «ην θχιν γίλεηαη άμνλαο ηεο ηζηνξηθήο αλάιπζεο πνπ ηέκλεηαη κε άιινπο» θαη απνηειεί νπζηαζηηθά αλαιπηηθφ εξγαιείν (θνη 1999) πνπ καο βνεζά λα ζέζνπκε λέα εξσηήκαηα ζε παιηφ πιηθφ. ύλδεζε κε ηα ηζρύνληα ζην ζρνιείν Αο ζεκεησζεί εδψ φηη ηφζν νη ζηφρνη πνπ ηέζεθαλ, φζν θαη ηα κέζα θαη ε κέζνδνο δηδαζθαιίαο είλαη ελαξκνληζκέλα κε ην Δληαίν Πιαίζην Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ γηα ηελ Ηζηνξία, ην νπνίν πξνβιέπεη, αλάκεζα ζηα άιια, ηελ άζθεζε ησλ καζεηψλ ζηελ αλάιπζε ηζηνξηθψλ δεδνκέλσλ θαη ζηελ αμηνπνίεζή ηνπο γηα ηε βαζχηεξε θαηαλφεζε ηνπ παξειζφληνο θαζψο θαη ηελ θαηαλφεζε φηη ε ηζηνξηνγξαθία είλαη «αλαθαηαζθεπή» ηνπ παξειζφληνο, φηη βαζίδεηαη ζε πεγέο θαη φηη ζπληζηά επηιεθηηθή δηαδηθαζία. ζνλ αθνξά ηε κέζνδν επεμεξγαζίαο ησλ πεγψλ ην Δ.Π.Π.. ηελ πεξηγξάθεη σο εμήο: εμέηαζε ησλ πεγψλ, θξηηηθή εμέηαζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζεσξνχληαη θξίζηκα γηα ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, αληαιιαγή απφςεσλ. Μέζνδνο θαη κέζα (ηερλνινγίεο) δηδαζθαιίαο. Δξγαιεία θαη πεγέο Χο κέζα δηδαζθαιίαο νξίζηεθαλ αθελφο ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην θαη αθεηέξνπ ην δηαδίθηπν, πνπ επέηξεςε ηελ έξεπλα ζε ηζηνξηθέο πεγέο κε ηε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ. Αο ζεκεησζεί φηη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ δελ επηιέρζεθε σο απηνζθνπφο αιιά ζηα πιαίζηα δεκηνπξγίαο ελφο ελαιιαθηηθνχ παηδαγσγηθνχ πεξηβάιινληνο κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο. Γηα ηνλ ιφγν απηφλ αθελφο απνθεχρζεθε ε ιχζε ηεο ρανηηθήο δηαδηθηπαθήο πεξηήγεζεο, αθεηέξνπ, ζε πξψηε θάζε, δελ επηιέρζεθαλ ηζηνζειίδεο αθεγεκαηηθνχ πεξηερνκέλνπ, αιιά έλαο δηθηπαθφο ηφπνο κε ςεθηνπνηεκέλν πξσηνγελέο πιηθφ, ν νπνίνο επηπιένλ πξνζθέξεη ειεθηξνληθά εξγαιεία αλαδήηεζεο (Γθίθα 2002) θαη κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο αλνηρηφ πεξηβάιινλ δηεξεχλεζεο: ζηελ ηζηνζε- 121 ηα πιαίζηα ηνπ παξφληνο θεηκέλνπ δελ κπνξεί λα γίλεη ιφγνο γηα ηελ πξνβιεκαηνπνίεζε ησλ ίδησλ ησλ φξσλ «θχιν» θαη «γπλαίθα» απφ ηε ζχγρξνλε ζεσξία. Αξθεί λα αλαθεξζεί φηη, ζχκθσλα κε ηελ Αβδειά (2006), «θνηλφο παξνλνκαζηήο [...] φισλ ησλ πξνηάζεσλ είλαη ε παξαδνρή φηη απφ ηε κηα κεξηά ην θχιν είλαη θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη ζπκβνιηθφ ζχζηεκα κε αλαθνξά ζηηο δηαθνξέο κεηαμχ αληξψλ θαη γπλαηθψλ, θαη απφ ηελ άιιε κεξηά θαη ζπγρξφλσο ε έκθπιε δηαθνξά ζπγθξνηεί θαη αλαπαξηζηά ζρέζεηο εμνπζίαο».

404 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ιίδα ηνπ Δξγαζηεξίνπ γηα ηηο πνπδέο ησλ Γχν Φχισλ ηνπ Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ δηαηίζεηαη πιήξσο ςεθηνπνηεκέλν θαη κε εθηελέο επξεηήξην έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά γπλαηθεία πεξηνδηθά ηεο επνρήο: ν Αγψλαο ηεο Γπλαίθαο. ην θχιιν εξγαζίαο 2, σζηφζν, δίλεηαη θαη κηα ελαιιαθηηθή πνξεία εξγαζίαο, θαηά ηελ νπνία νη καζεηέο/ηξηεο αλαιακβάλνπλ εμ νινθιήξνπ ηελ επζχλε εληνπηζκνχ πξσηνγελψλ πεγψλ ζην δηαδίθηπν. ηε ζπλέρεηα, σζηφζν, αλεμάξηεηα απφ ην πνηα πνξεία εξγαζίαο έρεη επηιερζεί γηα ηε ζπκπιεξσζε ηνπ θχιινπ εξγαζίαο 2, αθνχ νη καζήηξηεο έρνπλ ηελ επθαηξία λα επεμεξγαζηνχλ πξσηνγελείο πεγέο, ρξεζηκνπνηνχλ αμηνινγηθά θαη θξηηηθά θαη άιια δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα κε δεπηεξνγελέο πιηθφ, ελψ ζην ηέινο αμηνπνηνχλ ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο γηα παξαγσγή πνιπηξνπηθνχ ιφγνπ. Χο κέζνδνο δηδαζθαιίαο πξνθξίζεθε ε νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδνο γηα ηε δηεξεχλεζε, ηελ αλάιπζε θαη ηελ παξνπζίαζε ηνπ πιηθνχ ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ απφ ηελ ίδηα ηελ ηάμε. ηε ζπγθεθξηκέλε πινπνίεζε ηεο πξφηαζεο πξνηηκήζεθε φκσο ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπλφινπ ηεο ηάμεο σο νκάδαο, ιφγσ ηνπ πνιχ κηθξνχ αξηζκνχ καζεηξηψλ (ε ηάμε ηνπ Δζπεξηλνχ Λπθείνπ απνηεινχηαλ απφ 5 θνξίηζηα). Δλαιιαθηηθά, ν/ε εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ρσξίζεη ηελ ηάμε ζε νκάδεο (π.ρ. ηζηνξηθψλ, δεκνζηνγξάθσλ, βηνγξάθσλ θηι.) θαη λα δηακνξθψζεη αλάινγα ηα θχιια εξγαζίαο. Η πνξεία πινπνίεζεο ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο Δλδεηθηηθή θαηαλνκή ηνπ ρξόλνπ Ζ δηδαθηηθή παξέκβαζε ρσξίδεηαη ζε δχν θάζεηο. ηε δηάξθεηα ηεο πξψηεο θάζεο ε ηάμε ζηξέθεηαη ζην ίδην ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην θαη ζέηεη κηα ζεηξά απφ βαζηθά εξσηήκαηα, φπσο ηα παξαθάησ: 1. Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ησλ ζρεηηθψλ θεθαιαίσλ γηα ηνλ κεζνπφιεκν; 2. Γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ ξφιν θαη ζηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ηελ επνρή εθείλε; 3. Πνηα πξφζσπα ηεο επνρήο πξνβάιινληαη; 4. Δθπξνζσπνχληαη ηθαλνπνηεηηθά νη γπλαίθεο; ηελ πξψηε δηδαθηηθή ψξα ε ηάμε δνπιεχεη νκαδηθά θαη ζπκπιεξψλεη ην θχιιν εξγαζίαο 1. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δεχηεξεο δηδαθηηθήο ψξαο παξνπζηάδνληαη ηα επξήκαηα θαη νη δηαπηζηψζεηο. 122 Με βάζε ηηο δηαπηζηψζεηο απηέο ε ηάμε πξνβιεκαηί- 122 Γεληθά, νη δηαπηζηψζεηο ηεο ηάμεο ζηελ νπνία πινπνηήζεθε ην ζελάξην κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ σο εμήο: -ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην επηθεληξψλεηαη ζε ζέκαηα πνιηηηθήο θαη ζηξαηησηηθήο δσήο, κε θνξπθαίν γεγνλφο ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή.

405 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ δεηαη γηα ηελ ειιηπή παξνπζία ή κάιινλ απνπζία ησλ γπλαηθψλ απφ ηελ πξφζθαηε ηζηνξία ηεο Διιάδαο ηνπ Μεζνπνιέκνπ θαη δηαηππψλεη κηα ζεηξά απφ ππνζέζεηο φζνλ αθνξά ηηο αηηίεο (θχιιν εξγαζίαο 1). ηε ζπλέρεηα δηεξεπλάηαη ην εξψηεκα «Τπάξρεη δηαζέζηκν ηζηνξηθφ πιηθφ γηα ηηο γπλαίθεο ηεο επνρήο πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπκπεξηιεθζεί ζηελ επίζεκε ηζηνξία;». Οη καζεηέο/καζήηξηεο πεξηεγνχληαη ζην δηαδίθηπν ή/θαη ζην πεξηνδηθφ Ο Αγψλαο ηεο Γπλαίθαο ζην εξγαζηήξην ησλ ππνινγηζηψλ, δνπιεχνληαο νκαδηθά (θχιιν εξγαζίαο 2. Αλ επηιερζεί ε πξψηε εθδνρή ηνπ θχιινπ εξγαζίαο 2, πξέπεη λα δηαηεζεί αθφκα κία δηδαθηηθή ψξα). ηελ επφκελε δηδαθηηθή ψξα, ζην ηέινο ηεο πξψηεο θάζεο, πξαγκαηνπνηείηαη θαηεπζπλφκελνο δηάινγνο πάλσ ζηα επξήκαηα ηεο ηάμε θαη αλαζηνραζκφο πάλσ ζηηο αξρηθέο ππνζέζεηο εξγαζίαο, ελψ δίλνληαη νδεγίεο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε επφκελε θάζε. ηε δεχηεξε θάζε ε ηάμε εξγάδεηαη γηα ηε δεκηνπξγία κηαο ειεθηξνληθήο παξνπζίαζεο ησλ πνξηζκάησλ ηεο έξεπλαο. 123 ηε θάζε απηή, ζχκθσλα κε ην ζρέδην εξγαζίαο, δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο/καζήηξηεο (θχιιν εξγαζίαο 3): λα ζπγθεληξψζνπλ θσηνγξαθηθφ θαη άιιν πιηθφ γηα ην ζέκα πνπ δηεξεπλνχλ κεηά απφ δηθή ηνπο αλαδήηεζε αιιά θαη θξηηηθή αμηνιφγεζε, κε βάζε ζπγθεθξηκέλα εξσηήκαηα αλάιπζεο ηζηνζειίδσλ θαη πεγψλ (δξαζηεξηφηεηεο ςεθηαθνχ θαη θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ), λα γξάςνπλ δηθά ηνπο θείκελα κε βάζε ηα θχιια εξγαζίαο (παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ), λα ερνγξαθήζνπλ θάπνηα θείκελα, πξνθεηκέλνπ ε πνιπκεζηθή παξνπζίαζε λα ζπλνδεχεηαη θαη απφ ςεθηαθή αθήγεζε (άζθεζε ζηηο δηαδηθαζίεο ςεθηνπνίεζεο ήρνπ ςεθηαθφο γξακκαηηζκφο). Έηζη ην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα κπνξεί λα πάξεη ηε κνξθή ελφο project. ε απηφ ηα πιαίζην νη καζήηξηεο θάλνπλ ρξήζε θαη ηνπ ινγηζκηθνχ παξνπζίαζεο, φρη σο απηνζθνπφ αιιά ζε ζπγθεθξηκέλν παηδαγσγηθφ θαη επηθνηλσληαθφ πιαίζην, κε ζηφρν ηνλ θξηηηθφ (ςεθηαθφ) γξακκαηηζκφ. -αγλννχληαη παληειψο νη ππφινηπεο πηπρέο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο ηνπ Μεζνπνιέκνπ. Αλάκεζά ηνπο θαη ην αθκαίν γπλαηθείν θίλεκα. -νη πεγέο δελ πξνέξρνληαη απφ γπλαίθεο θαη δελ αλαθέξνληαη ζε δεηήκαηα πέξαλ ηεο ζηξαηησηηθήο θαη πνιηηηθήο ηζηνξίαο. -αλάκεζα ζηα νλφκαηα ησλ ζεκαληηθψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο επνρήο πνπ αλαθέξνληαη δελ ππάξρεη θακία γπλαίθα. 123 Ζ παξνπζίαζε πνπ δεκηνπξγήζεθε θαηά ηε ζπγθεθξηκέλε πινπνίεζε ηεο δηδαθηηθήο απηήο πξφηαζεο πξνβιήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο ηειηθήο εθδήισζεο φισλ ησλ ζρνιείσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζην πξφγξακκα ηνπ ΚΔΘΗ.

406 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γηαγξακκαηηθή παξνπζίαζε ηεο πνξείαο δηδαζθαιίαο Α Φάζε: Γηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο, αλαδήηεζε θαη επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ, ζχλζεζε νκάδσλ θαη ζπκπιήξσζε ησλ θχιισλ εξγαζίαο 1ε ώξα ηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο ε ηάμε αλαζηνράδεηαη θαη αλαγηγλψζθεη θξηηηθά ην πεξηερφκελν ηνπ δηδαθηηθνχ εγρεηξηδίνπ. πκπιήξσζε ηνπ 1νπ θχιινπ εξγαζίαο. Γηαηχπσζε ππνζέζεσλ εξγαζίαο γηα ηα αίηηα ηεο απνπζίαο αλαθνξάο ζην ξφιν ησλ γπλαηθψλ. 2ε ώξα (ή θαη 3 ε ώξα) Γηαηχπσζε εξεπλεηηθνχ πξνβιήκαηνο. ην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο: πεξηήγεζε ζην δηαδίθηπν θαη ζπκπιήξσζε ηνπ 2νπ θχιινπ εξγαζίαο (αλ αθνινπζεζεί ε πξψηε ελαιιαθηηθή πνξεία εξγαζίαο πνπ πξνηείλεηε ζην θχιιν εξγαζίαο, πηζαλψο λα απαηηεζεί επηπιένλ δηδαθηηθφο ή εμσδηδαθηηθφο ρξφλνο). 3ε ώξα (ή 4 ε ώξα) πδήηεζε επί ησλ επξεκάησλ. Αλαζηνραζκφο πάλσ ζηηο αξρηθέο ππνζέζεηο εξγαζίαο. Πξνγξακκαηηζκφο ηεο επφκελεο θάζεο. Β Φάζε: Πεξηήγεζε ζε θφκβνπο ηζηνξηθνχ πεξηερνκέλνπ, ζπγθξηηηθή αμηνιφγεζε θαη ζπιινγή ζηνηρείσλ κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία πνιπκεζηθήο παξνπζίαζεο 1ε ώξα Οη καζεηέο/καζήηξηεο πινεγνχληαη ζην δηαδίθηπν (κε νδεγφ ην θχιιν εξγαζίαο 3) κε ζθνπφ ηε ζπγθέληξσζε πιηθνχ γηα ηελ εθπφλεζε ζπλζεηηθήο εξγαζίαο ζε κνξθή πνιπκεζηθήο παξνπζίαζεο. Παξάιιεια, πξνζεγγίδνπλ ηηο πιεξνθνξίεο θαη ην επνπηηθφ πιηθφ πνπ ζπιιέγνπλ κε ην ίδην θξηηηθφ πλεχκα κε ην νπνίν πξνζέγγηζαλ θαη ην δηδαθηηθφ εγρεηξίδην, ζπκπιεξψλνληαο πίλαθεο αμηνιφγεζεο ηζηνζειίδσλ θαη πεγψλ. ε πεξίπησζε πνπ ε ηάμε επηιέμεη λα πξνζεγγίζεη κεγάιν αξηζκφ ηζηνξηθψλ ςεθηαθψλ πεγψλ θαη ηζηνζειίδσλ, πηζαλψο λα απαηηεζεί παξαπάλσ δηδαθηηθφο ρξφλνο. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε κπνξεί λα αμηνπνηεζεί δηαζεκαηηθά θαη ην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο. Χο εξγαζία γηα ην ζπίηη αλαιακβάλνπλ ηε ζπγγξαθή πξσηφηππσλ θεηκέλσλ, ζπλνδεπηηθψλ ηνπ πιηθνχ πνπ ζπγθεληξψζεθε, πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαησζνχλ ζηελ ηειηθή παξνπζίαζε. 2ε ώξα -Γεκηνπξγία ηεο παξνπζίαζεο κε ρξήζε ηνπ αληίζηνηρνπ ινγηζκηθνχ. Αμηνπνίεζε θαη εμσδηδαθηηθνχ ρξφλνπ (εξγαζία ζην ζπίηη) γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο παξνπζίαζεο. Εικόνα 60 Από τθν παρουςίαςθ που ετοίμαςε θ τάξθ ςτα πλαίςια τθσ εκδιλωςθσ. Γπλαηόηεηεο ηξνπνπνίεζεο-πξνέθηαζεο ζελαξίνπ (άιιεο εθδνρέο) Ζ ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί αλαιφγσο σο πξνο ηελ έθηαζε ή ηε ζηφρεπζε. Γηα ηελ παξέκβαζε πνπ πινπνηήζεθε επηιέρζεθε ε θαζνδε-

407 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ γνχκελε πινήγεζε ζην δηαδίθηπν ιφγσ έιιεηςεο ρξφλνπ αιιά θαη ιφγσ ηδηαίηεξα ρακειήο εμνηθείσζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο κε ηνλ ππνινγηζηή (επξφθεηην γηα ελήιηθεο γπλαίθεο, ζηελ ηειεπηαία ηάμε ηνπ Δζπεξηλνχ Λπθείνπ, νη νπνίεο δελ είραλ πνιιέο επθαηξίεο επαθήο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο, ελψ εμέθξαδαλ θαη θφβν ρξήζεο ηνπ ππνινγηζηή). ε κηα λέα ελδερφκελε πινπνίεζε, ην ζελάξην κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί ψζηε: α) ε δηδαθηηθή πνξεία λα είλαη ιηγφηεξν θαζνδεγνχκελε απφ ηα θχιια εξγαζίαο. Απηφ απαηηεί ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ πξνδηαγεγξακκέλσλ βεκάησλ θαη νδεγηψλ απφ ηνλ νξηζκφ ελφο ζέκαηνο-πξνβιήκαηνο (π.ρ. «Ζ ξφινο θαη ε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηνλ Μεζνπφιεκν: αλαδήηεζε θαη θαηαγξαθή πξσηνγελψλ θαη δεπηεξνγελψλ πεγψλ») θαη ηελ ελζάξξπλζε ηεο απηελέξγεηαο. Μηα ηέηνηα δηαδηθαζία πξνυπνζέηεη ηελ παξνπζίαζε ελφο πξνβιήκαηνο ην νπνίν νη καζεηέο/ηξηεο δελ είλαη δπλαηφλ λα επηιχζνπλ ρξεζηκνπνηψληαο φζα μέξνπλ (αλαηξέρνληαο π.ρ. ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην). θνπφο είλαη νη ίδηνη νη καζεηέο/ηξηεο λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε ηεο γλψζεο θαη λα κάζνπλ πψο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο δηάθνξεο πεγέο πιεξνθνξηψλ ζην θχιιν εξγαζίαο 2 επηρεηξείηαη λα δνζεί κηα ηέηνηα ελαιιαθηηθή πνξεία εξγαζίαο, ε νπνία φκσο δελ αθνινπζήζεθε ζηε ζπγθεθξηκέλε πινπνίεζε ηνπ ζελαξίνπ. β) ε δηδαθηηθή πνξεία λα πεξηιακβάλεη πεξηήγεζε ζε πεξηζζφηεξνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο γηα ηε ζπιινγή ςεθηαθνχ πιηθνχ. Ζ ειεχζεξε πινήγεζε ζην δηαδίθηπν κπνξεί λα εκπινπηίζεη ηε δηδαθηηθή παξέκβαζε κε ζηφρν ηελ άζθεζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζηελ αμηνιφγεζε δηθηπαθψλ ηφπσλ θαη ςεθηαθνχ πιηθνχ πην ζπγθεθξηκέλα, ζα πξέπεη λα δνζεί αθφκα κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ θξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ πεγψλ θαη ηζηνζειίδσλ (βι. Δλφηεηα ΗΗ, θεθ. 5.3). γ) λα δηεξεπλεζνχλ δηαθνξεηηθά ζέκαηα (κε ηελ νκαδν-ζπλεξγαηηθή κέζνδν) ηεο ηδησηηθήο θαη δεκφζηαο δσήο ηεο επνρήο ηνπ Μεζνπνιέκνπ κέζα απφ ηελ αλαδήηεζε πξσηνγελψλ πεγψλ. δ) λα αμηνπνηεζνχλ θαη εξγαιεία δεχηεξνπ ηζηνχ (Web 2.0). Γηα παξάδεηγκα, ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγεζεί έλα ζπκκεηνρηθφ wiki κε ζέκα ηελ ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο ηνπ κεζνπνιέκνπ, ηελ επζχλε ηνπ νπνίνπ ζα είραλ νη καζεηέο/ηξηεο, ή ηα ηειηθά πνιπηξνπηθφ θείκελα λα αλαξηεζνχλ ζην ηζηνιφγην ηεο ηάμεο. ε) ην ζρέδην εξγαζίαο λα επεθηαζεί θαη λα εληαρζεί ζε κνξθέο εκηηππηθνχ ή άηππνπ ζρνιηθνχ γξακκαηηζκνχ (π.ρ. ζε πξφγξακκα etwinning πνπ ζα δηεξεπλά ην ίδην ζέκα ζε άιιεο ρψξεο ή ζε ενξηαζκφ ηεο εκέξαο ηεο γπλαίθαο).

408 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Δπίζεο, ζε ηάμεηο κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ, πξνηείλεηαη ν ρσξηζκφο ζε επηκέξνπο νκάδεο θαη ν επηκεξηζκφο ησλ δξαζηεξηνηήησλ αλαιφγσο. Σέινο, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη απφ ην ζρνιηθφ έηνο ην ππφ εμέηαζε εγρεηξίδην αληηθαηαζηάζεθε πιένλ κε ην λεφηεξν «Ηζηνξία ηνπ Νεφηεξνπ θαη ηνπ χγρξνλνπ θφζκνπ (απφ ην 1815 έσο ζήκεξα)». Ζ πξφηαζε πνπ πεξηγξάθεηαη κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζηα δεδνκέλα ηνπ λένπ εγρεηξηδίνπ, θαζψο ην ζρεηηθφ θεθάιαην (Γ. Ζ Δπξψπε θαη ν θφζκνο ζηε δηάξθεηα ηνπ κεζνπνιέκνπ), θηλείηαη ζηελ ίδηα θαηεχζπλζε κε ην πξνεγνχκελν. Αληίζηνηρε δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα γίλεη θαη κε αθνξκή ηα αληίζηνηρα θεθάιαηα ηνπ εγρεηξηδίνπ «Νεφηεξε θαη χγρξνλε Ηζηνξία. Γ Γπκλαζίνπ» (ελφηεηα 43). Κξηηηθή Βαζηθφ ζηνηρείν ηνπ ζρεδηαζκνχ ήηαλ ε απνθπγή θαζνδεγνχκελσλ ζπκπεξαζκάησλ θαη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ φρη σο ζπκπιεξσκαηηθφ πιηθφ ηνπ δηδαθηηθνχ βηβιίνπ αιιά σο έλα πεξηβάιινλ αλαδήηεζεο θαη πξνβιεκαηηζκνχ. θνπφο ήηαλ ε απηελέξγεηα ησλ καζεηψλ ζηελ επηινγή θαη θξηηηθή επεμεξγαζία ησλ πεγψλ, ζηφρνο ζεκαληηθφο ζηα πιαίζηα ηνπ δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ ηεο ηζηνξίαο. Έηζη ηα θχιια εξγαζίαο δελ πεξηέρνπλ εξσηήζεηο πνπ πξνυπνζέηνπλ κηα ζσζηή απάληεζε, αιιά νδεγνχλ ηνπο καζεηέο θαη ηηο καζήηξηεο λα αλαδεηήζνπλ άξζξα κε ιέμεηο-θιεηδηά ζηε βάζε δεδνκέλσλ, λα επηιέμνπλ ηα άξζξα ζηα νπνία ζα εκβαζχλνπλ θαη, ηέινο, λα θαηαιήμνπλ ζηα δηθά ηνπο ζπκπεξάζκαηα, πξνθεηκέλνπ ε λέα γλψζε λα είλαη πξντφλ αλαθάιπςεο. Δπηπιένλ, απαηηνχλ ηελ θξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο πιεξνθνξίαο (έληππεο θαη ειεθηξνληθήο) θαη ηελ αμηνιφγεζή ηεο. Παξά ηαχηα, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, αθνινπζήζεθε ε πξνζέγγηζε ησλ πξνδηαγεγξακκέλσλ βεκάησλ ζηελ πνξεία δηδαζθαιίαο, ιφγσ πεξηνξηζκψλ ζην καζεηηθφ δπλακηθφ θαη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα. Οη πξνηεηλφκελεο δπλαηφηεηεο ηξνπνπνίεζεο ηνπ ζελαξίνπ πνπ αλαπηχρζεθαλ παξαπάλσ ελζσκαηψλνπλ θαη ηελ θξηηηθή αμηνιφγεζή ηνπ, κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο εκπεηξίαο πινπνίεζεο (κείσζε ησλ εξσηήζεσλ θαζνδήγεζεο, ελδειερέζηεξε άζθεζε ζηελ αμηνιφγεζε πεγψλ θηι.). Δπηπιένλ, ζεκεηψλνπκε εδψ ηε ζεκαζία πνπ ζα είρε ε πξνζζήθε κηαο «ξνχκπξηθαο αμηνιφγεζεο», πνπ ζα παξείρε εθ ησλ πξνηέξσλ ζηελ ηάμε ηα (πνηνηηθά) θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ (π.ρ. βαζκφο ζπλεξγαηηθφηεηαο, πιεξφηεηα παξνπζίαζεο θηι.) θαη νιφθιεξνπ ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο θαη ζα δηεπθφιπλε ηε δηαδηθαζία απην/εηεξν-αμηνιφγεζεο ζην πιαίζην ηεο νκάδαο.

409 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γεληθά νη ζηφρνη ηεο παξέκβαζεο επηηεχρζεθαλ ζε κεγάιν βαζκφ. Οη καζήηξηεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηάμεο πξνβιεκαηίζηεθαλ γηα ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ ηζηνξία, εληφπηζαλ θαη επεμεξγάζηεθαλ πεγέο, ρξεζηκνπνίεζαλ δηάθνξα κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ (παξαδνζηαθνχ θαη λένπ) θαη αλέπηπμαλ δεμηφηεηεο ζπλεξγαζίαο. Ζ εηθφλα πνπ είραλ ζρεκαηίζεη απφ ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην γηα ηελ απνπζία ησλ γπλαηθψλ απφ ηελ θνηλσληθή δσή ηνπ κεζνπνιέκνπ αλαηξάπεθε πιήξσο. Αμηνπνηήζεθε έηζη ε κεζνδνινγία ηεο «γλσζηηθήο ζχγθξνπζεο» σο πξνυπφζεζεο γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο λέαο γλψζεο. 124 Ζ δηαδηθαζία ηεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο είλαη νπσζδήπνηε ρξνλνβφξα θαη θνπηαζηηθή, νη ζεηηθέο αληηδξάζεηο φκσο ηεο ηάμεο απνηεινχλ ζεκαληηθφ θίλεηξν γηα ηελ αλάιεςή ηεο. Βεβαίσο γηα λα γίλεη θάηη ηέηνην απαηηείηαη ρξφλνο θαη δηάζεζε απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο, αιιά θαη πξφζβαζε ζηα κέζα πινπνίεζεο. Δίλαη γλσζηέο νη δπζθνιίεο φζνλ αθνξά ηελ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ηνπο ππνινγηζηέο, ηε ρξήζε ηνπ εξγαζηεξίνπ πιεξνθνξηθήο, ηελ αζθπθηηθή πίεζε ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θηι. εκαληηθή δπζθνιία ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο παξέκβαζεο ζηάζεθε ην γεγνλφο φηη απηή πινπνηήζεθε ζηε Γ ηάμε ηνπ Δζπεξηλνχ Λπθείνπ, ζηελ νπνία ν πξνγξακκαηηζκφο ηεο δηδαθηέαο χιεο είλαη ηδηαίηεξα απζηεξφο, φπσο θαη ε παξαθνινχζεζε ηεο πινπνίεζεο ηνπ. Σν γεγνλφο απηφ δελ επέηξεςε ηελ επηζπκεηή επειημία ζηε δηάξθεηα ηεο παξέκβαζεο θαζψο θαη ηελ πξνζζήθε επηπιένλ δξαζηεξηνηήησλ, παξά ηελ πξνζπκία ηεο ηάμεο. 7. Βηβιηνγξαθία Αβδειά, Έ Οη γπλαίθεο, θνηλσληθφ δήηεκα. ην Ηζηνξία ηεο Διιάδαο ηνπ 20νχ αηψλα, επηκ. Υ. Υαηδεησζήθ, 2νο ηφκ., Αζήλα: Βηβιηφξακα. Αβδειά, Δ. & Α. Φαξά Ξαλαγξάθνληαο ην παξειζφλ. χγρξνλεο δηαδξνκέο ηεο ηζηνξίαο ησλ γπλαηθψλ. ην ησπεξέο ηζηνξίεο. Γπλαίθεο θαη θχιν ζηελ ηζηνξηθή αθήγεζε, επηκ. Δ. Αβδειά & Α. Φαξά, Αζήλα: Αιεμάλδξεηα. Αβδειά, Έ Σν θχιν ζηελ ηζηνξηνγξαθία. Έλα δπν πξάγκαηα πνπ μέξσ γηα απηφ. χγρξνλα Θέκαηα 94: Αγγειάθνο, Κ. & Γ. Κφθθηλνο, επηκ Ζ δηαζεκαηηθφηεηα ζην ζχγρξνλν ζρνιείν θαη ε δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο κε ηε ρξήζε πεγψλ. Αζήλα: Μεηαίρκην. Γθίθα, Δ Γηδαθηηθή αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο. ην Οη ΣΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, Πξαθηηθά 3νπ ζπλεδξίνπ ΔΣΠΔ, Γειεγηάλλε-Κνπτκηδή, Β. &. Εηψγνπ, επηκ Ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ Ο ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Δπηκφξθσζε θαη Δπαηζζεηνπνίεζε Δθπαηδεπηηθψλ ζε Θέκαηα Ηζφηεηαο (Φάθεινο παξεκβαηηθψλ καζεκάησλ). Αζήλα: ΚΔΘΗ. Γειεγηάλλε-Κνπτκηδή, Β. &. Εηψγνπ, επηκ Δθπαίδεπζε θαη θχιν. Θεζζαινλίθε: Βάληαο. 124 Αθφκα, θαζψο ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε επξφθεηην απνθιεηζηηθά γηα ελήιηθεο γπλαίθεο πνπ έρνπλ βηψζεη ηελ αλεξγία ηνπ θχινπ ηνπο, έδεημαλ κεγάιν ελδηαθέξνλ γηα ηηο δηεθδηθήζεηο ησλ γπλαηθψλ ζην δήηεκα απηφ θαη κπφξεζαλ λα ζπλδέζνπλ ηα πξνζσπηθά ηνπο βηψκαηα κε ην δηδαζθφκελν κάζεκα θαη λα ζπλεηζθέξνπλ απφςεηο θαη ηδέεο, γεγνλφο πνπ βνήζεζε πνιχ ζηε δεκηνπξγία ηνπ θαηάιιεινπ θιίκαηνο κάζεζεο.

410 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Evans, M Φχιν θαη θνηλσληθή ζεσξία. Μηθξ. Α. Κηνππθηνιήο, Αζήλα: Μεηαίρκην. Iggers, G Ζ ηζηνξηνγξαθία ζηνλ 20ν αηψλα. Απφ ηελ επηζηεκνληθή αληηθεηκεληθφηεηα ζηελ πξφθιεζε ηνπ κεηακνληεξληζκνχ. Μηθξ. Π. Μαηάιιαο. Αζήλα: Νεθέιε. Κάββνπξα, Θ Ηζηνξηθέο πεγέο θαη πεξηβάιινληα κάζεζεο ηζηνξίαο κε ρξήζε Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο. ην Ζ δηαζεκαηηθφηεηα ζην ζχγρξνλν ζρνιείν θαη ε δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο κε ηε ρξήζε πεγψλ, επηκ. Κ. Αγγειάθνο & Γ. Κφθθηλνο, Αζήλα: Μεηαίρκην. θνη, Σδ. Ο Σν θχιν: Μηα ρξήζηκε θαηεγνξία ηεο ηζηνξηθήο αλάιπζεο. ην ησπεξέο ηζηνξίεο. Γπλαίθεο θαη θχιν ζηελ ηζηνξηθή αθήγεζε, επηκ. Δ. Αβδειά & Α. Φαξά, Αζήλα: Αιεμάλδξεηα. Γηθηπνγξαθία (ελδεηθηηθή) Φύιια εξγαζίαο ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Γπλαίθεο, ηζηνξία θαη εξγαζία: Οη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπ Μειεηήζηε ηα θεθάιαηα ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ, ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζηνλ θφζκν θαη απαληήζηε ζηηο παξαθάησ εξσηήζεηο: 1. Πνηα είλαη ε δνκή ηνπ θεθαιαίνπ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ ζηελ Διιάδα θαη ηνλ θφζκν; Πνην είλαη ην πεξηερφκελν ησλ θεθαιαίσλ; Σα βαζηθά ζέκαηα πνπ εμεηάδνληαη ζηα θεθάιαηα απηά είλαη α) πνιηηηθά β) ζηξαηησηηθά γ) θαζεκεξηλήο δσήο δ) δεκφζηαο ζθαίξαο ε) ηδησηηθήο ζθαίξαο ζη) νηθνλνκηθά 2. Αλαθέξεηαη ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην ζην ξφιν θαη ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ; Γίλεηαη αλαθνξά ζην γπλαηθείν δήηεκα; Πνηα πξσηαγσληζηηθά/επψλπκα πξφζσπα ηεο πεξηφδνπ πξνβάιινληαη απφ ην βηβιίν; Άληξεο Γπλαίθεο 3. Μειεηήζηε ηηο πεγέο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ ζρεηηθά κε ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ θαη απαληήζηε ζηηο παξαθάησ εξσηήζεηο: α) Οη ζπγγξαθείο ησλ πεγψλ απηψλ είλαη θπξίσο άλδξεο ή γπλαίθεο; β) Πφζεο απφ ηηο πεγέο-εηθφλεο πεξηέρνπλ γπλαηθείεο κνξθέο; γ) Με ηη αζρνινχληαη νη γπλαηθείεο απηέο κνξθέο; Αληίζηνηρα, νη αλδξηθέο κνξθέο ησλ εηθφλσλ κε ηη αζρνινχληαη; 4. Θεσξείηε φηη νη γπλαίθεο εθπξνζσπνχληαη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ζηηο ηζηνξηθέο πεγέο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ; Αλ φρη, γηαηί λνκίδεηε φηη ζπκβαίλεη απηφ; (π.ρ. δελ ππάξρνπλ πεγέο ηεο επνρήο ζρεηηθά κε γπλαίθεο, νη γπλαίθεο δε ζπκκεηείραλ ζε γεγνλφηα ζεκαζίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζνπνιέκνπ θηι.) Τπφζεζε 1: Τπφζεζε 2:

411 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Τπφζεζε 3: Μπνξείηε λα επεθηείλεηε ηελ έξεπλά ζαο θαη ζην αληίζηνηρν θεθάιαην ηνπ εγρεηξηδίνπ Θέκαηα λενειιεληθήο ηζηνξίαο, ην νπνίν αθνξά ην πξνζθπγηθφ δήηεκα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζνπνιέκνπ. * ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 2 Γπλαίθεο, ηζηνξία θαη εξγαζία: Oη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπ Γηα λα ειέγμεηε ηηο ππνζέζεηο πνπ θαηαγξάςαηε ζην πξνεγνχκελν θχιιν εξγαζίαο, πξέπεη λα εξεπλήζεηε ηζηνξηθέο πεγέο ηεο επνρήο, κηα θαη ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην δελ δίλεη επαξθείο απαληήζεηο. Α ΔΚΓΟΥΗ ΦΤΛΛΟΤ ΔΡΓΑΙΑ 2 Μπνξείηε λα αλαδεηήζεηε ζην δηαδίθηπν ζρεηηθέο ηζηνξηθέο πεγέο γηα ην ξφιν θαη ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηε δηάξθεηα ηνπ Μεζνπνιέκνπ, λα ηηο αμηνινγήζεηε θαη ζηε ζπλέρεηα λα απαληήζεηε ζηα εμήο εξσηήκαηα: - Ση είδνπο πεγέο εληνπίζαηε πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ψζηε λα δνζεί απάληεζε ζην παξαπάλσ ηζηνξηθφ πξφβιεκα; - Πψο πξνβάιιεηαη ην δήηεκα ηεο γπλαηθείαο εξγαζίαο απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο πεγέο; Τπάξρνπλ αληηθξνπφκελεο απφςεηο; - Ση ζαο έθαλε ηδηαίηεξα εληχπσζε; Ση αλακέλαηε λα βξείηε; Ση ζαο εμέπιεμε; - Πηζηεχεηε πσο ε ηζηνξία ηνπ γπλαηθείνπ δεηήκαηνο κπνξεί λα βξεη ζέζε ζηε ζρνιηθή ηζηνξία, ηνπιάρηζηνλ γηα ηελ πεξίνδν πνπ εμεηάζαηε; Αο επηζηξέςνπκε ζηηο αξρηθέο ππνζέζεηο εξγαζίαο πνπ είραηε δηαηππψζεη. Πνηεο απφ απηέο επαιεζεχηεθαλ; Πνηεο φρη; Γηαηί; Τπφζεζε 1: Τπφζεζε 2: Τπφζεζε 3: Β ΔΚΓΟΥΗ ΦΤΛΛΟΤ ΔΡΓΑΙΑ 2 Δλαιιαθηηθά, κπνξείηε λα αθνινπζήζεηε ηελ παξαθάησ πνξεία εξγαζίαο. Μπείηε ζην δηαδίθηπν ζηε δηεχζπλζε Αθνχ εμνηθεησζείηε κε ηνλ ηξφπν αλαδήηεζεο, κειεηήζηε ηνπο ηίηινπο ησλ άξζξσλ πνπ δεκνζηεχηεθαλ ζην πεξηνδηθφ θαηά ηνλ πξψην ρξφλν ίδξπζήο ηνπ. Πνηα ζέκαηα απαζρνινχλ ηηο αξζξνγξάθνπο; ΣΗΣΛΟ ΠΔΡΗΟΓΗΚΟΤ:... ΔΣΖ ΔΚΓΟΖ:... ΑΡΗΘΜΟ ΣΔΤΥΧΝ ΣΟ ΔΣΟ 1923:... ΑΡΗΘΜΟ ΑΡΘΡΧΝ ΣΟ 1923:... ΘΔΜΑΣΑ ΣΧΝ ΑΡΘΡΧΝ: Μειεηήζηε ην αλππφγξαθν ζεκείσκα ηνπ πξψηνπ ηεχρνπο «Ο αγψλαο καο». Πνηνο είλαη ν ιφγνο έθδνζεο ηνπ πεξηνδηθνχ; Ση ζέκαηα απαζρνινχλ ηελ εθδνηηθή νκάδα;

412 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Πνηεο είλαη νη ζέζεηο ησλ αξζξνγξάθσλ ζε δεηήκαηα ηεο επνρήο, φπσο γηα παξάδεηγκα ην πξνζθπγηθφ δήηεκα; Δπηιέμηε ζρεηηθά άξζξα θαη αμηνινγήζηε ηα. ΣΗΣΛΟ ΑΡΘΡΟΤ ΘΔΜΑ-ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ πγγξαθέαο/εηο, ζπγγξαθηθή ζέζε-νπηηθή Πψο πξνβάιιεηαη ην δήηεκα ηεο γπλαηθείαο εξγαζίαο; Ση δηεθδηθνχλ νη γπλαίθεο θαη πνηα πξνβιήκαηα αληηκεησπίδνπλ; Δπηιέμηε ζρεηηθά άξζξα θαη αμηνινγήζηε ηα. ΣΗΣΛΟ ΑΡΘΡΟΤ ΘΔΜΑ-ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ πγγξαθέαο/εηο, ζπγγξαθηθή ζέζε-νπηηθή Γηαβάζηε ηε κφληκε ζηήιε «Ζ θεκηληζηηθή καο θίλεζε» θαη επηιέμηε θάπνηα είδεζε πνπ ζαο έθαλε ηδηαίηεξε εληχπσζε. Ζκεξνκελία δεκνζίεπζεο αξηζκφο ηεχρνπο ΘΔΜΑ-ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ πγγξαθέαο/εηο, ζπγγξαθηθή ζέζε-νπηηθή Ση εληχπσζε ζαο θάλεη ε χπαξμε απηνχ ηνπ πεξηνδηθνχ ζηελ πεξίνδν πνπ κειεηάκε; Αιιάδεη ηελ εηθφλα πνπ είραηε ζρεκαηίζεη γηα ηνλ ξφιν ησλ γπλαηθψλ φηαλ κειεηήζαηε ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην; Πηζηεχεηε πσο ε ηζηνξία ηνπ γπλαηθείνπ δεηήκαηνο κπνξεί λα βξεη ζέζε ζηε ζρνιηθή ηζηνξία, ηνπιάρηζηνλ γηα ηελ πεξίνδν πνπ εμεηάζαηε; Αο επηζηξέςνπκε ζηηο αξρηθέο ππνζέζεηο εξγαζίαο πνπ είραηε δηαηππψζεη. Πνηεο απφ απηέο επαιεζεχηεθαλ; Πνηεο φρη; Γηαηί; Τπφζεζε 1: Τπφζεζε 2: Τπφζεζε 3: * ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 3 Γπλαίθεο, ηζηνξία θαη εξγαζία: Oη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπ Πινεγεζείηε ζην δηαδίθηπν ζηε δηεχζπλζε θαη εληνπίζηε ηνλ ηζηνξηθφ θφκβν γηα ηελ πεξίνδν πνπ καο ελδηαθέξεη. Αμηνινγήζηε ηνλ ηζηνξηθφ δηθηπαθφ θφκβν ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηζηνζειίδσλ φπσο εθδνηηθή ηαπηφηεηα, ζπγγξαθηθή πξφζεζε, αλαγλσζηηθφ θνηλφ, ερέγγπα εγγπξφηεηαο θηι.). Πνηεο είλαη νη θχξηεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηζηνηφπνπ γηα ηελ Διιάδα ηνπ Μεζνπνιέκνπ;

413 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γηαβάζηε ηα εηζαγσγηθά ζεκεηψκαηα θαη πεξηεγεζείηε ζην πιηθφ. Γίλεηαη αλαθνξά ζηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ Διιάδα ηνπ Μεζνπνιέκνπ; Αλ λαη, ζε πνηα ελφηεηα; (Γηα ηελ πεξηήγεζή ζαο κπνξείηε λα ρξεζηκνπνηήζεηε θαη ην εξγαιείν «Υάξηεο πινήγεζεο» ζηελ αξηζηεξή ζηήιε). ε ηη δηαθέξεη ε δνκή θαη ε ζεκαηηθή νξγάλσζε ηεο ελφηεηαο «Μεζνπφιεκνο» ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δηθηπαθνχ θφκβνπ απφ ηελ αληίζηνηρε ελφηεηα ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ; πιιέμηε θαη απνζεθεχζηε πιηθφ απφ ηνλ ζπγθεθξηκέλν θφκβν, αιιά θαη φπνηεο άιιεο δηαδηθηπαθέο πεγέο επηζπκείηαη, εηζάγνληαο πξψηα ηηο θαηάιιειεο ιέμεηο-θιεηδηά ζηε κεραλή αλαδήηεζεο. Αμηνινγήζηε ην πιηθφ (ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηζηνζειίδσλ φπσο εθδνηηθή ηαπηφηεηα, ζπγγξαθηθή πξφζεζε, αλαγλσζηηθφ θνηλφ, ερέγγπα εγγπξφηεηαο θηι.) θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγεηε θαη εληνπίζηε δηαθνξέο ή/θαη αληηθάζεηο αλάκεζα ζηηο πνηθίιεο πεγέο. Πνχ πηζηεχεηε φηη νθείινληαη νη εθάζηνηε δηαθνξέο; (θαηαγξάςηε ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο ζε ζρεηηθφ πίλαθα αμηνιφγεζεο πεγψλ) Με βάζε ην πιηθφ απηφ θαη ηηο πξσηνγελείο πεγέο πνπ επεμεξγαζηήθαηε δεκηνπξγήζηε έλα αξρείν παξνπζίαζεο κε ζέκα «Οη Διιελίδεο ηνπ Μεζνπνιέκνπ» κε ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο, θαηαζέηνληαο θξηηηθά ηε δηθή ζαο άπνςε γηα ηελ παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζηε ζπγθεθξηκέλε ηζηνξηθή πεξίνδν. Ζ παξνπζίαζε ζα πεξηιακβάλεη ζχληνκα δηθά ζαο θείκελα ζπλνδεπκέλα απφ εηθφλεο, απνζπάζκαηα απφ ηα άξζξα πνπ έρεηε ζπιιέμεη θαη φ,ηη άιιν ζεσξείηε ρξήζηκν. Πξνζνρή: ην πιηθφ λα είλαη επζχλνπην θαη θαηάιιειν γηα παξνπζίαζε ζε ζρνιηθή ζπγθέληξσζε θαη ηα θείκελα, νη θσηνγξαθίεο, νη εηθφλεο θαη ηπρφλ γξαθηθά λα βξίζθνληαη ζε αξκνλία κεηαμχ ηνπο.

414 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Μια αρχαιολογικι αναςκαφι ςτισ Μυκινεσ». Διδακτικι αξιοποίθςθ το υ εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ Μυκθναϊκόσ Πολιτιςμόσ/Αβάκιο Ε -Slate και του διαδικτφου Αναςταςία Δ. Βακαλοφδθ Σαπηόηεηα Σίηινο: Μηα αξραηνινγηθή αλαζθαθή ζηηο Μπθήλεο 125 Γεκηνπξγφο: Αλαζηαζία Γ. Βαθαινχδε Απαηηνχκελνο ρξφλνο: 1 δηδαθηηθή ψξα Γλσζηηθά αληηθείκελα (έληαμε ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα): Πξνζαξκνγή ζην κάζεκα ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο (απφ κεηάθξαζε) Α θαη Β Γπκλαζίνπ (Οδχζζεηα, Ηιηάδα), ηεο Ηζηνξίαο Α Γπκλαζίνπ (Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο) & ηεο Ηζηνξίαο Α Λπθείνπ (Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο). Μέζα δηδαζθαιίαο-πιηθά-πξνυπνζέζεηο: Σν δηαδίθηπν, 126 εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο/Αβάθην Δ-Slate. 127 Οη καζεηέο/ηξηεο ζα πξαγκαηνπνηήζνπλ κφλνη/εο ηνπο ηελ αξραηνινγηθή έξεπλα. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ, ζα πξέπεη λα κάζνπλ λα ζπλεξγάδνληαη ζε νκάδεο, λα ρεηξίδνληαη πνηθηιφηξνπα ηνλ Ζ/Τ, θαη ελ γέλεη ηηο ΣΠΔ, λα ζπκκεηέρνπλ δηαδξαζηηθά θαη νπζηαζηηθά ζηε κάζεζε, ελψ ν δηδάζθσλ ζα παίμεη ηνλ ξφιν ηνπ δηαρεηξηζηή ηεο γλψζεο θαη ζπλεξγάηε ησλ καζεηψλ θαη φρη ηνπ απνθιεηζηηθνχ πνκπνχ ηεο γλψζεο. Οη καζεηέο/ηξηεο κπνξνχλ λα δηαπξαγκαηεπηνχλ ηα επξεζέληα θαη ηα δεηνχκελα είηε κε ηα παξαδνζηαθά κέζα (δηαινγηθή ζπδήηεζε, ραξηί θαη κνιχβη, θηι.) είηε κε θάπνην απφ ηα εξγαιεία ηνπ ινγηζκηθνχ εθαξκνγψλ γξαθείνπ (θεηκελνγξάθνο θ.ά.) ή κε ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο κέζσ ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ ( ) ή κέζσ ηνπ ελδνζρνιηθνχ δηθηχνπ (Intranet) γηα δηαινγηθή ζπδήηεζε θαη αληαιιαγή απφςεσλ. ύληνκε πεξηγξαθή (πεξίιεςε) Γηαζεκαηηθή πξφηαζε δηδαζθαιίαο κε βάζε κηα εηθνληθή αξραηνινγηθή αλαζθαθή ζηελ πεξηνρή ησλ Μπθελψλ, πνπ δηεμάγεηαη απφ θάζε «αξραηνινγηθή»-καζεηηθή νκάδα κέζσ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Λνγηζκηθνχ Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο/Αβάθην Δ-Slate. Δπηδησθόκελνη ζηόρνη ηφρνο είλαη λα αλαπιάζνπλ νη καζεηέο/ηξηεο, κε ηε θαληαζία ηνπο ηελ θνηλσλία, ηνλ ηξφπν δσήο θαη ηηο ελαζρνιήζεηο ησλ Μπθελαίσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, λα αλαθαιχ- 125 Ζ δηδαθηηθή πξφηαζε είλαη επίζεο αλαξηεκέλε ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ: < 126 Ζ δηδαθηηθή πξφηαζε κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί εμνινθιήξνπ κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ δηαδηθηχνπ, κε αλαδήηεζε θαη πινήγεζε ζε ζρεηηθέο ηζηνζειίδεο θαη αμηνπνίεζε ησλ εηθφλσλ (ή ησλ πνιπκέζσλ) θαη ηνπ πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ ηνπο, γηα παξάδεηγκα, κε αλαδήηεζε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Πoιηηηζκνχ:< Βι.αλαιπηηθά Βαθαινχδε Σν ινγηζκηθφ δηαηίζεηαη ζηα ζρνιεία απφ ην ΤΠ.Δ.Π.Θ. Δπίζεο, δηαηίζεηαη ζηηο ηζηνζειίδεο < & <

415 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ςνπλ κέζα απφ ηα αξραηνινγηθά επξήκαηα ηηο θαζεκεξηλέο θαη επαγγεικαηηθέο αζρνιίεο, ηα πιηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ, ηνλ ζηνιηζκφ θαη ηνλ νπιηζκφ ηνπο, ηηο θαζεκεξηλέο ζπλήζεηεο, ην ζξεζθεπηηθφ αίζζεκα, ηελ ηέρλε θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηεο θηι. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα θαηαδεηρζεί φηη πξφθεηηαη γηα κηα πξνεγκέλε θνηλσλία, πνπ έρεη γλψζε πνιιψλ πιηθψλ θαη αζρνιείηαη κε ηε κεηαιινπξγία, ηελ αγγεηνπιαζηηθή, ηε γιππηηθή, ηελ θνζκεκαηνπνηία θ.ά., ρξεζηκνπνηεί δε ηα αληηθείκελα πνπ θαηαζθεπάδεη ζε πνηθίινπο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, φπσο γηα επαγγεικαηηθή ρξήζε, γηα νηθηαθή ρξήζε, γηα ζξεζθεπηηθνχο ιφγνπο θηι. Δπίζεο, ζα ππνδεηρζνχλ νη θνηλσληθνί ξφινη ησλ δχν θχισλ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ Μπθελαίσλ θαη ζα γίλεη κηα θαιιηηερληθή παξέκβαζε γηα λα ζπλδεζεί ε ηζηνξία θαη ε αξραηνινγία κε ηελ ηέρλε, ηε ζεκαηνγξαθία ηεο θαη ηηο επηξξνέο πνπ απηή είρε δερζεί (J. Bruner: αλαθαιππηηθή κάζεζε, J. Piaget: επνηθνδνκεηηζκφο, δηεξεπλεηηθή κάζεζε, δηεπηζηεκνληθφηεηα, δηαζεκαηηθφηεηα). Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο Εικόνα 61 Οκόνθ λογιςμικοφ «Μυκθναϊκόσ κόςμοσ» Γηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε θνπφο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε δηαρείξηζε ηεο κάζεζεο, ε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο, ε θξηηηθή άζθεζε ηεο ζθέςεο, ε δηεξεπλεηηθή δηεξγαζία ηεο πιεξνθνξίαο, ε δφκεζε λνεκάησλ ηνπ παξειζφληνο κέζα απφ ηα γεγνλφηα, ε απφδνζε ησλ πξαγκαηηθψλ δηαζηάζεσλ ησλ γεγνλφησλ, ε γισζζηθή-επηθνηλσληαθή κάζεζε θαη ε απφπεηξα δηαζεκαηηθήο πξνζέγγηζεο ελφο ζέκαηνο. Πξέπεη, ελ γέλεη, λα δίλεηαη βάξνο

416 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ζην «γλψξηδε πψο» θαη φρη ζην «γλψξηδε φηη». Οη εξσηήζεηο νη νπνίεο ηίζεληαη απφ ηνλ δηδάζθνληα κπνξνχλ λα δηαθσηίδνπλ ηελ πιεξνθφξεζε (αλάθιεζε, ελζχκεζε, επαγσγηθφ ζπκπέξαζκα), ηελ θαηαλφεζε (έθθξαζε, ζπκπεξηθνξέο, αηηίεο), ηε ζθέςε (θξίζε, δεκηνπξγία, αηηηνιφγεζε) (J. Buner: ν ξφινο ηνπ εθπ/θνχ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, L. Vygotsky θ.ά.: θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο ζεσξίεο κάζεζεο). χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ε πνξεία αθνινπζεί ηα ζηάδηα: αλαδήηεζε, έξεπλα, ζχγθξηζε, παξαηήξεζε, ζπκπεξάζκαηα (επίιπζε πξνβιεκάησλ [problem solving]), κε βάζε κηα εηθνληθή αξραηνινγηθή αλαζθαθή ζηελ πεξηνρή ησλ Μπθελψλ, πνπ δηεμάγεηαη απφ θάζε «αξραηνινγηθή»-καζεηηθή νκάδα κέζσ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο/Αβάθην Δ-Slate (απζεληηθή αμηνιφγεζε: εθαξκνγέο ζε ζπλζήθεο «πξαγκαηηθνχ» πεξηβάιινληνο). Αλαιπηηθφηεξα, πξαγκαηνπνηείηαη έλα ηαμίδη ζηνλ ρξφλν θαη ηνλ ρψξν θαη ε αλαπαξάζηαζε κηαο πξνζσπηθήο αξραηνινγηθήο έξεπλαο κε ηελ παξαηήξεζε θαη ηε κειέηε ζηε ζπλέρεηα ησλ αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ. Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο νη καζεηέο/ηξηεο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο άξα πξνάγεηαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ν δηάινγνο θαη, κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ δηδάζθνληα, επηιέγνπλ κε πξνζσπηθή παξέκβαζε ζην ινγηζκηθφ ηελ πεξηνρή φπνπ ζα επηθεληξψζνπλ ηελ έξεπλά ηνπο (ηφπνο: πεξηνρή Μπθελψλ/ρξφλνο: 14νο π.υ. αη.). (αλζξσπηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο κάζεζεο-καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία, ελζπλαίζζεζε, βησκαηηθφηεηα, κεηαγλψζε). Πξνσζείηαη ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη ην βάξνο εζηηάδεηαη πάληνηε ζηε δφκεζε ηεο γλψζεο (κάζεζε θαη θαηαλφεζε) κέζα απφ ην δηάινγν. Αλαθεξφκαζηε βέβαηα ζηνλ πνηνηηθφ θαη νπζηαζηηθφ δηάινγν πνπ δίλεη επθαηξίεο γηα έθθξαζε θαη επεμεξγαζία ηεο ζθέςεο, πξάγκα κε εθηθηφ ζε ζπδεηήζεηο πνπ «ειέγρνληαη» θαη «θαηεπζχλνληαη» κε απφιπην ηξφπν απφ ηνλ δηδάζθνληα (J. Bruner: θαζνδεγνχκελε αλαθάιπςε). Οη καζεηέο/ηξηεο, αθνχ εληνπίζνπλ κε ελεξγφ επέκβαζε ηα αξραηνινγηθά επξήκαηα θαη ελεξγνπνηήζνπλ ηελ εκθάληζε θαη ηα ζρεηηθά ζηνηρεία ηνπο, ζηε ζπλέρεηα, βάζεη ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο πνπ ηνπο έρεη δνζεί, αξρίδνπλ λα επεμεξγάδνληαη ηα ζηνηρεία, λα αλαιχνπλ ηηο πιεξνθνξίεο θαη λα ζπκπιεξψλνπλ ηα αλάινγα ζέκαηα, κε ηα νπνία ζα δηαιερζνχλ επάλσ ζηα δεηνχκελα. Ο δηδάζθσλ θαζνδεγεί θαηάιιεια ηελ έξεπλα, ηε ζπδήηεζε θαη ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, παίδνληαο ηνλ ξφιν ηνπ δηαρεηξηζηή ηεο γλψζεο, ηνπ δηεπθνιπληή, ηνπ βνεζνχ θαη ζπλεξγάηε. Οη καζεηέο/ηξηεο ζπιιέγνπλ θξηηηθά ηηο απαηηνχκελεο πιεξνθνξίεο,

417 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ απαληνχλ ζηα δεηνχκελα εξσηήκαηα θαη πξαγκαηεχνληαη δηαινγηθά ηα εμαγφκελα ζπκπεξάζκαηα, αληαιιάζζνληαο πιεξνθνξίεο, γλψκεο θαη απφςεηο. Ζ δηαπξαγκάηεπζε ησλ επξεζέλησλ θαη δεηνπκέλσλ κπνξεί λα γίλεη είηε κε ηα παξαδνζηαθά κέζα (δηαινγηθή ζπδήηεζε, ραξηί θαη κνιχβη θηι.) είηε ζε θάπνην απφ ηα εξγαιεία ηνπ ινγηζκηθνχ εθαξκνγψλ γξαθείνπ (θεηκελνγξάθνο, θ.ά.) ή κε ηελ επηθνηλσλία ησλ καζεηψλ κέζσ αληαιιαγήο ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ ( ) ή κέζσ ηνπ ελδνζρνιηθνχ δηθηχνπ (Intranet) γηα δηαινγηθή ζπδήηεζε θαη αληαιιαγή απφςεσλ. Πνξεία δηδαζθαιίαο Πνξεία Έξεπλαο: 1) Οη καζεηέο/ηξηεο πξαγκαηνπνηνχλ αξρηθά έλα ηαμίδη ζηνλ ρξφλν θαη ηνλ ηφπν, γηα λα πξνρσξήζνπλ ζηε ζπλέρεηα ζε κηα επηηφπηα αξραηνινγηθή έξεπλα. Πξψηα θαζνδεγνχληαη λα κεηαθέξνπλ ηε γξακκή ηνπ ρξφλνπ, πνπ ππάξρεη θάησ απφ ηνλ ράξηε, ζην 1400 π.υ. Έηζη απνθηνχλ ηε δπλαηφηεηα λα ηνπνζεηήζνπλ ηελ αξραηνινγηθή ηνπο έξεπλα κέζα ζηνλ ρξφλν. 2) Καηφπηλ πεξηνξίδνπλ ηελ έξεπλά ηνπο ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηφπν, ρξεζηκνπνηψληαο ην εηθνλίδην Μεηάβαζε ζε άιιε πεξηνρή θαη θηάλνληαο έηζη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Μπθελψλ. 3) Μφιηο θηάζνπλ ζηελ πεξηνρή, ελεξγνπνηνχλ ην εηθνλίδην Δπηινγή πεξηνρήο αλαζθαθήο θαη ην εηθνλίδην ζθαπάλε θαη ζπιιέγνπλ δηάθνξα αληηθείκελα, ηα ζηνηρεία ησλ νπνίσλ πεξλνχλ ζηε βάζε δεδνκέλσλ κε ηε βνήζεηα ηνπ εηθνληδίνπ ηνπ Αξραηνιφγνπ. 128 ζν πην κεγάιε είλαη ε πνηθηιία ησλ επξεκάησλ ηφζν πινπζηφηεξα θαη πην ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα ζα πξνθχςνπλ, ζε ζρέζε κε ηα εξσηήκαηα ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο. Αθνχ νινθιεξσζεί ε αξραηνινγηθή έξεπλα φισλ ησλ νκάδσλ, ζα πεξάζνπλ νη καζεηέο/ηξηεο ζηε βάζε δεδνκέλσλ φπνπ ζα κειεηήζνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ έρνπλ αλαθαιχςεη. Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ηνπο είραλ ήδε δνζεί, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ δηαινγηθά ηηο απαληήζεηο ζηα δεδνκέλα εξσηήκαηα ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο, αληαιιάζζνληαο απφςεηο θαη ζπκπεξάζκαηα θαη αιιεινζπκπιεξψλνληαο ηηο γλψζεηο ηνπο (αιιεινδηδαθηηθή νκάδσλ, ζπλφινπ). 1ν Βήκα Οη καζεηέο/ηξηεο αλαδεηνχλ θαη ζπιιέγνπλ, θαηά νκάδα (αηνκηθή πνξεία καζεηή/νκάδαο), κηα θαηεγνξία αξραηνινγηθψλ επξεκάησλ: ΚΑΣΗΓΟΡΙΔ 1) αγγεία 2) εξγαιεία 3) θνζκήκαηα 4) ηνηρνγξαθίεο 128 Γηα λα κελ μεράζνπλ θάπνην αληηθείκελν, κπνξνχλ λα πξνρσξήζνπλ εκπξφο-πίζσ θαη κε ηα γαιάδηα βέιε πνπ βξίζθνληαη δίπια ζηνλ Αξραηνιφγν θαη έηζη εληνπίδνπλ φια ηα αληηθείκελα.

418 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ) εηδψιηα 6) φπια 2ν Βήκα Ο δηδάζθσλ ζπδεηά καδί ηνπο θαη ηνπο θαζνδεγεί, αθνχ ζπιιέμνπλ φια ηα ζρεηηθά κε ηελ νκάδα ηνπο αληηθείκελα, λα ελεξγνπνηήζνπλ ηε βάζε δεδνκέλσλ, λα παξαηεξήζνπλ θαη: α) λα θαηαγξάςνπλ ην πιηθφ, απφ ην νπνίν είλαη θαηαζθεπαζκέλα β) λα μερσξίζνπλ ζε θαηεγνξίεο ηα αλδξηθά θαη ηα γπλαηθεία αληηθείκελα γ) λα παξαηεξήζνπλ ηε δηαθφζκεζε θαη λα θαηαγξάςνπλ ηηο ιεπηνκέξεηεο. 3ν Βήκα Αθνχ ηειεηψζνπλ, νη καζεηέο/ηξηεο ζα δηαπξαγκαηεπηνχλ ηα δεηνχκελα ζην ζρεηηθφ θχιιν εξγαζίαο Φύιιν εξγαζίαο ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1. Απφ ηα εξγαιεία, ηα αγγεία, ηα αληηθείκελα θαη ηα ζθεχε πνπ βξέζεθαλ ηη ζπκπεξαίλεηε γηα ηηο επαγγεικαηηθέο ελαζρνιήζεηο ησλ Μπθελαίσλ, ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ζπλήζσο θαη ηα πιηθά απφ ηα νπνία ήηαλ θαηαζθεπαζκέλα; 2. Απφ ηα γπλαηθεία αληηθείκελα, ζθεχε θαη θνζκήκαηα πνπ βξέζεθαλ, ηη ζπκπεξαίλεηε γηα ηε δσή ησλ Μπθελαίσλ γπλαηθψλ; πγθεθξηκέλα, αλαπαξαζηήζηε κέζα απφ ηα επξήκαηα ηνλ ηξφπν δσήο ηνπο απαληψληαο ζηα εξσηήκαηα: πνηα ήηαλ ηα θχξηα ελδηαθέξνληά ηνπο; ε εκθάληζή ηνπο; νη θαζεκεξηλέο αζρνιίεο ηνπο ζην ζπίηη; 3. πγθξίλνληαο ηα αλδξηθά κε ηα γπλαηθεία αληηθείκελα, θαζνξίζηε ηνπο θνηλσληθνχο ξφινπο ησλ δχν θχισλ ζηελ θνηλσλία ησλ Μπθελαίσλ. Μνηάδνπλ κε εθείλνπο ηεο ζεκεξηλήο επνρήο; 4. θεθηείηε θαη πεξηγξάςηε απφ πνχ εκπλένληαη νη θαιιηηέρλεο ησλ δηαθφξσλ επξεκάησλ θαη πνηα είλαη ηα ζέκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζηε δηαθφζκεζε. Άιιεο εθδνρέο Ζ ζπγθεθξηκέλε δηαζεκαηηθή πξφηαζε κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί αλάινγα κε ηνπο εθάζηνηε επηδησθφκελνπο ζηφρνπο. ηε ζπλέρεηα πξνηείλνληαη δχν ελαιιαθηηθέο πξνηάζεηο, κε ζέκα «Μπθελατθά ηαθηθά έζηκα. Δμεξεπλψληαο ηνπο ηάθνπο ησλ Μπθελψλ» θαη «Ο κπθελατθφο πνιηηηζκφο ζηελ αξραία Πχιν», κε θνηλή αθεηεξία/ζθνπφ θαη δηδαθηηθή/παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε κε ηελ πξφηαζε κε ηίηιν «Μηα αξραηνινγηθή αλαζθαθή ζηηο Μπθήλεο», αιιά δηαθνξεηηθή πνξεία δηδαζθαιίαο θαη αλάινγα θχιια εξγαζίαο Οη δηδαθηηθέο πξνηάζεηο αλαξηήζεθαλ θαη ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ:

419 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Α. Μπθελατθά ηαθηθά έζηκα. Δμεξεπλώληαο ηνπο ηάθνπο ησλ Μπθελώλ Πνξεία δηδαζθαιίαο Πξνεξγαζία: Σελ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή ψξα, απφ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαζθαιίαο, ν θαζεγεηήο ζα εθηππψζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ελππάξρνπλ ζηε «Βηβιηνζήθε» ηνπ ινγηζκηθνχ θαη αθνξνχλ: α) ζε «Μηα ζπλήζε θεδεία ησλ ρξφλσλ ηεο αθκήο» β) ζηα «Κηεξίζκαηα». Σηο πιεξνθνξίεο ζα δηακνηξάζεη ζηνπο καζεηέο θαη έηζη εθείλνη ζα έρνπλ ηνλ ρξφλν λα ηηο κειεηήζνπλ ζην ζπίηη ηνπο, απνθηψληαο θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν κηα επηπξφζζεηε βνήζεηα γηα λα απαληήζνπλ ζηα εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη ζην Φχιιν Δξγαζίαο. Πνξεία Έξεπλαο: 1) Οη καζεηέο/ηξηεο πξαγκαηνπνηνχλ αξρηθά έλα ηαμίδη ζηνλ ρξφλν θαη ηνλ ηφπν, γηα λα πξνρσξήζνπλ ζηε ζπλέρεηα ζε κηα επηηφπηα αξραηνινγηθή έξεπλα. Πξψηα θαζνδεγνχληαη λα κεηαθέξνπλ ηε γξακκή ηνπ ρξφλνπ κεηαμχ 16νπ θαη 13νπ αη. [ π.υ.: 1400 π.υ.]. Έηζη απνθηνχλ ηε δπλαηφηεηα λα ηνπνζεηήζνπλ ηελ αξραηνινγηθή ηνπο έξεπλα κέζα ζηνλ ρξφλν. 2) Καηφπηλ πεξηνξίδνπλ ηελ έξεπλά ηνπο ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηφπν, ρξεζηκνπνηψληαο ην εηθνλίδην Μεηάβαζε ζε άιιε πεξηνρή θαη θηάλνληαο έηζη ζηνπο Μπθελατθνχο ηάθνπο. 3) Μφιηο θηάζνπλ ζηνπο ηάθνπο, ελεξγνπνηνχλ ην εηθνλίδην Δπηινγή πεξηνρήο αλαζθαθήο θαη ην εηθνλίδην ζθαπάλε θαη ζπιιέγνπλ δηάθνξα αληηθείκελα, ηα ζηνηρεία ησλ νπνίσλ πεξλνχλ ζηε βάζε δεδνκέλσλ κε ηε βνήζεηα ηνπ εηθνληδίνπ ηνπ Αξραηνιφγνπ. 130 ζν πην κεγάιε είλαη ε πνηθηιία ησλ επξεκάησλ ηφζν πινπζηφηεξα θαη πην ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα ζα πξνθχςνπλ, ζε ζρέζε κε ηα εξσηήκαηα ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο. Αθνχ νινθιεξσζεί ε αξραηνινγηθή έξεπλα φισλ ησλ νκάδσλ, ζα πεξάζνπλ νη καζεηέο/ηξηεο ζηε βάζε δεδνκέλσλ φπνπ ζα κειεηήζνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ έρνπλ αλαθαιχςεη. Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ηνπο είραλ ήδε δνζεί, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ δηαινγηθά ηηο απαληήζεηο ζηα δεδνκέλα εξσηήκαηα ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο, αληαιιάζζνληαο απφςεηο θαη ζπκπεξάζκαηα θαη αιιεινζπκπιεξψλνληαο ηηο γλψζεηο ηνπο. ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Έρεηε ήδε κειεηήζεη ζην ζπίηη ηηο πιεξνθνξίεο: Α) Μηα ζπλήζεο θεδεία ησλ ρξφλσλ ηεο αθκήο Β) Κηεξίζκαηα Αθνχ ζπιιέμεηε δηάθνξα αληηθείκελα, πξνζπαζήζηε λα θαηαγξάςεηε: Σα ζπκπεξάζκαηά ζαο γηα ηα ηαθηθά έζηκα. Έρνπλ θάπνηα ζρέζε κε ηα ζεκεξηλά; Πνηα αληηθείκελα ρξεζηκνπνηνχληαη σο «θηεξίζκαηα»; Γηαηί νη λεθξνί ζπλνδεχνληαη απφ «θηεξίζκαηα»; Πνην ξφιν παίδνπλ απηά ζε ζρέζε κε ηνλ λεθξφ; Ση πεξηβάιινλ πξνζπαζνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ νη Μπθελαίνη γηα ηνπο λεθξνχο ηνπο; Γείηε ηε βάζε δεδνκέλσλ θαη απαληήζηε απφ πνηα πιηθά απνηεινχληαη ηα θηεξίζκαηα θαη πνηεο αλαπαξαζηάζεηο ππάξρνπλ ζε απηά. πδεηήζηε, κε βάζε απηά ηα δεδνκέλα, γηα ηα ζέκαηα ηεο κπθελατθήο ηέρλεο θαη απφ πνχ δέρνληαη επηξξνέο. Αλαθνηλψζηε ηα απνηειέζκαηά ζαο ζηελ ηάμε θαη ζπδεηήζηε κε ηνπο/ηηο ζπκκαζεηέο/ηξηέο ζαο, κε ηε βνήζεηα ηνπ/ηεο θαζεγεηή/ηξηαο. < 130 Γηα λα κελ μεράζνπλ θάπνην αληηθείκελν, κπνξνχλ λα πξνρσξήζνπλ εκπξφο-πίζσ θαη κε ηα βέιε πνπ βξίζθνληαη δίπια ζηνλ Αξραηνιφγν θαη έηζη εληνπίδνπλ φια ηα αληηθείκελα.

420 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Β. Ο κπθελατθόο πνιηηηζκόο ζηελ αξραία Πύιν Πνξεία δηδαζθαιίαο Πξνεξγαζία: Σελ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή ψξα, απφ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαζθαιίαο, ν θαζεγεηήο ζα εθηππψζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ελππάξρνπλ ζηε «Βηβιηνζήθε» ηνπ ινγηζκηθνχ θαη αθνξνχλ: α) ζε «Μηα ζπλήζε θεδεία ησλ ρξφλσλ ηεο αθκήο», β) ζηα «Σαθηθά Έζηκα», γ) ζηα «Κηεξίζκαηα», δ) ζηα «Δίδε Γηαηξνθήο» ε) ζηνλ «Υαιθφ». Σηο πιεξνθνξίεο ζα δηακνηξάζεη ζηνπο/ζηηο καζεηέο/ηξηεο θαη έηζη εθείλνη ζα έρνπλ ηνλ ρξφλν λα ηηο κειεηήζνπλ ζην ζπίηη ηνπο, απνθηψληαο θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν κηα επηπξφζζεηε βνήζεηα γηα λα απαληήζνπλ ζηα εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη ζην Φχιιν Δξγαζίαο. Πνξεία Έξεπλαο: 1) Δηθφλεο / Πνιιαπιέο Αλαπαξαζηάζεηο / Κείκελν Γηαζεκαηηθφηεηα πλεξγαζία «Δηθνληθή» επίζθεςε/έξεπλα Αλάπιαζε θνηλσλίαο, ηξφπνπ δσήο Μεηαηξνπή ηέρλεο ζε ηζηνξία Σεθκεξίσζε ινγνηερληθήο πεγήο (εδψ νκεξηθά έπε) κέζα απφ αξραηνινγηθέο & εηθαζηηθέο πεγέο. Γίλεηαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ: Ηζηνξία θαη Αξραία Διιεληθά (Οδχζζεηα). Ο δηδάζθσλ δίλεη ζηνπο/ζηηο καζεηέο/ηξηέο ηνπ, απφ ηελ Οκήξνπ Οδχζζεηα, Ραςσδία γ «Ζ επίζθεςε ηνπ Σειέκαρνπ ζην παιάηη ηνπ Νέζηνξα», ηνπο αθφινπζνπο ζηίρνπο (ε αξίζκεζε ησλ ζηίρσλ πξνέξρεηαη απφ ην εγρεηξίδην κε κεηάθξ. ηνπ Ε. ηδέξε): ΡΑΦΧΓΗΑ γ : ζηίρνη 43 θ.ε.: «θη επηχο θξαζί ηνπο θέξαζε ζ' έλα ρξπζφ πνηήξη» (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη. 45 θ.ε., 55-59) ζηίρνη 410 θ.ε.: «θη έλα θξνληήξη γέκηζε ν γέξνο (Νέζηνξαο) απ' απηφ (θξαζί) θαη ζηάδνληαο δεφηαλ» 131 (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη. 45 θ.ε.) ζηίρνο 68 ": «Καη ηα ςαρλά ζαλ έβγαιαλ ςεκέλα πηα απ' ηηο ζνχβιεο» (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη ) ζηίρνη 491-3: «Κη ηα ςαρλά ζαλ έβγαιαλ ςεκέλα πηα απ' ηηο ζνχβιεο, λα θάλε ηφηε θάζηζαλ θαη κε ρξπζά πνηήξηα θνληά ηνπο ληνη ηνπο θέξλαγαλ» (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη , 45-46, 55-59, 73-74) ζηίρνη 365 θ.ε.: «Μα ν Νέζηνξαο ηνπο θξάηεζε κε θηιηθά ηνπ ιφγηα. Ο Γίαο θαη νη ινηπνί ζενί απηφ λα κελ ην δψζνπλ λα θχγεηε ζαλ θάπνηνο λα'κνπλα θησρφο εγψ φκσο έρσ θη φκνξθα ζηξσζίδηα» (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη. 31 θ.ε., 214, 375) ζηίρνη 404-6: «Πήγαηλε εκπξφο ν Νέζηνξαο ν γεξναινγνιάηεο, γηνπο ηνπ νδεγψληαο θαη γακπξνχο, γηα η' φκνξθφ ηνπ ζπίηη. αλ έθηαζαλ ζην μαθνπζηφ βαζηιηθφ παιάηη» (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη. 34 θ.ε., 45 θ.ε., 73-74, 214, 375) ζηίρνο 505: «αθήλνληαο ηεο Πχινο η' φξζην θάζηξν» (πξβι. κεηάθξ. Μαξσλίηε, ζη. 214) 2) Οη καζεηέο/ηξηεο ζα δηεξεπλήζνπλ, ζαλ «αξραηνινγηθέο νκάδεο», ζηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ηνπο ηελ πεξηνρή ηεο Πχινπ, πξαγκαηνπνηψληαο «εηθνληθή αξραηνινγηθή αλαζθαθή» κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ Μπθελατθφο Πνιηηηζκφο/Αβάθην Δ-Slate θαη ηνπ δηαδηθηχνπ. Οη καζεηέο/ηξηεο πξαγκαηνπνηνχλ, αξρηθά, έλα ηαμίδη ζηνλ ρξφλν θαη ηνλ ηφπν, γηα λα 131 Βι. θαη Burkert 1993,

421 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ πξνρσξήζνπλ ζηε ζπλέρεηα ζε κηα επηηφπηα αξραηνινγηθή έξεπλα. Πξψηα θαζνδεγνχληαη λα κεηαθέξνπλ ηε γξακκή ηνπ ρξφλνπ ζην 1400 π.υ. Έηζη απνθηνχλ ηε δπλαηφηεηα λα ηνπνζεηήζνπλ ηελ αξραηνινγηθή ηνπο έξεπλα κέζα ζηνλ ρξφλν. 3) Καηφπηλ πεξηνξίδνπλ ηελ έξεπλά ηνπο ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηφπν, ρξεζηκνπνηψληαο ην εηθνλίδην Μεηάβαζε ζε άιιε πεξηνρή θαη θηάλνληαο έηζη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Πχινπ. 4) Μφιηο θηάζνπλ ζηνπο ηάθνπο, ελεξγνπνηνχλ ην εηθνλίδην Δπηινγή πεξηνρήο αλαζθαθήο θαη ην εηθνλίδην ζθαπάλε θαη ζπιιέγνπλ δηάθνξα αληηθείκελα, ηα ζηνηρεία ησλ νπνίσλ πεξλνχλ ζηε βάζε δεδνκέλσλ κε ηε βνήζεηα ηνπ εηθνληδίνπ ηνπ Αξραηνιφγνπ. 132 ζν πην κεγάιε είλαη ε πνηθηιία ησλ επξεκάησλ ηφζν πινπζηφηεξα θαη πην ελδηαθέξνληα ζπκπεξάζκαηα ζα πξνθχςνπλ, ζε ζρέζε κε ηα εξσηήκαηα ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο. Αθνχ νινθιεξσζεί ε αξραηνινγηθή έξεπλα φισλ ησλ νκάδσλ, ζα πεξάζνπλ νη καζεηέο/ηξηεο ζηε βάζε δεδνκέλσλ φπνπ ζα κειεηήζνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ έρνπλ αλαθαιχςεη. Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ηνπο είραλ ήδε δνζεί, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ κπνξνχλ λα ζπδεηήζνπλ δηαινγηθά ηηο απαληήζεηο ζηα δεδνκέλα εξσηήκαηα ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο, αληαιιάζζνληαο απφςεηο θαη ζπκπεξάζκαηα θαη αιιεινζπκπιεξψλνληαο ηηο γλψζεηο ηνπο. ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Έρεηε ήδε κειεηήζεη ζην ζπίηη ηηο πιεξνθνξίεο: Α) Μηα ζπλήζεο θεδεία ησλ ρξφλσλ ηεο αθκήο Β) Σαθηθά Έζηκα Γ) Κηεξίζκαηα Γ) Δίδε Γηαηξνθήο Δ) Υαιθφο 1. αο έρνπλ δνζεί θάπνηνη ζηίρνη ηεο Οδχζζεηαο απφ ηε Ραςσδία γ. πζρεηίζηε ηνπο ζηίρνπο απηνχο κε αληίζηνηρα επξήκαηα πνπ αλαθαιχςαηε ζηελ πεξηνρή ηεο Πχινπ. 2. Πνηα απφ απηά ζπλδένληαη κε ηε ζξεζθεία θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή θαη δείρλνπλ ηελ βαζεηά ζξεζθεπηηθφηεηα θαη επζέβεηα ησλ αλζξψπσλ ηεο επνρήο; 3. Πνηα αληηθείκελα δείρλνπλ ηηο επηδξάζεηο απφ ηελ Αλαηνιή θαη ηελ Αίγππην ζηελ θαζεκεξηλή δσή, ηελ ηέρλε θαη ηε ζξεζθεία; Ση ζεκαίλεη «πεξίαπην»; Υξεζηκνπνηνχληαη απηά θαη ζήκεξα απφ θάπνηνπο αλζξψπνπο θαη γηα πνην ζθνπφ; 4. Πνην αληηθείκελν ζπλδέεηαη κε ηε δηαηξνθή ησλ αλζξψπσλ ηεο επνρήο θαη ηη γλσξίδεηε γηα ηνλ ραιθφ ζηελ επνρή απηή; 5. Απφ ηα εξγαιεία, ηα αγγεία, ηα αληηθείκελα θαη ηα ζθεχε πνπ βξέζεθαλ ηη ζπκπεξαίλεηε γηα ηηο επαγγεικαηηθέο ελαζρνιήζεηο ησλ Μπθελαίσλ; 6. θεθηείηε θαη πεξηγξάςηε απφ πνχ εκπλένληαη νη θαιιηηέρλεο ησλ δηαθφξσλ επξεκάησλ θαη πνηα είλαη ηα ζέκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζηε δηαθφζκεζε. 7. Χο ηη βιέπεηε φηη ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ηα αξραηνινγηθά επξήκαηα πνπ αλαθαιχςαηε; πνχ βξέζεθαλ; Πνηα ζπκπεξάζκαηα βγάδεηε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ λεθξψλ θαη ην ζέκα ηεο ηαθήο ηνπο; 8. Αλαδεηήζηε εηθφλεο απφ ην αλάθηνξν ηνπ Νέζηνξα ζηε δηεχζπλζε: θαη κειεηήζηε ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο. Μέζα απφ ηελ έξεπλά ζαο δηαπηζηψλεηε φηη επηβεβαηψλεηαη ν ηζρπξηζκφο ηνπ βαζηιέα, ζηνπο αληίζηνηρνπο ζηίρνπο ηεο Οδχζζεηαο, γηα ηα πινχηε ηνπ; Πξνηεηλόκελε βηβιηνγξαθία Andrewes, A Ζ ηπξαλλία ζηελ αξραία Διιάδα. Αζήλα. 132 Γηα λα κελ μεράζνπλ θάπνην αληηθείκελν, κπνξνχλ λα πξνρσξήζνπλ εκπξφο-πίζσ θαη κε ηα βέιε πνπ βξίζθνληαη δίπια ζηνλ Αξραηνιφγν θαη έηζη εληνπίδνπλ φια ηα αληηθείκελα.

422 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Arveiller-Dulong, V. & M.-D. Nenna Les verres antiques. Παξίζη. Beattie, A.J Mr. Ventris decipherment of the Minoan Linear B script. Journal of Hellenic Studies 76:1-77. Bennett, E.L. (Jr) The landholders of Pylos. American Journal of Archaeology 60: Benveniste, E Don et échange dans le vocabulaire indoeuropéen. L Année sociologique ( ):7-20. Burkert, W Αξραία ειιεληθή ζξεζθεία. Αζήλα. Canterella, E Οη γπλαίθεο ηεο αξραίαο Διιάδαο. Αζήλα. Chadwick, J Γξακκηθή Β θαη ζπγγελείο γξαθέο. 2ε έθδ. Αζήλα. Chadwick, J Ο Μπθελατθφο θφζκνο. Αζήλα. Finley, M.I Οηθνλνκία θαη θνηλσλία ζηελ αξραία Διιάδα. 2νο ηφκ. Αζήλα. Flacelière, R Ο δεκφζηνο θαη ηδησηηθφο βίνο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ. 12ε έθδ. Αζήλα. Glotz, G Ζ ειιεληθή «πφιηο». Αζήλα. Groot, J. de. ρ.ρ. Οκεξηθφ ιεμηιφγην. Αζήλα. Jeammet, V La vie quotidienne en Grèce antique. Παξίζη: Musée du Luvre, Réunion des Musées Nationaux. Lacey, W.K Homeric HEDNA and Penelope s KYRIOS. Journal of Hellenic Studies 86: Lloyd, J Myth and Society in Ancient Greece. Λνλδίλν. Mossé, Cl. & A. Schnapp-Gourbeillon Δπίηνκε ηζηνξία ηεο αξραίαο Διιάδαο ( π.υ.). Αζήλα. Mossé, Cl Ζ γπλαίθα ζηελ αξραία Διιάδα. 2ε έθδ. Αζήλα. Reinsberg, C Γάκνο, εηαίξεο θαη παηδεξαζηία ζηελ αξραία Διιάδα. 2ε έθδ. Αζήλα. Schuler, W Ηζηνξία ηεο αξραίαο Διιάδαο. Αζήλα. Snodgrass, A.M An historical Homeric society? Journal of Hellenic Studies 94: Αλαηχπσζε ζην Archaic Greece: The Age of Experiment (Λνλδίλν, 1980). Sparkes, B. A Δξπζξφλ θαη Μέιαλ. Μειέηεο ζηελ αξραία ειιεληθή θεξακηθή. Αζήλα. Stubbings, F. H Mycenaean Pottery from the Levant. Λνλδίλν, Cambridge. Vernant, J.-P Ο Έιιελαο άλζξσπνο. Αζήλα. Βαθαινχδε, Α. Γ Αληηζχιιεςε θαη ακβιψζεηο απφ ηελ αξραηφηεηα ζην Βπδάληην. Θεζζαινλίθε. Βαθαινχδε, Α. Γ Γηδάζθνληαο θαη καζαίλνληαο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο: ζεσξία θαη πξάμε. Δηζαγσγή ζηε δηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελ Δθπαίδεπζε. Φηινινγηθά δηαζεκαηηθά καζήκαηα κε ηε δηδαθηηθή θαη παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηηθψλ θαη δηαδηθηπαθψλ κέζσλ. Αζήλα. Βαθαινχδε, Α. Γ Ζ γέλεζε ηνπ ζετθνχ αλζξψπνπ ζηηο αξραίεο ζξεζθείεο. Μειέηε πεγψλ απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ην Βπδάληην. Αζήλα. Βαθαινχδε, Α. Γ Ζ εμέιημε ηεο καγείαο απφ ηελ αξραηφηεηα έσο ηνπο πξψηνπο ρξηζηηαληθνχο αηψλεο. Αζήλα. Βαθαινχδε, Α. Γ Μαγεία θαη κπζηεξηαθέο ζξεζθείεο απφ ηελ αξραηφηεηα ζην Βπδάληην. Αζήλα. Βιάρνο, Γ Πνιηηηθέο θνηλσλίεο ζηνλ Όκεξν. Αζήλα. Γεκάθεο, Π.Γ Πξφζσπα θαη ζεζκνί ηεο αξραίαο Διιάδαο. Αζήλα. Ηζηνξία ηνπ Διιεληθνχ Έζλνπο. 1νο ηφκ., Πξντζηνξία θαη πξσηντζηνξία (κέρξη ην 1100), 2νο ηφκ., Αξρατθφο ειιεληζκφο ( ), 3νο ηφκ. (Γ 1 +Γ 2 ), Κιαζηθφο ειιεληζκφο. θεθ. 13, Ο κεξνο θαη νη Μπθήλεο: Ηδηνθηεζία θαη θαηνρή. θεθ. 14, Γάκνο, πψιεζε θαη δψξν ζηνλ νκεξηθφ θφζκν. Μηραιφπνπινο, Α Σα κνπζεία ηεο Διιάδαο. 1νο ηφκ., Αηηηθή θαη λεζηά ηνπ Αξγνζαξσληθνχ. Αζήλα. Μνπζείν Μπελάθε Διιεληθά θνζκήκαηα. Αζήλα. Μπισλάο, Γ Πνιχρξπζνη Μπθήλαη. Αζήλα. Ξελίδνπ-Schild, Β Οη γπλαίθεο ζηελ ειιεληθή αξραηφηεηα. Αζήλα. National Geographic (Γεθέκβξηνο). Οη Έιιελεο. Μεγάινη αξραίνη πνιηηηζκνί. Δηδηθφ αθηέξσκα. Παπατσάλλνπ, Κ., Σέρλε θαη πνιηηηζκφο ζηελ αξραία Διιάδα. Αζήλα. Παπαραηδήο, Ν Ζ ζξεζθεία ζηελ αξραία Διιάδα. Αζήλα. Σζνπαλάθεο, Α.Γ Δηζαγσγή ζηνλ Όκεξν. Θεζζαινλίθε.

423 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ «Αρχαίο ελλθνικό κζατρο ςε ςφγκριςθ με το ιαπωνικό κζατρο Νoh- Kyogen και δυνατότθτα προζκταςθσ ςτθν Comedia dell' Arte». Διακεματικι εργαςία τφπου WebQuest Αναςταςία Δ. Βακαλοφδθ Σαπηόηεηα Σίηινο: Αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν ζε ζχγθξηζε κε ην ηαπσληθφ ζέαηξν Νoh-Kyogen θαη δπλαηφηεηα πξνέθηαζεο ζηελ Comedia dell' Arte Γεκηνπξγφο: Αλαζηαζία Γ. Βαθαινχδε Απαηηνχκελνο ρξφλνο: Ζ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο ζα δηαξθέζεη θαζ φιν ην ζρνιηθφ έηνο, κε ρξνληθφ θεξκαηηζκφ ηεο ζε ηκήκαηα αλάινγα κε ηα αληηθείκελα θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ, ιφγσ ηεο ζεκαηηθήο έθηαζεο θαη ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Γλσζηηθά αληηθείκελα: Γηαζεκαηηθή εξγαζία κε επξεία ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ. Δκπιεθφκελα δηδαθηηθά αληηθείκελα: Αξραία Διιεληθή Γξακκαηεία, Διιεληθή Λνγνηερλία, Ηζηνξία, Σέρλε, Φηινζνθία, Αγγιηθή Γιψζζα, Θεαηξνινγία, Δπξσπατθή Λνγνηερλία, Πιεξνθνξηθή, Γεσγξαθία, Φπζηθή, Μαζεκαηηθά, Θξεζθεπηηθά, Πνιηηηθή θαη Κνηλσληθή Αγσγή, Μνπζηθή θ.ά. Μέζα δηδαζθαιίαο: 1) Σα ζρνιηθά εγρεηξίδηα ην αληηθείκελν ηεο δξακαηηθήο πνίεζεο. πγθεθξηκέλα, νη «Δηζαγσγέο» απφ ηα βηβιία: Δπξηπίδε, Διέλε & Αξηζηνθάλε, Όξληζεο ηεο Γ Γπκλαζίνπ θαη ε «Δηζαγσγή» απφ ην νθνθιένπο Σξαγσδίαη: Αληηγφλε-Φηινθηήηεο ηεο Β Λπθείνπ (γεληθήο παηδείαο). 2) Σν δηαδίθηπν. Οη ειεθηξνληθέο δηεπζχλζεηο: α. β. ε κεραλή αλαδήηεζεο: ύληνκε πεξίιεςε Ζ εθπφλεζε κηαο δηαζεκαηηθήο εξγαζίαο ηχπνπ WebQuest (απζεληηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη αλαδήηεζε πιεξνθνξηαθνχ πιηθνχ ζε πεγέο), κε κνξθή project, ζρεηηθήο κε ην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν ζε ζχγθξηζε κε ην ηαπσληθφ ζέαηξν Νoh-Kyogen θαη πξνέθηαζε ζηελ Comedia dell' Arte. Θεσξεηηθό πιαίζην. Έληαμε ζην αλαιπηηθό πξόγξακκα. ηόρνη Ζ δηαζεκαηηθή εξγαζία ζα έρεη ηε κνξθή WebQuest θαη project θαη ζέκα ην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν ζε ζχγθξηζε κε ην ηαπσληθφ ζέαηξν Νoh-Kyogen θαη πξνέθηαζε ζηελ Comedia dell' Arte. Θα εθπνλεζεί κε ζπλεξγαζία θηινιφγσλ πνπ δηδάζθνπλ Αξραία Διιεληθά ζηε Γ Γπκλαζίνπ ή/θαη ζηε Β Λπθείνπ θαη θαζεγεηψλ πνπ δηδάζθνπλ Αγγιηθή Γιψζζα, Θεαηξνινγία, Δπξσπατθή Λνγνηερλία, Πιεξνθνξηθή, Μνπζηθή Διιεληθή Λνγνηερλία, Ηζηνξία, Σέρλε, Φηινζνθία, Γεσγξαθία, Φπζηθή,

424 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μαζεκαηηθά, Θξεζθεπηηθά, Πνιηηηθή θαη Κνηλσληθή Αγσγή θ.ά. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο είλαη ηα εμήο: 1. Δξγαζία WebQuest: δξαζηεξηφηεηεο κε έληνλν ηνλ ραξαθηήξα ηεο αλαδήηεζεο, ζηηο νπνίεο φιε ή ε πεξηζζφηεξε απφ ηελ απαηηνχκελε πιεξνθνξία πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη καζεηέο ζα µεηαθνξησζεί απφ ην δηαδίθηπν. Πξφθεηηαη γηα νξγαλσκέλε δξαζηεξηφηεηα φπνπ ππάξρνπλ φια ηα βήκαηα απφ ηελ αξρή, ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, ηε δηαδηθαζία, ηελ αμηνιφγεζε, ελζσκαησκέλα ζε κηα εληαία ζπιινγή. Απαηηείηαη λνεηηθή δηεξγαζία αλσηέξνπ επηπέδνπ (θαη φρη απιή ζπλάζξνηζε πιηθνχ), πνπ πεξηιακβάλεη, ηε ζχλζεζε, ηελ αλάιπζε, ηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο, ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ θξίζε. Απαηηείηαη, επίζεο, ζσζηή θαη δεκηνπξγηθή ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ. 2. πλεξγαηηθή κάζεζε, δειαδή δεκηνπξγία καζεηηθψλ νκάδσλ πνπ εκπιέθνληαη ζηηο ζπιινγηθέο δηεξεπλεηηθέο δηαδηθαζίεο, κε απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε ησλ θνηλσληθνγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ ηνπο. 3. Γηεπηζηεκνληθή/δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε εθφζνλ κπνξνχλ λα ζπλεξγαζηνχλ θηιφινγνη πνπ δηδάζθνπλ αξραία ειιεληθά ζηελ Γ Γπκλαζίνπ ή/θαη Β Λπθείνπ θαη θαζεγεηέο κε άιια δηδαθηηθά αληηθείκελα (πνπ πξναλαθέξζεθαλ). ινη απηνί πξέπεη λα ζπκβάινπλ ζηε ζηξαηεγηθή πξαγκαηνπνίεζεο δηαζεκαηηθψλ δξάζεσλ. 4. Απαηηείηαη, επίζεο, θαη ε ζπλεξγαζία κε άηνκα θαη θνξείο ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο θαη έηζη ην ζρνιείν «βγαίλεη» ζηελ θνηλσλία ή «εηζάγεη» ηελ θνηλσλία εληφο ηνπ. Δθπαηδεπηηθνί ζηόρνη 1) Να εκπεδψζνπλ νη καζεηέο θαιχηεξα ηε δηάηαμε θαη ιεηηνπξγία ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ ζην παξειζφλ θαη ην παξφλ. 2) Να ζπγθξίλνπλ ηα ζηνηρεία απηά κε ηα αληίζηνηρα ελφο άιινπ κεγάινπ πνιηηηζηηθνχ θνξέα, ηνπ ηαπσληθνχ ζεάηξνπ Noh - Kyogen, θαη λα επηζεκάλνπλ ηηο νκνηφηεηεο θαη ηηο δηαθνξέο κε ην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν. 3) Να απνθηήζνπλ θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν κηα επξχηεξε ζεαηξηθή παηδεία θαη γλσξηκία κε άιινπο πνιηηηζκνχο, εμίζνπ ζεκαληηθνχο κε ηνλ ειιεληθφ, νη νπνίνη κεγαινχξγεζαλ ζηελ παξαγσγή ηέρλεο, ινγνηερλίαο θαη ζεάηξνπ. 4) Να εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο ζηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη πνιιαπιψλ αλαπαξαζηάζεσλ / εηθφλσλ ζηνλ Ζ/Τ θαη ην δηαδίθηπν.

425 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ) Κπξίσο λα αληηιεθζνχλ φηη ν Ζ/Τ ζπλδέεηαη άκεζα θαη πνιιαπιά κε ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία ζε φια ηα κήθε θαη πιάηε ηεο γεο θαη φηη κπνξνχλ λα έρνπλ κέζα απφ ην δηαδίθηπν άκεζε, εχθνιε θαη επξεία πξφζβαζε ζηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θαη εηθφλσλ, πνπ ηνπο γιπηψλεη απφ θφπν, ρξφλν θαη φγθν βηβιίσλ θαη άιινπ πιηθνχ. 6) Οη καζεηέο κπνξνχλ λα δηαπξαγκαηεπηνχλ ηα επξεζέληα θαη ηα δεηνχκελα είηε κε ηα παξαδνζηαθά κέζα (δηαινγηθή ζπδήηεζε, ραξηί & κνιχβη θηι.) είηε ζε θάπνην απφ ηα πιεξνθνξηθά εξγαιεία (επεμεξγαζηέο θεηκέλνπ, πίλαθεο δεδνκέλσλ, βάζεηο δεδνκέλσλ, ινγηζηηθά θχιια θηι.) ή κε ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ [αληαιιαγή κελπκάησλ ( )] ή κέζσ ηνπ ελδνζρνιηθνχ δηθηχνπ (Intranet), γηα δηαινγηθή ζπδήηεζε θαη αληαιιαγή απφςεσλ. Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο - Αλαιπηηθή πεξηγξαθή Πξνεξγαζία: Οη καζεηέο ζα έρνπλ κειεηήζεη πξνζεθηηθά ηελ «Δηζαγσγή» ζηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα ηεο δξακαηηθήο πνίεζεο θαη ζα έρνπλ θξαηήζεη ζεκεηψζεηο γηα ηνπο εζνπνηνχο, ηνπο δξακαηνπξγνχο, ηε ζθελή, ηελ νξρήζηξα, ηα κεραλήκαηα, ηηο κάζθεο, ηηο ζηνιέο, ηα έξγα. Πνξεία δηδαζθαιίαο 1ν ζηάδην Α. Αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν: 1) Οη καζεηέο, αλά νκάδεο, ζα αλαδεηήζνπλ θαη ζα επηιέμνπλ πιεξνθνξίεο ζε δηθηπαθνχο ηφπνπο, κε ηε βνήζεηα ησλ θηινιφγσλ πνπ δηδάζθνπλ Αξραία Διιεληθά (απφ κεηάθξαζε) ζηε Γ Γπκλαζίνπ ή/θαη θαη Αξραία Διιεληθά (γεληθήο παηδείαο) ζηε Β Λπθείνπ θαη ησλ θαζεγεηψλ πνπ δηδάζθνπλ Αγγιηθή Γιψζζα. Ζ πξψηε αλαδήηεζε ζα γίλεη ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε < ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Berkeley, φπνπ εκπεξηέρεηαη επζχλνπην, νπζηαζηηθφ θαη πνιχ ελδηαθέξνλ πιηθφ γηα ην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν. Οη καζεηέο ζα αλαηξέμνπλ, κέζα ζ' απηή ηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε, ζηελ ηνπνζεζία: «Δηζαγσγή ζην Αξραίν Θέαηξν - Δηζαγσγή ζηελ Διιεληθή ζεαηξηθή Σέρλε» (Introduction to Ancient Theater - Introduction to Greek Stagecraft) γηα λα αλαδεηήζνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηα ζέκαηα ηα νπνία νη ίδηνη ζα έρνπλ επηιέμεη. Κάζε νκάδα ζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα βξεη πνιιέο ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα έλα ζέκα απφ ηα αθφινπζα: αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν (γεληθά) / εζνπνηνί / δξακαηνπξγνί / ζθελή / νξρήζηξα / κεραλήκαηα / κάζθεο (ζα κπνξέζνπλ αθφκε θαη λα παξαηεξήζνπλ κηα θηλνχκελε-δηαδξαζηηθή κάζθα) / ζηνιέο / έξγα. 2) Σηο πιεξνθνξίεο απηέο ζα ηηο εθηππψζνπλ θαηά ζεηξά, αλά νκάδα, θαη ζα ηηο πξνζζέζνπλ ζ' εθείλεο ησλ ζρνιηθψλ ηνπο εγρεηξηδίσλ απφ ηηο αληίζηνηρεο ζειίδεο ηεο «Δηζαγσγήο». Β. Γηαζεκαηηθέο πξνζεγγίζεηο: Αξρηηεθηνληθή Αξραηνινγία Ηζηνξία

426 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Φηινζνθία Θεαηξνινγία Γεσγξαθία (π.ρ. κε αμηνπνίεζε ηεο ειεθηξνληθήο δηεχζπλζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ: φπνπ εκπεξηέρεηαη πνιηηηζηηθφο ράξηεο κε αξραηνινγηθά κλεκεία). Μαζεκαηηθά Φπζηθή Λνγνηερλία Θξεζθεία - Μπζνινγία Πνιηηηθή Αγσγή Σερλνινγία θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο κε επηθνηλσλία ηνπ ζρνιείνπ κε θνηλσληθνχο, πνιηηηζηηθνχο θαη άιινπο θνξείο ή ζρεηηθά πξφζσπα 2ν ζηάδην ην ζηάδην απηφ ν δάζθαινο έρεη δπν ζηφρνπο: α) επηδηψθεη λα δείμεη ζηνπο καζεηέο ηνπ φηη ν Ζ/Τ ζπλδέεηαη άκεζα, πνηθίια θαη πνιιαπιά κε ηελ πιεξνθφξεζε γηα ην ζέαηξν, πνιηηηζηηθά ζέκαηα θαη, ελ γέλεη, ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία, β) έρεη σο ζηφρν λα δείμεη ζηνπο καζεηέο κηα ρξήζηκε κεραλή αλαδήηεζεο (πιεξνθνξηψλ) ζην δηαδίθηπν θαη λα ηνπο εμνηθεηψζεη κε ηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ κε ιέμεηο-θιεηδηά, πνπ είλαη ε βαζηθή κέζνδνο αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ ζηηο κεραλέο απηνχ ηνπ είδνπο ζην δηαδίθηπν. Απηή ηε θνξά, ινηπφλ, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ ζα αλαδεηήζνπλ, ζα δηεξεπλήζνπλ θαη ζα επηιέμνπλ πιεξνθνξίεο κέζσ ηεο ειεθηξνληθήο δηεχζπλζεο: Ζ Yahoo.com είλαη κηα κεραλή αλαδήηεζεο (πιεξνθνξηψλ). Μφιηο εκθαληζηεί ε ηζηνζειίδα ηεο κεραλήο, ζα πιεθηξνινγήζνπλ ζηελ ηνπνζεζία Search (Αλαδήηεζε) ηηο ιέμεηο-θιεηδηά: Japanese theater, Kyogen and Noh. ην ιήκκα απηφ, ζα βξνπλ πνιιέο ρξήζηκεο δηεπζχλζεηο γηα ην ηαπσληθφ ζέαηξν, ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα επηζθεθζνχλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, κέζα απφ ηε κεραλή αλαδήηεζεο, νη καζεηέο κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ θαη λα κειεηήζνπλ ηηο παξαθάησ ειεθηξνληθέο δηεπζχλζεηο: 1 ν βήκα: Οη καζεηέο ζα ελεξγνπνηήζνπλ ηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: Θα επηιέμνπλ ηελ αγγιηθή γιψζζα (θάλνληαο <θιηθ> ζην εηθνλίδην English) θαη ζα νδεγεζνχλ ζηε δηεχζπλζε: Δθεί ζα κειεηήζνπλ, κε ηε βνήζεηα ησλ θαζεγεηψλ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, φια ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζηα δχν (2) είδε ηνπ ηαπσληθνχ ζεάηξνπ Noh θαη Kyogen θαη ηνπο ελδηαθέξνπλ, αλάινγα κε ην ζέκα πνπ έρνπλ ήδε επηιέμεη ζρεηηθά κε ην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν. Απφ απηή ηελ ηζηνζειίδα νη καζεηέο ζα εθηππψζνπλ θαη ζα κειεηήζνπλ ηηο ελφηεηεο: α) Background To Noh-Kyogen (Τπφβαζξν ηνπ Θεάηξνπ Noh-Kyogen) > Noh-Kyogen History (Ηζηνξία) / Types Of Plays (Σχπνη Έξγσλ) / Characters (Υαξαθηήξεο) / Chorus (Υνξφο) Δπφκελε ειίδα <Next> β) Elements Of Noh-Kyogen (ηνηρεία ηνπ Θεάηξνπ Noh-Kyogen) > Instrumentalists (Παίθηεο Μνπζηθψλ Οξγάλσλ ) / Movement (Κίλεζε) / Masks (Μάζθεο) / Costumes (Κνζηνχκηα) / Stage (θελή) / Space And Time (Υψξνο θαη Υξφλνο). 2 ν βήκα: Οη καζεηέο ζα επηζθεθζνχλ ηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε:

427 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ <επηινγή English> ηελ ηζηνζειίδα απηή νη καζεηέο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δνπλ κεγάιε ζπιινγή απφ ζεαηξηθέο κάζθεο Noh-Kyogen. ηελ ελφηεηα: Curving Process (Γηαδηθαζία Υάξαμεο): νη δηδαζθφκελνη κπνξνχλ λα δνπλ ηα ζηάδηα ράξαμεο κηαο ηαπσληθήο ζεαηξηθήο κάζθαο. Με βάζε ην πιηθφ απηφ νη καζεηέο ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπγθξίλνπλ πιεξέζηεξα ηε κάζθα ηνπ ηαπσληθνχ ζεάηξνπ κε εθείλε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ. Μεηά ην πέξαο ηεο αλαδήηεζεο, δηεξεχλεζεο, επηινγήο θαη επεμεξγαζίαο ησλ πιεξνθνξηψλ, νη καζεηέο ζα πάξνπλ ηνλ παξαθάησ πίλαθα (ηνλ νπνίν κπνξνχλ επίζεο λα θαηαζθεπάζνπλ κφλνη ηνπο ζηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ, ζε πίλαθεο δεδνκέλσλ, βάζεηο δεδνκέλσλ, ινγηζηηθά θχιια θηι.) κε ηα δηάθνξα ζεαηξηθά ζηνηρεία θαη ζα ζπκπιεξψζνπλ, αλάινγα κε εθείλα πνπ επέιεμαλ λα κειεηήζνπλ, φζα αθνξνχλ ζην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν θαη ην ηαπσληθφ ζέαηξν Νoh-Kyogen αληίζηνηρα, γηα λα θάλνπλ θαηφπηλ ηηο απαηηνχκελεο ζπγθξίζεηο: ΘΔΑΣΡΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΑΡΥΑΙΟ ΔΛΛΗΝΙΚΟ ΘΔΑΣΡΟ Σξαγσδία - Κσκσδία Υαξαθηεξηζηηθά Θεαηξηθά ηνηρεία Ηζνπνηνί (Φχιν) Ιζηνξία: - Υξνλνινγία γέλλεζεο ηνπ ζεάηξνπ - Υνξεγνί - πλέρεηα χπαξμεο ζην παξφλ Δίδε Έξγσλ Υαξαθηήξεο (αξηζκφο πξσηαγσληζηψλ/εζνπνηψλ) Υνξόο: - Αξηζκφο αηφκσλ - Λεηηνπξγία Οξγαλνπαίθηεο - Όξγαλα Κίλεζε Μάζθεο: -Έθθξαζε - Υξεζηκφηεηα ηνιέο: - Τιηθά - Υξεζηκφηεηα - θνπφο θελή (Σκήκαηα θελήο) Πξνζδηνξηζκόο Σόπνπ θαη Υξόλνπ ηνπ Έξγνπ ΙΑΠΩΝΙΚΟ ΘΔΑΣΡΟ NOH - KYOGEN 3ν ζηάδην Πξναηξεηηθέο επηπιένλ αλαδεηήζεηο/εμεξεπλήζεηο/δεκηνπξγίεο Έλαο άιινο ηξφπνο λα εληνπίζνπλ νη καζεηέο κάζθεο ηνπ ηαπσληθνχ ζεάηξνπ είλαη λα πιεθηξνινγήζνπλ ζηελ ίδηα κεραλή αλαδήηεζεο ηηο ιέμεηο-θιεηδηά «Noh Mask Guidance». πσο πξναλαθέξζεθε, έρνληαο ηε δπλαηφηεηα λα κειεηήζνπλ εμεηδηθεπκέλα ηε ρξήζε, ηε ιεηηνπξγία θαη ηηο κνξθέο ηεο κάζθαο ζην ηαπσληθφ ζέαηξν θαη λα δνπλ πνιιέο απφ απηέο θαζψο θαη ηελ ηζηνξία ηνπο («Noh Mask List») ή λα παξαθνινπζήζνπλ ηε δηαδηθαζία εγράξαμεο θαη δσγξαθηθήο κηαο αληίζηνηρεο κάζθαο («The process of curving and painting a

428 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ HANNYA Mask»), ζα κπνξέζνπλ λα ζπγθξίλνπλ πιεξέζηεξα ηε κάζθα απηή κε εθείλε ηνπ Αξραίνπ Διιεληθνχ Θεάηξνπ. Πιεθηξνινγψληαο νη καζεηέο ζηελ ίδηα κεραλή αλαδήηεζεο ηηο ιέμεηο-θιεηδηά «Noh Plays» ζα βξνπλ ηαπσληθά θείκελα θαη αγγιηθέο κεηαθξάζεηο κηαο ζεηξάο απφ 13 δξάκαηα Noh ηεο κεζαησληθήο πεξηφδνπ («Japanese texts and English Translations of a series of texts of thirteen Noh dramas from the medieval period») [πεξηερφκελα θαη ππνζέζεηο] ( Mε ηε ζπλεξγαζία ησλ θαζεγεηψλ πνπ δηδάζθνπλ Θεαηξνινγία, κπνξνχλ λα κειεηήζνπλ θάπνην απφ απηά θαη λα παξαηεξήζνπλ εάλ ππάξρνπλ νκνηφηεηεο ζηε ζεκαηνγξαθία, κε ην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν, ή νη ζεκαηνγξαθίεο ησλ δχν εηδψλ είλαη ηειείσο άζρεηεο. 4ν ζηάδην Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε (Αγγιηθή Γιψζζα, Θεαηξνινγία, Δπξσπατθή Λνγνηερλία): Πιεθηξνινγψληαο νη καζεηέο ζηελ ίδηα κεραλή αλαδήηεζεο ηηο ιέμεηο-θιεηδηά «Commedia dell' arte» ζα κπνξέζνπλ λα βξνπλ, επίζεο, θσηνγξαθηθφ πιηθφ θαη πιεξνθνξίεο γηα ην αληίζηνηρν ζέκα θαη, κε ηε ζπλεξγαζία ησλ θηινιφγσλ θαη ησλ θαζεγεηψλ ηεο Αγγιηθήο Γιψζζαο, Θεαηξνινγίαο θαη Δπξσπατθήο Λνγνηερλίαο, ε εξγαζία κπνξεί λα πξνεθηαζεί θαη λα ζπκπεξηιάβεη, ζε κηα αλάινγε ζπγθξηηηθή κειέηε, ηα αληίζηνηρα ζεαηξηθά ζηνηρεία απφ ηελ Commedia dell' arte. Πεξαηηέξσ αμηνπνίεζε Πιεξνθνξηθήο/Μνπζηθήο: Οη καζεηέο κπνξνχλ, επίζεο, λα επηιέμνπλ κάζθεο θαη λα ηηο επηθνιιήζνπλ ζε θάπνην απφ ηα πιεξνθνξηθά εξγαιεία (π.ρ. ζηνλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ ή ζην ινγηζκηθφ παξνπζηάζεσλ), γξάθνληαο ζπλνδεπηηθά ζρφιηα θαη δεκηνπξγψληαο έηζη έλα ζρεηηθφ ιεχθσκα, ην νπνίν κπνξεί λα εκπινπηηζηεί ζηε ζπλέρεηα κε επηπιένλ πιηθφ (θνζηνχκηα, accessories, ζεαηξηθά πξνγξάκκαηα θαη αθίζεο θηι.) απφ άιια είδε ζεάηξνπ είηε κε αλαδήηεζε κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ είηε απφ έληππν πιηθφ κε ηε βνήζεηα ζαξσηή (scanner). Σν ιεχθσκα κπνξνχλ λα εθηππψζνπλ ή λα ην γξάςνπλ ζε CD- Rom/DVD. ην CD-Rom/DVD κπνξνχλ λα πξνζζέζνπλ ππεξθείκελα, κέζσ ππεξζπλδέζκσλ, ήρν (αθήγεζε, κνπζηθή θηι.), video θ.ά. Οη εθηππψζεηο κπνξνχλ λα ρξεζηκεχζνπλ θαη ζηε δηνξγάλσζε κηαο έθζεζεο, φπνπ ζα παξνπζηαζηνχλ. Ζ έθζεζε κπνξεί λα επελδπζεί κε ζεαηξηθά θείκελα ζε νπηηθν-αθνπζηηθή κνξθή. Πξνηεηλόκελε βηβιηνγξαθία Dover, K.J Ζ θσκσδία ηνπ Αξηζηνθάλε. 2ε έθδ. Αζήλα. Hartnoll Ph. & Found P., επηκ Λεμηθφ ηνπ Θεάηξνπ. Αζήλα. Kitto, H.D.F Αξραία ειιεληθή ηξαγσδία. 2ε έθδ. Αζήλα. Romilly, J. de Αξραία ειιεληθή ηξαγσδία. Αζήλα. Romilly, J. de Ζ εμέιημε ηνπ πάζνπο. Αζήλα. Vernant, J.-P Ο Έιιελαο άλζξσπνο. 3ε έθδ. Αζήλα. Βαθαινχδε, Α.Γ Γηδάζθνληαο θαη καζαίλνληαο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Θεσξία θαη πξάμε. Αζήλα: Παηάθεο. Βαθαινχδε, Α. Γ Οη πνιιαπιέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ Internet σο πεγή δηαζεκαηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ζηε Β/ζκηα Δθπαίδεπζε. ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ, 115: Ηαθψβ, Γ.Η., Ζ πνηεηηθή ηεο αξραίαο ειιεληθήο ηξαγσδίαο. Αζήλα Ηζηνξία ηνπ ειιεληθνχ έζλνπο, 3νο ηφκ. (Γ 1 + Γ 2 ), Κιαζηθφο ειιεληζκφο. Λππνπξιήο, Γ. Γ Αξραία ειιεληθή κεηξηθή, κηα πξψηε πξνζέγγηζε. Θεζζαινλίθε. Κνιηνπνχινπ, Μ. θ.α Πνιηηηζκφο θαη Σέρλε, Δπηά Γνθίκηα γηα ην ρνξφ (πιινγηθφ έξγν). Αζήλα. Φεζζά-Δκκαλνπήι, Δ., επηκ Έιιελεο ζθελνγξάθνη - ελδπκαηνιφγνη θαη αξραίν δξάκα. Αζήλα: Σκήκα Θεαηξηθψλ πνπδψλ Παλ/κίνπ Αζελψλ & Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ.

429 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μια πολυιμερθ εκπαιδευτικι εκδρομι: αξιοποίθςθ των άτυπων ςχολικϊν πρακτικϊν ςτο πλαίςιο του γλωςςικοφ γραμματιςμοφ. Σταυροφλα Αντωνοποφλου Σαπηόηεηα Σίηινο: Μηα πνιπήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή: αμηνπνίεζε ησλ άηππσλ ζρνιηθψλ πξαθηηθψλ ζην πιαίζην ηνπ γισζζηθνχ γξακκαηηζκνχ. Γεκηνπξγφο: Αλησλνπνχινπ ηαπξνχια Απαηηνχκελνο ρξφλνο: πεξίπνπ 28 ψξεο (9 δηδαθηηθέο θαη 19 εμσδηδαθηηθέο) θαζψο θαη κηα εκεξήζηα ή πνιπήκεξε εθδξνκή Γλσζηηθά αληηθείκελα (έληαμε ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα): Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε: Νέα Διιεληθή Γιψζζα, Ηζηνξία, Πιεξνθνξηθή. Σάμε: Β Γπκλαζίνπ σο Β Λπθείνπ Τινπνίεζε: ην παξφλ ζελάξην δελ έρεη δνθηκαζηεί ζηελ ηάμε αιιά απνηειεί πξφηαζε. Μέζα δηδαζθαιίαο-πιηθά-πξνυπνζέζεηο: Απαηηείηαη εμνηθείσζε κε ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδν θαη ηε κέζνδν project. Δπίζεο, απαηηείηαη εμνηθείσζε κε ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ηα πξνγξάκκαηα επεμεξγαζίαο θεηκέλσλ. ύληνκε πεξηγξαθή Σν ζελάξην πνπ αθνινπζεί απνηειεί πξφηαζε αμηνπνίεζεο ησλ εκεξήζησλ ή πνιπήκεξσλ ζρνιηθψλ εθδξνκψλ κε ζθνπφ ηελ αλάδεημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο ραξαθηήξα. Χο πεξηερφκελν νξίδεηαη ε δεκηνπξγία ελφο ελεκεξσηηθνχ πιηθνχ απφ ηνπο καζεηέο γηα ην κέξνο πνπ ζα επηζθεθηνχλ, ην νπνίν ζα ζπλδπάδεη ηηο γλψζεηο απφ ην γισζζηθφ κάζεκα (ρξήζηκα θεηκεληθά είδε: πεξίιεςε, πεξηγξαθή), ηελ Ηζηνξία θαη ηελ Πιεξνθνξηθή. θεπηηθό θαη ηόρνη Ζ πξφηαζε απηή βαζίδεηαη ζηε δηαπίζησζε φηη νη ζρνιηθέο εθδξνκέο έρνπλ πεξηζζφηεξν ςπραγσγηθφ ραξαθηήξα παξά εθπαηδεπηηθφ. Οη καζεηέο ζα απνθηήζνπλ ελεξγφ ξφιν θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ θαη θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εθδξνκήο αλαπηχζζνληαο παξάιιεια δεμηφηεηεο θιαζηθνχ θαη λένπ γξακκαηηζκνχ. Δπηπιένλ, επηιέρζεθαλ νη εθδξνκέο, δηφηη νη άηππεο ζρνιηθέο πξαθηηθέο ζεσξνχληαη σο κηα απφ ηηο ιίγεο επθαηξίεο πνπ έρεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα νπζηαζηηθή παξέκβαζε πξνο δεκηνπξγηθφηεξεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο.

430 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Οη καζεηέο ζα νξίζνπλ ην πεξηερφκελν ηεο εθδξνκήο ηνπο κέζα απφ ηελ έξεπλα πνπ ζα θάλνπλ. Σν αληηθείκελν ηεο έξεπλαο είλαη πνηθίιν (αξραηνινγηθνί ρψξνη, εθζέζεηο θαη κνπζεία, θαιιηηερληθά δξψκελα θ.ά.) θνπφο απηήο ηεο πξφηαζεο είλαη λα σζήζεη ηελ αλάπηπμε θάπνησλ δεμηνηήησλ γχξσ απφ ηνλ θιαζηθφ, ηνλ λέν θαη ηνλ θξηηηθφ γξακκαηηζκφ αιιά θαη δεμηφηεηεο ζρεηηθά κε ηηο ΣΠΔ. Γεμηφηεηεο Γξακκαηηζκνχ Παξαγσγή θαη ρξήζε πνηθίισλ θεηκεληθψλ εηδψλ ζε πξαγκαηηθφ επηθνηλσληαθφ πιαίζην: πεξίιεςε, πεξηγξαθή, ζεκεηψζεηο, μελάγεζε, ελεκεξσηηθφ πιηθφ, ηαμηδησηηθφο νδεγφο. θιαζηθφο γξακκαηηζκφο. Υξήζε πνιπηξνπηθφηεηαο ζηα θείκελα θαη αλαγλψξηζε ηεο ζεκαζίαο ηεο εηθφλαο ζηελ επίηεπμε ηνπ θνηλσληθνχ ζθνπνχ ησλ θεηκέλσλ. λένο γξακκαηηζκφο. Κξηηηθή ηθαλφηεηα: θαηά ηελ αλαδήηεζε ζηηο δηάθνξεο πεγέο νη καζεηέο ζα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αλαγλσξίδνπλ ηηο πξνζέζεηο ηνπ ζπγγξαθέα θαη λα δηαρσξίδνπλ ελδερφκελεο πξνζπάζεηεο θάιπςεο ή παξαπνίεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. θξηηηθφο γξακκαηηζκφο. πλεξγαζία, δεκηνπξγηθφηεηα θαη απηελέξγεηα. Γεμηφηεηεο ζρεηηθά κε ηηο ΣΠΔ Υξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ σο πεγή πιεξνθνξηψλ θαη ηθαλφηεηα απνηειεζκαηηθήο ρξήζεο ησλ κεραλψλ αλαδήηεζεο Υξήζε ησλ ΠΔΚ γηα ζπγγξαθή θεηκέλσλ ζπλδπάδνληαο γιψζζα θαη εηθφλα. Λεπηνκεξήο παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο Ζ πξφηαζε απηή αθνξά ηελ επίζθεςε κηαο νπνηαζδήπνηε πφιεο θαη κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί είηε πξφθεηηαη γηα εκεξήζηα επίζθεςε είηε γηα πνιπήκεξε. Οη καζεηέο ζα δνπιέςνπλ κνηξαζκέλνη ζε 7 νκάδεο θαη ε θάζε κηα ζα αλαιάβεη έλα απφ ηα παξαθάησ ζέκαηα: -Οι περιοχζσ τθσ πόλθσ και θ γεωγραφία τθσ, -Αρχαιολογικοί χϊροι και μνθμεία, -Χϊροι με ςθμαςία ςτθ ςφγχρονθ πόλθ, -Μουςεία και εκκζςεισ, -Καλλιτεχνικά δρϊμενα, -Χϊροι φυςικοφ κάλλουσ,

431 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Χϊροι εςτίαςθσ και διαςκζδαςθσ. ηάδην 1: Έξεπλα θαη δηακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εθδξνκήο (8 ψξεο: 2 δηδαθηηθέο θαη 6 εμσδηδαθηηθέο) Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα θάλνπλ κηα έξεπλα εζηηαζκέλε ζηε ζεκαηηθή πνπ αλέιαβαλ. Μπνξνχλ λα κνηξαζηνχλ ζε ππννκάδεο θαη ε θάζε κηα λα αλαιάβεη θαη δηαθνξεηηθή πεγή πιεξνθφξεζεο: δηαδίθηπν, έληππνη ηαμηδησηηθνί νδεγνί, πεξηνδηθά, ζπλεληεχμεηο απφ άηνκα πνπ έρνπλ επηζθεθηεί ηελ πφιε. Πξσηαξρηθφο ζθνπφο απηήο ηεο έξεπλαο είλαη ε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ, ψζηε νη καζεηέο λα νδεγεζνχλ ζηελ ηεθκεξησκέλε επηινγή ησλ κεξψλ πνπ ζα επηζθεθηνχλ. Οη καζεηέο ζπιιέγνπλ πιηθφ (απφ έληππεο ή ειεθηξνληθέο πεγέο) αθνινπζψληαο ηελ εμήο πνξεία: Αλαδήηεζε ζηηο πεγέο (δηαδίθηπν έληππα) Απνζήθεπζε ησλ ζειίδσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ζεκαηνινγία ηνπο (κε αληηγξαθή - επηθφιιεζε γηα ηηο δηαδηθηπαθέο πεγέο, κε θσηνηππίεο ή ζεκεηψζεηο γηα ηηο έληππεο) θαη θξηηηθή αλάγλσζή ηνπο. Παξάιιεια, ε νκάδα πνπ έρεη αλαιάβεη ηηο ζπλεληεχμεηο, αλαδεηά άηνκα απφ ην ζρνιηθφ, θηιηθφ ή νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ θαη ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο πξνηηκήζεηο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπο. Οη ππννκάδεο ζπλαληψληαη θαη ζπδεηνχλ ηα επξήκαηά ηνπο. θνπφο ηεο ζπλάληεζεο απηήο είλαη ε θξηηηθή αλάγλσζε ησλ πεγψλ κέζα απφ ηε ζχγθξηζε ησλ επξεκάησλ ηνπο. Δπηινγή ηνπ κέξνπο πνπ ζα επηζθεθηνχλ θαη ζχληαμε ελφο θεηκέλνπ κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο παξνπζηάζεσλ ζην νπνίν ζα αηηηνινγνχλ ηελ επηινγή ηνπο. ε απηφ ην ζεκείν, νη καζεηέο ζα πξέπεη λα δψζνπλ ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνπλ νη πεγέο. πγθεθξηκέλα, πξέπεη λα δηαθξίλνπλ ην θαηά πφζν απηέο εμππεξεηνχλ πξνζέζεηο ησλ ζπγγξαθέσλ, έηζη ψζηε λα θαηαζθεπάδεηαη κηα ζπγθεθξηκέλε πξαγκαηηθφηεηα γηα ηα κέξε πνπ πξφθεηηαη λα επηζθεθηνχλ. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή κπνξεί λα γίλεη θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο κε ηε βνήζεηα ηνπ θηινιφγνπ. θνπφο ηεο δξαζηεξηφηεηαο απηήο είλαη ε αλάπηπμε ηθαλνηήησλ ζρεηηθά κε ηελ αλαδήηεζε ζηηο πεγέο θαζψο θαη ηεο θξηηηθήο αλάγλσζήο ηνπο, ζχκθσλα κε ηελ θξηηηθή γισζζνδηδαθηηθή πξνζέγγηζε.

432 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηάδην 2: πδήηεζε θαη ηειηθή επηινγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εθδξνκήο (2 δηδαθηηθέο ψξεο) Οη 7 νκάδεο ζπλαληψληαη θαη ελεκεξψλνπλ ηνπο ππφινηπνπο ζρεηηθά κε ηηο επηινγέο ηνπο. Έλα κέινο ηεο νκάδαο αλαιακβάλεη ηνλ ξφιν ηνπ εηζεγεηή θαη παξνπζηάδεη, ηεθκεξησκέλα, ηνπο ιφγνπο ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηινγήο ηνπο, ρξεζηκνπνηψληαο ην έληππν ή ην πξφγξακκα παξνπζίαζεο πνπ έρνπλ ήδε δεκηνπξγήζεη. Οη καζεηέο πηζαλφλ λα νδεγεζνχλ ζε δηαδηθαζία ςεθνθνξίαο, ζε πεξίπησζε πνπ νη επηινγέο ηνπο δε γίλνληαη απνδεθηέο απφ ηηο ππφινηπεο νκάδεο. ηάδην 3: πγγξαθή ελεκεξσηηθνχ πιηθνχ (10 ψξεο : 4 δηδαθηηθέο & 6 εμσδηδαθηηθέο) Κάζε νκάδα θαιείηαη λα δεκηνπξγήζεη έλα ελεκεξσηηθφ έληππν ην νπνίν ζα κνηξάζεη ζηηο άιιεο νκάδεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθδξνκήο. Οη νκάδεο κειεηνχλ θαη πάιη ην πιηθφ πνπ έρνπλ καδέςεη ήδε θαη αξρίδνπλ ηελ επεμεξγαζία ηνπ. Καηά ηελ επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ, ελδείθλπληαη ηα εμήο βήκαηα: Γεκηνπξγία πεξηιήςεσλ ησλ πεγψλ ηνπο κέζα απφ ηε ρξήζε ζεκεηψζεσλ ή πιαγηφηηηισλ. ε απηφ ην ζεκείν κπνξεί λα αμηνπνηεζεί θαη ην γισζζηθφ κάζεκα αιιά θαη ην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο, πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο κηα πεγή πιεξνθνξηψλ (4 ψξεο). Μειέηε παξφκνησλ θεηκέλσλ (π.ρ. ηαμηδησηηθνχο νδεγνχο) κε ζθνπφ λα θαηαλνήζνπλ ηε δνκή ησλ θεηκέλσλ, ζχκθσλα κε ηελ θεηκελνθεληξηθή πξνζέγγηζε (2 ψξεο). πγγξαθή ηνπ θεηκέλνπ κε ηε ρξήζε ηνπ ΠΔΚ, ζπλδπάδνληαο εηθφλεο θαη θείκελν / θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο (4 ψξεο). Καζψο ζπρλά ηα θείκελα ζηνπο ηαμηδησηηθνχο νδεγνχο εκπεξηέρνπλ πεξηγξαθηθά θείκελα, νη καζεηέο ζα αζθεζνχλ ζε απηφ ην θεηκεληθφ είδνο κέζα απφ ηε ζπγγξαθή πεξηγξαθψλ γηα θάπνην πξαγκαηηθφ ζθνπφ. ηάδην 4: Πξνεηνηκαζία γηα ηελ εθδξνκή (4 εμσδηδαθηηθέο ψξεο) Κάζε νκάδα αλαζέηεη ζε νξηζκέλα κέιε ηεο ηνλ ξφιν ηνπ μελαγνχ (ή ηνπ βνεζνχ ηνπ μελαγνχ). Σα κέιε απηά ζα πξέπεη λα πξνεηνηκάζνπλ θάπνηεο ζεκεηψζεηο πνπ ζα ηνπο βνεζήζνπλ ζηελ μελάγεζε. ηάδην 5: Ζ εθδξνκή (1 σο 7 κέξεο) Μνηξάδνληαη ηα ελεκεξσηηθά έληππα πνπ έρνπλ δεκηνπξγήζεη νη νκάδεο θαη γίλνληαη νη μελαγήζεηο. Οη καζεηέο ηξαβνχλ θσηνγξαθίεο θαη θξαηνχλ ζεκεηψζεηο κε ηηο εληππψζεηο ηνπο κε ζθνπφ λα εκπινπηίζνπλ ην πιηθφ ηνπο.

433 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ηάδην 6: χγθξηζε εκπεηξίαο-πιηθνχ θαη ηειηθή έθδνζε ηαμηδησηηθνχ νδεγνχ (4 ψξεο: 1 δηδαθηηθή θαη 3 εμσδηδαθηηθέο) Οη καζεηέο επηζηξέθνπλ απφ ηελ εθδξνκή θαη ζπγθξίλνπλ ηελ εκπεηξία ηνπο κε φζα έρνπλ γξάςεη ζην πιηθφ. Δάλ δελ ππάξρεη θάπνηα δηαθνξά, ηφηε απιψο πξνζζέηνπλ ηηο θσηνγξαθίεο ηνπο. Δάλ φκσο βξεζνχλ δηαθνξέο κεηαμχ εκπεηξίαο θαη αξρηθψλ θεηκέλσλ, ηφηε νη καζεηέο ζα πξέπεη λα βξνπλ γηα πνην ιφγν δηαθέξνπλ, πνηεο πξνθαηαιήςεηο ππήξραλ ζηηο πεγέο ηνπο θαη ηειηθά λα θάλνπλ κηα αλαδηάξζξσζε ηνπ θεηκέλνπ. Έηζη, νη καζεηέο ζα αζθεζνχλ γηα κηα αθφκα θνξά ζηελ θξηηηθή αλάγλσζε ησλ πεγψλ. Σειηθά, ζπιιέγεηαη ην πιηθφ απφ φιεο ηηο νκάδεο, ζπλδπάδεηαη θαη δεκηνπξγείηαη έλα ηειηθφ θείκελν κε ηε κνξθή ηαμηδησηηθνχ νδεγνχ. Κξηηηθή Σν παξφλ ζελάξην, θαζψο δελ έρεη δνθηκαζηεί ζην ζρνιείν, κπνξεί λα έρεη δηάθνξα πξνβιήκαηα θαηά ηελ πινπνίεζε. Έλα βαζηθφ πξφβιεκα είλαη ν ρξφλνο πνπ ζα πξέπεη λα βξεζεί γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ. Οξηζκέλεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνηείλνληαη κπνξνχλ λα ελζσκαησζνχλ ζην γισζζηθφ κάζεκα θαζψο ζρεηίδνληαη άκεζα κε απηφ, φπσο ε δεκηνπξγία ησλ πεξηιήςεσλ θαη ησλ πεξηγξαθψλ. Δπίζεο, ην κάζεκα ηεο πιεξνθνξηθήο κπνξεί λα ελζσκαηψζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο δηαδηθηπαθήο αλαδήηεζεο θαη ρξήζεο ησλ ΠΔΚ. Σέινο, ίζσο λα ρξεηαζηεί λα θαηαλαισζεί θαη ρξφλνο εθηφο ηνπ ζρνιηθνχ σξαξίνπ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε απηνχ ηνπ ζελαξίνπ. Σέινο, θαζψο απαηηείηαη ε θαηαλάισζε κεγάινπ εμσδηδαθηηθνχ ρξφλνπ γηα ηελ επηηπρή πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζελαξίνπ, ίζσο νη εκπιεθφκελνη, θαη ηδηαίηεξα νη καζεηέο, λα απνζαξξπλζνχλ. Παξφια απηά, ην «δφισκα» ηεο εθδξνκήο ζα ιεηηνπξγήζεη κάιινλ ελζαξξπληηθά έηζη ψζηε νη καζεηέο λα εκπιαθνχλ ζην project. Βηβιηνγξαθία Cope, B. & Kalantzis, M The powers of literacy: a genre approach to teaching writing. London-Washington D. C., The Falmer Press. Cope, B. & Kalantzis, M Multiliteracies: Literacy Learning and the Design of Social Futures. London, Routledge. Κνπηζνγηάλλεο, Γ «Γηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ζήκεξα: δεδνκέλα θαη δεηνχκελα». Πξαθηηθά ηεο 26 εο Δηήζηαο πλάληεζεο ηνπ Σνκέα Γισζζνινγίαο ηνπ Α.Π.Θ., Luke, A «Critical Literacy in Australia». Journal of Adolescent and adult literacy 43: 1-19.

434 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ [ΡΑΑΤΘΜΑΤΑ]

435 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΠΑΡΑΡΣΘΜΑ A. ΧΟΛΙΑΜΕΝΘ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Στο ςυγκεκριμζνο παράρτθμα οι επιμορφοφμενοι μποροφν να βρουν ενδεικτικι ςχολιαςμζνθ βιβλιογραφία πάνω ςε κζματα γραμματιςμοφ, περαιτζρω βιβλιογραφία για τθν ελλθνικι εμπειρία τθσ επιμορφωτικισ διαδικαςίασ για τισ ΤΡΕ, ηθτιματα διδακτικισ (επιλογι χριςιμων εγχειριδίων ανά διδακτικό αντικείμενο), βιβλιογραφία για τθν παιδαγωγικι αξιοποίθςθ βαςικϊν περιβαλλόντων πρακτικισ γραμματιςμοφ. Α1. Γενικά κζματα γραμματιςμοφ (επιλογι Δ. Κουτςογιάννθσ, Μ. Ραυλίδου, Στ. Αντωνοποφλου) Olson, D Ο κόςμοσ πάνω ςτο χαρτί. Ακινα: Ραπαηιςθσ. Το βιβλίο κζτει και ςυηθτάει αναλυτικά το πολφ ςθμαντικό ηιτθμα των νοθτικϊν επιπτϊςεων που ζχει θ γραφι (τεχνολογικά διαμεςολαβθμζνθ επικοινωνία). Με δεδομζνο το γεγονόσ οι υπολογιςτζσ αποτελοφν τα νζα μζςα τεχνολογικά διαμεςολαβθμζνθσ επικοινωνίασ κα ιταν πολφ γόνιμο να επεκτακεί ο προβλθματιςμόσ και ςτισ τυχόν νοθτικζσ ι και γενικότερεσ επιπτϊςεισ που ζχει θ νζα επικοινωνιακι πραγματικότθτα. Thomas, R Γραπτόσ και προφορικόσ λόγοσ ςτθν αρχαία Ελλάδα. Θράκλειο: Ρανεπιςτθμιακζσ Εκδόςεισ Κριτθσ. Το βιβλίο εξετάηει το ίδιο ηιτθμα με το προθγοφμενο αλλά από άλλθ οπτικι γωνία και ςτο πλαίςιο ενόσ ςυγκεκριμζνου ιςτορικοφ πλαιςίου, τθσ αρχαιοελλθνικισ πραγματικότθτασ. Θ ςυγγραφζασ εςτιάηει το ενδιαφζρον τθσ όχι ςτισ γενικζσ επιπτϊςεισ τθσ γραφισ, αλλά ςτο ςθμαντικό ρόλο του πολιτιςμικοφ πλαιςίου. Άντερςον, Μπ Φανταςιακζσ κοινότθτεσ. Ακινα: Νεφζλθ. Το βιβλίο αυτό υπιρξε ςτακμόσ ςτθν αντιμετϊπιςθ των εκνϊν ωσ φανταςιακϊν κοινοτιτων. Το πολφ ενδιαφζρον για τθν περίπτωςι μασ είναι ότι ο Άντερςον ςυνδζει τθ διαδικαςία τθσ εκνογζνεςθσ με τον ρόλο του εντφπου (τθσ τεχνολογικά διαμεςολαβθμζνθσ επικοινωνίασ). Αυτι θ ιςτορικι ςφνδεςθ μασ επιτρζπει να επεκτείνουμε τον προβλθματιςμό μασ και ςτθ ςχζςθ τθσ νζασ τεχνολογικά διαμεςολαβθμζνθσ επικοινωνίασ με τθ ςφγχρονθ μετα-εκνικι και παγκόςμια πραγματικότθτα. Baynham, M Ρρακτικζσ γραμματιςμοφ. Ακινα: Μεταίχμιο Το βιβλίο ςυηθτάει αναλυτικά το ηιτθμα τθσ κριτικά λειτουργικισ προςζγγιςθσ του γραμματιςμοφ. Μετά από μια χριςιμθ ιςτορικι αναδρομι, εξετάηει το φάςμα των πρακτικϊν γραμματιςμοφ με ζννοιεσ από τουσ χϊρουσ τθσ γλωςςολογίασ, τθσ ανκρωπολογίασ/εκνογραφίασ, τθσ κοινωνικισ και εκπαιδευτικισ κεωρίασ. Χαραλαμπόπουλοσ, Α., επιμ Γραμματιςμόσ, κοινωνία και εκπαίδευςθ. Ρζντε μελζτεσ. Κεςςαλονίκθ: Λνςτιτοφτο Νεοελλθνικϊν Σπουδϊν. Μδρυμα Μανόλθ Τριανταφυλλίδθ. Το βιβλίο περιζχει πζντε μελζτεσ των J. P. Gee, G. Wells, R. Hasan και C. Luke, ςτισ οποίεσ διερευνάται θ ζννοια του γραμματιςμοφ ςτο πλαίςιο των κοινωνικϊν πρακτικϊν. Ρρόκειται για κείμενα ιδιαίτερθσ ςθμαςίασ, κακϊσ αναδεικνφουν τθν κοινωνικοπολιτιςμικι διάςταςθ του γραμματιςμοφ και το ιδεολογικό και κατ επζκταςθ πολιτικό φορτίο που τον περιβάλλει, υπογραμμίηοντασ τθν αλλθλεπίδραςθ κοινωνίασ και ςχολικισ πράξθσ. Επιπλζον ενδιαφζρον ζχει το τελευταίο κείμενο του Luke, όπου εξετάηεται θ νζα πραγματικότθτα που προκφπτει για τθ ςχολικι εκπαίδευςθ και τον γραμματιςμό, εξαιτίασ τθσ διάδοςθσ και χριςθσ των νζων τεχνολογιϊν. Kress, G Literacy in the New Media Age. New York: Routledge. Στο βιβλίο εξετάηονται, λαμβάνοντασ υπόψθ κοινωνικοφσ, οικονομικοφσ, επικοινωνιακοφσ και τεχνολογικοφσ παράγοντεσ, οι ςυνζπειεσ των ψθφιακϊν μζςων επικοινωνίασ

436 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ςτο γραμματιςμό. Μζςα από κοινωνικά γειωμζνεσ προςεγγίςεισ και υπό το πρίςμα τθσ κεωρίασ τθσ πολυτροπικότθτασ, ο Kress αναηθτάει τα χαρακτθριςτικά τθσ νζασ κειμενικισ πραγματικότθτασ. Αξιοςθμείωτθ είναι, μεταξφ άλλων, θ κεϊρθςθ του ςυγγραφζα πωσ οι όποιεσ αλλαγζσ δε ςχετίηονται μόνο με τθν επικοινωνία, τα κείμενα, τον γραμματιςμό, αλλά και με αλλαγζσ ςτθ διαχείριςθ και κατανομι τθσ εξουςίασ, δθλαδι με αλλαγζσ ςτθν κοινωνικι διαςτρωμάτωςθ. Knobel, M. and Lankshear, C. επιμ A New Literacies Sampler. New York: Peter Lang. Το βιβλίο αποτελείται από μια ςυλλογι κειμζνων, τα οποία ζχουν ωσ ςκοπό να περιγράψουν τον νζο γραμματιςμό αλλά και να δϊςουν τρόπουσ ζρευνασ του. Μζςα ςτα πλαίςια τθσ κοινωνικοπολιτιςμικισ προςζγγιςθσ, ο γραμματιςμόσ αντιμετωπίηεται ωσ μια ιςτορικά τοποκετθμζνθ ζννοια. Γι αυτό τον λόγο επιχειρείται ο οριςμόσ του «νζου» ςφμφωνα με τισ νζεσ πρακτικζσ γραμματιςμοφ που ζχουν εμφανιςτεί μζςω των νζων τεχνολογιϊν. Gee, J.P What Video Games Have to Teach Us About Learning and Literacy. New York: Palgrave Macmillan. Το βιβλίο διαπραγματεφεται 36 αρχζσ μάκθςθσ, που ςφμφωνα με τον ςυγγραφζα διαπερνοφν τα θλεκτρονικά παιχνίδια. Αυτό που ζχει ιδιαίτερθ ςθμαςία, όμωσ, είναι ότι μζςω τθσ διαπραγμάτευςθσ αυτισ, ο Gee, αξιοποιϊντασ το πλαίςιο των Νζων Σπουδϊν ςτον Γραμματιςμό, εξετάηει τθν ζννοια τθσ «τοποκετθμζνθσ νόθςθσ» (situated cognition), τθσ κεϊρθςθσ δθλαδι ότι θ μάκθςθ δεν είναι μόνο μία αφθρθμζνθ νοθτικι πραγμάτωςθ, αλλά μία διαδικαςία αναπόςπαςτα ςυνδεδεμζνθ με το ευρφτερο κοινωνικοπολιτιςμικό πλαίςιο ςτο οποίο τοποκετείται. Κουτςογιάννθσ, Δ. & Μ. Αραποποφλου, επιμ Γραμματιςμόσ, Νζεσ Τεχνολογίεσ και Εκπαίδευςθ: Πψεισ του τοπικοφ και του παγκόςμιου. Κεςςαλονίκθ: Ηιτθσ - Κζντρο Ελλθνικισ Γλϊςςασ. Ρρόκειται για τόμο που περιζχει ςυνειςφορζσ από κορυφαίουσ επιςτιμονεσ διάφορων χωρϊν ωσ προσ το πϊσ μπορεί να διαβαςτεί ςιμερα θ νζα επικοινωνιακι τάξθ πραγμάτων από μια παγκόςμια και τοπικι οπτικι. Τα περιςςότερα από τα κείμενα εντάςςουν ςτον ςυγκεκριμζνο προβλθματιςμό και τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτο ςθμερινό ςχολείο. Αναλυτικζσ παρουςιάςεισ του μεγαλφτερου μζρουσ τθσ βιβλιογραφίασ διατίκενται ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ», ςτθν ενότθτα «Νζα Ελλθνικι»: ( Α2. Περαιτζρω βιβλιογραφία από τθν ελλθνικι και διεκνι εμπειρία (επιλογι Δ. Κουτςογιάννθσ, Μ. Ραυλίδου, Στ. Αντωνοποφλου) Τα κάτωκι αποτελοφν χριςιμεσ καταγραφζσ από τθν προθγοφμενθ επιμορφωτικι διαδικαςία, ςτο πλαίςιο του ζργου «Οδφςςεια», αλλά και γενικότερα από τθ διεκνι εμπειρία. Κζντρο Εκπαιδευτικισ Ζρευνασ Αξιοποίθςθ των επιπτϊςεων τθσ χριςθσ των Νζων Τεχνολογιϊν ςτα ςχολεία τθσ Οδφςςειασ. Επιμζλεια και ςυγγραφι τθσ τελικισ ζκκεςθσ Β. Σβολόπουλοσ. Ακινα: ΚΕΕ. Ρρόκειται για τθν επίςθμθ αξιολόγθςθ του όλου ζργου τθσ «Οδφςςειασ» που ςτθρίχτθκε ςε παρατθριςεισ ςε ςχολεία, ςυνεντεφξεισ και ερωτθματολόγιο. Θ προςπάκεια για ςυνολικι αποτίμθςθ τθσ όλθσ προςπάκειασ, ο εντοπιςμόσ των πλεονεκτθμάτων και μειονεκτθμάτων, θ περιγραφι τθσ ςτάςθσ των εκπαιδευτικϊν, τθσ εκπαιδευτικισ ςυμπεριφοράσ τουσ ςε ςχζςθ με τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ αποτελοφν ςτοιχεία εξαιρετικά χριςιμα και απαραίτθτα για τουσ επιμορφοφμενουσ. Η αξιοποίθςθ των Τεχνολογιϊν τθσ Ρλθροφορίασ και Επικοινωνίασ ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων και κυρίωσ ςτθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ. Ζρευνα ςτουσ φιλο-

437 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ λόγουσ-επιμορφωτζσ ςτο πλαίςιο του ζργου «Οδφςςεια», διακζςιμο ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» ( Στο κείμενο αυτό (Κουτςογιάννθσ 2007 α ) παρουςιάηεται ζρευνα που πραγματοποιικθκε κατά το ςε 10 φιλολόγουσ επιμορφωτζσ, οι οποίοι ςτο πλαίςιο του ζργου «Οδφςςεια» επιμόρφωςαν άλλουσ εκπαιδευτικοφσ, προκειμζνου να αξιοποιιςουν τισ ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων ςτθ Β/κμια εκπαίδευςθ. Οι φιλόλογοι αυτοί προετοιμάςτθκαν από πανεπιςτθμιακά επιμορφωτικά κζντρα. Θ ζρευνα διεξιχκθ με ςυνεντεφξεισ και το υλικό που προζκυψε αναλφκθκε με βάςθ τθν ποιοτικι ανάλυςθ περιεχομζνου. Ραρουςιάηεται αναλυτικά θ όλθ εμπειρία, οι ιδιαιτερότθτεσ και οι δυςκολίεσ του εγχειριματοσ. Το κείμενο είναι χριςιμο, γιατί παρουςιάηει τθν εκπαιδευτικι και επιμορφωτικι πραγματικότθτα, όπωσ τθν ζηθςαν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Ψθφιακζσ πρακτικζσ γραμματιςμοφ των εφιβων, διακζςιμο ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» ( Ρρόκειται για ζρευνα (Κουτςογιάννθσ 2007β) που εξετάηει τισ ψθφιακζσ πρακτικζσ γραμματιςμοφ των εφιβων ςιμερα, με δεδομζνα τόςο ποςοτικά (ερωτθματολόγιο ςε 4207 παιδιά) όςο και ποιοτικά (23 μελζτεσ περιπτϊςεων και 77 ςυνεντεφξεισ μακθτϊν). Τα ςυμπεράςματα που προκφπτουν από τθν ζρευνα αναδεικνφουν ποικίλεσ μεταβλθτζσ που ςχετίηονται με το νζο επικοινωνιακό τοπίο εντόσ του οποίου κοινωνικοποιοφνται οι ζφθβοι. Θ γνϊςθ των ηθτθμάτων που κίγονται είναι χριςιμθ, κακϊσ μπορεί να αξιοποιθκεί από γονείσ, εκπαιδευτικοφσ, ερευνθτζσ αλλά και τθν πολιτεία για τθν καλφτερθ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθν (γλωςςικι) εκπαίδευςθ. Snyder, I Γραμματιςμόσ, τεχνολογία και ςχολικι τάξθ: Μια πρόκλθςθ για τουσ εκπαιδευτικοφσ. Στο Ρλθροφορικι-επικοινωνιακι τεχνολογία και γλωςςικι αγωγι: θ διεκνισ εμπειρία, επιμ. Δ. Κουτςογιάννθσ. Κεςςαλονίκθ: Κζντρο Eλλθνικισ Γλϊςςασ. Ρρόκειται για τα πορίςματα ζρευνασ που καταγράφουν τθν εμπειρία που ζχει προκφψει ςτθν Αυςτραλία από τθν απόπειρα για διδακτικι αξιοποίθςθ των ΤΡΕ. Τζτοια κείμενα υπάρχουν ςτθ διεκνι βιβλιογραφία, το πλεονζκτθμα όμωσ ςτο κείμενο αυτό είναι, πζραν του ότι είναι ςτθν ελλθνικι γλϊςςα, ότι κωδικοποιεί τισ ςυνικεισ δυςκολίεσ και αδυναμίεσ και προτείνει ςυγκεκριμζνουσ τρόπουσ για να αποφευχκοφν. Διατίκεται και ςτο διαδίκτυο, ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ», όπου είναι αναρτθμζνα τα πρακτικά τθσ θμερίδασ ( Plomp, T., Anderson, R., Law, N. & Quale A Cross-national information and communication technology policies and practices on computers in education. USA: IAP. Ρρόκειται για μια ςυλλογι ερευνθτικϊν κειμζνων ςχετικά με τθν εκπαιδευτικι πολιτικι που ακολουκεί ζνασ μεγάλοσ αρικμόσ χωρϊν ωσ προσ τθν ζνταξθ των νζων τεχνολογιϊν ςτο πρόγραμμα ςπουδϊν. Σκοπόσ του είναι να αναδείξει τθν ζκταςθ τθσ ενςωμάτωςθσ των ΤΡΕ ςτα επιμζρουσ εκπαιδευτικά ςυςτιματα, κακϊσ επίςθσ και το κατά πόςο αυτι θ ζνταξθ ζχει επιφζρει παιδαγωγικζσ αλλαγζσ. Αντωνίου, Λ., Ε. Γκίκα, Ε. Λαλιϊτου & Κ. Τριαντοποφλου Η ςυµβολι των Νζων Τεχνολογιϊν ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθµάτων: Ανάλυςθ πειραµατικϊν διδαςκαλιϊν του ζργου «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» & Γιακουμάτου, Τ Αξιοποίθςθ εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ φιλολογικϊν μακθμάτων. Νζα από το μζτωπο και προβλθματιςμοί. Ειςιγθςθ ςτο 4ο Διεκνζσ ςυνζδριο Οι Τεχνολογίεσ τθσ Ρλθροφορίασ και Επικοινωνίασ ςτθν Εκπαίδευςθ. Διακζςιμο ςτο <

438 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ρρόκειται για χριςιμα κείμενα, απογραφικοφ χαρακτιρα κα λζγαμε. Θ ζμφαςθ δίνεται ςτο μεν πρϊτο ςτο είδοσ των διδαςκαλιϊν που προζκυψαν και ςτο λογιςμικό που αξιοποιικθκε ςτθ δράςθ «Οδυςςζασ», ςτο δε δεφτερο ςτο ζργο «Οδφςςεια». Α.3. Ηθτιματα διδακτικισ Θ αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτο κάκε διδακτικό αντικείμενο δεν μπορεί να νοθκεί εκτόσ των επιςτθμονικϊν αναηθτιςεων του ςυγκεκριμζνου κάκε φορά επιςτθμονικοφ κλάδου. Χριςιμα κείμενα για τθ διδαςκαλία τθσ νεοελλθνικισ γλϊςςασ ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ (επιλογι Δ. Κουτςογιάννθσ, Μ. Παυλίδου, τ. Αντωνοποφλου) Cope, B. & M. Kalantzis, επιμ Multiliteracies. Literacy learning and the Design of social futures. Λονδίνο: Routledge. Ρρόκειται για βιβλίο ςτακμό ςτο γλωςςοδιδακτικό προβλθματιςμό και ευρφτερα ςτο κζμα του ςχολικοφ γραμματιςμοφ. Είναι προϊόν προβλθματιςμοφ των πιο ςθμαντικϊν επιςτθμόνων, γνωςτϊν ωσ New London Group, ςιμερα ςτο πεδίο αυτό. Θ καινοτομία του ζγκειται ςτο γεγονόσ ότι ενςωματϊνει και τισ ΤΡΕ κατά τρόπο γόνιμο ςτον όλο προβλθματιςμό ωσ προσ τισ αλλαγζσ που ζχουν γίνει ςτθν κοινωνία και ςτο τι πρζπει να γίνει ςτο ςχολείο και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ ςιμερα. Μζχρι τθν ζναρξθ τθσ επιμόρφωςθσ ενδζχεται να κυκλοφορεί και μεταφραςμζνο ςτα ελλθνικά. Kress, G Σχεδιαςμόσ του γλωςςικοφ προγράμματοσ ςπουδϊν με βάςθ το μζλλον. Γλωςςικόσ Υπολογιςτισ 2: (αναρτθμζνο και ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» < Ο Kress είναι ζνασ πολφ γνωςτόσ διεκνϊσ επιςτιμονασ που ανικει ςτθν ομάδα του Νζου Λονδίνου. Στο κείμενο αυτό ο εκπαιδευτικόσ μπορεί να βρει πολφ χριςιμεσ απόψεισ για το πϊσ πρζπει να ςχεδιάςουμε τα γλωςςικά προγράμματα ςπουδϊν ςιμερα, αν κζλουμε ζνα ςχολείο προςανατολιςμζνο προσ το μζλλον. Κουτςογιάννθσ, Δ., επιμ Ρλθροφορικι επικοινωνιακι τεχνολογία και γλωςςικι αγωγι: Η διεκνισ εμπειρία. Κεςςαλονίκθ: Κζντρο Ελλθνικισ Γλϊςςασ. Στο βιβλίο αυτό καταγράφεται θ διεκνισ εμπειρία μζχρι και τθ δεκαετία του 1990 ςτθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθ διδαςκαλία τθσ γλϊςςασ. Οι ςυνειςφορζσ προζρχονται από πολλζσ χϊρεσ. Αναρτθμζνο και ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» < Ivanic, R Discourses of writing and learning to write. Στο Language and Education. 18 (3) Ρρόκειται για μία απόπειρα ταξινόμθςθσ και αποτφπωςθσ των παραδόςεων ωσ προσ τθ διδαςκαλία του γραπτοφ λόγου ςτισ αγγλόφωνεσ κοινωνίεσ ςε ζξι «λόγουσ» (κοινωνικά, δθλαδι, καταςκευαςμζνεσ αντιλιψεισ ςε ςχζςθ με τθ διδαςκαλία). Κάκε ζνασ από αυτοφσ τουσ «λόγουσ» χαρακτθρίηεται από διαφορετικζσ αντιλιψεισ ςχετικά με το τι είναι γραφι και πϊσ επιτυγχάνεται θ διδαςκαλία τθσ. Το κείμενο ζχει ξεχωριςτό ενδιαφζρον, κακϊσ ςτθν ουςία διαπερνά όλα τα γλωςςοδιδακτικά ρεφματα με μία οπτικι όμωσ που αναδεικνφει το ιδεολογικό τουσ υπόβακρο. Γοφτςοσ, Δ. & Σ. Κουτςουλζλου-Μίχου. (υπό δθμ.) Θ διδαςκαλία του ακαδθμαϊκοφ λεξιλογίου ςτα ελλθνικά με τθ χριςθ ςωμάτων κειμζνων. Ρρακτικά του 3ου Διεκνοφσ Συνεδρίου για τθ Διδαςκαλία τθσ Νζασ Ελλθνικισ ωσ Ξζνθσ Γλϊςςασ, Ρανεπιςτιμιο Ακθνϊν, Οκτωβρίου & Χατηθδάκθ Τα ςϊματα κειμζνων και το διαδίκτυο ωσ πθγζσ για τθν προϊκθςθ τθσ νζασ ελλθνικισ ωσ ξζνθσ γλϊςςασ. Στο Ρολιτικζσ γλωςςικοφ πλουραλιςμοφ και ξενό-

439 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ γλωςςθ εκπαίδευςθ ςτθν Ευρϊπθ, επιμ. Β. Δενδρινοφ & Β. Μθτςικοποφλου, Ακινα: Μεταίχμιο. Τα δφο αυτά κείμενα, παρ ότι είναι γραμμζνα για τθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ ωσ ξζνθσ γλϊςςασ, παρουςιάηουν ενδιαφζρον για τθν αξιοποίθςθ των ςωμάτων κειμζνων ςτθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ. Γεωργακοποφλου, Α Κειμενικι και επικοινωνιακι πολυτροπικότθτα: οι νζεσ τεχνολογίεσ ςτθ διδακτικι πράξθ. Στο Η ελλθνικι ωσ ξζνθ γλϊςςα: Από τισ λζξεισ ςτα κείμενα, επιμ. Σ. Μοςχονάσ, Ακινα: Ρατάκθσ. Και το κείμενο αυτό εςτιάηει το ενδιαφζρον του ςτθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ ωσ δεφτερθσ/ξζνθσ γλϊςςασ. Το ενδιαφζρον του βρίςκεται ςτο γεγονόσ ότι είναι κείμενο που ανικει ςτθ νζα γενιά προβλθματιςμοφ, θ οποία αντιμετωπίηει τισ ΤΡΕ ωσ μζςα πρακτικισ γραμματιςμοφ, μζςα από μια γλωςςολογικι-επικοινωνιακι οπτικι. Χαλιςιάνθ, Λ. (2008). Θλεκτρονικά ςϊματα κειμζνων και γλωςςικι διδαςκαλία: Διεκνείσ αναηθτιςεισ και διαφαινόμενεσ προοπτικζσ για τθν ελλθνικι γλϊςςα. Στο Ρρακτικά Συνεδρίου: «2008, Ευρωπαϊκό Ζτοσ Διαπολιτιςμικοφ Διαλόγου: ςυνομιλϊντασ με τισ γλϊςςεσ-πολιτιςμοφσ», Τμιμα Γαλλικισ Γλϊςςασ και Φιλολογίασ ΑΡΚ, Κεςςαλονίκθ, Δεκεμβρίου Ανακτικθκε από Στο κείμενο ςυηθτείται θ αξιοποίθςθ των Θλεκτρονικϊν Σωμάτων Κειμζνων (ΘΣΚ) ςτθ γλωςςικι διδαςκαλία. Συγκεκριμζνα, εξετάηονται θ βαςικι επιχειρθματολογία ςχετικά με το πεδίο αυτό, οι προςανατολιςμοί ωσ προσ τθ μεκόδευςθ και το περιεχόμενο τθσ διδαςκαλίασ κακϊσ και οριςμζνα κεωρθτικά ηθτιματα που αναδφονται περί γλϊςςασ και γλωςςικισ διδαςκαλίασ μζςα από τθν αξιοποίθςθ των ΘΣΚ. Κουτςογιάννθσ, Δ Κειμενικά είδθ, ςϊματα κειμζνων και γλωςςικι εκπαίδευςθ: από το μερικό ςτο ολικό. Επιςτθμονικι επετθρίδα Φιλοςοφικισ Σχολισ Θεςςαλονίκθσ, Τεφχοσ Τμιματοσ Φιλολογίασ, 11: Χαλιςιάνθ Εκδοχζσ αξιοποίθςθσ των θλεκτρονικϊν ςωμάτων κειμζνων τθσ νζασ ελλθνικισ ςτθ διδαςκαλία τθσ μθτρικισ γλϊςςασ. Στο Ρρακτικά πανελλθνίου ςυνεδρίου με διεκνι ςυμμετοχι Η διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ (ωσ πρϊτθσ/μθτρικισ, δεφτερθσ/ξζνθσ, επιμ. Ντίνασ, Κ., Χατηθπαναγιωτίδου, Α., Βακάλθ, Α. Κωτόπουλοσ, Τ. & Στάμου, Α. Νυμφαίο Φλϊρινασ. Ανακτικθκε από ( ). Χατηθςαββίδθσ, Σ Γλωςςοδιδακτικά ςυνεχι και αςυνεχι τθσ τελευταίασ τριακονταετίασ: από τον επικοινωνιακοκεντριςμό ςτον κοινωνιοκεντριςμό. Στο Ρρακτικά πανελλθνίου ςυνεδρίου με διεκνι ςυμμετοχι Η διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ (ωσ πρϊτθσ/μθτρικισ, δεφτερθσ/ξζνθσ, επιμ. Ντίνασ, Κ., Χατηθπαναγιωτίδου, Α., Βακάλθ, Α. Κωτόπουλοσ, Τ. & Στάμου, Α. Νυμφαίο Φλϊρινασ. Ανακτικθκε από ( ). Γιάγκου, Μαρία Θλεκτρονικά Σϊματα Κειμζνων για τθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ. Επιςκόπθςθ τθσ βιβλιογραφίασ και των υπαρχόντων Σωμάτων Κειμζνων. i- Teacher (i-teacher.gr), 1: Ανακτικθκε από ( ). Χριςιμα κείμενα για τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ (επιλογι Λ. Βαρελάσ) Συνζδριο του Σεριηί Η διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ. Μετάφραςθ Λ. Ν. Βαςιλαράκθσ. Ακινα: επικαιρότθτα. Επιλογι από τισ ανακοινϊςεισ του κλαςικοφ πλζον ςυνεδρίου για τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ, που διεξιχκθ τον Λοφλιο του 1969 ςτο Διεκνζσ Ρολιτιςτικό Κζντρο του Σεριηί τθσ Γαλλίασ, με ςυμμετοχζσ, μεταξφ άλλων, ςθμαντικϊν κεωρθτικϊν τθσ λογοτεχνίασ: Roland Bartes, Gérard Genette, A. J. Greimas κ.ά..

440 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Αποςτολίδου, Β. & Ε. Χοντολίδου, επιμ Λογοτεχνία και εκπαίδευςθ. Ακινα: Τυπωκιτω-Δαρδανόσ. Ρρακτικά που οργάνωςε θ Ομάδα Ζρευνασ για τθ Διδαςκαλία τθσ Λογοτεχνίασ ςχετικά με τθ διδακτικι τθσ λογοτεχνίασ. Οι ανακοινϊςεισ που δθμοςιεφονται ςτον τόμο ςτεγάηονται κάτω από τισ ακόλουκεσ βαςικζσ ενότθτεσ: α. Θ λογοτεχνία ςτο ςχολείο: Βαςικά προβλιματα και εφαρμογζσ. β. Θ ςυμβολι τθσ κεωρίασ τθσ λογοτεχνίασ ςτθ διδαςκαλία. γ. Θ παιδικι λογοτεχνία και θ διδαςκαλία τθσ. δ. Σχολικά βιβλία και βιβλιοκικθ. ε. Ομάδα Ζρευνασ για τθ Διδαςκαλία τθσ Λογοτεχνίασ: Ρροτάςεισ για ζνα νζο πρόγραμμα διδαςκαλίασ. Αποςτολίδου, Β., Β. Καπλάνθ & Ε. Χοντολίδου, επιμ [2000]. Διαβάηοντασ λογοτεχνία ςτο ςχολείο... Μια νζα πρόταςθ διδαςκαλίασ. Ακινα: τυπωκιτω- Γιϊργοσ Δαρδανόσ. Θ αναλυτικι πρόταςθ τθσ Ομάδασ Ζρευνασ για τθ Διδαςκαλία τθσ Λογοτεχνίασ για ζνα νζο πρόγραμμα διδαςκαλίασ τθσ λογοτεχνίασ και ςτισ τρεισ βακμίδεσ τθσ βαςικισ εκπαίδευςθσ (δθμοτικό-γυμνάςιο-λφκειο). Ραρουςιάηεται το κεωρθτικό πλαίςιο και παρζχονται ςυγκεκριμζνεσ διδακτικζσ εφαρμογζσ. Ρερυςινάκισ, Γ. & Λ. Τςαγγαλίδθσ, επιμ Γλϊςςα και λογοτεχνία ςτθ Δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ (Ρρακτικά ςυνεδρίου, Λωάννινα, Μαΐου 2003). Λωάννινα: Ρανεπιςτιμιο Λωαννίνων Τμιμα Φιλολογίασ. Φρυδάκθ, Ε Η κεωρία τθσ λογοτεχνίασ ςτθν πράξθ τθσ διδαςκαλίασ. Ακινα: Κριτικι. Μπαλάςκασ, Κ. & Κ. Αγγελάκοσ, επιμ Γλϊςςα και λογοτεχνία ςτθν πρωτοβάκμια και δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ. Ακινα: Μεταίχμιο. Ρρακτικά Επιςτθμονικισ Συνάντθςθσ για τθ διδακτικι, τθν αξιολόγθςθ και τθν ιςτορία τθσ διδαςκαλίασ τθσ γλϊςςασ και τθσ λογοτεχνίασ ςτθν Ρρωτοβάκμια και Δευτεροβάκμια Εκπαίδευςθ. Μεταξφ άλλων, περιλαμβάνεται το μελζτθμα του Τάκθ Καγιαλι «Θ λογοτεχνία ςτθν εκπαίδευςθ: Θ χριςθ του διαδικτφου και των Νζων Τεχνολογιϊν». Ρρακτικά 1ου Εκπαιδευτικοφ Συνεδρίου Το Ελλθνικό Σχολείο και οι προκλιςεισ τθσ ςφγχρονθσ κοινωνίασ (Λωάννινα, / 5/ 2006). Τα κείμενα, όπου περιλαμβάνεται και υλικό για τθ διδακτικι των φιλολογικϊν μακθμάτων, διατίκενται ςτθν θλεκτρονικι ςελίδα: < >. Βαρελάσ, Λ Η νεοελλθνικι και μεταφραςμζνθ λογοτεχνία ςτθν ελλαδικι δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ ( ). Συνοπτικι ιςτορικι κεϊρθςθ και αποδελτίωςθ των διδακτικϊν εγχειριδίων. Κεςςαλονίκθ: Κζντρο Ελλθνικισ Γλϊςςασ. Ο τόμοσ περιλαμβάνει Ευρετιρια όπου αποδελτιϊνονται αναλυτικά τα περιεχόμενα 171 εγχειριδίων που χρθςιμοποιικθκαν για τθ διδαςκαλία τθσ νεοελλθνικισ και τθσ μεταφραςμζνθσ λογοτεχνίασ ςτθν ελλαδικι δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ από το 1884 ωσ το Στθν Ειςαγωγι επιχειρείται ςφντομθ ιςτορικι επιςκόπθςθ των ποικίλων «ςειρϊν» διδακτικϊν εγχειριδίων που κυκλοφόρθςαν από το 1884 ωσ το 2001 και αναλφονται οι βαςικζσ λειτουργίεσ που κλικθκαν να υπθρετιςουν τα ανκολογθμζνα κείμενα ςτθ διάρκεια αυτϊν των 120 χρόνων. Ρεριγράφεται και εξετάηεται επίςθσ πϊσ εκπροςωπείται ςε κάκε περίοδο θ ιςτορία τθσ νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ και πϊσ διαμορφϊνεται κάκε φορά ο ςχολικόσ λογοτεχνικόσ κανόνασ. Νικολαΐδου, Σ Λογοτεχνία και νζεσ τεχνολογίεσ. Από τθ κεωρία ςτθ διδακτικι πράξθ. Ακινα: Κζδροσ. Με το βιβλίο αυτό ςυηθτείται με απλό αλλά επιςτθμονικά ζγκυρο τρόπο θ αξιοποίθςθ των νζων τεχνολογιϊν ςτθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ. Ειδικότερα περιλαμβάνει: ςφντομθ αλλά ουςιαςτικι επιςκόπθςθ τθσ διδαςκαλίασ τθσ λογοτεχνίασ με τθν αξιοποίθςθ των νζων τεχνολογιϊν ςτο αγγλικό και αμερικανικό εκπαιδευτικό ςφςτθμα, τρόπουσ ζνταξθσ των νζων τεχνολογιϊν ςτθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ ςτο ελλθνικό εκπαιδευτικό ςφςτθμα, νζα δεδομζνα που δθμιουργοφνται για τθ ςυγγραφι, τθν πρόςλθ-

441 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ψθ και τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ με τθν ειςαγωγι των νζων τεχνολογιϊν, τισ διαπιςτϊςεισ που προκφπτουν από τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ με τθ χριςθ νζων τεχνολογιϊν ςε ελλθνόφωνουσ και αγγλόφωνουσ εκπαιδευτικοφσ κόμβουσ, προτάςεισ για τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ με τθ χριςθ τεχνολογίασ, πζντε ςενάρια διδαςκαλίασ τθσ λογοτεχνίασ ςτθ ςχολικι τάξθ, που ςυνοδεφονται από φφλλα εργαςίασ των μακθτϊν, παράρτθμα που περιζχει αγγλόφωνουσ και ελλθνόφωνουσ εκπαιδευτικοφσ κόμβουσ, κακϊσ και φφλλο αξιολόγθςθσ εκπαιδευτικϊν κόμβων. Χριςιμα κείμενα για τθ διδαςκαλία τθσ ιςτορίασ ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ (επιλογι Ε. Γκίκα) Carr, Ε Τι είναι θ ιςτορία, (µτφ. Φρ. Λιάππα). Ακινα: Ρλανιτθσ. Γκοφ Λε Η., Νορά Ριερ Το ζργο τθσ ιςτορίασ. Ακινα: Κζδροσ άππα. Γιαννόπουλοσ, Γ Δοκίμια κεωρίασ και διδακτικισ τθσ ιςτορίασ. Ακινα: Βιβλιογονία. Husbands, C Τι ςθμαίνει διδαςκαλία τθσ ιςτορίασ; Γλϊςςα, ιδζεσ και νοιματα. Μτφρ. Α. Λυκοφργοσ. Ακινα: Μεταίχμιο. Κυνθγόσ Χ., Δθμαράκθ Ε., επιμ Νοθτικά εργαλεία και Ρλθροφοριακά Μζςα. Ραιδαγωγικι αξιοποίθςθ τθσ ςφγχρονθσ τεχνολογίασ για τθ μετεξζλιξθ τθσ εκπαιδευτικισ πρακτικισ. Ακινα: Καςτανιϊτθσ Κόκκινοσ, Γ. & Νάκου Ε., επιμ Ρροςεγγίηοντασ τθν ιςτορικι εκπαίδευςθ ςτισ αρχζσ του 21ου αιϊνα. Ακινα: Μεταίχμιο. Κόκκινοσ, Γ Κεωρθτικά ηθτιματα ανάλυςθσ ιςτορικϊν πθγϊν, ςτο Κ Αγγελάκοσ& Γ. Κόκκινοσ (επιμ) Η διακεματικότθτα ςτο ςφγχρονο ςχολείο και θ διδαςκαλία τθσ Ιςτορίασ με τθ χριςθ των πθγϊν. Ακινα: Μεταίχμιο. Κόκκινοσ, Γ Διδακτικζσ Ρροςεγγίςεισ ςτο μάκθμα τθσ Ιςτορίασ. Για μια Νζα Διδακτικι Μεκοδολογία ςτθν υπθρεςία τθσ Κριτικισ Ιςτορικισ Σκζψθσ. Ακινα: Μεταίχμιο. Κόκκινοσ Γ Συμβολικοί Ρόλεμοι για τθν ιςτορία και τθν κουλτοφρα. Το παράδειγμα τθσ ςχολικισ ιςτορίασ ςτισ ΗΡΑ. Ακινα: Μεταίχμιο. Κουνζλθ, Ε www Ιςτορία για τθ γενιά του internet.edu. Η ςφγχρονθ τεχνολογία ςτθν ιςτορικι ζρευνα και εκπαίδευςθ. Ακινα: Ταξιδευτισ. Mattozzi, I Εκπαιδεφοντασ αναγνϊςτεσ ιςτορίασ, επιμζλεια Κεοδϊρα Κάββουρα μετάφραςθ Ραναγιϊτθσ Σκόνδρασ. Ακινα: Μεταίχμιο. Moniot, H Η Διδακτικι τθσ Ιςτορίασ. Ακινα: Μεταίχμιο. Νάκου, Ε Τα παιδιά και θ ιςτορία. Ιςτορικι ςκζψθ, γνϊςθ και εμπειρία. Ακινα: Μεταίχμιο. εποφςθ, Μ Μακιματα Ιςτορίασ. Από τθν ιςτορία ςτθν ιςτορικι εκπαίδευςθ. Ακινα: Καςτανιϊτθ. Sebba, J Ιςτορία για όλουσ. Διδακτικζσ προτάςεισ για το μάκθμα τθσ ιςτορίασ ςτο δθμοτικό και το γυμνάςιο. Ακινα : Μεταίχμιο. Σολομωνίδου, Χρ Νζεσ τάςεισ ςτθν Εκπαιδευτικι Τεχνολογία. Εποικοδομθτιςμόσ και ςφγχρονα περιβάλλοντα μάκθςθσ. Ακινα : Μεταίχμιο. Χριςιμα κείμενα για τθ διδαςκαλία των αρχαίων ελλθνικϊν ςτθ δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ Τςάφοσ, Β Η Διδαςκαλία τθσ Αρχαίασ Ελλθνικισ Γραμματείασ και Γλϊςςασ. Για μια Εναλλακτικι Μακθτεία ςτον Αρχαίο Κόςμο. Ακινα: Μεταίχμιο. Χατηθμαυρουδι, Ε.Χ Η διδαςκαλία των Αρχαίων Ελλθνικϊν από το Ρρωτότυπο ςτο Γυμνάςιο και ςτο Λφκειο. Ρροβλθματιςμόσ ςχετικά με το κεωρθτικό πλαίςιο. Ρροοπτικζσ και μια νζα πρόταςθ. Κεςςαλονίκθ: University Studio Press.

442 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Σθμειϊνται επίςθσ θ ςειρά εγχειριδίων «Αρχαιογλωςςία και Αρχαιογνωςίασ ςτθ Μζςθ Εκπαίδευςθ» από το Λνςτιτοφτο Νεοελλθνικϊν Σπουδϊν του Λδρφματοσ Τριανταφυλλίδθ, θ οποία περιλαμβάνει, προσ το παρόν, τα: Κακριδισ, Φ. Λ Αρχαία Ελλθνικι Γραμματολογία. Κάλφασ Β. & Γ. Ηωγραφίδθσ Αρχαίοι Ζλλθνεσ Φιλόςοφοι. Κυρτάτασ, Δ. & Σ. άγκοσ Η ελλθνικι αρχαιότθτα: πόλεμοσ πολιτικι πολιτιςμόσ. Μαρωνίτθσ, Δ. Ν. & Λ. Ρόλκασ Αρχαϊκι Επικι Ροίθςθ. Ραπαγγελισ, Κ Η ϊμθ και ο κόςμοσ τθσ. Χριςτίδθσ, Α.-Φ Ιςτορία τθσ Αρχαίασ Ελλθνικισ Γλϊςςασ. ΠΑΡΑΡΣΘΜΑ B. ΘΛΕΚΣΡΟΝΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΚΑΙ ΛΟ- ΓΙΜΙΚΟ Β1. ΑΝΟΙΧΣΑ ΔΙΕΡΕΤΝΘΣΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΓΙΑ ΣΘ ΓΛΩΙΚΘ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ Τα Θλεκτρονικά λεξικά και τα Σϊματα Κειμζνων αποτελοφν περιβάλλοντα που μποροφν να αξιοποιθκοφν πολφ δθμιουργικά ςτθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων. Αρκετό υλικό, κεωρθτικό αλλά και εφαρμογζσ-ςενάρια, τοποκετείται ςταδιακά ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» < Στθ ςυνζχεια καταγράφονται τα διακζςιμα ςϊματα κειμζνων και θλεκτρονικά λεξικά τα οποία μπορεί να αξιοποιιςουν οι εκπαιδευτικοί ςτθ διδακτικι πράξθ: ΘΛΕΚΣΡΟΝΙΚΑ ΛΕΞΙΚΑ Λεξικά του Κζντρου Ελλθνικισ Γλϊςςασ ςτο διαδίκτυο Λεξικό τθσ Κοινισ Νεοελλθνικισ (Λνςτιτοφτο Νεοελλθνικϊν Σπουδϊν Μδρυμα Μανόλθ Τριανταφυλλίδθ), Επιτομι του Λεξικοφ τθσ Μεςαιωνικισ Ελλθνικισ Δθμϊδουσ Γραμματείασ (Ε. Κριαρά), Ελλθνοαγγλικό Λεξικό (αρχείο Γεωργακά), Αντίςτροφο Λεξικό τθσ Νζασ Ελλθνικισ (Α. Αναςταςιάδθ-Συμεωνίδθ, Λνςτιτοφτο Νεοελλθνικϊν Σπουδϊν Μδρυμα Μανόλθ Τριανταφυλλίδθ). Βαςικό λεξικό τθσ αρχαίασ ελλθνικισ Τα λεξικά αυτά είναι απολφτωσ απαραίτθτα για τθν εκπαίδευςθ, για τουσ εξισ λόγουσ: - Είναι προϊόν μακροχρόνιασ ερευνθτικισ προςπάκειασ, ςυχνά ολόκλθρων δεκαετιϊν, όπωσ τα τρία πρϊτα. Είναι επομζνωσ απολφτωσ αξιόπιςτα. - Είναι δομθμζνα ςε βάςεισ δεδομζνων και επομζνωσ είναι εφκολθ θ ζρευνα ςτα περιεχόμενά τουσ. - Ζχουν ςχεδιαςτεί για τισ ανάγκεσ τθσ ελλθνικισ εκπαίδευςθσ, ζτςι ϊςτε να αποτελοφν διερευνθτικά περιβάλλοντα. Γι αυτό και προςτίκεται ςταδιακά κεωρθτικό υλικό και παραδείγματα για τθ διδακτικι αξιοποίθςι τουσ. - Επικοινωνοφν μεταξφ τουσ και με το ςϊμα κειμζνων. - Είναι ελεφκερα ςτο διαδίκτυο Στθ διεφκυνςθ ο χριςτθσ κα βρει αναλυτικζσ οδθγίεσ για τθ χριςθ των λεξικϊν τθσ πφλθσ. Στθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα» ο ενδιαφερόμενοσ κα βρει επίςθσ καταγραφι και αναλυτικι παρουςίαςθ των θλεκτρονικϊν λεξικϊν για τθ νζα (

443 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ language.gr/greeklang/modern_greek/bibliographies/modern_dict/index.html) και τθν αρχαία ελλθνικι γλϊςςα ( - ΩΜΑΣΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΨΘΦΙΑΚΕ ΒΙΒΛΙΟΘΘΚΕ Τα ςϊματα κειμζνων που προτείνονται ςτθ ςυνζχεια πλθροφν τισ κυριότερεσ προχποκζςεισ για διδακτικι αξιοποίθςι τουσ ςτο ςχολείο. ϊματα κειμζνων για τθ ν.ε. γλϊςςα 1. ϊμα Κειμζνων του Κζντρου Ελλθνικισ Γλϊςςασ Ρρόκειται για ςϊμα κειμζνων με κείμενα δθμοςιογραφικοφ και εκπαιδευτικοφ λόγου ( λεκτικοί τφποι). Τα πλεονεκτιματά του για τθ γλωςςικι διδαςκαλία είναι: - Ελεφκερο ςτθν πρόςβαςθ. - Διαμορφωμζνο για τισ ανάγκεσ τθσ εκπαίδευςθσ. -Είναι δυνατι και θ διδαςκαλία των κειμενικϊν ειδϊν, κάτι που ανταποκρίνεται πλιρωσ ςτα νζα Ρ.Σ. 2. ϊμα Κειμζνων του Ι.Ε.Λ. (ΕΘΕΓ) Αποτελεί το μεγαλφτερο ςε όγκο ςϊμα κειμζνων για τθν ελλθνικι γλϊςςα και διακζτει τθ μεγαλφτερθ αντιπροςωπευτικότθτα ςε κείμενα. Ρλεονζκτθμά του είναι επίςθσ το γεγονόσ ότι εξυπθρετεί και τθ διδαςκαλία τθσ ςφνταξθσ με τον τρόπο που γίνεται θ παρουςίαςι του. Μειονζκτθμά του μπορεί να κεωρθκεί ότι δεν είναι ελεφκερα προςβάςιμο ςτο ςφνολό του, αλλά χρειάηεται ςυνδρομι (ςτουσ απλοφσ επιςκζπτεσ παρζχεται δωρεάν θ δυνατότθτα περιοριςμζνθσ αναηιτθςθσ). 3. ϊμα κειμζνων ΕΚ Ρρόκειται για Σϊμα Κειμζνων με μεγάλο αρικμό λθμμάτων που προζρχεται από αποδελτίωςθ γραπτοφ και προφορικοφ λόγου από διάφορα κειμενικά είδθ. Ρλεονεκτιματά του αποτελοφν θ φπαρξθ διαλεκτικϊν τφπων από τθν κυπριακι διάλεκτο, θ μεγάλθ ποικιλία ςτα κειμενικά είδθ που παρζχει, θ φπαρξθ λθμμάτων από τον προφορικό λόγο και θ ελεφκερθ πρόςβαςι του. Θ αναηιτθςθ είναι δυνατι ςε πολλοφσ ςυνδυαςμοφσ επιμζρουσ ςωμάτων κειμζνων ι είδθ λόγου, ωςτόςο τα αποτελζςματα αφοροφν μόνο τθ λζξθ όπωσ τθ δίνει ο χριςτθσ και όχι όλουσ τουσ λθμματικοφσ τθσ τφπουσ. ϊματα κειμζνων και ψθφιακζσ βιβλιοκικεσ για τθ ν.ε. λογοτεχνία (επιλογι Λ. Βαρελάσ) 1. Στθν «Πφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» υπάρχουν τα κάτωκι: Α. Το ζργο του Γ. Σεφζρθ. Είναι δυνατι θ ζρευνα των λεκτικϊν τφπων που απαντοφν ςτο ποιθτικό ζργο του Σεφζρθ: Ροιιματα, Τετράδιο Γυμναςμάτων Βϋ, Εντεψίηικα και Ροιιματα με ηωγραφιζσ ςε μικρά παιδιά. Αξιοποιείται θ λογικι του Συμφραςτικοφ πίνακα (Concordance). Οι λεξικοί τφποι παρατίκενται μαηί με τα ςυμφραηόμενά τουσ. Ραρζχεται θ δυνατότθτα αναηιτθςθσ κατά λιμμα και λεκτικό τφπο, και επιπλζον επιτρζπεται θ πρόςβαςθ από τον λεξικό τφπο ςε ολόκλθρο το ποίθμα): < Β. Ψθφιακζσ ανκολογίεσ ν.ε. λογοτεχνίασ. Σάρωςθ (scanning) τεςςάρων ανκολογιϊν τθσ νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ:

444 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ α) Ρανελλινιοσ Ανκολογία. Ιτοι απάνκιςμα των εκλεκτοτζρων ελλθνικϊν ποιθμάτων του Δθμθτρίου Κ. Κοκκινάκθ, Ακινα 1899 β). Λφρα. Ανκολογία τθσ νεωτζρασ ελλθνικισ ποιιςεωσ του Λωάννθ Ρολζμθ, Ακινα 1910 γ). Οι Νζοι. Εκλογι από το ζργο των νζων Ελλινων ποιθτϊν , του Τζλλου Άγρα, Ακινα 1922 δ). Οι νζοι διθγθματογράφοι, του Α. Δ. Ραπαδιμα, Ακινα 1923 Ανκολογία ν.ε. λογοτεχνίασ Με τθν ολοκλιρωςθ του ζργου κα διατεκεί και μια ευρεία ανκολόγθςθ τθσ νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ, από το 1821 περίπου ωσ τα 1930 (ειδικότερα κα ανκολογθκοφν: επτανιςιοι λογοτζχνεσ του 19ου αιϊνα, ακθναίοι λογοτζχνεσ τθσ περιόδου , λογοτζχνεσ τθσ γενιάσ του 1880 και των αρχϊν του 20οφ αιϊνα και λογοτζχνεσ τθσ δεκαετίασ του 1920). Κα παρζχονται επίςθσ πλθροφορίεσ για μεταφράςεισ τθσ νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ ςε άλλεσ γλϊςςεσ, για μεταφράςεισ ξζνθσ λογοτεχνίασ προσ τα νζα ελλθνικά, για τα αυτοτελϊσ νεοελλθνικά διθγιματα ( ) κακϊσ και για ηθτιματα μετάφραςθσ λογοτεχνικϊν ζργων. 2. πουδαςτιριο Νζου Ελλθνιςμοφ H θλεκτρονικι ζκδοςθ του Σπουδαςτθρίου Nζου Eλλθνιςμοφ περιλαμβάνει ευρφ πολιτιςμικό υλικό ςτθν Ψθφιακι Βιβλιοκικθ: Ανκολόγιο κειμζνων από τθν Νζα Ελλθνικι Λογοτεχνία, Ανκολόγιο Αναγνϊςεων (ςε μορφι αρχείων mp3), Ανκολόγιο Μαρτυριϊν και Ανκολόγιο Ραιδικισ Ραράδοςθσ, ζνα Χρονολόγιο ( ), Ζργα Αναφοράσ και χριςιμεσ διαδικτυακζσ Συνδζςεισ. Μζχρι ςτιγμισ ανκολογοφνται 814 κείμενα νεοελλινων ςυγγραφζων. Επίςθσ περιλαμβάνει, μεταξφ άλλων, βιογραφικά ςτοιχεία και εργογραφίεσ των Κ.Ρ. Καβάφθ, Κ.Κ. Δθμαρά και Γ.Ρ. Σαββίδθ. 3. ΠΟΘΕΓ: Πολιτιςτικισ Θθςαυρόσ τθσ Ελλθνικισ Γλϊςςασ Ο Ρολιτιςτικόσ Κθςαυρόσ τθσ Ελλθνικισ Γλϊςςασ είναι μια ψθφιοποιθμζνθ πρωτογενισ πολιτιςτικι ςυλλογι κειμζνων τθσ νεοελλθνικισ γραμματείασ, που περιλαμβάνει κυρίωσ αντιπροςωπευτικά κείμενα ςυγγραφζων από όλα τα λογοτεχνικά είδθ. ϊματα κειμζνων για τθ αρχαία ελλθνικι γλϊςςα (επιλογι Σ. Τςζλικασ) Πφλθ για τθν Ελλθνικι Γλϊςςα. Αρχαία Ελλθνικά Το περιβάλλον για τα αρχαία ελλθνικά ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ»: παρζχει κριτικι ενθμζρωςθ για τισ ζντυπεσ και θλεκτρονικζσ πθγζσ ςχετικά με τθν ΑΕ, μζςα από κεματικοφσ οδθγοφσ ςχολιαςμζνθσ βιβλιογραφίασ και αξιολογικοφσ οδθγοφσ πλοιγθςθσ ςτο διαδίκτυο προςφζρει νζα εργαλεία για τθ ςυςτθματικι διδαςκαλία του ΑΕ λόγου, καμωμζνα ςφμφωνα με τισ αρχζσ τθσ κειμενικισ και τθσ διακειμενικισ προςζγγιςθσ ςτθ μελζτθ τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ, κατά τθ διαχρονικι τθσ εξζλιξθ φιλοξενεί ζνα ςφγχρονο θλεκτρονικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, το οποίο διακζτει ςϊματα κειμζνων, υποςτθρικτικό υλικό και διδακτικζσ προτάςεισ με ενςωμάτωςθ των νζων τεχνολογιϊν. Thesaurus Linguae Graecae. A Digital Library of Greek Literature Ρρόκειται για τθν πιο πλοφςια θλεκτρονικι βάςθ δεδομζνων πλιρουσ κειμζνου και κθςαυροφ λζξεων τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ. Ο Thesaurus Linguae Graecae περιζχει τα ελλθνικά κείμενα από τον Πμθρο ζωσ ςιμερα (προσ το παρόν θ ςυλλογι κειμζνων φτάνει μζ-

445 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ χρι τα υςτερο-μεςαιωνικά χρόνια). Από το 1985 θ ψθφιακι αυτι βιβλιοκικθ κυκλοφορεί ςε μορφι CD-ROM. Το τελευταίο CD-ROM (5θ ζκδοςθ) κυκλοφόρθςε το 2000 (περιείχε λζξεισ ψθφιοποιθμζνου κειμζνου). Από το 2001 διατίκεται μζςω διαδικτφου ςε ςυνδρομθτζσ. Θ τελευταία θλεκτρονικι ζκδοςθ περιζχει ςυγγραφείσ και κείμενα (περίπου λζξεισ ψθφιοποιθμζνου κειμζνου). Ρζρα από τθν πρόςβαςθ ςε ζργα και τισ πλθροφορίεσ για τουσ ςυγγραφείσ (αναηιτθςθ ςτον Κανόνα, όπου ανακτϊνται βιβλιογραφικζσ πλθροφορίεσ και παραπομπζσ ςτο πλιρεσ κείμενο των ζργων), υπάρχει θ δυνατότθτα ελεφκερθσ αναηιτθςθσ λζξεων ςτα ςϊματα των κειμζνων και πλιρουσ λεξικογραφικισ ανάλυςθσ μζςω του εργαλείου του ευρετθρίου και των ςυμφραςτικϊν πινάκων. Στο διαδίκτυο διατίκεται χωρίσ ςυνδρομι μια ςυντομευμζνθ εκδοχι, που περιλαμβάνει τα ζργα 34 ςθμαντικϊν ςυγγραφζων με δυνατότθτεσ ελεφκερθσ αναηιτθςθσ ςε αυτά και διδακτικισ αξιοποίθςθσ ( Σε χωριςτι ενότθτα παρζχεται υποςτιριξθ για τθν πολυτονικι γραφι. The Perseus Digital Library Ρρόκειται για μια από τισ πιο ςθμαντικζσ ψθφιακζσ βιβλιοκικεσ, θ οποία περιλαμβάνει αρχαιογνωςτικζσ κυρίωσ πθγζσ και εργαλεία. Θ δθμιουργία του «Ρερςζα» ξεκίνθςε το 1987, ζχει τθν ζδρα του ςτο Ρανεπιςτιμιο Tufts και διευκφνεται από τον κακθγθτι Gregory Crane. Είναι διακζςιμοσ ελεφκερα ςτο διαδίκτυο (με δφο «κακρζπτεσ» (mirrors) ςτο Σικάγο και το Βερολίνο), αλλά και ςε μορφι ψθφιακοφ δίςκου CD-ROM (Perseus 2.0: Interactive Sources and Studies on Ancient Greece, Yale University Press: 2000, ςε 1 ι 4 CD ςτθ δεφτερθ περίπτωςθ τα 3 επιπλζον CD περιζχουν εικονογραφικό υλικό). Το CD, όπωσ δθλϊνει και ο τίτλοσ του, περιζχει πθγζσ και αρχαιογνωςτικά εργαλεία μόνο για τθ μελζτθ τθσ ΑΕ γλϊςςασ και λογοτεχνίασ, ενϊ το διαδικτυακό περιβάλλον περιλαμβάνει, επιπλζον, υλικό για τθ μελζτθ τθσ λατινικισ γλϊςςασ και γραμματείασ και για τθν αγγλικι αναγζννθςθ με κείμενα κυρίωσ των Shakespeare και Marlowe. Ειδικότερα, οι ςθμαντικότερεσ πρωτογενείσ και δευτερογενείσ πθγζσ που προςφζρει το ΑΕ περιβάλλον του «Ρερςζα» είναι οι ακόλουκεσ: Τα πρωτότυπα κείμενα 39 αρχαίων ςυγγραφζων (ςτουσ οποίουσ κα πρζπει να προςτεκοφν και οι ςυλλογζσ των Ομθρικϊν Φμνων και τθσ Καινισ Διακικθσ) τα κείμενα αυτά αποτελοφν τον βαςικό κορμό τθσ ΑΕ γραμματείασ από τον Πμθρο ωσ τον Ρλοφταρχο και ςυνοδεφονται από μία ι δφο αγγλικζσ μεταφράςεισ, οι οποίεσ όμωσ, για λόγουσ πνευματικϊν δικαιωμάτων, είναι αρκετά παλιζσ και ςυχνά ξεπεραςμζνεσ. Ρραγματολογικά και ερμθνευτικά ςχόλια για αρκετά από τα κείμενα που ζχουν ενταχκεί ςτο περιβάλλον. Το ελλθνοαγγλικό λεξικό των Liddell-Scott-Jones (το πλιρεσ και το ενδιάμεςο), κακϊσ και ειδικότερα λεξικά, όπωσ του Slater για τον Ρίνδαρο και του Autenrieth για τον Πμθρο. Εργαλεία (α) για τθ μορφολογικι ανάλυςθ ΑΕ λζξεων, (β) για τθν παραγωγι ςτατιςτικϊν δεδομζνων ςχετικά με τθ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ των λζξεων και (γ) για τθ δθμιουργία ςυμφραςτικϊν πινάκων και λεξιλογίων ςε ςυγκεκριμζνουσ ςυγγραφείσ ι κείμενα. Σθμαντικά εγχειρίδια γραμματικισ και ςφνταξθσ, όπωσ: R. Kühner, F. Blass, B. Gerth, Ausführliche Grammatik der Griechischen Sprache (οι 3 από τουσ 4 τόμουσ), H.W. Smyth, A Greek Grammar for Colleges, W.W. Goodwin, Syntax of the Moods and Tenses of the Greek Verb, B.L. Gildersleeve. Syntax of Classical Greek. Εγκυκλοπαιδικά λεξικά με πλθροφορίεσ πραγματολογικζσ, βιογραφικζσ, γραμματολογικζσ, μυκολογικζσ, γεωγραφικζσ, κ.ά. Ενδεικτικά μποροφν να αναφερκοφν θ The Princeton Encyclopedia of Classical Sites και τα δφο λεξικά του W. Smith, A

446 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Dictionary of Greek and Roman Antiquities και A dictionary of Greek and Roman biography and mythology. Ρλοφςια ςυλλογι φωτογραφιϊν (χαμθλισ ανάλυςθσ) αρχαιολογικοφ υλικοφ, όπωσ γλυπτϊν, αγγειογραφιϊν, νομιςμάτων, κτιρίων και αρχαιολογικϊν κζςεων. Συνοπτικι επιςκόπθςθ τθσ ελλθνικισ ιςτορίασ από τουσ Σκοτεινοφσ Αιϊνεσ ζωσ τα χρόνια του Αλζξανδρου και αρκετοί χάρτεσ. Θ αξία του περιβάλλοντοσ του «Ρερςζα» μπορεί να κρικεί και μόνο από το γεγονόσ ότι κακιςτά ελεφκερα προςβάςιμο όλο αυτό το πλοφςιο αρχαιογνωςτικό υλικό, όχι μόνο ςτον εκπαιδευτικό και τον μακθτι αλλά και ςε οποιονδιποτε ενδιαφζρεται για τον ΑΕ πολιτιςμό. Πςον αφορά τθ ςυνειςφορά του ςτθ διδακτικι των ΑΕ, κα πρζπει κυρίωσ να εκτιμθκεί θ δυνατότθτα που προςφζρει για ζναν πολφπλευρο φωτιςμό του ΑΕ κειμζνου, κακϊσ πζρα από τα εργαλεία για τθ γλωςςικι και πραγματολογικι επεξεργαςία του, παρζχει τθ δυνατότθτα για αναηιτθςθ παράλλθλων κειμζνων και αντίςτοιχων κεμάτων ςτον χϊρο των εικαςτικϊν τεχνϊν. Ειδικά ο παραλλθλιςμόσ λόγου και εικόνασ με τθ διακεματικι προςζγγιςθ τθσ λογοτεχνίασ και των εικαςτικϊν τεχνϊν επιτρζπει τθν παράλλθλθ ανάγνωςθ δφο διαφορετικϊν ςθμειωτικϊν ςυςτθμάτων, προκειμζνου να αναδειχκοφν οι ιδιαίτεροι τρόποι που αυτά χρθςιμοποιοφν για να εκφράςουν το ίδιο περιεχόμενο (πολυτροπικότθτα). Επιπλζον, το περιβάλλον του «Ρερςζα» μειϊνει ςε ςθμαντικό βακμό τον χρόνο που αφιερϊνεται ςτθν πρωτοβάκμια προςζγγιςθ του κειμζνου ςε επίπεδο γλωςςικό και πραγματολογικό. Αυτό κακίςταται δυνατό χάρθ ςτα «υπερκείμενα» που πλαιςιϊνουν το υπό μελζτθ ΑΕ κείμενο. Ζτςι, για κάκε λζξθ του κειμζνου παρζχεται μζςω δεςμϊν θ μορφολογικι ανάλυςι και άμεςθ πρόςβαςθ ςτο οικείο λιμμα του λεξικοφ των Liddell-Scott-Jones, ενϊ υποςελίδια υπάρχουν δεςμοί που οδθγοφν ςε ςχόλια ι εγχειρίδια ςφνταξθσ. Navicula Bacchi Ρρόκειται για ζναν ιδιαίτερα πλοφςιο δικτυακό τόπο για τθν ΑΕ και λατινικι γλϊςςα, και όχι μόνο. Το κυρίωσ μζροσ του δικτυακοφ κόμβου χωρίηεται ςτισ βαςικζσ κεματικζσ ενότθτεσ: Λατινικά, ΑΕ, Μυκολογία, θτορικι, Μετρικι, Θκικι. Ανάμεςα ςτο πλοφςιο υλικό περιλαμβάνονται: ςϊματα κειμζνων τθσ ΑΕ γραμματείασ. Για κάκε ςυγγραφζα προςφζρεται το ΑΕ κείμενο ςυνοδευμζνο από παράλλθλθ γερμανικι (ι και λατινικι) μετάφραςθ, γραμματολογικζσ ςθμειϊςεισ και προτεινόμενθ βιβλιογραφία. ςθμειϊματα πολιτικισ και πολιτιςτικισ ιςτορίασ με παραπομπζσ ςε ςυνοδευτικό ψθφιακό υλικό (χάρτεσ, κτλ.). υλικό για τουσ αρχαίουσ Ζλλθνεσ φιλοςόφουσ (από τουσ προςωκρατικοφσ μζχρι τουσ νεοπλατωνικοφσ). ολοκλθρωμζνα μακιματα για αυτοδιδαςκαλία, βαςιςμζνα ςτο ζντυπο εγχειρίδιο Griechischen Übungsbuch (του Dr. Gerhard Salomon, Leipzig & Berlin: Teubner 1933), θλεκτρονικό εγχειρίδιο ΑΕ γραμματικισ, αςκιςεισ, Ελλθνο-γερμανικό και αντίςτροφο λεξικό. εγκυκλοπαιδικά λεξικά: λεξικό όρων ιςτορίασ και πολιτιςμοφ, λεξικό όρων ιςτορίασ τθσ τζχνθσ, ςυλλογι αποφκεγμάτων, μυκολογικό λεξικό, λεξικό ρθτορικϊν όρων, γεωγραφικό ευρετιριο τοπωνυμίων. Τζλοσ, ο δικτυακόσ κόμβοσ προςφζρει πλοφςιο κατάλογο με δικτυογραφία και ςυλλογζσ ςυνδζςμων για μια ποικιλία κεμάτων αρχαιογνωςτικοφ ενδιαφζροντοσ. Hodoi Elektronikai Ο ςυγκεκριμζνοσ δικτυακόσ κόμβοσ ςτόχο ζχει να παράςχει πρόςβαςθ ςε μια ςειρά από θλεκτρονικά εργαλεία και ςε ψθφιακό υλικό για τθν ΑΕ γραμματεία. Ρροςφζρει τα πλιρθ κείμενα μαηί με τισ αποδόςεισ τουσ ςτα γαλλικά, κακϊσ και εργαλεία για τθν κατανόθςθ

447 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ και τθ γλωςςικι, λεξιλογικι, γραμματικι και ςυντακτικι/μορφολογικι ανάλυςθ. Σε αυτά περιλαμβάνεται λεξιλογικόσ κατάλογοσ, ςτατιςτικά ςτοιχεία ςυχνότθτασ των λζξεων, εργαλείο ςυμφραςτικοφ πίνακα, εργαλείο μορφολογικισ ανάλυςθσ κτλ. Ρρόκειται για ζνα ολοκλθρωμζνο διαδραςτικό περιβάλλον εκμάκθςθσ τθσ ΑΕ γλϊςςασ, που περιλαμβάνει επιπλζον ςυνοπτικό εγχειρίδιο γραμματικισ τθσ ΑΕ γλϊςςασ, «δελτία ανάγνωςθσ» του θλεκτρονικοφ περιβάλλοντοσ (τα οποία ςυνιςτοφν οδθγοφσ ανάγνωςθσ των ΑΕ κειμζνων, που αξιοποιοφν όλα τα θλεκτρονικά εργαλεία του κόμβου ςε ζνα δομθμζνο περιβάλλον), ςυνδζςμουσ με τον εκπαιδευτικό κόμβο Helios, με τθν θλεκτρονικι περιοδικι επικεϊρθςθ Folia electronica classica και τον οδθγό ςυνδζςμων και διαδικτυακϊν πθγϊν BIBLIOTHECA CLASSICA SELECTA (BCS). Β.2 ΚΛΕΙΣΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΛΟΓΙΜΙΚΟ Ππωσ ιδθ αναφζρκθκε ςτο κεωρθτικό μζροσ, τα τελευταία χρόνια θ ζμφαςθ ζχει δοκεί ςτθν παραγωγι πολυμεςικοφ και άλλου τφπου εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ για τα φιλολογικά μακιματα. Στα κεωρθτικά κείμενα γίνεται εκτενι αναφορά ςτα προβλιματα που παρουςιάηει μια τζτοια τεχνοκεντρικι προςζγγιςθ. Ραρακζτουμε ωςτόςο ςυνδζςμουσ με λίςτεσ του υπάρχοντοσ ςτθν Ελλάδα ςχετικοφ λογιςμικοφ, προκειμζνου να ζχουν οι επιμορφωτζσ μια ιδζα για το τι κυκλοφορεί. Αν αξιοποιθκεί κάποιο από τα περιβάλλοντα αυτά ςε κάποια περίπτωςθ, προτείνουμε να είναι κάποιο από αυτά που ςτθν κατθγορία τφπουσ λογιςμικοφ χαρακτθρίηεται ωσ «εκπαιδευτικό παιχνίδι» ι «διερευνθτικό περιβάλλον». Απαραίτθτθ διευκρίνιςθ: Οι όροι «εκπαιδευτικό παιχνίδι» και «διερευνθτικό περιβάλλον» χρθςιμοποιοφνται αρκετά διαςταλτικά. Σθμαίνει ότι ζχουν τθν πρόκεςθ για κάτι τζτοιο, χωρίσ να ςθμαίνει ότι αυτό πράγματι υλοποιείται. Κριτικζσ παρουςιάςεισ των διακζςιμων λογιςμικϊν για τθ διδαςκαλία των φιλολογικϊν μακθμάτων είναι διακζςιμεσ ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» ( και ςυγκεκριμζνα ςτισ διευκφνςεισ (για τθ διδαςκαλία τθσ νζασ ελλθνικισ γλϊςςασ) και (για τθ διδαςκαλία τθσ αρχαίασ ελλθνικισ γλϊςςασ και γραμματείασ). Τα λογιςμικά που ςυνοδεφουν τα νζα βιβλία Γυμναςίου διατίκενται για μεταφόρτωςθ από τον αντίςτοιχο δικτυακό τόπο του Ραιδαγωγικοφ Λνςτιτοφτου: Καταγραφζσ του διακζςιμου εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ, πιςτοποιθμζνου για χριςθ ςτα ςχολεία, μπορεί κανείσ να βρει και ςτθν Εκπαιδευτικι Ρφλθ του Υπουργείου Ραιδείασ < όπου παρατίκενται παρουςιάςεισ και ςφνδεςμοι μεταφόρτωςθσ για το πιςτοποιθμζνο από το Ραιδαγωγικό Λνςτιτοφτο εκπαιδευτικό λογιςμικό. Επίςθσ ο δικτυακόσ τόποσ < αφορά το λογιςμικό που παριχκθ ςτα πλαίςια τθσ «Οδφςςειασ». Οδθγόσ αξιοποίθςθσ και αξιολόγθςθσ εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ του ΛΕΛ / Ε.Κ. "Ακθνά" < Τζλοσ ςτον δικτυακό τόπο του Ραιδαγωγικοφ Λνςτιτοφτου < παρζχεται επιπλζον και επιμορφωτικό υλικό για ςυγκεκριμζνο λογιςμικό, κακϊσ και εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ. Β.3 ΕΛΛΑΚ ΓΙΑ ΣΘΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΘ Ελεφκερο λογιςμικό για τθν εκπαίδευςθ: Δικτυακι πφλθ για το εκπαιδευτικό λογιςμικό ανοικτοφ κϊδικα

448 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ο δικτυακόσ τόποσ αποβλζπει ςτθν ενθμζρωςθ τθσ εκπαιδευτικισ κοινότθτασ για το Ελεφκερο Λογιςμικό/Λογιςμικό Ανοικτοφ Κϊδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) και ςτθν παρουςίαςθ εφαρμογϊν ανοικτοφ κϊδικα που κα μποροφςαν να αξιοποιθκοφν από το χϊρο τθσ εκπαίδευςθσ. ΠΑΡΑΡΣΘΜΑ Γ - ΧΡΘΙΜΟΙ ΔΙΚΣΤΑΚΟΙ ΣΟΠΟΙ Διαδικτυακά περιβάλλοντα με ιδιαίτερο ενδιαφζρον για τουσ φιλολόγουσ Υπάρχουν πολλά διαδικτυακά περιβάλλοντα, πλοφςιο υλικό και ποικίλα εργαλεία ςτο διαδίκτυο που είναι καλό να τα ζχουν υπόψθ τουσ τόςο οι επιμορφωτζσ όςο και οι εκπαιδευτικοί. Τα διαδικτυακά περιβάλλοντα που προτείνονται ςτθ ςυνζχεια δεν αποτελοφν μια υποχρεωτικι λίςτα τθν οποία κα πρζπει ο κάκε επιμορφοφμενοσ να ζχει οπωςδιποτε υπόψθ του. Αποτελοφν ςχολιαςμζνο οδθγό, προκειμζνου να βοθκιςουν τουσ επιμορφωτζσ τόςο για δικι τουσ ενθμζρωςθ όςο και για περαιτζρω ενθμζρωςθ των εκπαιδευτικϊν ςτθ ςυνζχεια. Στισ ςελίδεσ τθσ «Ρφλθσ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» ο/θ ενδιαφερόμενοσ/θ μπορεί να βρει επιπλζον καταλόγουσ οδθγϊν και θλεκτρονικϊν πθγϊν για τθν αρχαία, μεςαιωνικι και νζα ελλθνικι γλϊςςα και λογοτεχνία. Γ.1. ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΓΙΑ ΟΛΑ ΣΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΜΑΘΘΜΑΣΑ Πφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ Το Κζντρο Ελλθνικισ Γλϊςςασ ςχεδίαςε και υλοποίθςε διαδικτυακι πφλθ για τθν υποςτιριξθ τθσ μελζτθσ και τθσ διδαςκαλίασ τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ. Απευκφνεται ςε ερευνθτζσ, φοιτθτζσ, διδάςκοντεσ, μακθτζσ και γενικότερα ςε όλουσ/εσ όςοι/εσ ενδιαφζρονται για τθν ελλθνικι γλϊςςα, εντόσ και εκτόσ Ελλάδασ. Επιχειρεί να καλφψει τθν ελλθνικι γλϊςςα ςτθ διαχρονία τθσ αρχαία ελλθνικι, μεςαιωνικι ελλθνικι, νζα ελλθνικι αλλά και ςτθ ςυγχρονικι τθσ διάςταςθ. Θ Ρφλθ αποτελεί χριςιμο, αξιόπιςτο και αποτελεςματικό περιβάλλον: για τθν υποςτιριξθ και διάδοςθ τθσ ελλθνικισ ςτθν ψθφιακι εποχι, για τθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ ωσ μθτρικισ και ωσ δεφτερθσ / ξζνθσ γλϊςςασ, για τθν υποςτιριξθ τθσ ζρευνασ, για τθ λειτουργικι ζνταξθ και γόνιμθ αξιοποίθςθ των Τεχνολογιϊν τθσ Ρλθροφορίασ και τθσ Επικοινωνίασ ςτθν Εκπαίδευςθ. Στθν Ρφλθ ζχει ενςωματωκεί το υλικό του Θλεκτρονικοφ Κόμβου ( αναμορφωμζνο και εμπλουτιςμζνο. Κζντρο Ελλθνικισ Γλϊςςασ. Θλεκτρονικόσ Κόμβοσ Το περιςςότερο υλικό ζχει περάςει επεξεργαςμζνο ςτθν «Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ» του ΚΕΓ. Εκπαιδευτικι Πφλθ του ΤΠΕΠΘ Στον δικτυακό τόπο τθσ Εκπαιδευτικισ Ρφλθσ του ΥΡΕΡΚ κατατίκενται προτάςεισ/ςενάρια διδαςκαλίασ, υποςτθρικτικό υλικό (ςυμπεριλαμβανομζνου του πιςτοποιθμζνου εκπαιδευτικοφ λογιςμικοφ), άρκρα και χριςιμεσ διαδικτυακζσ διευκφνςεισ με ςκοπό τθν παιδαγωγικι τουσ αξιοποίθςθ, κακϊσ και ανακοινϊςεισ για ςυνζδρια και ςεμινάρια. Θ πφλθ φιλοδοξεί να καλφψει το ςφνολο των μακθμάτων τθσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ. Παιδαγωγικό Ινςτιτοφτο Κζντρο εξ αποςτάςεωσ επιμόρφωςθσ

449 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μζςω τθσ ςυγκεκριμζνθσ πφλθσ παρζχονται υπθρεςίεσ ενδοςχολικισ και από απόςταςθ επιμόρφωςθσ ςτουσ εκπαιδευτικοφσ τθσ Ρρωτοβάκμιασ και Δευτεροβάκμιασ Εκπαίδευςθσ ςε κζματα αξιοποίθςθσ των ΤΡΕ. Ο επιςκζπτθσ ζχει τθ δυνατότθτα πρόςβαςθσ (αναηιτθςθσ και ανάκτθςθσ) ςε επιμορφωτικό και ενθμερωτικό υλικό για διάφορα γνωςτικά αντικείμενα αλλά και γενικότερα κζματα. Το επιμορφωτικό υλικό που διατίκεται καλφπτει τουσ εξισ βαςικοφσ άξονεσ: Οι νζεσ τεχνολογίεσ ςτθ μακθςιακι διαδικαςία: άρκρα και διαλζξεισ για τθν αξιοποίθςθ των υπολογιςτικϊν και δικτυακϊν τεχνολογιϊν ωσ εργαλείων προςζγγιςθσ τθσ γνϊςθσ. Πλθροφορικόσ αλφαβθτιςμόσ: βαςικζσ γνϊςεισ ςτθ χριςθ των υπολογιςτϊν και του Διαδικτφου μζςα ςε μια προοπτικι τεχνολογικοφ αλφαβθτιςμοφ και αξιοποίθςθσ των δυνατοτιτων τθσ υπολογιςτικισ τεχνολογίασ ςτθ μακθςιακι διαδικαςία. ενάρια χριςθσ των δικτυακϊν τεχνολογιϊν ςτθ μακθςιακι διαδικαςία: ςχζδια μακθμάτων και εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ, μζςα από τισ οποίεσ οι μακθτζσ με τθν κακοδιγθςθ των κακθγθτϊν τουσ κα χρθςιμοποιιςουν, ωσ μζροσ τθσ μακθςιακισ διαδικαςίασ, τισ δυνατότθτεσ και υπθρεςίεσ που προςφζρουν οι υπολογιςτικζσ και δικτυακζσ τεχνολογίεσ. Ανακοινϊςεισ-υνζδρια: πίνακεσ ανακοινϊςεων για κζματα εκπαιδευτικοφ ενδιαφζροντοσ και ιδιαίτερα, ςυνεδρίων που πραγματοποιοφνται ςτθ χϊρα μασ ι διεκνϊσ δίνουν τθ δυνατότθτα ςε όλουσ τουσ ενδιαφερόμενουσ να ενθμερϊνονται ζγκαιρα. Χριςιμεσ διευκφνςεισ: λίςτα χριςιμων διευκφνςεων ανά γνωςτικό αντικείμενο που κακοδθγοφν τουσ εκπαιδευτικοφσ να εντοπίςουν εφκολα και γριγορα το χριςιμο και το ουςιαςτικό. Διεφκυνςθ Εκπαιδευτικισ Ραδιοτθλεόραςθσ Λςτοςελίδα με βίντεο που δθμιουργικθκαν για εκπαιδευτικό ςκοπό από τθ Διεφκυνςθ εκπαιδευτικισ ραδιοτθλεόραςθσ. Τα βίντεο καλφπτουν όλα τα διδακτικά αντικείμενα τθσ πρωτοβάκμιασ και δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ και θ πρόςβαςθ ςε αυτά είναι ελεφκερθ. Αςφγχρονθ τθλεκπαίδευςθ Ρρόκειται για υπθρεςία του Ρανελλινιου Σχολικοφ Δικτφου, μζςω τθσ οποίασ είναι δυνατόν να υλοποιθκεί, ανεξάρτθτα του χρόνου και του τόπου, μια διαδικαςία ανταλλαγισ μάκθςθσ μεταξφ εκπαιδευτι - εκπαιδευομζνων. Θ υπθρεςία βαςίηεται ςτο λογιςμικό ανοικτοφ κϊδικα Moodle, το οποίο είναι ζνα πακζτο λογιςμικοφ για τθν παραγωγι διαδικτυακϊν μακθμάτων. Ψθφιακό χολείο Δθμιουργείται δθμόςια διακζςιμθ ψθφιακι πλατφόρμα ανοικτοφ λογιςμικοφ, με δυνατότθτεσ ενεργοφ εμπλοκισ των χρθςτϊν με εργαλεία Web 2.0 ςτθν οποία κα είναι ενςωματωμζνα: Πλα τα βιβλία ςε ψθφιακι μορφι και εμπλουτιςμζνα με πρόςκετο υλικό (animations, videos, υπερςυνδζςμουσ, κλπ). Ψθφιακό φροντιςτιριο (βιντεοςκοπθμζνεσ πρότυπεσ διδαςκαλίεσ) για όλα τα μακιματα των ειςαγωγικϊν εξετάςεων τθσ Γ Λυκείου. Σχζδια μακθμάτων για κάκε ενότθτα όπου εντάςςονται οι νζεσ τεχνολογίεσ ςτθ διδαςκαλία. Ρρόςκετο ψθφιακό υλικό Δυνατότθτεσ τοπικισ εκπαιδευτικισ διαχείριςθσ τθσ κάκε τάξθσ (ανταλλαγι εργαςιϊν μεταξφ μακθτϊν-εκπαιδευτικϊν, ανακοινϊςεισ, διαγωνίςματα, βακμολογίεσ, απουςίεσ, κλπ). Θ ιςτοςελίδα τθσ Δράςθσ Ενθµζρωςθσ και Επαγρφπνθςθσ του Ελλθνικοφ Κζντρου Αςφαλοφσ Διαδικτφου Ραρζχει χριςιµεσ πλθροφορίεσ, ειδιςεισ και ςυµβουλζσ ςε ςχζςθ µε τθν ορκι και αςφαλι χριςθ του Διαδικτφου, του κινθτοφ τθλεφϊνου κ.ά. από τα παιδιά και τουσ εφιβουσ. Γ.3. ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΓΙΑ ΣΘ ΝΕΟΕΛΛΘΝΙΚΘ ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΣΘ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΣΘ Βλ. Παράρτθμα Β παραπάνω για τθν παρουςίαςθ των διακζςιμων θλεκτρονικϊν λεξικϊν και ςωμάτων κειμζνων.

450 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γ.4. ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΓΙΑ ΣΘ ΝΕΟΕΛΛΘΝΙΚΘ ΛΟΓΟΣΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΘ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΣΘ (επιλογι Λ. Βαρελάσ-Μ. Ακριτίδου) Πφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ. Βλ. παραπάνω. ΕΛΛΘΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΣΟ ΠΑΝΕΠΙΣΘΜΙΟ Ερευνθτικι Ομάδα Ανοιχτι Λογοτεχνία Θ ερευνθτικι ομάδα Ανοιχτι Λογοτεχνία - openlit αςχολείται με τθν ανάπτυξθ κεωρθτικοφ προβλθματιςμοφ και ςφγχρονθσ μεκοδολογίασ για τθν πανεπιςτθμιακι διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ ςτθν εξ αποςτάςεωσ εκπαίδευςθ. Στθν θλεκτρονικι ςελίδα τθσ ερευνθτικισ ομάδασ διατίκεται ιδθ πλοφςιο υλικό: Βιβλιογραφία για τθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ με τθ χριςθ των νζων τεχνολογιϊν. βιβλιογραφία για τθν αξιοποίθςθ του υπερκειμζνου (hypertext) ςτθν εξ αποςτάςεωσ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ. τίτλοι ςυναφϊν περιοδικϊν. ανακοινϊςεισ ςε ςυνζδρια για τθν εξ αποςτάςεωσ διδαςκαλία τθσ νεοελλθνικισ και ευρωπαϊκισ λογοτεχνίασ. χριςιμεσ ςυνδζςεισ για τθν υποςτιριξθ τθσ διδαςκαλίασ τθσ νεοελλθνικισ και ευρωπαϊκισ λογοτεχνίασ. Με τθν ολοκλιρωςθ του ζργου κα διατεκοφν και εξειδικευμζνεσ προτάςεισ για τθν εξ αποςτάςεωσ διδαςκαλία κεμάτων τθσ νεοελλθνικισ και ευρωπαϊκισ λογοτεχνίασ, κυρίωσ με τθν αξιοποίθςθ του υπερκειμζνου (hypertext). Βλ. για τθν ϊρα τθ ςφντομθ παρουςίαςθ αυτισ τθσ πρωτοποριακισ εναλλακτικισ προςπάκειασ ςτο άρκρο του Χριςτου Δανιιλ, «Μια εφαρμογι υπερκειμζνου για τθ μελζτθ τθσ νεοελλθνικισ λογοτεχνίασ ςε πλαίςιο Ανοικτισ και εξ Αποςτάςεωσ Εκπαίδευςθσ: Σολωμόσ-Καβάφθσ-Καρυωτάκθσ» < ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΣΡΟ ΒΙΒΛΙΟΤ (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) Α. Αρχείο υγγραφζων από τον 18ο ωσ τον 20ό αιϊνα: Βιογραφικά ςθμειϊματα, εργογραφία και βιβλιογραφία για 500 νεοζλλθνεσ ςυγγραφείσ από τον 18ο αιϊνα ζωσ το Οι πλθροφορίεσ διακοςμοφνται και από φωτογραφίεσ και πορτρζτα λογοτεχνϊν. Β. Αρχείο Χειρογράφων και Φωτογραφιϊν: Χειρόγραφα και Φωτογραφίεσ από 165 νεοζλλθνεσ ςυγγραφείσ, κυρίωσ τθσ πρόςφατθσ περιόδου. Γ. Λογοτεχνικζσ (ιςτο)ςελίδεσ Ραρουςιάηονται ςιμερα ολοκλθρωμζνοι οι ιςτότοποι για τουσ λογοτζχνεσ: Νίκο Καββαδία, Στρατι Τςίρκα, Γιάννθ ίτςο, Μ. Καραγάτςθ, Νίκο Γαβριιλ Ρεντηίκθ, Τα ψθφιακά αρχεία/αφιερϊματα του ΕΚΕΒΛ κα εμπλουτίηονται ςυνεχϊσ με ιςτότοπουσ για μεγάλουσ λογοτζχνεσ που τιμικθκαν ςτο παρελκόν ( Γιϊργοσ Κεοτοκάσ, Νίκοσ Καηαντηάκθσ, Κωςτισ Ραλαμάσ, Ανδρζασ Εμπειρίκοσ, Αλζξανδροσ Ραπαδιαμάντθσ, Γρθγόριοσ Ξενόπουλοσ, Άγγελοσ Σικελιανόσ, Γιϊργοσ Σεφζρθσ) αλλά και για τουσ επόμενουσ που κα ακολουκιςουν. ΒΙΒΛΙΟΘΘΚΘ ΠΑΝΕΠΙΣΘΜΙΟΤ ΚΡΘΣΘ Ανζμθ. Ψθφιακι βιβλιοκικθ νεοελλθνικϊν ςπουδϊν Βιβλιογραφικό υλικό για τθ μελζτθ του νεότερου ελλθνιςμοφ και πολυάρικμο και ποικίλο υλικό από τθ ςυλλογι τθσ Βιβλιοκικθσ του Ρανεπιςτθμίου Κριτθσ. Ψθφιοποιείται το μεγαλφτερο μζροσ από τα εγχειρίδια που καταλογογραφοφνται ςτο Εγχειρίδιο του Νεοελλθνιςτι του Αλζξθ Ρολίτθ (Ρανεπιςτθμιακζσ Εκδόςεισ Κριτθσ 2002). Διατίκενται ςε ςαρωμζνθ μορφι (scanning) χιλιάδεσ αυτοτελείσ εκδόςεισ: εγκυκλοπαίδειεσ και εγκυκλοπαιδικά λεξικά του 19ου αιϊνα, λογοτεχνικά κείμενα του 19ου αιϊνα, χρονολόγια, ευρετιρια περιοδικϊν, περιθγθτικά κείμενα.

451 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΠΟΤΔΑΣΘΡΙΟ ΝΕΟΤ ΕΛΛΘΝΙΜΟΤ H θλεκτρονικι ζκδοςθ του Σπουδαςτθρίου Nζου Eλλθνιςμοφ περιλαμβάνει ευρφ πολιτιςμικό υλικό ςτθν Ψθφιακι Βιβλιοκικθ: Ανκολόγιο κειμζνων από τθν Νζα Ελλθνικι Λογοτεχνία, Ανκολόγιο Αναγνϊςεων (ςε μορφι αρχείων mp3), Ανκολόγιο Μαρτυριϊν και Ανκολόγιο Ραιδικισ Ραράδοςθσ, ζνα Χρονολόγιο ( ), Ζργα Αναφοράσ και χριςιμεσ διαδικτυακζσ Συνδζςεισ. Μζχρι ςτιγμισ ανκολογοφνται 814 κείμενα νεοελλινων ςυγγραφζων. Επίςθσ περιλαμβάνει, μεταξφ άλλων, βιογραφικά ςτοιχεία και εργογραφίεσ των Κ.Ρ. Καβάφθ, Κ.Κ. Δθμαρά και Γ.Ρ. Σαββίδθ. ΠΟΘΕΓ: Πολιτιςτικισ Θθςαυρόσ τθσ Ελλθνικισ Γλϊςςασ Ο Ρολιτιςτικόσ Κθςαυρόσ τθσ Ελλθνικισ Γλϊςςασ είναι μια ψθφιοποιθμζνθ πρωτογενισ πολιτιςτικι ςυλλογι κειμζνων τθσ νεοελλθνικισ γραμματείασ, που περιλαμβάνει κυρίωσ αντιπροςωπευτικά κείμενα ςυγγραφζων από όλα τα λογοτεχνικά είδθ. READ-WRITE-THINK Ο δικτυακόσ τόποσ είναι ζνα πολφ χριςιμο αποκετιριο υλικοφ και διδακτικϊν προτάςεων, ενϊ ζχει αναπτφξει και online μικροεφαρμογζσ. Επιμζρουσ προτάςεισ ενδεικτικά: html (για προφορικι αφιγθςθ με χριςθ podcasts) (διαδικτυακι ζρευνα γφρω από ζναν ςυγγραφζα και παραγωγι αφιγθςθσ) html (δθμιουργία εναλλακτικϊν πολυμεςικϊν αφθγιςεων) html (δθμιουργία κόμικσ) (webquest) html (δθμιουργία θλεκτρονικοφ θμερολογίου για ζναν μυκοπλαςτικό χαρακτιρα) Γ.5. ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΓΙΑ ΣΘΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΘΝΙΚΘ ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΣΕΙΑ (επιλογι Τ. Γιάννου-Μ. Ακριτίδου) Ρλθροφορίεσ και ςυνδζςμουσ για αρχαιογνωςτικζσ πθγζσ και τόπουσ ςτο διαδίκτυο μπορεί να βρει κανείσ ςτισ αρχαιογνωςτικζσ πφλεσ: Πφλθ για τθν Ελλθνικι Γλϊςςα. Αρχαία Ελλθνικά: Ιςτοςελίδεσ-Λογιςμικά Rassegna degli Strumenti Informatici per lo Studio dell'antichità Classica ΚΙΡΚΕ, Katalog der Internetressourcen für die Klassische Philologie Electronic Resources for Classicists: The Second Generation Classics at Oxford. Faculty of Classics, University of Oxford Department of Classics: Gateway Intute: Arts and Humanities - Classics Greek Grammar on the Web. The Electronic Gateway to the Study of Ancient Greek Ειδικότερα για τθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ κατά τθ διδαςκαλία των ΑΕ χριςιμεσ είναι οι παρακάτω διευκφνςεισ:

452 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ CTCWeb. Classics Technology Center CIRCE. A Classics and ICT Resource Course for Europe Digital Classicist: Index Άλλοι τόποι με γενικζσ θλεκτρονικζσ πθγζσ (βλ. και Ραράρτθμα Β για περιβάλλοντα που περιζχουν αρχαία ελλθνικά ςϊματα κειμζνων, λεξικογραφικά εργαλεία και αρχαιογνωςτικό υλικό): Ancient Greece - The British Museum Δικτυακόσ τόποσ με υποςτθρικτικό υλικό για τθ διδαςκαλία τθσ ΑΕ ιςτορίασ ςτθ βρετανικι πρωτοβάκμια και δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ. Ενότθτεσ: Ακρόπολθ, Ακινα, Κακθμερινι Ηωι, Εορτζσ και Αγϊνεσ, Γεωγραφία, Κεοί και Κεζσ, Γνϊςθ και Μάκθςθ, Σπάρτθ, Χρόνοσ, Ρόλεμοσ. BBC Schools - Ancient Greece Εκπαιδευτικόσ δικτυακόσ τόποσ τθσ βρετανικισ δθμόςιασ τθλεόραςθσ, αφιερωμζνοσ ςτθν αρχαία Ελλάδα και ειδικά ςτον πολιτιςμό τθσ Ακινασ, τθσ Ολυμπίασ και τθσ Κορίνκου. The Classics Pages Συγκεντρϊνει πλθροφορίεσ, ειςαγωγικά κείμενα και ςυνδζςμουσ για τθ φιλοςοφία, τθν τζχνθ και τθ διδακτικι των κλαςικϊν γραμμάτων, ζνα ςφντομο οδθγό ςε επιλεγμζνα πρόςωπα τθσ ΑΕ μυκολογίασ, μεταφράςεισ κειμζνων τθσ ΑΕ γραμματείασ (και τθσ λατινικισ), κζματα κοινωνίασ και πολιτιςμοφ, χάρτεσ, φωτογραφίεσ κ.ά. Διαδίκτυο και Διδαςκαλία Δικτυακόσ κόμβοσ αφιερωμζνοσ ςτθν αξιοποίθςθ των ΤΡΕ ςτθ φιλολογία. Ρεριλαμβάνει διδακτικζσ προτάςεισ για το ςφνολο των φιλολογικϊν μακθμάτων με τθ χριςθ ΤΡΕ και χριςιμο ψθφιακό υλικό. Didaskalia Ρρόκειται για πλοφςιο δικτυακό κόμβο με πλθροφορίεσ, μελζτεσ, πθγζσ και αξιόλογο οπτικό υλικό για το ΑΕ και ρωμαϊκό κζατρο. Greek Language and Linguistics Gateway (GL&L GATEWAY) Ρφλθ για τθν ΑΕ γλϊςςα και γλωςςολογία. Κδρυμα Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ Ρεριλαμβάνει εκπαιδευτικοφσ και ιςτορικοφσ κόμβουσ για χϊρουσ/πόλεισ, ιςτορικά πρόςωπα κ.ά. Ενδιαφζρουν οι ενότθτεσ Επίδαυροσ, Διαδρομζσ ςτθν αρχαία Μίλθτο, Διαδρομζσ ςτθν αρχαία Ολυμπία, Αλζξανδροσ, Ηςίοδοσ, Ρολζμων ο Ρεριθγθτισ, Αιγαίο και Αίγυπτοσ, Μια μζρα ςτα ακθναϊκά δικαςτιρια, Βουλευτιριο, Ενδυμαςία, θ Εγκυκλοπαίδεια Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ και θ πφλθ για τθ Μικρά Αςία. Μικρόσ Απόπλουσ Ψθφιακι βιβλιοκικθ που ςυγκεντρϊνει αρκετζσ πρωτογενείσ πθγζσ τθσ ΑΕ γραμματείασ και νεοελλθνικζσ μεταφράςεισ. Musagora Εκπαιδευτικόσ κόμβοσ υπό τθν αιγίδα του γαλλικοφ Υπουργείου Ραιδείασ για τθ δθμοςίευςθ πολυμεςικοφ υλικοφ και τθ χρθςιμοποίθςθ των ΤΡΕ κατά τθ διδαςκαλία. Κζματα: Ευρϊπθ, Θρθςκείεσ τθσ Ανατολισ ςτθν αρχαία ϊμθ, Ο μφκοσ τθσ εποχισ του χρυςοφ, Οι μοφςεσ, Ολυμπιακοί αγϊνεσ, Η ζννοια του πολίτθ ςτθν Ακινα κ.ά. Le Musée Vivant de l'antiquité

453 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Ο κόμβοσ δθμιουργικθκε από ομάδα κακθγθτϊν για τθ διδαςκαλία των κλαςικϊν γλωςςϊν ςτθ γαλλικι δευτεροβάκμια εκπαίδευςθ, με ςτόχο τον εμπλουτιςμό τθσ παραδοςιακισ διδαςκαλίασ με ςτοιχεία πολυμεςικοφ εποπτικοφ υλικοφ. TEXTKIT. Greek and Latin Learning Tools Ρεριλαμβάνει 146 ελεφκερα προςβάςιμα θλεκτρονικά εγχειρίδια πλιρουσ κειμζνου για τθν ΑΕ και λατινικι γλϊςςα. THEOI. Greek Μythology. Exploring Mythology and the Greek Gods in Classical Literature and Art Ψθφιακι εγκυκλοπαίδεια με λιμματα για κεοφσ, δαίμονεσ, τζρατα, ιρωεσ και υπερφυςικά ςτοιχεία τθσ ΑΕ μυκολογίασ. Γ.6 ΔΙΑΔΙΚΣΤΑΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΑ ΓΙΑ ΣΘΝ ΙΣΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΘΝ ΙΣΟΡΙΚΘ ΕΚΠΑΙΔΕΤΘ (επιλογι Ε. Γκίκα) Βάςεισ δεδομζνων Χριςιμεσ είναι βάςεισ δεδομζνων που διευκολφνουν ακριβι αναηιτθςθ με τθ χριςθ λζξεωνκλειδιϊν ι άλλων χαρακτθριςτικϊν. Λδιαίτερο ενδιαφζρον παρουςιάηουν οι ιςτορικζσ πθγζσ, το πρωτογενζσ υλικό που οργανϊνονται ςε βάςεισ δεδομζνων. Ενδεικτικά αναφζρονται: το Ρρόγραμμα «Κάτοπτρον» του Εργαςτθρίου Θλεκτρονικισ Διαχείριςθσ Λςτορικϊν Αρχείων του Τμιματοσ Μεκοδολογίασ Λςτορίασ & Κεωρίασ τθσ Επιςτιμθσ (ΜΛΚΕ) του Ρανεπιςτθμίου Ακθνϊν, με ψθφιακζσ ιςτορικζσ πλθροφορίεσ για τθν ελλθνικι παιδεία, τθ φιλοςοφία και τισ επιςτιμεσ από το 17ο ωσ τισ αρχζσ του 19ου αιϊνα, οι ψθφιοποιθμζνεσ ςυλλογζσ του ΕΛΛΑ: Φωτογραφίεσ και cartes postales (ςυλλογι Φωτογραφικοφ Αρχείου) Εφιμερα (ςυλλογζσ εφιμερων τεκμθρίων) Εφθμερίδεσ, περιοδικά και θμερολόγια (ςυλλογι Τφπου) Κζατρο, Κινθματογράφοσ και Μουςικι (ςυλλογι τεκμθρίων καλλιτεχνικισ ηωισ). Εκπαιδευτικό Ρρόγραμμα: : ΛΣΤΟΛΑ ΤΩΝ ΑΚΘΝΩΝ, εκατό χρόνια από τθν ηωι τθσ πόλθσ και των κατοίκων τθσ. Ψθφιακι ζκδοςθ «Κεςςαλονίκθ » Ο ΡΑΝΔΕΚΤΘΣ περιλαμβάνει ςθμαντικζσ ψθφιακζσ ςυλλογζσ ελλθνικισ ιςτορίασ και πολιτιςμοφ του Εκνικοφ Λδρφματοσ Ερευνϊν. Ρρόκειται για ςυλλογζσ από τα Λνςτιτοφτα Νεοελλθνικϊν Ερευνϊν, Βυηαντινϊν Ερευνϊν, και Ελλθνικισ και ωμαϊκισ Αρχαιότθτοσ, που ψθφιοποιικθκαν και διατίκενται ψθφιακά από το Εκνικό Κζντρο Τεκμθρίωςθσ. Οι ςυλλογζσ περιζχουν πλθροφορίεσ για τθν ιςτορικι και πολιτιςμικι κλθρονομιά που μποροφν να φανοφν χριςιμεσ ςτθν επιςτθμονικι κοινότθτα αλλά και ςε κάκε ενδιαφερόμενο. Βάςθ δεδομζνων του Κρακικοφ Θλεκτρονικοφ Κθςαυροφ: l Ψθφιακό αρχείο ΕΤ Ρρωτογενείσ πθγζσ ςε γραπτό υλικό διατίκενται από το EuroDocs (Western European Primary Historical Documents) του Ρανεπιςτθμίου Brigham Young τθσ Utah των Θνωμζνων Ρολιτειϊν. Υπάρχει ςφνδεςμοσ για κείμενα ςχετικά με τθν ελλθνικι ιςτορία ( και ςτθν ελλθνικι γλϊςςα. Αρχεία προφορικισ ιςτορίασ Τμιμα Γενεαλογίασ & Ρροφορικισ Λςτορίασ: τα αρχεία τθσ Ελλθνικισ Ραλιγγενεςίασ με μθχανι αναηιτθςθσ Διαδικτυακζσ εγκυκλοπαίδειεσ Διαδικτυακζσ εγκυκλοπαίδειεσ, οι οποίεσ ςυνικωσ παρζχουν δυνατότθτεσ ελεφκερθσ αναηιτθςθσ και επιτρζπουν ελεφκερθ χριςθ περιοριςμζνου χρόνου κακϊσ και οι ψθφιακζσ βιβλιοκικεσ πανεπιςτθμίων και μεγάλων οργανιςμϊν. Οι γνωςτότερεσ εγκυκλοπαίδειεσ είναι Encyclopedia

454 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ( θ Britannica ( θ Encarta ( θ Mythica ( κεματολογικά ςχετικι με τθ μυκολογία, και θ Artcyclopedia ( για κζματα τζχνθσ. Επίςθσ ςθμειϊνονται οι δφο διαδικτυακζσ εγκυκλοπαίδειεσ από το ΛΜΕ: Εγκυκλοπαίδεια Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ Ρολιτιςτικι Ρφλθ του Αρχιπελάγουσ του Αιγαίου Εφαρμογζσ υπερκειμζνου - Οπτικοποίθςθ του παρελκόντοσ Κδρυμα Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ ( Ελλθνικι Λςτορία γίνεται περιιγθςθ ςε όλεσ τισ περιόδουσ τθσ ελλθνικισ ιςτορίασ, θ οποία ταξινομείται κατά κζματα (κοινωνία, οικονομία, πολιτικι, πολιτιςμόσ, αξίεσ κτλ.) και ιςτορικζσ περιόδουσ. Ο χριςτθσ αντλεί πλθροφορίεσ για όλεσ τισ εποχζσ, ενϊ παράλλθλα διευρφνει τισ γνϊςεισ του ακολουκϊντασ τουσ ςυνδζςμουσ και οργανϊνει τα ςθμαντικότερα γεγονότα παρατθρϊντασ το χρονολόγιο. Επιμζρουσ κόμβοι του Λδρφματοσ Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ: Ολυμπιακοί Αγϊνεσ Διαμζςου των Αιϊνων: Μυςτράσ. Θ μεςαιωνικι πόλθ και τα μνθμεία τθσ ( ): Τραπεηοφντα θ καλλίςτθ των πόλεων: Διαδρομζσ ςτθν αρχαία Ολυμπία: Θ Βυηαντινι Καςτοριά μζςα από τα μνθμεία τθσ (10οσ-14οσ αι.): Αλζξανδροσ: Θςίοδοσ: Ζνα Ταξίδι ςτθν Ρρϊιμθ Βυηαντινι Αυτοκρατορία. Θ Εποχι του Λουςτινιανοφ: Χρφςανκοσ Νοταράσ: Αντωνίου Ρολζμωνοσ Σοφιςτοφ Συγγραφι: Κεόδωροσ. Στα βιματα ενόσ μοναχοφ του 10ου αιϊνα ςτο Βυηάντιο: Νεολικικι Ρερίοδοσ: Αιγαίο και Αίγυπτοσ: Μια μζρα ςτα Ακθναϊκά Δικαςτιρια: Βυηαντινι Λογοτεχνία: Βουλευτιριο: Φυτϊριο ενόσ Κεςμοφ: Φραγκοκρατία: Ραροικιακόσ Ελλθνιςμόσ 15οσ-19οσ αι.: Τανηιμάτ: Ραλαιά Βουλι: Εξωτερικι Ρολιτικι : Οικονομικι Λςτορία του Μεςοπολζμου: Κζματα ιςτορίασ από το BBC: Για τθ ςχολικι ιςτορία βλ. και Στθν οπτικοποίθςθ του παρελκόντοσ κα πρζπει να ςυμπεριλθφκοφν και οι αποκθκευμζνεσ ςυλλογζσ πολιτιςμικϊν αντικειμζνων ςε μουςεία. Μια χριςιμθ πφλθ για αναηιτθςθ μουςείων και εικονικϊν εκκζςεων βρίςκεται ςτθ διεφκυνςθ όπου είναι διακζςιμα εκπαιδευτικά παιχνίδια και δραςτθριότθτεσ. διδακτικζσ εφαρμογζσ θλεκτρονικοφ μουςείου Για τθ μουςειακι εκπαίδευςθ βλ. και Ενδεικτικά ςθμειϊνεται και μια διαδικτυακι εφαρμογι δθμιουργθμζνθ από εκπαιδευτικοφσ: Μια πολυδιάςτατθ μελζτθ τθσ Μικραςιατικισ καταςτροφισ: Αναπαραςτάςεισ εικονικισ πραγματικότθτασ Θ αναπαράςταςθ αντικειμζνων ι ιςτορικϊν τόπων δίνει τθ δυνατότθτα ςτον χριςτθ να αποκτιςει μια βιωματικι εμπειρία.

455 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Λδιαίτερο ενδιαφζρον παρουςιάηουν οι αναπαραςτάςεισ από το Μδρυμα Μείηονοσ Ελλθνιςμοφ: Θ Αρχαία Αγορά τθσ Ακινασ: Το Κζατρο ςτο Αςκλθπιείο τθσ Επιδαφρου: Ρεριιγθςθ ςτθν αρχαία Μίλθτο: Ρεριιγθςθ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ: βίντεο παρουςίαςθσ του τρόπου αξιοποίθςθσ του Google Earth για μια εικονικι περιιγθςθ ςτθν αρχαία ϊμθ Επιςτθμονικά περιοδικά Οι θλεκτρονικζσ εκδόςεισ ζντυπων ι θλεκτρονικά περιοδικά αςχολοφνται αποκλειςτικά με κζματα ιςτορίασ, όπωσ «Τεκμιρια» ( «Βυηαντινά Σφμμεικτα» ( «Λςτορείν» ( Αρχαιολογία και Τζχνεσ, με κζματα διδακτικισ τθσ ιςτορίασ ( και παρουςιάηουν μακιματα ιςτορίασ με ΤΡΕ on line ( δθμοςιεφουν άρκρα που αφοροφν ςτο διδακτικό προβλθματιςμό ςχετικά με τθν ειςαγωγι των ΤΡΕ ςτθν εκπαίδευςθ, όπωσ «The Historical Review», Journal of the Association for History and Computing ( Κατάλογοι θλεκτρονικϊν περιοδικϊν: Χρονολογικοί πίνακεσ - χρονογραμμζσ Θ χρονολογικι κατάταξθ των γεγονότων αποτυπϊνεται ςε χρονολογικοφσ πίνακεσ, οι οποίοι λειτουργοφν είτε ωσ μθχανζσ αναηιτθςθσ γεγονότων με κριτιριο το χρόνο είτε αποτυπϊνουν ςυγχρονικά γεγονότα είτε αναπαριςτοφν διάρκειεσ ιςτορικϊν περιόδων. Ραραδείγματα: HyperHistory WebChron περιλαμβάνει χρονολόγια για τθν παγκόςμια ιςτορία με χρονολόγιο των πολιτιςμϊν και κζματα, όπωσ θ τεχνολογία και θ κρθςκεία. Ιςτορικοί χάρτεσ εφαρμογι on line Συγκριτικι ανάγνωςθ ιςτορικϊν χαρτϊν: ( θ περίπτωςθ των Βαλκανίων) Για αναηιτθςθ χαρτϊν παγκοςμίωσ βλ Λςτορικόσ Άτλαντασ. Θ Ευρϊπθ κάκε αιϊνα από 1 ζωσ 2000 μ.x. Το λογιςμικό Centennia προςφζρεται για μια παρακολοφκθςθ των ςυνόρων ςτον χρόνο. Ο πολιτιςτικόσ χάρτθσ τθσ Ελλάδασ ( Τα μνθμεία όλων των εποχϊν καταγράφονται ςτον χάρτθ τθσ Ελλάδοσ, ζτςι ϊςτε να είναι δυνατι θ παρακολοφκθςθ όλων των περιόδων τθσ εξζλιξθσ τθσ ελλθνικισ ιςτορίασ. Επιλζγοντασ το χρόνο (αρχαιότθτα, βυηαντινι περίοδοσ και νεότερθ ιςτορία) και το γεωγραφικό τόπο (νομόσ) εμφανίηονται τα μνθμεία τθσ κάκε περιοχισ κατά τθν επιλεγμζνθ περίοδο κακϊσ και τα εκκζματα των τοπικϊν μουςείων. Επίςθσ το λογιςμικό Ρεριπλάνθςθ ςτον χωρο-χρόνο προςφζρει διαδραςτικοφσ χάρτεσ με δυνατότθτα παρζμβαςθσ του χριςτθ (βλ. Γκίκα Ζ., Δ. Μαρκαντωνάτοσ, Δ. Κοκκϊνθσ Χ. Α. Ηαρωτιάδθσ, Β. Βαςιλείου Ρεριπλάνθςθ ςτον χωρο-χρόνο : Θ διδαςκαλία τθσ ιςτορίασ μζςα από διαδραςτικοφσ χάρτεσ» Πολυμεςικά εκπαιδευτικά παιχνίδια «Εάλω θ Ρόλισ» Θ υπερμεςικι εφαρμογι «Εάλω θ Ρόλισ» ςχεδιάςτθκε και εφαρμόςτθκε ςτο πλαίςιο τθσ ςυνεργατικισ ενεργοφ ζρευνασ τθσ διδακτορικισ διατριβισ Γ. Αλεξανδράτου ςε ςυνεργαςία με τθν ομάδα των

456 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ςυντακτϊν αυτισ τθσ εργαςίασ. Αποςκοπεί ςτθν καλλιζργεια τθσ αυτενζργειασ των μακθτϊν, οι οποίοι, προκειμζνου να απαντιςουν ςε ςυγκεκριμζνα ιςτορικά ηθτιματα, καλοφνται να επεξεργαςτοφν κριτικά πλθροφορίεσ ςχετικζσ με τθν άλωςθ τθσ Κωνςταντινοφπολθσ το 1453 από τουσ Οκωμανοφσ, τισ οποίεσ αντλοφν από πρωτογενείσ ι δευτερογενείσ πθγζσ. Για τθ διδαςκαλία τθσ κεματικισ ενότθτασ δθμιουργείται ζνα ςενάριο, οργανϊνεται μια βάςθ αναφοράσ με ποικίλεσ και αντιφατικζσ ιςτορικζσ πθγζσ και θ πορεία τθσ διδαςκαλίασ ακολουκεί τα ςτάδια τθσ μεκόδου «επίλυςθσ προβλιματοσ» (problem solving). Θ Καςτροπολιτεία του Μυςτρά ( O ιςτοχϊροσ αυτόσ εκπονικθκε από τθν 5θ Εφορεία Βυηαντινϊν Αρχαιοτιτων του Υπουργείου Ρολιτιςμοφ. Απευκφνεται ςε παιδιά θλικίασ ετϊν, τα οποία με τθ βοικεια ενόσ ενιλικα καλοφνται να ταξιδεφςουν ςτο παρελκόν με ςκοπό να μάκουν για τθν ιςτορία του Μυςτρά, τθν τζχνθ και τουσ τεχνίτεσ τθσ καλφτερα ςωηόμενθσ βυηαντινισ πολιτείασ ςτον ελλαδικό χϊρο. Ο ιςτοχϊροσ περιλαμβάνει κείμενα, εικόνεσ και παιχνίδια, οργανωμζνα ςε τρεισ βαςικζσ ενότθτεσ: Λςτορία και Χαρακτιρασ τθσ Βυηαντινισ Ρόλθσ Καλλιτεχνικι Δθμιουργία Τεχνίτεσ & Υλικά Θεόδωροσ, ςτα βιματα ενόσ μοναχοφ του 10ου αι. ςτο Βυηάντιο ( Ραρουςιάηεται μία αλλθλεπιδραςτικι ιςτορία ενόσ μοναχοφ του 10ου αιϊνα ςτο Βυηάντιο. Διδακτικι κακοδιγθςθ για τθ διδαςκαλία τθσ ιςτορίασ με χριςθ ΤΡΕ: Γ.7 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ ΑΞΙΟΠΟΙΘΘ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ WEB 2.0 (επιλογι Μ. Ραυλίδου) Αναφορικά με τθν παιδαγωγικι αξιοποίθςθ των ιςτολογίων χριςιμο υλικό, ιδζεσ και παραδείγματα μπορεί να αντλιςει κανείσ από τουσ παρακάτω διαδικτυακοφσ χϊρουσ: Ρρόκειται για ιςτοςελίδα που ςυλλζγει και παρουςιάηει αναρτιςεισ εκπαιδευτικϊν ιςτολογίων, ενϊ παράλλθλα κατθγοριοποιεί τα εκπαιδευτικά ιςτολόγια ϊςτε να είναι εφκολθ θ αναηιτθςθ περιεχομζνου ςε αυτά. Θ διαδικτυακι κοινότθτα του Ρανελλινιου Σχολικοφ Δικτφου προςφζρει ςτα μζλθ τθσ, μζςω τθσ ιςτοςελίδασ αυτισ, τθ δυνατότθτα δθμιουργίασ αλλά και αναηιτθςθσ ιςτολογίων. Ρρόκειται για το θλεκτρονικό φιλολογικό περιοδικό του 3 ου Γυμναςίου Τοφμπασ Κεςςαλονίκθσ, το οποίο λειτουργεί ωσ ζνασ χϊροσ παρουςίαςθσ εργαςιϊν ςτα φιλολογικά μακιματα αλλά και ωσ χϊροσ ςυνάντθςθσ, ςυηιτθςθσ και προβλθματιςμοφ μακθτϊν και κακθγθτϊν. Ρρόκειται για μία πρωτοβουλία μίασ ομάδασ μακθτϊν από το 1 ο Γυμνάςιο Ρεράματοσ, οι οποίοι μζςω του ιςτολογίου τουσ δθμοςιεφουν κείμενα ποικίλθσ κεματικισ (μακιματα, ηϊδια, κινθματογράφοσ, βιβλία, μουςικι κτλ). Θλεκτρονικό μακθτικό περιοδικό του 4 ου Γυμναςίου Γλυφάδασ, ςτο οποίο δθμοςιεφονται άρκρα ςχετικά με τθν επικαιρότθτα αλλά και άρκρα γενικοφ ενδιαφζροντοσ, παρουςιάςεισ δραςτθριοτιτων του ςχολείου, εργαςίεσ μακθτϊν, ςυνεντεφξεισ από διάφορα πρόςωπα, κριτικι βιβλίων και ταινιϊν, διοργανϊςεισ διαγωνιςμϊν, ανακοινϊςεισ κτλ. Το ιςτολόγιο του 6 ου Λυκείου Καλλικζασ. Ρεριζχει μεγάλο πλικοσ δθμοςιεφςεων ποικίλου περιεχομζνου. Λδιαίτερα χαρακτθριςτικά του είναι θ ςυλλογικότθτα ωσ προσ τθ δθμιουργία και διαμόρφωςι του κακϊσ επίςθσ και ο μεγάλοσ αρικμόσ ςχολίων που εμφανίηονται ςτισ αναρτιςεισ του. Μια προςπάκεια αξιοποίθςθσ των ςυνεργατικϊν ιςτολογίων ςτθ διδαςκαλία τθσ λογοτεχνίασ (βλ. και το κείμενο απολογιςμοφ: Ζνα παράδειγμα αξιοποίθςθσ wikis είναι ο Συνεργατικόσ ιςτοχϊροσ Σχολικϊν Βιβλιοκθκϊν

457 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ΠΑΡΑΡΣΘΜΑ Δ - ΔΙΔΑΚΣΙΚΑ ΕΝΑΡΙΑ ε ζντυπθ μορφι Ζχουν δθμοςιευτεί επίςθσ αρκετά ςενάρια ςε ζντυπθ μορφι ςτο πλαίςιο διάφορων ςυνεδρίων (βλ. και τα πρακτικά του ςυνεδρίου «Ρλθροφορικι - επικοινωνιακι τεχνολογία και γλωςςικι αγωγι: θ διεκνισ εμπειρία» που είναι αναρτθμζνα ςτθν «Ρφλθ για τθν Ελλθνικι Γλϊςςα» αλλά και ςε αυτοτελείσ τόμουσ. Ενδεικτικά προσ αυτι τθν κατεφκυνςθ είναι τα βιβλία: 1. Σοφία Νικολαΐδου & Τερζηα Γιακουμάτου Διαδίκτυο και διδαςκαλία. Ζνασ οδθγόσ για κάκε ενδιαφερόμενο και πολλζσ προτάςεισ για τουσ φιλολόγουσ. Ακινα: Κζδροσ. Χριςιμοσ τόμοσ που ςυγκεντρϊνει θλεκτρονικζσ διευκφνςεισ και διδακτικζσ προτάςεισ. Ενδιαφζρον παρουςιάηει και ο αντίςτοιχοσ δικτυακόσ τόποσ Διαδίκτυο και διδαςκαλία: με ψθφιακό υλικό και πολλζσ διδακτικζσ προτάςεισ. 2. Μυρογιάννθ Ζλςα & Δθμιτρθσ Κ. Μαυροςκοφφθσ, επιμ Φιλόλογοι ςτον υπολογιςτι. Μια επιμόρφωςθ, δεκαπζντε διδακτικζσ προτάςεισ και ενενιντα εννζα Φφλλα εργαςίασ. Ακινα: Καλειδοςκόπιο Το ενδιαφζρον ςτον τόμο αυτό βρίςκεται ςτο γεγονόσ ότι τα ςενάρια προζρχονται από εκπαιδευτικοφσ που τα δίδαξαν ςτθν τάξθ. ε θλεκτρονικι μορφι Εκπαιδευτικι Ρφλθ του ΥΡΕΡΚ: Τα περιςςότερα από τα ςενάρια βρίςκονται ςτθ ςελίδα τθσ Εκπαιδευτικισ Ρφλθσ του ΥΡΕΡΚ και δθμιουργικθκαν από εκπαιδευτικοφσ ςτο πλαίςιο του ζργου Οδφςςεια. Ρολλά από αυτά ζχουν δοκιμαςτεί και ςτθν τάξθ. Τα ςενάρια αυτά μποροφν να αξιοποιθκοφν ωσ ενδεικτικά δείγματα για ςυηιτθςθ και κριτικι. Ραιδαγωγικό Λνςτιτοφτο Κζντρο εξ αποςτάςεωσ επιμόρφωςθσ: Στον ιςτοτόπο του Ραιδαγωγικοφ Λνςτιτοφτου είναι αναρτθμζνα αρκετά ςενάρια ανά διδακτικό αντικείμενο, καταρτιςμζνα από επιμορφωτζσ/τριεσ τθσ δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ και ςχολικοφσ ςυμβοφλουσ. Κζντρο Ελλθνικισ Γλϊςςασ Ρφλθ για τθν ελλθνικι γλϊςςα και τθ γλωςςικι εκπαίδευςθ Ρροςτίκενται ςταδιακά ςενάρια που ζχουν ςχζςθ με τθν αξιοποίθςθ των θλεκτρονικϊν λεξικϊν και Σωμάτων Κειμζνων ςτθ διδαςκαλία τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ (αρχαίασ και νζασ). Εκπαιδευτικι Ρφλθ του Νότιου Αιγαίου: Στθ ςυγκεκριμζνθ εκπαιδευτικι πφλθ αναρτϊνται ςενάρια διδαςκαλίασ με τθ χριςθ ΤΡΕ και παρουςιάςεισ λογιςμικοφ. Ελλθνικι Επιςτθμονικι Ζνωςθ Τεχνολογιϊν Ρλθροφορίασ και Επικοινωνίασ ςτθν Εκπαίδευςθ ( Στον δικτυακό τόπο τθσ ΕΤΡΕ υπάρχουν αναρτθμζνεσ οι ειςθγιςεισ όλων των ςυνεδρίων που ζχει διοργανϊςει θ ζνωςθ, ανάμεςα ςτισ οποίεσ περιλαμβάνονται και πολλά διδακτικά ςενάρια. Ρανελλινιο Συνζδριο Θμακίασ Στουσ δικτυακοφσ τόπουσ των ςυνεδρίων Θμακίασ ο επιςκζπτθσ ζχει ελεφκερθ πρόςβαςθ ςτα πλιρθ πρακτικά, ανάμεςα ςτα οποία ςυμπεριλαμβάνονται πολλά διδακτικά ςενάρια. ΕΕΕΡ-ΔΤΡΕ (Επιςτθμονικι Ζνωςθ Εκπαιδευτικϊν Ρρωτοβάκμιασ για τθ Διάδοςθ των Τεχνολογιϊν Ρλθροφορίασ κι Επικοινωνίασ ςτθν Εκπαίδευςθ) Ρρακτικά των ςυνεδρίων που διοργανϊνει θ ΕΕΕΡ-ΔΤΡΕ και τα τεφχθ του θλεκτρονικοφ περιοδικοφ i- teacher (Εκπαίδευςθ και Νζεσ Τεχνολογίεσ).

458 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ [ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕ ΑΝΑΦΟΡΕ] Διιελόγισζζε Αλαζηαζηάδε-πκεσλίδε, Α Ζ ιεμηθνγξαθία ζηελ εθπαίδεπζε. ην Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, επηκ. Υ. Σζνιάθεο, Θεζζαινλίθε: Κψδηθαο. Αλαζηαζηάδε-πκεσλίδε, Α. 2000α. Μνξθνινγηθή αλάιπζε θαη ε δηδαζθαιία ηεο λενειιεληθήο νξζνγξαθίαο. ην Ζ δηδαζθαιία ηεο λέαο ειιεληθήο σο μέλεο/δεχηεξεο γιψζζαο: αξρέο, πξνβιήκαηα, πξννπηηθέο (Πξαθηηθά δηεκεξίδαο, 2-3 Απξηιίνπ 1999), επηκ. Ν. Αλησλνπνχινπ, Α. Σζαγγαιίδεο & Μ. Μνπκηδή, Θεζζαινλίθε. Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Αλαζηαζηάδε-πκεσλίδε, Α. 2000β. Σν Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο. ρεδηαζκφο-πκβνιή-υξήζε. ην Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε: Γιψζζα θαη κεηαξξπζκίζεηο, επηκ. Υ. Σζνιάθεο, Θεζζαινλίθε: Κψδηθαο. Αλδξνπηζφπνπινο, Γ Πξαθηηθέο γισζζηθήο πνηθηιφηεηαο ζηελ ειεθηξνληθή ζπλνκηιία (CHAT): Αιιαγή θψδηθα ζηνλ ρψξν #HELLAS. Αλαθνίλσζε ζην 5ν Γηεζλέο πλέδξην Διιεληθήο Γισζζνινγίαο (13-15 επηεκβξίνπ). Παξίζη. Απνζηνιίδνπ, Β Λνγνηερλία θαη ηδενινγία: ην δήηεκα ησλ αμηψλ θαηά ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο. ην Λνγνηερλία θαη εθπαίδεπζε, επηκ. Απνζηνιίδνπ θ.ά., Αζήλα: Σππσζήησ Γ. Γαξδαλφο. Απνζηνιίδνπ, Β. & Δ. Υνληνιίδνπ, επηκ Λνγνηερλία θαη εθπαίδεπζε. Αζήλα: Σππσζήησ Γ. Γαξδαλφο. Απνζηνιίδνπ Β., Γξ. Παζραιίδεο, Δ Υνληνιίδνπ Ζ ινγνηερλία σο πνιηηηζκηθή θαη δηαπνιηηηζκηθή αγσγή. ην Πξαθηηθά πλεδξίνπ Οκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο: αλαδεηψληαο λένπο δξφκνπο ζηεο εθπαίδεπζε (Κνκνηελή, 29-30/11/2002). Αζήλα: ΤΠΔΠΘ ΔΠΔΑΔΚ ΗΗ, Αξράθεο, Α Γισζζηθή δηδαζθαιία θαη ζχζηαζε ησλ θεηκέλσλ. Aζήλα: Παηάθε. Βαθαινχδε, Α Γηδάζθνληαο θαη καζαίλνληαο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο Θεσξία θαη Πξάμε. Αζήλα: Παηάθεο. Βαξκάδεο, Ν.Γ Γηδαθηηθή ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ. Απφ ηελ Παξάδνζε ζηελ Αλαλέσζε ηεο Γηδαθηηθήο Μεζφδνπ. Αζήλα: Παηάθεο. Carr, Δ Ση είλαη ε ηζηνξία. Μηθ. Φξ. Ληάππα. Αζήλα: Πιαλήηεο. Bernstein, B Παηδαγσγηθνί θψδηθεο θαη θνηλσληθφο έιεγρνο. Αζήλα: Αιεμάλδξεηα. Birkets Sv. 1997, Οη Διεγείεο ηνπ Γνπηεκβέξγηνπ. Ζ κνίξα ηεο αλάγλσζεο ζηελ ειεθηξνληθή επνρή, Αζήλα: Καζηαληψηεο. [πξσηφηππν Birkets, S The Gutenberg Elegies: The Fate of Reading in an Electronic Age. Λνλδίλν: Faber]. Bolter, J. D Οη κεηακνξθψζεηο ηεο γξαθήο. Τπνινγηζηέο, ππεξθείκελν θαη κεηακνξθψζεηο ηεο ηππνγξαθίαο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Breedon, P. & T. Jefferson Σν γισζζηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ηεο Αγγιίαο θαη πξαθηηθέο γισζζηθήο αγσγήο ζ έλα ζρνιείν ηνπ Λνλδίλνπ. Γισζζηθφο Τπνινγηζηήο 2 (1-2): Butler, W Γξαπηφο ιφγνο θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζην νινθιεξσκέλν πεξηβάιινλ παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ Daedalus. ην Πιεξνθνξηθή-επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαη γισζζηθή αγσγή: Ζ δηεζλήο εκπεηξία, επηκ. Γ. Κνπηζνγηάλλεο, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Αλαθηήζεθε απφ < (24/10/2010). Γεσξγαθνπνχινπ, Α. & Γ. Γνχηζνο Κείκελν θαη επηθνηλσλία. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.

459 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Γεσξγίνπ, Υ Ζ παηδηθή ινγνηερλία ζηα πιαίζηα ηεο ρεηξαθεηεηηθήο παηδαγσγηθήο. Virtual School, The sciences of Education Online 3:3. Γηαζέζηκν ζην < Γηαθνπκάηνπ, Σ Ζ ινγνηερλία κεηαλαζηεχεη ζην δηαδίθηπν: αλνηρηά εξσηήκαηα θαη λέα δεδνκέλα. ην Πξαθηηθά 3νπ Παλειιελίνπ ζπλεδξίνπ «Οη ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ εθπαίδεπζε», επηκ. Α. Γεκεηξαθνπνχινπ, 2νο ηφκ., Ρφδνο: Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ. Γηαθνπκάηνπ, Σ. &. Νηθνιαΐδνπ Ζ ινγνηερλία κπξνζηά ζηελ πξφθιεζε ηνπ δηαδηθηχνπ. Μηα κειέηε ηεο αλαγλσζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θνηλνχ απέλαληη ζε έλα ινγνηερληθφ ππεξθείκελν. ην Πξαθηηθά Γ Παλειιελίνπ ζπλεδξίνπ «Ζ ινγνηερλία ζήκεξα: φςεηο, αλαζεσξήζεηο, πξννπηηθέο», επηκ. Α. Καηζίθε-Γθίβαινπ, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Παηδαγσγηθφ Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Γθίθα, Δ ρεδηαζκφο εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ (ζελαξίσλ) γηα ην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο κε ρξήζε εξγαιεηψλ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ: Μεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο. ην Ννεηηθά Δξγαιεία θαη Πιεξνθνξηαθά Μέζα. Παηδαγσγηθή Αμηνπνίεζε ηεο χγρξνλεο Σερλνινγίαο γηα ηε Μεηεμέιημε ηεο Δθπαηδεπηηθήο Πξαθηηθήο, επηκ. Υξ. Κπλεγφο & Δ. Γεκαξάθε, Αζήλα: Καζηαληψηεο. Compagnon Α Ο δαίκσλ ηεο ζεσξίαο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Γεκαξάθε, Δ. Β Γπλακηθέο αλαπαξαζηάζεηο γηα ηε δηεξεπλεηηθή κάζεζε ζηελ Ηζηνξία. ην Ννεηηθά Δξγαιεία θαη Πιεξνθνξηαθά Μέζα. Παηδαγσγηθή Αμηνπνίεζε ηεο χγρξνλεο Σερλνινγίαο γηα ηε Μεηεμέιημε ηεο Δθπαηδεπηηθήο Πξαθηηθήο, επηκ. Υξ. Κπλεγφο & Δ. Γεκαξάθε, Αζήλα: Καζηαληψηεο. Γεκεηξαθνπνχινπ, Α Γηαζηάζεηο δηδαθηηθήο δηαρείξηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ εθαξκνγψλ ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο: Πξνο κηα νινθιεξσκέλε αμηνπνίεζή ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε. ην Ννεηηθά Δξγαιεία θαη Πιεξνθνξηαθά Μέζα. Παηδαγσγηθή Αμηνπνίεζε ηεο χγρξνλεο Σερλνινγίαο γηα ηε Μεηεμέιημε ηεο Δθπαηδεπηηθήο Πξαθηηθήο, επηκ. Υξ. Κπλεγφο & Δ. Γεκαξάθε, Αζήλα: Καζηαληψηεο. Γεκεηξνχιηα, Σ Λνγνηερληθέο ζπνπδέο θαη λέεο ηερλνινγίεο. Ζ ηπραία ζπλάληεζε κηαο ξαπηνκεραλήο θαη κηαο νκπξέιαο ζε έλα ρεηξνπξγηθφ ηξαπέδη. Κξηηηθή 9: Γεκεηξνχιηα Σ «Σν ηέινο ηεο ινγνηερλίαο ζηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηίαο», χγθξηζε/comparaison 19, Γεκεηξνχιηα, Σ Λνγνηερλία θαη λέα κέζα: Οη δξφκνη ηνπ άπινπ. (δε)θαηα 16: Dihle, A Ζ αδπλακία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Γηάιεμε ζην Σκήκα Φηινινγίαο ηνπ Α.Π.Θ., Dodge, B Μηα Ηζηνεμεξεχλεζε γηα ηηο... Ηζηνεμεξεπλήζεηο!!, Γηαζέζηκν ζην < (30/1/2009) Eco, U Ο Ζ/Τ ιεηηνπξγεί ζαλ ηηο θξάζεηο ηνπ Πξνπζη. Δίλαη πλεπκαηψδεο αιιά θαη απνραπλψλεη. Γιψζζα Πνιχηξνπνο 1: Εαθεζηίδνπ & Μάληνπ-Βαθάιε Πξνβιήκαηα νξζνγξαθίαο ησλ καζεηψλ ηεο πξψηεο θαη ηεο δεχηεξεο ηάμεο γπκλαζίνπ. Νέα Παηδεία 42:80-93 & 43: Θενδσξαθφπνπινο, Η Πιάησλνο Φαίδξνο. 4ε έθδ. Αζήλα: Δζηία. Green, J.R. & E. Handley Δηθφλεο απφ ην Αξραίν Διιεληθφ Θέαηξν. Μηθξ. Μ. Μάληδηνπ. Ζξάθιεην: Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Κξήηεο. Halliday, M.A.K Αλνηρηή επηζηνιή: «Ζ γξακκαηηθή ζηε ζρνιηθή εθπαίδεπζε». Γισζζηθφο Τπνινγηζηήο 2 (1-2): Husbands, C Ση ζεκαίλεη δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο; Γιψζζα, ηδέεο θαη λνήκαηα. Μηθξ. Α. Λπθνχξγνο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Ηληδίδεο, Β., Π. Κάβνπξαο, Δ. Καξαληδφια, Δ. Κνιέδα, Γ. Κνπδέιεο, Μ. Ρεπνχζε Δθπαηδεπηηθφο ρεδηαζκφο θαη Καηλνηνκίεο. Γηαζέζηκν ζην < (25/1/2009) Ηνξδαλίδνπ, Α. & Μ. θπξφεξα Ζ επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ηνπ γισζζηθνχ µαζήµαηνο, Κιεηδηά θαη Αληηθιείδηα. Πξφγξακκα Δθπαίδεπζεο Μνπζνπικαλνπαίσλ

460 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ : ΤΠΔΠΘ. &Παλ/µην Αζελψλ. Γηαζέζηκν ζην < Ησάλλνπ, Θ. Π Οξγάλσζε θαη Γηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο Ηζηνξίαο: Γηδαθηηθνί ζηφρνη, Σα Δθπαηδεπηηθά 47/48: Κάββνπξα, Θ Ηζηνξηθέο πεγέο θαη πεξηβάιινληα κάζεζεο Ηζηνξίαο κε ρξήζε Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο. ην Ζ δηαζεκαηηθφηεηα ζην ζχγρξνλν ζρνιείν θαη ε δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο κε ηε ρξήζε πεγψλ, επηκ. K. Αγγειάθνο - Γ. Κφθθηλνο, Μεηαίρκην: Αζήλα. Καΐξεο, Α., Γ. Κακαξνχδε, Έ. Λαιηψηνπ, Γ. Λακπξηλίδεο, Μ. Νέδε, Δπ. Παππά, Γ. Σξηαληνπνχινπ & Κ. Σξίκε-Κχξνπ Καηλνηφκεο δξαζηεξηφηεηεο κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ Web2.0. Μαζεηηθφ πεξηνδηθφ ζε πεξηβάιινλ wiki. Αλαθνίλσζε ζην 5 ν Παλειιήλην πλέδξην ησλ Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηηο ΣΠΔ κε ζέκα Αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε, χξνο: 8-10/5 /2009. Καθξηδήο, Φ. Η Αξραία Διιεληθή Γξακκαηνινγία. Αξραηνγλσζία θαη Αξραηνγισζζία ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε. Θεζζαινλίθε: Ηλζηηηνχην Νενειιεληθψλ πνπδψλ. Kalantzis, M. & B. Cope Πνιπγξακκαηηζκνί: επαλεμέηαζε ηνπ ηη ελλννχκε γξακκαηηζκφ θαη ηη δηδάζθνπκε σο γξακκαηηζκφ ζηα πιαίζηα ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζκηθήο πνιπκνξθίαο θαη ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ επηθνηλσλίαο. ην «Ηζρπξέο» θαη «αζζελείο» γιψζζεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε: Όςεηο ηνπ γισζζηθνχ εγεκνληζκνχ (Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπλεδξίνπ), επηκ. Α.-Φ. Υξηζηίδεο, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Καλδχιεο, Π Απφ ηνλ 20φ ζηνλ 21ν αηψλα. Αζήλα: Θεκέιην. Καπιάλε, Β. & θαη Λ. Κνπληνπξά [2000]. H ινγνηερλία ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε: απφ ην καζεηή ζηνλ αλαγλψζηε. ην Οκάδα Έξεπλαο γηα ηε Γηδαζθαιία ηεο Λνγνηερλίαο: δηαβάδνληαο ινγνηερλία ζην ζρνιείν, επηκ. Βελεηία Απνζηνιίδνπ, Βηθησξία Καπιάλε θαη Διέλε Υνληνιίδνπ, Αζήλα: ηππσζήησ Γηψξγνο Γαξδαλφο. Καηζαξνχ, Δ Ζ αμηνιφγεζε ηνπ καζεηή ζην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο. ην Γιψζζα θαη Λνγνηερλία ζηελ Δθπαίδεπζε, επηκ. Γ. παλφο, & Δ. Φξπδάθε, Αζήλα: Ίδξπκα Γνπιαλδξή-Υνξλ. Kernan, A Ο ζάλαηνο ηεο ινγνηερλίαο. Αζήλα: Νεθέιε. Κφθθηλνο, Γ Δπηζηήκε, ηδενινγία, ηαπηφηεηα. Σν κάζεκα ηεο ηζηνξίαο ζηνλ αζηεξηζκφ ηεο ππεξεζληθφηεηαο θαη ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κφθθηλνο, Γ Θεσξεηηθά δεηήκαηα αλάιπζεο ηζηνξηθψλ πεγψλ. ην Ζ δηαζεκαηηθφηεηα ζην ζχγρξνλν ζρνιείν θαη ε δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο κε ηε ρξήζε ησλ πεγψλ, επηκ. Κ. Αγγειάθνο-Γ. Κφθθηλνο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κφθθηλνο Γ Γηδαθηηθέο Πξνζεγγίζεηο ζην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο. Γηα κηα Νέα Γηδαθηηθή Μεζνδνινγία ζηελ ππεξεζία ηεο Κξηηηθήο Ηζηνξηθήο θέςεο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κφθθηλνο Γ πκβνιηθνί Πφιεκνη γηα ηελ ηζηνξία θαη ηελ θνπιηνχξα. Σν παξάδεηγκα ηεο ζρνιηθήο ηζηνξίαο ζηηο ΖΠΑ. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κφθθηλνο, Γ. & Δ. Νάθνπ, επηκ Πξνζεγγίδνληαο ηελ ηζηνξηθή εθπαίδεπζε ζηηο αξρέο ηνπ 21νπ αηψλα. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κνληνγηαλλνπνχινπ-Πνιπδσξίδε, Γ Οη εθπαηδεπηηθέο θαη θνηλσληθέο δηαζηάζεηο ηεο ρξήζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζην ζρνιείν. χγρξνλα Θέκαηα 46-47: Κνπληνπξά, Λ Ζ ηζηνξίαο ηεο ινγνηερλίαο θαη ε δηδαζθαιία ηεο: έλα παιηφ ζρνιηθφ είδνο κπξνζηά ζηε ζχγρξνλε πξνβιεκαηηθή. ην Λνγνηερλία θαη εθπαίδεπζε, επηκ. Β. Απνζηνιίδνπ & Δ. Υνληνιίδνπ, Αζήλα: ηππσζήησ - Γηψξνο Γαξδαλφο. Κνπηζνγηάλλεο Γ. & Υ. Μαλνπειίδνπ Ο απηφκαηνο νξζνγξαθηθφο έιεγρνο σο κέξνο ησλ ειεθηξνληθψλ πεξηβαιιφλησλ παξαγσγήο θαη δηδαζθαιίαο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Αλαθνίλσζε ζηελ Δηήζηα πλάληεζε ηνπ Σνκέα Γισζζνινγίαο (Σκήκα Φηινινγίαο) ηνπ Α.Π.Θ. Θεζζαινλίθε, Απξίιηνο Κνπηζνγηάλλεο, Γ. & Γ. Παπαδνπνχινπ Παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ θαη θαηαλφεζε ειεθηξνληθνχ ιφγνπ απφ ηνπο εθήβνπο: Αλάιπζε ιαζψλ. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζην <

461 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ language.gr/greeklang/modern_greek/studies/ict/practice/index.html> (πξφζβαζε ζηηο ). Κνπηζνγηάλλεο, Γ Πεξηζψξηα δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ: έξεπλα ζε καζεηέο Α γπκλαζίνπ. Γηδαθηνξηθή δηαηξ., Σνκέαο Γισζζνινγίαο, Φηινζνθηθή ρνιή Θεζζαινλίθεο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ Απφ ηελ ηερλνθεληξηθή επθνξία ζηε δηακφξθσζε επηζηεκνληθψλ πξνηεξαηνηήησλ γηα ηε γφληκε αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο σο δεχηεξεο. ην Ζ ειιεληθή σο δεχηεξε ή μέλε γιψζζα: Μηα δηαπνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε (Πξαθηηθά 1νπ δηεζλνχο ζπλεδξίνπ, Ηνπλίνπ 1998), επηκ. Π. Γεσξγνγηάλλεο, 2νο ηφκ., Πάηξα: Κέληξν Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο Π.Σ.Γ.Δ. Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Κνπηζνγηάλλεο, Γ Γισζζηθή αγσγή θαη δηαδίθηπν: δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνί. ην Μειέηεο γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα. Πξαθηηθά ηεο 20ήο Δηήζηαο πλάληεζεο ηνπ Σνκέα Γισζζνινγίαο ηνπ Α.Π.Θ., Θεζζαινλίθε. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. (επηκ.) Πιεξνθνξηθή-επηθνηλσληαθή Σερλνινγία θαη Γισζζηθή Αγσγή: Ζ Γηεζλήο Δκπεηξία. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2001α. Ζιεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη γισζζηθή δηδαζθαιία. Πηπρέο κηαο πνιχπιεπξεο πξαγκαηηθφηεηαο. ην Πιεξνθνξηθή-επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαη γισζζηθή αγσγή: Ζ δηεζλήο εκπεηξία, επηκ. Γ. Κνπηζνγηάλλεο, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2001β. Πιεξνθνξηθή επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαη γισζζηθή αγσγή ζηελ δεπηεξνβάζκηα εθπαηδεπζε. Πξνθαηαξθηηθέο παξαηεξήζεηο. ην Πιεξνθνξηθήεπηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαη γισζζηθή αγσγή: Ζ δηεζλήο εκπεηξία, επηκ. Γ. Κνπηζνγηάλλεο, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2001γ. Ζ ζπζηεκηθή πξνζέγγηζε θαηά ηε δηακφξθσζε Ζιεθηξνληθνχ Κφκβνπ γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ δηδαζθφλησλ ηελ ειιεληθή γιψζζα. Αλαθνίλσζε ζην «1ν Παλειιήλην πλέδξην γηα ηελ αλνηρηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε» (Πάηξα, Μαΐνπ). Κνπηζνγηάλλεο, Γ Σερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσλίαο θαη δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο: απφ ην εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ ζηνλ θξηηηθφ ηερλνγξακκαηηζκφ. ην Ννεηηθά εξγαιεία θαη πιεξνθνξηαθά κέζα: Παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο γηα ηε κεηεμέιημε ηεο εθπαηδεπηηθήο πξαθηηθήο, επηκ. Δ. Γεκαξάθε & Υξ. Κπλεγφο, Αζήλα: Καζηαληψηεο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2004α. Ζ δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ιεμηθψλ γηα ηελ απφθηεζε γλψζεσλ γηα ηε γιψζζα. ην Γιψζζα θαη ινγνηερλία ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, επηκ. Η. Πεξπζηλάθεο & Α. Σζαγγαιίδεο, Ησάλληλα: Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ, Σκήκα Φηινινγίαο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2004β. ΣΠΔ θαη γισζζηθή δηδαζθαιία: πξνο ηελ αλαδήηεζε ελαιιαθηηθήο θξηηηθήο πξνζέγγηζεο. ην Πνιηηηθέο γισζζηθνχ πινπξαιηζκνχ θαη μελφγισζζε εθπαίδεπζε ζηελ Δπξψπε, επηκ. Β. Γελδξηλνχ & Β. Μεηζηθνπνχινπ. Αζήλα: Μεηαίρκην. Κνπηζνγηάλλεο, Γ Ο κχζνο ηνπ λένπ γξακκαηηζκνχ. ην Γλψζε ρξήζεο θαη Νέεο Σερλνινγίεο, επηκ Γ. Κνπδέιεο, Μ. Πνπξλάξε & Β. Σζειθέο, Αζήλα: Νήζνο. Κνπηζνγηάλλεο, Γ Γηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο ζήκεξα: δεδνκέλα θαη δεηνχκελα. Πξαθηηθά ηεο 26 εο Δηήζηαο πλάληεζεο ηνπ Σνκέα Γισζζνινγίαο ηνπ Α.Π.Θ. (ζ ). Θεζζαινλίθε. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2007α. Ζ αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ θαη θπξίσο ζηε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο. Έξεπλα ζηνπο θηινιφγνπο-επηκνξθσηέο ζην πιαίζην ηνπ έξγνπ «Οδχζζεηα». Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζην < Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2007β. Πξαθηηθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ λέσλ εθεβηθήο ειηθίαο θαη (γισζζηθή) εθπαίδεπζε. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζην <

462 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Κνπηζνγηάλλεο, Γ Γηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ιεμηθψλ θαη ζσκάησλ θεηκέλσλ: ζεσξεηηθφ πιαίζην. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζην < Κνπηζνγηάλλεο, Γ Κεηκεληθά είδε, ζψκαηα θεηκέλσλ θαη γισζζηθή εθπαίδεπζε: απφ ην κεξηθφ ζην νιηθφ. Δπηζηεκνληθή επεηεξίδα Φηινζνθηθήο ρνιήο Θεζζαινλίθεο, Σεχρνο Σκήκαηνο Φηινινγίαο, 11: Κνπηζνγηάλλεο, Γ α. Γισζζνινγηθφ πιαίζην αλάγλσζεο ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ: ην παξάδεηγκα ησλ δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ ηεο γιψζζαο ηνπ γπκλαζίνπ. ην Πξαθηηθά παλειιελίνπ ζπλεδξίνπ κε δηεζλή ζπκκεηνρή Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο (σο πξψηεο/κεηξηθήο, δεχηεξεο/μέλεο, επηκ. Νηίλαο, Κ., Υαηδεπαλαγησηίδνπ, Α., Βαθάιε, Α. Κσηφπνπινο, Σ. & ηάκνπ, Α. Νπκθαίν Φιψξηλαο. Αλαθηήζεθε απφ < nnis.pdf> ( ). Κνπηζνγηάλλεο, Γ. 2010β. Πξνο κηα Γξακκαηηθή ηνπ Παηδαγσγηθνχ Λφγνπ. ην Μειέηεο γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα, Πξαθηηθά ηεο 30 εο πλάληεζεο ηνπ Σνκέα Γισζζνινγίαο, Α.Π.Θ. Θεζζαινλίθε. Κνπηζνγηάλλεο, Γ. ππφ δεκνζίεπζε. Πξαθηηθέο ςεθηαθνχ γξακκαηηζκνχ ησλ εθήβσλ θαη ηαπηφηεηεο. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Kress, G Multimodality: A social semiotic approach to contemporary communication. Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Κπλεγφο, Υξ Ζ επθαηξία πνπ δελ πξέπεη λα ραζεί: ε ππνινγηζηηθή ηερλνινγία σο εξγαιείν έθθξαζεο θαη δηεξεχλεζεο ζηε γεληθή παηδεία. ην Διιεληθή εθπαίδεπζε: πξννπηηθέο αλαζπγθξφηεζεο θαη εθζπγρξνληζκνχ, επηκ. Α. Καδακίαο & Μ. Καζζσηάθεο, Αζήλα: είξηνο. Λακπξφπνπινο, Α Θεσξίεο εχρξεζηεο, εχιεπηεο θαη επζχλνπηεο; ηηγκηφηππα απφ ηε ζπλάληεζε ησλ ινγνηερληθψλ ζεσξηψλ κε ηε δηδαθηηθή ηεο ινγνηερλίαο. ην Πξαθηηθά Γ πλεδξίνπ Δπξσπατθήο Δηαηξείαο Νενειιεληθψλ πνπδψλ. Γηαζέζηκν ζην < page=1&main lang=de&eenscongress_cmd=showpaper&eenscongres s_id=114>. Lee, P Πξνζεγγίδνληαο ηελ έλλνηα ηεο ηζηνξηθήο παηδείαο. ην Πξνζεγγίδνληαο ηελ ηζηνξηθή εθπαίδεπζε ζηηο αξρέο ηνπ 21 νπ αη., επηκ. Γ. Κφθθηλνο, Δ. Νάθνπ, 38 θ.έμ.. Αζήλα: Μεηαίρκην. Μαθξάθεο, Β. & Γ. Κνληνγηαλλνπνχινπ-Πνιπδσξίδε Τπνινγηζηέο ζηελ εθπαίδεπζε: Μηα θξηηηθή επηζθφπεζε ζην δηεζλή ρψξν θαη ζηελ Διιάδα. Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ (αδεκνζίεπηε εξγαζία). Μαξσλίηεο, Γ.Ν «Ζ ρνιηθή Μεηάθξαζε». Φηιφινγνο 71: Μαξσλίηεο, Γ.Ν «Θέκαηα θαη Πξνβιήκαηα Δλδνγισζζηθήο Μεηάθξαζεο ζηελ Δθπαίδεπζε». Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζηελ «Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα», ελφηεηα «Δλδνγισζζηθή Μεηάθξαζε» < Marrou, Henri Irenee Πψο ελλννχκε ην επάγγεικα ηνπ ηζηνξηθνχ; ην Encyclopedie de la Pleiade, Ηζηνξία θαη νη κέζνδνί ηεο, επηκ. Henri - Irénée Marrou, Guy Beaujouan, Charles Higounet θ.ά. κεηάθξαζε Διέλεο ηεθαλάθε, Αζήλα: Μνξθσηηθφ Ίδξπκα Δζληθήο Σξαπέδεο. Matozzi, Η Δίλαη δπλαηή κηα γλψζε κε νξίδνληα ηελ παγθφζκηα ηζηνξία ζην δεκνηηθφ ζρνιείν; Ζ δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο κε εηθφληεο πνιηηηζκνχ. ην Πξνζεγγίδνληαο ηελ ηζηνξηθή εθπαίδεπζε ζηηο αξρέο ηνπ 21 νπ αη., επηκ. Γ. Κφθθηλνο, Δ. Νάθνπ, Αζήλα: Μεηαίρκην. Mattozzi, I Δθπαηδεχνληαο αλαγλψζηεο ηζηνξίαο, επηκ. Θενδψξα Κάββνπξα κηθξ. Παλαγηψηεο θφλδξαο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Μαηζαγγνχξαο, Ζ Οκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία. Αζήλα: Γξεγφξεο. Μαηζαγγνχξαο, Ζ ηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο. Απφ ηελ πιεξνθφξεζε ζηελ θξηηηθή ζθέςε. 3ε έθδ. Αζήλα: Gutenberg.

463 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Μαπξνγηψξγνο, Γ Μέζνδνη θαη Σερληθέο γηα παηδαγσγηθέο παξεκβάζεηο. ρέδην παηδαγσγηθνχ ζπκβνιαίνπ. ην Φάθειν Δξγαζηεξίνπ ρνιηθήο Καηλνηνκίαο ηεο Μνξθσηηθήο θαη Αλαπηπμηαθήο Πξσηνβνπιίαο, επηκ. Ηληδίδεο Β., Κάβνπξαο Π., Καξαληδφια Δ., Κνιέδα Δ., Κνπδέιεο Γ., Ρεπνχζε Μ., Αζήλα. Μαπξνζθνχθεο, Γ. Κ. 2004α. Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηζηνζειίδσλ. Αλαιπηηθφο πίλαθαο. ην Φηιφινγνη ζηνλ ππνινγηζηή, επηκ. Δ. Μπξνγηάλλε & Γ. Μαπξνζθνχθεο, Αζήλα: Καιεηδνζθφπην. Μαπξνζθνχθεο, Γ. Κ. 2004β. χγρξνλεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο-κάζεζεο θαη Νέεο Σερλνινγίεο ζην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο. ην Φηιφινγνη ζηνλ ππνινγηζηή, επηκ. Δ. Μπξνγηάλλε & Γ. Μαπξνζθνχθεο, Αζήλα: Καιεηδνζθφπην. Μαπξνζθνχθεο, Γ. Κ Αλαδεηψληαο ηα ίρλε ηεο ηζηνξίαο: Ηζηνξηνγξαθία, δηδαθηηθή κεζνδνινγία θαη ηζηνξηθέο πεγέο. Θεζζαινλίθε: Αδειθνί Κπξηαθίδε. Μεηάθνο, Γ Απφ ην καπξνπίλαθα ζηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα: Γεσγξαθία, Γιψζζα θαη Μαζεκαηηθά Σ Γεκνηηθνχ. ην Πξαθηηθά 4νπ Παλειιήληνπ πλέδξηνπ ησλ Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηηο ΣΠΔ "Αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε". Μάηνο χξνο. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Μήηζεο, Ν Γηδαθηηθή ηνπ γισζζηθνχ καζήκαηνο. Αζήλα: Gutenberg. Μεηζηθνπνχινπ, Β Γξακκαηηζκφο. ην Δγθπθινπαηδηθφο νδεγφο γηα ηε γιψζζα, επηκ. Α.-Φ. Υξηζηίδεο ζε ζπλεξγ. κε ηε Μ. Θενδσξνπνχινπ. Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζηελ «Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα», ελφηεηα «Δλδνγισζζηθή Μεηάθξαζε» < Μνπιιά, Δ Ζ δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο απέλαληη ζηηο πξνθιήζεηο ηεο ςεθηαθήο επνρήο θαη ηάμεο. i-teacher (i-teacher.gr, 1: Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Μνχηζηνο, Ο κεηαζρεκαηηζκφο ηεο ππνρξεσηηθήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Αγγιία. ην Σν γπκλάζην σο βαζκίδα ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο: Κξηηηθή απνγξαθή θαη ζπγθξηηηθή έξεπλα, επηκ. Ν.Π. Σεξδήο, Θεζζαινλίθε: Αθνη Κπξηαθίδε. Μπαιηά, Β., Μ. Νέδε & Ν. εθεξιή «πλνκηιψληαο κε ηηο θηγνχξεο ηνπ ζεάηξνπ ζθηψλ». Μία απφπεηξα πξνζέγγηζεο παιαηφηεξσλ κνξθψλ ηέρλεο κε ζχγρξνλα δηδαθηηθά κέζα: Ζ αλάπηπμε ελφο webquest γηα ην ζέαηξν ζθηψλ ζε πεξηβάιινλ wiki. Αλαθνίλσζε ζην 1ν Δθπαηδεπηηθφ πλέδξην κε ζέκα «Έληαμε & ρξήζε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο & Δπηθνηλσληψλ ζηελ Δθπαηδεπηηθή Γηαδηθαζία», ΔΣΠΔ - Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο (ζπλδηνξγ.), Βφινο: 24-26/ 4/ Γηαζέζηκν ζην < Μπαζάθνο, Π Σάμηο, δηάζεζηο θαη ππεξθείκελν. Αλαθνίλσζε ζην εξγαζηήξην Σνπηθά η, Μεζηά Υίνπ, 5-8 επηεκβξίνπ. Μπνπηνπινχζε, Δ Γισζζηθή επίγλσζε. ην Δγθπθινπαηδηθφο νδεγφο γηα ηε γιψζζα, επηκ Α.-Φ. Υξηζηίδεο ζε ζπλεξγ. κε ηε Μ. Θενδσξνπνχινπ, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Νάθνπ, Δ Σα παηδηά θαη ε ηζηνξία. Ηζηνξηθή ζθέςε, γλψζε θαη εκπεηξία. Αζήλα: Μεηαίρκην. Νέδε, Μ., Α. Καΐξεο, Έ. Λαιηψηνπ, Γ. Λακπξηλίδεο, Υ. Νάηζηλα & Κ. Σξίκε-Κχξνπ Καηλνηνκία θαη πεηξακαηηθφ ζρνιείν. Βίνη παξάιιεινη; Ζ απνηίκεζε κηαο δξάζεο ζην Βαξβάθεην Πεηξακαηηθφ Γπκλάζην. Αλαθνίλσζε ζηε Γηεκεξίδα γηα ηα 10 ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ Πεηξακαηηθνχ ρνιείνπ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Μαθεδνλίαο, Παλεπηζηήκην Μαθεδνλίαο, Θεζζαινλίθε: 8-9 /5/2010. Νέδε, Μ., Π. εθεξιή & Δ. Σζελφγινπ «Γηα κηα ζπληξνθηά αλάκεζά καο»: Ζ αμηνπνίεζε ηνπ Γηαδηθηχνπ (Web2.0) ζε άηππεο κνξθέο γξακκαηηζκνχ. ρεδηαζκφο δηθηχνπ αλαγλψζεσλ ζε πεξηβάιινλ wiki». Αλαθνίλσζε ζην 5 ν Παλειιήλην πλέδξην

464 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ ησλ Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηηο ΣΠΔ κε ζέκα Αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε, χξνο: 8-10/5/ Νηθνιαΐδνπ,. & Σ. Γηαθνπκάηνπ Γηαδίθηπν θαη δηδαζθαιία. Αζήλα: Κέδξνο. Νηθνιαΐδνπ, Ζ ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο ζηνλ πξψην θχθιν ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Ζ αγγινζαμσληθή θαη ε ειιεληθή εκπεηξία. Γηδαθηνξηθή δηαηξ., Παλεπηζηήκην Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. Νηθνιαΐδνπ, Λνγνηερλία θαη λέεο ηερλνινγίεο. Απφ ηε ζεσξία ζηε δηδαθηηθή πξάμε. Αζήλα: Κέδξνο. Ξσρέιιεο, Π. & D. Hopf Γπκλάζην θαη ιχθεην ζηελ Διιάδα. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Ξσρέιιεο, Π., Μ. Κειπαλίδεο, Ν. Σεξδήο, Α. Καςάιεο, Δ. Υνληνιίδνπ & Β. Γαξά Αμηνιφγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ζην γπκλάζην. Έθζεζε έξεπλαο. Θεζζαινλίθε: Σνκέαο Παηδαγσγηθήο ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο ηνπ Α.Π.Θ. Οκάδα Έξεπλαο γηα ηε Γηδαζθαιία ηεο Λνγνηερλίαο Γηαβάδνληαο ινγνηερλία ζην ζρνιείν Μηα λέα πξφηαζε δηδαζθαιίαο, επηκ. Β. Απνζηνιίδνπ, Β. Καπιάλε, Δ. Υνληνιίδνπ. Αζήλα: ηππσζήησ Γηψξγνο Γαξδαλφο. Παπαγγειήο, Θ Ζ Ρψκε θαη ν θφζκνο ηεο. Αξραηνγλσζία θαη Αξραηνγισζζία ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε. Θεζζαινλίθε: Ηλζηηηνχην Νενειιεληθψλ πνπδψλ. Παζραιίδεο, Γξ Γεληθέο αξρέο ελφο λένπ πξνγξάκκαηνο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο. ην Λνγνηερλία θαη εθπαίδεπζε, επηκ. Β. Απνζηνιίδνπ & Δ. Υνληνιίδνπ, Αζήλα: ηππσζήησ Γηψξγνο Γαξδαλφο. Παζραιίδεο, Γξ [2000]. Α Γπκλαζίνπ: Κφκηθο. ην Οκάδα Έξεπλαο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο: δηαβάδνληαο ινγνηερλία ζην ζρνιείν, επηκ. Απνζηνιίδνπ Βελεηία, Καπιάλε Βηθησξία & Διέλε Υνληνιίδνπ, Αζήλα: ηππσζήησ Γηψξγνο Γαξδαλφο. Πνιίηεο, Π Βειηίσζε θαη επέθηαζε ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ηεο Ζιεθηξνληθήο Πχιεο ηνπ Κέληξνπ Διιεληθήο Γιψζζαο (ΚΔΓ). Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο. Γηαζέζηκν ζηελ «Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα» < Πφιθαο, Λ «Τπνινγηζηέο θαη Αξραηνγλσζία: Σν Παξάδεηγκα ηνπ Πεξζέα». Ο Πνιίηεο 100: Γηαζέζηκν ζην < Poster, M. Ζ ηζηνξία ζπκβαίλεη ζην δηαδίθηπν. Διεπζεξνηππία 7/12/2001. Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Ράιιε, Α Μνξθνινγία. Αζήλα: Παηάθεο Ρεπνχζε. Μ Γηδαθηηθή ηεο ηζηνξίαο, ηνραζκνί, δηεξγαζίεο θαη δεηνχκελα, Ζ ηζηνξηθή γλψζε σο ηζηνξηθή ζθέςε. Σα ηζηνξηθά 33 (2000): Αλαθηήζεθε απφ (7/7/2010). Sagan, F., H. Bazin & P. Djian χγρξνλνη Γάιινη ζπγγξαθείο: Πέλα, ππνινγηζηήο ή γξαθνκεραλή. Γιψζζα Πνιχηξνπνο 1: αξξήο, Γ Ση (άιιν) είλαη νη δηαδξαζηηθνί πίλαθεο; Έλα «ξεαιηζηηθά θαληαζηηθφ» ζελάξην εθπαηδεπηηθψλ δξάζεσλ. i-teacher (i-teacher.gr, 1: Αλαθηήζεθε απφ < ( ). γνπξνπνχινπ Κ. & Α. Κνπηνπκάλνο Ζ Δπηθνηλσλία Μέζσ Τπνινγηζηή γηα ηελ Τπνζηήξημε ησλ Κνηλνηήησλ Μάζεζεο. Πξαθηηθά 1 νπ Παλειιήληνπ πλεδξίνπ γηα ηελ αλνηθηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. Πάηξα, Μαΐνπ. Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). εηάηνο, Μ Σν «Λεμηθφ ηεο Κνηλήο Νενειιεληθήο» ηνπ Ηδξχκαηνο Σξηαληαθπιιίδε. ην Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε: Γιψζζα θαη κεηαξξπζκίζεηο, επηκ. Υ. Σζνιάθεο, Θεζζαινλίθε: Κψδηθαο.

465 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ εηάηνο, Μ Ζ ζεκαζηαθή αιιαγή. ην Ηζηνξία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Απφ ηηο αξρέο σο ηελ χζηεξε αξραηφηεηα, επηκ. Α.-Φ. Υξηζηίδεο, Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο & Ηλζηηηνχην Νενειιεληθψλ πνπδψλ. εθάθεο, Γ.Μ Μειέηεο γηα ην Αξραίν Θέαηξν. Ζξάθιεην: Παλεπηζηεκηαθέο Δθδφζεηο Κξήηεο. θηά, Κ Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο ζηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ. ην Γιψζζα θαη Λνγνηερλία ζηελ Δθπαίδεπζε, επηκ. παλφο, Γ. & Φξπδάθε, Δ., ). Αζήλα: Ίδξπµα Γνπιαλδξή-Υνξλ. Snyder, I Γξακκαηηζκφο, ηερλνινγία θαη ζρνιηθή ηάμε: Μηα πξφθιεζε γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. ην Πιεξνθνξηθή-επηθνηλσληαθή ηερλνινγία θαη γισζζηθή αγσγή: Ζ δηεζλήο εκπεηξία, επηκ. Γ. Κνπηζνγηάλλεο. Θεζζαινλίθε: Κέληξν ειιεληθήο Γιψζζαο. ζηελ «Πχιε γηα ηελ Διιεληθή Γιψζζα» < νινκσλίδνπ, Υ Νέεο ηάζεηο ζηελ Δθπαηδεπηηθή Σερλνινγία. Δπνηθνδνκεηηζκφο θαη ζχγρξνλα πεξηβάιινληα κάζεζεο. Αζήλα: Μεηαίρκην. νπιηψηεο, Μ Αιθαβεηάξην γηα ηελ πνίεζε. Θεζζαινλίθε: Γεδνχζεο. νπιηψηεο, Μ Γηδαθηφλ ε ινγνηερλία; Παηδαξηψδε, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Σεξδίδεο,. & Γ. Φηιηππηάδεο Αμηνπνηψληαο ην ηζηνιφγην (weblog) ζην Γεκνηηθφ ρνιείν. Ζ πεξίπησζε ζπλεξγαζίαο καζεηψλ ηεο Σεηάξηεο ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ ρνιείνπ. ην Πξαθηηθά 1νπ Παλειιήληνπ Δθπαηδεπηηθνχ πλεδξίνπ Ζκαζίαο «Φεθηαθφ πιηθφ γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ παηδαγσγηθνχ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ Πξσηνβάζκηαο & Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο». Νάνπζα, 9, 10, 11 Μαΐνπ Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Σδηβαλνπνχινπ, Α Σν Λεμηθφ ηεο Νέαο Διιεληθήο Γιψζζαο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Νενειιεληθψλ πνπδψλ (Ηδξχκαηνο Μαλφιε Σξηαληαθπιιίδε). ην Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, επηκ. Υ. Σζνιάθεο, Θεζζαινλίθε: Κψδηθαο. Σζάθνο, Β Ζ Γηδαζθαιία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο θαη Γιψζζαο. Γηα κηα Δλαιιαθηηθή Μαζεηεία ζηνλ Αξραίν Κφζκν. Αζήλα: Μεηαίρκην. Σζηβάο, Α ηξαηεγηθέο αμηνπνίεζεο ηνπ ςεθηαθνχ ηζηνξηθνχ πιηθνχ ζην δηαδίθηπν. Γηδαθηηθέο πξνηάζεηο δηεξεπλεηηθήο ηζηνξηθήο κάζεζεο. ην Πξαθηηθά 2 νπ Παλειιήληνπ Δθπαηδεπηηθνχ πλεδξίνπ Ζκαζίαο "Φεθηαθέο θαη Γηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο ζηελ εθπαίδεπζε", Ζκαζία. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Σζνπθαιάο, Κ Ζ δεκνθξαηία ηεο ηερλνινγίαο. Σν Βήκα (Νέεο Δπνρέο), 19 Οθησβξίνπ. ΤΠΔΠΘ-Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην Δληαίν πιαίζην πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ γηα ηελ πξσηνβάζκηα θαη ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. 2ε έθδ. Αζήλα. Φξπδάθε, Δ Ζ ζεσξία ηεο ινγνηερλίαο ζηελ πξάμε ηεο δηδαζθαιίαο. Αζήλα: Κξηηηθή. Υαιηζηάλε Δθδνρέο αμηνπνίεζεο ησλ ειεθηξνληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ ηεο λέαο ειιεληθήο ζηε δηδαζθαιία ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. ην Πξαθηηθά παλειιελίνπ ζπλεδξίνπ κε δηεζλή ζπκκεηνρή Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο (σο πξψηεο/κεηξηθήο, δεχηεξεο/μέλεο, επηκ. Νηίλαο, Κ., Υαηδεπαλαγησηίδνπ, Α., Βαθάιε, Α. Κσηφπνπινο, Σ. & ηάκνπ, Α. Νπκθαίν Φιψξηλαο. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Υαξαιακπφπνπινο, Α. &. Υαηδεζαββίδεο Ζ δηδαζθαιία ηεο ιεηηνπξγηθήο ρξήζεο ηεο γιψζζαο: ζεσξία θαη πξαθηηθή εθαξκνγή. Θεζζαινλίθε: Κψδηθαο. Υαξαιακπφπνπινο, Α Γηδαζθαιία ηεο ιεηηνπξγηθήο ρξήζεο ηεο γιψζζαο. ην Πξαθηηθά ζπλεδξίνπ γηα ηελ ειιεληθή γιψζζα (Αζήλα 29/11-1/12/1996), Υαηδεκαπξνπδή, Δ.Υ Ζ δηδαζθαιία ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ απφ ην Πξσηφηππν ζην Γπκλάζην θαη ζην Λχθεην. Πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην. Πξννπηηθέο θαη κηα λέα πξφηαζε. Θεζζαινλίθε: University Studio Press. Υαηδεζαββίδεο, H δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζην πιαίζην ησλ πνιπγξακκαηηζκψλ (πξνεηνηκαζία ηνπ θνηλσληθνχ κέιινληνο ησλ καζεηψλ). Φηιφινγνο 113:

466 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Υαηδεζαββίδεο, Γισζζνδηδαθηηθά ζπλερή θαη αζπλερή ηεο ηειεπηαίαο ηξηαθνληαεηίαο: απφ ηνλ επηθνηλσληαθνθεληξηζκφ ζηνλ θνηλσληνθεληξηζκφ. ην Πξαθηηθά παλειιελίνπ ζπλεδξίνπ κε δηεζλή ζπκκεηνρή Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο (σο πξψηεο/κεηξηθήο, δεχηεξεο/μέλεο. Δπηκ. Νηίλαο, Κ., Υαηδεπαλαγησηίδνπ, Α., Βαθάιε, Α. Κσηφπνπινο, Σ. & ηάκνπ, Α..Νπκθαίν Φιψξηλαο. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Υνληνιίδνπ, Δ Δηζαγσγή ζηελ έλλνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο. Γισζζηθφο Τπνινγηζηήο 1 (1): Υνληνιίδνπ, Δ [2000]. Παηδαγσγηθέο αξρέο ηνπ πξνγξάκκαηνο. ην Οκάδα Έξεπλαο γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο: δηαβάδνληαο ινγνηερλία ζην ζρνιείν, επηκ. Απνζηνιίδνπ Βελεηία, Καπιάλε Βηθησξία & Διέλε Υνληνιίδνπ, Αζήλα: ηππσζήησ Γηψξγνο Γαξδαλφο. Υνληνιίδνπ, Δ Αλαγλσζηηθέο ηζηνξίεο λέσλ. Διεπζεξνηππία, 24/2/06. Υξηζηίδεο, Α.-Φ Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο. Αξραηνγλσζία θαη Αξραηνγισζζία ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε. Θεζζαινλίθε: Ηλζηηηνχην Νενειιεληθψλ πνπδψλ. Υξηζηίδεο, Α.-Φ Δηζαγσγή. Πνιηηηζκηθέο ζεκαζίεο θαη νη κεηακνξθψζεηο ηνπο. ην Ηζηνξία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Απφ ηηο αξρέο σο ηελ χζηεξε αξραηφηεηα, επηκ. Α.-Φ. Υξηζηίδεο, ). Θεζζαινλίθε: Κέληξν Διιεληθήο Γιψζζαο, Ηλζηηηνχην Νενειιεληθψλ πνπδψλ. Veyne, Paul. Ζ ελλνηνιφγεζε ζηελ ηζηνξία. ην Σν έξγν ηεο Ηζηνξίαο, επηκ. Εαθ Λε Γθφθ θαη Πηεξ Ννξά, Αζήλα: Ράππα. Ξελόγισζζε Adger, C Discourse in Educational Settings. ην The Handbook of Discourse Analysis, επηκ. D. Schiffrin, D. Tannen & H. Hamilton, Ομθφξδε: Blackwell. Adrian, M Enseignement de l orthographe et ordinateur. ην Je vous écris sans foutes, CND/CRDP de Lorraine. Agalianos, Α. & P. Cope Information Technology and Knowledge: The Non-Neutrality of Content-Specific Educational Software. Journal of Educational Policy 9 (1): Ann, M Visual Intelligence: Perception, Image and Manipulation in Visual Communication. Albany NY: State University of NY Press. Applebee, A. N Writing in the secondary school: English and the content areas. Urbana-Illinois: National Council of Teachers of English. Axtell, J The pleasure of teaching history. The History Teacher 34 (4): Bain, R. & J. Mirel Re-enacting the past: Using R. G. Collingwood at the secondary level. The History Teacher 15 (3): Bakhtin, M Les genres du discourse, ην Esthetique de la creation verbal, Paris: Gallimard. Bakker, E Homer, hypertext and the web of myth. ην Varieties and Consequences of Literacy and Orality: Papers in Honor of Franz H. Bäuml at his 75th Birthday, επηκ. U. Schaefer. Tubingen: Narr. Barrett, E. & J. Paradis Teaching writing in an online classroom. Harvard Educational Review 58: Barton, K. C Research on students historical thinking and learning. Perspectives 42 (7). Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Beazley, M Reading for a real reason: Computer pals across the world. Journal of Reading (Aπξίιηνο): Becker, H.J Internet Use by Teachers: Conditions of Professional Use and Teacher- Directed Student Use. Teaching Learning and Computing: 1998 National Survey, Report #1. Center for Research on Information Technology and Organizations. Irvine: The University of California & The University of Minnesota.

467 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Becker, H.J., J.L. Ravitz & Y. Wong Teacher and Teacher-Directed Student Use of Computers and Software. Teaching, Learning and Computing: 1998 National Survey, Report #3. Irvine: The University of California. Becta 2004α. Getting the most from your interactive whiteboard: a guide for secondary schools. Coventry: Becta. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Becta 2004β. Use of interactive whiteboard in English. Embedding ICT in Secondary Education. Coventry: Becta / Department for Education and Skills. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Beeland, W. D Student engagement, visual learning and technology: can interactive whiteboards help? Action Research Exchange 1 (1): 1-7. Bennett, S The use of multiperspectivity when teaching history in secondary and upper-secondary schools: an example of the United Kingdom. ην Multiperspectivity in Learning and Teaching History. Presentations from Seminars and Workshop Materials (Cyprus 2004): ηξαζβνχξν: πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Bernstein, B The Structuring of Pedagogic Discourse. 4νο ηφκ. Class, Codes and Control. Λνλδίλν: RKP. Bernstein, B Pedagogy, symbolic control and identity. Theory, research, critique. Λνλδίλν & Bristol: Taylor and Francis. Blood, R Weblogs: A history and perspective. ην We ve Got Blog: How Weblogs are Changing Culture. Cambridge, MA: Perseus Publishing Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010) Bloom, H How to Read and Why. Νέα Τφξθε: Scribner. Bowell, T. & G. Kemp Critical Thinking: A Concise Guide. Νέα Τφξθε & Λνλδίλν: Routledge. Brown, J Understanding by Design: An Introduction. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). Browne, M. K. & S. M. Keeley Asking the Right Questions. A Guide to Critical Thinking. 5ε έθδ. Νέα Τφξθε: Prentice Hall. Bruce, B. & M. Hogan The disappearance of technology: Toward an ecological model of literacy. ην Handbook of Literacy and Technology: Transformations in a Post-typographic World, επηκ. D. Reinking, M. McKenna, L. Labbo & R. Kiefer, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. Bruns, A. & S. Humphreys Building Collaborative Capacities in Learners. The M/cyclopedia Project Revisited. Αλαθηήζεθε απφ < (24/10/2010) Buckleitner, W The state of children s software evaluation: Τesterday, today and in the 21st century. Αλαηχπσζε απφ Information Technology in Childhood Education. Αλαθηήζεθε απφ < (24/10/2010) Bush, V As we may think. ην From Memex to hypertext, επηκ. J.M. Nyce & Ρ. Kahn, Βνζηφλε: Academic Press. Calder, L. & S.-E. Carlson Designing a research plan. The Classroom Inquiry Cycle: An Online Tutorial. University of Wisconsin-La Crosse. Αλαθηήζεθε απφ < (24/10/2010). Carretero, M. et al Historical knowledge: Cognitive and instructional implications. ην Cognitive and Instructional Processes in History and the Social Sciences, επηκ. M. Carretero & J. F. Voss, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Carter, R Keywords in Language and Literacy. Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Carter, R Politics and knowledge about language: the LINC project. ην Literacy in Society, επηκ. R. Hasan & G. Williams, Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Longman. Chomienne, M Educational computing implementation: The case of Quebec. Computers & Education 12 (1): Chomsky, N Κξηηηθή ηνπ Verbal Behavior ηνπ B.F. Skinner. Language 35:26-58.

468 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Chomsky, N Aspects of the Theory of Synntax. Cambridge, MA: MIT Press. Cohen, N Borges and the foreseeable future. The Νέα Τφξθε Times, 6 Ηαλνπαξίνπ Γηαζέζηκν ζην < Collingwood, R. G The Idea of History. Λνλδίλν: Oxford University Press. Collins, W. J Paths not Taken: The Development, Structure, and Aesthetics of the Alternative History. Davis, CA: University of California Press. Collis, B. & J. Moonen An On-Going Journey: Technology as a Learning Workbench. University of Twente, Enschede: The Netherlands. Cope, B. & M. Kalantzis, επηκ The Powers of Literacy: A Genre Approach to Teaching Writing. Λνλδίλν & Washington, D.C.: The Falmer Press. Cope, B. & M. Kalantzis Digital meaning and the case for a pedagogy of multiliteracies. ην New Literacies, New Practices, New Times, επηκ. Ambigapathy Pandian, Gitu Chakravarthy, and Peter Kell. University Putra Malaysia Press: Serdang-Malaysia, Cope, B. & M. Kalantzis. επηκ Multiliteracies. Literacy Learning and the Design of Social Futures. Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Cowley, R., επηκ What If? The World s Foremost Military Historians Imagine What Might Have Been. Νέα Τφξθε: G. P. Putnam s Sons. Cox, M. J Educational conflict: the problems in institutionalizing new technologies in education. Αλαθνίλσζε ζηα ηνπηθά η, επηέκβξηνο 5-8, Μεζηά Υίνπ. Crystal, D Language and the Internet. Cambridge: Cambridge University Press. Cuban, L Oversold and Underused: Computers in the Classroom. Cambridge, MA: Harvard University Press. Daiute, C Writing & Computers. Reading, Mass.: Addison -Wesley. Daniels, H., επηκ Charting the agenda. Educational activity after Vygotsky. Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Dedrinos, B The EFL textbook and ideology. Αζήλα: Grivas Publications. Dewey, J How We Think. A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process (Revised edn.), Boston: D. C. Heath. disessa, A What will it mean to be educated in 2020? ην Technology and Education: Looking towards 2020, επηκ. R. Nickerson & P. Zodhiades. Hillsdale: Erlbaum. Dixon, J Growth through English: Set in the Perspective of the Seventies. 3ε έθδ. Yorkshire: Oxford University Press. Dodge, B WebQuests: a technique for Internet-based learning. Distance Educator 1 (2): Donovan, S. M. & J. D. Bransford Introduction. ην How Students Learn: History in the Classroom, επηκ. S. M. Donovan & J. D. Bransford, Washington, DC: The National Academies Press. Douglas, J.Y The End of Books or Books without End?: Reading Interactive Narratives, Ann Arbor: University of Michigan Press. Drake, F. D. & S. Drake-Brown A systematic approach to improve historical thinking. Teaching History 18 (2): Duffy, P. & A. Bruns The use of Blogs, Wikis and RSS in Education: A conversation of Possibilities. ην Proceedings Online Learning and Teaching Conference 2006, Brisbane: OLT. Eco, U Vegetal and mineral memory: the future of books. Al-Ahram Weekly Online: November 2003 (Issue No. 665). Γηαζέζηκν ζην < Edmonds, M. et al A Handbook for Using Historical Documents to Improve Students Thinking Skills in the Secondary Grades. Madison, WI: Wisconsin Historical Society. Ennis, R. H Critical Thinking. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. Ess, Ch Approaches to Critical Thinking. Springfield, MO: Drury University. Fahser- Herro, D. & C. Steinkuehler Web 2.0 Literacy and Secondary Teacher Education. Journal of Computing in Teacher Education 26: Fairclough, N Discourse and social change. Cambridge: Polity Press.

469 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Fairclough, N Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. Λνλδίλν: Routledge. Fairclough, N Language and Globalization. Λνλδίλν: Routledge Fisher, A. & M. Scriven Critical Thinking: Its Definition and Assessment. Norwich, UK Point Reyes, CA: University of East Anglia, Centre for Research in Critical Thinking (UK) Edgepress (USA). Fisher, A Critical Thinking: An Introduction. Νέα Τφξθε: Cambridge University Press. Flower, L. & J. Hayes A cognitive process theory of writing. College Composition and Communication 32: Fogel, R. W Railroads and American Economic Growth: Essays in Econometric History. Βαιηηκφξε, MD: The John Hopkins University Press. Forte, A. & A. Bruckman From Wikipedia to the Classroom: Exploring Online Publication and Learning. ην International Conference of Learning Sciences ICLS. Fowler, B Bloom s Taxonomy and Critical Thinking. Critical Thinking Across the Curriculum Project, Lee s Summit. Missouri: Longview Community College. Fullan, M Change Forces Probing the Depths of Educational Reform. Λνλδίλν: The Falmer Press. Gee, J. 1996, Social Linguistics and Literacies: Ideology in Discourses, Λνλδίλν & Bristol: Taylor and Francis. Gee, J New people in new worlds: Networks, the new capitalism and schools. ην Multiliteracies. Literacy Learning and the Design of Social Futures Cope, επηκ. B. & M. Kalantzis, Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Georgakopoulou, A Self-presentation and interactional alliances in discourse: the style -and code- switches of Greek messages. International Journal of Applied Linguistics 7: Gillies, M Virtual histories: Facts, contexts and interpretations. The Electronic Journal of Australian and New Zealand History. New South Wales, AU: The Joint Symposium of the Australian Historical. Association, Conference Proceedings. Γηαζέζηκν ζην < Giesecke, M «Literature as Product and Medium of Ecological Communication. Configurations 10 (1 Special Issue: Media, Materiality, Memory: Aspects of Intermediality): Glover, D., Miller, D., Averis, D. & Door, V The interactive whiteboard: a literature survey. Technology, Pedagogy and Education, 14 (2): Goodman, K Why the whole language is today s agenda in education. Language Arts 19: Grabe, W. & R. Kaplan Theory and Practice of Writing. Λνλδίλν: Longman Graff, H. J The literacy myth: Literacy and social structure in the 19th century city. Νέα Τφξθε: Academic Press. Haas, C Writing Technology: Studies on the Materiality of Literacy. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum. Halliday M.A.K Language as a Social Semiotic. Λνλδίλν: Edward Arnold. Halliday, M.A.K. & R. Hasan Language, Context and Text. Aspects of Language in a Social Semiotic Perspective. Ομθφξδε: Oxford University Press. Halliday, M.A.K New ways of meaning: A challenge to applied linguistics. Applied Linguistics Association of Australia, Occasional paper 13: Halliday, M.A.K An Introduction to Functional Grammar. 2ε έθδ. Λνλδίλν: Edward Arnold. Haskins, G. R A Practical Guide to Critical Thinking. Αλαθηήζεθε απφ < (24/10/2010). Hawisher, G., P. LeBlanc, C. Moran & C. Selfe Computers and the Teaching of Writing in American Higher Education, : A History. Norwood, New Jersey: Ablex.

470 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Hayles, C Print Is Flat, Code Is Deep:The Importance of Media-Specific Analysis. Poetics Today 25(1): Heath, Sh Ways with Words: Language, Life, and Work in Communities and Classrooms. Νέα Τφξθε: McGraw-Hill; Oxford University Press Heba, G HyperRhetoric: Multimedia, literacy, and the future of composition. Computers & Composition 14 (1): Herring, S. C. & Paolillo, J. C Gender and genre variation in weblogs. ην Journal of Sociolinguistics 10(4) Αλαθηήζεθε απφ < herring/jslx.pdf> (24/10/2010). Herring, S.C., L.A. Scheidt, I. Kouper, and E. Wright A Longitudinal Content Analysis of Weblogs: ην Blogging, Citizenship and the Future of Media, επηκ. M. Tremayne. Λνλδίλν: Routledge. Higgins, St., G. Beaucham and D. Miller Reviewing the literature on interactive whiteboards. Learning, Media and Technology 32 (3): Hodge, R. & G. Kress Social Semiotics. Cambridge: Polity Press. Holmevic, J.R. & C. Haynes Norwegian accords: Shaping peace, education, and gender on the Web. ην Global Literacies and the World-Wide Web, επηκ. G. Hawisher & C. Selfe, Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Huffaker, D The educated blogger: Using weblogs to promote literacy in the classroom. AACE Journal, 13(2): Αλαθηήζεθε απφ < xt&paper_id=5680> (7/7/2010). Huffaker, D. A., & S. L. Calvert Gender, identity, and language use in teenage blogs. Journal of Computer-Mediated Communication, 10(2). Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Huitt W Critical Thinking. Valdosta State University, A Regional University of the University System of Georgia. Γηαζέζηκν ζην < whuitt/edpsyppt/theory/critthnk.ppt>. Hymes, D.H On communicative competence. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. Ivanič, R Discourses of Writing and Learning to Write. Language and Education 18(3): Janks, H Domination, access, diversity and design: a synthesis model for critical literacy education. Educational Review. 52(2): Joyce, M Afternoon (ινγηζκηθφ). Watertown, MA: Eastgate Press. Kantrov, I Keeping promises and avoiding pitfalls: Where teaching needs to augment word processing. Computers and Composition 8(2): Karavas-Doukas, E Evaluating the Implementation of Educational Innovation: Lessons from the Past. ην Managing Evaluation and Innovation in Language Teaching: Building Bridges, επηκ. Pauline Rea-Dickins and Kevin P. Germaine, Harlow: Addison Wesley Longman Limited. Kárpáti, A Web 2 technologies for Net Native language learners: a social CALL. ReCALL 21 (2): Kazazis, J. & Koutsogiannis, D Tradition and innovation in designing a Dictionaries and Text Corpora electronic environment for literacy education. ην Learning for the future (Πξαθηηθά ηνπ Learning Conference 2001), επηκ. B. Cope & M. Kalantzis, Common Ground. Kemp, F Who programmed this? Examining the instructional attitudes of writing support software. Computers and Composition 10 (1): King, A Facilitating elaborative learning through guided student-generated questioning. Educational Psychologist 27 (1): Knobel, M. & C. Lankshear, επηκ A New Literacies Sampler. Νέα Τφξθε: Peter Lang. Publishing. Kontogiannopoulou-Polydorides, G. & C. Kynigos An educational perspective of the socio-cultural prerequisites for Logo-like education in Greece. ην Proceedings of the

471 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ th European Logo Conference, επηκ. C. Kynigos et al., Αζήλα: Δθπαηδεπηήξηα Γνχθα. Koutsogiannis, D. & B. Mitsikopoulou Educational linguistics in the New Century: New challenges and new perspectives for synthesis. Αλαθνίλσζε ζην International Linguistics Conference on Reviewing Linguistic Thought: Perspectives into the 21st Century (Αζήλα, Μαΐνπ). Koutsogiannis, D. & B. Mitsikopoulou Greeklish and Greekness: Trends and Discourses of Glocalness. Journal of Mediated Communication Discourse 9 (1). Γηαζέζηκν ζην < Koutsogiannis, D Computers and literacy teaching in its cultural context. ην Learning for the Future. Proceedings of the Learning Conference 2001, επηκ. B. Cope & M. Kalantzis, Common Ground. Koutsogiannis, D Critical technoliteracy and "weak" languages. ην Doing literacy online: Teaching, learning and playing in an electronic world, επηκ. I. Snyder & C. Beavis, Cresskill, NJ: Hampton Press. Kress, G. & T. van Leeuwen Multimodal Discourse. Λνλδίλν: Arnold. Kress, G Visual and verbal modes of representation in electronically mediated communication: The potentials of new forms of text. ην Page to Screen. Taking Literacy into Electronic Era, επηκ. Η. Snyder. ίδλευ: Allen & Unwin. Kress, G ρεδηαζκφο ηνπ γισζζηθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ κε βάζε ην κέιινλ. Γισζζηθφο Τπνινγηζηήο 2: Kress, G.R & T. van Leeuwen Reading Images: The grammar of Visual Design. Λνλδίλν: Routledge. Lafer, S Audience, the computer, and the development of writing ability. Computers in the Schools 12 (1-2): Landow, G. P. & P. Delany, επηκ The Digital Word: Text-Based Computing in the Humanities. Cambridge, Mass.: MIT Press. Landow, G.P Hypertext: The Convergence of Contemporary Critical Theory and Technology. Βαιηηκφξε: Johns Hopkins University Press. Lankshear, C. & M. Knobel New Literacies: Changing Knowledge and Classroom Practice. Buckingham, UK: Open University Press. Lankshear, C. & M. Knobel Blogging as participation: The Active Sociality of a New Literacy. In American Education Research Association Annual Meeting Conference Proceedings. San Francisco. Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Lankshear, C. & Η. Snyder, ζε ζπλεξγ. κε Β. Green Teachers and technoliteracy. Managing Literacy, Technology and Learning in Schools. ίδλευ: Allen & Unwin. Lankshear, C., J. Gee, M. Knobel & C. Searle Changing Literacies. Buckingham & Φηιαδέιθεηα: Open University Press. Lave J. & E. Wenger Situated Learning. Legitimate peripheral participation, Cambridge: University of Cambridge Press Lebow, R. N Counterfactual though experiments: A necessary teaching tool. The History Teacher 40 (2): Lee, J. K Digital history in the history/social studies classroom. The History Teacher 35 (4): Lee, P Putting Principles into Practice. Understanding History. ην How Students Learn: History in the Classroom, επηκ. M. Suzanne Donovan and John D. Bransford. Board on Behavioral, Cognitive, and Sensory Sciences and Education. Lemke, J. L Metamedia literacy: Transforming meanings and media. ην Handbook of Literacy and Technology: Transformations in a Post-typographic World, επηκ. D. Reinking, M. McKenna, L. Laddo & R.Kieffer, Hillsdale, NJ: Erlbaum. Lemke, J.L Travels in hypermodality. ην Discourse in Society: Functional Perspectives, επηκ. M. Gregory & P. Fries, Norwood NJ: Ablex Publishing. Leslie, H. & C. Wambeam The Internet-based composition classroom: A study in pedagogy. Computers and Composition 13 (3):

472 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Levy, P Interactive whiteboards in learning and teaching in two Sheffield schools: a developmental study. Αλαθηήζεθε απφ < ( ). Luke, A Genres of power: Literacy education and the production of capital. ην Literacy in society, επηκ. R. Hasan & G. Williams, Λνλδίλν: Longman. MacConaghy, C. & I. Snyder Working the Web in postcolonial Australia. ην Global Literacies and the World-Wide Web, επηκ. G. Hawisher & C. Selfe, Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Routledge. Mangenot, F Classification des apports d Internet a l apprentissage des langues. ALSIC, 1(2): Mc Grath, F Educational Infrastructure (Infermatics): Assesment of Capacity to Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in Greece. Αλαθνξά γηα ηελ Δπηηξνπή ηεο Δ.Δ., DG XVI/VI. McGuinness, C Thinking Skills and Thinking Classroom. Δδηκβνχξγν: The Scottish Council for Research in Education (SCRE). McMichael, A PC Games and the Teaching of History. The History Teacher 40 (2): McTighe, J. & G. Wiggins The Understanding by Design Handbook. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development (ASCD). Miller, D., & D. Glover The Interactive Whiteboard as a Force for Pedagogic Change: The Experience of Five Elementary School in an English Education Authority. Information Technology in Childhood Education Annual 1: Mitsikopoulou, B. & D. Koutsogiannis Teaching the Iraq war in on-line educational material. Journal of Language and Politics 4 (1): Mortensen, T Of a Divided Mind: Weblog Literacy. ην The Handbook of New Literacies Research, επηκ. D. Leu, J. Corio, M. Knobel and C. Lankshear. Νέα Τφξθε: Erlbaum. Murray, D Changing technologies, changing literacy communities? Language Learning & Technology 4 (2): Muspratt, S., A. Luke, & P. Freebody, επηκ Constructing Critical Literacies: Teaching and Learning Textual Practices. Cresskill-New Jersey: Hampton Press Nelson, T Computer Lib / Dream Machines: New Freedoms Though Computer Screens-a Minority Report. ηθάγν: Hugo s Book Service. Nelson, T Opening hypertext: A memoir. ην Literacy Online: The (Promise and Peril) of Reading and Writing with Computers, επηκ. M.C. Tuman. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press. Neofotistos, G., N. Kastis & L. Hoejsholt-Poulsen Reference framework of educational multimedia software: Evaluation practices and guidelines. ην School Education in the Information Society (Πξαθηηθά ζπλεδξίνπ), Αζήλα: Καζηαληψηεο. New London Group A pedagogy of multiliteracies: Designing social futures. ην Multiliteracies. Literacy learning and the Design of Social Futures, επηκ. B. Cope & M. Kalantzis, Λνλδίλν: Routledge. Pallincsar, A Social constructivist perspectives on teaching and learning. Annual Review Psychology 49: Papert, S The Children s Machine. Rethinking School in the Age of the Computer. Harvester - Wheatsheaf. Pattiz, A. E The idea of history teaching: Using Collingwood s idea of history to promote critical thinking in the high school history classroom. The History Teacher 37 (2): Paul, R. W. & L. Elder Critical Thinking Handbook: Basic Theory and Instructional Structures. 2ε έθδ. Dillon Beach, CA: Foundation for Critical Thinking. Pelgrum, W. & T. Plomp, επηκ The IEA Study of Computers in Education: Implementation of an Innovation in 21 Educational Systems. Ομθφξδε: Pergamon Press.

473 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Pelgrum, W. & T. Plomp The Use of Computers Worldwide. Ομθφξδε: Pergamon Press. Pelgrum, W Obstacles to the intergration of ICT in education: results from a worldwide educational assessment. Computers & Education 37: Perfetti, C. A. et al How students use texts to learn and reason about historical uncertainty. ην Cognitive and Instructional Processes in History and the Social Sciences, επηκ. M. Carretero & J. F. Voss, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Perkins, D Making Thinking Visible. Seattle, WA: New Horizons for Learning. Γηαζέζηκν ζην < Peters, M. & M. Smith Spelling in cotext. The trouble with spelling. ην Literacy for life, επηκ. A. Littlefair, United Kingdom: Reading Association. Plomp T., E. R. Anderson, N. Law & A. Quale Cross-national policies and practices on computers in education. USA:IAP Pluempavarn, P. & N. Panteli The Creation of Social Identity Through Weblogging. Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Postman, N Amusing ourselves to Death. Νέα Τφξθε: Viking Penguin. Potts, B Strategies for teaching critical thinking. Practical Assessment, Research & Education 4 (3). Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Radinsky Josh, Ben Loh & Jason Lukasik, GIS tools for historical inquiry: Issues for classroom-centered design. Journal of the Association of History and Computing 11(2). Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010). Reed, Jennifer H. & J. D. Kromrey Teaching critical thinking in a community college history course: Empirical evidence from infusing Paul s model Statistical data included. College Student Journal 35 (2): Reed, M. & J. Wells Merging the Internet and hypermedia in the English language arts. Computers in the Schools 13 (3/4): Richards, J. & Th. Rogers Approaches and Methods in Language Teaching. Cambridge: Cambridge University Press. Rollason, C Borges Library of Babel and the Internet. Indian Journal of World Literature and Culture 1.1: Row, C Plato: Phaedrus. Warminster: Aris & Phillips. Salomon, G. & D. Perkins Learning in Wonderland: what do computers really offer education? ην Technology and the Future of Schooling. 95th Yearbook of the National Society for the Study of Education, επηκ. S.T. Kerr, κέξ. 2, ηθάγν: The University of Chicago Press. Salomon, G Styling Novel Learning Environments as Patterns of Change. ην International Perspectives on the Design of Technology-Supported Learning Environments, επηκ., S. Vosniadou et al. Mahwah: Lawrence ERLBAUM Associates. Sarason, S.B The Culture of School and the Problem of Change. Βνζηφλε: Allyn & Bacon. Sassón-Henry, P Borges 2.0: From Text to Virtual Worlds. Νέα Τφξθε: Peter Lang. Scardamalia, M. & C. Bereiter Research on written Composition. ην Handbook of Research on Teaching. A Project of the American Educational Research Association, επηκ. M. Wittrock. Νέα Τφξθε: MacMillan. Scholastic Inc. [1996] History Mystery. Teacher s Guide. Νέα Τφξθε: Scholastic Inc. Γηαζέζηκν ζην < Schwartz, J Using an electronic network to play the scales of discourse. English Journal 79: Selfe, C Technology and Literacy in the Twenty-first Century. The Importance of Paying Attention. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University Press. Shirky, C Power laws, weblog and inequality. Αλαθηήζεθε απφ < (7/7/2010).

474 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Smith, F., F. Hardman, & S. Higgins The impact of interactive whiteboards on teacherpupil interaction in the national literacy and numeracy strategies. British Educational Research Journal, 32 (3): Smith, H., S. Higgins, K. Wall & J. Miller Interactive whiteboards: boon or bandwagon? A critical review of the literature. Journal of Computer Assisted Learning, 21: Snodgrass, A Homer and the Artists. Text and Picture in Early Greek Art. Cambridge: University Press. Snyder, I Hypertext: The electronic labyrinth. Νέα Τφξθε: Νέα Τφξθε University Press. Soloway, E Where do the computers go?, Communications of the ACM 34 (2): Soloway, E How the Nintendo generation learns. Communications of the ACM, 34(9): 23-26, 95. Stradling, R Multiperspectivity in History Teaching: A Guide for Teachers. ηξαζβνχξγν: πκβνχιην ηεο Δπξψπεο (θαη ζε ειιεληθή κεηάθξαζε: Πνιππξηζκαηηθή ζεψξεζε ζηε δηδαζθαιία ηεο ηζηνξίαο: Οδεγφο γηα θαζεγεηέο). Γηαζέζηκν ζην < Street, B Literacy in Theory and Practice. Νέα Τφξθε: Cambridge University Press. Street, B Cross-cultural Approaches to Literacy. Νέα Τφξθε: Cambridge University Press. Street, B Social Literacies: Critical Approaches to Literacy in Development, Ethnography, and Education. Λνλδίλν: Longman. Street, B New Literacies in theory and practice: What are the implication for language in education? Linguistics and Education 10 (1): Stubbs, M Knowledge about language. Special Professional Lecture. University of London: Institute of Education. Stubbs, M English teaching, information technology and critical language awareness. ην Critical Language Awareness, επηκ. N. Fairclough, Λνλδίλν & Νέα Τφξθε: Longman. Sykes, J.M., Oskoz, A. & Thorne, S Web 2.0, Synthetic Immersive Environments, and Mobile Resources for Language Education. CALICO Journal 25(3): Thirteen ed online (ρ.ε) What are the essential parts of a WebQuest? Γηαζέζηκν ζην < Touloumis, C Digital Heritage as a Dynamic Source in the School of Information and Knowledge: Teaching Scenarios and Applications Using Information and Communication Technologies (ICT). ηνλ ηφκν Digital Heritage in the New Knowledge Environment: Shared spaces & open paths to cultural content, επηκ. Metaxia Tsipopoulou. Proceedings of the International Conference held in Athens, Αζήλα. Tweddle, S A curriculum for the future: A curriculum built for change. English in Education 29 (2): Unger, C. [1997] Teaching for understanding. Questions to ask yourself and your students. Project Zero. Seattle, WA: New Horizons for Learning, Harvard Graduate School of Education. Γηαζέζηκν ζην < van Leeuwen, Σ Introducing social semiotics. Λνλδίλν: Routledge. Vernon, A Computerized grammar checkers 2000: Capabilities, limitations, and pedagogical possibilities. Computers and Composition 17: Vygotsky, L.S Mind and society: The development of higher psychological processes. Cambridge, MA: Harvard University Press. Walsh, R The Narrative Imagination across Media. MFS Modern Fiction Studies 52 (4): Warschauer, M. & G. Douglas Audience, Authorship, and Artifact: The Emergent Semiotics of Web 2.0. In Annual Review of Applied Linguistic 27: 1-23.

475 Δπηκφξθσζε Δθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ Αμηνπνίεζε θαη Δθαξκνγή ησλ ΣΠΔ ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε Δηδηθφ Μέξνο ΠΔ Wineburg, S On the reading of historical texts: Notes on the breach between school and academy. American Educational Research Journal 28 (3): Wineburg, S Historical Thinking and Other Unnatural Acts. Charting the Future of Teaching the Past. Φηιαδέιθεηα: Temple University Press. Xu, L Project the Wiki Way: using wiki for computer Science course project management. Journal of Computing Sciences in Colleges 22 (6): Yang, S. Ch E-critical/thematic Doing History Project: Integrating the Critical Thinking Approach with Computer-mediated History Learning. Computers in Human Behavior 23 (5): Zbikowski, M.J. & C.A. Pan Potential reading and writing activities on the Internet. Αλαθνίλσζε ζην Eighth International Conference of the Society for Information Technology and Teacher Education (SITE) (1-5 Απξηιίνπ, Orlando, Florida). (Ζ βηβιηνγξαθία γηα θάζε εθπαηδεπηηθφ ζελάξην παξαηίζεηαη ζηελ νηθεία ελφηεηα ηεο δνκήο ηνπ ζελαξίνπ). ]

476