ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΚΟΙΝΧΝΙΚΧΝ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΜΗΜΑ ΓΔΧΓΡΑΦΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΤ ΥΟΛΗ ΚΟΙΝΧΝΙΚΧΝ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΜΗΜΑ ΓΔΧΓΡΑΦΙΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ «Η Γεσπνιηηηθή ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηελ ςπρξνπνιεκηθή θαη κεηαςπρξνπνιεκηθή επνρή: Ο ξφινο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηεο Ρσζίαο» ΔΤΑΓΓΔΛΟ Γ. ΠΑΠΑΝΣΧΝΗ ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ: Ηιέθηξα Πεηξάθνπ Μέιε Δπηηξνπήο: Γεψξγηνο Κνξξέο Ισάλλεο Υσξηαλφπνπινο ΜΤΣΙΛΗΝΗ 2015

2 ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Ζ ζπγγξαθή ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο ελφο θνηηεηή απνηειεί ην επηζηέγαζκα, ησλ επί ζεηξά εηψλ πξνζπαζεηψλ ηνπ λα απνθηήζεη ηηο θαηάιιειεο γλψζεηο, κέζα απφ ην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπ ηκήκαηφο ηνπ, απφ ηνπο έκπεηξνπο θαζεγεηέο ηνπ θαη απφ ηελ αληαιιαγή απφςεσλ εληφο ηνπ αθαδεκατθνχ πεξηβάιινληνο, ηνπ νπνίνπ απνηέιεζε θαη απνηειεί κέινο. ε πξνζσπηθφ επίπεδν, ε εξγαζία απηή δε ζα είρε γίλεη πξάμε πνηέ, αλ δε κνπ παξείραλ ηε ζπνπδαία ηνπο ππνζηήξημε θάπνηνη άλζξσπνη, ζηνπο νπνίνπο αμίδεη λα γίλεη ηδηαίηεξε κλεία κέζα ζε απηέο ηηο ειάρηζηεο γξακκέο. Πξσηίζησο ζηνπο γνλείο κνπ, Γεκήηξε θαη Νηίλα, νη νπνίνη δεκηνχξγεζαλ κηα φκνξθε νηθνγέλεηα, αιιά ζηεξήζεθαλ πνιιά θαζ φιε ηελ θνηλή ηνπο ζπκβίσζε, εδψ θαη 37 ρξφληα, γηα λα θαηαθέξσ φρη κφλν λα πεξάζσ ζην παλεπηζηήκην, αιιά θαη λα νινθιεξψζσ ηηο ζπνπδέο κνπ, έζησ θαη κε θαζπζηέξεζε. Αθνινχζσο, ζηνλ αδεξθφ κνπ Γηψξγν, ν νπνίνο απνηεινχζε θαη απνηειεί έκπλεπζε, γηα λα ζέησ θαη θπξίσο λα πεηπραίλσ ζηφρνπο, απφ ηελ πνιχ ηξπθεξή παηδηθή καο ειηθία, ζηαζεξά θαη αδηάθνπα, σο θαη ζήκεξα. Αθφκε, ζηε γηαγηά κνπ Αζπαζία, ε νπνία έθπγε απφ ηε δσή πξηλ πξνιάβεη λα κε θακαξψζεη πηπρηνχρν, φκσο ήηαλ πάληνηε πιάη κνπ, ζηα πξψηα ρξφληα ησλ ζπνπδψλ κνπ ζηε Μπηηιήλε, βνεζψληαο κε θάζε ηξφπν. Δπίζεο, άθξσο ππνζηεξηθηηθή ήηαλ ε παξαίλεζε ζπγθεθξηκέλσλ θίισλ, αιιά θαη ελφο μερσξηζηνχ αλζξψπνπ κε ηνλ νπνίν ζα καο δέλνπλ πάληνηε ηα πην δπλαηά ζπλαηζζήκαηα, ζε κηα πεξίνδν θαηά ηελ νπνία -γηα πξνζσπηθνχο ιφγνπο- ε απφθηεζε ηνπ πηπρίνπ κνπ παξά ην γεγνλφο πσο δε ρξσζηνχζα καζήκαηα- έθηαζε λα κελ απνηειεί χςηζηε πξνηεξαηφηεηα, φπσο ζπλέβαηλε ηα πξψηα ρξφληα ησλ ζπνπδψλ κνπ ζην ηκήκα. Ζ πίζηε ηνπο ζε εκέλα θαη ην επίκνλν ελδηαθέξνλ ηνπο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δχλακε πνπ απηφ εμέπεκπε, ήηαλ ε ψζεζε πνπ αλαδεηνχζα γηα λα επηζηξέςσ δξηκχηεξνο, παξνπζηάδνληαο ζήκεξα κπξνζηά ζηνπο θαζεγεηέο κνπ ηελ πηπρηαθή απηή εξγαζία. Σνπο νπνίνπο επγλσκνλψ γηα φιεο ηηο γλψζεηο πνπ απιφρεξα κνπ πξφζθεξαλ ζηε δηάξθεηα ηεο αθαδεκατθήο κνπ πνξείαο. Σέινο, ζα ήζεια λα απεπζχλσ έλα κεγάιν επραξηζηψ, απφ θαξδηάο, ζηελ θ. Ζιέθηξα Πεηξάθνπ, ηελ θαζεγήηξηα πνπ μερψξηζα απφ ην πξψην θηφιαο θνηλφ αθαδεκατθφ καο ηέηαξην, σο ηε κνλαδηθή πνπ ζα επηζπκνχζα λα επηβιέςεη ηελ πηπρηαθή απηή. Οη πνιχηηκεο ζπκβνπιέο ηεο απνηέιεζαλ νδεγφ γηα ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο, βνεζψληαο κε λα νξηνζεηήζσ φρη κφλν ην ζέκα θαη ην πιαίζην, πάλσ ζην νπνίν εξγάζηεθα φιν ην πξνεγνχκελν δηάζηεκα, αιιά ηαπηφρξνλα λα θέξσ εηο πέξαο έλα ζεκέιην ζηφρν. Να βξσ ην θνηλφ απηφ ζεκείν, πνπ κπνξεί λα ελψζεη έλα απφ ηα πην ελδηαθέξνληα θνκκάηηα ησλ ζπνπδψλ κνπ, ηελ πνιηηηθή γεσγξαθία, κε ην πην αγαπεκέλν γηα εκέλα αζιεηηθφ γεγνλφο ηνπ πιαλήηε, ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. Να είζηε φινη θαιά. ΤΓ: ηαλ θηάζεηο ζε ζεκείν λα ζεο λα ηα παξαηήζεηο, ηφηε είλαη ε ζηηγκή πνπ κε ζηέξεα βήκαηα πξέπεη λα πξνρσξήζεηο πην κπξνζηά απφ πνηέ... 2

3 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Πεξίιεςε.. 5 Abstract. 6 Κεθάιαην 1: Η εκαζία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηε χγρξνλε Δπνρή Ζ ηζηνξία ησλ Παξανιπκπηαθψλ Αγψλσλ Σν Οιπκπηαθφ Κίλεκα Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή Γνκή θαη νξγάλσζε Ννκηθφ θαζεζηψο ηφρνη. 12 Κεθάιαην 2: Αζιεηηζκφο θαη πνιηηηθή Σν ιεηηνπξγηθφ πιαίζην Σν πξαγκαηηζηηθφ πιαίζην Αζιεηηζκφο θαη εμσηεξηθή πνιηηηθή Ζ αζιεηηθή πξνπαγάλδα 17 Κεθάιαην 3: Πνιηηηθέο δηαζηάζεηο ζηελ αλαβίσζε θαη θαζηέξσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ Απφ ην 1896 ζηε Μεζνιπκπηάδα ηνπ Ζ κε πξφζθιεζε ζηνπο εηηεκέλνπο ηνπ Πνιέκνπ Οη πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο ζην Βεξνιίλν, ε επηηπρία ηνπ Διζίλθη θαη.ε επηζηξνθή ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο Σα ζχκαηα ζε Μεμηθφ (1968) θαη Μφλαρν (1972) Φνξκφδα (Κηλεδηθή Σαηπέτ), απνρσξήζεηο, κπνυθνηάδ θαη ρνξεγνί Πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο θαη εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ Αγψλσλ Οιπκπηαθνί Αγψλεο θαη ηξνκνθξαηία. 27 Κεθάιαην 4. Έλαξμε Φπρξνχ Πνιέκνπ: ζηξαηεγηθά θαη ηδενινγηθά αίηηα Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ Ρήμεηο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο κε θνκκνπληζηηθά θξάηε Ο απνηθηνθξαηηθφο αγψλαο Ο Σξίηνο Κφζκνο θαη ην Κίλεκα ησλ Αδέζκεπησλ.. 35 Κεθάιαην 5: Η δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηε Μφζρα (1980) Καηαζθεπαζηηθφο «ππξεηφο» Κφζηνο θαη κεηά-νιπκπηαθή ρξήζε Σα απξφζκελα νθέιε απφ ηε Γχζε νβηεηηθή θνηλσληθή πεξεθάληα. 40 Κεθάιαην 6: Σν κπνυθνηάδ ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ Ζ εηζβνιή ησλ ζνβηεηηθψλ ζην Αθγαληζηάλ Ζ παξέκβαζε ηεο Δθθιεζίαο Γηάζηαζε απφςεσλ ζηε Βξεηαλία Οη πηέζεηο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο πξνο ηε ΓΟΔ. 44 3

4 6.5. Σν χκθσλν ηεο Βαξζνβίαο θαη ηα αληίπνηλα Οη Αγψλεο «Καιήο ζέιεζεο» Κεθάιαην 7: Απφ ηε νβηεηηθή Έλσζε ζηε Ρσζία Σν πξαμηθφπεκα θαη ε δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο Ο ξφινο ηνπ Πξνέδξνπ ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο Ρσζίαο Βιαληηκίξ Πνχηηλ: Βίνο θαη πνιηηεία Ρσζία θαη ζρέζεηο κε θξάηε ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο Γηεζλήο πνιηηηθή ηεο Ρσζίαο: πξία Οπθξαλία Αιιαγέο θαη θξίζε ζην εζσηεξηθφ ηεο Ρσζίαο Νέα δφγκαηα ζηε δηεζλή ζθελή Γηεζλείο ζρέζεηο ηεο Ρσζίαο Ο ελεξγεηαθφο ξφινο ηεο Ρσζίαο Σν λέν πξφζσπν ηεο Ρσζίαο κε ρξήζε ήπηαο ηζρχνο. 60 Κεθάιαην 8: φηζη 2014: Γεσπνιηηηθέο επηδηψμεηο Πνχηηλ ζηελ αλάιεςε ησλ Αγψλσλ Πνιηηηθνί ζθνπνί θαη δηεθδίθεζε ησλ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ Δπηινγή φηζη Γεσγξαθία ηνπ ηξφκνπ Αληηζηξνθή ηνπ παξαδνζηαθνχ κνληέινπ Μεηαηξνπή ηνπ φηζη θαη κεηανιπκπηαθή ρξήζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ 68 Κεθάιαην 9: Μφζρα 1980 φηζη 2014: πγθξίζεηο, νκνηφηεηεο, δηαθνξέο Γεσπνιηηηθέο επηδηψμεηο ην Γεσπνιηηηθνί πξνζαλαηνιηζκνί θαη ν ξφινο ηεο Ρσζίαο ζήκεξα πκκαρίεο θαη απζηεξφο έιεγρνο ζηνπο ελεξγεηαθνχο πφξνπο Σν φξακα ηεο Δπξαζηαηηθήο Έλσζεο...74 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ

5 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηε ζρέζε θαη ηηο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ηεο πνιηηηθήο θαη ηνπ κεγαιχηεξνπ, ζεκαληηθφηεξνπ αζιεηηθνχ γεγνλφηνο ηνπ πιαλήηε, ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, θαηαγξάθνληαο ηα παξαδείγκαηα ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηεο Ρσζίαο. Ζ έξεπλα νξηνζεηείηαη ρξνληθά ζηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ ( ), σζηφζν επηθεληξψλεηαη γχξσ απφ ηηο επηπηψζεηο πνπ απηφο είρε ζηε δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Μφζραο ην 1980, φπνπ ζεκεηψλεηαη ην ραξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα πνιηηηθήο επηζθίαζεο ζηνλ αζιεηηζκφ, κε ην κπνυθνηάδ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ζηε δηνξγάλσζε νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο θαη 59 αθφκε ρψξεο, «ηηκσξψληαο» κε απηή ηνπο ζηάζε ηε νβηεηηθή Έλσζε γηα ηελ εηζβνιή ζην Αθγαληζηάλ. Δπηπξφζζεηα, αλαδεηθλχεηαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδεη κεηαςπρξνπνιεκηθά ε Ρσζία, κε ηελ αλάιεςε ην 2007 ηεο δηνξγάλσζεο ηεο ρεηκεξηλήο Οιπκπηάδαο ζην φηζη θαη ηνπο γεσζηξαηεγηθνχο ιφγνπο, γηα ηνπο νπνίνπο επηιέρζεθε ε ζπγθεθξηκέλε πφιε λα θηινμελήζεη ην πξψην κεγάιν αζιεηηθφ γεγνλφο ζηε κεηαζνβηεηηθή Ρσζία, κέρξη ηελ εληαηηθή πξνεηνηκαζία θαη ηε δηεμαγσγή ησλ Αγψλσλ ην 2014, πνπ ζχκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία ηεο Γηεζλνχο Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο απνηεινχλ ηνπο πιένλ πνιπδάπαλνπο ηεο ηζηνξίαο, απφ ην 1896 έσο θαη ζήκεξα. 5

6 ABSTRACT This paper analyses the relationship and interactions between the political and the largest, most important sporting event in the world, the Olympic Games, by recording examples of the Soviet Union and Russia. The survey is time defined during the Cold War ( ), however, centered around the impact he had on the organization of the Olympic Games in Moscow in 1980, which noted the most obvious example of political obstruction in sport, with the boycott made in organization of the United States of America and 59 other countries, "punishing" with this attitude the Soviet Union invaded Afghanistan. Additionally, it highlights the role of post-cold War Russia, as being endorsedin 2007 by the organization of the Winter Olympics in Sochi and geostrategic reasons why this city was selected to host the first major sporting event in the post-soviet Russia, until intensive preparation and conduct of the Games in 2014, which according to official figures from the International Olympic Committee are the most expensive in history, from 1896 until today. 6

7 1. Η εκαζία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηε χγρξνλε Δπνρή Οη αμίεο πνπ ζπλδένληαη κε ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζεσξνχληαη δηαρξνληθέο θαη παλαλζξψπηλεο, ελψ ε ζεκαζία ηνπο είλαη αλππέξβιεηε γηα θάζε ρψξα. Οη Οιπκπηαθνχ Αγψλεο δηεμάγνληαη θάζε ηέζζεξα ρξφληα, θέξλνληαο θνληά φιεο ηηο ρψξεο, μεπεξλψληαο ηηο εζληθέο ή θπιεηηθέο δηαθνξέο, θαηαδεηθλχνληαο ην κεγαιείν ελφο παγθφζκηνπ αζιεηηθνχ, πνιηηηζκηθνχ θαη θνηλσληθνχ γεγνλφηνο. Αξρηθά, νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο αλέδεημαλ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο. ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ, ν άλζξσπνο αχμεζε ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα σζεί ηηο δπλάκεηο ηνπ ζηα άθξα, θαηαξξίπηνληαο νιπκπηαθά θαη παγθφζκηα ξεθφξ. Βειηίσζε ηελ επηζηήκε ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο. Δλίζρπζε ηηο γλψζεηο θαη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ, απνβιέπνληαο ζηε κεγαιχηεξε δπλαηή βειηίσζε γηα ράξε ηεο παγθφζκηαο ζθελήο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε αζιεηηθή δηνξγάλσζε απνηειεί γηα θάζε αζιεηή θαη αζιήηξηα κηα επθαηξία λα δηαθξηζεί ράξε ζην ηαιέλην θαη ηηο επηδφζεηο ηνπ. Παξά ην γεγνλφο φηη ζηηο κέξεο καο αξθεηέο ρψξεο δελ έρνπλ ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα λα δαπαλήζνπλ ρξήκαηα γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ αζιεηψλ ηνπο, εληνχηνηο θαηαβάιινπλ θηιφηηκεο πξνζπάζεηεο ζηέιλνληαο ηνπο ζηηο Οιπκπηάδεο. Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο εκπεξηέρνπλ ηα παγθφζκηα κελχκαηα ηεο ελφηεηαο, ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο νκφλνηαο, ελψ θάζε δηνξγαλψηξηα ρψξα θαηαβάιεη ζθιεξή δνπιεηά, μνδεχεη ππέξνγθα πνζά θαη έρεη σο βαζηθφ ζθνπφ λα πξνζθαιέζεη φιν ηνλ θφζκν, ψζηε λα γίλεη θνηλσλφο κίαο παγθφζκηαο γηνξηήο. Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο είλαη έλα πνιπδηάζηαην γεγνλφο, ηνπ νπνίνπ ε «απηφθσηε» αθηηλνβνιία αγγίδεη αλζξψπνπο ζε φια ηα κήθε θαη ηα πιάηε ηνπ θφζκνπ. Ζ επγελήο άκηιια θαη ην «επ αγσλίδεζζαη» είλαη δηαρξνληθέο αμίεο, πνπ ζπλάδνπλ κε ην νιπκπηαθφ πλεχκα, απνζθνπψληαο ζηε δεκηνπξγία ελφο θιίκαηνο νκνςπρίαο κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηνπο αγψλεο. ηε δηάξθεηα ησλ Αγψλσλ, νη ιανί έξρνληαη πην θνληά ζε κηα πξνζπάζεηα λα απνδείμνπλ φηη ε παγθφζκηα εηξήλε δελ είλαη κία νπηνπία, αιιά κία απηή πξαγκαηηθφηεηα, πνπ πξνυπνζέηεη ζέιεζε, απνθαζηζηηθφηεηα θαη πξνζπκία εθ κέξνπο φισλ. Απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη θαη ζήκεξα, νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο αζθνχλ κία αθαηακάρεηε έιμε ζηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα, πνπ ππεξβαίλεη ηνπιάρηζηνλ σο κήλπκα θάζε εκπνξηθή ή νηθνλνκηθή ζθνπηκφηεηα. Ζ ζεκαζία θαη ην κήλπκα ηνπο απεπζχλνληαη ζηνπο αλζξψπνπο, νη νπνίνη θαινχληαη -γηα φζν ηνπιάρηζηνλ δηαξθνχλ νη Αγψλεο- λα παξακεξίζνπλ ηηο φπνηεο δηαθνξέο ησλ ρσξψλ ηνπο. Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζεκαηνδνηνχλ ηελ απαξρή ελφο θαιχηεξνπ θφζκνπ θαη κέιινληνο, φπνπ ν ξαηζηζκφο, ε κηζαιινδνμία θαη ην κίζνο δίλνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ αιιειεγγχε, ζηελ νκφλνηα θαη ζηελ νκνςπρία, πνπ επηβάιιεηαη λα ραξαθηεξίδνπλ φινπο ηνπο αλζξψπνπο. 7

8 1.1 Η ηζηνξία ησλ Παξανιπκπηαθψλ Αγψλσλ Μεηά ην Β Παγθφζκην πφιεκν, άξρηζε ζηαδηαθά λα δηαπηζηψλεηαη απφ ηελ ηαηξηθή θνηλφηεηα πσο νη παξαδνζηαθέο κέζνδνη απνθαηάζηαζεο ησλ αλαπήξσλ πνιέκνπ δελ θάιππηαλ ηθαλνπνηεηηθά ηηο ηαηξηθέο θαη ςπρνινγηθέο θπξίσο αλάγθεο ησλ ηξαπκαηηψλ. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1944, ν Γξ εξ Λάλβηηο Γθνχληκαλ ίδξπζε ην πξψην θέληξν γηα άηνκα κε αλαπεξία απφ ηξαπκαηηζκνχο ηνπ λσηηαίνπ κπεινχ, νη κέζνδνη απνθαηάζηαζεο ηνπ νπνίνπ ζπλεηέιεζαλ ζην λα γίλεη ν αζιεηηζκφο αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ζεξαπείαο ησλ αζζελψλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε αθνξκή, θαζψο θαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηε ζεξαπεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θέληξνπ νδήγεζαλ ηνλ Γξ Γθνχληκαλ ζηε δηνξγάλσζε αγψλσλ γηα αζιεηέο κε ακαμίδην, ηνλ Ηνχιην ηνπ 1948, ζην ηφνπθ Μάληεβηι ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο, παξάιιεια κε ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο πνπ θηινμελνχζε εθείλε ηε ρξνληά ην Λνλδίλν. Σέζζεξα ρξφληα αξγφηεξα, ζηνπο αγψλεο έιαβαλ κέξνο θαη αζιεηέο απφ ηελ Οιιαλδία, δίλνληαο δηεζλή δηάζηαζε ζην εγρείξεκα θαη δεκηνπξγψληαο έηζη δηεζλέο θίλεκα, πνπ γίλεηαη γλσζηφ σο Παξανιπκπηαθφ θίλεκα. Μεηά ην 1954, ζηνπο αγψλεο απηνχο ζπκκεηείραλ φιν θαη πεξηζζφηεξεο ρψξεο, ελψ λνζνθνκεία θαη δηάθνξα θέληξα απνθαηάζηαζεο πεξηειάκβαλαλ ηνλ αζιεηηζκφ ζηηο ηερληθέο ζεξαπείαο θαη απνθαηάζηαζεο ησλ αζζελψλ ηνπο. Σν 1958, ν Γξ Γθνχληκαλ θαη άιινη εμέρνληεο επηζηήκνλεο δήηεζαλ απφ ηε ΓΟΔ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ Γηεζλείο Αγψλεο «ηφνπθ Μάληεβηι» ζηε Ρψκε, πφιε πνπ ην 1960 ζα θηινμελνχζε ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. H πξφηαζε έγηλε απνδεθηή θαη έηζη μεθίλεζε νπζηαζηηθά ε ηζηνξία ησλ Παξανιπκπηαθψλ Αγψλσλ, φξνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε κεηαγελέζηεξα. πγθεθξηκέλα, ην 1964 ζην Σφθην απφ ηηο έλλνηεο «Παξαπιεγία» θαη «Οιπκπηαθνί Αγψλεο». Δπηζήκσο, ην ζπλζεηηθφ «Παξά», πνπ ζεκαίλεη «πιεζίνλ, έλαο αθφκα» πηνζεηήζεθε απφ ηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή ην 1988 ζηε ενχι, δίλνληαο λέα εξκελεία ζην λενινγηζκφ: «Παξανιπκπηαθνί Αγψλεο», δειαδή «Δπηπξφζζεηνη Αγψλεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ» ή αιιηψο «Αγψλεο πιάη ζηνπο Οιπκπηαθνχο» (Διιεληθή Παξανιπκπηαθή Δπηηξνπή, Ζ δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ 1988 ζηε ενχι, απνηέιεζε νξφζεκν θαη γηα ηνπο Παξανιπκπηαθνχο Αγψλεο, νη νπνίνη θηινμελήζεθαλ γηα πξψηε θνξά ζηηο ίδηεο εγθαηαζηάζεηο κε εθείλεο ηεο ζεξηλήο Οιπκπηάδαο. Απφ ηφηε κέρξη ζήκεξα, νη Παξανιπκπηαθνί Αγψλεο γίλνληαη πάληνηε ζηηο ίδηεο εγθαηαζηάζεηο κε ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. Απφ ην 1976, φηαλ πξνζηέζεθαλ θαη άιιεο θαηεγνξίεο αλαπεξίαο ζηνπο αγψλεο, δηνξγαλψλνληαη θαη Υεηκεξηλνί Παξανιπκπηαθνί, κε ηε ζνπεδηθή πφιε Οπξλζθνχιληζβηθ λα θηινμελεί ηελ πξψηε δηνξγάλσζε. Αθνινχζεζαλ νη αγψλεο ζην Γθάηιν ηεο Ννξβεγίαο (1980), ζην Ίλζκπξνπγθ ηεο Απζηξίαο (1984 θαη 1988), ζηηο πφιεηο Σηλο θαη Άικπεξηβηι ηεο Γαιιίαο (1992), ζην Ληιηράκεξ ηεο Ννξβεγίαο (1994), ζην Ναγθάλν ηεο Ηαπσλίαο (1998), ζην νιη Λέηθ ησλ ΖΠΑ (2002), ζην Σνξίλν ηεο Ηηαιίαο (2006), ζην Βαλθνχβεξ ηνπ Καλαδά (2010) θαη ζην φηζη ηεο Ρσζίαο (2014), ελψ ε επφκελε δηνξγάλσζε έρεη αλαηεζεί ζηελ Πηνληάλγθ ηεο Νφηηαο Κνξέαο (2018). Ζ νινέλα απμαλφκελε ζπκκεηνρή αηφκσλ κε αλαπεξία ζηνπο Αγψλεο είρε απνηέιεζκα ηελ ίδξπζε αζιεηηθψλ ζσκαηείσλ θαη νκνζπνλδηψλ. Παξάιιεια κε ηε λνκηθή ππφζηαζε φκσο, ην ζεκαληηθφηεξν επίηεπγκα ησλ νιπκπηαθψλ δηνξγαλψζεσλ γηα ηνπο αζιεηέο κε αλαπεξία ήηαλ θαη παξακέλεη ε θαιιηέξγεηα ησλ ςπρηθψλ 8

9 ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ αζιεηψλ απηψλ, ε νπνία κπνξεί λα επεξεαζηεί ζεηηθά ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηα απνηειέζκαηά ηνπο ζηνλ αζιεηηζκφ, θαζνξίδνληαο ζηφρνπο, εζηηάδνληαο ηελ πξνζνρή ηνπο ζην αγσληζηηθφ ζθέινο θαη ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπο γηα ηνπο αγψλεο, βειηηψλνληαο ηελ απφδνζε ηνπο. Σν φθεινο ησλ Παξανιπκπηαθψλ Αγψλσλ δε κεηξηέηαη ζε νηθνλνκηθή θιίκαθα. πλάδεη κε ηελ αλάπηπμε κηαο λέαο ζεηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηα άηνκα κε αλαπεξία, ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ δηθαηψκαηνο γηα απηφλνκε αλάπηπμε θαη ηζφηηκε ζπκκεηνρή, ηελ αλαγλψξηζε ηνπ πάζνπο θαη ηεο απνθαζηζηηθφηεηαο απηψλ ησλ αζιεηψλ, πνπ δίλνπλ ζπνπδαίν αγψλα γηα λα ιάβνπλ κέξνο ζε κηα νιπκπηαθνχ επηπέδνπ αζιεηηθή δηνξγάλσζε. Οη Παξανιπκπηαθνί Αγψλεο απνηεινχλ ην θνξπθαίν αζιεηηθφ γεγνλφο γηα αζιεηέο κε αλαπεξία πςειψλ επηδφζεσλ θαη είλαη ε δεχηεξε ζε κέγεζνο αζιεηηθή δηνξγάλσζε κεηά ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. 1.2 Σν Οιπκπηαθφ Κίλεκα O Οιπκπηζκφο είλαη κία θηινζνθία δσήο, ε νπνία ζπλδπάδεη ηνλ αζιεηηζκφ κε ηνλ πνιηηηζκφ, ηελ ηέρλε θαη ηελ παηδεία, έρνληαο σο ζηφρν λα δηαπιάζεη ζε έλα ηζνξξνπεκέλν ζχλνιν, ηηο ζσκαηηθέο, πλεπκαηηθέο θαη ςπρηθέο αξεηέο ηνπ αλζξψπνπ. Απνηειεί παξάιιεια έλαλ ηξφπνο δσήο, πνπ βαζίδεηαη ζην ζεβαζκφ ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο θαη ησλ ζεκειησδψλ εζηθψλ αμηψλ, ζηε ραξά ηεο πξνζπάζεηαο θαη ηεο ζπκκεηνρήο, ζην δηδαθηηθφ ξφιν ηνπ θαινχ παξαδείγκαηνο, ζηελ ακνηβαία θαηαλφεζε. Σν Γηεζλέο Οιπκπηαθφ Kίλεκα επηδηψθεη ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ησλ Οιπκπηαθψλ Ηδεσδψλ, κέζσ ελφο πιέγκαηνο νξγαληζκψλ θαη αηφκσλ. Πεξηιακβάλεη ζηνπο θφιπνπο ηνπ ηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή (ΓOE), ηηο Δζληθέο Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο (EOE), ηηο Γηεζλείο Οκνζπνλδίεο, ηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Αθαδεκία (ΓOA), ηηο Δζληθέο Οιπκπηαθέο Αθαδεκίεο (EOA), ηελ Οιπκπηαθή Αιιειεγγχε, αζιεηέο, ζηειέρε, πξνπνλεηέο, εθπαηδεπηηθνχο θαη αζιεηηθνχο θνξείο. θνπφο ηνπ είλαη «ε νηθνδφκεζε ελφο εηξεληθνχ θαη θαιχηεξνπ θφζκνπ, εθπαηδεχνληαο ηνπο λένπο κέζσ ηνπ αζιεηηζκνχ, ρσξίο θακία δηάθξηζε, ζηα πιαίζηα ηνπ Οιπκπηαθνχ πλεχκαηνο, κέζα ζε έλα πλεχκα θηιίαο, αιιειεγγχεο, επγελνχο άκηιιαο θαη ακνηβαίαο θαηαλφεζεο» (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, «O Οιπκπηζκφο ηείλεη λα ζπγθεληξψζεη, ζα ζε δέζκε θσηφο, φιεο εθείλεο ηηο εζηθέο αξρέο, πνπ πξνάγνπλ ηελ αλζξψπηλε ηειεηφηεηα...» Πιερ Ντε Κοσμπερντέν (1910) 1.3 Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή H αλσηάηε αξρή ηνπ Οιπκπηαθνχ Kηλήκαηνο είλαη ε Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή (ΓΟΔ), πνπ ζπζηήζεθε απφ ην πλέδξην ησλ Παξηζίσλ ζηηο 23 Ηνπλίνπ Ρφινο ηεο ΓOE είλαη λα εγεζεί ηεο πξνβνιήο ηνπ Οιπκπηζκνχ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο 9

10 ηεο Οιπκπηαθήο Υάξηαο, ησλ αξρψλ θαη ησλ θαλνληζκψλ δειαδή, φπνπ βαζίδνληαη νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο. «H ΓOE ελζαξξχλεη ηελ αλάπηπμε ηνπ αζιεηηζκνχ ζε φια ηα επίπεδα θαη ζπλεξγάδεηαη κε αξκφδηνπο θνξείο θαη αξρέο, ζε κία πξνζπάζεηα λα ζέζεη ηνλ αζιεηηζκφ ζηελ ππεξεζία ηεο αλζξσπφηεηαο, καθξηά απφ δηαθξίζεηο θαη ππέξβαζε ηνπ κέηξνπ. Δλζαξξχλεη ηελ πξναγσγή ηεο αζιεηηθήο εζηθήο θαη ησλ Οιπκπηαθψλ Ιδεσδψλ θαη ιακβάλεη κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αζιεηψλ θαη ηελ ελφηεηα ηνπ Οιπκπηαθνχ Kηλήκαηνο (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, Παξάιιεια, εμαζθαιίδεη ηελ ηαθηηθή δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαη ησλ αζιεηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ, ζχκθσλα κε ηηο Οιπκπηαθέο αξρέο θαη ηελ Οιπκπηαθή Xάξηα κε ζεβαζκφ πξνο ην πεξηβάιινλ. Oη Οιπκπηαθνί Αγψλεο απνηεινχληαη απφ ηνπο Αγψλεο ηεο Οιπκπηάδαο (ζεξηλνί) θαη ηνπο Υεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. Ακθφηεξνη δηεμάγνληαη θάζε ηέζζεξα ρξφληα. Δίλαη αγψλεο, φπνπ ζπλαγσλίδνληαη νη αζιεηέο θαη νη αζιήηξηεο ζε αηνκηθά ή νκαδηθά αγσλίζκαηα θαη φρη νη ρψξεο κεηαμχ ηνπο. H ΓOE, αλαγλσξίδνληαο φηη ε παηδεία απνηειεί ηε ζπνλδπιηθή ζηήιε ηνπ Οιπκπηαθνχ Kηλήκαηνο, ππνζηεξίδεη ηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Αθαδεκία θαη φζνπο ζεζκνχο είλαη αθηεξσκέλνη ζηελ Οιπκπηαθή εθπαίδεπζε Γνκή θαη νξγάλσζε Ζ ζεψξεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν δηαξζξψλεηαη θαη νξγαλψλεηαη σο δηεζλήο κε θπβεξλεηηθή νξγάλσζε ε Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία. Μέζα απφ απηή ηε ζεψξεζε είλαη δπλαηφλ λα θαλνχλ νη ζθνπνί ηεο, αιιά θαη ε εκβέιεηά ηεο δξαζηεξηνπνίεζήο ηεο ζην παγθφζκην ζηεξέσκα ηνπ αζιεηηζκνχ. Ζ Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή ηδξχζεθε ζηηο 23 Ηνπλίνπ 1894 απφ ην Γάιιν Βαξφλν Πηεξ Νηε Κνπκπεξληέλ, κε ηελ επηζπκία λα αλαβηψζεη ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηεο Διιεληθήο Αξραηφηεηαο. Ζ ΓΟΔ είλαη έλαο δηεζλήο κε θπβεξλεηηθφο, κε θεξδνζθνπηθφο, νξγαληζκφο θαη απνηειεί ην δεκηνπξγφ ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο. Δθθξαζηέο ηνπ θηλήκαηνο απηνχ, εθηφο απφ ηε ΓΟΔ είλαη νη Γηεζλείο Αζιεηηθέο Οκνζπνλδίεο, νη 204 Δζληθέο Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο, νη Οξγαλσηηθέο Δπηηξνπέο ησλ εθάζηνηε Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, νη εζληθέο αζιεηηθέο νκνζπνλδίεο, ηα ζσκαηεία θαη αζθαιψο νη ίδηνη νη αζιεηέο (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, Οη απνθαινχκελνη «Αζάλαηνη» ηεο ΓΟΔ είλαη 104, θαζψο θαη 31 επίηηκα κέιε. ινη ηνπο απνηεινχλ κέιε ησλ δηαθφξσλ νξγαλψζεσλ ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο, πνπ πξναλαθέξζεθαλ θαη ζπληζηνχλ ηελ Δπηηξνπή, ηεο νπνίαο εγείηαη ν Πξφεδξνο. Ο πξφεδξνο ηεο ΓΟΔ εθιέγεηαη απφ ηα κέιε κε κπζηηθή ςεθνθνξία γηα κηα αξρηθή ζεηεία νθηψ εηψλ, ε νπνία κπνξεί λα αλαλεσζεί κία θνξά αθφκε, γηα άιια ηέζζεξα έηε. Ο πξφεδξνο ηεο ΓΟΔ, ηέζζεξηο αληηπξφεδξνη θαη έμη κέιε ηεο απαξηίδνπλ ην Δθηειεζηηθφ Γξαθείν, ην νπνίν θαη δηαζέηεη ηελ απφιπηε επζχλε γηα ηε δηνίθεζε ηεο ΓΟΔ θαη ηελ ηήξεζε ηεο Οιπκπηαθήο Υάξηαο, εθηφο απφ ηηο ππφινηπεο αξκνδηφηεηέο ηνπ πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνψζεζε ησλ δηαθφξσλ δεηεκάησλ πνπ απαζρνινχλ θαηά θαηξνχο ηελ Δπηηξνπή (νηθνλνκηθή δηαρείξηζε, ππνςεθηφηεηεο, θαζνξηζκφο ζεκαηνινγίαο ζπλφδσλ, ηήξεζε αξρείσλ θ.α.). Ζ δηνίθεζε ηεο ΓΟΔ βξίζθεηαη ππφ ηελ επζχλε ηνπ Γεληθνχ Γηεπζπληή, ν νπνίνο ηελ αζθεί κε ηε βνήζεηα ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα θαη ησλ Γηεπζπληψλ ησλ δηαθφξσλ ηνκέσλ (δηεζλήο ζπλεξγαζία, ζπληνληζκφο Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, ζρέζεηο κε εζληθέο επηηξνπέο, δηεζλείο νκνζπνλδίεο, νηθνλνκηθά, λνκηθά δεηήκαηα, επηθνηλσλίεο). 10

11 Έλα άιιν ηκήκα ηεο ΓΟΔ είλαη ην Σακείν Οιπκπηαθήο Αιιειεγγχεο, ην νπνίν ζπλεζηήζε γηα λα ζπληνλίζεη ηε βνήζεηα πνπ παξέρεηαη ζηηο Δζληθέο Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο, ηδίσο ζε εθείλεο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ θαη ηηο κεγαιχηεξεο αλάγθεο. Ζ Οιπκπηαθή Αιιειεγγχε είλαη ππεχζπλε γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ εζφδσλ απφ ηελ πψιεζε ησλ δηθαησκάησλ αλακεηάδνζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαη γηα ηελ αλαδηαλνκή ηνπ ζηηο Δζληθέο Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο, κε ζθνπφ λα ηηο βνεζήζεη λα αλαπηχμνπλ ηνλ αζιεηηζκφ ζηηο ρψξεο ηνπο. Ζ ΓΟΔ ρξεκαηνδνηείηαη νινθιεξσηηθά απφ ηδησηηθνχο θνξείο θαη κέζσ ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο δηαλέκεη πεξίπνπ ην 93% ησλ πφξσλ πνπ ζπγθεληξψλεη, θπξίσο απφ ηελ πψιεζε δηθαησκάησλ ηειενπηηθήο αλακεηάδνζεο θαη απφ δηαθεκηζηηθά πξνγξάκκαηα (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, Ννκηθφ θαζεζηψο Ζ Οιπκπηαθή Υάξηα πεξηιακβάλεη ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο, ηνπο θαλφλεο θαη ηνπο παξάπιεπξνπο λφκνπο πνπ έρεη πηνζεηήζεη ε ΓΟΔ. Σν πεξηερφκελφ ηεο είλαη πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ εμππεξέηεζε ηνπ θχξηνπ ζθνπνχ ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο, ην νπνίν ελζαξθψλεη ε ΓΟΔ θαη δελ είλαη άιινο απφ ηε ζπλεηζθνξά ζην θηίζηκν ελφο θαιχηεξνπ, εηξεληθνχ θφζκνπ. Απηφ, ζχκθσλα κε ηε Υάξηα, κπνξεί λα γίλεη «εθπαηδεχνληαο ηε λενιαία κε ηνλ αζιεηηζκφ ρσξίο δηαθξίζεηο νπνηαζδήπνηε θχζεο θαη κέζα ζην Οιπκπηαθφ Πλεχκα, ην νπνίν απαηηεί ακνηβαία θαηαλφεζε, θηιία, αιιειεγγχε θαη επγελή άκηιια» (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, Ζ Οιπκπηαθή Υάξηα θαζνξίδεη ηελ απνζηνιή ηεο ΓΟΔ σο εθπαηδεπηηθήο θαη επνηθνδνκεηηθήο γηα ηελ παγθφζκηα εηξήλε. Μέζσ ηεο Υάξηαο, ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα εγθαζηδξχεη έλαλ πξνζαλαηνιηζκφ, θαζψο θαη ην βαζκφ νινθιήξσζήο ηνπ κέζα ζηηο εθάζηνηε ζπγθπξίεο θαη ηελ αλάπηπμε πνπ δηακνξθψλνληαη απφ ηνλ έμσ θφζκν. Με ην θαλνληζηηθφ απηφ πιαίζην, ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα δηεθδηθεί ηε κεγαιχηεξε δπλαηή αλεμαξηεζία απφ δεκφζηεο θαη νηθνλνκηθέο επηξξνέο έμσ απφ απηφ, δεκηνπξγεί ηηο ζπλζήθεο γηα πηζαλή ζπλεξγαζία κε πνιηηηθνχο ζεζκνχο θαη δηαθεξχζζεη ηηο αξρέο ηνπ (Stauffer, P., 1999). Ζ πηζαλφηεηα ζπλεξγαζίαο κε πνιηηηθνχο ζεζκνχο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηε ΓΟΔ λα δξα θαη ζε πεδία πνπ θπζηνινγηθά αλήθνπλ ζε θξαηηθέο θαη δεκφζηεο αξρέο ή λα επεξεάδεη ηηο πνιηηηθέο θξαηψλ ζε δηάθνξα ζέκαηα, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη παξεκβαίλεη άκεζα ζηηο πνιηηηθέο απηέο. Ζ δηεζλήο αλαγλψξηζε είλαη έλα ζεκαληηθφ γεγνλφο γηα ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα θαη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ απνθηά, ψζηε λα δξα ρσξίο πεξηνξηζκνχο. Ο Υνπάλ Αληφλην άκαξαλθ, Πξφεδξνο ηεο ΓΟΔ απφ ην 1980 κέρξη ην 2001, πέηπρε ηελ αλαγλψξηζε ηεο σο κε θπβεξλεηηθνχ νξγαληζκνχ ζε δηεζλέο θαη ππεξεζληθφ επίπεδν απφ ηνλ ΟΖΔ, ηελ ΟΤΝΔΚΟ θαη ηηο πνιηηηθέο αξρέο φισλ ζρεδφλ ησλ θξαηψλ. Έηζη κπνξεί πιένλ ε ΓΟΔ λα αληηκεησπίδεη ηα πνιηηηθά πξνβιήκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα πην ελεξγά απφ φηη ζην παξειζφλ. 11

12 1.3.3 Οη ζηφρνη Σν Οιπκπηαθφ Πλεχκα ζπκπχθλσλε ζηελ θιαζηθή ηνπ ζχιιεςε ηελ παξαίλεζε ηνπ «Ννπο πγηήο ελ ζψκαηη πγηεί». Μέζα απφ ηελ θαιιηέξγεηα θαη ηελ εκπέδσζε ηεο επγελνχο άκηιιαο ζηε δηάξθεηα ησλ αγψλσλ, ν αζιεηήο εμεπγελίδεη ηελ ςπρή ηνπ, εμπςψλεη ην λνπ ηνπ θαη γπκλάδεη ην ζψκα ηνπ. Απηή ε πνιιαπιή εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία πξνάγεηαη ράξε ζηνλ αζιεηηζκφ, είλαη φιε ε θηινζνθία ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο. Ο αζιεηηζκφο, ζχκθσλα κε ην Οιπκπηαθφ Ηδεψδεο, κπνξεί λα δηδάμεη ζηνπο αλζξψπνπο ηνλ επγελή ζπλαγσληζκφ, πξνηείλνληαο νη εηηεκέλνη λα αληηκεησπίδνληαη κε ζεβαζκφ θαη νη ληθεηέο κε ηηκή. Απηή ε πξνζέγγηζε θαιιηεξγεί επγελή αηζζήκαηα, ηα νπνία είλαη εμαηξεηηθά ρξήζηκα θαη ζε άιιεο πηπρέο ηεο δσήο. Δμάιινπ ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα απερεί ηελ πίζηε φηη «ν αζιεηηζκφο κπνξεί λα γθξεκίζεη ηα ηείρε ησλ δηαθνξψλ ζηε γιψζζα, ηνλ πνιηηηζκφ, ηε ζξεζθεία, ηελ εζληθφηεηα, ηελ ειηθία θαη ην θχιν, ρηίδνληαο γέθπξεο κεηαμχ φισλ ησλ αλζξψπσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο παγθφζκηαο εηξήλεο» (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, Πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ελίζρπζεο ηεο εηξήλεο θαη ηεο θαηαλφεζεο κεηαμχ ησλ ιαψλ, ε ΓΟΔ πξνσζεί ηελ ηδέα ηεο Οιπκπηαθήο Δθερεηξίαο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Οη πην ζεκαληηθέο πξσηνβνπιίεο πνπ έρεη αλαιάβεη γηα ηελ εμππεξέηεζε απηνχ ηνπ ζθνπνχ είλαη ε δεκηνπξγία, απφ θνηλνχ κε ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε, ηνπ Κέληξνπ Γηεζλνχο Οιπκπηαθήο Δθερεηξίαο ζηελ Οιπκπία (Γηεζλέο Κέληξν Οιπκπηαθήο Δθερεηξίαο, Δπίζεο, ε απφθαζε γηα ηελ Οιπκπηαθή Δθερεηξία κε ηίηιν «Κηίδνληαο έλαλ θαιχηεξν εηξεληθφ θφζκν κε ηνλ αζιεηηζκφ θαη ην νιπκπηαθφ ηδεψδεο», ηελ νπνία πηνζέηεζαλ νκφθσλα ηα 180 κέιε ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ζηηο 24 Ννεκβξίνπ 1999, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηα πέληε κφληκα κέιε ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ, Κίλα, Γαιιία, Ρσζία, Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, Ζ ΓΟΔ δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ζηνλ ηνκέα ησλ αλζξσπηζηηθψλ πξνγξακκάησλ, κε ην ζθεπηηθφ φηη κπνξεί, κέζσ ηνπ αζιεηηζκνχ, λα βειηηψζεη ην βηνηηθφ επίπεδν φζσλ δνπλ ζηα αλαπηπζζφκελα ζεκεία ηνπ πιαλήηε. Γη απηφ, ζπλεξγάδεηαη κε ηνπο αλάινγνπο εηαίξνπο, φπσο είλαη ε Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο (UNHCR), ην Πξφγξακκα Αλάπηπμεο ηνπ ΟΖΔ (UNDP) θαη ε Παγθφζκηα Οξγάλσζε γηα ηελ Δξγαζία (ILO). Δπηπξφζζεηα, γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ αζιεηηζκνχ ζε ρψξεο κε κεγαιχηεξε αλάγθε, ιεηηνπξγεί ζηνπο θφιπνπο ηεο ΓΟΔ ε Οιπκπηαθή Αιιειεγγχε (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Αθαδεκία, κηα επηηξνπή ε νπνία θξνληίδεη γηα ηε δηαρείξηζε θαη ηε δηαλνκή ησλ εζφδσλ ηεο ΓΟΔ απφ ηα ηειενπηηθά ή άιια δηθαηψκαηα ζε φιεο ηηο Δζληθέο Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο. 12

13 2. Αζιεηηζκφο θαη πνιηηηθή Θεσξψληαο ηελ πνιηηηθή φρη κφλν σο κηα δηαδηθαζία ιήςεο απφθαζεο, αιιά θαη σο έλα θαηλφκελν, ην νπνίν εκθαλίδεηαη σο νξγάλσζε ηεο ζπκβίσζεο ησλ αλζξψπσλ θαη επηδξά ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηεο θνηλσληθήο δσήο, ζρεηηδφκελν θαη κε ηνλ αζιεηηζκφ, ν νπνίνο είλαη κέξνο απηήο ηεο νξγάλσζεο, δηαπηζηψλεηαη πσο ρξεζηκνπνηεί ηνλ αζιεηηζκφ γηα λα επεξεάζεη ηηο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζρέζεηο. Δπηπιένλ ν αζιεηηζκφο θαη ε πνιηηηθή έρνπλ ελσζεί ζηελ αζιεηηθή πνιηηηθή, ε νπνία είλαη κηα δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο απνθάζεσλ ζε πεδία πνπ αλήθνπλ ζηνλ αζιεηηζκφ ζε ζηελή θαη επξεία έλλνηα. Οη πνιηηηθέο θαη δηάθνξνη ζεζκνί παξέρνπλ ην πιαίζην δξάζεο ζηνλ αζιεηηζκφ, δειαδή ζηα αζιεηηθά θηλήκαηα, ζηηο νκνζπνλδίεο θαη ζηα ζσκαηεία. Ζ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ αζιεηηζκνχ θαη πνιηηηθήο είλαη δεδνκέλε κηαο θαη είλαη ζεζκνζεηεκέλε θαη νξγαλσκέλε δξαζηεξηφηεηα. Οη αμίεο θαη νη αξρέο ηνπ αζιεηηζκνχ είλαη επίζεο δεδεισκέλνη ζηφρνη δηαθνξεηηθψλ θαηά ηε ζχιιεςή ηνπο πνιηηηθψλ, θνηλσληθψλ νκάδσλ θαη ζπζηεκάησλ. Γελ κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ απφ ηα πξφζσπα θαη ηηο νξγαλψζεηο πνπ δξνπλ. Όηαλ ν Βαξφλνο Πηεξ Νηε Κνπκπεξληέλ πξνσζνχζε ηελ ηδέα ηεο αλαβίσζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, ήζειε παξάιιεια λα εηζάγεη κηα κεηαξξχζκηζε ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο Γαιιίαο. Έβιεπε, δειαδή, ηελ άζιεζε θαη σο έλα εξγαιείν γηα ηελ πξναγσγή ηεο εζηθήο θαη θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο ηεο γαιιηθήο λενιαίαο. Ο αζιεηηζκφο ζα ήηαλ ην πξψην θχηηαξν γηα ηελ αλαγέλλεζε ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο ειεπζεξίαο. πλεπψο, ήδε απφ ηηο απαξρέο, θαη πνιηηηθνί ιφγνη ππήξραλ ζηελ απφθαζε λα αλαβηψζνπλ νη Αγψλεο (Stauffer, P., 1999). Ο αζιεηηζκφο, νη αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηα αζιεηηθά απνηειέζκαηα είραλ πάληνηε κηα κεγεζπληηθή επηξξνή θαη ζεκαζία ζηνπο ζεαηέο θαη ζην ελδηαθεξφκελν θνηλφ ράξε ζηα κέζα ελεκέξσζεο. «Γη απηφ ε επέλδπζε ζηνλ αζιεηηζκφ είλαη καθξνπξφζεζκα κηα ιηγφηεξν δαπαλεξή δπλαηφηεηα πξνβνιήο ελφο θξάηνπο ή ελφο πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, ελψ επηπιένλ ρξεζηκεχεη γηα ηε ζθπξειάηεζε ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο» (GeoCurrents, 2014) 13

14 2.1 Σν ιεηηνπξγηθφ πιαίζην Δμεηάδνληαο ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ησλ δηαθφξσλ δηεζλψλ αζιεηηθψλ νκνζπνλδηψλ θαη θπξίσο εθείλνλ ηεο Γηεζλνχο Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο, δηαπηζηψλεηαη φηη πξφθεηηαη γηα θαηεμνρήλ πνιηηηθήο κνξθήο νξγαλψζεηο. Υαξαθηεξίδνληαη απφ έμη γλσξίζκαηα: α) Σν βαζκφ θεληξηθνχ ειέγρνπ (εθηειεζηηθέο επηηξνπέο, γεληθνχο γξακκαηείο) β) Σε λνκηκνπνηεηηθή ηνπο βάζε (δηεζλήο αλαγλψξηζε, γεληθέο ζπλειεχζεηο) γ) Σελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ νξγαληζκψλ (ζπλεξγαζία) δ) Σε ζρέζε ηνπο κε ηηο δηάθνξεο θπβεξλήζεηο (ζπλεξγαζία γηα ηε δηνξγάλσζε αζιεηηθψλ γεγνλφησλ) ε) Σελ ηζρχ ηνπο ζην παγθφζκην ζηεξέσκα (ζεηηθέο παξεκβάζεηο γηα επίιπζε δηαθνξψλ) ζη) Σα θαζήθνληά ηνπο (αξρέο, δηαθεξχμεηο) (Taylor, Tr., 1998) 2.2 Σν πξαγκαηηζηηθφ πιαίζην Ο αζιεηηζκφο, φπσο εκπεδψλεηαη κέζα απφ ηελ αζιεηηθή πνιηηηθή, απνηειεί πξσηίζησο έλα ζηνηρείν ηεο εθάζηνηε θξαηηθήο πνιηηηθήο. Σφζν νη πξνζπάζεηεο ξχζκηζεο ησλ αζιεηηθψλ δεηεκάησλ απφ λφκνπο ηνπ θάζε θξάηνπο ή απφ δηάθνξεο παξεκβάζεηο απφ κέξνπο ηνπ πνιηηηθνχ θφζκνπ, φζν θαη ην γεγνλφο φηη ν αζιεηηζκφο δελ κπνξεί λα αγλνεί ην θξάηνο, ηνπιάρηζηνλ ζε επίπεδν νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο θαη πφξσλ, θαηαδεηθλχνπλ φηη ν αζιεηηζκφο είλαη ππνρξεσκέλνο λα αθνκνηψζεη ηηο ελππάξρνπζεο πνιηηηθέο ζπγθπξίεο ζε κηα πξαθηηθή, ηελ νπνία δελ κπνξεί λα απνθχγεη. Ο εθδεκνθξαηηζκφο ηεο άζιεζεο θαη ηεο παξαθνινχζεζεο αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ε παξεκβνιή ηνπο ζηα ήζε ηεο θνηλσλίαο, έθαλαλ πην ζηελή ηε ζρέζε αζιεηηζκνχ θαη πνιηηηθήο. Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη ν αζιεηηζκφο θαη ε πνιηηηθή ζπλδηαξζξψλνληαη, αλ θαη, φπσο αλαθέξεη ν Delacroix (1996), «ζρεδφλ πάληα νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ήηαλ δέζκηνη πξνβιεκάησλ θαη επηξξνψλ απφ ηελ πνιηηηθή θαη ηε δεκφζηα ζθαίξα.» Ζ πνιηηηθή δελ εηζέβαιε ζηνλ αζιεηηζκφ ηπραία. πσο ππνζηεξίδεη ν Γηάλλεο Σξηαληαθχιινπ (2000) ε πνιηηηθή παξέκβαζε εκπεξηείρε εμαξρήο κηα δηπιή ηδηνκνξθία: αθελφο ήηαλ αλαπφθεπθηε, γηαηί ε εκθάληζε ελφο ππεξεζληθνχ θαηλνκέλνπ, φπσο είλαη νη δηεζλείο αζιεηηθέο δηνξγαλψζεηο, δελ κπνξνχζε λα δηακνξθσζεί πέξα απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο ηεο δηπισκαηίαο ησλ θξαηψλ, αθεηέξνπ ήηαλ λφκηκε, γηαηί ηα πνιηηηθά ζπζηήκαηα δηέζεηαλ ην πιενλέθηεκα ηεο δεκφζηαο απνδνρήο θαη ηεο λνκηκφηεηαο, θάηη πνπ δε ζπλέβαηλε ζηα πξψηα βήκαηα ησλ δηεζλψλ αζιεηηθψλ νξγαληζκψλ». 14

15 2.3 Αζιεηηζκφο θαη εμσηεξηθή πνιηηηθή Σν θαηλφκελν ηεο νηθνδφκεζεο ελφο έζλνπο κέζσ ηνπ αζιεηηζκνχ θαη γεληθφηεξα ε πνιηηηθή ηεο παξέκβαζεο, απνδεηθλχνπλ φηη ηα θξάηε πξφζζεζαλ ζηνλ εζληθηζηηθφ ηνπο ιφγν, ηνλ αζιεηηζκφ. Ζ ζπζηεκαηηθή παξνπζία ηεο πνιηηηθήο ζην ρψξν ηνπ αζιεηηζκνχ πήξε ηε κνξθή πξαγκαηηθνχ θξηηεξίνπ δεκφζηαο θαη θνηλσληθήο λνκηκνπνίεζεο ελφο θαηλνκέλνπ, ην νπνίν αξρηθά ήζειε λα βξίζθεηαη ζην πεξηζψξην ησλ θαλφλσλ ηεο πνιηηηθήο, φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ηηο αξρέο θαη ηηο δηαθεξχμεηο κεγάισλ δηεζλψλ αζιεηηθψλ νξγαληζκψλ ζαλ ηελ ΓΟΔ. Ο αζιεηηζκφο έγηλε πνιηηηθφ εξγαιείν θαη ρξεζηκνπνηήζεθε ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο σο φπιν δηπισκαηηθήο αλαγλψξηζεο. Έηζη αλαδχζεθε ε αζιεηηθή δηπισκαηία. Δλδεηθηηθφ απηήο ηεο εμέιημεο είλαη ην γεγνλφο, φηη ζηελ απνθαηάζηαζε δηπισκαηηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Κίλαο βνήζεζαλ νη κεηαμχ ηνπο αγψλεο επηηξαπέδηαο αληηζθαίξηζεο. Σνλ ίδην ζηφρν είρε θαη ε δηπισκαηία ηνπ κπάζθεη κεηαμχ ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Κνχβαο ην 1978, φπσο θαη νη πνιιέο επηηπρίεο κέζα ζηα ηάδηα ηεο Αλαηνιηθήο Γεξκαλίαο ησλ «δηπισκαηψλ κε αζιεηηθέο θαλέιεο», φπσο ηνπο απνθαινχζαλ, ράξε ζηηο νπνίεο βγήθε ε ρψξα ηνπο απφ ηελ απνκφλσζε. Σν φπιν ηνπ αζιεηηζκνχ ρξεζηκνπνίεζε φκσο θαη ε «Οξγάλσζε γηα ηελ Απειεπζέξσζε ηεο Παιαηζηίλεο» ην 1972 ζηελ Οιπκπηάδα ηνπ Μνλάρνπ, ζέινληαο λα πξνβάιεη ηα αηηήκαηα ηνπ παιαηζηηληαθνχ έζλνπο κε ηελ απαγσγή ησλ Ηζξαειηλψλ αζιεηψλ. Σν γεγνλφο έκεηλε γλσζηφ σο «Μαχξνο επηέκβξεο» γηαηί κεηά ηελ απνηπρεκέλε επέκβαζε ηεο γεξκαληθήο αζηπλνκίαο ζθνηψζεθαλ ελλέα αζιεηέο, έλαο αζηπλνκηθφο θαη πέληε απφ ηνπο απαγσγείο, πνπ καδί κε ηνπο δπν αζιεηέο νη νπνίνη είραλ δνινθνλεζεί λσξίηεξα, αλέβαζε ηνλ ηξαγηθφ απνινγηζκφ ζηνπο 17 λεθξνχο. Οη πνιηηηθέο αληηπαξαζέζεηο ζε δηεζλή αζιεηηθή θιίκαθα δελ πεξηνξίδνληαη κφλν ζην πνδφζθαηξν, ζην νπνίν παξαηεξνχληαη πην ζπρλά ηέηνηα θαηλφκελα. Ζ θπξηαξρία κηαο ρψξαο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν άζιεκα, γεγνλφο ην νπνίν είλαη ζπρλά αληηθείκελν ζαπκαζκνχ, δελ έρεη λα θάλεη κε ηε θπζηθή γεσγξαθία, ηνλ πιεζπζκφ ή ηελ επεκεξία απηήο ηεο ρψξαο. Ζ γεσγξαθία ζηνλ αζιεηηζκφ, πνηνη είλαη θαινί ζε πνην άζιεκα ή πνηα ρψξα, ζπλδέεηαη κε ηελ παγθφζκηα γεσγξαθία ηεο γεληθφηεξεο πνιηηηθήο ηζρχνο θαη θαζηζηά απηφκαηα ηνλ αζιεηηζκφ σο έλα είδνο άζθεζεο πνιηηηθήο. Ο ζπζρεηηζκφο πνιηηηθήο θαη αζιεηηθήο θπξηαξρίαο εμεγείηαη γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε ησλ Κελπαηψλ δξνκέσλ κεγάισλ απνζηάζεσλ, αθνχ ε δηάδνζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αζιήκαηνο απφ ηνπο Βξεηαλνχο θαηαθηεηέο πξνο ηνπο Κελπάηεο έγηλε κε ζθνπφ ηνλ θνηλσληθφ έιεγρν ησλ ηειεπηαίσλ, σο κηα βαιβίδα αζθαιείαο γηα λα ζπγθξαηεζνχλ ηα έληνλα αληη-απνηθηνθξαηηθά ηνπο αηζζήκαηα θαη γηα λα απνηξαπνχλ θινπέο ή άιινπ είδνπο ελέξγεηεο, πνπ ζα πξνθαινχζαλ πξνβιήκαηα ζηνπο Βξεηαλνχο. Δπηπιένλ, νη πξσηαζιεηέο δξνκείο σο αληακνηβή γηα ηηο επηηπρίεο ηνπο πξνζιακβάλνληαλ ζε δηάθνξεο ζηξαηησηηθέο ππεξεζίεο, φρη κφλν ζηελ Κέλπα αιιά θαη ζε άιιεο αθξηθαληθέο ρψξεο. Ο Αηζίνπαο Ακπέκπε Μπηθίια, νιπκπηνλίθεο ζην καξαζψλην ηεο Ρψκεο θαη ηνπ Σφθην, ήηαλ κέινο ηεο θξνπξάο ηνπ απηνθξάηνξα Υατιέ ειαζηέ, ζε έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθφηεξα παξαδείγκαηα (Lovett, 1997). Απφ ηελ άιιε κεξηά, πνιιά αζιήκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη απφ δηάθνξεο ρψξεο κε ζθνπφ λα αληηηαρζνχλ κε απηά ζηνπο αληηπάινπο ηνπο. Ζ ηκπεξηαιηζηηθή πνιηηηθή ησλ Ηαπψλσλ, αιιά θαη ε ηθαλφηεηά ηνπο ζε έλα άζιεκα πνπ δεκηνχξγεζαλ νη ίδηνη, απνηέιεζαλ ηζρπξφηαηα θίλεηξα γηα ηνπο ππνηειείο Κηλέδνπο λα δηαπξέςνπλ ζε απηφ. Ο ιφγνο γηα ηελ επηηξαπέδηα αληηζθαίξηζε, ή γλσζηφηεξα ην πηλγθ-πνλγθ. Παξφκνηα είλαη θαη ε πεξίπησζε ησλ επηδφζεσλ Ηλδψλ θαη Παθηζηαλψλ ζην ρφθετ επί ρφξηνπ 15

16 θαη ζην θξίθεη, αζιήκαηα ζηα νπνία νη δχν ρψξεο θπξηαξρνχλ παγθνζκίσο. Ζ ινγηθή ήηαλ πσο ζα πξέπεη λα αλαπηχμνπλ ηα αζιήκαηα απηά γηα λα πξνθαιέζνπλ ζηνλ αζιεηηθφ ηνκέα ηνπο θαηαθηεηέο Βξεηαλνχο, νη νπνίνη είλαη θαη νη δεκηνπξγνί ηνπο. Με ηνλ ίδην ηξφπν, νη Οχγγξνη ζηελ πδαηνζθαίξηζε θαη νη Σζερνζινβάθνη ζην ρφθετ επί πάγνπ αγσλίδνληαλ ζθιεξά θαηά ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο, ζε κηα πξνζπάζεηα λα ηελ εθδηθεζνχλ γηα ηελ εηζβνιή ηεο ζηηο ρψξεο ηνπο, ην 1956 θαη ην 1968, αληίζηνηρα. πσο αλαθέξεη ν Guttmann (1996): «Απηφο είλαη ν κφλνο ηξφπνο κέζσ ηνπ νπνίνπ πνιιέο απφ ηηο ιηγφηεξν ηζρπξέο ρψξεο ζα απαζρνιήζνπλ πνηέ ηα κέζα ελεκέξσζεο. Γελ κπνξνχλ λα αληαγσληζηνχλ ηνπο ηζρπξνχο ζηελ νηθνλνκία ή ηελ επηζηήκε. Αιιά κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ληθεηέο Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, πνπ ζα ζηέθνληαη ζην ςειφηεξν ζθαιί ηνπ βάζξνπ, ηελ ίδηα ψξα πνπ φιε ε πθήιηνο ζα έρεη ηα κάηηα ηεο ζηξακκέλα πάλσ ηνπο». Οξφζεκν γηα ηε δηαδηθαζία αλάκεημεο ηεο πνιηηηθήο ζηνλ αζιεηηζκφ, απνηεινχλ νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ Βεξνιίλνπ ην 1936, παξά ην γεγνλφο φηη θαη πξσηχηεξα είραλ ππάξμεη πξάμεηο πνιηηηθήο επηξξνήο ζε βάξνο ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο, φπσο ήηαλ ε απνπζία ηεο ζεκαίαο ησλ ΖΠΑ απφ ηελ ηειεηή έλαξμεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ Λνλδίλνπ ην 1908, ηα αηηήκαηα ηεο Απζηξίαο θαη ηεο Ρσζίαο λα δησρζνχλ απφ ηνπο Αγψλεο ηνπ 1912 ε Οπγγαξία, ε Βνεκία θαη ε Φηλιαλδία ή ν απνθιεηζκφο-ηηκσξία ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Απζηξίαο απφ ηνπο Αγψλεο ηνπ 1920, 1924 σο ππαίηησλ γηα ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν, αληίζηνηρα ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ηαπσλίαο απφ ηνπο Αγψλεο ηνπ 1948 σο ππαίηηεο ρψξεο γηα ην Β Παγθφζκην Πφιεκν. πσο γίλεηαη αληηιεπηφ, ε πξαθηηθή ηνπ απνθιεηζκνχ θάπνησλ ρσξψλ απφ ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο εθαξκφδεηαη γηα πνιηηηθνχο ιφγνπο θαη ην πιένλ ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ν απνθιεηζκφο ηεο Νφηηαο Αθξηθήο ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1960, 1970 θαη 1980, εμαηηίαο ηνπ θαζεζηψηνο θπιεηηθψλ δηαθξίζεσλ Απαξηράηλη. Αθφκα θαη ν απνθιεηζκφο ηεο Νέαο Γηνπγθνζιαβίαο (εξβία θαη Μαπξνβνχλην) απφ ηε δηνξγάλσζε ηνπ 1996 εκπίπηεη ζηηο πξάμεηο πνιηηηθήο επηξξνήο, αλ θαη αθνξά έλα κηθξήο θιίκαθαο πεξηθεξεηαθφ πφιεκν, πνπ ζπλέβε ζηε δηάξθεηα ηνπ 20νχ αηψλα, γηα ηνλ νπνίν πάλησο ζεσξήζεθε ππεχζπλε. Σέινο, αμίδεη επίζεο λα αλαθεξζεί ε πεξίπησζε ηνπ κπνυθνηάδ ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ απφ δηάθνξεο ρψξεο θαη ζε δηαθνξεηηθέο πεξηφδνπο. Σν 1968 αλαθιήζεθε ε πξφζθιεζε ηεο νκάδαο ηεο Νφηηαο Αθξηθήο ζηνπο Αγψλεο ζην Μεμηθφ, ιφγσ ηεο απεηιήο γηα κπνυθνηάδ απφ αθξηθαληθέο θαη ζνζηαιηζηηθέο ρψξεο. Σελ ίδηα ηχρε θαη γηα ηνπο ίδηνπο ιφγνπο είρε θαη ε πξφζθιεζε ηεο Ρνδεζίαο ην Σν 1976 ζην Μφληξεαι νη απεηιέο έγηλαλ πξάμε: 23 Αθξηθαληθέο ρψξεο απνζχξζεθαλ απφ ηνπο Αγψλεο ζε έλδεημε δηακαξηπξίαο γηα ηελ κε απνπνκπή ηεο Νέαο Εειαλδίαο ιφγσ ησλ αζιεηηθψλ ζρέζεψλ, κέζσ ηνπ ξάγθκπη, πνπ δηαηεξνχζε κε ηε Νφηηα Αθξηθή. Σν 1980 ζηε Μφζρα νη Αγψλεο δηεμήρζεζαλ κε κφλν 81 θξάηε αληί γηα 130, εμαηηίαο ηνπ κπνυθνηάδ πνπ θήξπμαλ νη ΖΠΑ δηακαξηπξφκελεο γηα ηε ζνβηεηηθή θαηνρή ζην Αθγαληζηάλ. ε απάληεζε ην 1984 ζην Λνο Άληδειεο, ε νβηεηηθή Έλσζε θαη άιιεο 12 ρψξεο δελ έιαβαλ κέξνο ζηνπο Αγψλεο, επηθαινχκελεο πξνβιήκαηα δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ζπλνδψλ ησλ απνζηνιψλ θαη έιιεηςε αζθάιεηαο. Σν 1988, έλα δεχηεξν κπνυθνηάδ θαη πάιη απφ ηελ πιεπξά ηνπ πξψελ αλαηνιηθνχ κπινθ, απεηξάπε ράξε ζηηο πξνζπάζεηεο ηεο ηφηε Αλαηνιηθήο Γεξκαλίαο λα κεηαπείζεη ηνπο εηαίξνπο ηεο, θαζψο ε ίδηα δελ επηζπκνχζε λα απέρεη απφ ηνπο Αγψλεο γηα δεχηεξε ζπλερή θνξά. Πάλησο νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο εκπιέθνληαη θαη ζεηηθά κε ηελ πνιηηηθή, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Οιπκπηάδαο ηνπ χδλευ, ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ γηα πξψηε θνξά κεηά απφ πνιιά ρξφληα ε Νφηηα θαη ε Βφξεηα Κνξέα κε θνηλή απνζηνιή, ελψ κε ηελ Οιπκπηαθή εκαία παξέιαζαλ θαη ζπκκεηείραλ, ππφ ηελ πξνζηαζία ηεο ΓΟΔ, αζιεηέο απφ ην Αλαηνιηθφ Σηκφξ. 16

17 2.4 Η αζιεηηθή πξνπαγάλδα «Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο είλαη κηα επθαηξία γηα πξνπαγάλδα, ρσξίο πξνεγνχκελν ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία..» Φοσνκ, σπαρτηγός τοσ Γκέμπελς (1936) ηαλ έλα θαζεζηψο παξεκβαίλεη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο ελφο έζλνπο θαη ην θξάηνο ηαπηίδεηαη κε ηελ θνηλσλία, ηφηε ν αζιεηηζκφο απνηειεί έλα απφ ηα πην θξίζηκα κέζα πξνπαγάλδαο γηα ηελ επίηεπμε πνιηηηθψλ ζηφρσλ. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη απηφ ηεο Ναδηζηηθήο Γεξκαλίαο, κε ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ Βεξνιίλνπ ην Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ Βεξνιίλνπ ζεσξνχληαη κέρξη ζήκεξα φηη απνηεινχλ θακπή ζηελ ηζηνξία ηνπ αζιεηηζκνχ γεληθφηεξα, γηαηί εθεί ζπλέβεζαλ θνζκνγνληθέο αιιαγέο. Απφ πεξηθεξεηαθή εθδήισζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αληηπαξαζέζεσλ, ε δηνξγάλσζε κεηαηξάπεθε ζε ηδηαίηεξν πεδίν αληηπαξάζεζεο, κηαο πνπ γηα πξψηε θνξά έλα δηεζλέο ζεκαληηθφ γεγνλφο κεηαδηδφηαλ απ επζείαο απφ ηελ ηειεφξαζε. Απφ ην 1936 θη έπεηηα, νη δηεζλείο αζιεηηθέο εθδειψζεηο απνηέιεζαλ πνιηηηθφ εξγαιείν γηα ηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή ή θαη γηα ηε δηεζλή. πγθεθξηκέλα ζηηο Οιπκπηάδεο, ηδηαίηεξα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, νη ίδηνη νη Αγψλεο γίλνληαη ζηφρνο ηεο πξνπαγάλδαο ησλ δηαθφξσλ θξαηψλ θαη θπξίσο ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ ηεο επνρήο, ησλ ΖΠΑ θαη ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί φηη ε έληαμε ηεο ΔΓ ζην Οιπκπηαθφ Κίλεκα γηα ηνπο Αγψλεο ηνπ 1952 κε κνλαδηθφ ζθνπφ νη αζιεηέο θαη νη αζιήηξηέο ηεο, κέζα απφ ην ζπλαγσληζκφ ηνπο κε ηνπο θαιχηεξνπο απφ φιεο ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, λα θαηαδείμνπλ ηε δχλακε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηαπηφρξνλα ηελ αλσηεξφηεηα ηνπ ζνβηεηηθνχ ζπζηήκαηνο, δηεζλψο αιιά θαη εληφο ηνπ εζσηεξηθνχ ηεο. κσο θαη γηα ηηο ΖΠΑ, νη Αγψλεο ήηαλ εμαηξεηηθά ζεκαληηθνί γηα ηελ πξνβνιή ηνπο σο εγεηηθήο παγθφζκηαο δχλακεο. Ζ δήισζε ηνπ Ακεξηθαλνχ πξνέδξνπ Σδέξαιλη Φνξλη, ην 1974, φηη «κηα αζιεηηθή επηηπρία κπνξεί λα ρξεζηκεχζεη ζε έλα έζλνο, φζν θαη κηα ζηξαηησηηθή» (Rider, 2011) απνδεηθλχνπλ ην ζεκαληηθφ ξφιν ηνπ αζιεηηζκνχ ζηελ εζληθή πνιηηηθή. Σν αζιεηηθφ ζέακα γεκάην απφ αληηπαξαζέζεηο, κεηαηξέπεη ην ηάδην ζε ρψξν έθθξαζεο εζληθήο ππεξεθάλεηαο, αιιά θαη άξλεζεο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο απνδνρήο ηεο αλσηεξφηεηαο ηνπ ληθεηή, φπσο ζπλέβε ην 1936 ζην Βεξνιίλν φηαλ ν Ακεξηθαλφο έγρξσκνο αζιεηήο Σδέζε νπελο θαηέθηεζε ζπλνιηθά ηέζζεξα ρξπζά κεηάιιηα, αλαγθάδνληαο ηνλ Αδφιθν Υίηιεξ λα απνρσξήζεη εθλεπξηζκέλνο απφ ην ζηάδην. Ζ λαδηζηηθή πξνπαγάλδα ηζρπξηδφηαλ φηη νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ Βεξνιίλνπ ήηαλ ε θαηάιιειε επθαηξία γηα λα απνδεηρζεί ε ππεξνρή ηεο Άξηαο Φπιήο, σζηφζν κεηά ην ζξίακβν ηνπ νπελο θαηεγφξεζε ηηο ΖΠΑ φηη «έθηηαμαλ κηα νκάδα γεκάηε κε καχξα θαηαθάζηα». Δίρε πξνεγεζεί ηελ πξψηε εκέξα ησλ Αγψλσλ ε αδηαθνξία ηνπ Φχξεξ γηα ηνπο κε Γεξκαλνχο ληθεηέο, κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ λα ηνλ ζπκβνπιεχνπλ πσο ή ζα έπξεπε λα ραηξεηά φινπο ηνπο ληθεηέο ή θαλέλαλ. Οη αζιεηέο εθπξνζσπνχλ κελ ηηο ρψξεο ηνπο, φκσο ηα φξηα κεηαμχ κηαο λίθεο θαη ηεο ηδενινγίαο πνπ ζα ηελ νηθεηνπνηεζεί, παξακέλνπλ δπζδηάθξηηα. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην γεγνλφο πσο ε επηζηξνθή ηνπ Σδέζε νπελο ζηηο ΖΠΑ κεηά ηε ζξηακβεπηηθή ηνπ παξνπζία ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ Βεξνιίλνπ ζπλνδεχηεθε απφ ηελ άξλεζε ηνπ Πξνέδξνπ Ρνχζβειη λα ηνλ θαιέζεη ζην Λεπθφ Οίθν γηα λα ηνλ ζπγραξεί, θνβνχκελνο φηη ιφγσ ηεο πξνεθινγηθήο εθζηξαηείαο, 17

18 ελδερνκέλσο λα δπζαξεζηνχζε έλα κεγάιν θνκκάηη Ακεξηθαλψλ, κε ξαηζηζηηθέο δηαζέζεηο, πνπ είρε κεγάιε εθινγηθή δχλακε. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη ν νπελο ηηκήζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Πξφεδξν Ατδελράνπεξ ην 1955, ζρεδφλ είθνζη ρξφληα αξγφηεξα, ν νπνίνο ηνλ αλαθήξπμε «Πξέζβε ηνπ Αζιεηηζκνχ», ελψ εμίζνπ ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε αδπλακία λα επηηεπρζνχλ ρνξεγηθέο ζπκθσλίεο κε ηνλ έγρξσκν Οιπκπηνλίθε, ιφγσ ηεο άξλεζεο ησλ δηαθεκηδνκέλσλ λα ηαπηίζνπλ ηα πξντφληα ηνπο καδί ηνπ, κε αηηηνινγία φηη νη θαηαλαισηέο ιεπθνχ ρξψκαηνο δε ζα ηα αγφξαδαλ. 18

19 3. Πνιηηηθέο δηαζηάζεηο ζηελ αλαβίσζε θαη θαζηέξσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ Οη πξψηνη ζχγρξνλνη Οιπκπηαθνί Αγψλεο έιαβαλ ρψξα ζηελ Αζήλα ην Ζ αλαβίσζε θαη ε δηεμαγσγή ηνπο ππήξμε απνηέιεζκα κηαο έληνλεο πξνζπάζεηαο απφ ηνλ βαξφλν Πηέξ ληε Κνπκπεξηέλ θαη απφ ηελ ειιεληθή βαζηιηθή νηθνγέλεηα, ε νπνία είρε ελεξγφ ξφιν ζηελ επαλαθνξά θαη ζηελ νκαιή δηεμαγσγή ηνπο. Σν 1894, ζε ζπλέδξην πνπ νξγάλσζε ν βαξφλνο ληε Κνπκπεξηέλ ζην Παξίζη, ηδξχζεθε ε πξψηε Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή θαη απνθαζίζηεθε ε αλαβίσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, ζηελ Αζήλα. Ζ αλαβίσζε ηνπο θαη ε επηινγή ηεο Αζήλαο λα ηνπο θηινμελήζεη, ραηξεηίζηεθε ζεξκά απφ ηνπο Έιιελεο, φκσο ε δεηλή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο νδήγεζε ηνλ επηθεθαιήο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο, ηέθαλν θνπινχδε, λα παξαηηεζεί ζεσξψληαο φηη νη Αγψλεο είλαη αδχλαην λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ιφγσ ηνπ πςεινχ ηνπο θφζηνπο, ην νπνίν είρε πξνυπνινγηζηεί ζηηο δξαρκέο. πσο ππνζηεξίδεη ν Γεσξγηάδεο (1996: 12) «Σν ειιεληθφ Γεκφζην, πνπ ήηαλ νθεηιέηεο «ελ πησρεχζεη» πξνο ηηο κεγάιεο επξσπατθέο ρψξεο δελ επηζπκνχζε αξρηθά λα θαλεί αξσγφο ηεο πξνζπάζεηαο αλαβίσζεο ησλ Αγψλσλ, ππφ ην θφβν φηη κηα ελδερφκελε απνηπρία ηεο δηνξγάλσζεο ζα δπζρέξαηλε αθφκα πεξηζζφηεξν ηεο ζέζε ηεο ρψξαο». Σελ ίδηα πεξίνδν ε θπβέξλεζε Σξηθνχπε βαιιφηαλ απφ παληνχ θαη πξννδεπηηθά έραλε θάζε έιεγρν ζηηο εζσηεξηθέο εμειίμεηο, αθνχ φιεο νη πξνζπάζεηεο γηα πησρεπηηθφ ζπκβηβαζκφ αλάκεζα ζην ειιεληθφ θξάηνο θαη ηνπο δαλεηζηέο ηνπ απέηπραλ. Έλα ρξφλν κεηά ηελ πηψρεπζε, ζηηο 10 Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1895, ν Σξηθνχπεο παξαηηήζεθε θαη απφ ηε ζρεκαηηζζείζα ππεξεζηαθή θπβέξλεζε ζπζηήζεθε ε «Κεληξηθή Δπηηξνπή ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ», πνπ ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ δηαδφρνπ Κσλζηαληίλνπ, απνθάζηζε λα θεξχμεη επίζεκα ηελ έλαξμε ησλ εξγαζηψλ γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ πξψησλ δηεζλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηελ Αζήλα. Ζ Δπηηξνπή απεχζπλε θάιεζκα θαη ν ιαφο ηεο Διιάδαο ζπλέδξακε κε θάζε ηξφπν, ελψ ζεκαληηθή ήηαλ θαη ε βνήζεηα ησλ Διιήλσλ ηεο Γηαζπνξάο. Παξάιιεια, εθδφζεθαλ αλακλεζηηθά γξακκαηφζεκα κε ζέκα ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, θίλεζε πνπ βνήζεζε ζην λα ζπγθεληξσζεί έλα ζεβαζηφ ρξεκαηηθφ πνζφ. Παξάιιεια, ν εζληθφο επεξγέηεο Γεψξγηνο Αβέξσθ ρνξήγεζε γελλαηφδσξα ην πνζφ ησλ δξαρκψλ γηα ηελ ηνπνζέηεζε καξκάξσλ ζην Παλαζελατθφ ηάδην θαη κάιηζηα πξνο ηηκήλ ηεο δσξεάο ηνπ, ηνπνζεηήζεθε άγαικά ηνπ ζηελ είζνδν. Οη ζπλνιηθνί πφξνη πνπ εμαζθαιίζηεθαλ γηα ηε δηνξγάλσζε ησλ Αγψλσλ μεπέξαζαλ θάζε πξνζδνθία. πλνιηθά, δξαρκέο ζπγθεληξψζεθε, πνζφ ηεξάζηην γηα ηελ επνρή, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε απνθιεηζηηθά γηα ηηο αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο, νη νπνίεο απνηέιεζαλ νπζηαζηηθά ηελ πξψηε αξρηηεθηνληθή ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ (Γεσξγηάδεο, 1996 :14). Ζ έλαξμε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 25 Μαξηίνπ 1896, ψζηε λα ζπκπέζεη κε ηελ ηζηνξηθή γηα ηελ Διιάδα επέηεην ηεο Δπαλάζηαζεο. Σν Παλαζελατθφ ηάδην ήηαλ θαηάκεζην απφ θφζκν θαη νη Αγψλεο πεξηειάκβαλαλ 44 αγσλίζκαηα. Παξά ηηο δχζθνιεο ζπλζήθεο δηεμαγσγήο, αθνχ νη αζιεηέο πιήξσλαλ κφλνη ηνπο ην θφζηνο δηακνλήο, θαζψο θαη ηε κεηαθνξά ηνπο ζηελ Διιάδα, πξαγκαηνπνηήζεθε ξεθφξ ζπκκεηνρήο ρσξψλ θαη αζιεηψλ. Ζ Διιάδα θέξδηζε πνιιά 19

20 κεηάιιηα θαη σο μερσξηζηή ζηηγκή ζεσξείηαη ε λίθε ηνπ πχξνπ Λνχε ζην Μαξαζψλην. Ζ ΓΟΔ δέρζεθε πηέζεηο ζηε δηάξθεηα ησλ πξψησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, απφ ηνλ βαζηιηά Γεψξγην, λα δηνξγαλψλνληαη νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζε κφληκε βάζε ζηελ Διιάδα, πξφηαζε πνπ φπσο ζεκεηψλεη ν Κηηξφεθ (2004) «έβιαςε ηηο ζρέζεηο ηεο ρψξαο κε ηε ΓΟΔ πνπ βξηζθφηαλ ππφ ηνλ έιεγρν ηνπ Νηε Κνπκπεξηέλ, σζηφζν ράξε ζηηο πξνζπάζεηεο ηνπ ζπλεξγάηε ηνπ Γεκήηξε Βηθέια δελ πήξε έθηαζε». Δίρε ήδε απνθαζηζηεί ε επφκελε Οιπκπηάδα λα πξαγκαηνπνηεζεί ζην Παξίζη. Λφγσ ησλ πηέζεσλ απηψλ φκσο, δέρζεθε κεηά ηελ άξηζηε θαη επηηπρή νξγάλσζε ησλ πξψησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, λα θαζηεξψζεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελδηάκεζσλ Οιπκπηάδσλ, νη νπνίεο ζα ηεινχληαλ πάληνηε ζηελ Αζήλα. 3.1 Απφ ην 1896 ζηε Μεζνιπκπηάδα ηνπ 1906 Οη δηνξγαλψζεηο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζην Παξίζη, ην 1900 θαη ζην ελη Λνχηο ησλ ΖΠΑ ην 1904 ζεκαδεχηεθαλ απφ κεγάιε απνηπρία, έρνληαο απνηειέζεη ηκήκαηα κεγάισλ δηεζλψλ Δθζέζεσλ θαη ενξηαζηηθψλ εθδειψζεσλ, ράλνληαο ην ραξαθηήξα ηεο αζιεηηθήο ζπλεχξεζεο, πνπ είρε πξνζδψζεη ε Αζήλα κε ηελ αλαβίσζή ηνπο. Έρνληαο ιάβεη ηελ ππφζρεζε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κεζνιπκπηάδσλ, ε Δπηηξνπή Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Διιάδαο ζεψξεζε θαιφ λα πξνρσξήζεη ζηε δηνξγάλσζή ηεο ην 1906, κε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ αλαζχζηαζε ηνπ ζεζκνχ. H ηδέα δελ άξεζε ζηνλ Πηεξ ληε Κνπκπεξηέλ, ν νπνίνο δελ παξεπξέζεθε ζηνπο Αγψλεο, παξά ην φηη νη δχν πξνεγνχκελεο δηνξγαλψζεηο δελ είραλ πάεη θαζφινπ θαιά θαη κηα επηζηξνθή ζηελ Αζήλα ζα κπνξνχζε λα πξνζδψζεη εθ λένπ ζην ζεζκφ ηε ρακέλε αίγιε ηνπ H Μεζνιπκπηάδα ηεο Αζήλαο έδσζε λέα ψζεζε θαη πλνή ζηνπο Αγψλεο, δηφηη νη Έιιελεο, έρνληαο θαη ηελ πείξα πνπ απφθηεζαλ απφ ηελ πξψηε δηνξγάλσζε, είραλ πξνεηνηκαζζεί θαηάιιεια. ηνπο Αγψλεο ζπκκεηείραλ 20 θξάηε κε 890 αζιεηέο. Παξ φια απηά ε Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή (ΓOE), πνηέ δελ ηνπο αλαγλψξηζε σο Οιπκπηαθνχο, νχηε ηνπο ληθεηέο ηνπο σο Οιπκπηνλίθεο. 3.2 Η κε πξφζθιεζε ζηνπο εηηεκέλνπο ηνπ πνιέκνπ Ζ απνρή θάπνησλ ρσξψλ απφ ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ππήξμε έλα απφ ηα ηζρπξφηεξα πιήγκαηα γηα ηε ΓΟΔ θαη ην θχξνο ηεο δηνξγάλσζεο, ηδίσο θαηά ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη ηνπ Ζ άξλεζε ζπκκεηνρήο θξαηψλ ηεο Αθξηθήο απφ ηνπο Αγψλεο ηνπ Μφληξεαι (1976), ησλ ΖΠΑ θαη 60 αθφκε θξαηψλ απφ ηνπο Αγψλεο ηεο Μφζραο (1980) θαη 14 θξαηψλ κε επηθεθαιήο ηε νβηεηηθή Έλσζε απφ ηνπο Αγψλεο ηνπ Λνο Άληδειεο (1984) είλαη νη πιένλ ζεκαληηθέο πεξηπηψζεηο απνρήο ζηελ ηζηνξία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Γελ είλαη, σζηφζν, νη κνλαδηθέο πνπ έρνπλ ζεκεησζεί. Αληίζεηα, ην κπνυθνηάδ απφ ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, αιιά θαη ε απεηιή γηα κπνυθνηάδ, απνηέιεζαλ ζε νιφθιεξν ηνλ 20φ αηψλα κηα απφ ηηο ζπλεζηζκέλεο πξαθηηθέο, κέζσ ηεο νπνίαο νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζπλαξηήζεθαλ κε ηνπο αληαγσληζκνχο πνπ αλέθππηαλ κεηαμχ θξαηψλ ή θαη ζπλαζπηζκψλ, ζην πιαίζην ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο. Δίλαη 20

21 ραξαθηεξηζηηθφ, φηη ζε δέθα νιπκπηαθέο δηνξγαλψζεηο δηαπηζηψλεηαη ε απεηιή απνρήο ή ελ ηέιεη ε απνρή απφ ηνπο Αγψλεο. Μάιηζηα απφ ηηο δψδεθα δηνξγαλψζεηο πνπ έγηλαλ κεηαμχ ηνπ 1936 θαη ηνπ 1988, πξαγκαηνπνηήζεθε κπνυθνηάδ - κηθξφηεξεο ή κεγαιχηεξεο έθηαζεο θαη ζεκαζίαο αλά πεξίπησζε- ζε έμη Οιπκπηαθνχο Αγψλεο (1952, 1956, 1976, 1980, 1984, 1988), ελψ ζε άιιεο ηξεηο πεξηπηψζεηο ζεκεηψζεθε ε απεηιή απνρήο (1936, 1968, 1972). Ζ πξψηε θνξά πνπ ε απεηιή ηεο απνρήο δηαηππψζεθε ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ήηαλ ζηε δηνξγάλσζε ηνπ 1912 ζηε ηνθρφικε ηεο νπεδίαο, ηφηε πνπ ε Απζηξννπγγαξία απείιεζε λα κε ζπκκεηάζρεη ζε πεξίπησζε πνπ γηλφηαλ δεθηή ε ζπκκεηνρή ηεο Βνεκίαο θαη ηεο Οπγγαξίαο, σο αλεμάξηεησλ θξαηψλ, κε δηθή ηνπο ζεκαία, θαηά ηελ παξέιαζε ησλ αζιεηψλ θαη θαηά ηηο ηειεηέο απνλνκήο κεηαιιίσλ. Αλάινγν αίηεκα, φρη φκσο θαη απεηιή απνρήο, είρε εγείξεη ε Ρσζία αλαθνξηθά κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Φηλιαλδίαο. Σα πξνβιήκαηα απηά εκθαλίζηεθαλ γηα πξψηε θνξά ζηνπο Αγψλεο ηνπ 1908 ζην Λνλδίλν, φηαλ πηνζεηήζεθε ε πξαθηηθή ηεο παξέιαζεο ησλ αζιεηψλ θαηά εζληθέο απνζηνιέο ζηελ ηειεηή έλαξμεο. Ζ επίιπζή ηνπο ζην πιαίζην ησλ Αγψλσλ ήηαλ απνηέιεζκα ηεο ζπκβηβαζηηθήο παξέκβαζεο ηνπ πξνέδξνπ ηεο ΓΟΔ, ράξε ζηελ νπνία ε Απζηξννπγγαξία δελ πξαγκαηνπνίεζε ηελ απεηιή ηεο. Αληίζεηα, ε επίιπζε ζην πεδίν ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο ήξζε κεηά ηε ιήμε ηνπ Α' Παγθφζκηνπ Πνιέκνπ, κε ηε λέα πνιηηηθή γεσγξαθία πνπ δεκηνπξγήζεθε ζηελ Δπξψπε, φπνπ πξνέθπςε ε δηάιπζε παιαηψλ θξαηψλ (π.ρ. Απζηξννπγγαξία, Ρσζία) θαη ε δεκηνπξγία λέσλ, ζηεξηγκέλσλ ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ αξρή ησλ εζλνηήησλ. Ζ Οιπκπηάδα ηνπ 1920 απνθαζίζηεθε λα δηεμαρζεί ζηελ Ακβέξζα, 18 κφιηο κήλεο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δηνξγάλσζεο, έσο έλδεημε ζεβαζκνχ ζε κηα πφιε, ε νπνία ππέζηε κεγάιεο θαηαζηξνθέο θαηά ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν. Δθεί θπκάηηζε γηα πξψηε θνξά ε Οιπκπηαθή ζεκαία θαη αθνχζηεθε επίζεο ν φξθνο ηνπ αζιεηή. ηελ Ακβέξζα φκσο δελ πξνζθιήζεθαλ νη ληθεκέλνη ηνπ πνιέκνπ, δειαδή ε Απζηξία, ε Γεξκαλία, ε Οπγγαξία θαη ε Βνπιγαξία. Σν γεγνλφο απνηειεί «καχξε ζειίδα» ζηελ ηζηνξία ηνπ ζεζκνχ, ν νπνίνο δεκηνπξγήζεθε κε ζθνπφ λα ζπκθηιηψλεη ηνπο ιανχο θαη ηνπο αλζξψπνπο. Δπηπξφζζεηα, ζηε δηνξγάλσζε δελ κπνξνχζε λα ιάβεη κέξνο ε νβηεηηθή Έλσζε, γηαηί δελ ήηαλ κέινο ηεο Γηεζλνχο Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο. Σν 1924, νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηεινχληαη γηα δεχηεξε θνξά ζην Παξίζη. Σν νιπκπηαθφ ζχλζεκα Citius, altius, fortius, δειαδή «ηαρχηεξα, ςειφηεξα, δπλαηφηεξα», είρε επηλνεζεί απφ ην Γάιιν εθπαηδεπηηθφ R. P. Didon θαη πηνζεηήζεθε ζηε ζπλεδξίαζε πνπ αθνινχζεζε θαη φπνπ κεηαμχ άιισλ απνθαζίζηεθε φηη ζηνπο Οιπκπηαθνχο πνπ ζα γίλνληαλ ζην κέιινλ, ζα γξάθνληαλ ηα νλφκαηα ησλ ληθεηψλ ζηνπο ηνίρνπο ησλ ηαδίσλ. Δπίζεο, κε πξσηνβνπιία ηνπ Κνπκπεξηέλ πάξζεθε ε απφθαζε λα ηεινχληαη θάζε ηέζζεξα ρξφληα θαη ρεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο, νη πξψηνη εθ ησλ νπνίσλ θηινμελήζεθαλ ην 1924 ζην Chamonix ηεο Γαιιίαο. ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ 1928 κάιηζηα, ζην Άκζηεξληακ ηεο Οιιαλδίαο, ηνπνζεηήζεθαλ γηα πξψηε θνξά ζην πξφγξακκα γπλαηθεία αγσλίζκαηα ζηίβνπ. Δπηηπρεκέλνη ζεσξνχληαη θαη νη Αγψλεο ηνπ Λνο Άληδειεο, ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο, ην Ζ επφκελε θνξά πνπ έλα ηζρπξφ θξάηνο απείιεζε κε απνρή απφ ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ήηαλ ην 1936 ζην Βεξνιίλν. Απφ ην 1933 είρε μεθηλήζεη ε δηαθπβέξλεζε ηεο Γεξκαλίαο απφ ηνπο Ναδί θαη ην 1936, ηε ρξνληά ησλ Αγψλσλ, ηέζεθαλ ζε ηζρχ νη πεξίθεκνη λφκνη ηεο Νπξεκβέξγεο, πνπ ζηξέθνληαλ θαηά θχξην ιφγν θαηά ησλ εβξατθήο θαηαγσγήο πνιηηψλ ηεο Γεξκαλίαο. Οη αληηδξάζεηο ππήξμαλ πνιιέο, κε ζεκαληηθφηεξε εθείλε ησλ ΖΠΑ, πνπ απείιεζαλ κε απνρή απφ ηνπο Οιπκπηαθνχο 21

22 Αγψλεο, θάηη πνπ ηειηθά δε ζπλέβε, εμαηηίαο ηεο παξέκβαζεο ηεο ΓΟΔ θαη ηεο άζθεζεο πηέζεσλ πξνο ηνπο δηνξγαλσηέο. Σν 1952 ε Κίλα αξλήζεθε λα κεηάζρεη ζηνπο Αγψλεο, εμαηηίαο ηεο ζπκκεηνρήο ηεο Σατβάλ, πξνθαιψληαο έηζη ηελ πξψηε, έζησ θαη πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο, πεξίπησζε κπνυθνηάδ. Χζηφζν, ηέζζεξα ρξφληα αξγφηεξα, επηά ρψξεο αξλήζεθαλ λα ιάβνπλ κέξνο ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, αλ θαη γηα δηαθνξεηηθνχο κεηαμχ ηνπο ιφγνπο. Ζ Κίλα απείρε, εμαηηίαο ηεο πξφζθιεζεο ηεο Σατβάλ, ε Αίγππηνο, ην Ηξάθ θαη ε Ληβχε, εμαηηίαο ηεο πνιεκηθήο θξίζεο ζην νπέδ, ελψ ε Οιιαλδία, ε Ηζπαλία θαη ε Διβεηία εμέθξαζαλ κε απηφ ηνλ ηξφπν ηε δηακαξηπξία ηνπο γηα ηε ζηξαηησηηθή εηζβνιή ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ Οπγγαξία. Σν 1968 θαη ην 1972 κηα ζεηξά αθξηθαληθψλ ρσξψλ απείιεζαλ κε κπνυθνηάδ ελάληηα ζηελ πξφζθιεζε ηεο Νφηηαο Αθξηθήο θαη ηεο Ρνδεζίαο (ζεκεξηλήο Εηκπάκπνπε), θξαηψλ πνπ αθνινπζνχζαλ ξαηζηζηηθή πνιηηηθή, πεηπραίλνληαο ηειηθά ηελ απνβνιή ηνπο απφ ηνπο Αγψλεο. Σν 1976, σζηφζν, ε απεηιή ηεο απνρήο έγηλε πξαγκαηηθφηεηα. Αηηία ππήξμε ε ζπκκεηνρή ηεο Νέαο Εειαλδίαο ζε αγψλεο ξάγθκπη ζηε Νφηηα Αθξηθή. Σε θνξά απηή ε πίεζε αξθεηψλ αθξηθαληθψλ θξαηψλ γηα απνβνιή ηεο Νέαο Εειαλδίαο απφ ηνπο Αγψλεο δελ έγηλε δεθηή, κε ην ζθεπηηθφ φηη ην ξάγθκπη δελ ήηαλ νιπκπηαθφ άζιεκα. Χο απνηέιεζκα 29 ρψξεο απφ ηελ Αθξηθή αξλήζεθαλ λα κεηάζρνπλ ζηνπο Αγψλεο, πξνθαιψληαο έηζη ην πξψην κεγάιεο έθηαζεο κπνυθνηάδ. Σέζζεξα ρξφληα αξγφηεξα, ζηνπο Αγψλεο ηεο Μφζραο, πξαγκαηνπνηήζεθε ε κεγαιχηεξεο έθηαζεο απνρή ζηελ ηζηνξία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Οη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο θαη 59 αθφκε θξάηε αξλήζεθαλ λα ιάβνπλ κέξνο, πξνβάιινληαο σο αηηία ηε ζηξαηησηηθή εηζβνιή ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ζην Αθγαληζηάλ. Μάιηζηα, ηελ επνρή ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ δηνξγαλψζεθαλ ζηε Φηιαδέιθεηα μερσξηζηνί αγψλεο πνπ νλνκάζηεθαλ «Liberty Bell Classic». Σν 1984 ζην Λνο Άληδειεο ήηαλ ε ηξίηε ζπλερφκελε νιπκπηαθή δηνξγάλσζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κεγάιεο έθηαζεο απνρή. Αλ θαη ν αξηζκφο ησλ 13 θξαηψλ πνπ αθνινχζεζαλ ηε νβηεηηθή Έλσζε ζηελ απφθαζε ηεο απνρήο δελ ήηαλ ηδηαίηεξα κεγάινο, πξνζθέξνληαο ζηνπο δηνξγαλσηέο ηελ ηθαλνπνίεζε ηεο δεκηνπξγίαο λένπ ξεθφξ ζπκκεηνρψλ (141 θξάηε), ην κπνυθνηάδ είρε αληίθηππν ζην θχξνο ησλ Αγψλσλ. Μάιηζηα, φπσο ζπλέβε θαη ην 1980, έηζη θαη ην 1984 δηνξγαλψζεθαλ μερσξηζηνί Αγψλεο πνπ νλνκάζηεθαλ «Friendship Games» θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε αξθεηέο δηαθνξεηηθέο πφιεηο (Μφζρα, Αβάλα, Πξάγα, Βαξζνβία, Σαιίλ, ινκνπηο θαη Καηνβίηζε). Σν ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, πνπ εγθαηληάζηεθε κε ηελ πνιηηηθή κεηαξξπζκίζεσλ ζηε νβηεηηθή Έλσζε θαη ηηο ζπκθσλίεο γηα ηνπο εμνπιηζκνχο κε ηηο ΖΠΑ, είρε ην ζεηηθφ ηνπ αληίθηππν θαη ζηε δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ 1988 πνπ έγηλαλ ζηε ενχι. ε εθείλνπο ηνπο Αγψλεο ζπκκεηείραλ γηα πξψηε θνξά κεηά απφ δψδεθα ρξφληα νη ηξεηο ηζρπξφηεξεο ηελ επνρή εθείλε αζιεηηθέο δπλάκεηο, νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ε νβηεηηθή Έλσζε θαη ε Αλαηνιηθή Γεξκαλία. Χζηφζν, ην γεγνλφο απηφ δελ απέηξεςε κηα λέα απνρή, κηθξφηεξεο έθηαζεο απηή ηε θνξά, αιιά θαη ζπκβνιηθήο ζεκαζίαο: ηεο Βφξεηαο Κνξέαο, ηεο Αιβαλίαο, ηεο Κνχβαο θαη ηεο Νηθαξάγνπαο. Σν 1988 ήηαλ ε ηειεπηαία θνξά πνπ παξαηεξήζεθε ε απνρή ή ε απεηιή απνρήο ζε Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, θαζψο ην 1992 ζηε Βαξθειψλε, ην 1996 ζηελ Αηιάληα, ην 2000 ζην ίδλετ, ην 2004 ζηελ Αζήλα, ην 2008 ζην Πεθίλν θαη ην 2012 ζην Λνλδίλν ε ζπκκεηνρή ησλ ρσξψλ ήηαλ ε κεγαιχηεξε. Δίλαη ε πξψηε θνξά, κεηά ην 1936, πνπ γηα ζπλερφκελεο δηνξγαλψζεηο ην κπνυθνηάδ δελ έπιεμε ηνπο Αγψλεο νχηε σο απεηιή. 22

23 3.3 Οη πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο, ε επηηπρία ηνπ Διζίλθη θαη ε επηζηξνθή ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο Σν 1936, ε Οιπκπηάδα ηειείηαη ζην Βεξνιίλν. Οη Γεξκαλνί μεθηλνχλ λα δείρλνπλ ηηο δηαζέζεηο ηνπο απέλαληη ζηνπο Δβξαίνπο, ηνπο καχξνπο θαη ζε άιιεο νκάδεο πιεζπζκνχ, κε πην ελδεηθηηθή ηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα απνκαθξχλνπλ απφ θάζε ππεχζπλε ζέζε ηνλ Γεξκαλνεβξαίν Lewald, ν νπνίνο ήηαλ κέινο ηεο ΓOE θαη παξάιιεια κέινο ηεο Δπηηξνπήο Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Γεξκαλίαο. ηελ Οιπκπηάδα απηή απνθαζίζηεθε γηα πξψηε θνξά λα κεηαθεξζεί ε θιφγα απφ ηελ Αξραία Οιπκπία ζην ηάδην ηνπ Βεξνιίλνπ. H ηδέα αλήθε ζηνλ Cart Diem, ν νπνίνο καδί κε ηνλ Ησάλλε Κεηζέα ήηαλ νη εκπλεπζηέο θαη νη ηδξπηέο ηεο Γηεζλνχο Οιπκπηαθήο Αθαδεκίαο, ε νπνία ιεηηνπξγεί απ ην 1961 ζηνλ ηεξφ ρψξν ηεο αξραίαο Οιπκπίαο. H Οιπκπηάδα ηνπ Βεξνιίλνπ ζεκείσζε κεγάιε νξγαλσηηθή επηηπρία, αιιά έγηλε θαλεξφ φηη ην κεγάιν απηφ δηεζλέο γεγνλφο ζα κπνξνχζε θαη ζην κέιινλ λα γίλεη αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο γηα πνιηηηθνχο ζθνπνχο απφ εθείλνπο πνπ αγλννχλ ην πξαγκαηηθφ λφεκα ησλ αγψλσλ θαη ηα ηδεψδε πνπ ζπκβνιίδνπλ. O Υίηιεξ ήηαλ έλαο απφ απηνχο. Λφγσ ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, δελ πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη δηνξγαλψζεηο ηνπ 1940 θαη ηνπ Αθνινχζσο, φπσο ζπλέβε θαη ζηελ Ακβέξζα, έηζη θαη ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ 1948, ζην Λνλδίλν, δελ ζπκκεηείραλ νη εηηεκέλνη ηνπ πνιέκνπ. Σν 1952, ε Οιπκπηάδα ηνπ Διζίλθη ζεκείσζε κεγάιε επηηπρία. Γηα πξψηε θνξά κεηά ην 1912, ε νβηεηηθή Έλσζε φρη κφλν έπαηξλε κέξνο ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, αιιά θαηαζθεχαζε δηθφ ηεο Οιπκπηαθφ Υσξηφ καδί κε ηελ Πνισλία, ηε Βνπιγαξία, ηελ Οπγγαξία, ηε Ρνπκαλία θαη ηελ Σζερνζινβαθία γηα ηνπο αζιεηέο ηεο πνπ ζα έπαηξλαλ κέξνο ζηνπο Αγψλεο, θάλνληαο θαλεξφ πσο νη αλαηνιηθέο ρψξεο μεθίλεζαλ λα δίλνπλ κεγάιε ζεκαζία ζηηο δηεζλείο αζιεηηθέο δηνξγαλψζεηο θαη ηδηαίηεξα ζηηο Οιπκπηάδεο. Σν 1956, παξά ηελ ηεηακέλε πνιεκηθή αηκφζθαηξα κε ηελ θξίζε ηνπ νπέδ, νη Οιπκπηαθνί ηεο Μειβνχξλεο πξαγκαηνπνηήζεθαλ θαλνληθά θαη κάιηζηα γηα πξψηε θνξά ζην λφηην εκηζθαίξην. H Αλαηνιηθή θαη ε Γπηηθή Γεξκαλία πήξαλ κέξνο κε εληαία νκάδα, φκσο ε Κίλα δελ έιαβε κέξνο ζηε δηνξγάλσζε δηφηη ε ΓOE επέηξεςε ζηε Φνξκφδα λα ζπκκεηάζρεη σο μερσξηζηφ θξάηνο. Άμην αλαθνξάο είλαη επίζεο ην γεγνλφο πσο γηα πξψηε θνξά ζηελ ηζηνξία ησλ Αγψλσλ, έλα κέξνο ηνπ πξνγξάκκαηνο πξαγκαηνπνηήζεθε ζε δηαθνξεηηθή ρψξα απφ απηή πνπ θηινμελνχζε ηνπο Οιπκπηαθνχο, αθνχ ηα αγσλίζκαηα ηεο ηππαζίαο έιαβαλ ρψξα ζηε νπεδία. 3.4 Σα ζχκαηα ζε Μεμηθφ (1968) θαη Μφλαρν (1972) Απφ ην 1960 ζηε Ρψκε θαη ακέζσο κεηά, ην 1964, ζην Σφθην νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο άλνημαλ ζπγρξφλσο κηα θαηλνχξγηα επνρή ζηελ ηζηνξία ηεο δηνξγάλσζεο. Δίλαη ε επνρή ησλ πνιπηειψλ θαη αθξηβψλ αζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ. εκείν ησλ θαηξψλ, παξά ην φηη ήηαλ άθξσο αληίζεην κε ην πλεχκα ησλ Αγψλσλ. 23

24 Oη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζην Μεμηθφ, ην 1968, επηβάξπλαλ ην ήδε ππάξρνλ εμσηεξηθφ ρξένο ηεο ρψξαο θαη καδί κε ηε δηνξγάλσζε ηνπ Μνλάρνπ, ην 1972, έρνπλ έλα θνηλφ ζεκείν: ηα αλζξψπηλα ζχκαηα. Σξεηο εβδνκάδεο πξηλ απφ ηελ έλαξμε ησλ αγψλσλ ζην Μεμηθφ, ρηιηάδεο θνηηεηέο θαη εξγάηεο πξαγκαηνπνίεζαλ δπλακηθή δηαδήισζε θνληά ζην Οιπκπηαθφ ηάδην, δηακαξηπξφκελνη γηα ην πςειφ θφζηνο ησλ Αγψλσλ, κε απνηέιεζκα λα ράζνπλ ηε δσή ηνπο ζπλνιηθά 260 άηνκα θαη λα ηξαπκαηηζζνχλ άιια 1.200, έπεηηα απφ ηελ επέκβαζε ηνπ ζηξαηνχ. ην Μφλαρν ε επίζεζε ησλ Παιαηζηηλίσλ θαηά ησλ Ηζξαειηλψλ απνηειεί κηα απνθξάδα εκέξα ζηελ ηζηνξία ησλ Αγψλσλ, κηα καχξε εκέξα γηα ηνλ Οιπκπηζκφ, αιιά θαη γηα ηε Γεξκαλία, ηεο νπνίαο ηα φλεηξα γηα κηα αλεπαλάιεπηε δηνξγάλσζε Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ είραλ ζβήζεη πνιχ γξήγνξα. Σν θφζηνο θαηαζθεπήο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ζηηο δχν παξαπάλσ Οιπκπηάδεο ήηαλ αζπλήζηζηα πςειφ. H Οιπκπηάδα ηνπ Μνλάρνπ κε ηνπο ζεκεξηλνχο ππνινγηζκνχο, ππεξέβε ην 1 δηζ. δνιάξηα. 3.5 Φνξκφδα (Σατβάλ - Κηλεδηθή Σατπέη), απνρσξήζεηο, κπνυθνηάδ θαη ρνξεγνί ηελ Οιπκπηάδα ηνπ 1976, ζην Μφληξεαι, ην θφζηνο μεπέξαζε ην 1,2 δηζ. δνιάξηα, παξά ηηο αξρηθέο δειψζεηο ηνπ Γεκάξρνπ ηεο πφιεο, πσο δε ζα ζηνίρηδε ηίπνηε ζηνπο Καλαδνχο θνξνινγνχκελνπο. Μειαλφ ζεκείν ηεο δηνξγάλσζεο, φηη ε θαλαδηθή θπβέξλεζε απέθιεηζε απφ ηνπο Αγψλεο ηε Φνξκφδα, γλσζηφηεξε σο Σατβάλ, πνπ ζε δηεζλείο δηνξγαλψζεηο εκθαλίδεηαη θαη σο Κηλεδηθή Σατπέη. Ο Καλαδάο δελ είρε ην παξακηθξφ δηθαίσκα λα πξάμεη θάηη ηέηνην, απφ ηε ζηηγκή πνπ ε Φνξκφδα ήηαλ αλαγλσξηζκέλν κέινο ηεο ΓOE. Ζ πφιε πνπ θηινμελεί ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο εμάιινπ, ππνγξάθεη φηη ζα δερζεί φιεο ηηο αληηπξνζσπείεο ησλ θξαηψλ, πνπ έρνπλ Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο θαη αλαγλσξίδνληαη απφ ηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή. κσο ε απφθαζε ηνπ Καλαδά πάξζεθε θάησ απφ ηηο έληνλεο πηέζεηο ηεο Kίλαο, ιφγσ ησλ εκπνξηθψλ ηνπο ζρέζεσλ, ε νπνία ζεσξεί ηε Φνξκφδα επαξρία ηεο. Έλα αθφκα γεγνλφο ηεο Οιπκπηάδαο απηήο ήηαλ ε απνρψξεζε 29 Αθξηθαληθψλ ρσξψλ, νη νπνίεο απαίηεζαλ ηελ απνκάθξπλζε ηεο Νέαο Εειαλδίαο απφ ηνπο Αγψλεο, θάηη πνπ δε δέρζεθε ε ΓOE. Σν δήηεκα, φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ, αθνξνχζε ηηο αζιεηηθέο ζρέζεηο ησλ Νενδειαλδψλ ζην ξάγθκπη κε ηε Νφηηα Αθξηθή, ιφγσ απαξηράηλη. Oη Οιπκπηαθνί ηεο Μφζραο, ην 1980 θαη ηνπ Λνο Άληδειεο, ην 1984, κπνξεί λα πέηπραλ αλαθνξηθά κε ηε δηεμαγσγή θαη ηε δηνξγάλσζε ηνπο, αιιά θαη πεδίν έληνλεο αληηπαξάζεζεο ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο. ηνπο πξψηνπο αγψλεο δελ παξεπξέζεθαλ νη Ακεξηθαλνί θαη νξηζκέλνη απφ ηνπο δπηηθνχο ηνπο ζπκκάρνπο, ιφγσ ηεο ζνβηεηηθήο εηζβνιήο ζην Αθγαληζηάλ. Αθνινχζσο, ε ΔΓ θαη νη ζχκκαρνί ηνπο δελ πήξαλ κέξνο ζηνπο Αγψλεο ησλ ΖΠΑ. Απφ ην Λνο Άληδειεο θη έπεηηα, δειαδή ζηε ενχι (1988), ηε Βαξθειψλε (1992), ηελ Αηιάληα (1996), ην χδλευ (2000), ηελ Αζήλα (2004), ην Πεθίλν (2008) θαη ην Λνλδίλν (2012), εκθαλίδνληαη νη ρνξεγνί. Μέζσ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζεζκνχ ε εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, νη νπνίνη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο εκθάληζαλ σο θαη πιεφλαζκα δίρσο λα επηβαξχλνπλ νηθνλνκηθά ηηο δηνξγαλψηξηεο πφιεηο, ήηαλ γεγνλφο. 24

25 3.6 Πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο θαη εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ Μφληξεαι, ην 1976, κε ην κεγάιν νηθνλνκηθφ έιιεηκκα ηεο δηνξγάλσζεο θαη ηελ επηβάξπλζε ηεο νηθνλνκίαο ηνπ Καλαδά κε έλα ρξένο γηα ηελ απνπιεξσκή ηνπ νπνίνπ ρξεηάζηεθε λα πεξάζνπλ πνιιά ρξφληα, ζήκαλε ην ηέινο ηεο απνθιεηζηηθά θξαηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ Αγψλσλ. ε κηα επνρή νηθνλνκηθήο χθεζεο, πνπ δηαηεξήζεθε ζε νιφθιεξε ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ειάρηζηα θξάηε είραλ ηε βνχιεζε θαη θπξίσο ηε δπλαηφηεηα λα δαπαλήζνπλ ηφζα ρξήκαηα γηα έλα αλακθηζβήηεηα ζεκαληηθφ γεγνλφο, ην νπνίν σζηφζν δηαξθνχζε κφλν δχν εβδνκάδεο. Γηα ηε νβηεηηθή Έλσζε θαη ηηο ΖΠΑ ε αλάιεςε ηεο δηνξγάλσζεο, ην 1980 θαη ην 1984 αληίζηνηρα, ήηαλ πεξηζζφηεξν κηα απφθαζε θχξνπο παξά κηα επηθεξδήο ελέξγεηα. Γηα ηελ απφιπηα ειεγρφκελε απφ ην θξάηνο νηθνλνκία ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ην ζπκβνιηθφ θχξνο πνπ πξφζθεξε ε δηνξγάλσζε ησλ Αγψλσλ κπνξνχζε λα δηθαηνινγήζεη θαη ζπλεπψο λα θαιχςεη, ηελ επηβάξπλζε ηνπ θξαηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε θαηαζθεπή ηνπ Οιπκπηαθνχ Υσξηνχ θαη ησλ αζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ εληάρζεθαλ ζε πνιπεηή πξνγξάκκαηα νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο σζηφζν, ε άξλεζε ηεο θπβέξλεζεο λα θαιχςεη έζησ θαη έλα κέξνο ηνπ θφζηνπο ησλ Αγψλσλ, νδήγεζε ηελ νξγαλσηηθή επηηξνπή ζηελ αλαδήηεζε ελαιιαθηηθψλ ηξφπσλ ρξεκαηνδφηεζεο, κε ηνπο ρνξεγνχο λα δηαδξακαηίδνπλ γηα πξψηε θνξά ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηεμαγσγή ηνπο. ηνπο Αγψλεο ηνπ Λνο Άληδειεο (1984), ε κεηαβνιή ησλ φξσλ πψιεζεο ησλ δηθαησκάησλ γηα ηελ ηειενπηηθή θάιπςε, θαζψο θαη ε πξνζέιθπζε κεγάισλ εηαηξεηψλ σο ρνξεγψλ, απέθεξε ηελ θάιπςε ηνπ θφζηνπο δηεμαγσγήο ησλ Αγψλσλ, αιιά θαη θέξδε πνιιψλ εθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή). Ζ εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ κπνξεί λα ήηαλ πιένλ γεγνλφο, αιιά ε νξγαλσηηθή επηηξνπή είρε θαηαθέξεη λα θέξεη εηο πέξαο ηελ πξψηε νηθνλνκηθά επηηπρεκέλε δηνξγάλσζε κεηά ην 1932, φηαλ θαη πάιη νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο είραλ θηινμελεζεί ζην Λνο Άληδειεο. Σν ζπνπδαίν αζιεηηθφ γεγνλφο έγηλε, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, μαλά ειθπζηηθφ, κεηά απφ δχν δεθαεηίεο φπνπ φιν θαη ιηγφηεξα θξάηε εθδήισλαλ ηελ πξφζεζε λα αλαιάβνπλ ηε δηνξγάλσζή ηνπ. Δλδεηθηηθή ηεο εμέιημεο απηήο είλαη ε δηαθχκαλζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ππνςεθηνηήησλ γηα θάζε δηνξγάλσζε κεηά ην Β' Παγθφζκην Πφιεκν, ζεκεηψλνληαο πξννδεπηηθή αχμεζε έσο ηε δηνξγάλσζε ηνπ 1960: 6 ππνςεθηφηεηεο γηα ην 1948, 9 γηα ην 1952, 10 γηα ην 1956 θαη 16 γηα ην ηε ζπλέρεηα, ππήξμε δξακαηηθή πηψζε ηνπ ελδηαθέξνληνο, θαζψο ν αξηζκφο ησλ ππνςήθησλ πφιεσλ κεηψζεθε ζηηο 4 γηα ηνπο Αγψλεο ηνπ 1964, ηνπ 1968 θαη ηνπ 1972, ζηηο 3 γηα ηνπ 1976, ζηηο 2 γηα ηνπ 1980, ελψ ην 1984 ην Λνο Άληδειεο ήηαλ ε κνλαδηθή πφιε πνπ δηεθδηθνχζε ηελ αλάιεςε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Κάηη ηέηνην είρε λα ζπκβεί απφ ηνπο Αγψλεο ηνπ 1932, φηαλ θαη πάιη κφλν ην Λνο Άληδειεο δηεθδίθεζε ηνπο Αγψλεο. Ζ νηθνλνκηθή επηηπρία ηεο δηνξγάλσζεο ηνπ 1984 ζπλδέεηαη κε ηελ αλάδεημε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζε ηειενπηηθφ ππεξζέακα. Ζ ζεκαζία πνπ απνθηνχλ νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ην 1984 θαη ηα έζνδα απφ ηελ ηειενπηηθή εθκεηάιιεπζε ηνπο, ζε ζρέζε κε ηα ζπλνιηθά έζνδα ηεο δηνξγάλσζεο, είλαη εληππσζηαθά απμεκέλε αλαθνξηθά κε ηηο πξνεγνχκελεο δηνξγαλψζεηο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ, φηη ελψ ην 1972 ζην Μφλαρν ηα ηειενπηηθά έζνδα θάιππηαλ ιηγφηεξν απφ ην 3% ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ, ηα αληίζηνηρα έζνδα ησλ Αγψλσλ ηνπ 1984 θάιππηαλ ζρεδφλ ην 25

26 50%. Σν ππφινηπν πνζνζηφ πξνεξρφηαλ απφ ηηο πσιήζεηο εηζηηεξίσλ, γξακκαηνζήκσλ, λνκηζκάησλ θαη άιισλ αλακλεζηηθψλ, θπξίσο φκσο απφ ηηο εκπνξηθέο ρνξεγίεο (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή). Βαζηθή θαηλνηνκία ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηνπ 1984 ήηαλ φηη γηα πξψηε θνξά ηα ηειενπηηθά δίθηπα ζα έπξεπε λα πιεξψζνπλ έλα ρξεκαηηθφ πνζφ, έηζη ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα «δηαπξαγκαηεπηνχλ» ηελ αγνξά ησλ δηθαησκάησλ κεηάδνζεο ησλ Αγψλσλ. Ζ εμέιημε απηή επλφεζε ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ ρξεκαηηθψλ εηζξνψλ. Σαπηφρξνλα, ε νξγαλσηηθή επηηξνπή επαλαπξνζδηφξηζε ηελ πνιηηηθή ηεο πξνο ηνπο ρνξεγνχο, επηιέγνληαο λα πξνζειθχζεη κεγάιεο πνιπεζληθέο εηαηξείεο πνπ, έλαληη ελφο πνιχ πςειφηεξνπ πνζνχ ζπγθξηηηθά κε ηηο πξνεγνχκελεο δηνξγαλψζεηο, απνθηνχζαλ ην δηθαίσκα ρξεζηκνπνίεζεο ησλ Αγψλσλ γηα δηαθήκηζε ησλ εηαηξεηψλ θαη ησλ πξντφλησλ ηνπο. Παξά ην γεγνλφο φηη ε πνιηηηθή πξνζέιθπζεο κεγάισλ ρνξεγψλ επηθξίζεθε ζθνδξά εληφο ηνπ Οιπκπηαθνχ Κηλήκαηνο, πηνζεηήζεθε πνιχ ζχληνκα απφ ηε ΓΟΔ (Preuss, H., 2004). Ζ ηνκή πνπ επέθεξε ε δηνξγάλσζε ηνπ 1984 γίλεηαη θαλεξή, αλ ζπγθξηζνχλ νη πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ πξηλ θαη κεηά ην Λνο Άληδειεο. Έηζη, ελψ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1930 νη θξαηηθνί πφξνη ζπληζηνχζαλ ηε ζρεδφλ απνθιεηζηηθή πεγή ρξεκαηνδφηεζεο ησλ Αγψλσλ, κεηά ην 1984 ν ξφινο ηνπ θξάηνπο πεξηνξίδεηαη θαηά πνιχ ή αθφκα θαη εθκεδελίδεηαη. Έηζη, απφ ηηο ηέζζεξηο δηνξγαλψζεηο πνπ αθνινχζεζαλ, ζηε κία (Αηιάληα 1996) ηα έζνδα θαιχθηεθαλ, φπσο θαη ην 1984, δίρσο θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε, ελψ ζηηο άιιεο ηξεηο ε ζπκκεηνρή ηνπ θξάηνπο ήηαλ ηζφηηκε κε εθείλε απφ άιιεο πεγέο. Ζ πιένλ θεξδνθφξα δηνξγάλσζε ππήξμε εθείλε ηεο Αηιάληαο ην Θα πξέπεη, σζηφζν, λα ζεκεησζεί φηη ζην Λνο Άληδειεο ην 1984 θαη ζηελ Αηιάληα, ε νξγαλσηηθή επηηξνπή είρε ηε δπλαηφηεηα λα δηνξγαλψζεη ηνπο Αγψλεο δίρσο νηθνλνκηθή βνήζεηα απφ ην θξάηνο ησλ ΖΠΑ, θαζψο ζηηο δχν απηέο πεξηπηψζεηο θαηαζθεπάζηεθαλ ειάρηζηα λέα έξγα αζιεηηθψλ ππνδνκψλ. Πξνηηκήζεθε δειαδή λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ήδε ππάξρνπζεο αζιεηηθέο εγθαηαζηάζεηο, ελψ γηα ηε θηινμελία ησλ αζιεηψλ αληί ηεο θαηαζθεπήο Οιπκπηαθνχ Υσξηνχ επηιέρζεθε ε ρξεζηκνπνίεζε θνηηεηηθψλ εζηηψλ. Αληίζεηα, ζηε ενχι ην 1988, ζηε Βαξθειψλε ην 1992 θαη ζην χδλευ ην 2000, νη δαπάλεο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ αζιεηηθψλ θαη ησλ άιισλ ππνδνκψλ αχμεζε ην θφζηνο ησλ Αγψλσλ, θαζηζηψληαο απαξαίηεηε ηελ θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε. Χζηφζν, ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο ζηνλ ππνινγηζκφ ησλ εζφδσλ ζα πξέπεη λα πξνζκεηξεζεί ην θέξδνο γηα ηε δηνξγαλψηξηα πφιε απφ ηα έξγα απηά, θαζψο θαη νη ζεηηθέο ηνπο επηπηψζεηο ζηελ ηνπηθή θαη εζληθή νηθνλνκία. Σν παξάδεηγκα ηεο Βαξθειψλεο είλαη ην πιένλ ραξαθηεξηζηηθφ. Ζ θαηαζθεπή ησλ νιπκπηαθψλ έξγσλ ζήκαλε κηα κεγάιεο θιίκαθαο παξέκβαζε ζην «ηνπίν» θαη ζηηο ιεηηνπξγίεο ηεο πφιεο, θαζηζηψληαο ηελ ηαπηφρξνλα έλαλ απφ ηνπο πιένλ ειθπζηηθνχο ηφπνπο πξνζέιεπζεο ηνπξηζηψλ ζηελ Δπξψπε. Έηζη, ε ηεηξάρξνλε επηβάξπλζε ηεο ηζπαληθήο νηθνλνκίαο γηα ηελ θάιπςε ηνπ θφζηνπο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, καθξνπξφζεζκα απνηέιεζε κηα ζσζηή νηθνλνκηθά απφθαζε. ηελ Αζήλα ην 2004, ζχκθσλα κε έθζεζε ηνπ Said Business School πνπ δεκνζίεπζε ην πεξηνδηθφ Forbes (2012), νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο θφζηηζαλ ζπλνιηθά 22,8 δηζεθαηνκκχξηα επξψ, μεπεξλψληαο θαηά 60% ηνπο αξρηθνχο ππνινγηζκνχο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο θαηά ηελ αλάζεζε ηεο δηεμαγσγήο ησλ Αγψλσλ απφ ηε ΓΟΔ ην επηέκβξην ηνπ Ζ ζπγθεθξηκέλε δηνξγάλσζε είλαη ε ηξίηε πην δαπαλεξή ζηελ ηζηνξία ησλ ζεξηλψλ Οιπκπηάδσλ (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή). Σελ πξσηηά θαηέρνπλ νη Αγψλεο ζην Πεθίλν ην 2008, ε αμία ησλ νπνίσλ αλ θαη ππνινγίδεηαη ζηα 27 δηζεθαηνκκχξηα επξψ, μεπέξαζε κφιηο θαηά 4% ηνπο αξρηθνχο 26

27 πξνυπνινγηζκνχο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο θαηά ηελ αλάιεςε ηεο δηνξγάλσζεο απφ ηελ θηλεδηθή πξσηεχνπζα. Οη δεχηεξνη πην δαπαλεξνί Αγψλεο είλαη εθείλνη ηνπ Λνλδίλνπ ην 2012, κε ην εθηηκψκελν θφζηνο λα μεπεξλά ηα 24 δηζεθαηνκκχξηα επξψ, δεθαπιαζηάδνληαο ηηο αξρηθέο πξνβιέςεηο ζπγθξηηηθά κε ην 2005, φηαλ θαηαηέζεθε ε πξφηαζε ππνςεθηφηεηαο. Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ηξηψλ ηειεπηαίσλ ρξνληθά δηνξγαλψζεσλ ζε Αζήλα, Πεθίλν θαη Λνλδίλν, απνηειεί ε κεγάιε αχμεζε ζηνλ πξνυπνινγηζκφ δαπαλψλ γηα ηελ αζθάιεηα ησλ Αγψλσλ θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο. 3.7 Οιπκπηαθνί Αγψλεο θαη ηξνκνθξαηία Καηά ηελ ηειεηή έλαξμεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ Λνο Άληδειεο, ην 1984, ν πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ Ρφλαιλη Ρέηγθαλ, σο αλψηαηνο πνιηηεηαθφο παξάγνληαο ηεο δηνξγαλψηξηαο ρψξαο, θήξπμε ηελ έλαξμε ησλ Αγψλσλ πξνζηαηεπφκελνο απφ έλα αιεμίζθαηξν ηδάκη. Αζθαιψο, ηα κέηξα πξνζηαζίαο ηνπ πξνέδξνπ εληάζεθαλ κεηά ηελ απνηπρεκέλε απφπεηξα θαηά ηεο δσήο ηνπ ην Χζηφζν, ηα πςειά κέηξα αζθαιείαο πνπ ιήθζεθαλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ήηαλ θαη απνηέιεζκα ησλ θφβσλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κεηά ηε ζθαγή ηνπ Μνλάρνπ (1972), φηη έλα παξφκνην επεηζφδην ήηαλ πηζαλφ λα επαλαιεθζεί. Ζ γηγάλησζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, ε αλάδεημή ηνπο ζε κέγηζην ηειενπηηθφ ζέακα ζε παγθφζκηα θιίκαθα, αιιά θαη ε δηαξθψο εληεηλφκελε «πνιηηηθνπνίεζή» ηνπο (π.ρ. κπνυθνηάδ, εθδειψζεηο θνηλσληθήο δηακαξηπξίαο), ηνπο θαζηζηνχζαλ πξνλνκηαθφ πεδίν δξάζεο γηα ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο θαη θάζε ινγήο έλνπιεο νξγαλψζεηο. Έηζη, ε πξνζηαζία ησλ Αγψλσλ απνηέιεζε απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, καδί κε ηελ νηθνλνκηθή ηνπο επηηπρία, ην θαηεμνρήλ δήηεκα πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηνπο δηνξγαλσηέο ηνπο. Ζ βία έπιεμε μαλά ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηε δεθαεηία ηνπ ηελ Αηιάληα έλα ηπθιφ ρηχπεκα, κηα έθξεμε βφκβαο ζε ππαίζξην ρψξν ζπλαπιηψλ εληφο ηνπ Οιπκπηαθνχ Πάξθνπ ζηε δηάξθεηα κνπζηθήο εθδήισζεο, είρε σο απνηέιεζκα ην ζάλαην ελφο Σνχξθνπ εηθνλνιήπηε θαη κηαο Ακεξηθαλίδαο, θαη ηνλ ηξαπκαηηζκφ άιισλ εθαηφ πεξίπνπ αηφκσλ. Σε θνξά απηή πίζσ απφ ηελ ηξνκνθξαηηθή ελέξγεηα δε βξηζθφηαλ θάπνηα έλνπιε νκάδα, φπσο ν «Μαχξνο επηέκβξεο», πνπ ιεηηνπξγνχζε ζην πιαίζην ή ζην πεξηζψξην ελφο εζληθναπειεπζεξσηηθνχ θηλήκαηνο. Καλείο δελ αλέιαβε ηελ επζχλε ηεο βνκβηζηηθήο ελέξγεηαο θαη ζεσξήζεθε φηη επξφθεηην γηα πεξίπησζε «αηνκηθήο ηξνκνθξαηίαο» ή δξάζεο ηξνκνθξαηηθψλ δηθηχσλ, φπσο ηεο «Αι Κάτληα» ηνπ Οζάκα Μπηλ Λάληελ θαη άιισλ νκάδσλ ή δηθηχσλ, πνπ ζπγθξνηήζεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 1990, αλαπηχζζνληαο δξάζε απνθιεηζηηθά ή ζε κεγάιν βαζκφ ελάληηα ησλ ΖΠΑ. ηφρνο ηξνκνθξαηηθήο δξάζεο θαίλεηαη πσο ήηαλ θαη ην χδλευ ηελ επνρή ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ Μεξηθνχο κήλεο πξηλ ηελ έλαξμή ηνπο, θαη ζπγθεθξηκέλα ην Μάξηην ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ, ε αζηπλνκία ηεο Νέαο Εειαλδίαο αλαθάιπςε ηα ζρέδηα βνκβηζηηθήο ελέξγεηαο, κε ζηφρν ππξεληθφ εξγνζηάζην ζηελ πφιε, ζπιιακβάλνληαο κεξηθνχο ππφπηνπο. Σν Μάην νη αζηπλνκηθέο αξρέο ηεο Απζηξαιίαο ζπλέιαβαλ έλαλ θάηνηθν ηνπ χδλευ ζε πεξηνρή γεηηνληθή ζην Οιπκπηαθφ Υσξηφ, κεηά ηελ αλαθάιπςε κεγάιεο πνζφηεηαο εθξεθηηθψλ ζην ζπίηη ηνπ, ελψ ηνλ Ηνχλην ππνρξέσζαλ αξθεηνχο λα εγθαηαιείςνπλ ηελ Απζηξαιία, θαζψο ζεσξήζεθαλ χπνπηνη γηα δηαζπλδέζεηο κε ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο θαη δίθηπα ζηε Μέζε Αλαηνιή, ηελ Δπξψπε θαη ηελ Αζία. 27

28 Σν δήηεκα ηεο αζθάιεηαο ησλ Αγψλσλ ζπγθαηαιέγεηαη πιένλ ζε εθείλα πνπ ππνινγίδνληαη θαηά ηελ επηινγή ησλ ππνςεθηνηήησλ. Βέβαηα, ε δξάζε ηεο βαζθηθήο απηνλνκηζηηθήο νξγάλσζεο ΔΣΑ δελ ζηάζεθε ηθαλή λα απνηξέςεη ηελ αλάιεςε ησλ Αγψλσλ απφ ηε Βαξθειψλε, νχηε ε ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε «17 Ννέκβξε» ηε δηνξγάλσζε ησλ Αγψλσλ ηνπ 2004 απφ ηελ Αζήλα. Χζηφζν, κηα έθξεμε βφκβαο ην 1997 έπιεμε ηελ ππνςεθηφηεηα ηεο ηνθρφικεο γηα ηνπο ίδηνπο Αγψλεο (2004). Ζ έθξεμε ζεκεηψζεθε ζην Οιπκπηαθφ ηάδην ηεο πφιεο, δειαδή ζην ζηάδην εθείλν πνπ είρε νηθνδνκεζεί γηα ηε δηνξγάλσζε ησλ πέκπησλ ζχγρξνλσλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ (1912). Ήηαλ ε ηειεπηαία απφ κηα ζεηξά εθξήμεσλ δίρσο ζχκαηα, πνπ είραλ ζεκεησζεί ζηε ηνθρφικε, κε πξνθαλή ζηφρν λα ηξαπκαηηζηεί ε ππνςεθηφηεηα γηα ηε δηνξγάλσζε ησλ Αγψλσλ ηνπ ηελ ηζηνξία ησλ Αγψλσλ, ε πεξίπησζε απηή είλαη ε κφλε απφ ηα πεξηζηαηηθά ηξνκνθξαηηθήο δξάζεο ή απεηιήο ηξνκνθξαηηθήο δξάζεο πνπ δε ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ζηφρσλ ησλ ηξνκνθξαηψλ, αλεμάξηεηα απφ ην πνηνη ήηαλ απηνί, αιιά ελαληηψζεθε απνθιεηζηηθά ζηνπο Αγψλεο. Έθηνηε, ζηηο ηειεπηαίεο δηνξγαλψζεηο απφ ηελ Αζήλα (2004) σο θαη ην Λνλδίλν (2012), ηεξάζηηα πνζά εθηακηεχνληαη απφ ηηο δηνξγαλψηξηεο ρψξεο σο πξνο ηελ αζθάιεηα ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, εθαξκφδνληαο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο πξνεγκέλα κέηξα πξνζηαζίαο απφ ηξνκνθξαηηθά ρηππήκαηα. Υάξηεο 2 Υψξεο πνπ έρνπλ θηινμελήζεη Θεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο Με πξάζηλν ρξψκα νη ρψξεο πνπ ηνπο έρνπλ δηνξγαλψζεη κία θνξά, ελψ κε κπιε εθείλεο πνπ ηνπο έρνπλ δηνξγαλψζεη δχν ή πεξηζζφηεξεο θνξέο 28

29 4. Η έλαξμε ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ: ζηξαηεγηθά θαη ηδενινγηθά αίηηα Ο Φπρξφο Πφιεκνο ήηαλ θαηεμνρήλ έλαο νμχο γεσπνιηηηθφο αληαγσληζκφο. Έλαο αληαγσληζκφο ηζρχνο αλάκεζα ζε δχν ππεξδπλάκεηο, νη νπνίεο σο ληθήηξηεο ηνπ Β παγθφζκηνπ πνιέκνπ θηινδνμνχζαλ λα δνκήζνπλ ην κεηαπνιεκηθφ θφζκν κε βάζε ηα εζληθά ηνπο ζπκθέξνληα. Δλψ ν πφιεκνο αθφκα δηαξθνχζε, νη ηξεηο Μεγάινη χκκαρνη (ΖΠΑ, Βξεηαλία θαη νβηεηηθή Έλσζε) πξνζπάζεζαλ λα δηεπζεηήζνπλ αξκνληθά ηα εθθξεκή δεηήκαηα ζηελ Δπξψπε. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1944 ν Σζφξηζηι θαη ν ηάιηλ ζπκθψλεζαλ γηα ηα Βαιθάληα, ελψ ηνλ επφκελν Φεβξνπάξην ζηε Γηάιηα καδί κε ηνλ Ρνχζβειη δηαπξαγκαηεχηεθαλ θπξίσο ηα θξίζηκα ζέκαηα ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Πνισλίαο. χκθσλα κε ηνπο Ήθαηζην, Κνιηφπνπιν & Υαηδεβαζηιείνπ (2012) ε ζπκκαρηθή ζπλεξγαζία δελ ζπλερίζηεθε. ηε δηάζθεςε ηνπ Πφηζδακ (17 Ηνπιίνπ 2 Απγνχζηνπ) ηέζεθε ζε θίλεζε ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ρσξίζηεθε ε Δπξψπε ζε δχν ζθαίξεο επηξξνήο. Μεηά ηελ απνηπρία ηεο ζπλάληεζεο ησλ Τπνπξγψλ Δμσηεξηθψλ ην επηέκβξην ηνπ 1945 πξνέθπςαλ έληνλεο αληηζέζεηο γηα κηα ζεηξά απφ δεηήκαηα, φπσο γηα ην πνισληθφ, ην γεξκαληθφ, ην ηξαληθφ, ηε λαπζηπινΐα ζηα Γαξδαλέιηα θαη ην ειιεληθφ. Ο ραξαθηήξαο απηψλ ησλ αληηζέζεσλ ήηαλ γεσπνιηηηθφο. Ζ Πνισλία, ζεκαληηθφ πέξαζκα πξνο ηε Ρσζία, ήηαλ απφ αηψλεο «κήιν ηεο έξηδαο» κεηαμχ Ρψζσλ θαη Γεξκαλψλ. Ο έιεγρνο ηεο Γεξκαλίαο, ρψξαο πνπ είρε πξνθαιέζεη δχν παγθφζκηνπο πνιέκνπο, ήηαλ θεθαιαηψδνπο ζεκαζίαο γηα φιεο ηηο Μεγάιεο Γπλάκεηο. ην Ηξάλ νη Αγγινακεξηθαλνί ελδηαθέξνληαλ λα δηαηεξήζνπλ ηελ επηξξνή ηνπο, ελψ νη νβηεηηθνί επνθζαικηνχζαλ ηα πεηξέιαηά ηνπ. Ζ Σνπξθία πηεδφηαλ λα παξαρσξήζεη ζηνπο νβηεηηθνχο βάζε ζην Βφζπνξν θαη δηθαηψκαηα λαπζηπινΐαο ζηα Γαξδαλέιηα. Ζ Διιάδα αλήθε ζηε βξεηαληθή ζθαίξα επηξξνήο, αιιά νη θνκκνπληζηηθέο ηεο δπλάκεηο πξνζδνθνχζαλ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηε δηεζλή έληαζε γηα λα επηβάινπλ ηελ θπξηαξρία ηνπο. Ζ ίδξπζε ησλ «ιατθψλ δεκνθξαηηψλ» ζηελ αλαηνιηθή Δπξψπε κεηά ην 1945 δελ πξνήιζε απφ ηε ζέιεζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο λα πξνζθέξεη ζηνπο γεηηνληθνχο ιανχο ηα επεξγεηήκαηα ηνπ ζνζηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ήηαλ απνηέιεζκα ηεο ζνβηεηηθήο ζηξαηησηηθήο θαηνρήο θαη ηεο επηδίσμεο ηνπ ηάιηλ λα δεκηνπξγήζεη έλα ζηαζεξφ πξνγεθχξσκα αζθάιεηαο ζηα δπηηθά ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο κε ηελ επηθξάηεζε θηινζνβηεηηθψλ θπβεξλήζεσλ, ψζηε λα απνηξέςεη κηα λέα επίζεζε ελαληίνλ ηεο απφ ηε Γεξκαλία ή άιιε θαπηηαιηζηηθή ρψξα. ηε Γηνπγθνζιαβία ην θαζεζηψο επηβιήζεθε απφ εζσηεξηθέο δπλάκεηο, πνπ είραλ εθζξέςεη ε αληηλαδηζηηθή αληίζηαζε θαη απηή αθξηβψο ε ηδηνηππία επέηξεςε ζ απηή ηε ρψξα λα απνηηλάμεη ηε ζνβηεηηθή θεδεκνλία ην Γηα ηνλ ηάιηλ πξνηεξαηφηεηα είρε ν γεσπνιηηηθφο ξεαιηζκφο, φρη ε εζηθή, ην δίθαην ή ε ηδενινγία. Γη απηφ δε δίζηαζε λα εγθαηαιείςεη ζηελ ηχρε ηνπο ή λα αθήζεη λα ζπληξηβνχλ θηλήκαηα, πνπ ηνπ ήηαλ θηιηθά ηδενινγηθά, φηαλ έθξηλε φηη απηφ επέβαιε ην ζπκθέξνλ ηεο ρψξαο ηνπ, φπσο ζηηο πεξηπηψζεηο ηνπ θηινζνβηεηηθνχ ρσξηζηηθνχ θηλήκαηνο ηνπ Αδεξκπατηδάλ ζην βφξεην Ηξάλ θαη ηνπ ειιεληθνχ εκθπιίνπ πνιέκνπ. Σν 1946 δηαθήξπμε φηη ζα ρξεηάδνληαλ ηνπιάρηζηνλ έμη ρξφληα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ δεκηψλ θαη ηελ αλνηθνδφκεζε ησλ θαηεζηξακκέλσλ πεξηνρψλ ηεο. Γη απηφ, 29

30 παξά ηελ πνιεκηθή ξεηνξηθή ηνπ, ε ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηε Γχζε ήηαλ πεξηζζφηεξν ακπληηθή παξά επηζεηηθή θαη επεθηαηηθή. Δπηζπκνχζε ηε ζπλέρηζε ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηηο ΖΠΑ θαη ηελ θνηλή δηακφξθσζε ηεο δνκήο ηνπ κεηαπνιεκηθνχ θφζκνπ απφ ηηο Μεγάιεο Γπλάκεηο, φπσο είρε ζπκβεί κεηά ηνπο Ναπνιεφληεηνπο πνιέκνπο. Ζ ζπλεξγαζία απηή ζα βαζηδφηαλ ζηε de facto αλαγλψξηζε ησλ λέσλ ηζνξξνπηψλ ηζρχνο, πνπ είραλ πξνθχςεη κεηά ηνλ πφιεκν. Ο ηάιηλ ζεσξνχζε φηη ε νβηεηηθή Έλσζε είρε θάζε δηθαίσκα λα έρεη ιφγν γηα ηα κείδνλα δηεζλή πξνβιήκαηα θαη θπξίσο λα έρεη ηνλ έιεγρν εδαθψλ, γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ νπνίσλ ν Δξπζξφο ηξαηφο είρε ρχζεη άθζνλν αίκα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ΖΠΑ εμαζθάιηζαλ ηε δηθή ηνπο ζθαίξα επηξξνήο ζηε δπηηθή Δπξψπε κέζσ ησλ ππαξρφλησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ θαη δηαδηθαζηψλ. Δληνχηνηο, δε δίζηαζαλ λα παξέκβνπλ γηα λα καηαηψζνπλ ηελ άλνδν αληηακεξηθαληθψλ δπλάκεσλ ζηελ εμνπζία ζε ρψξεο πνπ ηηο ζεσξνχζαλ κεγάιεο γεσπνιηηηθήο ζεκαζίαο. ηελ Ηηαιία πέηπραλ λα θξαηήζνπλ ην ηζρπξφ ΚΚΗ καθξηά απφ ηελ εμνπζία θαη ζηελ Διιάδα, παίξλνληαο ηε ζθπηάιε απφ ηνπο Βξεηαλνχο ζε ζπλζήθεο εκθπιίνπ πνιέκνπ, επεξέαζαλ γηα δεθαεηίεο ηελ πνξεία ησλ εζσηεξηθψλ πνιηηηθψλ εμειίμεσλ, ζηεξίδνληαο ηηο ζπληεξεηηθέο δπλάκεηο ηνπ ηφπνπ. ηηο ΖΠΑ ε αλεζπρία γηα ηηο γεσπνιηηηθέο θηινδνμίεο ηεο Μφζραο εθθξάζηεθε απφ ηνλ πξφεδξν Σξνχκαλ κε ην νκψλπκν δφγκα γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη ζηξαηησηηθή ελίζρπζε ηεο Διιάδαο θαη ηεο Σνπξθίαο. Ζ επηινγή απηψλ ησλ ρσξψλ θάζε άιιν παξά ηπραία ήηαλ. Καη νη δχν είραλ κεγάιε γεσζηξαηεγηθή ζεκαζία γηα ηηο ΖΠΑ. Καη νη δχν απεηινχληαλ απφ ηνλ θνκκνπληζκφ. Ζ απνρψξεζε ηεο Βξεηαλίαο απφ ηελ Διιάδα άθελε έλα θελφ εμνπζίαο, ην νπνίν ε νβηεηηθή Έλσζε κπνξνχζε λα εθκεηαιιεπηεί, γηα λα δηεηζδχζεη ζην ρψξν ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ. Ο Σξνχκαλ, πξνθεηκέλνπ λα απνζπάζεη ηελ έγθξηζε ηνπ Κνγθξέζνπ, πξνζέδσζε ζην δφγκα ηνπ ηδενινγηθή ρξνηά: επξφθεηην γηα παγθφζκηα πάιε κεηαμχ ειεπζεξίαο θαη νινθιεξσηηζκνχ, γηα «ππνζηήξημε ειεχζεξσλ ιαψλ πνπ πξνβάιινπλ αληίζηαζε ζηηο απφπεηξεο ππνδνχισζεο απφ έλνπιεο κεηνςεθίεο ή εμσηεξηθέο πηέζεηο». Λίγνπο κήλεο αξγφηεξα, ν ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ Μάξζαι δηαηχπσζε ζρέδην, κε ην νπνίν νη Ακεξηθαλνί θηινδνμνχζαλ λα πεηχρνπλ ηελ αλάθακςε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο, λα αζθήζνπλ επηξξνή ζηα δπηηθά θαζεζηψηα θαη λα κεηψζνπλ ηελ πνιηηηθή απήρεζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θνκκάησλ θαη ησλ εξγαηηθψλ θηλεκάησλ. Σν 1949 νη Ακεξηθαλνί πξνζέθεξαλ ζηελ Δπξψπε θαη ζηξαηησηηθή αζθάιεηα κε ηε κνξθή ηνπ Βνξεηναηιαληηθνχ πκθψλνπ. Έηζη ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο είραλ εδξαησζεί δχν ζηξαηησηηθέο ζπκκαρίεο θαη δχν πνιηηηθέο ζθαίξεο επηξξνήο ζε φιν ην κήθνο ηεο δηαρσξηζηηθήο γξακκήο ζηελ θεληξηθή Δπξψπε. Κακηά απφ ηηο δχν ππεξδπλάκεηο δελ ελδηαθεξφηαλ λα ακθηζβεηήζεη ηελ ηζνξξνπία δπλάκεσλ πνπ είρε σο ηφηε παγησζεί θαη ε νπνία ήηαλ επλντθή γηα ηηο ΖΠΑ. Οη ηδενινγηθέο δηαθνξέο ήηαλ βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, νη νπνίεο είραλ παξακεξηζηεί κε ηελ θήξπμε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη εθθξάζηεθαλ ζηε γεσπνιηηηθή αληηπαξάζεζε αλάκεζα ζηνπο δχν ζπλαζπηζκνχο, θαζψο θαη ζε άιιεο ρψξεο ζηελ Δπξψπε είραλ εγθαζηδξπζεί ζνζηαιηζηηθά θαζεζηψηα. Απφ ηε κηα, ην θηιειεχζεξν πνιπθνκκαηηθφ ζχζηεκα, νη ειεχζεξνη ζεζκνί, ηα αηνκηθά θαη πνιηηηθά δηθαηψκαηα. Απφ ηελ άιιε, νη αξρέο ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο θαη ηεο ηζφηεηαο θαη ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Γελ είλαη ηπραίν, φηη θαη νη δχν ζπλαζπηζκνί είραλ ζα ζχλζεκα ηε δεκνθξαηία, πνπ φκσο πήξε γηα ηνλ θαζέλα δηαθνξεηηθφ λνεκαηηθφ θαη πνιηηηθφ πεξηερφκελν. Ζ ηδενινγία δηακφξθσλε θαη ηηο γεσπνιηηηθέο επηδηψμεηο ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ, αιιά σο «απνθαιππηηθή ξεηνξηθή» εθθξάζηεθε θπξίσο ζηηο ΖΠΑ θαη ηε Βξεηαλία, γηαηί απηέο ήηαλ νη Μεγάιεο Γπλάκεηο πνπ ζίγνληαλ απφ ηελ αλάδπζε κηαο θηιφδνμεο 30

31 ηξίηεο Μεγάιεο Γχλακεο. ηηο 22 Φεβξνπαξίνπ ν George Kennan, αλψηαην ζηέιερνο ηεο ακεξηθαληθήο πξεζβείαο ζηε Μφζρα θαη εηδηθφο ζε ξσζηθά ζέκαηα, κε εθηελέο ηειεγξάθεκά ηνπ θαη έλα ρξφλν αξγφηεξα κε άξζξν ηνπ ζην πεξηνδηθφ «Foreign Affairs» ππνζηήξημε φηη ε νβηεηηθή Έλσζε αθνινπζνχζε κηα δνκηθά επεθηαηηθή πνιηηηθή, πνπ ζπλδχαδε ηνλ θνκκνπληζηηθφ ηδενινγηθφ δήιν κε ηελ παιαηά παξάδνζε ηνπ ηζαξηθνχ επεθηαηηζκνχ. χκθσλα κε ηνλ Kennan, ε ηδενινγία απηή απνηεινχζε ηνλ ππξήλα ηεο θηινζνθίαο, κε ηελ νπνία ν ηάιηλ αληηκεηψπηδε ηνλ θφζκν. Ο ηάιηλ ζεσξνχζε ηηο δπηηθέο θαπηηαιηζηηθέο δπλάκεηο ακεηάθιεηα ερζξηθέο. Οη πξνζηξηβέο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο κε ηελ Ακεξηθή δελ ήηαλ πξντφλ θάπνηαο παξεμήγεζεο ή ηεο έιιεηςεο επηθνηλσλίαο, αιιά εγγελείο ζηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβαλφηαλ ε νβηεηηθή Έλσζε ηηο εμσηεξηθέο ππνζέζεηο. Ο ηξφπνο γηα λα απνθεπρζεί ε παγθφζκηα ζνβηεηηθή θπξηαξρία ήηαλ «κηα πνιηηηθή ζηαζεξήο αλάζρεζεο, ζρεδηαζκέλε ψζηε λα θέξεη ηνπο Ρψζνπο αληηκέησπνπο κε κηα ακεηάβιεηε αληηζηαζκηζηηθή δχλακε ζε θάζε ζεκείν φπνπ δείρλνπλ φηη είλαη έηνηκνη λα πιήμνπλ ηα ζπκθέξνληα ελφο εηξεληθνχ θαη ζηαζεξνχ θφζκνπ» (Ήθαηζηνο, Π., Κνιηφπνπινο Κ. & Υαηδεβαζηιείνπ Δ., 2012). Σελ ίδηα πεξίπνπ πεξίνδν ζηελ αληίπεξα φρζε ηνπ Αηιαληηθνχ ν Βξεηαλφο Christopher Warner, πςειφβαζκνο αμησκαηνχρνο ηνπ Foreign Office, ζε κλεκφληφ ηνπ κε ηνλ ηίηιν «Ζ ζνβηεηηθή εθζηξαηεία ελάληηα ζηε ρψξα καο θαη ε απάληεζή καο» ηφληδε φηη ε επηζεηηθφηεηα ηεο Μφζραο ήηαλ απφξξνηα ηεο επηζηξνθήο ηνπ καξμηζηηθνχ ζηαιηληθνχ δφγκαηνο θαη ηεο επηζπκίαο ηεο λα θπξηαξρήζεη κε θάζε κέζν, ηδενινγηθφ, δηπισκαηηθφ θαη ζηξαηησηηθφ. Μέζα ζηνλ επφκελν ρξφλν, αξθεηά θπβεξλεηηθά ζηειέρε ζε Οπάζηγθηνλ θαη Λνλδίλν είραλ πεηζηεί φηη έλαο «θνκκνπληζηηθφο θαξθίλνο» απισλφηαλ ζην δηεζλέο ζχζηεκα θαη φηη ν θαιχηεξνο ηξφπνο λα αληηκεησπηζηεί ήηαλ κε κηα πνιηηηθή αλάζρεζεο. Ο γεσπνιηηηθφο αληαγσληζκφο λνκηκνπνηήζεθε κέζσ ηεο ηδενινγηθνπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο. ηελ αλαηνιηθή Δπξψπε ρηιηάδεο πνιίηεο κε θηιειεχζεξεο θαη ζνζηαιηζηηθέο πεπνηζήζεηο ππέζηεζαλ δίθεο-παξσδία θαη θπιαθίζηεθαλ σο «πξάθηνξεο ηνπ ηκπεξηαιηζκνχ» θαη «πξνδφηεο ηνπ πξνιεηαξηαθνχ δηεζληζκνχ». ηα ζνβηεηηθά ΜΜΔ ν δπηηθφο άλζξσπνο παξνπζηαδφηαλ σο εθκεηαιιεπηήο, δηεθζαξκέλνο θαη πνιεκνραξήο, ελψ ν ίδηνο ν ηάιηλ ζπρλά αλαθεξφηαλ ζηελ αλσηεξφηεηα ηνπ ζνβηεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηελ αλακελφκελε θαηάξξεπζε ηνπ θαπηηαιηζκνχ. Ζ Μφζρα ήηαλ ε «Μέθθα» κηαο ηδενινγίαο, πνπ ιφγσ ηνπ παγθφζκηνπ θαη κεζζηαληθνχ ραξαθηήξα ηεο, έπξεπε λα εμαρζεί θαη λα επηθξαηήζεη θαηά ην πξφηππν ησλ κνλνζετζηηθψλ ζξεζθεηψλ ηελ πεξίνδν ηεο αξρηθήο ηνπο εκθάληζεο. ηε δπηηθή Δπξψπε θαη ηδηαίηεξα ζηηο ΖΠΑ ν αληηθνκνπληζκφο έιαβε ππεξβνιηθέο, ζρεδφλ θαληαζηαθέο, δηαζηάζεηο. Αλ θαη πξνυπήξμε ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, γηγαληψζεθε κεηά ην 1945, θπξίσο εμαηηίαο ησλ θνβεξψλ σκνηήησλ ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ αλαηνιηθή Δπξψπε, ηηο νπνίεο εθκεηαιιεχηεθε θαηάιιεια ε επίζεκε αληηζνβηεηηθή πξνπαγάλδα. Σν ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ θνκκνπληζηηθψλ εγθιεκάησλ ήηαλ ε θαηαζηνιή ελάληηα ζε νιφθιεξεο θαηεγνξίεο αζψσλ αλζξψπσλ, ησλ νπνίσλ ην κνλαδηθφ «έγθιεκα» ήηαλ ην φηη αλήθαλ ζε απηέο ηηο θαηεγνξίεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ζην φλνκα ηεο ηδενινγίαο, ηα θαζεζηψηα δνινθφλεζαλ δεθάδεο εθαηνκκπξίσλ πινπζίσλ αγξνηψλ (θνπιάθνη), ηηηινχρσλ, αζηψλ θαη άιισλ νκάδσλ. Απηά ηα εγθιήκαηα είλαη άκεζα απνηειέζκαηα ηεο ζεσξίαο ηεο πάιεο ησλ ηάμεσλ, πνπ επέβαιε ηελ «εθθαζάξηζε» αλζξψπσλ πνπ δε ζεσξνχληαλ ρξήζηκνη ζηελ νηθνδφκεζε κηαο λέαο θνηλσλίαο. Αηνκηθέο θαη νκαδηθέο εθηειέζεηο αλζξψπσλ πνπ ζεσξνχληαλ πνιηηηθνί αληίπαινη, ρσξίο ή κε απζαίξεηεο δίθεο, αηκαηεξέο θαηαζηνιέο δηαδειψζεσλ θαη απεξγηψλ. Σα πην βίαηα εγθιήκαηα ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ, φπσο νη καδηθέο δνινθνλίεο θαη γελνθηνλία, βαζαληζκφο, θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία θαη άιιεο κνξθέο καδηθνχ θπζηθνχ ηξφκνπ, ζπλερίζηεθαλ 31

32 ζηε νβηεηηθή Έλσζε θαη ζε κηθξφηεξε έθηαζε ζε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο έσο ην ζάλαην ηνπ ηάιηλ. (Lindblad,G., 2007) Σν «θνκκνπληζηηθφ πξαμηθφπεκα» ή ε «αλαίκαθηε επαλάζηαζε» ζηελ Σζερνζινβαθία ην 1948 θαη ην ζρίζκα κε ηε Γηνπγθνζιαβία είραλ ηδηαίηεξε απήρεζε ζηε δπηηθή θνηλή γλψκε, φρη γηαηί ζεσξήζεθαλ απεηιή γηα ηελ αζθάιεηα ηεο Γχζεο, αιιά γηαηί αθνξνχζαλ θαηάθσξε παξαβίαζε ζεκειησδψλ νηθνπκεληθψλ αξρψλ θαη αμηψλ. Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '50, ν ηξφκνο ζηα επξσπατθά θνκκνπληζηηθά θξάηε κεηψζεθε ζεκαληηθά, αιιά ε επηιεθηηθή δίσμε δηάθνξσλ νκάδσλ θαη αηφκσλ ζπλερίζηεθε. Πεξηιάκβαλε παξαθνινχζεζε απφ ηελ αζηπλνκία, ζπιιήςεηο, θπιάθηζε, πξφζηηκα, αλαγθαζηηθή ςπρηαηξηθή ζεξαπεία, δηάθνξνπο πεξηνξηζκνχο ηεο ειεπζεξίαο θίλεζεο, δηαθξίζεηο ζηελ εξγαζία πνπ ζπρλά νδεγνχζαλ ζηε θηψρεηα θαη ζηνλ επαγγεικαηηθφ απνθιεηζκφ, δεκφζηα ηαπείλσζε θαη ζπθνθαληία. Σα κεηαζηαιηληθά επξσπατθά θνκκνπληζηηθά θαζεζηψηα εθκεηαιιεχηεθαλ ηελ επξεία δηάδνζε θφβνπ γηα ελδερφκελεο δηψμεηο πνπ ήηαλ έληνλα ραξαγκέλεο ζηε ζπιινγηθή κλήκε. Χζηφζν, καθξνπξφζεζκα, ε αλάκλεζε ηνπ πεξαζκέλνπ θφβνπ ζηαδηαθά αδπλάηηζε, έρνληαο κηθξφηεξε επίδξαζε ζηηο λέεο γεληέο. Αθφκα θαη θαηά ηε δηάξθεηα απηψλ ησλ ζρεηηθά ήξεκσλ πεξηφδσλ, ηα θνκκνπληζηηθά θαζεζηψηα ήηαλ ηθαλά λα θαηαθχγνπλ ζε καδηθή βία, αλ θξηλφηαλ αλαγθαίν (Lindblad,G., 2007). Δίλαη εληππσζηαθφ πφζν γξήγνξα άιιαμε ε αληίιεςε ησλ δπηηθψλ θνηλσληψλ γηα ηε νβηεηηθή Έλσζε. Δλψ ζην ηέινο ηνπ πνιέκνπ ε θνκκνπληζηηθή ππεξδχλακε ζεσξείην ε θχξηα αληηλαδηζηηθή θαη απειεπζεξσηηθή δχλακε, ηξία ρξφληα αξγφηεξα αληηπξνζψπεπε ηνλ ηξφκν, ηελ θαηαπίεζε, ηε δηαθζνξά, ηελ αζεΐα, ηελ επηζεηηθφηεηα. Μάιηζηα ζηηο ΖΠΑ, ν πφιεκνο ζηελ Κνξέα θαη ν καθαξζηζκφο ζην εζσηεξηθφ ηνπο θαηέζηεζαλ ηε ζνβηεηηθή απεηιή εζληθή θαη πξνζσπηθή ππφζεζε ελζπείξνληαο ζε φιε ηελ θνηλσλία ην θφβν, ηελ θαρππνςία θαη ηελ αλαζθάιεηα. Δλ θαηαθιείδη, ν Φπρξφο Πφιεκνο ήηαλ γεσπνιηηηθφο αληαγσληζκφο, κε ζχγθξνπζε δχν δηακεηξηθά αληίζεησλ πνιηηηθνθνηλσληθψλ θνζκνζεσξηψλ, νη νπνίεο ελίζρπζαλ ηελ αθακςία θαη πφισζε ηνπ δηπνιηθνχ ζπζηήκαηνο. 4.1 Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Φπρξνχ πνιέκνπ Μεηά ηνλ Β' Παγθφζκην Πφιεκν ην δηεζλέο ζχζηεκα ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δηπνιηθφηεηα ησλ ππεξδπλάκεσλ ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο θαη ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, πνπ αληαλαθινχζε παξάιιεια θαη ηελ ηδενινγηθή αληηπαξάζεζε ηνπ αλαηνιηθνχ θαη ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ. Οη δχν ππεξδπλάκεηο εθπξνζσπνχζαλ επίζεο δηαθνξεηηθέο κνξθέο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο νξγάλσζεο. Οη ΖΠΑ αθνινπζνχζαλ ηελ ειεχζεξε νηθνλνκία θαη ην πνιπθνκκαηηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα, ελψ ε ΔΓ πηνζεηνχζε ηελ θξαηηθή ηδηνθηεζία ζηα κέζα παξαγσγήο θαη έλα κνλνθνκκαηηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα, βαζηζκέλν ζηελ παληνδπλακία ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Μεηά ην 1945 δεκηνπξγήζεθαλ, ππφ ηελ εγεζία θάζε ππεξδχλακεο, δχν κεγάινη ζπλαζπηζκνί θξαηψλ: ν δπηηθφο ζπλαζπηζκφο, κε εγέηε ηηο ΖΠΑ, ζηνλ νπνίν κεηείραλ θξάηε ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο, ν Καλαδάο, ε Απζηξαιία, ε Νέα Εειαλδία θ.ά. θαη ν αλαηνιηθφο ζπλαζπηζκφο, κε εγέηε ηελ ΔΓ θαη κέιε ηνπ ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, φπσο ε Πνισλία, ε Σζερνζινβαθία, ε Οπγγαξία, ε Ρνπκαλία θαη ε Βνπιγαξία. Οη δχν ππεξδπλάκεηο δηέζεηαλ κεγάια ππξεληθά νπινζηάζηα. χληνκα δηακνξθψζεθε ε ιεγφκελε «ηζνξξνπία ηνπ ηξφκνπ», δειαδή κηα θαηάζηαζε ζηελ νπνία θάζε 32

33 ππεξδχλακε απεηινχζε ηελ άιιε κε ππξεληθή θαηαζηξνθή. Δμάιινπ θαη άιιεο ρψξεο απνθηνχζαλ ηελ αηνκηθή βφκβα: πξψηεο, ε Βξεηαλία, ε Γαιιία, ε Κίλα. Μεηά ηε Υηξνζίκα θαη ην Ναγθαζάθη, ην 1945, ηα ππξεληθά φπια δε ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζε πνιέκνπο, αιιά ε χπαξμή ηνπο επεξέαδε ηελ εμέιημε ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο. Ζ αλάπηπμε ησλ ππξεληθψλ φπισλ ιεηηνχξγεζε θαη σο ζηαζεξνπνηεηηθφο παξάγνληαο: νη δχν κεγάινη ζπλαζπηζκνί ήηαλ αλαγθαζκέλνη λα απνθχγνπλ νπνηαδήπνηε, αθφκα θαη κε ζπκβαηηθά φπια, πνιεκηθή αλακέηξεζε κεηαμχ ηνπο, ψζηε λα απνθεπρζεί ε ππξεληθή θιηκάθσζε. Έηζη ε «ηζνξξνπία ηνπ ηξφκνπ» ηειηθά κεηξίαδε ηελ αθακςία ηνπ δηπνιηζκνχ θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ν Φπρξφο Πφιεκνο δελ εμειίρζεθε ζε έλνπιε ζχγθξνπζε ησλ δχν κεγάισλ ζπλαζπηζκψλ (Υαηδεβαζηιείνπ, 2001). ηελ Δπξψπε ζπλεηδεηνπνηήζεθε ζηαδηαθά ε αλάγθε γηα κηα λέα αξρή. Ζ αλαδήηεζε κηαο ζπλεξγαζίαο, ηθαλήο λα θέξεη ηε ζπκθηιίσζε θαη ηελ επεκεξία, επέθεξε ηελ αλάπηπμε ηνπ θηλήκαηνο ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο, κε θπξηφηεξν ζηαζκφ ηε δεκηνπξγία, ην 1957, ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο, πξνδξφκνπ ηεο ζεκεξηλήο Δπξσπατθήο Έλσζεο Ρήμεηο νβηεηηθήο Έλσζεο κε θνκκνπληζηηθά θξάηε Ο δηνξηζκφο ηνπ Ίκξε Νάγθη ζηελ πξσζππνπξγία ηεο Οπγγαξίαο ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1956, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κεηαξξπζκίζεηο ζηηο νπνίεο πξνρψξεζε, αιιά θαη ε απνρψξεζε ηεο ρψξαο απφ ην χκθσλν ηεο Βαξζνβίαο, πξνθάιεζε ηελ επέκβαζε ησλ ζηξαηησηηθψλ ζνβηεηηθψλ δπλάκεσλ. ηηο αξρέο Ννεκβξίνπ, ν ζνβηεηηθφο ζηξαηφο εηζήιζε ζηε ρψξα θαη εγθαηέζηεζε εθ λένπ θνκκνπληζηηθή θπβέξλεζε, ζε κηα επηρείξεζε φπνπ ππήξμαλ ρηιηάδεο ζχκαηα, κε ηνλ Νάγθη λα ζπιιακβάλεηαη θαη λα εθηειείηαη ην 1958 (Υαηδεβαζηιείνπ, 2001). Σε δεθαεηία ηνπ 1960, ν αλαηνιηθφο θφζκνο αληηκεηψπηζε ζνβαξά πξνβιήκαηα ζην εζσηεξηθφ ηνπ. Ζ ξήμε Μφζραο-Πεθίλνπ ην 1960 είρε σο απνηέιεζκα ε Αιβαλία λα απνρσξήζεη απφ ην ζνβηεηηθφ ζπλαζπηζκφ, πξνζεγγίδνληαο ηελ Κίλα. Παξάιιεια, ε Ρνπκαλία πηνζέηεζε κηα ξεηνξηθή, πνπ έδηλε έκθαζε ζηελ αξρή ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο, ρσξίο λα ακθηζβεηεί ηελ πξσηνθαζεδξία ηεο Μφζραο σο εγέηηδαο δχλακεο ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θφζκνπ. Σν 1968 μέζπαζε θξίζε ζηελ Σζερνζινβαθία φηαλ ν Νηνχκπηζεθ, γξακκαηέαο ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο, μεθίλεζε ηελ εηζαγσγή νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, πνπ κείσλαλ ηελ θεληξηθή δηεχζπλζε ηεο νηθνλνκίαο, εμεηάδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ εηζαγσγή θαη πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ (ε Άλνημε ηεο Πξάγαο). ηαλ κάιηζηα εμήγγεηιε ηελ παχζε ηνπ «δεκνθξαηηθνχ ζπγθεληξσηηζκνχ», δειαδή ηε ζχζηαζε ελφο πνιπθνκκαηηθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, πξνθάιεζε ηε δπζαξέζθεηα ησλ ζνβηεηηθψλ θαη ηελ εηζβνιή δπλάκεσλ ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαξζνβίαο ζηε ρψξα. ε αληίζεζε κε φζα ζπλέβεζαλ ζηελ Οπγγαξία, ν ζηξαηφο ηεο Σζερνζινβαθίαο δελ αληέδξαζε θαη έηζη δελ επαλαιήθζεθαλ ηα ηξαγηθά γεγνλφηα, ελψ ε ρψξα παξέκεηλε θνκκνπληζηηθή θαη αξγφηεξα ν Νηνχκπηζεθ αληηθαηαζηάζεθε (Υαηδεβαζηιείνπ, 2001). 33

34 4.1.2 Ο αληηαπνηθηνθξαηηθφο αγψλαο Οη κεγάιεο απνηθηαθέο απηνθξαηνξίεο δέρηεθαλ ηζρπξά πιήγκαηα θαηά ην πξψην κηζφ ηνπ 20νχ αηψλα. Οη δχν παγθφζκηνη πφιεκνη έδσζαλ ψζεζε ζην αίηεκα ηεο εζληθήο αλεμαξηεζίαο ησλ απνηθηνθξαηνχκελσλ ιαψλ. Ζ πνιεκηθή θηλεηνπνίεζε ησλ απνηθηψλ, ηδηαίηεξα ηεο Ηλδίαο, επέθεξε ηε ζπζηεκαηηθή νξγάλσζε ησλ θνηλσληψλ ηνπο, νηθνλνκηθά θαη ζηξαηησηηθά. Κνηλσλίεο πνπ είραλ γλσξίζεη παξφκνηα επίπεδα θηλεηνπνίεζεο δελ κπνξνχζαλ πιένλ λα ειέγρνληαη απφ κηθξνχο απνηθηαθνχο ζηξαηνχο. Ζ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 1929, πιήηηνληαο ηηο ηηκέο ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ πνπ παξήγαγαλ νη απνηθίεο, επέηεηλε ηηο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο αλαηαξαρέο ζηνπο θφιπνπο ηνπο. Σν νη Ηάπσλεο θαηέθηεζαλ κεγάιεο πεξηνρέο ηεο Αζίαο απφ ηηο δπηηθέο δπλάκεηο, κε ην ζχλζεκα «ε Αζία ζηνπο Αζηάηεο», θαη έκπξαθηα θαηέδεημαλ φηη νη απνηθηνθξάηεο δελ ήηαλ αλίθεηνη. ηελ Ηλδία νη Βξεηαλνί αληηκεηψπηδαλ απφ ηελ πεξίνδν κεηαμχ ησλ δχν πνιέκσλ ην θίλεκα ηνπ Μαράηκα Γθάληη, ππνζηεξηθηή ηεο κε βίαο. Καηά ηνλ Β' Παγθφζκην Πφιεκν νη Βξεηαλνί ππνζρέζεθαλ λα απνδψζνπλ ζηελ Ηλδία ηελ αλεμαξηεζία ηεο. Απηφ έγηλε ην 1947, αιιά ζπλνδεχηεθε απφ έλα ζθιεξφηαην εκθχιην πφιεκν κεηαμχ ηλδνπηζηψλ θαη κνπζνπικάλσλ, πνπ νδήγεζε ηειηθά ζηε δηρνηφκεζε ηεο ρψξαο θαη ηε δεκηνπξγία δχν θξαηψλ: ηεο Ηλδίαο θαη ηνπ κνπζνπικαληθνχ Παθηζηάλ. Ζ πηψζε ηεο Βξεηαληθήο Απηνθξαηνξίαο ησλ Ηλδηψλ επέθεξε επίζεο ηελ αλεμαξηεζία ηεο Κευιάλεο, ηεο Βηξκαλίαο (απφ ηνπο Βξεηαλνχο), ηεο Ηλδνλεζίαο (απφ ηνπο Οιιαλδνχο, ην 1949) θαη ησλ θξαηψλ ηεο Ηλδνθίλαο, κεηά ηελ ήηηα ησλ Γάιισλ απφ ηνπο Βηεηλακέδνπο θνκκνπληζηέο ην ηελ πεξηνρή ηεο Μέζεο Αλαηνιήο αλαπηπζζφηαλ ν αξαβηθφο εζληθηζκφο ππφ ηελ εγεζία ηνπ Γθακάι Ακπληέι Νάζεξ, πξνέδξνπ ηεο Αηγχπηνπ απφ ην 1954, ν νπνίνο πξνζπάζεζε λα απαιιάμεη ηε ρψξα ηνπ απφ ηε βξεηαληθή επηξξνή. Παξάιιεια, απφ ην 1954, εμειηζζφηαλ έλαο αηκαηεξφο πφιεκνο ζηελ Αιγεξία ελαληίνλ ηεο γαιιηθήο απνηθηαθήο εμνπζίαο. Σν θζηλφπσξν ηνπ 1956, πξνζπαζψληαο λα αληηδξάζνπλ ζηε λαζεξηθή πνιηηηθή, νη Αγγινγάιινη εηζέβαιαλ ζηελ Αίγππην, θαη ζπγθεθξηκέλα ζην νπέδ, απφ φπνπ φκσο αλαγθάζηεθαλ ακέζσο λα απνρσξήζνπλ ιφγσ ηεο αληίδξαζεο ηεο ΔΓ θαη ησλ ΖΠΑ. Ζ ήηηα ησλ δχν παιαηψλ απηνθξαηνξηθψλ δπλάκεσλ ζην νπέδ θαηέδεημε ηελ παξαθκή ηεο ηζρχνο ηνπο θαη επηηάρπλε δξαζηηθά ηε δηαδηθαζία ηεο απναπνηθηνπνίεζεο. Με κηα ζαξξαιέα πνιηηηθή ν λένο Γάιινο εγέηεο, ζηξαηεγφο Κάξνινο Νηε Γθνι, παξαρψξεζε αλεμαξηεζία ζηηο γαιιηθέο απνηθίεο ηεο Αθξηθήο ην 1960 θαη ζηελ Αιγεξία ην Σν 1960 ην Βέιγην απνρψξεζε απφ ην Κνλγθφ θαη ε Βξεηαλία απφ ηηο δηθέο ηεο αθξηθαληθέο απνηθίεο έσο ην Σέινο, ε Πνξηνγαιία, ππφ δηθηαηνξηθφ θαζεζηψο, δηαηήξεζε ηηο δηθέο ηεο αθξηθαληθέο απνηθίεο (Μνδακβίθε, Αγθφια, Γνπηλέα-Μπηζάνπ) έσο ην 1975, νπφηε ε θαηάξξεπζε ηεο δηθηαηνξίαο νδήγεζε ζηελ απνρψξεζε ησλ Πνξηνγάισλ απφ ηηο απνηθίεο ηνπο. ηελ Αθξηθή απέκεηλαλ δχν αθφκε θαηάινηπα ηεο απνηθηνθξαηίαο, ηα ξαηζηζηηθά θαζεζηψηα ηεο Ρνδεζίαο θαη ηεο Νφηηαο Αθξηθήο, ηα νπνία αληηκεηψπηζαλ απμαλφκελε δηεζλή απνκφλσζε. Σν πξψην παξέδσζε ηελ εμνπζία ην 1980 θαη ε ρψξα κεηνλνκάζηεθε ζε Εηκπάκπνπε. Σν δεχηεξν, ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, κεηά απφ πνιπεηείο αγψλεο ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ θαηνίθσλ ηνπ, κε θχξην εγέηε ηνλ Νέιζνλ Μαληέια. 34

35 4.1.3 Ο Σξίηνο Κφζκνο θαη ην Κίλεκα ησλ Αδέζκεπησλ Σα λέα θξάηε πνπ αλέθπςαλ απφ ηε δηαδηθαζία ηεο απναπνηθηνπνίεζεο, θπξίσο ζηελ Αζία θαη ζηελ Αθξηθή, ζπγθξφηεζαλ ηνλ Σξίην Κφζκν. Οη ρψξεο απηέο αληηκεηψπηδαλ ζηελ πιεηνλφηεηά ηνπο ηεξάζηηεο νηθνλνκηθέο δπζρέξεηεο. Δπηπιένλ, έπξεπε λα δηαρεηξηζηνχλ πξνβιήκαηα, φπσο ηε ξαγδαία αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο θαη εζσηεξηθέο αλαηαξαρέο, πνπ ζπρλά νδεγνχζαλ ζε ζθιεξφηαηνπο εκθχιηνπο πνιέκνπο. Κχξηεο επηδηψμεηο ηνπο ήηαλ ε θαηνρχξσζε ηεο εζληθήο αλεμαξηεζίαο ηνπο (ψζηε λα κε ζπλερηζηεί ν απνηθηαθφο έιεγρνο κε άιια κέζα, θπξίσο νηθνλνκηθά) θαη ε νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε. Σν βαζηθφ πιενλέθηεκά ηνπο ήηαλ ν αξηζκφο ηνπο: ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960 δηέζεηαλ ηελ πιεηνςεθία ζηε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ, ε νπνία φκσο δε ιακβάλεη δεζκεπηηθέο απνθάζεηο. Οη ρψξεο ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ δε δηέζεηαλ ηηο νηθνλνκηθέο ή ηηο ζεζκηθέο πξνυπνζέζεηο γηα λα ακθηζβεηήζνπλ ηηο πξαγκαηηθφηεηεο ηνπ δηπνιηθνχ θφζκνπ. Έλα ηκήκα ηνπ σζηφζν πξνζπάζεζε ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1960 θαη ηνπ 1970 λα νξγαλσζεί θαη ζην πνιηηηθφ πεδίν, κέζσ ηνπ Κηλήκαηνο ησλ Αδεζκεχησλ, ην νπνίν έπαημε ελεξγεηηθφ ξφιν αλάκεζα ζηνπο δχν ζπλαζπηζκνχο. Πξφθεηηαη γηα κία δηεζλή νξγάλσζε, αλαγλσξηζκέλε απφ ηνλ ΟΖΔ, κεηαμχ ησλ Αδέζκεπησλ ρσξψλ ησλ νπνίσλ ε πνιηηηθή δελ επζπγξακκίδεηαη κε ηελ πνιηηηθή ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ, ησλ ΖΠΑ θαη ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, πνπ απνηειείην αξρηθά απφ πεξίπνπ 80 θξάηε, πνπ ζήκεξα θηάλνπλ ηα 120, ελψ ζπκκεηέρνπλ θαη 18 θξάηε παξαηεξεηέο. Ηδξχζεθε ην 1961 ζην Βειηγξάδη θαη βαζηθνί ζπληειεζηέο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ήηαλ ν πξψηνο Πξφεδξνο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο Γηφζηπ Μπξνδ Σίην, ν πξψηνο πξσζππνπξγφο ηεο αλεμάξηεηεο Ηλδίαο Σδαβαραξιάι Νερξνχ θαη ν Αηγχπηηνο ζηξαηησηηθφο, πξαμηθνπεκαηίαο θαη πνιηηηθφο, Γθακάι Ακπληέι Νάζεξ. Οη Αδέζκεπηνη δελ επηδεηνχζαλ απιψο ηε δηαηήξεζή ηνπο εθηφο ησλ δχν ζπλαζπηζκψλ, δπηηθνχ θαη αλαηνιηθνχ, αιιά κηα ελεξγεηηθή νπδεηεξφηεηα ζηνλ Φπρξφ Πφιεκν, ψζηε λα επεξεάζνπλ, σο απηφλνκνο παξάγνληαο, ηε δηεζλή ζθελή. θνπφο ηνπ θηλήκαηνο, ζχκθσλα κε ηε δηαθήξπμε ηεο Αβάλαο (1978) είλαη λα δηαζθαιίζεη «ηελ εζληθή αλεμαξηεζία, ηελ εδαθηθή αθεξαηφηεηα θαη ηελ αζθάιεηα ησλ αδέζκεπησλ ρσξψλ ζηνλ αγψλα ηνπο ελάληηα ζηνλ ηκπεξηαιηζκφ, ηελ απνηθηνθξαηία, ην ξαηζηζκφ θαη φιεο ηηο κνξθέο μέλεο επηζεηηθφηεηαο, θαηνρήο, θπξηαξρίαο, αλάκεημεο ή εγεκνλίαο, θαζψο θαη ελαληίνλ ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ θαη ησλ ζπλαζπηζκψλ ηζρχνο». Απνηεινχκελν απφ πνιιέο θπβεξλήζεηο δηαθνξεηηθψλ πνιηηηθψλ ηδενινγηψλ θνηλή ζπληζηακέλε γηα ηα κέιε ηνπ είλαη ε δέζκεπζή ηνπο ζηελ παγθφζκηα εηξήλε, ζηελ αζθάιεηα θαη ζηνλ αθνπιηζκφ. Απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο χπαξμήο ηνπ, ην θίλεκα ζπκκεηέρεη ζε ηδενινγηθέο ζπγθξνχζεηο, αζθψληαο θξηηηθή ζε ξαηζηζηηθά θαζεζηψηα θαη ππνζηεξίδνληαο απειεπζεξσηηθά θηλήκαηα. χκθσλα κε ην θίλεκα θάζε θξάηνο έρεη ην δηθαίσκα λα αζθεί πνιηηηθέο, πνπ θαζνξίδνληαη βάζεη ησλ εζληθψλ ηνπ ζπκθεξφλησλ θαη φρη ιφγσ ησλ ζρέζεψλ ηνπ κε ζπγθξνηήκαηα ηζρχνο. Ζ δξαζηεξηφηεηα ησλ Αδεζκεχησλ έθεξε ζην πξνζθήλην ην δήηεκα ηεο αλαθαηαλνκήο ησλ πφξσλ ηνπ πιαλήηε θαη νδήγεζε, ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη ηνπ 1980, ζε έλαλ δηάινγν Βνξξά-Νφηνπ, κε ζθνπφ ηε κείσζε ησλ αληζνηήησλ. Πάλησο, ην Κίλεκα ησλ Αδεζκεχησλ δε δηέζεηε επαξθή ηζρχ ή θαη ζπλνρή, ψζηε λα επηηχρεη ηνπο θηιφδνμνπο ζηφρνπο ηνπ. Απνηεινχληαλ απφ νηθνλνκηθά αλίζρπξεο, κε βηνκεραληθέο ρψξεο, πνπ δελ είραλ ηε δπλαηφηεηα λα αληηπαξαηεζνχλ ζηηο ππεξδπλάκεηο. Ήηαλ επίζεο έλα θίλεκα αλνκνηνγελέο: εθηφο απφ ηελ θνηλή ηνπ δηάζεζε λα κελ ππνηαγνχλ ζηηο 35

36 ππεξδπλάκεηο, νη Αδέζκεπηνη δελ είραλ λα πξνβάινπλ έλα θνηλφ πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ζχζηεκα, αιιά αληίζεηα ζπρλά εμαξηηφληαλ απφ ηηο ππεξδπλάκεηο γηα ηελ νηθνλνκηθή ηνπο επηβίσζε. Οξηζκέλεο απφ ηηο ρψξεο ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ γλψξηζαλ, απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, εληππσζηαθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε (Νφηηα Κνξέα, ηγθαπνχξε, Σατβάλ, Ηλδία, Κίλα). Οη πεξηζζφηεξεο σζηφζν αληηκεηψπηζαλ ηεξάζηηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, εζσηεξηθέο δηακάρεο (πνιηηηθέο, θπιεηηθέο ή εζλνηηθέο), ιηκνχο θαη εκθχιηνπο πνιέκνπο. Σν πξφβιεκα ηεο εμαζιίσζεο θαη ηεο αζηάζεηαο ζηνλ Σξίην Κφζκν παξακέλεη αθφκε, κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο πξνθιήζεηο γηα ην κέιινλ ηεο αλζξσπφηεηαο. 36

37 5. Η δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηε Μφζρα (1980) H Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή είρε επηιέμεη ηε Μφζρα σο ηελ πφιε πνπ ζα θηινμελνχζε ηνπο Αγψλεο ηνπ 1980, ζηελ 75ε ηεο πλάληεζε ζηηο 23 Οθησβξίνπ 1974 ζηε Βηέλλε. H Μφζρα λίθεζε άλεηα ζηελ ςεθνθνξία ηνλ κνλαδηθφ ηεο αληίπαιν, ην Λνο Άληδειεο. Δθείλε ηελ επνρή πνιινί πίζηεπαλ φηη ε νβηεηηθή Έλσζε άμηδε απηή ηελ ηηκή: φρη κφλν ήηαλ ην πην επηηπρεκέλν θξάηνο ζηελ νιπκπηαθή ηζηνξία αλαθνξηθά κε ηηο επηδφζεηο ησλ αζιεηψλ ηεο, αιιά ζεσξνχζαλ φηη είρε ζπκβάιεη πνηθηινηξφπσο ζηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπ αζιεηηζκνχ θαη ηνπ νιπκπηαθνχ πλεχκαηνο. Ήηαλ κηα δεκνθηιήο επηινγή γηα πνιιέο ρψξεο ηεο αθξηθαληθήο επείξνπ, ησλ νπνίσλ νη πνιηηηθνί θαη αζιεηηθνί ζηφρνη είραλ θεξδίζεη ηε ζνβηεηηθή ππνζηήξημε ζε δεηήκαηα φπσο ν απνθιεηζκφο ηεο Νφηηαο Αθξηθήο ηνπ Απαξηράηλη απφ ην νιπκπηαθφ θίλεκα, ε θαηαζθεπή αζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ε δσξεάλ θνίηεζε ησλ αζιεηψλ θαη αζιεηξηψλ ηνπο ζηα ζνβηεηηθά αζιεηηθά θνιέγηα. ρη φκσο γηα φια ηα θνκκνπληζηηθά θξάηε, θαζψο ε Κίλα απέξξηςε ηελ πξφηαζε (Turrini, J., 2001). ην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο επηινγήο ηεο δηνξγαλψηξηαο πφιεο, νη «Αζάλαηνη», έπξεπε λα δηαιέμνπλ κεηαμχ ηνπ Λνο Άληδειεο θαη ηεο Μφζραο. ηελ ςεθνθνξία, κε 48 ςήθνπο έλαληη 12, θέξδηζε ε ζνβηεηηθή πξσηεχνπζα ράξε ζην πςειφ αζιεηηθφ επίπεδν ηεο ρψξαο, αιιά θαη ηελ άλεπ φξσλ δέζκεπζε πνπ αλέιαβε ζε ζρέζε κε ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηεο δηνξγάλσζεο, εθθξάδνληαο ηε βεβαηφηεηα φηη δελ ζα επέηξεπε ζε νηηδήπνηε λα ακαπξψζεη ηελ απφ θαηξφ αλακελφκελε επθαηξία λα απνθαηαζηήζεη ηε δηεζλή εκπηζηνζχλε θαη ην θχξνο ηεο. ζν γηα ηηο δπηηθέο θπβεξλήζεηο, παξά ηελ απνζηξνθή ηνπο γηα ηνλ θνκκνπληζκφ θαη ηηο πεπνηζήζεηο ηνπο γηα ηελ θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ απφ ηε νβηεηηθή Έλσζε, ππήξρε ε αληίιεςε φηη ε αλάζεζε ησλ Αγψλσλ ζηε Μφζρα ίζσο λα ζπλέβαιιε κε θάπνηνλ ηξφπν ζηε δηαδηθαζία εμνκάιπλζεο ησλ δηπισκαηηθψλ ηνπο ζρέζεσλ. Σνπιάρηζηνλ κπνξεί απηή ε θίλεζε λα ελζάξξπλε κηα θηιειεπζεξνπνίεζε ζηε ρψξα ή, ζηε ρεηξφηεξε πεξίπησζε, λα ηελ εμέζεηε ζηε δηεζλή θνηλφηεηα σο θξάηνο πνπ παξαβηάδεη απξνθάιππηα ηε πλζήθε ηνπ Διζίλθη γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα (Hoberman, 1984). H αλάζεζε ηεο θηινμελίαο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηε Μφζρα ην 1974 ζπκβφιηδε ηελ πιήξε εηζρψξεζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ζην νιπκπηαθφ θίλεκα. Οη αληηξξήζεηο φκσο ζηελ θίλεζε απηή άξρηζαλ ζρεδφλ ακέζσο. H απνζηξνθή πνπ ππήξρε ζε θάπνηνπο δπηηθνχο θχθινπο γηα ηελ ΔΓ θαη ηνλ θνκκνπληζκφ βξήθε ηελ έθθξαζή ηεο ζε κηα ζεηξά απφ άξζξα ελαληίνλ ηεο Μφζραο, πνπ άξρηζαλ λα εκθαλίδνληαη ζην δηεζλή Σχπν ακέζσο κφιηο έγηλε ε πξφηαζε γηα ηνπο Αγψλεο ηνπ χκθσλα κε ηηο αλαθνξέο πνπ δεκνζηεχζεθαλ, νη αξρέο επξφθεηην ελ φςεη ησλ Αγψλσλ λα απνκαθξχλνπλ απφ ηελ πξσηεχνπζα ηηο πφξλεο θαη ηνπο αληηθξνλνχληεο, κηα θήκε πνπ ηειηθά απνδείρζεθε φηη δελ απείρε πνιχ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Ζ νβηεηηθή Έλσζε μεθίλεζε κηαο ηεξάζηηαο θιίκαθαο πξνεηνηκαζία γηα ηε δηνξγάλσζε ησλ πξψησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζηελ ηζηνξία ηεο θαη θπζηθά, ηεο πξψηεο Οιπκπηαθήο ιακπαδεδξνκίαο ζηελ ηζηνξία ηεο ΔΓ, ε νπνία μεθίλεζε ζηηο 21 Ηνπλίνπ απφ ηελ Αζήλα θαη αθνχ πέξαζε κέζα απφ ην «ζνζηαιηζηηθφ 37

38 ζηξαηφπεδν», αθνινπζψληαο ηε δηαδξνκή φθηα - Βνπθνπξέζηη - Κηζηλάνπ - Κίεβν - Υάξθνβν Μφζρα, κεηαιακπάδεπζε ηελ Οιπκπηαθή θιφγα απφ ηελ αξραία Οιπκπία ζηελ πξσηεχνπζα ησλ 15 νβηεηηθψλ νζηαιηζηηθψλ Γεκνθξαηηψλ. Χάρτης 1 Η διαδρομή τησ Ολυμπιακήσ Φλόγασ ςτουσ Αγώνεσ τησ Μόςχασ το Καηαζθεπαζηηθφο ππξεηφο Γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, ε νβηεηηθή Έλσζε είρε ζηε δηάζεζε ηεο κφιηο πέληε ρξφληα. ην δηάζηεκα απηφ, νη δηνξγαλσηέο θαηάθεξαλ λα πεηχρνπλ ην αθαηφξζσην. ε ειάρηζην ρξνληθφ δηάζηεκα, νη ζνβηεηηθνί θαηαζθεχαζαλ πάλσ απφ 90 νιπκπηαθέο εγθαηαζηάζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ ππεξζχγρξνλνπ αζιεηηθνχ θέληξνπ «Οιπκπίζθη», ηνπ θαλαιηνχ γηα ηελ θσπειαζία θαη ηνπ πνδειαηνδξφκηνπ ζηελ πεξηνρή Κξηιάηζθνγηε, ηνπ δηεζλνχο αεξνδξνκίνπ «εξεκέηηεβν 2», ηνπ μελνδνρείνπ «Κφζκνο» ζηε Μφζρα, ηνπ Οιπκπηαθνχ Υσξηνχ, ηνπ λένπ θηηξίνπ ηνπ πχξγνπ-θέληξνπ ηειεφξαζεο «Οζηάλθηλν» θαη ηνπ Οιπκπηαθνχ 38

39 Κέληξνπ Σχπνπ, πνπ ζήκεξα είλαη ην θηίξην ηνπ εηδεζενγξαθηθνχ πξαθηνξείνπ «RIA Novosti». Δπίζεο, θαηαζθεπάζηεθε ην μελνδνρεηαθφ ζπγθξφηεκα «Ηδκαΐινβν», πνπ κπήθε ζην βηβιίν ησλ ξεθφξ «Γθίλεο» σο ην κεγαιχηεξν μελνδνρεηαθφ θέληξν ηεο Δπξψπεο, κε ζπλνιηθή ρσξεηηθφηεηα ζέζεσλ, ελψ αλαθαηαζθεπάζηεθε θαη ην κεγαιχηεξν ζηάδην ηεο ρψξαο, «Λνπδληθί» (Cornelissen, S., 2010). Γηα ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, άιιαμε πξφζσπν θαη ην θεκηζκέλν Μεηξφ ηεο Μφζραο. Γηα ηνπο αιινδαπνχο, ε είζνδνο ζηνλ «ππφγεην» ηεο ζνβηεηηθήο πξσηεχνπζαο ήηαλ ζαλ λα κπαίλνπλ ζε κνπζείν. ηνπο ζηαζκνχο πξνζηέζεθαλ ζχγρξνλεο θπιηφκελεο ζθάιεο θαη ειεθηξνληθά ξνιφγηα πνπ έδεηρλαλ ην ρξφλν κε αθξίβεηα δεπηεξνιέπηνπ. Σα βαγφληα εθνδηάζηεθαλ κε πην θσηεηλέο ιάκπεο θζνξηζκνχ θαη νη αλαθνηλψζεηο ζηνπο ζηαζκνχο εθθσλνχληαλ ζε δχν γιψζζεο: ξσζηθά θαη αγγιηθά, ελψ ηα ζηνηρεία πνπ αλαγξάθνληαλ ζην εληαίν εηζηηήξην ζηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο ήηαλ γξακκέλα ζηα ξσζηθά, ζηα αγγιηθά, ζηα γεξκαληθά θαη ζηα γαιιηθά. 5.2 Κφζηνο θαη κεηά-νιπκπηαθή ρξήζε Οη εγθαηαζηάζεηο πνπ θαηαζθεπάζηεθαλ, ζηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα, ρξεζηκνπνηνχληαη απνηειεζκαηηθά κέρξη θαη ζήκεξα. Γεγνλφο πνπ απνηειεί κηα απφδεημε γηα ηελ νξζφηεηα ηεο ζέζεο πνπ αλαθέξεη φηη νη εγθαηαζηάζεηο ησλ Αγψλσλ αμηνπνηνχληαη αθφκα θαη πνιιά ρξφληα κεηά ην αζιεηηθφ γεγνλφο. Πξαθηηθά, απηφ ηζρχεη γηα πνιιά απφ ηα θαηαζθεπαζηηθά ζαχκαηα ηεο Μφζραο. Σν δηεζλέο αεξνδξφκην «εξεκέηηεβν 2», είλαη ζήκεξα έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο αεξνπνξηθνχο θφκβνπο ηεο Ρσζίαο, ν πχξγνο ηειεφξαζεο «Οζηάλθηλν», δνπιεχεη ζην 100% ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ, ελψ ην ίδην απνηειεζκαηηθά ιεηηνπξγεί θαη ην μελνδνρείν «Κφζκνο» ηεο ξσζηθήο πξσηεχνπζαο. Σν κεγάιν ηάδην ηνπ Οιπκπηαθνχ πκπιέγκαηνο «Λνπδληθί» ππνδέρζεθε ηνλ ηειηθφ ηνπ Champions League ηε ζεδφλ κεηαμχ Μάληζεζηεξ Γηνπλάηηελη θαη Σζέιζη, ελψ ην 2018 αλακέλεηαη λα θηινμελήζεη ηνλ ηειηθφ ηνπ Μνπληηάι, πνπ ζα δηεμαρζεί ζηε Ρσζία. Δίλαη δηαδεδνκέλε ε άπνςε, φηη γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ππνδνκψλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ 1980, ε νβηεηηθή Έλσζε θαηέθπγε ζε εμσηεξηθφ δαλεηζκφ κεγάιεο θιίκαθαο. Απηή φκσο ε ππφζεζε, δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Οη ρξεκαηηθνί πφξνη γηα ην «θαηαζθεπαζηηθφ έξγν ηνπ αηψλα» βξέζεθαλ εθηφο πξνυπνινγηζκνχ. Γηα λα κελ «πέζεη» έμσ ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο, ε εγεζία ηεο ρψξαο πηνζέηεζε κηα πξσηφηππε γηα ην ζνβηεηηθφ νηθνλνκηθφ ζχζηεκα ιχζε: ηελ νξγάλσζε κηαο παλεζληθήο αζιεηηθήο ινηαξίαο, ην ιεγφκελν «Οιπκπηαθφ ιαρείν». χκθσλα κε ηνλ Αληξέγηεθ (2013) ζε πινπνίεζε ηεο θπβεξλεηηθήο απφθαζεο, θπθινθφξεζαλ νθηψ εθδφζεηο ιαρείσλ ζε φιν ην κήθνο θαη ην πιάηνο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο. Σα κηζά απφ ηα έζνδα ηεο ινηαξίαο δηαηέζεθαλ γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ εζληθψλ νκάδσλ ησλ ζνβηεηηθψλ Γεκνθξαηηψλ γηα ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηεο Μφζραο. αλ απνηέιεζκα, εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζπκκεηείραλ ζηηο νιπκπηαθέο θιεξψζεηο, ζπκβάιινληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ζηελ επηηπρία ησλ ζεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ

40 5.3 Σα απξφζκελα νθέιε ηνπ κπνυθνηάδ απφ ηε Γχζε ηε δεκηνπξγία απηήο ηεο θνινζζηαίαο θιεξνλνκηάο, πνπ άθεζαλ ζηε Μφζρα νη Αγψλεο ηνπ 1980, θπξίσο ζηελ εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ζπλέβαιε έλαο απξνζδφθεηνο παξάγνληαο, ν νπνίνο ήηαλ ην κπνυθνηάδ απφ ηηο κεγαιχηεξεο εηαηξείεο ηερλνινγίαο ζηνλ θφζκν. Μεηά ηελ αλάιεςε ηεο δηνξγάλσζεο απφ ηελ ΔΓ, αλακέλνληαλ φηη ηνλ ηειενπηηθφ εμνπιηζκφ γηα ηηο αζιεηηθέο κεηαδφζεηο ησλ Αγψλσλ ζα ηνλ πξνκήζεπαλ θνξπθαίεο ακεξηθαληθέο εηαηξείεο. Χζηφζν, ην κπνυθνηάδ ησλ Αγψλσλ ηεο Μφζραο απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο νδήγεζε ηνπο ζνβηεηηθνχο λα αλαδεηήζνπλ θαη λα δψζνπλ ηερλνινγηθέο ιχζεηο ζε φια ηα δεηήκαηα κέζα απφ ην δηθφ ηνπο έκςπρν ηερλνινγηθφ δπλακηθφ. Καη ην θαηάθεξαλ κε ηξφπν εληππσζηαθφ. Χο απνηέιεζκα, ηα ηειενπηηθά ζηνχληην, νη θάκεξεο, ηα ζπζηήκαηα βίληεν θαη νη πάζεο ζθνπνχ θαη δηακέηξνπ νζφλεο θαηαζθεπάζηεθαλ απφ ζνβηεηηθέο επηρεηξήζεηο. Ζ θαιχηεξε απφδεημε ηεο επηηπρνχο «ππνθαηάζηαζεο ησλ εηζαγσγψλ», ήηαλ ε αλαγλψξηζε ηνπ πςεινχ επηπέδνπ ηεο ζνβηεηηθήο ηερλνινγίαο απφ ηνπο μέλνπο εθπξνζψπνπο ησλ θνξπθαίσλ ξαδηνηειενπηηθψλ νξγαληζκψλ, νη νπνίνη αμηνιφγεζαλ κε ην κέγηζην ζεηηθφ βαζκφ ηα ζνβηεηηθά ζπζηήκαηα. Ζ εηθφλα πνπ κεηαδφζεθε κέζσ ησλ ηειενπηηθψλ δεθηψλ ζε φινλ ηνλ θφζκν ήηαλ ε θαιχηεξε ηεο επνρήο εθείλεο. Γίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα ζε φινπο ηνπο θίινπο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ λα απνιαχζνπλ κεηαμχ άιισλ θαη ηε καζθφη ηεο δηνξγάλσζεο, έλα αξθνπδάθη κε ην παξαδνζηαθφ πξνζσλχκην «Μίζα» πνπ εμαθνινπζεί σο ζήκεξα λα ζεσξείηαη κηα απφ ηηο θαιχηεξεο θαη εκπνξηθφηεξεο αζιεηηθέο καζθφη ζηελ ηζηνξία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, λα ηνπο θαισζνξίδεη ζηελ ηειεηή έλαξμεο, δαθξχδνληαο καδί κε εθείλν ζηελ ηειεηή ιήμεο πνπ ζήκαλε ην ηέινο ηνπ ζεκαληηθνχ απηνχ αζιεηηθνχ γεγνλφηνο. Ο Μίζα, ε καζθφη ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Μφζραο (1980), θαηά ηελ ηειεηή έλαξμεο 5.4 νβηεηηθή θνηλσληθή πεξεθάληα Γηα ηνπο πνιίηεο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ε Οιπκπηάδα ηεο Μφζραο έγηλε ην πην ζεκαληηθφ αζιεηηθφ γεγνλφο ηεο επνρήο, δίλνληάο ηνπο ηελ επθαηξία λα γίλνπλ κέξνο ηεο νιπκπηαθήο ηζηνξίαο θαη λα δείμνπλ ζε φινλ ηνλ θφζκν, ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ρψξαο ηνπο. ινη, ρσξίο θακία εμαίξεζε, νη θάηνηθνη ηεο Μφζραο θαη νη επηζθέπηεο ησλ Αγψλσλ, ζεκείσζαλ ηε κεηακφξθσζε -πξνο ην θαιχηεξν- ηεο ζνβηεηηθήο 40

41 πξσηεχνπζαο θαη έλησζαλ έλα θχκα παηξησηηζκνχ θαη ελδηαθέξνληνο ησλ πνιηηψλ γηα θάζε ινγήο άζιεκα, πνπ ήξζε καδί κε ηελ Οιπκπηάδα ηνπ ε δηεζλέο επίπεδν, νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηεο Μφζραο ελίζρπζαλ ζεκαληηθά ηελ εηθφλα ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ζηνλ παγθφζκην πνιηηηθφ ζηίβν. Αληίζεηα κε ηηο πξνζδνθίεο φζσλ κπνυθνηάξηζαλ ηε δηνξγάλσζε, ε νβηεηηθή Έλσζε απέδεημε ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα παξέρεη θαη λα δηαρεηξίδεηαη κηα παγθφζκηαο θιάζεο αζιεηηθή εθδήισζε. ηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα, ζηε δηάξθεηα ηεο Οιπκπηάδαο ζπκθσλήζεθαλ καθξνρξφληεο ζπκβάζεηο κε ηνπο δπηηθνχο θαη κε ηνπο αλαηνιηθνχο εηαίξνπο ηεο ρψξαο, γεγνλφο πνπ σθέιεζε ηηο δηεζλείο ζρέζεηο ηεο ΔΓ. Αιιά ην πην ζεκαληηθφ απνηέιεζκα ήηαλ φηη έπεζε ην «παξαπέηαζκα» ηεο δπζπηζηίαο θαη ηεο παξεμήγεζεο, πνπ ρψξηδε ιανχο θαη θξάηε. Ζ Οιπκπηάδα ηνπ 1980 έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζε εθαηνληάδεο ρηιηάδεο αιινδαπνχο λα επηζθεθηνχλ ηε κεγάιε ζνβηεηηθή ρψξα θαη λα ηελ δνπλ κε άιιε καηηά. Απηήλ ηεο επγελνχο άκηιιαο, φπσο απαγγέινπλ νη αζιεηέο ζην φξθν ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ (Αληξέγηεθ. 2012). ηαλ ζπλφςηζε ε ΓΟΔ ηα απνηειέζκαηα ηεο δηνξγάλσζεο ηεο Μφζραο, ζηε ζπλεδξίαζε ηεο Δθηειεζηηθήο ηεο Δπηηξνπήο ζηε Λσδάλλε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1980, ν ηφηε πξφεδξνο ηεο Υνπάλ Αληφλην άκαξαλθ ηφληζε φηη ε Οιπκπηάδα ηεο Μφζραο έγηλε ην λέν πξφηππν γηα ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. εκείν αλαθνξάο γηα ηελ νξγάλσζή ηνπο, ηελ πνηφηεηα ηνπ ηερληθνχ εμνπιηζκνχ, ην πνιηηηζηηθφ πξφγξακκα, ηε δεκηνπξγία ησλ θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ γηα ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ Σχπνπ, ηνπ ξαδηνθψλνπ θαη ηεο ηειεφξαζεο γηα ηε κεηάδνζε ησλ Αγψλσλ (Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή). Υάξηεο 2 νβηεηηθή Έλσζε Γηνηθεηηθέο δηαηξέζεηο (1981) 41

42 6. Σν κπνυθνηάδ ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ ρεδφλ θάζε δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζπλδέεηαη κε ηελ πνιηηηθή. Οη Αγψλεο ηνπ 1916, ηνπ 1940 θαη ηνπ 1944 δελ δηεμήρζεζαλ θαζφινπ, νη πνιηηηθνί αληαγσληζκνί νδήγεζαλ ζηελ απνδνρή ησλ επξσπατθψλ θνκκνπληζηηθψλ θξαηψλ ζηνπο Αγψλεο κφλν κεηά ηνλ B' Παγθφζκην Πφιεκν ην 1952, ηεο Αλαηνιηθήο Γεξκαλίαο ην 1972 θαη ηεο Κίλαο ην Οη απεηιέο γηα κπνυθνηάδ ζην Βεξνιίλν ην 1936 θαη ζην Μφληξεαι ην 1976, έγηλαλ πξάμε ζηε Μφζρα ην 1980, ζην Λνο Άληδειεο ην 1984 θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζηε ενχι ην ιεο απηέο νη απνθάζεηο δελ βαζίδνληαη ζηελ εζηθή, αιιά ζηνλ πνιηηηθφ αληαγσληζκφ. Αλάκεζα ζηα πνιιά παξαδείγκαηα εθκεηάιιεπζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ γηα ηελ επίηεπμε πνιηηηθψλ ζθνπψλ (Γπηηθή θαη Αλαηνιηθή Γεξκαλία, Βφξεηα θαη Νφηηα Κνξέα, Κίλα θαη Σατβάλ) ην πην γλσζηφ είλαη απηφ πνπ αθνξά ζηε νβηεηηθή Έλσζε θαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο, ηα δχν θξάηε πνπ απηναλαγνξεχζεθαλ εγέηεο ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θαη ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ θφζκνπ, αληηζηνίρσο. Ο κεηαμχ ηνπο αληαγσληζκφο νδήγεζε ζην κπνυθνηάδ ησλ Αγψλσλ ηεο Μφζραο ην 1980 θαη θαηά ζπλέπεηα ζηα αληίπνηλα γηα ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ Λνο Άληδειεο ην Η εηζβνιή ησλ ζνβηεηηθψλ ζην Αθγαληζηάλ Με ηελ εηζβνιή ησλ ζνβηεηηθψλ ζηξαηεπκάησλ ζην Αθγαληζηάλ, ζηηο 17 Γεθεκβξίνπ 1979, μεθίλεζε κηα λέα πεξίνδνο ζηελ θακπάληα ελάληηα ζηελ αλάιεςε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ απφ ηε Μφζρα. Οη ππνθηλεηέο ηεο θακπάληαο βξήθαλ εθεί αθξηβψο ηελ επηρεηξεκαηνινγία πνπ ρξεηάδνληαλ. Τπφ ηελ θαζνδήγεζε ηνπ πξνέδξνπ ησλ ΖΠΑ Σδίκη Κάξηεξ, ε Μάξγθαξεη Θάηζεξ θάιεζε ζε ζπλέιεπζε ηε Βξεηαληθή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή ην Φιεβάξε ηνπ 1980 γηα λα πξνηείλεη ηελ απνκάθξπλζε ησλ ζεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ απφ ηε Μφζρα. Λίγεο κέξεο αξγφηεξα έθαλε έθθιεζε ζηνπο Βξεηαλνχο αζιεηέο κέζσ ησλ επηθεθαιήο ησλ εζληθψλ ηνπο νκνζπνλδηψλ θαη ηεο βξεηαληθήο Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο λα κπνυθνηάξνπλ ηνπο Αγψλεο, δηαθεξχζζνληαο φηη νη αζιεηέο θαη νη αζιήηξηεο είλαη εμίζνπ ππεχζπλνη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ειεπζεξίαο, φπσο θαη φινη νη ππφινηπνη πνιίηεο. Ο εηδηθφο εληεηαικέλνο ηνπ πξνέδξνπ Κάξηεξ γηα ηελ πξνπαγάλδηζε ηνπ κπνυθνηάδ, Λφηλη Κάηιεξ, άξρηζε κηα παγθφζκηα πεξηνδεία πξνθεηκέλνπ λα πείζεη ηηο άιιεο ρψξεο, κε εθβηαζκνχο ή κε δσξνδνθίεο ή κε θνιαθείεο, λα ζπκκεηάζρνπλ ζην κπνυθνηάδ εηο βάξνο ηεο Μφζραο. 42

43 6.2 Η παξέκβαζε ηεο Δθθιεζίαο H πίεζε γηλφηαλ νινέλα θαη εληνλφηεξε θαη ζηε Βξεηαλία ν Ρφκπεξη Ράλθη, ν λένο Αξρηεπίζθνπνο ηνπ Καληέξκπνπξη, δεκνζίεπζε ηηο απφςεηο ηνπ θαηά ηεο ζπκκεηνρήο ησλ αζιεηψλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο ηεο Μφζραο (Findling, Kimberly D. Pelle, 2004). Οη ρνξεγνί άξρηζαλ ζηγά-ζηγά λα απνζχξνληαη. Σα ηειενπηηθά δίθηπα πνπ είραλ πιεξψζεη ήδε εθαηνκκχξηα δνιάξηα γηα λα απνθηήζνπλ ην δηθαίσκα αλακεηάδνζεο ησλ Αγψλσλ ηεο Μφζραο αλαθνίλσζαλ φηη νη κεηαδφζεηο ζα πεξηθνπνχλ δξαζηηθά θαη ηα αζιήκαηα ηεο Οιπκπηάδαο δελ ζα πξνβάιινληαλ ζε ψξεο αηρκήο. 6.3 Γηάζηαζε απφςεσλ ζηε Βξεηαλία Οη νιπκπηαθνί νξγαληζκνί πνπ δελ έιαβαλ κέξνο ζην κπνυθνηάδ, θιήζεθαλ λα μεπεξάζνπλ θάζε δπλαηφ εκπφδην πνπ έβαδαλ νη θπβεξλήζεηο ζην δξφκν ησλ αζιεηψλ θαη αζιεηξηψλ πνπ ζθφπεπαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. ηε Βξεηαλία, ε θπβέξλεζε αλαθνίλσζε φηη δελ ζα ρνξεγνχζε εηδηθή άδεηα ζηνπο δεκφζηνπο ππαιιήινπο θαη ηνπο ζηξαηησηηθνχο, πνπ είραλ θαηαθέξεη λα πξνθξηζνχλ θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ εζληθή αληηπξνζσπεία γηα λα αγσληζηνχλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, θαη απηφ ζήκαηλε πηζαλή αλαζηνιή ηεο εμέιημήο ηνπο ζηε δηνηθεηηθή βαζκίδα ησλ ππεξεζηψλ ηνπο, εθφζνλ ιάκβαλαλ ηειηθά κέξνο. H βξεηαληθή Βνπιή ησλ Αληηπξνζψπσλ ελέθξηλε ην κπνυθνηάδ κε πιεηνςεθία 315 ππέξ πξνο 117 θαηά, παξά ηα απνηειέζκαηα ησλ δεκνζθνπήζεσλ, ηα νπνία έδεηρλαλ φηη ην 70% ησλ Βξεηαλψλ επηζπκνχζε ηε ζπκκεηνρή ηεο ρψξαο ηνπο ζηνπο Αγψλεο. Ζ βξεηαληθή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή απνθάζηζε ηελ «άκεζε απνδνρή ηεο πξφζθιεζεο ζηε Μφζρα» κε 19 ζεηηθέο ςήθνπο, 1 αξλεηηθή θαη 4 ιεπθά. H βξεηαληθή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή, φπσο θαη φινη νη άιινη νξγαληζκνί πνπ αςήθεζαλ ηελ έθθιεζε ησλ ΖΠΑ γηα ην κπνυθνηάδ, έπξεπε λα μεπεξάζεη φκσο ηεξάζηηα πξνβιήκαηα. Λφγσ ηεο έιιεηςεο νηθνλνκηθψλ πφξσλ, ηεο πνιχπινθεο θαηάζηαζεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο θαη ηεο άξλεζεο ηεο βξεηαληθήο θπβέξλεζεο λα επηηξέςεη ζηελ θξαηηθή αεξνπνξηθή εηαηξεία «British Airways» λα κεηαθέξεη νπνηνλδήπνηε, νπνηαδήπνηε ή νηηδήπνηε είρε ζρέζε κε ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζηε Μφζρα, νη Βξεηαλνί αζιεηέο - αζιήηξηεο θαη ην ππφινηπν πξνζσπηθφ έπξεπε λα κεηαθεξζνχλ πξνο θαη απφ ηε ζνβηεηηθή πξσηεχνπζα κε πινίν, κφλν γηα φζν ζα δηαξθνχζε ε δηθή ηνπο ζπκκεηνρή θαη φρη ψζπνπ λα νινθιεξσζνχλ νη Αγψλεο. Άιια κέιε ηεο απνζηνιήο έπξεπε λα κεηαβνχλ νδηθψο κε απηνθίλεηα, ηα νπνία κεηέθεξαλ θαξκαθεπηηθφ πιηθφ θαη άιια εθφδηα. Χο παξαρψξεζε ζηελ θακπάληα γηα ην κπνυθνηάδ, ε βξεηαληθή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή απνθάζηζε λα κελ αθνπζηεί ν βξεηαληθφο εζληθφο χκλνο θαη λα κελ πςσζεί ε ζεκαία ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ ζε θακία απφ ηηο ηειεηέο. 43

44 6.4 Οη πηέζεηο ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο πξνο ηε Γηεζλή Οιπκπηαθή Δπηηξνπή ηηο 27 Μαΐνπ ηνπ 1980, ε Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή αλαθνίλσζε φηη 85 ρψξεο είραλ απνδερζεί ηελ πξφηαζε λα ζπκκεηάζρνπλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηεο Μφζραο. Απφ ηηο 22 ρψξεο πνπ είραλ θεξδίζεη δχν θαη πεξηζζφηεξα ρξπζά κεηάιιηα ζηνπο Αγψλεο ηνπ 1972 θαη ηνπ 1976, κφλν πέληε αξλήζεθαλ λα αγσληζηνχλ ζηε Μφζρα: νη ΖΠΑ, ε Γπηηθή Γεξκαλία, ε Ννξβεγία, ε Κέλπα θαη ε Ηαπσλία. H πην πξνθιεηηθή απνρή απφ ην κπνυθνηάδ έγηλε παξαδφμσο ζηε Γπηηθή Δπξψπε, ηα θξάηε ηεο νπνίαο ήηαλ ζηελνί ζχκκαρνη ησλ ΖΠΑ. Μάιηζηα ε βξεηαληθή νκάδα, πνπ απνηειείην απφ 326 άηνκα, ήηαλ ε ηέηαξηε κεγαιχηεξε νκάδα ζηνπο Αγψλεο. Φπζηθά ζηε Βξεηαλία δελ ππήξμε επίζεκε ππνδνρή ησλ αζιεηψλ θαη αζιεηξηψλ απφ ηελ θπβέξλεζε, φπσο δελ ππήξμε θαη αλαγλψξηζε ησλ ρξπζψλ κεηαιιίσλ. H Γηεζλήο Οιπκπηαθή Δπηηξνπή θαη ν πξφεδξφο ηεο Λφξδνο Κηιάληλ δέρζεθαλ ηεξάζηηα πίεζε απφ ηηο ΖΠΑ. Παξ' φια απηά απνθάζηζαλ λα ηνπο αςεθήζνπλ. Ο Κηιάληλ ραξαθηήξηζε ηνλ Ακεξηθαλφ απεζηαικέλν Λφηλη Κάηιεξ «αδαή γηα ην Οιπκπηαθφ θίλεκα», ελψ παξφκνηνο ήηαλ ν ραξαθηεξηζκφο ηνπ θαη γηα ηνλ πξφεδξν Κάξηεξ, γηα ηνλ νπνίν είπε φηη «παζρίδεη γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ δσή» (Senn, 1999). Δλζαξξπκέλνο απφ ηνπο Ακεξηθαλνχο, ν Έιιελαο Πξφεδξνο Κσλζηαληίλνο Καξακαλιήο αλαθνίλσζε ηελ πξφζεζή ηνπ λα ζέζεη θαη πάιη ηελ πξφηαζε λα θηινμελνχληαη νη Αγψλεο κνλίκσο ζηελ Αζήλα θαη παξνπζίαζε ηελ πξφηαζή ηνπ ζηε ΓΟΔ ην Σν ζπληνκφηεξν φκσο πνπ ζα κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί, ήηαλ ην 1984, φηαλ ηνπο Οιπκπηαθνχο ζα θηινμελνχζε ην Λνο Άληδειεο. Σν ζρέδην κπήθε δηαθξηηηθά ζην ζπξηάξη. Ο πξφεδξνο Κάξηεξ έζεζε ηφηε ηελ πξφηαζε γηα ηε δηνξγάλσζε «Αγψλσλ ηνπ Διεχζεξνπ Κφζκνπ», σο αληίινγν ζηνπο Αγψλεο ηεο Μφζραο, παξά ηηο πξνεηδνπνηήζεηο ησλ πξνέδξσλ ηεο Γηεζλνχο, ηεο Ακεξηθαληθήο Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο, αιιά θαη ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηεο ΓΟΔ, ν νπνίνο εμέθξαζε «ηελ έθπιεμε, ηε ζιίςε θαη ηελ απνγνήηεπζή ηνπ». ινη ηνπο ηνλ πξνεηδνπνίεζαλ γηα κηα πηζαλή αληεπίζεζε ζηνπο Οιπκπηαθνχο ηνπ Λνο Άληδειεο. Ο ζπληαγκαηάξρεο Νηφλαιλη Μίιεξ, Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο Οιπκπηαθήο Δπηηξνπήο ησλ ΖΠΑ, ηφληζε φηη, «αλ νη Αγψλεο δηαθφπηνληαλ θάζε θνξά πνπ ππήξραλ παξαβηάζεηο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ή πνιεκηθέο επηζέζεηο ζηνλ θφζκν, ηφηε δελ ζα είραλ δηεμαρζεί νχηε κία θνξά ηα ηειεπηαία ρξφληα» (Rider, T., 2011). Ίζσο είρε ζην κπαιφ ηνπ ην γεγνλφο φηη νη ΖΠΑ είραλ θηινμελήζεη ηνπο ρεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο ζηε Squaw Valley, κεζνχληνο ηνπ πνιέκνπ ηνπ Βηεηλάκ. Ο θαζεγεηήο James Riordan, πξφεδξνο ηεο Δπηηξνπήο Δπξσπατθήο Αζιεηηθήο Ηζηνξίαο θαη Οιπκπηαθφο Γηπισκαηηθφο Αθφινπζνο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηεο Μφζραο ην 1980, αλαθέξεη πσο «αλ ν πξφεδξνο Κάξηεξ μεθηλνχζε ηε ζεηεία ηνπ απφ ηελ αξρή, ίζσο λα κελ απνθάζηδε λα εγεζεί κηαο ζηαπξνθνξίαο πνπ ζα πιήξσλε ηειηθά ηφζν αθξηβά ζε πνιηηηθφ θφζηνο θαη ελέξγεηα. Πξνθαλψο δελ είρε ηδέα γηα ηελ ηεξάζηηα δχλακε ηεο Οιπκπηαθήο Ιδέαο παγθνζκίσο θαη ηε ζρεηηθή αλεμαξηεζία ηνπ θηλήκαηνο απφ ηηο θξαηηθέο θπβεξλήζεηο. Έρεη κεγάιν ελδηαθέξνλ ην γεγνλφο, πσο νη θπβεξλήζεηο πνπ ζπκκεηείραλ ζην κπνυθνηάδ (ΗΠΑ, Μεγάιε Βξεηαλία, Γπηηθή Γεξκαλία) φρη κφλν ήηαλ έηνηκεο λα θαηαζηξέςνπλ ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα, αιιά ηαπηφρξνλα απάληεζαλ ζηε ζνβηεηηθή εηζβνιή ζην Αθγαληζηάλ, ζηεξίδνληαο ζηξαηησηηθά ηνπο Σαιηκπάλ, πνπ κάρνληαλ ηα αθγαληθά ζηξαηεχκαηα, ηα νπνία ειέγρνληαλ απφ ηνπο νβηεηηθνχο. Δίλαη νη ρψξεο απηέο, πνπ 44

45 ζηήξημαλ ηνλ Οζάκα Μπηλ Λάληελ, εγέηε ησλ Σαιηκπάλ, θαη βνήζεζαλ θαη άιιεο αληηθνκνπληζηηθέο δπλάκεηο ζηε Μέζε Αλαηνιή, ηδίσο ην θαζεζηψο ηνπ αληάκ Υνπζεΐλ ζην Ιξάθ, κε ηα γλσζηά απνηειέζκαηα». 6.5 Σν χκθσλν ηεο Βαξζνβίαο θαη ηα αληίπνηλα Ήηαλ αλακελφκελν φηη ηα θνκκνπληζηηθά θξάηε ζα εθδηθνχληαλ ηηο ΖΠΑ γηα ην κπνυθνηάδ ηεο Μφζραο θαη απηφ έγηλε κε έλα λέν κπνυθνηάδ, ηέζζεξα ρξφληα αξγφηεξα, ζην Λνο Άληδειεο. Χο ηφηε φκσο ην ελσκέλν κέησπν ησλ θνκκνπληζηηθψλ θξαηψλ θαηέξξεε. Έηζη, ε Ρνπκαλία, ε Γηνπγθνζιαβία θαη ε Κίλα απνθάζηζαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ηειηθά ζηνπο Αγψλεο, αθήλνληαο πίζσ ηελ ΔΓ, ηελ Οπγγαξία, ηελ Πνισλία, ηελ Αλαηνιηθή Γεξκαλία, ηελ Σζερνζινβαθία θαη ηε Βνπιγαξία. Σν ζεκαληηθφ ζεκείν είλαη φηη ε εληνιή γηα ην κπνυθνηάδ δελ ήξζε απφ ηηο θνκκνπληζηηθέο θπβεξλήζεηο, αιιά απφ ηνλ νξγαληζκφ ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαξζνβίαο, θαιχπηνληαο φια ηα κέιε ηεο ζηξαηησηηθήο απηήο έλσζεο. Γεδνκέλεο ηεο νινθιεξσηηθήο θχζεο ησλ θαζεζηψησλ ηεο Αλαηνιηθήο θαη Κεληξηθήο Δπξψπεο δελ ππήξρε θακία δπλαηφηεηα λα παξαθάκςνπλ απηή ηελ απφθαζε εθ ησλ έζσ νη Οιπκπηαθέο Δπηηξνπέο ηεο θάζε ρψξαο. Σν θνκκνπληζηηθφ κπνυθνηάδ επεθηάζεθε θαη ζε ρψξεο ηεο Αθξηθήο, ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο θαη ηεο Αζίαο, κε ηελ Κνχβα, ηελ Αηζηνπία, ηε Μνγγνιία θαη ην Βηεηλάκ λα κε ζηείινπλ αζιεηέο ηνπο ζηηο ΖΠΑ, φληαο ζχκκαρνη ηεο Μφζραο. Σν κπνυθνηάδ ησλ Οιπκπηαθψλ ηεο Μφζραο θαη απηφ ηνπ Λνο Άληδειεο επεξέαζαλ ειάρηζηα ηελ επηηπρία ησλ Αγψλσλ. Αλ, φπσο είρε δειψζεη ν Σδνξηδ ξγνπει (1945) «ν αζιεηηζκφο είλαη έλαο πφιεκνο ρσξίο ππξνβνιηζκνχο», ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα κπνξεί λα ζεσξεζεί ππαίηην γηα ηελ είζνδν ελφο επηζεηηθνχ αληαγσληζκνχ ζηηο ζρεηηθά αλψδπλεο αλακεηξήζεηο ζηα αζιεηηθά ζηάδηα, πνπ εθδειψλεηαη άιινηε κε ηππνηηζκφ θαη άιινηε φρη. Σν Κίλεκα δελ κπνξεί λα ιχζεη ηα πξνβιήκαηα ηνπ θφζκνπ, νχηε λα εκπνδίζεη ηηο ζπλερείο απφπεηξεο ρεηξαγψγεζεο ησλ Αγψλσλ γηα ηελ εμππεξέηεζε πνιηηηθψλ ζθνπψλ. Έρεη φκσο ηε δπλαηφηεηα λα κεηαηξέςεη απηφλ ηνλ αληαγσληζκφ ζε επγελή άκηιια. Γελ είλαη δπλαηφλ λα πεξηκέλεη θαλείο απφ ην Οιπκπηαθφ Κίλεκα λα απαιιάμεη ηελ αλζξσπφηεηα απφ φια ηα δεηλά. Τπήξμαλ θνξέο, φπσο ζην παξάδεηγκα ηνπ κπνυθνηάδ ησλ Οιπκπηαθψλ ηεο Μφζραο απφ ηηο ΖΠΑ, πνπ ην Κίλεκα ζε ζεκείν έληνλεο ξήμεο θαη πηζαλήο θαηαζηξνθήο. Καηάθεξε φκσο λα επηβηψζεη, φπσο πάληα, μεπεξλψληαο ηνπο πνιηηηθνχο ρεηξηζκνχο θαη ην δηεζλή αληαγσληζκφ. Ο βαξφλνο Πηεξ ληε Κνπκπεξηέλ, παηέξαο ησλ ζχγρξνλσλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, πνιχ ζνθά είρε πεη ζε έλαλ ιφγν ηνπ ην 1935: «Σν λα δεηάο απφ ηνπο ιανχο ηνπ θφζκνπ λα αγαπνχλ ν έλαο ηνλ άιινλ είλαη παηδηάζηηθν. Σν λα ηνπο δεηάο λα ζέβνληαη ν έλαο ηνλ άιινλ, δελ είλαη θαζφινπ νπηνπηθφ, αιιά γηα λα ζεβαζηείο ηνλ άιινλ, πξέπεη πξψηα λα ηνλ γλσξίζεηο. H παγθφζκηα ηζηνξία, έηζη φπσο κπνξεί λα δηδάζθεηαη απφ εδψ θαη ζην εμήο, κε ηελ αξκφδνπζα πξνζνρή ζηηο αθξηβείο θνζκηθέο θαη γεσγξαθηθέο ηεο αλαινγίεο, είλαη ε κνλαδηθή πξαγκαηηθή βάζε γηα ηελ εηξήλε» (Naul, R., 2008). 45

46 6.6 Οη Αγψλεο Καιήο Θέιεζεο Μηα λέα αζιεηηθή δηνξγάλσζε δεκηνπξγήζεθε ακέζσο κεηά ηηο δχν ζπλερφκελεο Οιπκπηάδεο, ζε Μφζρα (1980) θαη Λνο Άληδειεο (1984), νη νπνίεο ζηηγκαηίζηεθαλ απφ ηα δηαδνρηθά κπνυθνηάδ θη απφ ην γεγνλφο, πσο ζε αζιεηηθφ επίπεδν, νη αγψλεο δελ είραλ ηελ αίγιε πνπ απαηηνχζε ε κεγαιχηεξε παγθφζκηα αζιεηηθή ζπλάληεζε, αθνχ δε ζπκκεηείρε ζε απηή ην ζχλνιν ησλ θνξπθαίσλ αζιεηψλ ηεο πθειίνπ. Ζ ηδέα ησλ Αγψλσλ Καιήο Θέιεζεο πξνήιζε απφ ηνλ Ted Turner ην 1980, ηελ νπνία παξνπζίαζε σο κηα πξσηνβνπιία γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ηε κηθξή ζπκκεηνρή ρσξψλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηεο Μφζραο θαη έγηλαλ γηα ηνλ ίδην θαη ηνπ ζπλεξγάηεο ηνπ βαζηθφο ζθνπφο κεηά ην λέν κπνυθνηάδ ηνπ Λνο Άληδειεο (The Goodwill Games). Ο Turner ήηαλ έλαο επηρεηξεκαηίαο ησλ media, ηδξπηήο ηνπ πξψηνπ 24σξνπ ηειενπηηθνχ δηθηχνπ ελεκέξσζεο, ηνπ CNN, πνπ είρε εμαξρήο θαηαλνήζεη ηε ζπνπδαηφηεηα πξαγκαηνπνίεζεο απξφζθνπηα ηέηνησλ κεγάισλ αζιεηηθψλ δηνξγαλψζεσλ θαη απνθάζηζε λα δεκηνπξγήζεη ηνπο Αγψλεο Καιήο Θέιεζεο, ζε κηα πεξίνδν, θαηά ηελ νπνία πξνζέβιεπε ζε ζεκαληηθά θέξδε, αγσληζηηθά αιιά θπξίσο νηθνλνκηθά, κέζσ ησλ δηαθεκηζηηθψλ ρνξεγηψλ. Οη αγψλεο απηνί απνηέιεζαλ έηζη έλαλ πξνπνκπφ ηεο άξξεθηεο ζρέζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε ηα επφκελα ρξφληα κεηαμχ ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαη ησλ ρνξεγψλ, γεληθφηεξα. Ζ πξψηε δηνξγάλσζε έιαβε ρψξα ζηε Μφζρα ην 1986 θαη ζχκθσλα κε ηνλ Ted Turner ήηαλ έλα κεγάιν θαηφξζσκα, αθνχ έθεξε νβηεηηθνχο θαη Ακεξηθαλνχο αζιεηέο μαλά ζην ίδην ηάδην, ζε κηα αζιεηηθή δηνξγάλσζε πνπ είρε εμαξρήο ζηφρν λα δψζεη ζην θίιαζιν θνηλφ ζέακα απφ ηνπο θνξπθαίνπο εθπξνζψπνπο ησλ δεκνθηιψλ αζιεκάησλ ηνπ ζηίβνπ, ηεο θνιχκβεζεο, αιιά θαη ηεο γπκλαζηηθήο. πκκεηείραλ ζε απηνχο ζπλνιηθά πεξίπνπ αζιεηέο απφ 79 δηαθνξεηηθέο ρψξεο θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ 182 αζιεηηθά γεγνλφηα, ραξίδνληαο κεγάιε επηηπρία ζηε δηνξγάλσζε. Γελ ππήξραλ πξνθξηκαηηθνί αγψλεο, παξά κφλν ηειηθνί θαη κάιηζηα απνδείρζεθε φηη ην επίπεδν ήηαλ ηφζν πςειφ, ψζηε λα θαηαγξαθνχλ παγθφζκηα ξεθφξ, φπσο ηνπ εξγθέη Μπνχκπθα (ΔΓ) ζην άικα επί θνληψ, ηεο Σδάθη Σδφηλεξ Κέξζη (ΖΠΑ) ζην έπηαζιν θαη ηνπ Μίθαει Υνχκπλεξ (Αλ. Γεξκαλία) ζηελ πνδειαζία. πσο ζηηο Οιπκπηάδεο, έηζη θαη νη Αγψλεο Καιήο Θέιεζεο πξνγξακκαηίδνληαλ θάζε ηεηξαεηία θαη ε δεχηεξε δηνξγάλσζε πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ηάηι ησλ ΖΠΑ ην 1990, κε αζιεηέο απφ 54 ρψξεο, εμίζνπ επηηπρεκέλα, κε ζεκαληηθέο επηδφζεηο θαη αξθεηά παγθφζκηα ξεθφξ. κσο ν Turner, έρνληαο ζηεξίμεη ηελ χπαξμε ηεο δηνξγάλσζεο ζην ςπρξνπνιεκηθφ πεξηβάιινλ, κέζα ζην νπνίν δεκηνπξγήζεθε, πξνσζψληαο ηελ εηξήλε θαη ηελ αδειθνζχλε κέζα απφ ηνλ αζιεηηζκφ, δηαπίζησλε ζηαδηαθά, νινέλα θαη πην έληνλα, πσο ηα κελχκαηα πνπ πεξλνχζαλ νη Αγψλεο Καιήο Θέιεζεο έπαπαλ λα είλαη επίθαηξα. Με ην Σείρνο ηνπ Βεξνιίλνπ λα έρεη πέζεη θαη ηε νβηεηηθή Έλσζε λα έρεη δηαιπζεί, ην κέιινλ ηνπο ήηαλ αβέβαην. Χζηφζν, έιαβαλ ρψξα ηξεηο αθφκα δηνξγαλψζεηο, ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε (1994) κε αζιεηέο απφ 59 ρψξεο, ζηε Νέα Τφξθε (1998) κε αζιεηέο απφ 60 ρψξεο θαη ζην Μπξίζκπετλ ηεο Απζηξαιίαο (2001) κε αζιεηέο απφ 60 ρψξεο, ελψ ελδηάκεζα πξφιαβε λα δηνξγαλσζεί θαη κηα ρεηκεξηλή έθδνζε ησλ αγψλσλ, ζηε Νέα Τφξθε (2000), πξηλ θαηαξγεζνχλ νξηζηηθά θαη ακεηάθιεηα, αθπξψλνληαο ηηο δχν επφκελεο πξνγξακκαηηζκέλεο δηνξγαλψζεηο ζην Φνίλημ ηεο Αξηδφλα (2005) γηα ηνπο ζεξηλνχο θαη ζην Κάιγθαξη ηνπ Καλαδά (2005) γηα ηνπο ρεηκεξηλνχο, ειιείςεη ηειενπηηθνχ ελδηαθέξνληνο αιιά θαη ρξεκάησλ. Δίρε 46

47 πξνεγεζεί, ην 1996, ε πψιεζε ηνπ ηειενπηηθνχ δηθηχνπ CNN απφ ηνλ Ted Turner ζηελ εηαηξεία «Time Warner», ε νπνία έθξηλε πσο ε δεκνθηιία ησλ Αγψλσλ «Καιήο ζέιεζεο» έθζηλε ρξφλν κε ην ρξφλν, ηα έζνδα απφ ηνπο ρνξεγνχο κεηψλνληαλ θαη ην κήλπκα πνπ πεξλνχζαλ απφ δεκηνπξγίαο ηνπο ήηαλ ιηγφηεξν επίθαηξν απφ πνηέ, κελ έρνληαο πιένλ πνιηηηθή ζπλάθεηα κεηά ηελ πηψζε ηνπ θνκκνπληζκνχ. Ζ «Time Warner» πξνηίκεζε λα ζηξέςεη αιινχ ην επηρεηξεκαηηθφ ηεο ελδηαθέξνλ, παξακέλνληαο σζηφζν ζηνλ ηνκέα ηνπ αζιεηηζκνχ, επελδχνληαο ζην NASCAR, ζην ΝΒΑ θαη ζηo Grand Slam ηνπξλνπά ηέληο ηνπ Wimbledon. 47

48 7. Απφ ηε νβηεηηθή Έλσζε ζηε Ρσζία Ο αληαγσληζκφο ηεο ΔΓ κε ην δπηηθφ θφζκν άξρηζε λα ιακβάλεη θαζνιηθφ ραξαθηήξα, εθηεηλφκελνο απφ ην πνιηηηθφ θαη ην ζηξαηησηηθφ επίπεδν γηα ηελ απφθηεζε ζθαηξψλ επηξξνήο αλά ηελ πθήιην, κέρξη ηνκείο φπσο ν αζιεηηζκφο φπνπ νη δχν ππεξδπλάκεηο, νβηεηηθή Έλσζε θαη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο, αληαγσλίδνληαλ γηα ηελ πξσηνθαζεδξία ζηα κεηάιιηα ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. Καηέζηε φκσο νινέλα θαη πεξηζζφηεξν δπζβάζηαρηνο γηα ηε Μφζρα, ηδηαίηεξα κεηά ηελ επηδείλσζε ηεο ζνβηεηηθήο νηθνλνκίαο απφ ηελ πεξίνδν ηνπ Λενλίλη Μπξέδληεθ ( ) θαη έπεηηα, ε νπνία αθνινχζεζε ηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο εθβηνκεράληζεο. Σν πξφβιεκα απηφ έγηλε αθφκε πην έληνλν κε ηελ άλνδν ηνπ Ρφλαιλη Ρέηγθαλ ζηελ πξνεδξεία ησλ ΖΠΑ θαη ηελ έμαξζε ηεο πξνκήζεηαο ησλ εμνπιηζκψλ, κε ακεξηθαληθή πξσηνβνπιία, πνπ είρε σο ζηφρν λα εμαληιήζεη ηελ ΔΓ, ε νπνία ζα δπζθνιεπφηαλ λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο ελφο ηέηνηνπ αληαγσληζκνχ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Μπξέδληεθ, αλαδείρζεθε ζηελ εμνπζία ν Μηραήι Γθνξκπαηζφθ ( ), ν νπνίνο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αληηκεησπίζεη ηα ρξνλίδνληα πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα ηνπ θαζεζηψηνο εγθαηλίαζε πνιηηηθέο θηιειεπζεξνπνίεζεο θαη κεηαξξπζκίζεσλ, ηηο γλσζηέο σο «γθιάζλνζη» (δηαθάλεηα πνιηηηθέο ειεπζεξίεο) θαη «πεξεζηξφηθα» (αλαδηάξζξσζε ηνπ θξάηνπο), κε ζηφρν λα εγθαζηδξχζεη έλα πην ζνζηαιηζηηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα. Παξά ην γεγνλφο, φηη ε πνιηηηθή ηνπ νδήγεζε ζηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ θαη ζηε κείσζε ηεο ςπρξνπνιεκηθήο έληαζεο, θαζψο θαη ζε βήκαηα εθδεκνθξαηηζκνχ ησλ νινθιεξσηηθψλ θαζεζηψησλ ηεο ΔΓ θαη ησλ ρσξψλ ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ζχληνκα ε πνιηηηθή απηή έθεξε ζηελ επηθάλεηα ηηο θπγφθεληξεο ηάζεηο πνπ ππήξραλ ζην θνκκνπληζηηθφ ζηξαηφπεδν. ηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο ε θηιειεπζεξνπνίεζε έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο ησλ ρσξψλ απηψλ λα εθθξάζνπλ έληνλα θαη καδηθά ηελ αληίζεζή ηνπο ζηα θηινζνβηεηηθά θνκκνπληζηηθά θαζεζηψηα, νδεγψληαο ηα ζηελ θαηάξξεπζή ηνπο ην Ζ πηψζε ηνπ ηείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ (9 Ννεκβξίνπ 1989) θαη ε θαηάξξεπζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ζήκαηλαλ ηελ απψιεηα ηεο ζνβηεηηθήο ζθαίξαο επηξξνήο ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, ε νπνία νδήγεζε ζηελ επαλέλσζε ηεο Γεξκαλίαο (3 Οθησβξίνπ 1990), ζηε δηάιπζε ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαξζνβίαο (1 Ηνπιίνπ 1991) θαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ θξαηψλ ηεο Κέληξν- Αλαηνιηθήο Δπξψπεο πξνο ηε Γχζε θαη ηνπο Δπξψ-Αηιαληηθνχο ζεζκνχο (Μεηζνγηάλλεο, 2012). Χζηφζν νη θιπδσληζκνί πνπ επέθεξαλ νη αιιαγέο δελ άθεζαλ αλέγγηρηε θαη ηελ ίδηα ηελ ΔΓ. Ζ θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ θαζεζηψηνο έθεξε ηελ εγεζία ηνπ Γθνξκπαηζφθ ζε ζχγθξνπζε αθελφο κε ην ζπληεξεηηθφ θαηεζηεκέλν ηεο ρψξαο πνπ δελ ήηαλ επραξηζηεκέλν κε ηηο αιιαγέο θαη αθεηέξνπ κε ηνπο ξηδνζπάζηεο κεηαξξπζκηζηέο, εγέηεο ησλ νπνίσλ ήηαλ ν Μπφξηο Γηέιηζηλ, πνπ εμειέγε Πξφεδξνο ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο ην Χζηφζν πέξαλ ησλ ηξηβψλ ζηελ θεληξηθή πνιηηηθή ζθελή, νη πνιηηηθέο ηεο γθιάζλνζη θαη ηεο πεξεζηξφηθα έθεξαλ μαλά ζην πξνζθήλην ην εζλνηηθφ δήηεκα ζηε ΔΓ, κε ηελ αλάδεημε νξηζκέλσλ Γεκνθξαηηψλ, πνπ επεδίσθαλ ηελ απνδέζκεπζή ηνπο απφ ηε Μφζρα, αιιά θαη κε ηελ επαλεκθάληζε 48

49 εζληθψλ δηαθνξψλ θαη αληηπαξαζέζεσλ αλάκεζα ζηνπο ζνβηεηηθνχο ιανχο, νη νπνίεο ζηε δηάξθεηα ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο παξέκελαλ αδξαλείο. Ήδε απφ ην 1989 παξαηεξνχληαλ πιένλ εληφο ηεο επηθξάηεηαο ηεο ΔΓ ηξηβέο, αθφκε θαη πεξηνξηζκέλεο δηάξθεηαο αςηκαρίεο, ζε πεξηνρέο φπσο ην Ναγθφξλν- Καξακπάρ θαη ε Μνιδαβία, ελψ νη Βαιηηθέο Γεκνθξαηίεο (Ληζνπαλία, Λεηνλία, Δζζνλία) δηεθδηθνχζαλ αλνηθηά ηελ αλεμαξηεηνπνίεζή ηνπο απφ ηε ΔΓ. Οη θπγφθεληξεο ηάζεηο έγηλαλ πην έληνλεο έπεηηα απφ ηελ άξζε ηνπ πνιηηηθνχ κνλνπσιίνπ ηνπ ΚΚΔ φηαλ ζε πνιιέο απφ ηηο Γεκνθξαηίεο εμειέγεζαλ γηα πξψηε θνξά κε θνκκνπληζηέο ππνςήθηνη. Χζηφζν ε επαλεκθάληζε ηνπ εζλνηηθνχ πξνβιήκαηνο θαηέδεημε θαη ηα φξηα ζηα νπνία κπνξνχζε λα θζάζεη ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ θαζεζηψηνο, φπσο θάλεθε κε ηε βίαηε θαηαζηνιή ησλ θηλεηνπνηήζεσλ ζηε Ληζνπαλία θαη ηε Γεσξγία. ε απηφ ην πεξηβάιινλ φπνπ γηα πξψηε θνξά απφ ην 1922 ήηαλ εκθαλήο ν θίλδπλνο ηεο απνζηαζεξνπνίεζεο ηνπ ίδηνπ ηνπ νβηεηηθνχ θξάηνπο, ε εγεζία ηνπ Γθνξκπαηζφθ αλαδεηνχζε δηέμνδν κέζσ κίαο ζπκθσλίαο πνπ ζα νδεγνχζε ζε κηα λέα ζπλζήθε έλσζεο κεηαμχ ησλ δεκνθξαηηψλ. 7.1 Σν πξαμηθφπεκα θαη ε δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο Ζ θξίζηκε θακπή ζηελ πνξεία δηάιπζεο ηεο ΔΓ ππήξμε ην απνηπρεκέλν πξαμηθφπεκα ζηηο Απγνχζηνπ Οη πξαμηθνπεκαηίεο, απνηεινχκελνη απφ ζθιεξνππξεληθά κέιε ηνπ θφκκαηνο θαη ζηειέρε ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαη ηεο KGB, αλ θαη θαηάθεξαλ λα θαηαιάβνπλ ηα θπξηφηεξα θπβεξλεηηθά θηίξηα θαη ππεξεζίεο ζηε Μφζρα θαη λα ζέζνπλ ηνλ Γθνξκπαηζφθ ζε θαη νίθνλ πεξηνξηζκφ ζηελ Κξηκαία, δελ θαηφξζσζαλ λα ζπζπεηξψζνπλ κε ην κέξνο ηνπο ηελ πιεηνςεθία ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαη ησλ δπλάκεσλ αζθαιείαο, ελψ απέηπραλ λα θαηαιάβνπλ ην θηίξην ηνπ θνηλνβνπιίνπ, φπνπ ζηεγαδφηαλ ην Αλψηαην νβηέη, ην νπνίν ππεξαζπίδνληαλ νκάδεο δηαδεισηψλ κε επηθεθαιήο ησλ Μπφξηο Γηέιηζηλ. Ζ απφπεηξα έιεμε κε ηε ζχιιεςε ησλ πξσηαηηίσλ θαη ηελ επηζηξνθή ηνπ Γθνξκπαηζφθ ζηε Μφζρα ηα μεκεξψκαηα ζηηο 22 Απγνχζηνπ, σζηφζν ην απνηπρεκέλν πξαμηθφπεκα ππξνδφηεζε εμειίμεηο πνπ επηηάρπλαλ ηελ θαηάξξεπζε ηεο ΔΓ ιίγνπο κήλεο αξγφηεξα. Ο Γθνξκπαηζφθ πιένλ είρε ράζεη ησλ έιεγρν ησλ εμειίμεσλ θαη θπξίαξρν πξφζσπν ζηελ πνιηηηθή ζθελή ήηαλ πιένλ ν Γηέιηζηλ. Οη εμειίμεηο πνπ αθνινχζεζαλ ην επφκελν δηάζηεκα ήηαλ θαηαηγηζηηθέο. Σηο ακέζσο επφκελεο κέξεο κε πξσηνβνπιία ηνπ ίδηνπ ηνπ Γηέιηζηλ ηέζεθε εθηφο λφκνπ ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ε πεξηνπζία ηνπ (θηίξηα, αξρεία) πεξηήιζε ζηα ρέξηα ηνπ θξάηνπο. ηηο 6 επηεκβξίνπ, νη Βαιηηθέο Γεκνθξαηίεο πνπ είραλ αλαθεξχμεη κνλνκεξψο ηελ αλεμαξηεζία ηνπο, αλαγλσξίζηεθαλ απφ ηε Μφζρα σο αλεμάξηεηα θξάηε θαη ιίγεο κέξεο αξγφηεξα έγηλαλ κέιε ηνπ ΟΖΔ. Σνπο επφκελνπο κήλεο νη πεξηζζφηεξεο νβηεηηθέο Γεκνθξαηίεο κε εμαίξεζε ηηο Ρσζία, Καδαθζηάλ θαη Οπδκπεθηζηάλ είραλ θεξχμεη κνλνκεξή αλεμαξηεζία. Μέζα ζηελ εηθφλα απνζχλζεζεο ηεο ΔΓ, ε ζνβηεηηθή εγεζία ππφ ηνλ Γθνξκπαηζφθ πξνζπάζεζε λα βξεη κηα ζπκβηβαζηηθή ιχζε ζπλνκνζπνλδηαθνχ ραξαθηήξα, ψζηε λα δηαηεξεζεί ε ΔΓ σο θξαηηθή νληφηεηα κεηαηξεπφκελε φκσο ζε έλα απνθεληξσκέλν θξάηνο κε νπζηαζηηθέο αξκνδηφηεηεο ζηηο ζπληζηψζεο δεκνθξαηίεο. Χζηφζν νη εμειίμεηο πνπ δξνκνινγήζεθαλ κε πξσηνβνπιία ηνπ Γηέιηζηλ θαηέζηεζαλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπ άθαξπεο. 49

50 ηηο 8 Γεθεκβξίνπ 1991 νη πξφεδξνη ηεο Ρσζίαο, ηεο Οπθξαλίαο θαη ηεο Λεπθνξσζίαο Μπφξηο Γηέιηζηλ, Λενλίλη Κξαβηζνχθ θαη εξγθέη νχζθεβηηο ζε ζπλάληεζή ηνπο ζην δξπκφ Μπηεινβηέδα ηεο Λεπθνξσζίαο ππέγξαςαλ ηε πκθσλία ηεο Μπηεινβηέδα, κε ηελ νπνία θήξπμαλ άθπξε ηε πλζήθε Γεκηνπξγίαο ηεο ΔΓ ηνπ Παξά ηηο αληηδξάζεηο ηνπ Κξεκιίλνπ, ην νπνίν ζεσξνχζε ηε πκθσλία αληηζπληαγκαηηθή, απηή ππεξςεθίζηεθε απφ ηα θνηλνβνχιηα ησλ ηξηψλ δεκνθξαηηψλ θαη ζηηο 21 Γεθεκβξίνπ ε πκθσλία έγηλε απνδεθηή ζε ζπλάληεζε ζηελ Άικα Άηα ηνπ Καδαθζηάλ, απφ 11 εθ ησλ 15 εγεηψλ ησλ νβηεηηθψλ Γεκνθξαηηψλ, εμαηξνπκέλσλ ησλ ηξηψλ Βαιηηθψλ ρσξψλ θαη ηεο Γεσξγίαο, φπνπ απνθαζίζηεθε ε ίδξπζε ηεο Κνηλνπνιηηείαο Αλεμαξηήησλ Κξαηψλ. Ζ ηειεπηαία πξάμε ηεο ΔΓ έιαβε ρψξα ζηηο 25 Γεθεκβξίνπ 1991, φηαλ ν Μηραήι Γθνξκπαηζφθ ζε ηειενπηηθφ ηνπ δηάγγεικα αλαθνίλσζε ηελ παξαίηεζή απφ ηε ζέζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο ΔΓ, ηελ θαηάξγεζε ηεο ζέζεο ηνπ θαη ηελ εθρψξεζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ εμνπζηψλ ηνπ ζην Ρψζν Πξφεδξν, ζέηνληαο θαη επίζεκα ηέινο ζην 70ρξνλν βίν ηεο ΔΓ. Σα κεζάλπρηα ηεο ίδηαο κέξαο, έγηλε ππνζηνιή ηεο νβηεηηθήο ζεκαίαο απφ ηνλ ηζηφ ηνπ Κξεκιίλνπ θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ ηελ ηξίρξσκε ζεκαία ηεο Ρσζίαο. Σελ επφκελε κέξα ην πκβνχιην ησλ Γεκνθξαηηψλ ηνπ Αλσηάηνπ νβηέη αλαγλψξηζε ηε δηάιπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ησλ πξψελ ζνβηεηηθψλ δεκνθξαηηψλ. Ζ Ρσζηθή Οκνζπνλδία (ε νπνία θαηαιάκβαλε ην 76% ηεο έθηαζεο ηεο ΔΓ)σο δηάδνρν θξάηνο ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο αλέιαβε ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο πξνθαηφρνπ ηεο, φπσο ε εθπξνζψπεζή ηεο ζε δηεζλείο νξγαληζκνχο, ηε ζέζε ηνπ κνλίκνπ κέινπο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ, ελψ ζπγθέληξσζε ζην έδαθφο ηεο ην ππξεληθφ νπινζηάζην ην νπνίν ήηαλ δηακνηξαζκέλν ζε ηέζζεξηο πξψελ δεκνθξαηίεο (Ρσζία, Οπθξαλία, Λεπθνξσζία, Καδαθζηάλ). Ζ πηψζε ηεο ΔΓ ζήκαλε κία ηεξάζηηα γεσπνιηηηθή ππνρψξεζε ηνπ ξσζηθνχ παξάγνληα, νπνίνο έραζε φρη κφλν ηελ εμσηεξηθή ζθαίξα επηξξνήο ηνπ ζηελ Κεληξηθή Δπξψπε, αιιά θαη εδαθηθέο θηήζεηο αηψλσλ ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, ηε Βαιηηθή, ηνλ Καχθαζν θαη ηελ Κεληξηθή Αζία, ππνρσξψληαο νπζηαζηηθά ζηα ζχλνξα ηνπ 1700 κ.υ. θαη ζηελ επνρή ηνπ Μεγάινπ Πέηξνπ (Μεηζνγηάλλεο, 2012). 7.2 Ο ξφινο ηνπ Πξνέδξνπ ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο Ρσζίαο Ζ απεπζείαο εθινγή πξνέδξνπ απφ ην ιαφ, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ζεκαηνδφηεζε ηελ απαξρή κηα λέαο πνιηηηθήο επνρήο ζηε Ρσζία. Απφ ηνλ Γηέιηζηλ έσο ηνλ Πνχηηλ, ππήξρε απμαλφκελε επζχλε πξνο ην ξσζηθφ ιαφ θαη κηα απμαλφκελε ηάζε γηα νξηζηηθή απνθνπή απφ ηα απνκεηλάξηα ηεο ζνβηεηηθήο επνρήο. ηηο αξρέο ηνπ 1990, κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ν πξψηνο Πξφεδξνο Μπφξηο Γηέιηζηλ δηφξηζε θπβεξλεηηθά ζηειέρε, ηα νπνία κε ηηο θηιειεχζεξεο κεηαξξπζκίζεηο πνπ εηζήγαγαλ, θαηάθεξαλ λα αλαηξέςνπλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ θεληξηθά ζρεδηαζκέλε νηθνλνκία θαη ηηο απηαξρηθέο πνιηηηθέο ησλ πεξαζκέλσλ δεθαεηηψλ, ρσξίο φκσο λα βειηηψζνπλ αηζζεηά ηελ πνηφηεηα δσήο ησλ πνιηηψλ. Ζ επαθφινπζε θαηάιπζε ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο, ε επηηαθηηθή αλάγθε απνθαηάζηαζεο ηεο ζηαζεξφηεηαο, θαζψο επίζεο θαη ε δηαζθάιηζε ηεο πνιηηηθήο ηνπ επηβίσζεο, ψζεζαλ ηνλ Γηέιηζηλ ζηελ αλαζεψξεζε ηνπ αθξαίνπ θηινδπηηθηζκνχ ησλ πξψησλ εηψλ θαη ζηελ ηνπνζέηεζε ηνπ Γεβγθέλη Πξηκαθφθ ζην ηηκφλη ηεο ρψξαο. 50

51 Καηφπηλ, επέιεμε ηνλ άγλσζην έσο ηφηε ζην επξχ θνηλφ Βιαληηκίξ Πνχηηλ γηα ηελ ζπλέρηζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. Οη κεηαξξπζκίζεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 έδξαζαλ απνθαζηζηηθά ζηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο Ρσζίαο. Παξάιιεια, φκσο, έζεζαλ ηε ρψξα ζε κηα βαζηά νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη εζηθή θξίζε. Ζ πνιηηηθή ηνπ Γηέιηζηλ πξνθάιεζε ηζρπξέο θπγφθεληξεο δπλάκεηο, κε απνηέιεζκα λα εκθαληζηνχλ ζεκάδηα θαηάπησζεο. Απφξξνηα απηήο ηεο θαηάζηαζεο ήηαλ ην γεγνλφο φηη βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ηνπ Πνχηηλ ηέζεθε, απφ ηελ πξψηε ζηηγκή, ε ζηαζεξνπνίεζε ηεο ρψξαο, πέξα απφ δεκνθξαηηθά ηδεψδε θαη αληίζηνηρεο αμίεο, αθνχ ήηαλ επηηαθηηθή αλάγθε λα απνηξαπεί ε επαθφινπζε θαηάξξεπζε. Αξσγφ, ζηε ζπγθεληξσηηθή πνιηηηθή επί Πνχηηλ, απνηέιεζε θαη ην χληαγκα ηνπ 1993, πνπ παξέρεη ηζρπξέο εμνπζίεο ζην πξφζσπν ηνπ Πξνέδξνπ. Ήδε κε ην δηνξηζκφ ηνπ Πνχηηλ ζηελ πξσζππνπξγία βξίζθνληαλ ζε εμέιημε αιιαγέο ζηε ξσζηθή θνηλσλία θαη ζηελ νηθνλνκία, πνπ είραλ ξηδνζπαζηηθέο πξνεθηάζεηο: Σελ θεληξηθά ζρεδηαζκέλε νηθνλνκία είρε αληηθαηαζηήζεη ε νηθνλνκία ηεο αγνξάο, κε ηηο ηηκέο ησλ αγαζψλ θαη ηεο εξγαζίαο λα θαζνξίδνληαη απφ ηελ αγνξά, ηε ζπλαιιαγκαηηθή αμία ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο λα ππνινγίδεηαη δηεζλψο θαη ηελ θξαηηθή ηδηνθηεζία λα έρεη ζηαδηαθά ηδησηηθνπνηεζεί (Καξαγηάλλεο, 2010). Ο ηζρχσλ θαηαζηαηηθφο ράξηεο ηνπ ξσζηθνχ θξάηνπο είλαη έλα θηιειεχζεξν θείκελν, ην νπνίν φκσο αληαλαθιά ηηο ηδηαίηεξεο εθείλεο ζπλζήθεο πνπ επηθξάηεζαλ θαηά ηελ ηζηνξηθή θάζε ηεο κεηάβαζεο απφ έλα θνκκνπληζηηθφ θαζεζηψο ζε έλα θηιειεχζεξν - δεκνθξαηηθφ θαζεζηψο δπηηθνχ ηχπνπ. Ζ πνιηηηθή ηζρχο ηνπ πξνέδξνπ βαζίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ην ξσζηθφ ζχληαγκα ηνλ εμνπιίδεη ζεζκηθά κε έλα ζπλδπαζκφ αξκνδηνηήησλ δηνξηζκνχ πξνζψπσλ ζηα ζεκαληηθφηεξα πφζηα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο θαη αξκνδηνηήησλ ράξαμεο πνιηηηθήο ζηνπο πιένλ ζηξαηεγηθνχο ηνκείο. πγθεθξηκέλα, ν πξφεδξνο δηνξίδεη ηνλ πξσζππνπξγφ θαη ηελ θπβέξλεζε, κπνξεί λα πξνεδξεχζεη ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ, πξνηείλεη ηνλ δηνηθεηή ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο, ηνπο δηθαζηέο ηνπ Αλσηάηνπ θαη ηνπ Αλσηάηνπ Γηαηηεηηθνχ Γηθαζηεξίνπ, θαζψο θαη ηνλ Γεληθφ Δηζαγγειέα. Καζνξίδεη ηηο βαζηθέο θαηεπζχλζεηο ηεο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο, αλαιακβάλεη ηελ εθπξνζψπεζή ηεο ζε εζληθφ αιιά θαη ζε δηεζλέο επίπεδν, ελψ ηίζεηαη επηθεθαιήο («Commander in Chief») ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ, θαζψο θαη ηνπ πκβνπιίνπ Δζληθήο Αζθαιείαο. Έρεη, επίζεο, ηε δπλαηφηεηα έθδνζεο δηαηαγκάησλ (ukazy) πνπ δηαζέηνπλ ηζρχ λφκνπ, ρσξίο πξνεγνχκελε λνκνζεηηθή ξχζκηζε, αλ θαη ππνγξακκίδεηαη πσο ηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα νθείινπλ λα είλαη ζχλλνκα κε ηελ θείκελε λνκνζεζία θαζψο θαη κε ην ζχληαγκα. Δπηπξφζζεηα, ν πξφεδξνο έρεη ηε δπλαηφηεηα δηάιπζεο ηνπ θνηλνβνπιίνπ, ζε πεξίπησζε πνπ απηφ θξηζεί απαξαίηεην, ελψ, εθηφο ηνπ φηη έρεη ην δηθαίσκα λα θαηαζέηεη λνκνζρέδηα πξνο ςήθηζε ζην θνηλνβνχιην, έρεη, επίζεο, ηε δπλαηφηεηα λα πξνβάιεη βέην (ζηελ πξάμε πνιχ ηζρπξφ) ζε φια ηα λνκνζρέδηα πνπ πεξλάλε απφ απηφ (Σν χληαγκα ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο). Σν ξσζηθφ ζχληαγκα ηνπ 1993, αιιά θαη δηάθνξεο κεηαγελέζηεξεο λνκνζεηηθέο πξνζζήθεο, έρνπλ δψζεη ζηνλ πξφεδξν απφιπην έιεγρν επί ηεζζάξσλ ζηξαηεγηθψλ ηνκέσλ: αζθάιεηα, άκπλα, εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή πνιηηηθή. ηελ πξάμε, ε ξσζηθή πξνεδξία ιεηηνπξγεί σο παξάιιειε θπβέξλεζε, θαζψο νη δηάθνξεο αξκφδηεο δηεπζχλζεηο ηεο πξνεδξίαο ζπρλά επηζθηάδνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ αληίζηνηρσλ ππνπξγείσλ, ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο ππφθεηληαη ζηνλ αζθπθηηθφ πξνεδξηθφ έιεγρν. Δπνκέλσο, ν πξσζππνπξγφο έρεη πνιχ πεξηνξηζκέλν έιεγρν επί ησλ ππνπξγείσλ πνπ είλαη αξκφδηα γηα ηνπο ζηξαηεγηθνχο ηνκείο. Έλα ζεκαληηθφ δήηεκα πνπ αληηκεηψπηζε ε Ρσζία κεηά ηελ πηψζε ηνπ θνκκνπληζκνχ ήηαλ ε απψιεηα ηνπ δηεζλνχο ηεο θχξνπο θαη ηεο ηζρχο ηεο. ην 51

52 δηεζλέο ζχζηεκα θπξηαξρνχζαλ πιένλ νη ΖΠΑ θαη ζηα ρξφληα ηνπ Γηέιηζηλ δελ ππήξρε κηα ηζνζθειηζκέλε αηδέληα δηαζέζηκσλ κέζσλ θαη επηδησθφκελσλ ζηφρσλ, κε απνηέιεζκα ε Ρσζία λα κε δηαζέηεη αμηφπηζηε εμσηεξηθή πνιηηηθή. Με ηνλ εξρνκφ ηνπ Πνχηηλ, ηα γεσπνιηηηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ θαη επαλέξρεηαη ε ξεαιηζηηθή εμσηεξηθή πνιηηηθή κε βαζηθά κέζα ηεο, ηελ ελέξγεηα θαη ηελ νηθνλνκία Βιαληηκίξ Πνχηηλ: Βίνο θαη πνιηηεία Ο Βιαληηκίξ Πνχηηλ γελλήζεθε ζηηο 7 Οθησβξίνπ 1952 ζην Λέληλγθξαλη, πνπ απφ ην 1991 νλνκάδεηαη πιένλ Αγία Πεηξνχπνιε. Σν 1975 απνθνίηεζε απφ ην Γηεζλέο Σκήκα ηεο Ννκηθήο ρνιήο ηνπ Κξαηηθνχ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Λέληλγθξαλη θαη ζχκθσλα κε ηελ θεληξηθή θαηαλνκή εηδηθνηήησλ, εξγάζηεθε ζηηο ππεξεζίεο θξαηηθήο αζθάιεηαο. Σν 1984 εηζήρζεθε ζηελ Αλψηαηε ρνιή ηεο KGB ζηε Μφζρα, πνπ ζήκεξα απνθαιείηαη ρνιή Δμσηεξηθήο Καηαζθνπίαο. Δθεί εηδηθεχηεθε ζηηο γεξκαλφθσλεο ρψξεο. Σν 1985 ζηάιζεθε ζηε Γεξκαληθή Λανθξαηηθή Γεκνθξαηία, φπνπ έσο ην ηέινο ηνπ 1989 εξγαδφηαλ σο δηεπζπληήο ηνπ Οίθνπ νβηεην-γεξκαληθήο Φηιίαο ζηε Γξέζδε. Δπηζηξέθνληαο ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε, αλέιαβε ζχκβνπινο ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ Αλαηφιη νκπηζάθ, κε ηνλ νπνίνλ γλσξηδφηαλ αθφκε απφ ην Παλεπηζηήκην. Σν 1994 έγηλε πξψηνο αλαπιεξσηήο ηνπ πξνέδξνπ ηεο θπβέξλεζεο ηεο Αγίαο Πεηξνχπνιεο, έλα αμίσκα πνπ ηνπ παξαρσξνχζε αξκνδηφηεηεο γηα δεηήκαηα πξνζέιθπζεο επελδχζεσλ, ζπλεξγαζηψλ κε μέλεο εηαηξείεο, θαζψο επίζεο θαη ίδξπζεο κηθηψλ επηρεηξήζεσλ. Σν 1992 απνζηξαηεχηεθε απφ ηελ KGB κε ην βαζκφ ηνπ αληηζπληαγκαηάξρε εθεδξείαο θαη ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1996 κεηαθφκηζε ζηε Μφζρα θαη αλέιαβε αλαπιεξσηήο ηνπ Πάβει Μπνξνληίλ, δηεπζπληή ηνπ πξνζσπηθνχ γξαθείνπ ηνπ πξνέδξνπ ηεο Ρσζίαο, ελ ζπλερεία, επηθεθαιήο ηεο Κεληξηθήο Διεγθηηθήο Γηεχζπλζεο ηεο Πξνεδξηθήο Γηνίθεζεο ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο, αληηθαζηζηψληαο ζηε ζέζε απηή ηνλ Αιεμέη Κνχληξηλ. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1998 νξίζηεθε δηεπζπληήο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Τπεξεζίαο Αζθαιείαο (FSB), ηαπηνρξφλσο απφ ην Μάξηην ηνπ 1999 αλέιαβε γξακκαηέαο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηεο Ρσζίαο. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1999 νξίζηεθε πξφεδξνο ηεο Κπβέξλεζεο. ηηο 31 Γεθεκβξίνπ ηνπ 1999, κεηά ηελ πξφσξε παξαίηεζε ηνπ πξνέδξνπ Μπνξίο Γέιηζηλ απφ ηα θαζήθνληά ηνπ, αλέιαβε εθηειψλ ρξέε πξνέδξνπ ηεο ρψξαο. ηηο 26 Μαξηίνπ ηνπ 2000, εμαζθαιίδνληαο ηελ ππνζηήξημε ηνπ 52,94% ησλ ςεθνθφξσλ, εμειέγε πξφεδξνο ηεο Ρσζίαο. Οξθίζηεθε θαη αλέιαβε ηα θαζήθνληά ηνπ ζηηο 7 Μαΐνπ ηνπ ηηο 14 Μαξηίνπ 2004 εμειέγε μαλά πξφεδξνο ζηε δεχηεξε ζεηεία ηνπ, εμαζθαιίδνληαο ην 71,31 % ησλ ςήθσλ. Σνλ Απξίιην ηνπ 2008 ςεθίζηεθε πξφεδξνο ηνπ θφκκαηνο «Δληαία Ρσζία». ην θφκκα, σζηφζν, δελ έγηλε κέινο. ηηο 7 Μαΐνπ ηνπ 2008 θαηέζεζε ηηο πξνεδξηθέο ηνπ αξκνδηφηεηεο, νινθιεξψλνληαο ηε ζεηεία ηνπ. Απφ ηηο 8 Μαΐνπ 2008 έσο ηηο 6 Μαΐνπ 2012 ήηαλ πξφεδξνο ηεο Κπβέξλεζεο θαη ην θζηλφπσξν ηνπ 2011 πξνηάζεθε σο ππνςήθηνο πξφεδξνο ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο απφ ην θφκκα «Δληαία Ρσζία». ηηο εθινγέο ηεο 4εο Μαξηίνπ 2012 επηθξάηεζε κε ην 63,6 % ησλ ςήθσλ ησλ Ρψζσλ πνιηηψλ. Ο Βιαληίκηξ Πνχηηλ είλαη πθεγεηήο Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ. Έρεη ηνλ ηίηιν ηνπ κάζηεξ αζιεηηζκνχ ζην ζάκπν θαη ην ηδνχλην, ελψ αζρνιείηαη θαη κε ην ζθη (Καβαιέλθν, 2012). 52

53 7.3 Ρσζία θαη ζρέζεηο κε θξάηε ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο Ζ γεσπνιηηηθή ηεο Ρσζίαο ζήκεξα, είλαη έληνλα επεξεαζκέλε απφ ηελ επηδίσμε ζπλέρηζεο ηεο θπξηαξρίαο ηεο ζηνλ κεηα-ζνβηεηηθφ ρψξν, ηηο πξνζσπηθέο θηινδνμίεο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο, Βιαληίκηξ Πνχηηλ θαη ηε λέα αληίιεςε γηα άζθεζε ηζρχνο ζηνλ ρψξν, κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ελεξγεηαθήο εμάξηηζεο ησλ ρσξψλ ηεο Δπξαζίαο απφ εθείλε. Ηζηνξηθά, δηαρσξίδεηαη ζε ηξεηο θάζεηο: απηή ηνπ δηπνιηζκνχ, ηνπ κνλνπνιηζκνχ θαη ηνπ πνιππνιηζκνχ. Απφ ην 2000 έσο ζήκεξα, θαηά ηελ πεξίνδν δηαθπβέξλεζεο ηνπ Πνχηηλ, ε Ρσζία θηλείηαη ζην πνιππνιηθφ ζχζηεκα, θπξηαξρψληαο ζηνλ κεηα-ζνβηεηηθφ ρψξν κέζσ δηεζλψλ δεζκεχζεσλ θαη ησλ BRICs, ελφο δηεζλή πνιηηηθνχ νξγαληζκνχ δειαδή κεηαμχ ησλ θνξπθαίσλ αλαδπφκελσλ αγνξψλ, πνπ απνηειείηαη απφ πέληε ρψξεο: ηε Βξαδηιία, ηε Ρσζία, ηελ Ηλδία, ηε Λατθή Γεκνθξαηία ηεο Κίλαο θαη ηε Νφηηα Αθξηθή, απφ ηα αξρηθά ησλ νπνίσλ πήξε ην φλνκά ηνπ. Ζ Ρσζία είλαη πιένλ ζε ζέζε λα θαηνρπξψζεη ηα ζπκθέξνληα ηεο αλά ηνλ θφζκν, ρσξίο λα ππάξρεη απαξαίηεηα ζηξαηησηηθή ηεο εκπινθή ή επίδεημε, απνδεηθλχνληαο φηη δηαζέηεη, αθφκα, θχξνο ζηε δηεζλή ζθελή. Ζ δηπισκαηηθή ηεο δξάζε ζηε πξία, ε δηνξγάλσζε ησλ ρεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζην φηζη, θαη νη ρεηξηζκνί ηεο θαηά ηελ θξίζε ζηελ Οπθξαλία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο δηεθδηθήζεηο ηεο ζηελ Οζζεηία, ζεκαηνδνηνχλ κηα λέα πεξίνδν γηα ηε ξψζηθε δηπισκαηία θαη πνιηηηθή. Πνιιέο απφ ηηο επηηπρίεο ηεο ξσζηθήο πνιηηηθήο πηζηψλνληαη πξνζσπηθά ζηνλ ίδην ηνλ Πξφεδξν Πνχηηλ, δειαδή ζηελ πεπνίζεζε ηνπ φηη κέζσ επηηπρηψλ ηεο ρψξαο κε αληαλάθιαζε ζην δηεζλή ρψξν, εθζπγρξνλίδεηαη θαη βειηηψλεηαη ην πξφζσπν ηεο Ρσζίαο πξνο ην εμσηεξηθφ θαη ηαπηφρξνλα ηνλψλεηαη ην εζηθφ ησλ Ρψζσλ θαη εληζρχεηαη ε λέα εζληθή ηνπο ηαπηφηεηα. ηελ πξάμε, δειαδή θαηά ηε δηαρείξηζε δηεζλψλ θξίζεσλ πνπ πξνέθπςαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε Ρσζία ζηεξίρηεθε ζηελ δηπισκαηηθή ηεο δεμηφηεηα θαη δελ επελέβε κε ζηξαηησηηθφ ηξφπν, ηαθηηθή δειαδή, πνπ ηε βνήζεζε θαη λα απνθνκίζεη νθέιε, ελψ ηαπηφρξνλα δηαθχιαμε ηελ εηθφλα ηεο, κε εμαίξεζε ηελ πεξίπησζε ηεο Κξηκαίαο θαη ιίγα ρξφληα πξηλ ηελ αληίζηνηρε ηεο Γεσξγίαο. 7.4 Γηεζλήο πνιηηηθή ηεο Ρσζίαο: πξία - Οπθξαλία Ο εκθχιηνο ζηε πξία απνηειεί έλα παξάδεηγκα εκπινθήο ηεο Ρσζίαο ζε κηα θξίζε, ρσξίο απηή λα γίλεη κε ρξήζε πνιεκηθψλ κέζσλ, κε επηηπρή κάιηζηα έθβαζε γηα ηνπο Ρψζνπο, νη νπνίνη βαζίζηεθαλ θαζαξά ζηε δηπισκαηία θαη ζηε ζηήξημε ησλ επηρεηξεκάησλ κέζσ ηεο ηζρχνο ηεο ρψξαο γηα λα πεηχρνπλ ηνπο πνιηηηθνχο ηνπο ζηφρνπο. Έηζη, ε πξναλαγγειζείζα ζηξαηησηηθή εθζηξαηεία ηεο θπβέξλεζεο Οκπάκα, αληί λα ζπκβάιιεη ζηελ επίδεημε ακεξηθαληθήο ηζρχνο, δεκηνχξγεζε ππφλνηεο γηα ηελ κείσζε επηξξνήο ησλ ΖΠΑ κεηαμχ ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ παγθνζκίσο. Ζ Ρσζία, φπσο θαη ε Κίλα, σο κφληκα κέιε ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο, εκπφδηζαλ ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θαζεζηψηνο Άζαλη θαη έηζη ζήκεξα, ε ζηξαηησηηθή επέκβαζε δελ έρεη πξννπηηθή πινπνίεζεο γηα ηηο πεξηζζφηεξεο πιένλ ρψξεο. 53

54 Καηεγνξψληαο ηηο ΖΠΑ θαη ηελ επί ζεηξά εηψλ πξαθηηθή ηεο λα εκθαλίδεη αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο, πίζσ απφ ηηο επεκβάζεηο ηεο ζε μέλεο ρψξεο, ν Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Ρσζίαο, εξγθέτ Λαβξφθ, ηζρπξίζηεθε φηη «πξνζπαζνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην αλζξσπηζηηθφ δήηεκα γηα ηελ εμεχξεζε πξφθαζεο γηα λα θαηεγνξήζνπλ γηα φια ην θαζεζηψο ζηε Γακαζθφ θαη ηε δεκηνπξγία πξνθάζεσλ γηα ηελ επηζηξνθή ζην ζηξαηησηηθφ ζελάξην, κε ζηφρν ηελ αιιαγή ηνπ θαζεζηψηνο» (Ζ Φσλή ηεο Ρσζίαο, 11 Φεβξνπαξίνπ 2014). Έηζη, παξαηεξείηαη φηη ππάξρεη αχμεζε ησλ αλνηρηψλ δειψζεσλ, πνπ δηθαηνινγνχληαη απφ ηελ αχμεζε απηνπεπνίζεζεο ησλ Ρψζσλ. Δλδεηθηηθά, ν Πξφεδξνο Πνχηηλ δήισζε φηη «ε Ρσζία είλαη έηνηκε λα μεθηλήζεη έλα κεγάιν πφιεκν, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε αλαηξνπή ηνπ ζπξηαθνχ θαζεζηψηνο, κέζσ ηεο παξέκβαζεο ησλ εμσηεξηθψλ δπλάκεσλ» (DefenceNet, 22 Μαΐνπ 2014), απνζαζξψλνληαο έηζη ην ακεξηθάληθν επηρείξεκα ηνπ αλζξσπηζηηθνχ ραξαθηήξα ηεο επέκβαζεο θαη απνηξέπνληαο ηελ ζπκκεηνρή ρσξψλ ζε κηα δηακάρε πνπ δελ ηνπο εμαζθαιίδεη, έηζη θη αιιηψο, θάπνην ζεκαληηθφ ζπκθέξνλ, ζε ζχγθξηζε κε απηά πνπ ζα ράζνπλ απφ ηελ εκπινθή ηνπο ζε έλαλ πφιεκν κε ηε Ρσζία. ηελ θξίζε ηεο πξίαο, ε Ρσζία δείρλεη απφ ηε κία ην ζθιεξφ ηεο πξφζσπν, κέζσ ηέηνησλ δειψζεσλ θαη επίδεημεο εηνηκφηεηαο γηα άκεζε εκπινθή θαη απφ ηελ άιιε, δείρλεη λα αθνινπζεί πηζηά ηηο δηεζλείο δεζκεχζεηο ηεο, θαηά ηελ πκθσλία ηεο Γελεχεο (Ζ Φσλή ηεο Ρσζίαο, 28 Γεθεκβξίνπ 2013). Ο Πξφεδξνο ηεο Ρσζίαο αθνινπζεί πιένλ κηα αλνηρηή ζηάζε γηα ηε ζηήξημε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, θαη ηαπηφρξνλα ζηνρεχεη ζηελ πιήξε έληαμε ηεο ζην δηεζλέο ζχζηεκα ζε κηα πξνζπάζεηα βειηίσζεο ηεο εμσηεξηθήο ηεο εηθφλαο. Πξέπεη, ινηπφλ, λα ιεθζεί ππ' φςε φηη ε Ρσζία έρεη αξθεηά ζεκαληηθά εζληθά ζπκθέξνληα ζηελ πεξηνρή θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε πξία, ε νπνία ζεσξείηαη µηα απφ ηηο πξψηεο πέληε ρψξεο πνπ εηζάγνπλ φπια απφ ηε Ρσζία θαη επίζεο, ιφγσ ηεο ρξήζεο ηεο ζπξηαθήο λαπηηθήο βάζεο ζηε Μεζφγεην. Ζ αδηαθνξία ηεο ή ε παζεηηθή ηεο ζηάζε ζηα δξψκελα ηεο πξίαο ζα ήηαλ έλδεημε αδπλακίαο, πνπ δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζήκεξα ζηε Ρσζία. Μηα άιιε ρψξα, ε Οπθξαλία, ζπγθεληξψλεη αθφκα πεξηζζφηεξα ζπκθέξνληα γηα ηελ Ρσζία, κηαο θαη απνηειεί ην «εγγχο εμσηεξηθφ» ηεο. Ο φξνο απηφο, πνπ επηλνήζεθε κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο, ππνδειψλνληαο ηε ζεκαζία ηεο Οπθξαλίαο γηα ηε γεσπνιηηηθή ηεο Ρσζίαο θαη ζπκππθλψλνληαο ηε ζηξαηεγηθή ηεο Ρσζίαο ζην κεηα-ζνβηεηηθφ ρψξν. Ζ Οπθξαλία απνηειεί ηελ ελδηάκεζε δψλε κεηαμχ Αλαηνιήο θαη Γχζεο θαη έηζη, κπνξεί λα ζεσξεζεί σο αληηθαηνπηξηζκφο ηνπ επξχηεξνπ γεσπνιηηηθνχ ζρίζκαηνο, πνπ δελ νθείιεηαη κφλν ζηηο εζσηεξηθέο αληηζέζεηο πνπ ππάξρνπλ ζηε ρψξα. Ζ Ρσζία είλαη ζε ζέζε λα δηαζέζεη κεγάιεο δπλάκεηο θαη πξνζπάζεηα γηα ηελ επηθξάηεζε ζηελ πεξηνρή ηεο Οπθξαλίαο θαη έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο πξνζθφκηζεο επηπιένλ άκεζσλ νθειψλ, ζε αληίζεζε κε ηνπο δπηηθνχο, νη νπνίνη παίξλνπλ κεγαιχηεξν ξίζθν, κε θίλδπλν λα ράζνπλ πεξηζζφηεξα. Χο «ηηκσξία» γηα ηε ξσζηθή ζηάζε ζην δήηεκα ηεο Οπθξαλίαο, νη δπηηθέο δπλάκεηο απνθάζηζαλ λα θηλεζνχλ ζην επίπεδν κίαο ήπηαο απνηξνπήο, απνθιείνληαο ηε Ρσζία ή απεηιψληαο πσο ζα ηελ απνθιείζνπλ απφ δηεζλείο ζπλεξγαζίεο θαη ζπλαληήζεηο, πνιηηηθνχ ή ζηξαηησηηθνχ επηπέδνπ (Ζ Καζεκεξηλή, 5 Μαξηίνπ 2014). Με απηή ηε ζηάζε ηεο, ε Γχζε αθπξψλεη ηε ζηξαηεγηθή πξνζέγγηζεο ησλ πεξαζκέλσλ εηψλ, πνπ έθεξε κηα πην ζηελή ζπλεξγαζία κε ηε Ρσζία θαη επηζηξέθεη ζηα ζηεξεφηππα ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. Απηή ηεο ε ζηάζε κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ζε κεγάιν βαζκφ δπζαλάινγε ζηα απνηειέζκαηα πνπ αλακέλεηαη λα απνθέξεη, επεηδή νη δπηηθέο 54

55 δπλάκεηο ππνηίκεζαλ ηελ απνθαζηζηηθφηεηα ηνπ Πνχηηλ θαη θηλήζεθαλ ππεξβνιηθά παξεκβαηηθά πξνο ηελ Οπθξαλία. Ζ ηφικε ησλ δπηηθψλ λα πξνβνχλ ζε ηφζν ηζρπξή επέκβαζε ζε κηα πεξηνρή πνπ έρεη παξαδνζηαθά ηελ επηξξνή ηεο Ρσζίαο θαη βξίζθεηαη ζην άκεζν ελδηαθέξνλ ηεο, απέθεξε απφ ηελ πιεπξά ηεο Μφζραο ηελ αληίδξαζε, ε νπνία θαηαδεηθλχεη πσο δε ζθνπεχεη λα παξαηηεζεί απφ ηα ζπκθέξνληα ηεο ζηελ Οπθξαλία θαη ηαπηφρξνλα λα κεηψζεη ηελ εηθφλα θχξνπο ηεο ζην εμσηεξηθφ. Σν γεγνλφο φηη ην αλαηνιηθφ κέξνο ηεο Οπθξαλίαο, πνπ πεξηιακβάλεη ηα πξνζνδνθφξα εδάθε ηεο Κξηκαίαο, ήηαλ αλέθαζελ, κέρξη θαη ζήκεξα, ππφ ηελ πιήξε επηξξνή θαη εθκεηάιιεπζε ηεο Ρσζίαο, θαη δηαζέηεη πιεζπζκφ κε ξσζηθή εζληθή ζπλείδεζε (National Geographic, 24 Φεβξνπαξίνπ 2014), είλαη αλακθηζβήηεηα έλα κεγάιν πιενλέθηεκα γηα ηε βάζε, πάλσ ζηελ νπνία ζρεδηάδεη ηελ πνιηηηθή ηεο ε Ρσζία, σο πξνο ηελ νπθξαληθή θξίζε. Ζ ελδερφκελε αλεζπρία ηεο Ρσζίαο κπνξεί λα αηηηνινγεζεί, εθηφο απφ ην θφβν πεξηνξηζκνχ ησλ νηθνλνκηθψλ θαη εκπνξηθψλ ζπκθεξφλησλ πνπ αληινχλ απφ ηελ Οπθξαλία θαη ζηηο ππνςίεο φηη ε θξίζε ζηελ πεξηνρή απνηειεί κηα πξφβα ησλ ΖΠΑ γηα ην ηη ζθνπεχνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ κειινληηθά ζην εζσηεξηθφ ηεο Ρσζίαο. Ζ θαηάζηαζε πνπ δηακνξθψλεηαη ζηελ Οπθξαλία πξντδεάδεη γηα ην είδνο ησλ γεσπνιηηηθψλ αληαγσληζκψλ πνπ ζα ιάβνπλ ρψξα ζηελ Δπξαζία, κε βάζε ηε λέα ηζνξξνπία δπλάκεσλ θαη ε έθβαζε ηεο θξίζεο ζα είλαη ελδεηθηηθή γηα ην πνηνο βξίζθεηαη θαη ζα βξίζθεηαη ζε πιενλεθηηθή ζέζε ηα επφκελα ρξφληα. Ζ Ρσζία είλαη ζε ζέζε λα δηαζέζεη κεγάιεο δπλάκεηο θαη πξνζπάζεηα γηα ηελ επηθξάηεζε ζηελ πεξηνρή ηεο Οπθξαλίαο θαη έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο πξνζθφκηζεο επηπιένλ άκεζσλ νθειψλ, ζε αληίζεζε κε ηνπο δπηηθνχο πνπ παίξλνπλ κεγαιχηεξν ξίζθν, κε θίλδπλν λα ράζνπλ πεξηζζφηεξα. εκεηψλεηαη θαη έρεη ζεκαζία πσο ε πξνβνιή ηεο ππφζεζεο απφ ηα ΜΜΔ παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ θνηλή γλψκε θαη νπζηαζηηθά, ζηε λνκηκνπνίεζε πνιιψλ πξάμεσλ θαηά ηελ δηάξθεηα θξίζεσλ. 7.5 Αιιαγέο θαη θξίζεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο Ρσζίαο Οη εμειίμεηο ζην κέησπν ηεο Οπθξαλίαο, έρνπλ νδεγήζεη ηελ νηθνλνκία ηεο Ρσζίαο ζε ζνβαξή θξίζε, γεγνλφο πνπ απεηιεί ηε ζηαζεξφηεηα θαη ην κέιινλ ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ Πνχηηλ. Μεηαμχ ησλ θχξησλ αηηίσλ ηεο, βξίζθνληαη νη νηθνλνκηθέο θπξψζεηο πνπ έρνπλ επηβιεζεί ζηε Ρσζία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απφηνκε πηψζε ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ. Ζ ζπλερηδφκελε, ρακειήο έληαζεο, δηακάρε ζηελ Οπθξαλία έρεη επηδεηλψζεη ηε ζέζε ηεο Μφζραο, αθνχ ε Γχζε έρεη επηβάιεη ηζρπξέο νηθνλνκηθέο θπξψζεηο ζηε Ρσζία, ιφγσ απηήο ηεο πνιηηηθήο. Χο απνηέιεζκα, ν Πνχηηλ αληηκεησπίδεη κηα πνιχ δχζθνιε νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα. Παξάιιεια, σζηφζν, κε ηελ θξίζε ζηελ Οπθξαλία, έρεη παξαηεξεζεί αχμεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο Ρσζίαο ζηε Μέζε Αλαηνιή. Οη ζρέζεηο ηεο κε θξάηε φπσο ε Αίγππηνο, ε ανπδηθή Αξαβία θαη άιιεο ρψξεο ηνπ Κφιπνπ, ε Ηνξδαλία θαη ν Λίβαλνο, έρνπλ αλαβαζκηζηεί, κεηξηάδνληαο ηελ ςπρξφηεηα πνπ ηηο ραξαθηήξηδε κεηά ην μέζπαζκα ηεο ιεγφκελεο Αξαβηθήο Άλνημεο. Σαπηφρξνλα, ε Ρσζία δηαηεξεί θαιέο ζρέζεηο κε ηνπο παξαδνζηαθνχο ηεο ζπκκάρνπο: ηε πξία, ην Ηξάθ θαη ην Ηξάλ. Έλα αθφκε ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο αιιαγήο πνπ επηρεηξεί ε Ρσζία, είλαη ην γεγνλφο πσο, κεηά απφ ρξφληα ηζρπξψλ εληάζεσλ, νη ζρέζεηο κε ηελ Σνπξθία βειηηψζεθαλ αηζζεηά, κε ηηο δχν ρψξεο λα ππνγξάθνπλ ζπκθσλία γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο λένπ 55

56 αγσγνχ θπζηθνχ αεξίνπ πνπ ζα μεθηλά απφ ηε Ρσζία, ζα δηαζρίδεη ηελ Σνπξθία θαη ζα θαηεπζχλεηαη πξνο ηελ Δπξψπε (Euronews, 1 Γεθεκβξίνπ 2014). χκθσλα κε ηνπο Magen & Fainberg (2014) «ε Ρσζία επέιεμε λα απμήζεη ηε ζπκκεηνρή ηεο ζηε Μέζε Αλαηνιή, έηζη ψζηε λα κεηαηξέςεη ηα επηηεχγκαηά ηεο ζηελ ελ ιφγσ πεξηνρή ζε θάηη πνπ ζα κπνξέζεη λα ρξεζηκνπνηήζεη σο κέζν κφριεπζεο ελάληηα ζηελ επηξξνή ηεο Γχζεο, εηδηθά γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε». ην εζσηεξηθφ πάλησο, ν Βιαληηκίξ Πνχηηλ εμαθνινπζεί πξνβάιιεη κηα αίζζεζε πσο δηαηεξεί ηνλ απφιπην έιεγρν ηεο θαηάζηαζεο. Ζ παξνχζα ηάζε, σζηφζν, είλαη κηα ηάζε θξίζεο, ηεο νπνίαο θχξην ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε αβεβαηφηεηα, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο εγρψξηεο δηαθσλίεο ζρεηηθά κε ηηο θαηάιιειεο πνιηηηθέο, δηαηεξεί ηελ πηζαλφηεηα ηεο επηδείλσζεο ηεο ζχγθξνπζεο κεηαμχ Ρσζίαο θαη Γχζεο. 7.6 Νέα δφγκαηα ζηε δηεζλή ζθελή Με ηηο θνηλνβνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ 2011 θαη ηηο πξνεδξηθέο εθινγέο ηνπ 2012, πνπ δελ ζεσξήζεθαλ «ειεχζεξεο θαη αδηάβιεηεο» απφ ηελ αληηπνιίηεπζε ζην Κνηλνβνχιην (The Guardian, 2012), αλαλεψζεθαλ νη εληνιέο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Ρσζίαο Βιαληηκίξ Πνχηηλ θαη ηνπ θφκκαηφο ηνπ «Δλσκέλε Ρσζία». Γηακαξηπξίεο ζηε Ρσζία κεηά ηηο εθινγέο θαηέζηεζαλ ζαθή ηελ επξεία δπζαξέζθεηα θαη ήηαλ ελδεηθηηθέο γηα ηελ απψιεηα λνκηκφηεηαο ηνπ θαζεζηψηνο ζε έλα κέξνο πνιηηηθά ελεξγψλ ηκεκάησλ ηεο ξσζηθήο θνηλσλίαο. Χο απφθξηζε ζε απηέο ηηο δηακαξηπξίεο, ε ξσζηθή λνκνζεζία, πνπ εγθξίζεθε ην 2012, είρε ζηφρν ηελ αληηπνιίηεπζε θαη ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, εηζάγνληαο λένπο λφκνπο ζρεηηθά κε ηελ θαηαρψξηζε κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ, ηηο δηαδειψζεηο, ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, ηε ζπθνθαληία θαη δπζθήκεζε θαη ηα ζέκαηα εζράηεο πξνδνζίαο. Ζ λνκνζεζία απηή είρε σο απνηέιεζκα λα ηεζεί πεξαηηέξσ ππφ ακθηζβήηεζε ε πξνζήισζε ηεο Ρσζίαο ζηηο δεκνθξαηηθέο αμίεο. Πέξαλ απηψλ, γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε επηπξφζζεηνη ιφγνη αλεζπρίαο είλαη ην θξάηνο δηθαίνπ θαη εηδηθφηεξα ε δηαθζνξά ζηε Ρσζία, θαζψο θαη ν ζεβαζκφο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ (Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην). Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην γεγνλφο, πσο ε Ρσζία έρεη βξεζεί πνιιέο θνξέο ζην ζηφραζηξν ηεο νξγάλσζεο «Παξαηεξεηήξην Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ», πνπ θαηαγγέιιεη ζηελ εηήζηα έθζεζε ηεο, φηη ηε βαζηθή επζχλε θέξεη ν ίδηνο Βιαληηκίξ Πνχηηλ (Human Rights Watch, 2014). χκθσλα κε ην Παξαηεξεηήξην, «ν Ρψζνο πξφεδξνο πξνζπαζεί λα πλίμεη θάζε θσλή αληίζηαζεο ζηελ πνιηηηθή ηνπ». Ζ νξγάλσζε επηθαιείηαη κηα ζεηξά λφκσλ, φπσο ε δηάηαμε πνπ επηβάιεη πςειά πξφζηηκα ζε φζνπο ζπκκεηέρνπλ ζε αληηθπβεξλεηηθέο δηαδειψζεηο. Ζ Ρέτηζει Νηέλβεξ, ππεχζπλε ηνπ Παξαηεξεηεξίνπ ζε Δπξψπε θαη θεληξηθή Αζία ππνζηεξίδεη πσο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία νη ξσζηθέο αξρέο πξνζπαζνχλ λα δαηκνλνπνηήζνπλ, λα δπζθεκίζνπλ θαη λα βάινπλ ζην πεξηζψξην ηνπο πνιηηηθνχο ηεο αληηπνιίηεπζεο. Πξνζπαζνχλ λα θιείζνπλ ην ζηφκα ησλ αθηηβηζηψλ θαη ησλ πνιηηψλ πνπ δηακαξηχξνληαη ζηνπο δξφκνπο. Η θαηάζηαζε είλαη απαξάδεθηε» (Human Right Watch, 2014). Παξάιιεια, επηπξφζζεηε αλεζπρία ζηε Γχζε πξνθάιεζε θαη ν λφκνο πνπ ελέθξηλε ε θάησ Βνπιή θαηά ηεο γθέη πξνπαγάλδαο, δειαδή θαηά ηεο πξνψζεζεο ηεο νκνθπινθηιίαο, πνπ είρε σο απνηέιεζκα ηνλ Απξίιην ηνπ 2014 λα πξαγκαηνπνηεζνχλ καδηθέο δηαδειψζεηο, φπνπ ρηιηάδεο άλζξσπνη δηακαξηπξήζεθαλ ζηνπο δξφκνπο ηεο Μφζραο, δεηψληαο ηελ απφζπξζε ηνπ λνκνζρεδίνπ. ηνλ ηνκέα ηεο αζθάιεηαο, ε άλνδνο εμηξεκηζηηθψλ ηζιακηθψλ νξγαλψζεσλ δεκηνπξγεί ξήμεηο κεηαμχ Ρσζίαο θαη Γχζεο. Ζ άξλεζε ηνπ Κξεκιίλνπ λα ζπλαηλέζεη 56

57 ζε κηα -κε λνκηκνπνηεκέλε απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα- ρεξζαία ζηξαηησηηθή επηρείξεζε ζηε πξία, ζηεξίρζεθε ζηελ πεπνίζεζή πσο ζα κπνξνχζε λα ιχζεη κφλν βξαρππξφζεζκα θάπνηα πξνβιήκαηα, αιιά ζα επηδείλσλε πηζαλφηαηα άιια ππάξρνληα ή ζα δεκηνπξγνχζε θαηλνχξγηα. Ζ Μφζρα ζεσξεί φηη ε εηζβνιή ρεξζαίσλ δπλάκεσλ ηεο Σνπξθίαο ή ησλ ΖΠΑ ζηε πξία, έρεη σο ζηφρν, εθηφο ηνπ «Ηζιακηθνχ Κξάηνπο», ηελ αλαηξνπή ηνπ θαζεζηψηνο Άζαλη. Έλα πξαμηθφπεκα ζηε Γακαζθφ ζα ζηεξνχζε ηε Μφζρα απφ έλα ζχκκαρν ζηε Μέζε Αλαηνιή. Σε δεδνκέλε ζηηγκή πάλησο, ην «Ηζιακηθφ Κξάηνο» θαηέρεη ηκήκαηα ηεο πξίαο θαη ηνπ Ηξάθ, θαηαζηξέθνληαο ππνδνκέο, ηζνπεδψλνληαο ρσξηά θαη πφιεηο, βαζαλίδνληαο άκαρν πιεζπζκφ κε επειάζεηο πνπ ζπλνδεχνληαη απφ δνινθνλίεο ρξηζηηαλψλ θαη Κνχξδσλ, εηζάγνληαο παξάιιεια βάξβαξνπο, κεζαησληθνχο λφκνπο ζηα θαηερφκελα απφ ηνπο ηδηραληηζηέο εδάθε. ε αληίζεζε κε ηνπο εγέηεο ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Δπξψπεο, νη νπνίνη αλαπηχζζνπλ ζρέδηα γηα ρεξζαία επηρείξεζε, ε Μφζρα δεηά νπνηαδήπνηε επηρείξεζε γίλεη, λα δηεμαρζεί ζην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ ή κε ηε ζπγθαηάζεζε ηεο ζπξηαθήο θπβέξλεζεο. Θέζε πνπ πξνθαιεί ηελ αληίδξαζε ηεο Γχζεο, ππφ ην πξίζκα πσο δελ πξέπεη λα ππνηηκάηαη ε απεηιή πνπ πξνέξρεηαη απφ ην «Ηζιακηθφ Κξάηνο». Βέβαηα, νη ηδηραληηζηέο απεηινχλ θαη ηελ αζθάιεηα ηεο Ρσζίαο, δεδνκέλεο ηεο εμάπισζεο ηνπ εμηξεκηζηηθνχ ηζιακηζκνχ. Δμάιινπ, ζηελ επηθξάηεηα ηεο ξσζηθήο νκνζπνλδίαο θαηνηθνχλ πεξίπνπ 10 εθαηνκκχξηα κνπζνπικάλνη θαη ειινρεχεη ν θίλδπλνο, αλ Ρψζνη πνιίηεο εθπαηδεπηνχλ ζην «Ηζιακηθφ Κξάηνο» θαη επηζηξέςνπλ θαηφπηλ ζηε Ρσζία, λα δεκηνπξγήζνπλ έλα λέν «ηεξφ πφιεκν». 7.7 Γηεζλείο ζρέζεηο ηεο Ρσζίαο Σν Μάην ηνπ 1998, ζην Μπέξκηγρακ ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο, ζπλεδξίαζε γηα πξψηε θνξά ε «Οκάδα ησλ Οθηψ» (G8). Έηζη, νλνκάζηεθε απφ ηε ζηηγκή εθείλε, ην άηππν θφξνπκ ησλ κεγαιχηεξσλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ ηνπ πιαλήηε, ζην νπνίν είρε ελσζεί ηζφηηκα πιένλ θαη ε Ρσζία. Σα επφκελα 15 ρξφληα, ε Μφζρα θαηφξζσζε λα γίλεη κέινο φισλ ζρεδφλ ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ιεζρψλ ησλ δπλαηψλ ηνπ θφζκνπ θαη ηαπηφρξνλα απέθηεζε ζεκαληηθή εκπεηξία, πξνεδξεχνληαο ζηα πεξηζζφηεξα απφ απηά ηα δηεζλή ζεζκηθά ζψκαηα. Χζηφζν, ην δήηεκα ηεο νπθξαληθήο θξίζεο έρεη πξνθαιέζεη ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο ζεκαληηθέο αλαθαηαηάμεηο ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο ηεο Ρσζίαο. Απφ ην Μάξηην ηνπ 2014, νη εγέηεο ηεο G7 πιένλ απνθάζηζαλ ηελ αλαζηνιή ηεο ηδηφηεηαο ηεο Ρσζίαο σο ρψξαο κέινπο ηεο «Οκάδαο ησλ νθηψ» πην αλεπηπγκέλσλ βηνκεραληθά θξαηψλ ηνπ πιαλήηε, αθπξψλνληαο παξάιιεια ηελ πξνγξακκαηηζκέλε ζχλνδν ζην φηζη, ηνλ Ηνχλην ηνπ ίδηνπ έηνπο θαη ζπγθαιψληαο κηα άιιε ζχλνδν, ζηηο Βξπμέιιεο, ζπδεηψληαο ην θξίζηκν δήηεκα ηεο ελεξγεηαθήο αζθάιεηαο. Ζ απφθαζε απηή πάξζεθε ζην πιαίζην ησλ θπξψζεσλ πνπ επέβαιιαλ ζηε Ρσζία νη ΖΠΑ, Μεγάιε Βξεηαλία, Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία, Καλαδάο θαη Ηαπσλία, πηέδνληαο ηνλ Βιαληηκίξ Πνχηηλ λα αιιάμεη ζηάζε έλαληη ηεο Οπθξαλίαο θαη ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο (Ζκεξεζία, 24 Μαξηίνπ 2014), δεηψληαο απφ ηε Μφζρα λα ζεβαζηεί ηελ θπξηαξρία θαη ηελ εδαθηθή αθεξαηφηεηα ηεο Οπθξαλίαο, λα μεθηλήζεη δηάινγν κε ηελ νπθξαληθή εγεζία θαη λα απνδερηεί ηε δηεζλή δηακεζνιάβεζε θαη ηε δηεζλή επνπηεία απφ ηνλ Οξγαληζκφ γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε (ΟΑΔ). Απφ ηελ πιεπξά ηεο, ε Ρσζία δελ αληηκεηψπηζε ηνλ επηδησθφκελν απνθιεηζκφ ηεο απφ ηε G8 σο «κηα κεγάιε ηξαγσδία», φπσο δήισζε ραξαθηεξηζηηθά ν ππνπξγφο 57

58 Δμσηεξηθψλ εξγθέη Λαβξφθ (Reuters, 24 Μαξηίνπ 2014), επηζεκαίλνληαο πσο «φια ηα ζεκαληηθά ζέκαηα ζπδεηνχληαη ζηε G20». Ζ «Οκάδα ησλ Δίθνζη» (G20) απνηειείηαη απφ είθνζη κεγάιεο πξνεγκέλεο θαη αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο θαη μεθίλεζε ην 1999, ππφ ηε κνξθή κίαο ζπλάληεζεο Τπνπξγψλ Οηθνλνκηθψλ θαη Γηνηθεηψλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ, κεηά ηελ αζηαηηθή νηθνλνκηθή θξίζε. Σν 2008, δηεμήρζε ε πξψηε χλνδνο Κνξπθήο ηνπ G20, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζζεί ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε. Έθηνηε, ε χλνδνο Κνξπθήο ηνπ G20 δηεμάγεηαη ζε εηήζηα βάζε. Ζ ηειεπηαία πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Μπξίζκπετλ ηεο Απζηξαιίαο, ην Ννέκβξην ηνπ 2014 ζε έλα θιίκα ηδηαηηέξσο επηθξηηηθφ πξνο ηε Ρσζία, αλαθνξηθά κε ηελ θιηκαθνχκελε έληαζε ζην νπθξαληθφ έδαθνο. Οη ζέζεηο ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ήηαλ μεθάζαξα ππέξ ηεο πνιηηηθήο ιχζεο σο πξνο ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο, ελψ ηαπηφρξνλα επαλέιαβαλ ηε ρξεζηκνπνίεζε φισλ ησλ δηπισκαηηθψλ εξγαιείσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ θπξψζεσλ, θαηά ηεο Ρσζίαο. Σεηακέλεο είλαη φκσο θαη νη ζρέζεηο ηεο Ρσζίαο κε ηε βνξεηναηιαληηθή ζπκκαρία (ΝΑΣΟ). Αηηία απνηεινχλ νη πηέζεηο πνπ δέρεηαη ε Οπθξαλία γηα λα εγθαηαιείςεη ην θαζεζηψο ηεο «αδέζκεπηεο ρψξαο», κε ζηφρν ηελ έληαμή ηεο ζην ΝΑΣΟ. πσο ηζρπξίζηεθε ν ππνπξγφο Άκπλαο ηεο Ρσζίαο Αλαηφιη Αληφλνθ: «Aλ απηή ε απφθαζε απνθηήζεη ζην κέιινλ ζηξαηησηηθφ ραξαθηήξα, ηφηε ζα απαληήζνπκε θαηαιιήισο θαη ζα ππάξμεη πιήξεο δηαθνπή ησλ ζρέζεσλ κε ην ΝΑΣΟ, ε νπνία ζα είλαη πξαθηηθά αδχλαην λα απνθαηαζηαζεί». (RIA Novosti, 2014). ηε Μέζε Αλαηνιή, ε Μφζρα παξακέλεη ζην ζητηηθφ άμνλα πξίαο θαη Ηξάλ γηα λα κπνξέζεη ζε έλα βαζκφ λα επεξεάζεη ηηο εμειίμεηο ζηε πεξηνρή πνπ δηακνξθψλνληαη θαη απφ ηε δξάζε ηεο εμηξεκηζηηθήο νξγάλσζεο «Ηζιακηθφ Κξάηνο» ζε Ηξάθ θαη πξία. ε επξσπατθφ πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ηέζεθε ζε ηζρχ απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2015 ε Δπξαζηαηηθή Οηθνλνκηθή Έλσζε, κε θξάηε κέιε ηηο Ρσζία, Λεπθνξσζία, Καδαθζηάλ, Αξκελία θαη ππφ έληαμε κέζα ζην 2015 ην Κηξγηζηάλ. Ζ Έλσζε είλαη ην απνηέιεζκα πξνζπαζεηψλ ηεο Μφζραο λα νδεγήζεη ηνπο γείηνλέο ηεο ζε έλα λέν νηθνλνκηθφ θνξέα ελνπνίεζεο, βαζηζκέλν ζηνπο θαλφλεο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ, ε επνπηεία ηνπ νπνίνπ γηα κηα ζεηξά νηθνλνκηθψλ ζεκάησλ ζα πεξάζεη απφ εζληθφ ζε ππεξεζληθφ επίπεδν, ππφ ηελ αηγίδα ηεο Δπξαζηαηηθήο Οηθνλνκηθήο Δπηηξνπήο. 7.8 Ο ελεξγεηαθφο ξφινο ηεο Ρσζίαο Ζ ζηξαηεγηθή ηεο Ρσζίαο αλαθνξηθά κε ηελ νπθξαληθή θξίζε κεηαβάιιεη αηζζεηά ην ελεξγεηαθφ πεδίν. Με δεδνκέλν φηη ε Οπθξαλία απνηειεί κία ρψξα πνπ βξίζθεηαη ζην κεηαίρκην αλάκεζα ζε Αλαηνιή θαη Γχζε, είλαη θπζηνινγηθφ Ρσζία θαη Γχζε λα εξίδνπλ γηα ηε δηαηήξεζε ή ηελ πξνζέιθπζε ηεο Οπθξαλίαο ζηνπο ξσζηθνχο - δπηηθνχο νηθνλνκηθνχο, πνιηηηθνχο θαη ζηξαηησηηθνχο ζεζκνχο. ε επίπεδν εγρψξηαο πνιηηηθήο, ππάξρνπλ ηάζεηο εληφο ηεο Οπθξαλίαο πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο θηινξσζηθέο ή θηινδπηηθέο θαη ππνζηεξίδνληαη απφ ηε κία ή ηελ άιιε πιεπξά. Παξάιιεια, βηνκεραληθά, ελεξγεηαθά θαη εκπνξηθά ζπκθέξνληα ζπλεξγάδνληαη κε νηθνλνκηθνχο θαη πνιηηηθνχο δξψληεο ζε Δπξψπε θαη Ρσζία, ελψ θνηλσληθέο νκάδεο θαη δίθηπα πνιηηψλ πξνζβιέπνπλ ζε δηαθνξεηηθά πνιηηηθά πξφηππα θαη αγσλίδνληαη γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ ζεζκψλ θαη δηαθνξεηηθήο πνιηηηθήο θνπιηνχξαο. Ζ εκθαλήο πίεζε γηα δπηηθνπνίεζε θαη εμεπξσπατζκφ ηεο νπθξαληθήο πνιηηηθήο ζθελήο 58

59 εμηζνξξνπείηαη, ηνπιάρηζηνλ ζε έλα βαζκφ, απφ αληίξξνπεο δπλάκεηο πνπ ζπληείλνπλ πξνο ηε δηαηψληζε ελφο κεηα-ζνβηεηηθνχ πνιηηηθνχ κνληέινπ. ε επίπεδν ηαπηνηήησλ, γηα ηκήκα ησλ πνιηηψλ ε Οπθξαλία αλήθεη ζηε Γχζε θαη ηνπο επξσ-αηιαληηθνχο ζεζκνχο, ελψ γηα άιινπο Οπθξαλνχο δε λνείηαη νπθξαληθή ρψξα έμσ απφ ηελ «αγθαιηά» ηεο Ρσζίαο (Proedrou, 2010). ε απηφ ην πιαίζην, ην παγησκέλν πιένλ πνιεκηθφ θιίκα ζηελ Οπθξαλία δελ άπηεηαη κφλν ηεο εμέιημεο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο ίδηαο ηεο Οπθξαλίαο, αιιά ζπληζηά αθαλζψδεο δήηεκα πξνο δηαρείξηζε απφ ΖΠΑ, ΝΑΣΟ, ΔΔ θαη Ρσζία, πνπ πξνμελεί, κάιηζηα, ζεκαληηθέο ηξηβέο αλάκεζά ηνπο. Μία απφ απηέο απνηειεί ε ελεξγεηαθή δηάζηαζε ησλ ζρέζεσλ ΔΔ θαη Ρσζίαο θαη ζπγθεθξηκέλα, ην εκπφξην θπζηθνχ αεξίνπ αλάκεζα ζηηο δχν πιεπξέο. Ζ θξίζε ηεο Οπθξαλίαο κεηαζηξέθεη ην ελεξγεηαθφ πεδίν θαη ε Ρσζία αληηιακβάλεηαη φηη ε εμάξηεζε ηεο απφ ρψξεο δηέιεπζεο (Οπθξαλία, Σνπξθία, Βνπιγαξία, Οπγγαξία, εξβία θα), αιιά θαη απφ ηελ επξσπατθή αγνξά, δεκηνπξγεί αζθπμία ζηελ εμαγσγηθή ηεο ζηξαηεγηθή. Γηα ην ιφγν απηφ επηρεηξεί άλνηγκα πξνο ηξίηεο αγνξέο, ην νπνίν ηεο εμαζθαιίδεη έλα ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ θαη κε ηελ Οπθξαλία, επηηξέπνληάο ηεο επξχηεξα πεξηζψξηα ειηγκψλ. Ζ αληηπαξάζεζε Γχζεο - Ρσζίαο γηα ηελ Κξηκαία θαη ηελ Οπθξαλία θαηέζηεζε εκθαλέο ην πιέγκα δηαθνξψλ αλάκεζα ζε ΔΔ θαη Ρσζία ζε πνιηηηθφ θαη ελεξγεηαθφ πεδίν. Ζ Ρσζία δπζαλαζρεηεί κε ηελ επξσπατθή θξηηηθή γηα κία ζεηξά ζεκάησλ ηεο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο ηεο πνιηηηθήο ηεο, φπσο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ε Σζεηζελία, ε Γεσξγία θαη ε Οπθξαλία, κε ηελ εκθαηηθή αληη-ξσζηθή ζηάζε ησλ αλαηνιηθν-επξσπατθψλ κειψλ ηεο ΔΔ, κε ηελ απειεπζέξσζε ηεο ελεξγεηαθήο αγνξάο ηεο ΔΔ, πνπ πεξηνξίδεη ην ξφιν κνλνπσιηαθψλ επηρεηξήζεσλ εληφο απηήο (δηθαζηηθή δηακάρε γηα ηε Gazprom θαη ην θαηά πφζν ε δξάζε ηεο παξαβηάδεη ηε λνκνζεζία ηνπ ηξίηνπ ελεξγεηαθνχ παθέηνπ ηεο ΔΔ), κε ηελ πνιηηηθή ξεηνξηθή ηεο ΔΔ πεξί αλάγθεο δηαθνξνπνίεζεο ησλ πεγψλ, θαη θαη επέθηαζε, κε ηηο επξσπατθέο πξνζπάζεηεο κείσζεο ησλ ξσζηθψλ εηζαγσγψλ. Γηα λα κελ απνκνλσζεί απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα, ε Ρσζία πξνρσξά ζε κηα ελίζρπζε ησλ ζρέζεσλ κε ηελ Κίλα θαη κε πεξηθεξεηαθέο δπλάκεηο, πνπ ζεσξνχλ φηη ε Οπάζηλγθηνλ απνηειεί θνηλή απεηιή. Κάησ απφ απηφ ην πξίζκα, ππνγξάθεθε ζπκθσλία αμίαο 400 δηζ. δνιαξίσλ, βάζεη ηεο νπνίαο ε ξσζηθή Gazprom ζα πξνκεζεχεη ηελ θξαηηθή China National Petroleum Corp κε 38 δηζ. θπβηθά κέηξα θπζηθνχ αεξίνπ ζε εηήζηα βάζε, αξρήο γελνκέλεο απφ ην Γηα ηε Ρσζία, πνπ ζηεξίδεη ηελ νηθνλνκία ηεο ζηα ελεξγεηαθά ηεο απνζέκαηα, ζεσξείηαη ζεκαληηθφ δήηεκα λα πξνρσξήζεη ζε εμαγσγέο πξνο λέεο αγνξέο, εθηφο ηεο Γχζεο, γηα ην πεηξέιαην θαη ην θπζηθφ ηεο αέξην. Ζ ελεξγεηαθή ζπκθσλία Ρσζίαο Κίλαο είλαη επξχηεξα πξνζαξκνζκέλε ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε, πεξηιακβάλνληαο θαη ηελ θαηαζθεπή ελφο αγσγνχ, πνπ ζα ζπλδέεη ηε βνξεηναλαηνιηθή Κίλα κε κηα γξακκή εθνδηαζκνχ, ε νπνία ζα κεηαθέξεη θπζηθφ αέξην απφ ηε δπηηθή ηβεξία ζην ιηκάλη ηνπ Βιαδηβνζηφθ, πνπ βξίζθεηαη ζηνλ Δηξεληθφ Χθεαλφ. Ζ αλάπηπμε ελφο ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ θπζηθνχ αεξίνπ ζα δψζεη έηζη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο Ρψζνπο λα ην εμάγνπλ θαη ζηελ αγνξά ηεο Νφηηνπ Κνξέαο, αιιά θαη ηεο Ηαπσλίαο. Γηα ην ιφγν απηφ, ε Ρσζία ππέγξαςε επηπξφζζεηα ζπκθσλία θαη κε ηε Βφξεηα Κνξέα, πξνζθέξνληαο ηεο ηελ παξαγξαθή ηνπ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ηνπ ρξένπο ηεο δεχηεξεο πξνο ηελ πξψηε, κε αληάιιαγκα λα επηηξέςεη ε Βφξεηα Κνξέα ηε δηέιεπζε ελφο ξσζηθνχ αγσγνχ θπζηθνχ αεξίνπ απφ ην έδαθφο ηεο πξνο ηε Νφηηα Κνξέα, ε νπνία εκθαλίδεηαη λα έρεη αλάγθε απφ πςειέο ελεξγεηαθέο εηζαγσγέο θαη είλαη δηαηεζεηκέλε λα πιεξψζεη αθφκα θαη πνιχ πςειέο ηηκέο (Luft, 2014). Ζ ζηξνθή ζηηο αζηαηηθέο αγνξέο θαζηζηά ζαθέο, φηη ε Ρσζία απνδνθηκάδεη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηε ζηάζε ηεο 59

60 ΔΔ, ηνλ αλαπξνζαλαηνιηζκφ ηεο Οπθξαλίαο θαη ηε ζπκκαρία ησλ δχν πιεπξψλ καδί κε ηηο ΖΠΑ. Πεξλά, επηπιένλ, ην πνιηηηθφ κήλπκα φηη ε Ρσζία έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγεί πξνζρψκαηα θαη ζπκκαρίεο ζε πνιιά κέησπα. 7.9 Σν λέν πξφζσπν ηεο Ρσζίαο κε ρξήζε ήπηαο ηζρχνο πκπεξηθνξέο Βαζηθφ «λφκηζκα» Κπβεξλεηηθέο πνιηηηθέο Δθθνβηζκφο Απεηιέο Πφιεκνο ηξαηησηηθή ηζρχο Απνηξνπή Γχλακε «Δπηζεηηθή» δηπισκαηία Πξνζηαζία πκκαρία Οηθνλνκηθή ηζρχο Παξφηξπλζε Πιεξσκέο, Κπξψζεηο Βνήζεηα, Γσξνδνθία, Κπξψζεηο Έιμε Αξρέο, Πνιηηηζκφο Γεκφζηα δηπισκαηία Ήπηα ηζρχο* Καζνξηζκφο αηδέληαο Πνιηηηθέο, Θεζκνί Γηκεξήο / Πνιπκεξήο δηπισκαηία *O Joseph Nye εηζήγαγε κηα λέα δηάθξηζε ζηελ έλλνηα ηεο ηζρχνο, δίλνληαο έκθαζε ζην εκπφξην θαη ζηελ νηθνλνκία, σο ηνπο δχν ππιψλεο ηεο αιιειεμάξηεζεο θαη ηεο ηζρχνο. ην βηβιίν ηνπ «Bound to Lead (1991)», ρξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν «ήπηα ηζρχο» (soft power), ζε αληηδηαζηνιή πξνο ηε «ζθιεξή ηζρχ» (hard power), ε νπνία βαζίδεηαη ζηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ πεηζαλαγθαζκνχ κε ρξήζε θπξίσο ηεο ζηξαηησηηθήο θαη ηεο νηθνλνκηθήο ηζρχνο. O Nye νξίδεη σο ήπηα ηζρχ ηελ ηθαλφηεηα επίηεπμεο ηνπ επηζπκεηνχ, κέζσ ηνπ γνήηξνπ θαη ηεο έιμεο, παξά κέζσ ηεο «επηζεηηθήο» δηπισκαηίαο, ηνπ εμαλαγθαζκνχ θαη ησλ θπξψζεσλ. Μαθξηά απφ ηνπο αληαγσληζκνχο ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο ζθελήο, ν Βιαληηκίξ Πνχηηλ δείρλεη λα αλαγλσξίδεη ηε δχλακε ηεο ήπηαο ηζρχνο πνπ επηβάιιεη ηε ζσζηή πξνβνιή ηεο ρψξαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ εζληθψλ ζηφρσλ θαη ην ρεηξηζκφ θαηαζηάζεσλ, κε ηξφπν πνπ λα ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία κηαο λέαο εηθφλαο γηα ηνλ ίδην θαη ηε ρψξα. Ζ απνθαζηζηηθφηεηα ηεο ξσζηθήο εγεζίαο δηαπηζηψλεηαη κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθφ ηξφπν ζην επίπεδν ηεο δηεμαγσγήο δηεζλψλ νξγαλψζεσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ φηζη. Πέξα απφ ηελ επηηπρία αλάιεςεο ηεο δηνξγάλσζεο απηψλ ησλ Αγψλσλ, ε Ρσζία δελ πεξηνξίζηεθε απιά ζε απηφ, ζηνρεχνληαο ζε πνηθίια νθέιε: νηθνλνκηθά θέξδε, άλνδν ηνπξηζκνχ, αχμεζε εγρψξηαο απηνπεπνίζεζεο, δηεζλή ζεβαζκφ ηεο ρψξαο (Le Monde diplomatique, 8 Φεβξνπαξίνπ 2014). Ζ αλάιεςε θαη δηεμαγσγή ησλ Αγψλσλ απέθηεζε έλα έληνλν πνιηηηθφ ρξψκα, πνπ δελ κπνξνχζε λα αγλνεζεί απφ ηα ππφινηπα θξάηε θαη θπξίσο απφ εθείλα πνπ βιέπνπλ θαρχπνπηα ηε Ρσζία θαη ηελ πξνζπάζεηα ηεο λα επαλαθηήζεη ηε ρακέλε ηεο ςπρξνπνιεκηθή δπλακηθή. Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζηνρεχνπλ ζην λα βειηηψζνπλ ηηο 60

61 δηεζλείο ζρέζεηο θαη ηε ζπλεξγαζία, αιιά ηζηνξηθά, έρνπλ επίζεο επηδεηλψζεη ηηο δηεζλείο εληάζεηο, απνηειψληαο ην ρψξν, πάλσ ζηνλ νπνίν αλακεηξνχληαη ηα θξάηε αλαθνξηθά κε ηε καηαηνδνμία θαη ηα ζπκθέξνληα ηνπο. Απηφ ζπλέβε, γηα παξάδεηγκα, ζηνπο αγψλεο ηνπ 1980 θαη ην 1984, φπνπ νη αληίπαινη ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ κπνυθφηαξαλ ηνπο Αγψλεο ζηε Μφζρα θαη ην Λνο Άληδειεο, αληίζηνηρα (GeoCurrents, 10 Φεβξνπαξίνπ 2014). Υάξηεο 3 Ρσζία (2009) 61

62 8. φηζη 2014: Γεσπνιηηηθέο επηδηψμεηο ηνπ Πνχηηλ ζηελ αλάιεςε ησλ Αγψλσλ Οη ρεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζην φηζη ην 2014 εληάρζεθαλ, ππφ κηα επξεία έλλνηα ζηελ θαηεγνξία ησλ δηνξγαλψζεσλ, φπνπ ηα θξάηε αλακεηξνχληαη αλαθνξηθά κε ηε καηαηνδνμία θαη ηα ζπκθέξνληα ηνπο. Φάλεθε απφ ηελ πξψηε ζηηγκή, θαζψο κε ηελ αθνξκή ηεο δηεμαγσγήο ηνπο εθθξάζηεθε ν αληαγσληζκφο κεηαμχ Γπηηθψλ θαη Ρψζσλ, γηα ηελ επηθξάηεζε ζην κεηα-ζνβηεηηθφ ρψξν κε ςπρξνπνιεκηθέο ηαθηηθέο. Ο Πνχηηλ επεδίσμε ζε κεγάιν βαζκφ λα θέξεη ηνπο ρεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ 2014 ζηε Ρσζία θαη ζπλεπψο, πφληαξε ηελ πξνζσπηθή θήκε ηνπ ζηελ επηηπρία ηεο δηνξγάλσζεο. Αλ θαη θάπνηνη πξνέβιεπαλ, είηε πζηεξφβνπια, είηε κε, ηνλ θινληζκφ ηεο δηεμαγσγήο ηνπο απφ πνιηηηθέο δηακαξηπξίεο θαη ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο ηζιακηζηηθψλ νξγαλψζεσλ (Φπρνγηφο, 6 Φεβξνπαξίνπ 2014), ηίπνηα απφ απηά δε ζπλέβε. Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ φηζη είραλ εμαξρήο κηα βαζχηεξε ζεκαζία γηα ηνλ Ρψζν Πξφεδξν, ν νπνίνο κε απηήλ ηε δηνξγάλσζε ήιπηδε θαη θαηάθεξε λα πξνβάιεη ηε ζχγρξνλε θαη ηζρπξή εηθφλα ηεο Ρσζίαο, πνπ γηα πξψηε θνξά κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ην 1991, εκθαλίδεηαη λα δηαζέηεη νπζηαζηηθά απηνπεπνίζεζε. 8.1 Πνιηηηθνί ζθνπνί θαη δηεθδίθεζε ησλ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ Ζ δηεθδίθεζε ησλ 22 σλ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζην φηζη ήηαλ θίλεζε κε θαζαξά πνιηηηθφ θαη γεσζηξαηεγηθφ ππφβαζξν. Απνηέιεζε κηα θαιή επθαηξία λα δξνκνινγεζεί ηάρηζηα κηα ζεηξά έξγσλ ππνδνκήο ζε κηα πεξηνρή εγθαηαιειεηκκέλε, κε ζηφρν λα κεησζνχλ νη εζηίεο δπζαξέζθεηαο εθεί, αιιά θαη λα απνθεπρζνχλ νη αληηδξάζεηο απφ άιιεο, εμίζνπ, εγθαηαιειεηκκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Τπφ θαηαηγηζκφ νξγηζκέλσλ θαηαγγειηψλ γηα επξεία γθάκα ζεκάησλ, απφ ην ζεβαζκφ ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ειεπζεξίαο έθθξαζεο, ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά θαη ησλ αδέζπνησλ δψσλ, κέρξη ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ μελνδνρεηαθψλ ππνδνκψλ, νη Αγψλεο μεθίλεζαλ θαη νινθιεξψζεθαλ κε επηηπρία ζην φηζη, παξά ηηο αιιεπάιιειεο απεηιέο απφ αθξαία ηζιακηζηηθά ζηνηρεία ζρεηηθέο κε ηελ αζθάιεηα ηεο δηνξγάλσζεο, πνπ είραλ δηακνξθψζεη έλα κάιινλ «πνιεκηθφ» θιίκα, πνπ θάζε άιιν παξά Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζχκηδε. Οη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζην φηζη ηεο Ρσζίαο πξφζθεξαλ ζηνλ Πνχηηλ κηα πξσηνθαλή επθαηξία λα απνδείμεη κε άκεζν ηξφπν ζην εγρψξην θαη παγθφζκην θνηλφ ηελ επηηπρία ηνπ ζηελ επαλαθνξά ηεο Ρσζίαο σο παγθφζκην παξάγνληα. Παξάιιεια, ε Ρσζία αλέιαβε λα δηνξγαλψζεη θη άιια κεγάια γεγνλφηα ηα ηειεπηαία ρξφληα, θέξλνληάο ηα εηο πέξαο κε απφιπηε επηηπρία, φπσο ην 24ν Φφξνπκ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο γηα ηελ Αλαηνιηθή Αζία ζην Βιαδηβνζηφθ (2012) ή ε δηάζθεςε θνξπθήο ησλ G20 ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε (2013). ην εγγχο κέιινλ αλακέλεηαη λα θηινμελήζεη επίζεο ην παγθφζκην πξσηάζιεκα θνιχκβεζεο ζην Καδάλ (2015), αιιά 62

63 θαη ην Παγθφζκην Κχπειιν πνδνζθαίξνπ (2016). ια απηά ππνδεηθλχνπλ πσο ν Πνχηηλ αθνινπζεί κηα πνιηηηθή αλαλέσζεο ησλ ππνδνκψλ ηεο ρψξαο θαη πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ δηεζλψλ ηεο δεζκεχζεσλ θαη ηεο δηεζλνχο ηεο πξνβνιήο, γεληθφηεξα. Οη ελάληηνη ζηελ πνιηηηθή ηνπ Ρψζνπ Πξνέδξνπ, εγρψξηνη θαη δηεζλείο, απνδνθίκαζαλ ηνπο ρεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζην φηζη σο πξνέθηαζε ηεο λέαο ζηάζεο ηεο Ρσζίαο ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Πνχηηλ, είηε επζέσο, είηε κε αθνξκή άιια γεγνλφηα. Οη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ φηζη ραξαθηεξίζηεθαλ απφ ηηο ερεξέο απνπζίεο δπηηθψλ εγεηψλ. Ο Ακεξηθαλφο Πξφεδξνο, Μπαξάθ Οκπάκα, θαζψο θαη νη Πξφεδξνη ηεο Γαιιίαο θαη ηεο Γεξκαλίαο δελ παξεπξέζεθαλ ζηνπο Αγψλεο, κε πξφθαζε ηελ επίδεημε αιιειεγγχεο θαηά ηεο δηεζλνχο ηξνκνθξαηίαο, ελψ πξνεγνπκέλσο, νη δπηηθνί εγέηεο επέδεημαλ έληνλε αλεζπρία γηα ηα ζέκαηα αζθαιείαο ζηελ δηνξγάλσζε ησλ Αγψλσλ (Peters, 2014). Σα δπηηθά Μέζα ελεκέξσζεο είραλ πξσηνζέιηδα πνπ επηθεληξψλνληαλ ζην ππέξνγθν θφζηνο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαη ζηελ άπνςε φηη ε δηνξγάλσζε απηή είλαη κέξνο ηεο πνιηηηθήο ηεο Ρσζίαο, κε ηελ νπνία ζα ελίζρπε ηνλ παγθφζκην έιεγρν πνπ αζθεί, εηο βάξνο ησλ ππφινηπσλ θξαηψλ (Fedyashin, 2014). Απφ ηελ πξψηε εκέξα ηεο δηεθδίθεζήο ηνπο, έσο ηε δηεμαγσγή θαη ηελ νινθιήξσζή ηνπο, νη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ φηζη ήηαλ έλαο ηξφπνο λα θαηαζηεί ζαθέο, εληφο θαη εθηφο ζπλφξσλ, πνηνο είλαη ν θπξίαξρνο θαη ζε πνηνλ αλήθεη ν έιεγρνο ζηελ πεξηνρή, δίλνληαο ην «κήλπκα» φηη ε ξσζηθή θπξηαξρία δελ ακθηζβεηείηαη ζην «καιαθφ ππνγάζηξην» ηεο ρψξαο. Παξαηεξψληαο ην πεξίπινθν εζλνπνιηηηθφ κσζατθφ ηεο πεξηνρήο ηνπ φηζη, ζπκπεξαίλεη θαλείο πσο νη Ρψζνη επέιεμαλ ζπλεηδεηά θαη ζθφπηκα ηε ζπγθεθξηκέλε πφιε λα θηινμελήζεη ην αζιεηηθφ γεγνλφο, κέζσ ηνπ νπνίνπ ε ρψξα επηζπκνχζε λα δείμεη ζηνλ ππφινηπν θφζκν ηε δχλακε ηεο Ρσζίαο, επηβεβαηψλνληαο ηελ επηζηξνθή ηεο ζηηο ππεξδπλάκεηο ηεο πθειίνπ. Μέζσ ησλ κεγάισλ επελδχζεσλ πνπ έγηλαλ ζηελ πεξηνρή, ν Ρψζνο πξφεδξνο έδεημε φηη ήζειε λα ειέγμεη κηα απφ ηηο πην αζηαζείο θαη επηθίλδπλεο επαξρίεο ηεο ξσζηθήο επηθξάηεηαο. Ζ εηζξνή ξσζηθψλ θεθαιαίσλ ζηελ πεξηνρή, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζπλεξγαζία ηεο θπβέξλεζεο κε ηελ ηνπηθή ειίη, ζηφρεπε ζηνλ έιεγρν ηεο πεξηνρήο θαη ηελ πεξηζσξηνπνίεζε ησλ αληηθξνλνχλησλ. Δπηπιένλ ν Πνχηηλ, κέζσ ηεο επηηπρίαο ησλ Αγψλσλ, αιιά θαη ηεο δηαθσλίαο θαη αληηπαιφηεηαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε γηα ηελ Οπθξαλία, λα ζηείιεη έλα μεθάζαξν κήλπκα, ζην εζσηεξηθφ θαη ζην εμσηεξηθφ. ηη ε Ρσζία επεθηείλεη ηελ επηξξνή ηεο ζε φζεο πεξηνρέο απνζρίζηεθαλ ή είραλ παξφκνηεο ηάζεηο, κέζσ ηεο νηθνλνκηθήο ηεο δχλακεο θαη φηη πξέπεη πιένλ λα ππνινγίδεηαη καδί κε ηηο ΖΠΑ θαη ηελ Κίλα κέζα ζηνπο ζεκαληηθφηεξνπο «παίθηεο» ζε δηπισκαηηθφ επίπεδν. Έηζη, έθαλε επίδεημε ηζρχνο, δηνξγαλψλνληαο άςνγα ηνπο Υεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζηελ πφιε ηνπ φηζη (Guillaume, 2014). 8.2 Δπηινγή φηζη Με ηελ αλάιεςε ησλ Αγψλσλ απφ ην φηζη, ην εξψηεκα πνπ ηέζεθε πνιιέο θνξέο ήηαλ γηαηί ν Βιαληηκίξ Πνχηηλ επέιεμε ην ζπγθεθξηκέλν ζέξεηξν ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο γηα ηνπο ρεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, ηελ πξψηε πφιε δειαδή κε ππνηξνπηθφ θιίκα πνπ θηινμελεί παξφκνηα δηνξγάλσζε, γλσξίδνληαο παξάιιεια φηη βξίζθεηαη ζρεδφλ ζηελ θαξδηά ηεο πιένλ ηαξαγκέλεο θαη αζηαζνχο πεξηνρήο ηεο Ρσζίαο θαη πηζαλφηαηα θαη νιφθιεξεο ηεο Δπξψπεο; Πνην ήηαλ ην κήλπκα πνπ ήζειε 63

64 λα ζηείιεη ν Βιαληηκίξ Πνχηηλ κε απηή ηελ επηινγή; Ο ιφγνο ήηαλ απιφο. Αθξηβψο γη απηφ ην επέιεμε. Γηα ηνλ Πνχηηλ ε νκαιή πξαγκαηνπνίεζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ζην φηζη απνηέιεζε εμαξρήο έλα, ηεξάζηηαο πνιηηηθήο θαη γεσπνιηηηθήο ζεκαζίαο, ζηνίρεκα. Σν φηζη, γλσζηφ θαη σο «θαινθαηξηλή πξσηεχνπζα ηεο Ρσζίαο», είλαη έλα απφ ηα δηαζεκφηεξα θαινθαηξηλά ζέξεηξα ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο θαη ηφπνο δηαθνπψλ ηεο ξσζηθήο ειίη. Χζηφζν, ε επηινγή ηνπ σο ππνςήθηα πφιε γηα ηε θηινμελία ησλ ρεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, πξνθάιεζε εχινγα ηηο απνξίεο ηνπ δηεζλνχο Σχπνπ. Λφγσ ηνπ φηη νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζπλήζσο δεκηνπξγνχλ κεγάια ρξέε ζηηο πφιεηο πνπ ηνπο αλαιακβάλνπλ, είζηζηαη ηα ρξέε απηά λα κπνξνχλ λα ηζνζηαζκηζηνχλ απφ ηα κειινληηθά νηθνλνκηθά νθέιε πνπ ζα πξνέξζνπλ απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ νιπκπηαθψλ αθηλήησλ, αιιά θαη ηελ απμεκέλε ξνή ηνπξηζκνχ, πνπ πξνθχπηεη απφ κηα επηηπρεκέλε δηνξγάλσζε. ηελ πεξίπησζε ηνπ φηζη, ηα ππέξνγθα πνζά πνπ δαπάλεζε ε ξσζηθή θπβέξλεζε, θαζψο θαη ην γεγνλφο φηη ε πφιε απνηειεί ήδε έλα πεηπρεκέλν θαινθαηξηλφ ζέξεηξν θαη ιφγσ θιίκαηνο δελ κπνξεί λα πξνζειθχζεη ρεηκεξηλνχο ηνπξίζηεο, νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα πσο ππήξρε ζπκβνιηζκφο θαη πνιηηηθή πξνέθηαζε ηνπ εγρεηξήκαηνο. Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ φηζη πξνζζέηεη έλα άιιν επίπεδν αλάιπζεο. Ζ επηινγή ηνπ σο ηφπνο δηεμαγσγήο ησλ ρεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαλεξψλεη ηελ επηζπκία ηνπ Ρψζνπ Πξνέδξνπ λα ειέγμεη κηα απφ ηηο πην αζηαζείο επαξρίεο ηεο Ρσζηθήο επηθξάηεηαο, κε ηελ εηζξνή θεθαιαίσλ ζηελ πεξηνρή. Δίλαη, επηπιένλ, κηα έλδεημε φηη ε Ρσζία επεθηείλεη ηελ επηξξνή ηεο ζε φζεο πεξηνρέο είηε απνζρίζηεθαλ, είηε είραλ παξφκνηεο ηάζεηο, κέζσ ηεο νηθνλνκηθήο ηεο δχλακεο θαη ηεο δπλακηθήο δηπισκαηίαο. Σν φηζη βξίζθεηαη κεξηθέο δεθάδεο ρηιηφκεηξα απφ ηελ επξχηεξε νξεηλή πεξηνρή ηνπ Βνξείνπ Καπθάζνπ, ηελ νπνία ην «Foreign Affairs» ραξαθηεξίδεη «θαδάλη ζξεζθεπηηθψλ θαη εζλνηηθψλ αληηπαξαζέζεσλ». ηελ πεξηνρή απηή, κφλν ηελ ηειεπηαία δηεηία, ζε ζεηξά ζπγθξνχζεσλ ηζιακηζηψλ καρεηψλ κε ην ξσζηθφ ζηξαηφ, βνκβηζηηθψλ επηζέζεσλ θιπ, έρνπλ ράζεη ηε δσή ηνπο, επηζήκσο, πεξηζζφηεξνη απφ άλζξσπνη κε ηειεπηαίεο ηηο αηκαηεξέο βνκβηζηηθέο επηζέζεηο ζην Βφιβνγθξαλη ζηηο 29 θαη 30 Γεθεκβξίνπ Δίλαη κηα πφιε, πνπ απέρεη κφιηο ηξηαθφζηα ρηιηφκεηξα απφ ηελ Σζεηζελία, ηνλ ηφπν φπνπ νη ληφπηνη αληάξηεο εηηήζεθαλ απφ ηηο ξσζηθέο δπλάκεηο ην 1996 θαη έηζη ζεκαηνδνηήζεθε ην ηέινο ηεο παξαθκήο ηεο Ρσζίαο. Ζ εηξήλε ζηελ Σζεηζελία ζεσξήζεθε σο πξνζσπηθφ επίηεπγκα ηνπ Πνχηηλ. Ζ απφζηαζε πνπ ρσξίδεη ην φηζη απφ ηελ Ακπραδία, κηα πεξηνρή πνπ απνζρίζηεθε de facto απφ ηε Γεσξγία ην 1993, κεηά απφ εκθχιην πφιεκν θαη ήηαλ ζην επίθεληξν ηεο επέκβαζεο ηεο Ρσζίαο ζηε Γεσξγία ην 2008 (Boykoff, 2013), είλαη κφιηο 30 ρηιηφκεηξα. Απηή ε ήηηα ηεο Γεσξγίαο ζήκαηλε ηελ ήηηα ηεο ακεξηθαληθήο πνιηηηθήο ζηελ πεξηνρή θαη ν ρεηξηζκφο ηεο θαηάζηαζεο απφ ηνπο Ρψζνπο ιεηηνχξγεζε θαη ιεηηνπξγεί σο απνηξνπή γηα θάζε πξσηνβνπιία ηεο Γχζεο ζε ζρέζε κε ην εγγχο εμσηεξηθφ ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο, αιιά θαη ηηο δηεζλείο γεσπνιηηηθέο ζπκκαρίεο ηεο φπσο π.ρ. ηε ζπξηαθή θξίζε (Friedman, 2008). 64

65 8.3 Γεσγξαθία ηνπ ηξφκνπ Ζ πεξηνρή ηνπ Βφξεηνπ Καπθάζνπ πξνθαιεί πξνβιήκαηα θαη αζηάζεηα θαη πέξα απφ ηα ζηελά ζχλνξα ηεο. Σξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο, γηα ηηο νπνίεο αλέιαβαλ ηελ επζχλε νκάδεο απφ ηνλ Καχθαζν, έρνπλ ζπκβεί ζην πξφζθαην παξειζφλ θαη ζηε Μφζρα (2010, 2011). Ζ πην γλσζηή απφ απηέο ηηο νκάδεο, ε «Βηιαγέη Νηαγθεζηάλ», δε δίζηαζε λα απεηιήζεη ηνπο ίδηνπο ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, ήδε απφ ην Σν φηζη σζηφζν, εθηφο απφ ην γεγνλφο φηη βξίζθεηαη ζε κηα πεξηνρή έληνλεο ηξνκνθξαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, είλαη κηα πφιε κε ηδηαίηεξε ηζηνξηθή ζεκαζία γηα κία απφ ηηο εζλνηηθέο νκάδεο ηεο πεξηνρήο, ηνπο Σζεξθέζηνπο. Σν 1864, Ρψζνη ζηξαηηψηεο θαηάθεξαλ λα ληθήζνπλ ηνπο ηειεπηαίνπο Σζεξθέζηνπο αγσληζηέο ζηελ πφιε πνπ ζήκεξα είλαη γλσζηή κε ην φλνκα Κξάζλαγηα Πνιπάλα, ηεξκαηίδνληαο έηζη ηελ αληίζηαζε ηνπο κεηά απφ πνιχρξνλεο θαη αηκαηεξέο κάρεο. Οη απψιεηεο ησλ Σζεξθέζησλ ιφγσ ηνπ πνιέκνπ, αιιά θαη ηνπ δησγκνχ ηνπο κεηά ηνλ ηεξκαηηζκφ ηνπ, ήηαλ ηεξάζηηεο. Ζ επηινγή ηνπ φηζη, ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ νπνίνπ βξίζθεηαη ε Κξάζλαγηα Πνιπάλα, ηξνθνδφηεζε εθ λένπ ηηο ηζηνξηθέο εληάζεηο θαη έθεξε μαλά ζηελ επηθάλεηα ην δήηεκα ησλ Σζεξθέζησλ, πνπ αηζζάλνληαη φηη δελ εθπξνζσπνχληαη πνιηηηθά φζν ζα έπξεπε ζηε Ρσζία. Έλα αθφκε ζέκα πνπ αγγίδεη ηελ επξχηεξε πεξηνρή θαη έζεζε ζνβαξά εξσηεκαηηθά γηα ηελ αζθάιεηα ησλ Αγψλσλ, ήηαλ νη Ρσζν-Γεσξγηαλέο ζρέζεηο θαη ην αθαλζψδεο δήηεκα ηεο Ακπραδίαο. Ζ Ακπραδία θαη ε απφζρηζε ηεο απφ ηελ Γεσξγία, ήηαλ απφ ηα θπξηφηεξα δεηήκαηα πίζσ απφ ηνλ πφιεκν ηνπ Ζ πξψελ θπβέξλεζε ηεο Γεσξγίαο είρε θαιέζεη γηα κπνυθνηάδ ησλ Αγψλσλ, σζηφζν ε εθινγή ηνπ θφκκαηνο «Γεσξγηαλφ φλεηξν» ην 2012 θαη ε επηζπκία γηα εμνκάιπλζε ησλ ζρέζεσλ κε ηε Μφζρα, νδήγεζε ζε άξζε ηεο απφθαζεο. Ζ ίδηα ε ζηάζε ηεο Ακπραδίαο είλαη ζεκαληηθή, θαζψο ε ειίη ηνπ θξαηηδίνπ θνβφηαλ ηελ εηζξνή ξσζηθψλ θεθαιαίσλ, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε κε παξφηξπλζε ηνπ Πνχηηλ, πνπ ζεσξεί ηελ Ακπραδία ζεκαληηθφ θνκκάηη ζηελ πξνεηνηκαζία θαη εθηέιεζε ησλ Αγψλσλ. Μέζα ζε φια απηά, θπζηθά ππάξρεη θαη ην δήηεκα ησλ αγσγψλ. Σν φηζη βξίζθεηαη ζηελ πεξηνρή Κξάζλνληαξ ηεο Ρσζίαο, ε νπνία έρεη πιεζπζκφ 5,5 εθαηνκκπξίσλ θαηνίθσλ θαη δπν πνιχ ζπνπδαία ιηκάληα, ηνπ Ννβνξνζίζθ θαη ηνπ Σνπάςε, κέζσ ησλ νπνίσλ πεξλάλε νη αγσγνί πεηξειαίνπ θαη αεξίνπ απφ ην Αδεξκπατηδάλ θαη ην Καδαθζηάλ. Σν γεγνλφο φηη ε πεξηνρή απηή πιένλ απνηειείηαη ζε πνζνζηφ 30% απφ Αξκέληνπο θαηνίθνπο, πξνθαιεί άγρνο ζηελ Μφζρα, θνβνχκελε φηη ε πεξηνρή κπνξεί ζην κέιινλ λα έρεη κηα εμέιημε παξφκνηα κε εθείλε ηνπ Κνζφβνπ, δεδνκέλνπ φηη ηα εζληθηζηηθά πάζε έρνπλ νμπλζεί θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο (Markedonov, 2013). ε «απφζηαζε αλαπλνήο» εθηείλεηαη θαη κηα αθφκα «ηαξαγκέλε» πεξηνρή ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο, ε Σζεηζελία. Ζ πξφζθαηε ηζηνξία ηεο νπνίαο ζπλδέεηαη κε δχν αηκαηεξνχο πνιέκνπο κε ηε Ρσζία, πνπ ηειηθά απέηξεςαλ ηελ αλεμαξηεζία, ηελ νπνία θήξπμε ην Οη ξσζηθέο αξρέο αζθαιείαο «δείρλνπλ» ζπρλά ηνπο ηζιακηζηέο πνιέκαξρνπο πνπ αλαδείρηεθαλ θαη αλδξψζεθαλ ζηνπο δχν απηνχο πνιέκνπο, κέζα απφ ηδηαδφλησο αηκαηεξέο ζπγθξνχζεηο, σο «νξγαλσηέο θαη εζηθνχο απηνπξγνχο» ησλ εληάζεσλ πνπ ζνβνχλ θαη ζηηο γεηηνληθέο επαξρίεο, ζεσξψληαο φηη ε Ηλγθνπζεηία θαη ην Νηαγθεζηάλ, ιφγσ θαη ησλ πνιηηηζηηθψλ ηνπο δεζκψλ κε ηελ Σζεηζελία, απνηέιεζαλ «αζθαιέο θαηαθχγην» αξθεηψλ Σζεηζέλσλ πνιεκάξρσλ κεηά ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ. ηελ πεξηνρή βξίζθεηαη θαη ε απηφλνκε πεξηνρή ηεο Βφξεηαο Οζεηίαο, πνπ αλ θαη παξνπζηάδεη ηε κεγαιχηεξε εθβηνκεράληζε θαη αλάπηπμε, δε γιίησζε ηηο ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο κε γλσζηφηεξε, ίζσο, ηελ νκεξία παηδηψλ ζε ζρνιείν ηνπ 65

66 Μπεζιάλ. Μεηαμχ Ηλγθνπζεηίαο θαη Βφξεηαο Οζεηίαο ππάξρεη έλα δηαθηινληθνχκελν θνκκάηη γεο, ην νπνίν ην 1944 είρε απνζπαζζεί απφ ηελ πξψηε γηα λα δνζεί ζηε δεχηεξε, ε νπνία κεηά ηε δηάιπζε ηεο ΔΓ ην δηεθδηθεί κε νξηζκέλνπο ηζιακηζηέο πνιεκάξρνπο λα ην αμηνπνηνχλ θαη σο «ζεκαία» ηεο δξάζεο ηνπο. Ληγφηεξν ηεηακέλε ζεσξείηαη ε απηφλνκε επαξρία Κακπάξληηλν Μπαιθάξηα, πνπ απνηειείηαη απφ δχν ζπζηαηηθέο εζλφηεηεο. Σνπο Κακπαξληίλ, νη νπνίνη είλαη ζπγγελέο θαπθάζην θχιν κε ηνπο Σζεξθέζηνπο θαη ηνπο Μπαιθάξ, πνπ είλαη ζνπλίηεο κνπζνπικάλνη. Σέινο, ζηελ πεξηνρή αλήθνπλ ε λφηηα Οζεηία θαη ε Ακπραδία, πνπ «απνζθίξηεζαλ» απφ ηε Γεσξγία θαηά ηνλ πφιεκν ηνπ 2008, φηαλ ν Γεσξγηαλφο ζηξαηφο απνπεηξάζεθε λα δψζεη ηέινο ζηε δξάζε ησλ απνζρηζηηθψλ θηινξσζηθψλ θηλεκάησλ, πξνθαιψληαο ηελ άκεζε ζηξαηησηηθή αληίδξαζε ηεο Μφζραο (Markedonov, 2013). Απηή ε θαηάζηαζε απνηέιεζε επηβεβιεκέλε ηελ πηνζέηεζε απζηεξψλ κέηξσλ αζθαιείαο ησλ Αγψλσλ, ηα νπνία έγηλαλ γλσζηά θαη σο «αηζάιηλνο δαθηχιηνο», πεξηιακβάλνληαο πεξηζζφηεξνπο απφ άλδξεο, θπξίσο ησλ εηδηθψλ δπλάκεσλ, απνθιεηζκνχο νιφθιεξσλ πεξηνρψλ απφ γεο θαη ζαιάζζεο, θνζηίδνληαο ην ππέξνγθν πνζφ ησλ 2 δηζ. δνιαξίσλ. Υάξηεο 4 Η πεξηνρή ηνπ Καπθάζνπ (2012) 66

67 8.4 Αληηζηξνθή ηνπ παξαδνζηαθνχ κνληέινπ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ Οη αγσληζηηθνί ρψξνη ζην φηζη απνηέιεζαλ θάηη εληειψο θαηλνχξγην γηα ηε ξσζηθή νιπκπηαθή νκάδα θαη γηα ηνπο μέλνπο Οιπκπηνλίθεο πνπ αγσλίζηεθαλ ζηε δηνξγάλσζε. Ζ πεξηνρή άικαηνο ζθη ηέζεθε ζε ιεηηνπξγία κφιηο ιίγεο εβδνκάδεο πξηλ ηελ ηειεηή έλαξμεο, κεηά απφ ζεκαληηθέο θαζπζηεξήζεηο θαη ππεξβάζεηο θφζηνπο, ελψ ζε ιεηηνπξγία κε ηελ έλαξμε ηεο πεξηφδνπ ηνπ ζθη, ηέζεθε γηα πξψηε θνξά θαη ην ππεξζχγρξνλν ηξέλν ηαρείαο κεηαθνξάο, πνπ κεηέθεξε ηνπο επηζθέπηεο ησλ Αγψλσλ απφ ηηο παξάθηηεο εγθαηαζηάζεηο ζηηο νξεηλέο. Δπηιέγνληαο ην φηζη σο δηνξγαλψηξηα πφιε ησλ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ 2014, ε Ρσζία αληέζηξεςε εληειψο ην παξαδνζηαθφ κνληέιν. Σν κνληέιν πνπ ππήξρε, φζν νη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο γίλνληαλ ζηηο ΖΠΑ, ηνλ Καλαδά θαη ηελ Δπξψπε, ήηαλ λα αλαιακβάλεη ηνπο αγψλεο κηα πεξηνρή πνπ απνηεινχζε απνδεδεηγκέλν ρεηκεξηλφ ζέξεηξν, θνκςφ θαη πεξηπνηεκέλν, ζην νπνίν πξνζηίζεληαη κεξηθέο ζχγρξνλεο «πηλειηέο», ρσξίο λα ππάξρεη αλεζπρία γηα νηηδήπνηε άιιν, φπσο γηα παξάδεηγκα ην θαηά πφζνλ ζα ρηνλίζεη ή φρη. Ζ Ρσζία φκσο επέιεμε λα μεθηλήζεη απφ ην κεδέλ ζε κηα πφιε ρσξίο αιπηθή παξάδνζε ζθη, ε νπνία είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηή σο θαινθαηξηλφ ζέξεηξν κε ην πξνζσλχκην «Ρσζηθή Ρηβηέξα». Με δεδνκέλν ινηπφλ ην ππνηξνπηθφ θιίκα ηνπ φηζη, αληηθείκελν παγθφζκηνπ πξνβιεκαηηζκνχ επί καθξφλ απνηέιεζε ην αλ ζα ρηνλίζεη ή φρη. Σειηθψο πξνβιήκαηα ηέηνηνπ είδνπο δελ ζπλάληεζαλ νη δηνξγαλσηέο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη πξηλ απφ κηα δεθαεηία, ην φηζη δε δηέζεηε νχηε έλα ρηνλνδξνκηθφ θέληξν παγθφζκηαο θιάζεο θαη ζίγνπξα ηίπνηε δελ πξνκήλπε, πσο ζα κπνξνχζε λα θηινμελήζεη ηνπο Υεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. ια άιιαμαλ φκσο κε ηηο ελέξγεηεο ηνπ Ρψζνπ πξφεδξνπ Βιαληηκίξ Πνχηηλ, ν νπνίνο αθνχ έθαλε ηα βνπλά ηεο Κξάζλαγηα Πνιηάλα πξνζσπηθφ θαηαθχγην ηνπ γηα ζθη, επέβιεςε σο επηθεθαιήο ηνπ ζρεδίνπ πεξηζζφηεξα απφ 400 έξγα ζηελ πεξηνρή, αθφηνπ ε ΓΟΔ αλέζεζε ηελ Οιπκπηάδα ζην φηζη, ην Οη εξγαζίεο θαηαζθεπήο απαζρφιεζαλ ζην απφγεην ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο έσο θαη εξγάηεο απφ φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, θαζψο θαη απφ ηνπο πξψελ δνξπθφξνπο ηεο. Έρνληαο θαζπζηεξήζεη αξθεηά, νη αξρέο αλαθνίλσζαλ ηελ πξφζιεςε επηπξφζζεηα άιισλ εξγαηψλ, νη νπνίνη ήξζαλ απφ ην Νηαγθεζηάλ θαη ηελ Σζεηζελία, ψζηε λα ηεξεζνχλ νη δεζκεχζεηο ηεο Ρσζίαο κέζα ζηα πξνθαζνξηζκέλα ρξνληθά φξηα (Markedonov, 2013). Ζ καθξά παξακνλή ηνπ Βιαληηκίξ Πνχηηλ ζηελ θπβέξλεζε, ηνπ έδσζε ηε δπλαηφηεηα λα θακαξψλεη γηα ην γεγνλφο, φηη πξσηνζηάηεζε ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαη ηαπηφρξνλα απνθφκηζε ηα ζρεηηθά πνιηηηθά νθέιε. Ο ίδηνο, πξνζσπηθά, πξαγκαηνπνίεζε ακέηξεηεο επηζθέςεηο ζηηο ππφ θαηαζθεπή νιπκπηαθέο εγθαηαζηάζεηο, ζε ζεκείν ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο λα έρεη πεξάζεη πεξηζζφηεξν ρξφλν ζηελ επίζεκε θαηνηθία ησλ Ρψζσλ εγεηψλ ζην Μπνζάξνθ Ρνχζετ, ζηα πεξίρσξα ηνπ φηζη, παξά ζην Κξεκιίλν. Ζ κέζνδφο ηνπ: ε αλαζχζηαζε, ζε ηνπηθφ επίπεδν ηεο «ξαρνθνθαιηάο ηεο εμνπζίαο», δειαδή ε εδξαίσζε εθ λένπ ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο ηνπ θξάηνπο, ε νπνία θαηέξξεπζε κεηά ηελ πηψζε ηνπ θνκκνπληζκνχ. ηα εξγνηάμηα ήηαλ παληνχ εκθαλή ηα ραξαθηεξηζηηθά ελφο θξάηνπο ηζρπξνχ, αλ φρη απηαξρηθνχ. Αλαθνξηθά κε ηα πνζά πνπ μνδεχηεθαλ, απηά πξνέξρνληαλ θπξίσο απφ ηνλ «θνξβαλά ηνπ πεηξειαίνπ», θαξπφ ηεο επαλεζληθνπνίεζεο ηεο εηαηξείαο «Γηνχθνο», ην 2004 θαη ηεο απνκάθξπλζεο ησλ νιηγαξρψλ, αξρήο γελνκέλεο απφ ηνλ ηδηνθηήηε ηεο, Μηραήι 67

68 Υνληνξθφθζθη, ν νπνίνο θπιαθίζηεθε ην 2004 θαη πήξε ράξε ηνλ Γεθέκβξην ηνπ Ο «κεγηζηάλαο ηνπ ληθειίνπ» Βιαληίκηξ Πνηάληλ θαη ν «βαζηιηάο ηνπ αινπκηλίνπ» ιεγθ Νηεξηπάζθα, εηαηξείεο ησλ νπνίσλ αλέιαβαλ κεγάια ηκήκαηα ησλ έξγσλ, ππνηαγκέλνη ζηελ πνιηηηθή εμνπζία, ππνρξεψζεθαλ λα επελδχζνπλ θαη ζηελ θαηαζθεπή ησλ ζηαζκψλ ηεο Ρφδα Υνπηφξ θαη ηεο Κξάζλαγηα Παιηάλα (Guillaume, 2014). 8.5 Η κεηαηξνπή ηνπ φηζη θαη ε κεηανιπκπηαθή ρξήζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ Δπηθξηηέο ησλ Αγψλσλ ζηε Ρσζία θαη ζην εμσηεξηθφ, ππνζηεξίδνπλ φηη νη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί ηνπ φηζη απνηεινχλ απιψο κία θίλεζε γηα ελίζρπζε ηνπ πξνζσπηθνχ θχξνπο ηνπ Βιαληηκίξ Πνχηηλ θαη κηα κεγάιε πξνζπάζεηα αλάδεημεο ηεο Ρσζίαο σο ππνινγίζηκεο παγθφζκηαο δχλακεο, κε ππέξνγθεο σζηφζν δαπάλεο, πνπ ζχκθσλα κε ηελ πνιηηηθή αλαιχηξηα Μαξία Λίπκαλ «αλέξρνληαη ζηα 51 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα (πεξίπνπ 37 δηζ. επξψ), ππφ ην θφβν, αλ ππήξραλ δηαζέζηκεο αλεμάξηεηεο κειέηεο, λα απνδεηθλχνληαλ αθφκα πςειφηεξν» (Reuters, 2013). Σν γεγνλφο απηφ θαζηζηά επίζεκα ηνπο Αγψλεο ηνπ φηζη, σο ηνπο πην αθξηβνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ζηελ ηζηνξία ηνπ ζεζκνχ. Καη δεδνκέλνπ φηη ην έξγν απαηηνχζε ηε κεηαηξνπή ελφο ππνηξνπηθνχ ζέξεηξνπ ζε κηα ρεηκεξηλή «ρψξα ησλ ζαπκάησλ», ην φηζη έγηλε κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο θαηαζθεπαζηηθέο δψλεο ζηελ Δπξψπε. Γελ ππάξρεη θακία ακθηβνιία φηη νη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ φηζη απνηεινχλ ηνπο κεγαιχηεξνπο θαη εληππσζηαθφηεξνπο ηεο πξφζθαηεο ηζηνξίαο, ίζσο θαη δηαρξνληθά, απφ άπνςε νξγάλσζεο, ππνδνκψλ, αζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ζπλνιηθνχο θφζηνπο. Ζ Οιπκπηαθή Λακπαδεδξνκία ησλ 123 εκεξψλ έθηαζε κέρξη ζην Γηεζλή Γηαζηεκηθφ ηαζκφ, επηζθέθζεθε έλα ελεξγφ εθαίζηεην θαη βπζίζηεθε θάησ απφ ην λεξφ ζηε ιίκλε Βατθάιε. ην φηζη 2014 πξαγκαηνπνηήζεθε ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο αζιεκάησλ θαη αγσληζκάησλ, ζε ζχγθξηζε κε αληίζηνηρεο δηνξγαλψζεηο θαη θαη επέθηαζε δφζεθε ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο κεηαιιίσλ ζηελ ηζηνξία ησλ Υεηκεξηλψλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ. ε θάζε κεγάιε δηνξγάλσζε, ζεξηλψλ ή ρεηκεξηλψλ Αγψλσλ, ε πξαγκαηηθή δνθηκαζία αθνξά ζην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη, εάλ κπνξνχλ πξάγκαηη νη εγθαηαζηάζεηο λα αμηνπνηεζνχλ επνηθνδνκεηηθά. Καη ζε απηφ ηνλ ηνκέα, ίζσο ε Ρσζία λα μεπεξάζεη ηα άιια θξάηε, πνπ έρνπλ θηινμελήζεη ζην παξειζφλ Υεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο. Δλψ άιιεο ρψξεο καζηίδνληαη απφ ηελ θιεξνλνκηά ησλ Αγψλσλ, ρξεζηκνπνηψληαο ειάρηζηα ηα γήπεδα, ε Ρσζία έρεη δειψζεη απφ ηελ αξρή φηη νη εγθαηαζηάζεηο δελ ζα έρνπλ απηήλ ηελ ηχρε. Γηα θαζέλαλ απφ ηνπο ηφπνπο αγσληζκάησλ, ππάξρεη κηα πνιχ ζαθήο κεηα-νιπκπηαθή ρξήζε. ηηο εγθαηαζηάζεηο ηνπ ρφθετ επί πάγνπ «Μπνιζφτ» γηα παξάδεηγκα, πξφζθαηα θηινμελήζεθε ην Γηεζλέο Δπελδπηηθφ Φφξνπκ. Σν Οιπκπηαθφ Υσξηφ, θνληά ζηελ αθηή ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο, έγηλε έλα πνιπηειέο ζπγθξφηεκα θαηνηθηψλ. Ζ πξσηνηππία ηνπ Πνχηηλ σζηφζν αθνξά ζηα ζρέδηα γηα κεηαθνξά κεξηθψλ εγθαηαζηάζεσλ απφ ην φηζη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, σο έλα «εζληθφ δψξν». Οη Ρψζνη θηινδνμνχλ ην φηζη λα γίλεη έλαο δηεζλήο ηνπξηζηηθφο θαη αζιεηηθφο πξννξηζκφο θαη γηα λα ην πεηχρνπλ, δηνξγαλψλνληαη ζπλερψο εθδειψζεηο πξνθεηκέλνπ ε πφιε λα θαηαζηεί επηζθέςηκε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. Σν 68

69 θζηλφπσξν ηνπ 2015 πξνγξακκαηίδνληαη λα μεθηλήζνπλ ηα πξψηα δνθηκαζηηθά ηνπ Grand Prix ηεο λέαο Formula 1, ελ ζπλερεία, ην Οιπκπηαθφ ηάδην «Fisht» ζα θηινμελήζεη αγψλεο γηα ην Μνπληηάι ηεο Ρσζίαο ην 2018 θαη ηαπηφρξνλα, ηα λέα ρεηκεξηλά ζέξεηξα, ρηηζκέλα ζηα βνπλά, είλαη πξνγξακκαηηζκέλν λα πξνζειθχζνπλ απφ ην θεηηλφ ρεηκψλα επηζθέπηεο απφ ηε Ρσζία, αιιά θαη ηελ ππφινηπε Δπξψπε (Φπρνγηφο, 2014). Οη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο ηνπ φηζη ζα πξέπεη λα εθηηκεζνχλ σο κέξνο κηαο επξχηεξεο γεσπνιηηηθήο ηάζεο, φπνπ λέεο δπλάκεηο θηινμελνχλ κε ηε ζεηξά ηνπο δηεζλή γεγνλφηα, αλαθνηλψλνληαο ην ληεκπνχην ηνπο ζηελ παγθφζκηα ζθελή. Μεηά ην Πεθίλν θαη ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηνπ 2008, ηα Παγθφζκηα Κχπειια πνδνζθαίξνπ ζε Νφηηα Αθξηθήο ην 2010 θαη Βξαδηιία ην 2014, ζα αθνινπζήζεη ε Οιπκπηάδα ζηε «ρψξα ηεο ζάκπα» ην 2016, νη Υεηκεξηλνί Οιπκπηαθνί Αγψλεο ζηελ Πηενλγθηζάλγθ ηεο Κίλαο ην 2018 θαη ην Μνπληηάι ηνπ 2022 ζην Καηάξ. Ο θαηάινγνο ζπλερίδεη λα κεγαιψλεη. Απφ απηή ηελ άπνςε, ην γεγνλφο φηη ε Ρσζία θαη ζπγθεθξηκέλα ην φηζη θηινμέλεζε ηνπο Υεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ην 2014 δελ απνηειεί κηα ηζηνξηθή «αλσκαιία», αιιά ζεκάδη ησλ θαηξψλ πνπ έξρνληαη. Υάξηεο 3 Υψξεο πνπ έρνπλ θηινμελήζεη Υεηκεξηλνχο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο Με πξάζηλν ρξψκα νη ρψξεο πνπ ηνπο έρνπλ δηνξγαλψζεη κία θνξά, ελψ κε κπιε εθείλεο πνπ ηνπο έρνπλ δηνξγαλψζεη δχν ή πεξηζζφηεξεο θνξέο 69