1 Στην Εισαγωγική Επιμόρφωση

Transcript

1 Συνοπτική παρουσίαση πρότασης για τον Σχεδιασμό ενός Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Επιμόρφωσης, η οποία προτείνεται να ενταχθεί στην πράξη με τίτλο «Πρόγραμμα Επιμόρφωσης, Β Φάση», προς ένταξη στο ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» 1 Εισαγωγή Στο πλαίσιο του ΕΠ του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» υλοποιήθηκαν και υλοποιούνται σημαντικά έργα στον τομέα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Τα κύρια επιμορφωτικά προγράμματα του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Τίτλος Πράξης Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Α Φάση ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Η Μετάβαση: Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών νέων ειδικοτήτων και δασκάλων στα δημοτικά σχολεία ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Πιλοτική Εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου της Σχολικής Μονάδας Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης Εισαγωγική επιμόρφωση για νεοδιόριστους και προσλαμβανόμενους ως αναπληρωτές εκπαιδευτικούς σχολικού έτους Εισαγωγική επιμόρφωση για νεοδιόριστους και προσλαμβανόμενους ως αναπληρωτές εκπαιδευτικούς σχολικού έτους Εισαγωγική επιμόρφωση για νεοδιόριστους και προσλαμβανόμενους ως αναπληρωτές εκπαιδευτικούς σχολικού έτους Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Λυκείων στο αντικείμενο: «ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ (PROJECT)» Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), το οποίο ιδρύθηκε με το Ν.3966/ΦΕΚ 118/ , και στο οποίο συγχωνεύτηκαν το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ), το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) και ο Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (Ο.ΕΠ.ΕΚ.), είναι, ως καθολικός διάδοχος των ανωτέρω φορέων του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α, δικαιούχος των ανωτέρω Πράξεων και εκ του ιδρυτικού του νόμου έχει κεντρικό ρόλο σε θέματα: εκπαιδευτικής πολιτικής, προγραμμάτων σπουδών, εκπόνησης εκπαιδευτικού υλικού, και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Η συνολική / ολιστική προοπτική του ΙΕΠ ανοίγει νέες δυνατότητες για την αξιοποίηση της εμπειρίας που προέκυψε μέχρι σήμερα από την υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών, και συγκεκριμένα: Δημιουργία ενός πρότυπου πλαισίου επιμόρφωσης, το οποίο θα αποτελεί βασικό μοχλό προώθησης και υλοποίησης (implementation) όλων των 1

2 βασικών εκπαιδευτικών πολιτικών που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα στο πλαίσιο του «Νέου Σχολείου» (Νέα Προγράμματα Σπουδών, Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου μέσω αυτοαξιολόγησης, Ερευνητικές εργασίες, Διερευνητική μάθηση και Νέοι Ρόλοι στο Σχολείο, π.χ. ο θεσμός του Μέντορα) Ένταξη των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, και Ένταξη νέων, σύγχρονων στοιχείων αποκέντρωσης της επιμόρφωσης που επικεντρώνονται στη σχολική μονάδα (school based). Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν βασικές συστάσεις (recommendations) της τελευταίας έκθεσης αξιολόγησης για τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος που εκπόνησε ο ΟΟΣΑ (Education Policy Advice for Greece). Η Ενδοσχολική Επιμόρφωση έχει ως διττό καταληκτικό στόχο αφενός την επαγγελματική-προσωπική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού δυναμικού της χώρας μέσω της αξιοποίησης και συστηματοποίησης της εμπειρίας των εκπαιδευτικών και αφετέρου την ανάδειξη της εκπαιδευτικής μονάδας ως φορέα επαγγελματικής ανάπτυξης και διαμόρφωσης εσωτερικής εκπαιδευτικής πολιτικής, κάτι που άλλωστε αποτελεί και πάγιο αίτημα της εκπαιδευτικής κοινότητας, καθώς συμπληρώνει άλλες μορφές επιμόρφωσης (μεγάλης κλίμακας). Στο πλαίσιο των ανωτέρω πράξεων εθνικής εμβέλειας δοκιμάστηκαν νέες επιτυχημένες μορφές επιμόρφωσης, αξιοποιώντας τα αποτελέσματα και τις καλές πρακτικές συναφών προγραμμάτων, με απτά αποτελέσματα στην εκπαιδευτική κοινότητα, όπως: διάθεση σημαντικού προϋπολογισμού για την επιμόρφωση μέχρι σήμερα περίπου επιμορφωτών και σχεδόν εκπαιδευτικών, σημαντικές βελτιώσεις στην επιμόρφωση (με έμφαση στον σχεδιασμό του επιμορφωτικού προγράμματος, στη συμμετοχική και βιωματική διδασκαλία, στην επιμόρφωση των επιμορφωτών, στα επιμορφωτικά υλικά), παρά τους περιορισμούς που έθεσε ο αποκεντρωμένος τρόπος επιλογής των επιμορφωτών σε κάποιες περιπτώσεις 1 και ο μεγάλος τους αριθμός σε διαφορετικά θεματικά πεδία, ενσωμάτωση των βασικών στρατηγικών του «Νέου Σχολείου» και εισαγωγή νέων στοιχείων από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, από τον τομέα των σχέσεων, όπου δοκιμάστηκαν καινοτόμες θεματικές περιοχές και μεθοδολογίες βασισμένες στην εργασία στην τάξη και στον αναστοχασμό της, αλλά και ανεξάρτητη υλοποίηση των επιμορφωτικών δράσεων από διαφορετικούς φορείς, με πολύ διαφορετικές ταχύτητες εξέλιξης των προγραμμάτων, 1 Στην Εισαγωγική Επιμόρφωση 2

3 καθώς και σοβαρές επικαλύψεις, με αποτέλεσμα τη δυσανάλογη αποδοτικότητα αρκετών προγραμμάτων και την περιορισμένη ανταπόκριση τόσο στην εκπαιδευτική κοινότητα όσο και στην ελληνική κοινωνία, και μερική ή συνολική απόκλιση από σύγχρονες τάσεις της υπηρεσιακής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών (school based, on the job training), όπως αποτυπώνονται από διεθνείς οργανισμούς, π.χ. από τον ΟΟΣΑ. 2 Η πρόταση για την Β Φάση του Προγράμματος Επιμόρφωσης 2.1 Στόχος της προτεινόμενης πράξης Με στόχο την υπέρβαση όσων αδυναμιών παρουσιάστηκαν μέχρι σήμερα, αλλά και τη δημιουργική αξιοποίηση όλων των μέχρι τώρα εμπειριών και αποτελεσμάτων, προτείνεται η ένταξη όλων των επιμέρους επιμορφωτικών δράσεων (πλην της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης και της Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη) που αναφέρθηκαν στην εισαγωγή, σε ένα κοινό πρόγραμμα επιμόρφωσης, το οποίο θα αποτελέσει τη Β Φάση του Προγράμματος Επιμόρφωσης, με δικαιούχο το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), και το οποίο θα διέπεται από τις ακόλουθες βασικές αρχές: Συντονισμό των βασικότερων επιμέρους επιμορφωτικών δράσεων και ένταξή τους σε ένα πρότυπο πλαίσιο ώστε να επιτευχθεί κοινή φιλοσοφία, οικονομίες κλίμακας, αποφυγή επιμέρους αλληλοεπικαλύψεων και ταυτόχρονα μέγιστη αξιοποίηση των επιμορφωτικών υλικών, των επιμορφωτών και των διατιθέμενων πόρων. Δημιουργία ενιαίου μητρώου πιστοποιημένων επιμορφωτών ανά θεματικό πεδίο. Θεσμοθέτηση κοινής αντιμετώπισης και κοστολόγησης των επιμορφωτικών υπηρεσιών (ώρα επιμόρφωσης, σελίδες επιμορφωτικού υλικού, ώρα υποστήριξης επιμορφούμενων, μετακινήσεις, οδοιπορικά, κ.τ.λ.) στα διάφορα θεματικά πεδία. Δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των επιμορφωτικών υλικών σε διαφορετικά πεδία επιμόρφωσης με κατάλληλες μικρές προσαρμογές. Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών με δημιουργία και λειτουργία πλατφόρμας σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Επιπλέον, προτείνεται για τη Β Φάση του Προγράμματος Επιμόρφωσης: Σταδιακή μετάβαση από τον «πάνω προς τα κάτω» (top down) προσδιορισμό των επιμορφωτικών αναγκών με βάση τις εθνικές εκπαιδευτικές πολιτικές [π.χ. νέα προγράμματα σπουδών, αξιολόγησηαυτοαξιολόγηση, ερευνητικές εργασίες (project ) κ.τ.λ.], στον από «κάτω προς τα πάνω» (bottom up) προσδιορισμό συγκεκριμένων θεματικών πεδίων επιμόρφωσης με βάση τις ανάγκες των σχολικών μονάδων, όπως 3

4 είναι η διαχείριση σχολικής τάξης, η βία και η παραβατικότητα, η μαθητική διαρροή, η εισαγωγή καινοτομιών στην εκπαιδευτική διαδικασία κ.τ.λ. Το έργο της «Aυτοαξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου στη σχολική μονάδα» (ΑΕΕ), το οποίο συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματική υποστήριξη των σχεδίων δράσης των σχολικών μονάδων, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο, πρόκειται να ολοκληρωθεί και, ως εκ τούτου, να αρχίζει να εφαρμόζεται στο σύνολο των σχολικών μονάδων της επικράτειας από 1/1/2014 χωρίς κόστος. Τα σχέδια δράσης, τα οποία θα εκπονεί η κάθε σχολική μονάδα, θα ενταχθούν στον από «κάτω προς τα πάνω» (bottom up) προσδιορισμό των επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών. Ενσωμάτωση νέων, σύγχρονων κατευθύνσεων στην επιμόρφωση, με έμφαση στην επιμόρφωση με αφετηρία τη σχολική μονάδα και τις ανάγκες της ή καλύτερα τις ανάγκες ομάδων (clusters) σχολικών μονάδων, ώστε να μεταβούμε σε μια περισσότερο συμμετοχική, βιωματική και διαδραστικού τύπου επιμόρφωση. Αξιοποίηση του θεσμού του σχολικού συμβούλου με ανάπτυξη των επαγγελματικών δεξιοτήτων του, ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει στις νέες ανάγκες και εκπαιδευτικές πολιτικές. Αξιοποίηση νέων ρόλων ή θεσμών, όπως του μέντορα (mentor) κ.τ.λ., πέρα από τους παραδοσιακούς επιμορφωτικούς θεσμούς (π.χ. σχολικό σύμβουλο). Αξιοποίηση νέων κατευθύνσεων για την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, οι οποίες σχετίζονται με τη βελτίωση και την αποτελεσματικότητα του σχολείου (school improvement and school effectiveness), την εκπαιδευτική ηγεσία (educational leadership), τις κοινότητες μάθησης (learning communities) και τη δικτύωση (networking). Έμφαση στο «μαθαίνω από το συνάδελφο», στην πρακτική κατεύθυνση της επιμόρφωσης, στις συμμετοχικές, εργαστηριακές και βιωματικές μορφές επιμόρφωσης, οι οποίες έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές και αποδεκτές από την εκπαιδευτική κοινότητα. Στη λογική αυτή πρέπει, εκτός από τα παραδοσιακά σεμινάρια, να αξιοποιηθούν τα εργαστήρια (workshops), οι μελέτες περίπτωσης (case studies), οι επισκέψεις σε σχολεία (school visits), η συναδελφική παρατήρηση και οι σύγχρονες μέθοδοι επιμόρφωσης. Προτεραιότητα σε σχολεία που εμπράκτως και τεκμηριωμένα έχουν αποδείξει το ενδιαφέρον τους για την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών (π.χ. τα σχολεία που συμμετέχουν επιτυχώς στο πρόγραμμα της αυτοαξιολόγησης σχολικής μονάδας, τα πιλοτικά σχολεία εφαρμογής των νέων Π.Σ., κ.τ.λ.). Σχολεία αυτού του τύπου μπορούν να αποτελούν χώρο επισκέψεων, μελετών περίπτωσης, δικτύωσης κ.τ.λ. Με άλλα λόγια, τα σχολεία αυτά, που ήδη υπάρχουν στο σύστημα, μπορούν να γίνουν «πυρήνες επιμόρφωσης» και για άλλα σχολεία που βρίσκονται στην ίδια γεωγραφική περιφέρεια με αυτά. 4

5 2.2 Θεματικές περιοχές επιμόρφωσης Η Β Φάση του Προγράμματος Επιμόρφωσης προτείνεται να καλύψει, με διαδικασία από πάνω προς τα κάτω (top down) για τον προσδιορισμό επιμορφωτικών αναγκών, θεματικές ενότητες, οι οποίες άπτονται τρεχουσών εθνικών εκπαιδευτικών πολιτικών (αξιολόγηση-αυτοαξιολόγηση, νέα προγράμματα σπουδών, ερευνητικές εργασίες project, μέντορες, κ.τ.λ.). Η διαδικασία «από κάτω προς τα πάνω» (bottom up), ενώ διατρέχει το σύνολο του Προγράμματος, εφαρμόζεται συγκεκριμένα σε διακριτή θεματική ενότητα. Οι προτεινόμενες θεματικές περιοχές είναι: I. Αξιολόγηση εκπαιδευτικού σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο πρόκειται να εκδοθεί, αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας. II. Επιμόρφωση σε σχέση με το εκπαιδευτικό έργο, δηλαδή επιμόρφωση στα νέα προγράμματα σπουδών Πρωτοβάθμιας (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό) και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο, Λύκειο, Επαγγελματικό Λύκειο), στον εγγραμματισμό, με σκοπό την αναβάθμιση στα αναμενόμενα επίπεδα του εγγραμματισμού (literacy) των μαθητών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (5-15 ετών) στη γλώσσα και τις θετικές επιστήμες, και στις ερευνητικές εργασίες (project) και τη διερευνητική μάθηση. Για ένα μέρος του προγράμματος που αφορά την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα νέα προγράμματα σπουδών, μπορούν να αξιοποιηθούν το ήδη έτοιμο υλικό με τις αναγκαίες προσαρμογές και οι επιμορφωτές του προγράμματος των νέων προγραμμάτων σπουδών, καθώς και υλικό και επιμορφωτές που σχετίζονται με τη διδακτική των γνωστικών αντικειμένων από την Α Φάση του Μείζονος Προγράμματος Επιμόρφωσης. Μετά τις δομικές αλλαγές τόσο στην Επαγγελματική Εκπαίδευση όσο και στο Λύκειο Γενικής Παιδείας, σύμφωνα με τον νέο νόμο που προγραμματίζεται να κατατεθεί για ψήφιση την Άνοιξη του 2013, θα προχωρήσουμε στην εκπόνηση των νέων προγραμμάτων σπουδών και επομένως η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών του Γενικού Λυκείου και των εκπαιδευτικών της επαγγελματικής εκπαίδευσης θα σχεδιαστεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νέου νόμου. Για μέρος του προγράμματος επιμόρφωσης στις ερευνητικές εργασίες (project) και τη διερευνητική μάθηση θα αξιοποιηθούν το ήδη έτοιμο υλικό και οι επιμορφωτές του προγράμματος των ερευνητικών εργασιών για το Λύκειο. III. Επιμόρφωση στη λειτουργία της τάξης και του σχολείου γενικότερα, με έμφαση στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την ομαλή μετάβαση των μαθητών από τη μία βαθμίδα της εκπαίδευσης στην άλλη, την εισαγωγή νέων ρόλων στο σχολείο, τους μέντορες (mentoring and coaching), τη διαχείριση διαπροσωπικών σχέσεων και προβλημάτων μέσα στην τάξη, και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των ακριτικών περιοχών. 5

6 IV. Προγράμματα βασισμένα στο σχολείο που πραγματοποιούνται με τη διαδικασία από κάτω προς τα πάνω (bottom up) μετά από αίτημα της σχολικής μονάδας (school based) ή ομάδας σχολείων. Ορισμένες από τις παραπάνω περιοχές ενσωματώνουν πλήρως δράσεις που υλοποιούνταν μέχρι σήμερα από διακριτές πράξεις 2.3 Ενιαίο Εθνικό Μητρώο Πιστοποιημένων Επιμορφωτών Αποστολή του μητρώου πιστοποιημένων επιμορφωτών ανά θεματικό / γνωστικό πεδίο είναι η αξιολόγηση, η πιστοποίηση και η δημιουργία ηλεκτρονικού ενιαίου πίνακα-αρχείου με το εξειδικευμένο προσωπικό για την επιτυχή και στοχευόμενη επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού. Το μητρώο επιμορφωτών θα είναι ανοικτό και θα ανανεώνεται ανά περίοδο επιμόρφωσης. Η δημιουργία του μητρώου πιστοποιημένων επιμορφωτών ανά θεματικό πεδίο, το οποίο δυναμικά θα συντηρείται και θα εμπλουτίζεται, θα υποστηρίζει τις βασικές επιλογές του νέου επιμορφωτικού προγράμματος και τις βασικές συστάσεις (recommendations) της τελευταίας έκθεσης αξιολόγησης για τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος που εκπόνησε ο ΟΟΣΑ (Education Policy Advice for Greece). Η διαδικασία και οι προϋποθέσεις κριτήρια ένταξης στο μητρώο, καθώς και (στην περίπτωση επιλογής των υποψηφίων επιμορφωτών σύμφωνα με τα κριτήρια καταλληλότητας ή το σύστημα μοριοδότησης) οι όροι της σύμβασης, οι υποχρεώσεις της, τα καθήκοντα και οι αμοιβές θα καθορίζονται με απόφαση των αρμόδιων οργάνων. Σε κάθε περίπτωση θα ληφθεί υπόψη η εμπειρία των επιμορφωτών σε παλαιότερες επιμορφωτικές πράξεις. Δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία αξιολόγησης και πιστοποίησης της ιδιότητας του «Επιμορφωτή» έχουν επιστήμονες / ερευνητές, οι οποίοι συμμετέχουν στη διαδικασία ύστερα από σχετική ανοικτή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Οι υποψήφιοι για ένταξη στο μητρώο έχουν δυνατότητα να υποβάλουν μία αίτηση σε έως και τρία επιμορφωτικά πεδία. Ο αριθμός των επιμορφωτών που θα επιλεγεί θα είναι ανάλογος με τις ανάγκες που θα προκύπτουν από το σε εξέλιξη επιμορφωτικό πρόγραμμα και τις αντίστοιχες περιόδους και φάσεις του. Οι επιμορφωτές που θα δραστηριοποιηθούν στην υλοποίηση των πράξεων διακρίνονται σε δύο (2) κατηγορίες: 1) Επιμορφωτών, οι οποίοι, αφού πρώτα εκπαιδευτούν οι ίδιοι από την ομάδα επιστημονικής υποστήριξης της κάθε Θεματικής Ενότητας, θα εκπαιδεύσουν και θα υποστηρίξουν το σύνολο των επιμορφωτών σε όλη τη διάρκεια υλοποίησης της πράξης. Τα στελέχη της ομάδας επιστημονικής υποστήριξης θεωρούνται Επιμορφωτών. Με τη λήξη της επιμόρφωσης, με διαδικασίες που θα καθοριστούν από τα αρμόδια όργανα, θα πιστοποιούνται και θα εγγράφονται οριστικά στο ενιαίο μητρώο επιμορφωτών. 2) Επιμορφωτές, οι οποίοι θα επιμορφωθούν από τους Επιμορφωτών και μετά θα αναλάβουν την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Μέρος της επιμόρφωσης των Επιμορφωτών είναι και η εκπόνηση συγκεκριμένων εργασιών (tasks), που θα αξιολογηθούν από τους εκπαιδευτές τους. Με τη λήξη 6

7 της επιμόρφωσης και με ανάλογες διαδικασίες που θα οριστούν από τα αρμόδια όργανα, θα πιστοποιούνται και θα εγγράφονται οριστικά στο ενιαίο μητρώο επιμορφωτών. Οι πιστοποιημένοι επιμορφωτές και των δύο κατηγοριών, θα λάβουν ειδικούς κωδικούς πρόσβασης για το ειδικά σχεδιασμένο network system / helpdesk επιμορφωτών. Στη δημιουργία και λειτουργία του Ενιαίου Μητρώου Επιμορφωτών θα αξιοποιηθούν μεθοδολογίες, τεχνικές και δομές που δοκιμάστηκαν και λειτουργούν στο πλαίσιο της υλοποίησης της πράξης «Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη Διδακτική Πράξη». Θα αξιοποιηθούν επίσης υφιστάμενα μητρώα επιμορφωτών των Πράξεων που υλοποίησαν φορείς, όπως το Π.Ι., το Κ.Ε.Ε. και ο Ο.ΕΠ.ΕΚ. Στο ανωτέρω μητρώο θα ενταχθούν αυτοδίκαια και οι ενεργοί Σχολικοί Σύμβουλοι. Οι ενέργειες που αφορούν τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την υλοποίηση του Ενιαίου Μητρώου Επιμορφωτών θα υλοποιηθούν από συγκεκριμένη ομάδα εργασίας. 3 Ενδεικτική ανάλυση του φυσικού αντικειμένου των προτεινόμενων θεματικών της πράξης «Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Β φάση» Ανακεφαλαιώνοντας, η πράξη «Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Β φάση» μπορεί να αποτελέσει ένα εθνικό στρατηγικό πλαίσιο επιμόρφωσης, το οποίο: Στηρίζεται και αξιοποιεί τη μέχρι σήμερα εμπειρία (θετική και αρνητική) από το σύνολο των επιμορφωτικών δράσεων για τους εκπαιδευτικούς της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης. Δημιουργεί μια κοινή μεθοδολογική πλατφόρμα για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και των στελεχών της εκπαιδευτικής κοινότητας. Είναι δομημένη αρθρωτά με τρόπο ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις επιμόρφωσης και να υπηρετήσει τις εκάστοτε εκπαιδευτικές πολιτικές. Επιτρέπει τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των συνεργειών μεταξύ των επιμέρους δράσεων εντός της πράξης, διατηρώντας ωστόσο την αυτονομία της κατά τη διάρκεια της υλοποίησης, αλλά και μεταξύ άλλων συναφών πράξεων. Βελτιστοποιεί το συντονιστικό και διαχειριστικό κόστος. Αξιοποιεί τα μέχρι σήμερα παραχθέντα επιμορφωτικά υλικά. Το σύνολο των δράσεων που προτείνεται να υλοποιηθούν στο πλαίσιο της Πράξης «Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Β φάση» χαρακτηρίζονται από τη λογική της αποκέντρωσης της επιμόρφωσης, βασίζονται και στη σχολική μονάδα (school based) και καλύπτουν τις εξής Θεματικές Ενότητες (ΘΕ): 1. Αξιολόγηση εκπαιδευτικού & Αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας 2. Νέα προγράμματα σπουδών για την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 7

8 3. Εγγραμματισμός 4. Ερευνητικές εργασίες (projects) 5. Ομαλή μετάβαση μεταξύ των βαθμίδων της εκπαίδευσης 6. Εισαγωγή του θεσμού των μεντόρων (mentoring and coaching) 7. Διαχείριση διαπροσωπικών σχέσεων και προβλημάτων σχολικής τάξης 8. Προγράμματα επιμόρφωσης βασισμένα στο σχολείο 3.1 Αξιολόγηση εκπαιδευτικού & Αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας Αξιολόγηση εκπαιδευτικού Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος για την «Αξιολόγηση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» πρέπει άμεσα να ξεκινήσουν οι διαδικασίες διοικητικής και εκπαιδευτικής αξιολόγησης των υπηρετούντων εκπαιδευτικών και στελεχών εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαία η επιμόρφωση σε ζητήματα αξιολόγησης της εκπαίδευσης, του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού προσωπικού και η πιστοποίηση (για τη διασφάλιση της εμπειρογνωμοσύνης τους στο ζήτημα) των περίπου στελεχών της εκπαίδευσης (Περιφερειακών Διευθυντών, Διευθυντών Διευθύνσεων, ΠΕΚ, Σχολικών Συμβούλων, Διευθυντών Σχολικών Μονάδων, Συντονιστών Εκπαίδευσης Εξωτερικού και στελεχών των ΠΕΚ, ΚΕΔΔΥ, κ.τ.λ.) που θα υλοποιήσουν τη διαδικασία αξιολόγησης. Η υλοποίηση συστηματικών και πιστοποιημένων διαδικασιών επιμόρφωσης θα συμβάλει στη δημιουργία μιας ενιαίας φιλοσοφίας και πρακτικής μεταξύ των στελεχών της αξιολόγησης και θα καταστήσει περισσότερο εφικτή την ανάπτυξη κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των εκπαιδευτικών και των στελεχών. Με δεδομένο ότι βασικός σκοπός της προτεινόμενης από το ΥΠΑΙΘΠΑ διαδικασίας αξιολόγησης των εκπαιδευτικών είναι η βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού τους έργου, προς όφελος των μαθητών και της κοινωνίας, κύριος στόχος της παρούσας δράσης είναι η αποτελεσματική επιμόρφωση και η πιστοποίηση των στελεχών που θα υλοποιήσουν τη διαδικασία αξιολόγησης, διασφαλίζοντας την επιτυχή, αξιόπιστη και δίκαιη εφαρμογή της. Η δράση στοχεύει να συμβάλει ουσιαστικά στην επιτυχή θεσμοθέτηση ενός συστήματος αξιολόγησης της εκπαίδευσης στην Ελλάδα, αναγνωρίζοντας πως, απαραίτητη προϋπόθεση γι αυτό αποτελεί η συνειδητοποίηση εκ μέρους των εκπαιδευτικών του ρόλου τους, ο οποίος συνδέεται άμεσα με τη σχολική επίδοση των εκπαιδευόμενων, την ποιοτικότερη εικόνα του σχολείου και την αναβάθμιση του κύρους της εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο της επιτυχούς υλοποίησης του κεντρικού στόχου της δράσης, σημαντικούς επιμέρους στόχους αποτελούν: (α) Η διαμόρφωση χρηστικού, σύγχρονου, υψηλού επιπέδου (state-of-the-art) επιμορφωτικού υλικού και ηλεκτρονικής φόρμας αξιολόγησης. 8

9 (β) Η αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρογνωμοσύνης των στελεχών της εκπαίδευσης σε ζητήματα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού προσωπικού, καθώς και των υπαρχουσών υποδομών και του υλικού επιμόρφωσης (π.χ. αξιοποίηση των δικτυακών υποδομών των epimorfosi.edu.gr, b-epipedo2.cti.gr, αξιοποίηση του επιμορφωτικού υλικού Αυτοαξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου, Μείζονος Προγράμματος Επιμόρφωσης, Επιμόρφωσης Στελεχών Εκπαίδευσης, κ.τ.λ.). (γ) Η καλλιέργεια της αυτογνωσίας και της υπευθυνότητας των στελεχών της αξιολόγησης και η επαγγελματική ανάπτυξή / βελτίωσή τους. (δ) Η διαμόρφωση συνεργατικών και υποστηρικτικών δομών που θα βοηθήσουν, θα ενισχύσουν και θα βελτιώσουν το έργο των στελεχών κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης. (ε) Η απομυθοποίηση του δήθεν «τιμωρητικού» ρόλου της αξιολόγησης και η ανάδειξη του βελτιωτικού χαρακτήρα της ως δυναμικής συνεχούς διαδικασίας, με προσαρμοστικότητα και ευελιξία, σε φάσεις, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοπροσδιορίζονται, με προδρομικό-προληπτικό και όχι αναδρομικό-επιβεβαιωτικό περιεχόμενο, που εμπλέκει τους ενδιαφερόμενους καθ όλη την αξιολογική πορεία. Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Επιμορφωτές α) περιφερειακοί διευθυντές εκπαίδευσης, β) προϊστάμενοι των τμημάτων επιστημονικής - παιδαγωγικής καθοδήγησης των περιφερειακών διευθύνσεων εκπαίδευσης, γ) σχολικοί σύμβουλοι, δ) διευθυντές διεύθυνσης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ε) συντονιστές εκπαίδευσης εξωτερικού, στ) διευθυντές σχολικών μονάδων και Σχολικών Εργαστηριακών Κέντρων (Σ.Ε.Κ.), ζ) προϊστάμενοι ολιγοθέσιων σχολικών μονάδων και νηπιαγωγείων, η) υπεύθυνοι και παιδαγωγική ομάδα λειτουργίας των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε.), θ) προϊστάμενοι των Κέντρων Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών (ΚΕ.Δ.Δ.Υ.) Ως Επιμορφωτών ορίζονται η Επιστημονική Επιτροπή της δράσης, ειδικοί επιστήμονες, η Συγγραφική Ομάδα του επιμορφωτικού υλικού και μέλη της Επιστημονικής Ομάδας για την Αξιολόγηση επιμορφωτές αξιολογητών ορίζονται οι κατηγορίες (α), (β), (γ), και (δ) από την ομάδα-στόχο. Θα επιμορφωθούν από τους Επιμορφωτών σε πρόγραμμα διάρκειας 18 ωρών. Διαδικασία Οι επιμορφωμένοι αξιολογητές θα διαχύσουν (ως 9

10 επιμόρφωσης πολλαπλασιαστές) τη μεθοδολογία αξιολόγησης στην υπόλοιπη ομάδα-στόχο (περίπου σε στελέχη) σε εκπαιδευτικές συνεδρίες συνολικής διάρκειας δώδεκα (12) ωρών. Για την περαιτέρω στήριξη των αξιολογητών θα χρησιμοποιηθεί η εξ αποστάσεως ενημέρωση με διαδικτυακή συνεργασία επιμορφουμένων - επιμορφωτών και αξιοποίηση του σχετικού εντύπου και ψηφιακού επιμορφωτικού υλικού Αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας Το έργο της «Aυτοαξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου στη σχολική μονάδα» (ΑΕΕ) συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματική υποστήριξη των σχεδίων δράσης των σχολικών μονάδων, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο. Κατ αυτόν τον τρόπο η διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου για την ενδοσχολική επιμόρφωση βρίσκεται σε άμεση σύνδεση και αλληλεπίδραση με την εφαρμογή του θεσμού της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο (Ν.3848/2010, άρθ. 32). Με την πιλοτική εφαρμογή σε επιλεγμένες σχολικές μονάδες της «Aυτοαξιολόγησης του Εκπαιδευτικού Έργου στη σχολική μονάδα» θα έχει ενημερωθεί, μέχρι 31/12/2013, το σύνολο των Σχολικών Συμβούλων για τη διαδικασία εφαρμογής της σχετικής μεθοδολογίας. Στο πλαίσιο της δράσης θα ενημερωθούν επιμορφωθούν στην εφαρμογή της μεθοδολογίας οι διευθυντές του συνόλου των σχολικών μονάδων της χώρας. Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι Επιμορφωτών διευθυντές σχολικών μονάδων. Δεν απαιτείται. Επιμορφωτές Οι ήδη επιμορφωμένοι Σχολικοί Σύμβουλοι, συνεπικουρούμενοι από τα στελέχη, τους διευθυντές των σχολικών μονάδων, οι οποίες εφάρμοσαν πιλοτικά το πρόγραμμα. Διαδικασία επιμόρφωσης Ενδοσχολική ενημέρωση - επιμόρφωση ή στα ΠΕΚ έξι (6) ωρών. 3.2 Επιμόρφωση στα Νέα Προγράμματα Σπουδών Προκειμένου να εφαρμοστούν τα νέα Προγράμματα Σπουδών και να αποτελέσουν μοχλό βελτίωσης της παρεχόμενης υποχρεωτικής και λυκειακής εκπαίδευσης, είναι σκόπιμο να έχει εξασφαλιστεί, εκτός των άλλων, η ενημέρωση/ευαισθητοποίηση και η επιμόρφωση όλων όσοι θα εμπλακούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ειδικότερα: (α) των εκπαιδευτικών που θα κληθούν να υλοποιήσουν με τη διδασκαλία τους ό,τι θα προβλέπεται από τα Προγράμματα Σπουδών των αντικειμένων που διδάσκουν, (β) των σχολικών συμβούλων που θα κληθούν να επιμορφώσουν και στη συνέχεια, να παρακολουθήσουν και να στηρίξουν τους εκπαιδευτικούς στο έργο τους με συνεχή επικοινωνία μαζί τους, αξιοποιώντας σε 10

11 όλες τις περιπτώσεις και τις δυνατότητες που παρέχουν οι ΤΠΕ, (γ) ενός σώματος επιμορφωτών εκπαιδευτικών (όλων των ειδικοτήτων και κυρίως αυτών που ανήκουν σε κλάδους με περισσότερα του ενός αντικείμενα, π.χ. ΠΕ4). Οι εκπαιδευτικοί αυτοί θα επιλεγούν με βάση τα τυπικά προσόντα, τη διδακτική και επιμορφωτική τους εμπειρία, αλλά και με κριτήρια γεωγραφικά, ώστε σε συνεργασία και με ευθύνη των σχολικών συμβούλων, να συμμετέχουν, σε επίπεδο Περιφέρειας, στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και στη συνέχεια, στη στήριξή τους στην εφαρμογή των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, (δ) των διευθυντών των σχολικών μονάδων με δεδομένο ότι καμιά καινοτομία δεν μπορεί να προχωρήσει, χωρίς τη στήριξη και την ενεργό συμμετοχή του διοικητικού προϊσταμένου της σχολικής μονάδας. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Δράσης, προτείνεται να γίνει η επιμόρφωση των σχολικών συμβούλων, ενός σώματος επιμορφωτών εκπαιδευτικών και των διευθυντών των σχολικών μονάδων. Οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα επιμορφωθούν, στη συνέχεια, από τους σχολικούς συμβούλους, στο πλαίσιο των καθηκόντων τους, συνεπικουρούμενους από τους επιμορφωτές εκπαιδευτικών. Σε κάθε περίπτωση, η επιμόρφωση για τα νέα Προγράμματα Σπουδών θα στηρίζεται στις αρχές και στη μεθοδολογία της εκπαίδευσης ενηλίκων και θα αξιοποιεί ενεργητικές/συμμετοχικές μεθόδους για την εξοικείωση των εκπαιδευτικών στον σχεδιασμό, στην οργάνωση και στην πραγματοποίηση της διδασκαλίας τους με βάση τις αρχές που διέπουν τα νέα Π.Σ. και τις διδακτικές προσεγγίσεις που προτείνονται από αυτά για την εφαρμογή τους. Η επιμόρφωση των σχολικών συμβούλων και των επιμορφωτών εκπαιδευτικών θα στοχεύει, επιπλέον, στην εξοικείωσή τους με τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την πραγματοποίηση διαδικασιών επιμόρφωσης και στήριξης των εκπαιδευτικών στην υλοποίηση των προτεινόμενων από τα νέα Π.Σ. Αντίστοιχα, πρακτικό μέρος θα προβλέπεται για την επιμόρφωση των διευθυντών των σχολικών μονάδων, ώστε να προετοιμαστούν στο μέγιστο δυνατό για τη στήριξη των εκπαιδευτικών του σχολείου τους. Θα υπάρξουν παραδοτέα όλων των ομάδων επιμορφούμενων από την εργασία τους τόσο στη διάρκεια του δια ζώσης τμήματος της επιμόρφωσης όσο και στη διάρκεια του εξ αποστάσεως τμήματος, με βάση τα οποία θα γίνει και η πιστοποίησή τους. Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Εκπαιδευτικοί εκπαιδευτικών μονάδων Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης, συνολικά περίπου εκπαιδευτικοί. Ως εκπαιδευτές επιμορφωτών θα αξιοποιηθούν, ανάλογα με το αντικείμενο, εμπειρογνώμονες / συντάκτες των νέων Π.Σ., σύμβουλοι του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α., στελέχη του πρώην Π.Ι., μέλη ΔΕΠ, στελέχη της εκπαίδευσης, έμπειροι εκπαιδευτικοί και ειδικοί επιστήμονες μετά από κατάλληλη προετοιμασία. 11

12 Επιμορφωτές Διαδικασία επιμόρφωσης Στην πιλοτική φάση εφαρμογής των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών ενεργοποιήθηκαν 180 σχολικές μονάδες και επιμορφώθηκαν Σχολικοί Σύμβουλοι, Διευθυντές και εκπαιδευτικοί. Από την ομάδα αυτή των περίπου εκπαιδευτικών θα επιλεγούν περίπου επιμορφωτές, στους οποίους θα παρασχεθεί ολιγόωρη, ενισχυτική εκπαίδευση και οι οποίοι θα πιστοποιηθούν. Επιμορφωτικά προγράμματα διάρκειας 30 ωρών, τα οποία θα οδηγούν σε πιστοποίηση. 3.3 Εγγραμματισμός Η δράση αφορά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός καινοτόμου προγράμματος αναβάθμισης στα αναμενόμενα επίπεδα του γλωσσικού εγγραμματισμού (literacy) και του εγγραμματισμού στις θετικές επιστήμες (μαθηματικά, φυσική) των μαθητών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (5-15 ετών), τον οποίο διεθνείς (PIRLS και PISA) και ελληνικές έρευνες εμφανίζουν ιδιαίτερα χαμηλό. Η αναβάθμιση του γλωσσικού εγγραμματισμού θα επιχειρηθεί μέσα από την παραγωγή παράλληλου και διαφοροποιημένου εκπαιδευτικού υλικού, ως προς: (α) την κατάκτηση των μηχανισμών γραφής και ανάγνωσης και (β) την αξιοποίηση του γλωσσικού κώδικα κάθε επιστημονικού κλάδου. Το υλικό αυτό θα εκφράζει τις σύγχρονες αντιλήψεις για το περιεχόμενο και τον ρόλο του γλωσσικού εγγραμματισμού και θα συνοδεύεται από την εφαρμογή σύγχρονων διδακτικών προσεγγίσεων, που έχουν στέρεα ερευνητική βάση και πρακτική επιβεβαίωση από παρόμοια προγράμματα γλωσσικού εγγραμματισμού αναπτυγμένων χωρών εντός και εκτός Ευρώπης. Ο μαθηματικός εγγραμματισμός (numeracy) των μαθητών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (5-15 ετών) θα επιχειρηθεί μέσα από την παραγωγή παράλληλου και διαφοροποιημένου εκπαιδευτικού υλικού, που αφορά τέσσερις (4) βασικές εκφάνσεις του μαθηματικού εγγραμματισμού: (α) τη γνώση και την κατανόηση των αριθμών και του αριθμητικού συστήματος: ακέραιοι, κλάσματα, δεκαδικοί, ποσοστά (β) την επιτέλεση πράξεων και υπολογισμών: νοερές πράξεις, γραπτοί υπολογισμοί πράξεων (γ) τη διαχείριση και την επεξεργασία πληροφορίας: πολυτροπικά κείμενα, πολλαπλές αναπαραστάσεις, πίνακες, διαγράμματα, γραφήματα (δ) την εφαρμογή γνώσεων, στάσεων, δεξιοτήτων: λογική ανάλυση, συνέπεια, σταθερότητα, στρατηγική, συστηματική εργασία. Ο επιστημονικός εγγραμματισμός θα επιχειρηθεί μέσα από την παραγωγή παράλληλου και διαφοροποιημένου εκπαιδευτικού υλικού, που αφορά τέσσερις (4) βασικές εκφάνσεις του επιστημονικού εγγραμματισμού: (α) την κατανόηση των επιστημονικών εννοιών, πολυτροπικών κειμένων, γενικεύσεων, αξιωμάτων 12

13 (β) την κατάκτηση βασικών επιστημονικών γνώσεων (γ) την επιτέλεση διερευνητικής μεθόδου (δ) την εφαρμογή γνώσεων, στάσεων, δεξιοτήτων: λογική ανάλυση, επιμονή, σταθερότητα, στρατηγική, συστηματική εργασία. Καινοτόμα στοιχεία του προγράμματος, για τα ελληνικά τουλάχιστον εκπαιδευτικά δεδομένα, αποτελούν: (α) Η εφαρμογή των διδακτικών αρχών της διαφοροποιημένης συνεκπαίδευσης, που προσαρμόζει τη διδακτική πράξη στις εκπαιδευτικές δυνατότητες και ανάγκες όλων των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών που ανήκουν στις ΕΚΟ και στις μαθητικές ομάδες με ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες και δυνατότητες. (β) Η διασφάλιση της ενεργού εμπλοκής των γονέων και των λοιπών μελών της οικογένειας. Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Επιμορφωτές Διαδικασία επιμόρφωσης Εκπαιδευτικοί των δύο (2) πρώτων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου, κυρίως σε περιοχές με κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Σε ορισμένες περιοχές η επιμόρφωση θα επεκταθεί πιλοτικά και σε εκπαιδευτικούς της 5 ης και 6 ης τάξης του Δημοτικού και της 1 ης τάξης του γυμνασίου. Ενδεικτικά: εκπαιδευτικοί. Ως Επιμορφωτών ορίζονται η Επιστημονική Επιτροπή της δράσης, ειδικοί επιστήμονες και η Συγγραφική Ομάδα του επιμορφωτικού υλικού. Θα επιμορφωθούν 175 επιμορφωτές σε πρόγραμμα 30 ωρών και θα πιστοποιηθούν. Επιμορφωτικά προγράμματα διάρκειας 30 ωρών, τα οποία θα οδηγούν σε πιστοποίηση. 3.4 Επιμόρφωση στις Ερευνητικές εργασίες (projects) Αντικείμενο των βιωματικών εργαστηρίων επιμόρφωσης είναι η εξοικείωση των εκπαιδευτικών: (α) με τις θεωρητικές αρχές και τις διδακτικές πρακτικές της βιωματικής μάθησης (experiential learning) και της διερευνητικής μάθησης (inquiry based learning) και (β) με τους τρόπους οργάνωσης και υλοποίησης των Βιωματικών Δράσεων και των Ερευνητικών Εργασιών με βάση τις αρχές της βιωματικής και της διερευνητικής μάθησης. Η αναγκαιότητα της επιμόρφωσης αυτής προκύπτει από τα νέα προγράμματα σπουδών στην υποχρεωτική εκπαίδευση, καθώς και από τις ευρύτερες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο του Γενικού και Τεχνικού Λυκείου. Η ανατροφοδότηση των επιμορφωτών του ΟΕΠΕΚ, η εκπαίδευση των επιμορφωτών, καθώς και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα στηριχτεί σε συμμετοχικές μεθόδους διδασκαλίας. Θα υπάρξουν παραδοτέα για τους εκπαιδευτικούς από την εργασία τους στην τάξη, με βάση τα οποία θα γίνει η 13

14 πιστοποίησή τους. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα γίνει σε δυο φάσεις και στο ενδιάμεσο στάδιο θα υπάρχει εξ αποστάσεως ηλεκτρονική αλληλεπίδραση. Η εκπαίδευση των επιμορφωτών θα πραγματοποιηθεί, επίσης, σε δύο (2) φάσεις που θα προηγούνται της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και η πιστοποίησή τους θα γίνει, επίσης, με σχετικά παραδοτέα. Για τη στήριξη των εκπαιδευτικών θα αξιοποιηθεί σχετική διαδικτυακή πλατφόρμα και Πληροφοριακό Σύστημα ερευνητικών εργασιών (Ηλεκτρονικό Αποθετήριο). Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Επιμορφωτές Διαδικασία επιμόρφωσης Σχολικοί Σύμβουλοι, Μέντορες, Διευθυντές σχολικών μονάδων Σύνολο επιμορφούμενων, οι οποίοι καλύπτουν το συνολικό φάσμα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και λυκειακής εκπαίδευσης: Επιμορφωτών θα προέλθουν κυρίως από την υλοποίηση της σχετικής Πράξης, η οποία ολοκληρώθηκε. Θα επιμορφωθούν και θα πιστοποιηθούν 400 Επιμορφωτές. Η ομάδα στόχος θα λάβει δια ζώσης συμμετοχική επιμόρφωση διάρκειας 30 ωρών, που θα οδηγήσει σε πιστοποίηση, σε 600 περίπου τμήματα εκπαιδευτικών των 20 περίπου ατόμων το καθένα. 3.5 Ομαλή μετάβαση μεταξύ των βαθμίδων της εκπαίδευσης Η παρούσα θεματική ενότητα θα καλύψει την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα, όπως είναι: η ομαλή μετάβαση των μαθητών από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο και από το Δημοτικό Σχολείο στο Γυμνάσιο, μέσα από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων που αποβλέπουν στην ανάπτυξη της κοινωνικής, ψυχολογικής και μαθησιακής ετοιμότητας των μαθητών ο σχολικός εκφοβισμός [για εκπαιδευτικούς της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο)] η αξιολόγηση των μαθητών (Δημοτικό -Γυμνάσιο) οι επιμορφωτικές δράσεις για τη σχολική ζωή: οικοδομώντας μια σχολική κοινότητα ζωής, οικολογίας, υγείας, αλληλεγγύης και πολιτισμού (Δημοτικό - Γυμνάσιο). Στόχος της δράσης είναι να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει όλους τους εμπλεκομένους στην εκπαιδευτική διαδικασία, ώστε να επιλύουν τα ενταξιακά προβλήματα, να επιτελούν καλύτερα τα παιδαγωγικά και διδακτικά τους καθήκοντα και κατ επέκταση να βελτιώνουν την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. 14

15 Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Επιμορφωτές Διαδικασία επιμόρφωσης Εκπαιδευτικοί των σχετικών τάξεων των σχολικών μονάδων. Ως Επιμορφωτών ορίζονται η Επιστημονική Επιτροπή της δράσης, ειδικοί επιστήμονες και η Συγγραφική Ομάδα του επιμορφωτικού υλικού. Θα εκπαιδευτούν και θα πιστοποιηθούν 50 επιμορφωτές, σε πρόγραμμα 30 ωρών. Στην ομάδα στόχο θα δοθεί ενδοσχολική επιμόρφωση διάρκειας 30 ωρών. 3.6 Επιμόρφωση μεντόρων Συγκρότηση και επιμόρφωση ενός σώματος μεντόρων, όπως λειτουργεί σε χώρες της ΕΕ, το θεσμικό έργο και ο ρόλος των οποίων θα προβλέπονται από σχετική νομοθεσία, προκειμένου να αναλάβουν καθήκοντα και αρμοδιότητες που αφορούν την πολύπλευρη διδακτική και ψυχοπαιδαγωγική επιμορφωτική υποστήριξη των εκπαιδευτικών στις σχολικές μονάδες, όπου υπηρετούν, ιδιαίτερα των νεοδιόριστων, καθώς και στην παροχή συμβουλευτικής τόσο σχετικά με διοικητικές και άλλες διαστάσεις του εκπαιδευτικού και υπαλληλικού τους έργου, όσο και σχετικά με τη διευκόλυνση των εκπαιδευτικών στις σχέσεις τους με τους άμεσα εμπλεκόμενους με το εκπαιδευτικό έργο φορείς (Σύλλογος διδασκόντων, Διευθυντής/ντρια, Γονείς, κ.τ.λ.). Ο μέντορας είναι ο «έμπειρος συνάδελφος» που συμβάλλει στον συντονισμό και τη στήριξη κοινών δράσεων των εκπαιδευτικών για την επίλυση καθημερινών πρακτικών προβλημάτων των εκπαιδευτικών που ανακύπτουν στην τάξη. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να επιλεγούν εκπαιδευτικοί με επαρκή διδακτική εμπειρία, καλές πρακτικές τάξης και ακαδημαϊκά προσόντα, ενώ παράλληλα θα έχουν μειωμένο ωράριο. Δύνανται επίσης στις ολιγοθέσιες σχολικές μονάδες των ακριτικών περιοχών, τον ρόλο του μέντορα να αναλάβουν και οι Διευθυντές των σχολικών μονάδων, αφού επιμορφωθούν, με ταυτόχρονη μείωση του ωραρίου τους. Οι ώρες του διδακτικού ωραρίου που μειώνεται στους μέντορες θα καλυφθούν στη σχολική μονάδα, από όπου προέρχονται, με την πρόσληψη αναπληρωτών εκπαιδευτικών. Ως ελάχιστη προϋπόθεση για την επιλογή των μεντόρων θα είναι να έχουν τουλάχιστον πενταετή διδακτική προϋπηρεσία, ενώ πρέπει κατά τη διάρκεια της τελευταίας εξαετίας να έχουν τουλάχιστον δύο (2) χρόνια διδακτικής προϋπηρεσίας. Το περιεχόμενο της επιμόρφωσης θα προσαρμοστεί στο αναμενόμενο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο θα θεσμοθετήσει τον θεσμό. 15

16 Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Διαδικασία επιμόρφωσης Έως δάσκαλοι, φιλόλογοι, μαθηματικοί, και φυσικοί με γεωγραφική κατανομή και Δ/ντες ολιγοθέσιων σχολείων ακριτικών περιοχών. Στην παρούσα δράση θα αξιοποιηθούν μόνο Επιμορφωτών, οι οποίοι και θα επιμορφώσουν τους εκπαιδευτικούς ως μέντορες. Θα επιλεγούν 150 Επιμορφωτών από το Ενιαίο Μητρώο, επιστήμονες ή ερευνητές με εμπειρία και ακαδημαϊκά προσόντα στο πεδίο της επιμόρφωσης / συνεχιζόμενης και διά βίου εκπαίδευσης και μάθησης των εκπαιδευτικών, στα αναλυτικά προγράμματα και σε ζητήματα γενικής και ειδικής μεθοδολογίας, κ.τ.λ., συμπεριλαμβανομένων, φυσικά, και των Σχολικών Συμβούλων. Το πρόγραμμα επιμόρφωσης μεντόρων είναι διάρκειας πενήντα (50) ωρών και οδηγεί σε πιστοποίηση. 3.7 Διαχείριση διαπροσωπικών σχέσεων και προβλημάτων σχολικής τάξης Με την υλοποίηση της συγκεκριμένης δράσης επιδιώκεται: η ενημέρωση των εκπαιδευτικών για τρόπους πρόληψης, διάγνωσης και αντιμετώπισης προβλημάτων στη σχολική τάξη, η ευαισθητοποίησή τους σε θέματα διαπολιτισμικής αγωγής και κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων στο πλαίσιο της τάξης, η ενημέρωσή τους για την αναγκαιότητα συνεργασίας με τους υπόλοιπους σχολικούς εταίρους (γονείς, διευθυντές, συναδέλφους εκπαιδευτικούς, τοπική κοινωνία) για την επίλυση προβλημάτων σχολικής τάξης, η εξοικείωσή τους με σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους ένταξης της διαφορετικότητας στις καθημερινές εκπαιδευτικές πρακτικές τους, και η επιμόρφωση εκπαιδευτικών γενικής αγωγής σε θέματα ειδικής αγωγής. Σε περιόδους μεγάλων κοινωνικών αλλαγών, όπως αυτή που βιώνουμε, ο εκπαιδευτικός έχει αναλάβει και άλλους ρόλους, δύσκολους και πολύπλοκους, για τους οποίους συνήθως δεν είναι εκπαιδευμένος. Η πρόκληση των νέων ρόλων των εκπαιδευτικών πηγάζει από τις δημοκρατικές αρχές της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης για όλους και των ίσων ευκαιριών, καθώς και από τη μεταφορά των συγκρούσεων της πολιτικής και κοινωνικής αρένας στην «αυλή» του σχολείου. Σε αυτό το ασαφές και συγκρουσιακό, συνήθως, πεδίο καλούνται οι εκπαιδευτικοί να λειτουργήσουν όχι μόνο ως διαμεσολαβητές της γνώσης αλλά και ως διαχειριστές σχέσεων και ενδυναμωτές, λειτουργώντας ως θετικά πρότυπα μίμησης, ενώ μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών αισθάνεται ότι δεν έχει την αναγκαία προετοιμασία για την αντιμετώπιση προκλήσεων αυτού του είδους και του μεγέθους. 16

17 Στοιχεία καινοτομίας της δράσης «Διαχείριση διαπροσωπικών σχέσεων και προβλημάτων σχολικής τάξης» είναι η αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως είναι οι εξής: διεργασία ομάδων, συνεργατική οικοδόμηση της γνώσης, βιωματικές ασκήσεις, μελέτες περίπτωσης, σχέδια εργασίας, παιχνίδια ρόλων, προσομοιώσεις και τεχνικές διαλόγου. Επίσης, προτείνεται η χρήση τεχνικών εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως της εξ αποστάσεως, της ανοικτής και υποστηριζόμενης μάθησης, της συνεργατικής μάθησης και της μάθησης μεταξύ ομότιμων / συναδέλφων (peer learning). Μέσα από την αξιοποίηση των παραπάνω πρακτικών στη σχολική τάξη επιδιώκεται η ανάπτυξη δεξιοτήτων των μαθητών, όπως της επικοινωνίας, της συνεργατικότητας, της διαπολιτισμικής δεξιότητας, του αισθήματος κοινωνικής ευθύνης, και η εφαρμογή τους σε αυθεντικά περιβάλλοντα μάθησης που τελικό στόχο έχει την επίλυση συγκρούσεων και προβληματικών καταστάσεων και τη διαμόρφωση θετικού κλίματος στο σχολείο. Βασικός σκοπός της συγκεκριμένης δράσης είναι να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς: να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους, να βελτιώσουν τις εκπαιδευτικές πρακτικές τους, και να αναπτύξουν δεξιότητες και στάσεις, οι οποίες θα τους καθιστούν ικανούς: o να αναγνωρίζουν τις αιτίες και τους τρόπους εκδήλωσης των μαθησιακών δυσκολιών και των προβλημάτων συμπεριφοράς στο σχολείο, o να μπορούν να εντοπίζουν τα προβλήματα που εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τάξης, o να αντιμετωπίζουν θέματα ειδικών προβλημάτων διαχείρισης της σχολικής τάξης πέρα από το επίπεδο της πρόληψης και της διάγνωσης, o να διαχειρίζονται θέματα διαπολιτισμικής αγωγής και κοινωνικών ανισοτήτων στο πλαίσιο της τάξης, o να εξασφαλίζουν τη συμμετοχή μαθητών στη διαδικασία της αξιολόγησης και της αντιμετώπισης των προβλημάτων, o να συνεργάζονται εποικοδομητικά με γονείς και άλλους κοινωνικούς εταίρους, o να συνειδητοποιούν και να είναι σε θέση να αξιοποιούν την πολιτισμική ιδιαιτερότητα του μαθητικού δυναμικού, και o να στηρίζουν τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και να τους παρέχουν κίνητρα μάθησης ανάλογα με την περίπτωση. Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Ενδεικτικά εκπαιδευτικοί Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης. Ως Επιμορφωτών ορίζονται η Επιστημονική Επιτροπή της δράσης, ειδικοί επιστήμονες και η Συγγραφική Ομάδα του επιμορφωτικού υλικού. 17

18 Επιμορφωτές Διαδικασία επιμόρφωσης Θα εκπαιδευτούν 350 επιμορφωτές, σε πρόγραμμα 30 ωρών και θα πιστοποιηθούν. Το πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών της ομάδας στόχου θα είναι διάρκειας 36 ωρών και θα διεξαχθεί στα ΠΕΚ ή ενδοσχολικά. 3.8 Προγράμματα επιμόρφωσης βασισμένα στα σχολεία (school based) Η επιμόρφωση με βάση το σχολείο (school based) επικεντρώνεται στο μικροεπίπεδο του σχολείου με στόχο την ενδυνάμωση της ικανότητας αυτοβελτίωσής του. Δεν πρόκειται για απλή ενδοσχολική επιμόρφωση - υλοποίηση δηλαδή επιμορφωτικών προγραμμάτων μέσα στο σχολείο - αλλά για διαδικασία ανάπτυξης του σχολείου, με γνώμονα τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης σχολικής μονάδας. Η επιμόρφωση με βάση το σχολείο (school based) στοχεύει, επίσης, στη δημιουργία στελεχών με γνώση σε θέματα εκπαιδευτικής αλλαγής και ανάπτυξης σχολείου, στην ενίσχυση των δικτύων κοινοτήτων μάθησης, που ενεργοποιούνται αυθόρμητα μεταξύ των εκπαιδευτικών, ως συνέχεια της διεργασίας ομάδας που αναπτύσσεται μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της βιωματικής επιμόρφωσης. Από τη διαδικασία αυτοαξιολόγησης είναι πιθανό να προκύψουν ανάγκες επιμόρφωσης με βάση το σχολείο. Η αναγκαιότητα της επιμόρφωσης αυτής προκύπτει από τη δυνατότητα συστηματικής και αποτελεσματικής ενεργοποίησης δυνάμεων για βελτίωση εντός της σχολικής μονάδας (hidden capital). Αυτό θα γίνει με την αξιοποίηση των Υποστηρικτών, που κατά κανόνα δεν ανήκουν στο στελεχιακό δυναμικό της σχολικής μονάδας. Ο ρόλος τους συνδυάζει στοιχεία του εκπαιδευτή (tutor) και του παράγοντα υποστήριξης (facilitator). Πρόκειται για αποτελεσματική διαδικασία με μικρό κόστος, μεγάλη διάρκεια και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις ανάγκες, τις πρακτικές και τις ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής μονάδας. Η κατεύθυνση αυτή είναι απολύτως συμβατή με τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις των πολιτικών βελτίωσης του σχολείου (school improvement) και έχει δοκιμαστεί επιτυχώς σε ελληνικά σχολεία στο πλαίσιο διεθνών προγραμμάτων με το Πανεπιστήμιο του Cambridge και Ελληνικών Πανεπιστημίων. Η εκπαίδευση των «υποστηρικτών», καθώς και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα στηριχτεί σε συμμετοχικές μεθόδους διδασκαλίας και θα υπάρξουν παραδοτέα για τους εκπαιδευτικούς από την εργασία τους στην τάξη, με βάση τα οποία θα γίνει η πιστοποίησή τους (π.χ. portfolios of professional development). Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα γίνει σε δύο φάσεις και στο ενδιάμεσο στάδιο θα υπάρχει εξ αποστάσεως ηλεκτρονική αλληλεπίδραση. Η εκπαίδευση των «υποστηρικτών» θα πραγματοποιηθεί επίσης σε δύο (2) φάσεις που θα προηγούνται της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και η πιστοποίησή τους θα γίνει επίσης με σχετικά παραδοτέα. 18

19 Φυσικό αντικείμενο Επιμορφούμενοι επιμορφωτών Επιμορφωτές Διαδικασία επιμόρφωσης Ενδεικτικά εκπαιδευτικοί (3 περίοδοι ανά σχολικό έτος με συμμετοχή εκπαιδευτικών ανά περίοδο). Προβλέπεται ανώτατο όριο χρηματοδότησης δράσεων επιμόρφωσης με βάση το σχολείο (school based) ανά σχολικό έτος Στην παρούσα δράση θα αξιοποιηθούν 40 Υποστηρικτών. Θα εκπαιδευτούν Υποστηρικτές για αντίστοιχα τμήματα εκπαιδευτικών των 20 περίπου ατόμων καθένα, συνολικά. 40 ώρες δια ζώσης συμμετοχική επιμόρφωση. 4 Οργανωτικός και Διαχειριστικός Σχεδιασμός της Πράξης Επιστημονικός Υπεύθυνος και Συντονιστής του έργου Κεντρική Επιτροπή Συντονισμού της Πράξης (Ομάδα Επιστημονικής Υποστήριξης Έργου) Επιστημονικός Υπεύθυνος και Συντονιστής του έργου Συντονιστές - Υπεύθυνοι των υποέργων που αφορούν τις επιμέρους Θεματικές Ενότητες Ομάδα Επιστημονικής Υποστήριξης (μία ανά Θεματική Ενότητα) Συντονιστής Επιστημονικός υπεύθυνος Υποέργου της αντίστοιχης Θεματικής Ενότητας Ειδικοί Εμπειρογνώμονες ως μέλη της Ομάδας Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης και Help Desk Επιστημονικής Υποστήριξης Ομάδα Διοικητικής, Οργανωτικής και Οικονομικής Διαχείρισης Υπεύθυνος Διαχείρισης (Project Manager) Στελέχη διαχείρισης ανά Θεματική Ενότητα) 4.1 Προγραμματισμός υλοποίησης Για καθεμία από τις θεματικές ενότητες της Β φάσης του Προγράμματος Επιμόρφωσης προβλέπεται ένα μεταβατικό στάδιο κατά το πρώτο εξάμηνο του 19

20 2013, ενώ η πλήρης ανάπτυξη του προγράμματος 2 αρχίζει το δεύτερο εξάμηνο του 2013 και εξελίσσεται διαδοχικά στα δύο (2) εξάμηνα του έτους Στο μεταβατικό στάδιο, κατά το πρώτο εξάμηνο του προγράμματος, προβλέπονται δράσεις προετοιμασίας, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της εκπαιδευτικής κοινότητας για τον νέο τρόπο επιμόρφωσης. Η κάθε φάση της εξάμηνης επιμόρφωσης για κάθε θεματικό πεδίο περιλαμβάνει δια ζώσης και εξ αποστάσεως επιμόρφωση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών. Για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των ακριτικών περιοχών και του εξωτερικού θα αξιοποιηθούν τεχνικές και τεχνολογίες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (e-learning). 2 Στην περίπτωση της θεματικής ενότητας των νέων ρόλων, η κάθε φάση του προγράμματος διαρκεί ένα χρόνο, όπως και στην περίπτωση του πρώτου έτους της πλήρους εφαρμογής του προγράμματος επιμόρφωσης στα προγράμματα σπουδών. 20