1.Βασική επιδίωξή του παραμένει η εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κεφαλαίου:

Transcript

1 Τοποθέτηση για το Σχέδιο του Νέου ΕΣΔΑ στην συνεδρίαση της ΚΕΔΕ ( ) Με συνοπτικές διαδικασίες τέθηκε για διαβούλευση από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ). Από το «Ιστορικό» του κιόλας προϊδεάζει για το περιεχόμενό του: «Τα εγκεκριμένα παραδοτέα της μελέτης στην οποία βασίζεται το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και που αποτελούν κείμενα τεκμηρίωσης του παρόντος, έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Υπουργείου» Πρόκειται για τα 8 τεύχη τεκμηρίωσης του προηγούμενου σχεδίου ΕΣΔΑ («Παραδοτέο 9»), το οποίο δεν πρόλαβε να εγκρίνει η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και το οποίο με δηλώσεις του ο κ. Τσιρώνης κατάγγελλε επανειλημμένα. Πώς γίνεται όμως με το ίδιο υλικό τεκμηρίωσης να προκύπτουν εντέλει δύο αντιτιθέμενοι, σύμφωνα πάντα με τον κ. υπουργό Σχεδιασμοί; Απλά δεν γίνεται! Στην περίπτωσή μας πρόκειται για τα ίδια υλικά, του ίδιου φαγητού, από τον ίδιο σεφ - την ευρωενωσιακή Οδηγία 2008/98/ΕΚ και τον «εφαρμοστικό» της νόμο 4042/ αλλά μαγειρεμένου με διαφορετική συνταγή και σερβιρισμένου με περισσότερη καλαισθησία. Α. Παρατηρήσεις Γενικού χαρακτήρα Αν παραμερίσουμε, για την ώρα, τις ανέξοδες επικλήσεις υπέρ του «δημόσιου χαρακτήρα», του σεβασμού στο λαϊκό εισόδημα, την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του ρόλου της Τοπικής Διοίκησης κ.ά. θα διαπιστώσουμε ότι και στο Σχέδιο αυτό: 1.Βασική επιδίωξή του παραμένει η εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κεφαλαίου: (α) Στην πρώτη κιόλας Ενότητα του Σχεδίου «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ» ξεκαθαρίζεται: «Η στροφή προς την αποδοτικότερη χρήση των πόρων είναι αποφασιστικής σημασίας, καθώς θα συμβάλει στη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή, δημιουργώντας ευκαιρίες στους υπόχρεους να μετατρέπουν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις σε οικονομικές ευκαιρίες με καλύτερους όρους για τους καταναλωτές». Πρόκειται για μια φράση κλισέ που διαπερνά το ευρωενωσιακό, φιλομονοπωλιακό έγγραφο «Για μια αποδοτική από πλευράς πόρων Ευρώπη», στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». (β) Στις «Βασικές Προβλέψεις του Νέου ΕΣΔΑ» περιλαμβάνεται και η «ανάπτυξη υγιούς και περιβαλλοντικά ορθής επιχειρηματικότητας στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων», όπως διατυπώνεται συνοπτικά στο «Περιληπτικό Σημείωμα» του αρμόδιου υπουργείου (ΥΠΑΠΕΝ) και διαπερνά και το αναλυτικό κείμενο. (γ) Στο ίδιο τεύχος, στους «Άξονες Πολιτικής», αναφέρεται: 1

2 «Κατά το χρόνο εκπόνησης της μελέτης του ΕΣΔΑ είχαν δρομολογηθεί εγκαταστάσεις επεξεργασίας υπολειπόμενων συμμείκτων ΑΣΑ με συνολική δυναμικότητα t/έτος (Πελοποννήσου, Δυτικής Μακεδονίας, Ηλείας, Σερρών, Ηπείρου, Αλεξανδρούπολης, Θήβας, Φωκίδας κ.α.), τα περισσότερα με τη μορφή ΣΔΙΤ. Τα έργα και οι υποδομές αυτές, για τα οποία δεν έχουν υπογραφεί συμβάσεις μέχρις έγκρισης του παρόντος, θα πρέπει να ανασταλούν και αντ αυτών να σχεδιαστούν έργα υποδομές και δράσεις βάσει του ΕΣΔΑ». Με απλά λόγια: Για όσες ΣΔΙΤ θα έχουν υπογραφεί συμβάσεις μέχρι την (οψέποτε) έγκριση του ΕΣΔΑ, αυτές δεν πρόκειται να θιγούν. Για τις υπόλοιπες, που βρίσκονται σε εξέλιξη, προβλέπεται αναστολή (όχι κατάργηση) και «επανασχεδιασμός» (όπως διευκρινίζεται πιο κάτω στο υπόψη τεύχος). Παίρνοντας δε υπόψη ότι (ι) τα «υπολειπόμενα σύμμεικτα» (το σύνολο των οποίων προβλέπεται να διοχετεύεται σε μονάδες μηχανικής / βιολογικής επεξεργασίας - ΜΒΕ) ανέρχεται περίπου σε τον/έτος, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπό διαβούλευση Σχεδίου, και (ιι) ότι οι ΣΔΙΤ Αττικής και Αχαΐας δεν πρόκειται να προχωρήσουν, παραμένει πεδίον δόξης λαμπρό και για τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις σύμμεικτων (η χαρά των ομίλων), και για άλλες ακόμη, ανεξάρτητα αν αυτές κατατμηθούν και διασπαρούν σε περισσότερες περιοχές και ανατεθούν στο κεφάλαιο με άλλες διαγωνιστικές διαδικασίες. (δ) Ιδιαίτερη μέριμνα υπέρ του κεφαλαίου υπάρχει και για τα βιοαπόβλητα. Στον πίνακα του κεφ. 3.6 «Δράσεις για την υλοποίηση του ΕΣΔΑ», στο υποκεφ. IV «Οικονομικά Μέτρα», στη δράση «Παροχή οικονομικών κινήτρων για την ανάπτυξη δικτύου μονάδων ανάκτησης αποβλήτων οργανικής προέλευσης», προβλέπεται: «Ανάπτυξη - εγκατάσταση μονάδων ανάκτησης αποβλήτων οργανικής προέλευσης από ΑΣΑ, Ιλύες, βιομηχανικά απόβλητα, ΖΥΠ [σ.σ.: ζωικά υποπροϊόντα] και ΓΚΤ [σ.σ.: γεωργοκτηνοτροφικά] απόβλητα (κομποστοποίηση ή/ και αναερόβια χώνευση για την παραγωγή βιοαερίου) με στόχο την συνολική κάλυψη της δυναμικότητας, παροχή οικονομικών κινήτρων για την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων προς αυτήν την κατεύθυνση». Επισημαίνουμε, επίσης, ότι ενώ στο κυρίως κείμενο προβάλλεται ως ξεχωριστή προτεραιότητα η (αερόβια) κομποστοποίηση των βιοαποβλήτων (παράγει εδαφοβελτιωτικό υλικό άριστης ποιότητας), εδώ, ακολουθώντας κατά πόδας την πολιτική των προκατόχων τους, κλίνουν το μάτι στους «ιδιώτες επενδυτές» ανοίγοντας το δρόμο προς την αναερόβια χώνευση, δηλ. την παραγωγή βιοαερίου (με κύριο ενεργειακό συστατικό το μεθάνιο) και την καύση του για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: Και πρόσθετα οικονομικά κίνητρα στο κεφάλαιο και παραπέρα βήματα στην ιδιωτικοποίηση της ενέργειας. Έτσι, οι μονάδες αυτές που ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην περιφέρεια, παρά τις αντιδράσεις των λαϊκών στρωμάτων της περιοχής, προωθούνται και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ. 2

3 2. Το αυξημένο, έτσι κι αλλιώς, κόστος που συνεπάγεται η υλοποίηση του όποιου ΕΣΔΑ, φορτώνεται και με το υπόψη Σχέδιο στις πλάτες της λαϊκής οικογένειας. Στον Πίνακα του κεφ. 3.6 με τα οικονομικά μέτρα (υποκεφ. ΙV), η δράση «Εφαρμογή οικονομικών εργαλείων για τη διαχείριση αποβλήτων» περιγράφεται ως εξής: «Εφαρμογή οικονομικών εργαλείων (όπως ΠοΠ, τέλη ταφής, περιβαλλοντικοί φόροι, διευρυμένη ευθύνη παραγωγού, κ.λπ.) κατόπιν εκπόνησης εξειδικευμένης μελέτης σε εθνικό επίπεδο με στόχο την ενίσχυση της ιεράρχησης των αποβλήτων και την εξασφάλιση πόρων για τις ανάγκες διαχείρισης», για τα κέρδη του κεφαλαίου λέμε εμείς. Τι σημαίνουν, όμως, τα εντός παρενθέσεως «συνθηματικά»; - Τέλος ταφής: Αποτελεί ένα ακόμη «οικονομικό εργαλείο», στο πλαίσιο της γενικότερης αντιλαϊκής πολιτικής της άρχουσας τάξης, για παραπέρα χαράτσωμα του λαού στη λογική της «ανταποδοτικότητας» και των «αντικινήτρων». Έχει ήδη θεσμοθετηθεί (θα επιβάλλεται, ύστερα από δύο αναβολές, από ) με το Ν.4042/2012 και ξεκινάει από τα 35 ευρώ ανά τόνο ΑΣΑ που οδηγείται σε ΧΥΤΑ αυξανόμενο κατά 5 /τον για κάθε χρόνο μέχρι να φτάσει τα 60 /τον. Η πρεμούρα, μάλιστα, της κυβέρνησης είναι τέτοια που στα άμεσα νομοθετικά μέτρα (εφαρμογή τους μέσα στο 2015 και «Α προτεραιότητας από πλευράς σπουδαιότητας) περιλαμβάνεται και η ρύθμιση: «Σε εφαρμογή του άρθρου 45 παρ. 4 του Ν.4042/2012 καθορίζεται η διαδικασία είσπραξης του ειδικού τέλους ταφής». - ΠοΠ δηλ. «Πληρώνω όσο Πετάω» στους κάδους των σύμμεικτων ΑΣΑ : Το σύστημα αυτό, που εφαρμόζεται ήδη για τον υπολογισμό της εισφοράς του κάθε δήμου προς τον οικείο ΦΟΔΣΑ, σημαίνει πρακτικά (ι) απαλλαγή από τα δημοτικά τέλη καθαριότητας του μεγάλου κεφαλαίου που δραστηριοποιείται στη βιομηχανία και τα logistics, στα υπερτοπικά κέντρα, στις υπηρεσίες, στην υγεία καθώς και (ιι) ραγδαία μείωση για τις πολυτελείς κατοικίες των μεγαλοαστών. Και τούτο, δεδομένου ότι μηδενική έως ελάχιστη είναι η ποσότητα σύμμεικτων ΑΣΑ που παράγουν ενώ με το ισχύον σύστημα επιμερισμού των ανταποδοτικών τελών αμβλύνεται σ ένα βαθμό η αδικία που γίνεται σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Κατά συνέπεια το αυξημένο, λόγω του εκσυγχρονισμού αλλά και της φιλοσοφίας του ΕΣΔΑ, κόστος διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων θα φορτώνεται πλέον, σχεδόν στο σύνολό του, στις πλάτες τις λαϊκής οικογένειας πολλαπλασιάζοντας τα «ανταποδοτικά τέλη καθαριότητας», που θα καλείται να πληρώσει υπό την απειλή διακοπής της ηλεκτροδότησης, σε πρώτη φάση και των κατασχέσεων στη συνέχεια. Υπέρ πάντων η εξασφάλιση υψηλών κερδών για το κεφάλαιο. Σημειώνεται ότι στον πίνακα του κεφ. 3.6 «Δράσεις για την υλοποίηση του ΕΣΔΑ», στο υποκεφ. V «Προδιαγραφές Πρότυπα Οδηγοί Μελέτες» προβλέπεται στην πορεία και η «Έκδοση οδηγού για την εφαρμογή συστημάτων "ΠοΠ" απευθυνόμενου στους Δήμους, τις Περιφέρειες και τους ΦοΔΣΑ για τους τρόπους εφαρμογής των διαφόρων μοντέλων ΠοΠ», ώστε η φοροαφαίμαξη να είναι πιο αποτελεσματική. 3

4 - «Περιβαλλοντικοί φόροι»: Πρόσθετη φοροαφαίμαξη των λαϊκών στρωμάτων με επιβολή νέων χαρατσιών με το πρόσχημα της προστασίας του περιβάλλοντος. Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι το «τέλος για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - ΑΠΕ» που πληρώνουμε με τους λογαριασμούς της ΔΕΗ για να εξασφαλίζει ικανοποιητικά ποσοστά κέρδους το κεφάλαιο, μια άλλη περίπτωση, πιο έμμεση, είναι ο όλος μηχανισμός γύρω από το «εμπόριο των ρύπων», που και αυτό επιβαρύνει τους καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος και δυσανάλογα τη λαϊκή οικογένεια. Τώρα ανοίγει παρόμοιος δρόμος φοροεπιδρομής και για τα σκουπίδια! «Διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού»: Ένα ακόμη εύρημα της άρχουσας τάξης, που στα λόγια καλείται, με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», να επιμερίσει «δίκαια» το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων μεταξύ αυτών που ευθύνονται για τη δημιουργία τους, και τέτοιοι υποτίθεται ότι είναι οι εταιρείες που παράγουν και διακινούν τα διάφορα προϊόντα πριν αυτά καταλήξουν ως απόβλητα. Στην πράξη όμως το κόστος αυτό φορτώνεται και πάλι στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων και μάλιστα με δύο τρόπους: Το πληρώνουν ως καταναλωτές των πιο πάνω προϊόντων καθώς έχει ήδη ενσωματωθεί στην τιμή τους. Το πληρώνουν όμως και με μια σειρά «αντικινήτρων» (όπως π.χ. οι προηγούμενες 3 περιπτώσεις), καθώς στην πράξη ενοχοποιούνται αυτά ως «ρυπαίνοντες» από τις κυβερνήσεις του κεφαλαίου. Στην ουσία δηλαδή, με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», καλούνται οι ρυπαινόμενοι να πληρώσουν από το λεηλατημένο εισόδημά τους το κεφάλαιο, δηλαδή το ρυπαίνοντα, προκειμένου αυτό να διαχειριστεί τη ρύπανση που το ίδιο προκαλεί μέσα από την επικερδή του δραστηριότητα! Μήπως αυτό, άλλωστε, δεν σηματοδοτεί και η φράση κλισέ που σημειώσαμε πιο πάνω; (βλ. παρ.1, εδ. (α)) Σημειώνεται ότι αρμόδια για την επιβολή και είσπραξη της πιο πάνω τετραπλής αντιλαϊκής φοροαφαίμαξης θα είναι η κυβέρνηση, μέσω του αρμόδιου υπουργείου (ΥΠΑΠΕΝ). Η δε πρεμούρα της είναι εμφανής καθώς τα μέτρα αυτά εντάσσονται στις «βραχυπρόθεσμες δράσεις» με ορίζοντα υλοποίησης το 2015! Τα παραπάνω «κουμπώνουν» επακριβώς και με τα αναφερόμενα στο από ΔΤ του Αν. Υπουργού Περιβάλλοντος (ΥΠΑΠΕΝ) με την ευκαιρία του υπό διαβούλευση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), Σε αυτό αναφέρεται το ποσό που θα διατεθεί από το ΕΣΠΑ για την κατασκευή των εγκαταστάσεων και την προμήθεια του συναφούς εξοπλισμού για την υλοποίηση και λειτουργία, με ευθύνη των δήμων, των τοπικών σχεδίων διαχείρισης (ΤΣΔ) σε όλη τη χώρα περιορίζεται μόλις στα 120 εκ. ευρώ. «Πέραν αυτών, για την διαχείριση αποβλήτων διατίθενται άλλα 100 εκ. μέσω του ΕΠΑΝΕΚ και των ΠΕΠ». Συνεπώς το υπόλοιπο ποσό, πολλαπλάσιο του πιο πάνω διατιθέμενου, θα επιβαρύνει τα λαϊκά στρώματα μέσω των ανταποδοτικών τελών. 3. Στο υπό διαβούλευση ΕΣΔΑ ελλοχεύει μια νέα απειλή σε βάρος της ποιότητας ζωής των εργαζομένων στα μεγάλα αστικά κέντρα. Στον πίνακα του κεφ. 3.6 «Δράσεις για την υλοποίηση του ΕΣΔΑ», στο 4

5 υποκεφ. Ι «Νομοθετικά Μέτρα» προβλέπονται: «Ρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τη χωροθέτηση υποδομών ανακύκλωσης με Διαλογή στην Πηγή και κομποστοποίησης μικρής κλίμακας προδιαλεγμένου οργανικού υλικού στον αστικό ιστό, χαμηλής όχλησης ως προς τις χρήσεις γης». Αυτό σημαίνει ότι οι ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι, όσοι ακόμη απόμειναν στα πυκνοδομημένα πολεοδομικά συγκροτήματα, που τυχαίνει να προστατεύονται ακόμη από τις θεσμοθετημένες χρήσεις γης, ή ελεύθερα δομικά κελύφη που μπορεί να αξιοποιηθούν για πολιτιστικούς ή άλλους σκοπούς, κινδυνεύουν τώρα να καταστούν χώροι υποδοχής μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων, κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ), μονάδες κομποστοποίησης ενδεχόμενα και παραγωγής βιοαερίου! 4. Αντίστοιχες ρυθμίσεις προβλέπονται και για τα πολυδιαφημιζόμενα και κατ ευφημισμό ονομαζόμενα «πράσινα σημεία», όσο «σημεία» μπορεί να θεωρούνται γήπεδα κάποιων στρεμμάτων μέσα σ ένα πυκνοδομημένα οικιστικό ιστό και όσο «πράσινες» μπορούν να είναι οι δραστηριότητες διαχείρισης αποβλήτων, που «φιλοξενούν». Στο ίδιο υποκεφ. Ι προβλέπεται συγκεκριμένα: «Νομοθετική ρύθμιση για την δημιουργία νέου δικτύου Πράσινων Σημείων και ΚΑΕΔΙΣΠ [σ.σ.: Κέντρα Ανακύκλωσης Εκπαίδευσης για την Διαλογή στην Πηγή], και ακόμη «Δυνατότητα των φορέων κοινωνικής οικονομίας (ΚΟΙΝΣΕΠ κ.α.) να ασκούν Διαλογή στην Πηγή και Εκπαίδευση μόνον κατόπιν σχετικής Προγραμματικής Σύμβασης με Δήμους εντός των διοικητικών τους ορίων». Σημειώνουμε για τα προτεινόμενα «πράσινα σημεία», όπως αυτά αναφέρονται στο ΕΣΔΑ και περιγράφονται αναλυτικότερα στο σχετικό «Οδηγό» της Περιφέρειας Αττικής, το μόνο χειροπιαστό τους αποτέλεσμα θα είναι η ενίσχυση των κερδών των ιδιωτικών συστημάτων (των λεγόμενων ΣΕΔ) που εκμεταλλεύονται τα λεγόμενα ειδικά ρεύματα αποβλήτων (ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπαταρίες, ελαστικά, καμένα μηχανέλαια, άχρηστες συσκευασίες, οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής). Και τούτο διότι ενώ χρηματοδοτούνται από τα λαϊκά στρώματα, ως αγοραστές των αντίστοιχων προϊόντων, θα εξασφαλίζουν τώρα μεγάλες και συγκεντρωμένες ποσότητες των αποβλήτων για τη συγκέντρωση των οποίων αυτοί είναι υπόχρεοι, εκμεταλλευόμενα δημόσια γη που τόσο ανάγκη έχουν οι εργαζόμενοι, υποδομές που θα γίνουν με δημόσιους πόρους και εργατική δύναμη που θα παρέχουν οι δήμοι. 5. Σε σχέση και με τα παραπάνω, εξαιρετική προσοχή πρέπει να δοθεί στην κεντρική θέση του ΕΣΔΑ για τη «θεσμοθέτηση των αρμοδιοτήτων των δήμων, ώστε να μπορούν να υλοποιούν όλο το φάσμα των δράσεων των τοπικών σχεδίων διαχείρισης». Η υλοποίηση ενός ΤΣΔ απαιτεί σύμφωνα με τον «Οδηγό», πέρα από τους χώρους για τα πράσινα σημεία, και άλλους δύο τουλάχιστον χώρους ανά δήμο ή ομάδα δήμων, μερικών στρεμμάτων ο καθένας, που θα υποδεχθούν το τοπικό ΚΔΑΥ και την τοπική μονάδα κομποστοποίησης ή αναερόβιας χώνευσης. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε τις δημοτικές ή διαδημοτικές μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων 5

6 αποβλήτων (ΜΕΑ), μαζί και κάποιες μονάδες επεξεργασίας αδρανών και υλικών κατεδάφισης, ακόμη και αποκεντρωμένων ΧΥΤΥ. Και μόνο από την πλευρά της χωροθέτησης να το δούμε, η εξεύρεση τέτοιων χώρων στο πυκνοδομημένο Λεκανοπέδιο προκύπτει ανέφικτη από πλευράς «κοινωνικής αποδοχής». Στο μείζον αυτό ζήτημα ο κ. Τσιρώνης φρόντισε να διαφυλάξει τα νώτα του ιδίου και της κυβέρνησής του παίρνοντας τις δέουσες αποστάσεις. Σε συνέντευξή του που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο: «Ξεκαθάρισε ότι δεν είναι αρμοδιότητα των υπουργείων και δεν θα το κάνουν, να χωροθετήσουν είτε πράσινα σημεία, είτε Κέντρα Ανακύκλωσης Εκπαίδευσης για την Διαλογή στην Πηγή (ΚΑΕΔΙΣΠ) είτε ΧΥΤΥ. Τόνισε ότι αυτό θα το κάνουν οι δήμοι, είτε μόνοι τους, είτε με ομάδα δήμων, είτε σε επίπεδο ΦΟΔΣΑ και είναι δική τους επιλογή» ( ). Παρόλ αυτά, το ΕΣΔΑ θεωρεί ρεαλιστικό να θέσει ως στόχο: «12)Εκπόνηση και εφαρμογή τοπικών σχεδίων αποκεντρωμένης διαχείρισης από όλους τους Δήμους, το αργότερο εντός 5 μηνών από την ισχύ του παρόντος», στόχο εξωπραγματικό. Αμελητέο δεν είναι, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του Σχεδίου, και το υψηλότερο κόστος, ανά τόνο εισερχομένων αποβλήτων, των «αποκεντρωμένων» μονάδων κομποστοποίησης και των ΜΕΑ σε σύγκριση με το αντίστοιχο κόστος των κεντρικών μονάδων, που χωροθετούνται εκτός Λεκανοπεδίου, λόγω «οικονομίας κλίμακας». Σύμφωνα, άλλωστε, με πρόσφατη εισήγηση της Διοίκησης περ. Αττικής στο Περιφερειακό Συμβούλιο η κατασκευή μιας αποκεντρωμένης μονάδας κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών στα Κύθηρα, δυναμικότητας μόλις 2τον/ημ, προϋπολογίστηκε σε ευρώ με ΦΠΑ! Ταυτόχρονα απογυμνώνονται από το αντικείμενό τους οι περιφερειακοί ΦΟΔΣΑ που διαμοιράζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του, μαζί με πλήθος εγκαταστάσεων, σε δήμους και ομάδες δήμων. Η επισήμανση αυτή σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει και στήριξη ή αποσιώπηση από την πλευρά μας της αντιλαϊκής πολιτικής των διοικήσεων των υπόψη ΦΟΔΣΑ. Αυτό που θέλουμε να αναδείξουμε είναι η στόχευση της πολυδιάσπασης και του διαμοιράσματος του αντικειμένου τους μέσω των ΤΣΔ για να διασκορπισθούν πόροι και εγκαταστάσεις σε διάφορες κατευθύνσεις, να μεταφερθούν μέσω των «πράσινων σημείων» κόστη και άλλες υποχρεώσεις από τις πλάτες των ΣΕΔ στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων, να φορτωθεί το κόστος επεξεργασίας των ΑΣΑ απ ευθείας στους δήμους, και μέσω αυτών στη λαϊκή οικογένεια. Ταυτόχρονα, υπό το καθεστώς της σε βάθος χρόνου απαγόρευσης των προσλήψεων μόνιμου προσωπικού από τους δήμους, μπροστά στο οποίο το ΕΣΔΑ κλείνει τα μάτια, είναι φανερό ότι το πεδίο δράσης των επιχειρηματικών ομίλων του κλάδου δεν θα περιοριστεί μόνο στην κατασκευή των πολυπληθέστερων, πλέον, μονάδων αλλά και στη λειτουργία των αποκεντρωμένων δημοτικών και διαδημοτικών εγκαταστάσεων: Των ΚΔΑΥ, των μονάδων κομποστοποίησης ή/και 6

7 αναερόβιας χώνευσης (παραγωγής και καύσης βιοαερίου για παραγωγή ΗΕ, ελέω ΑΠΕ), των μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων. Παράλληλα αφήνεται κι ένα πεδίο δράσεις για τις διάφορες ΜΚΟ, τις Κοιν.Σ.Επ. και τους όποιους άλλους φορείς της «κοινωνικής επιχειρηματικότητας». Σχετική αναφορά γίνεται και στο εισαγωγικό μέρος του κεφ.3.6 «Δράσεις για την υλοποίηση του ΕΣΔΑ»: «Στα οργανωτικά μέτρα συμπεριλαμβάνεται και η έκδοση ερμηνευτικών εγκυκλίων σε εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται επιπλέον δράσεις για τη δημιουργία εταιρικών σχημάτων κοινωνικής οικονομίας για την εμπλοκή των πολιτών στη διαχείριση αποβλήτων και την προώθηση της ανακύκλωσης ποιότητας με διαλογή στην πηγή καθώς και εθελοντικές συμφωνίες». Με άλλα λόγια «όλα τα έχει ο μπαξές». 6. Για το χαρακτήρα της διαχείρισης των αποβλήτων, στους «άξονες της πολιτικής» που «καλείται να εξυπηρετήσει το παρόν ΕΣΔΑ» (βλ. Ενότητα 1 «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ») αναφέρεται 1 ος στη σειρά η «Κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων». Το ζήτημα όμως είναι πώς εννοεί η κυβέρνηση δέσμευση αυτή. Μα με την «Αναβάθμιση των δημόσιων και δημοτικών υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων» και συγκεκριμένα με την «υποχρεωτική μετατροπή όλων των ΦΟΔΣΑ σε ΝΠΔΔ», δεδομένου ότι μερικοί ΦΟΔΣΑ είναι ΑΕ. Μιλάει το ΕΣΔΑ για νέες θέσεις εργασίας αλλά δεν θέτει ως ρητή προϋπόθεση την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού με πλήρη εργασιακά δικαιώματα. Έτσι εννοεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ την «κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα» στη διαχείριση των αποβλήτων. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι ΦΟΔΣΑ - ΝΠΔΔ έχουν ιδιωτικοποιήσει και αυτοί το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών διαχείρισης των αποβλήτων τους, με πρώτο και καλύτερο τον ΕΔΣΝΑ και επί Διοίκησης Δούρου, τον αφήνει αδιάφορο. Ο ίδιος άλλωστε με το υπόψη Σχέδιο δίνει συνειδητά το πράσινο φως στο ΦΟΔΣΑ Δυτ. Μακεδονίας (τη διαδημοτική επιχείρηση ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ) να εκχωρήσει με ΣΔΙΤ στον ανάδοχο (δεδομένου ότι εκεί έχει ήδη υπογραφεί η σχετική σύμβαση) τη συμπλήρωση των υποδομών του ΠΕΣΔΑ και τη λειτουργία, για μια 25ετία περίπου, όλων των εγκαταστάσεων που αυτό προβλέπει! Και έπονται οι μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων, σύμμεικτων και προδιαλεγμένων οργανικών, και στις άλλες Περιφέρειες ανεξάρτητα αν θα ανατεθούν με ΣΔΙΤ ή με ή όχι. Το πρόσφατο, άλλωστε, παράδειγμα της Διοίκησης Δούρου να προκρίνει τη διαδικασία της εκμίσθωσης (με αυτή π.χ. που εκμισθώνει ένας δήμος το κυλικείο του) για να αναθέσει τη λειτουργία του αποτεφρωτήρα των νοσοκομειακών αποβλήτων είναι χαρακτηριστικό. Χαρακτηριστικός είναι και ο ρόλος που δίνεται στις Κοιν.Σ.Επ. (βλ. πιο πάνω παρ.4) για τη λειτουργία των «πράσινων σημείων», των προγραμμάτων Διαλογής στην Πηγή και των ΚΑΕΔΙΣΠ, που είναι φορείς της πιο άγριας εργασιακής εκμετάλλευσης. Από την άλλη πλευρά επιβεβαιώνεται ο κυρίαρχος ρόλος της «Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης και Ανακύκλωσης ΑΕ» (ΕΕΑΑ ΑΕ) στη διαχείριση των αποβλήτων συσκευασίας που αποτελούν σημαντικό μέρος των 7

8 δημοτικών απορριμμάτων. Προβλέπεται γενικά «ριζική αναθεώρηση της λειτουργίας των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) και επανασχεδιασμός τους, στο πλαίσιο ενιαίου κεντρικού συντονιστικού φορέα για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων», διατύπωση που παραπέμπει περισσότερο στην ενίσχυση και θωράκιση του ρόλου των ΣΕΔ, μαζί και του ΣΕΔ της ΕΕΑΑ ΑΕ. Και αυτό τη στιγμή που από πολλές κατευθύνσεις αναγνωρίζεται ότι η ΕΕΑΑ ΑΕ απέτυχε στην προώθηση της ανακύκλωσης των συσκευασιών, στέρησε αυθαίρετα την οφειλόμενη χρηματοδότηση προς τους δήμους για την κάλυψη της πρόσθετης δαπάνης από τη συλλογή και μεταφορά του περιεχομένου των μπλε κάδων. Κατάσταση για την οποία έχουν διαχρονικά σοβαρές ευθύνες και οι εκάστοτε διοικήσεις της ΚΕΔΕ που συμμετέχει στο κεφάλαιο και τη διοίκηση της ΕΕΑΑ ΑΕ χωρίς καμιά ουσιαστική παρέμβαση υπέρ των δήμων. Β. Παρατηρήσεις σε σημαντικές επιλογές και χαρακτηριστικά του ΕΣΔΑ 1. Το ίδιο το περιεχόμενο και η δομή του ΕΣΔΑ δεν ανταποκρίνεται στην αποστολή που θα πρέπει να έχει. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δράσεις που προβλέπει, γενικόλογες κι αυτές, δεν δρομολογούνται στη βάση ενός κάποιου χρονοδιαγράμματος. Διαχωρίζονται απλώς σε «βραχυπρόθεσμες», αυτές που θα υλοποιηθούν μέσα στο 2015) και σε «μεσοπρόθεσμες», αυτές που θα υλοποιηθούν υποτίθεται κάπως, κάπου, κάποτε μέσα στην 5ετία ! Αυτό ισχύει ακόμη και για το υποκεφ. ΙΙΙ «Υποδομές - Έργα» του πίνακα του κεφ Για παράδειγμα τα έργα υποδομές που προβλέπει το ΕΣΔΑ σχετικά με τη «Επέκταση του δικτύου επεξεργασίας ιλύος» προσδιορίζονται ως εξής: «Κατασκευή μονάδων επεξεργασίας ιλύος συνδεδεμένες με μεγάλες και μεσαίες ΕΕΛ». Τίποτε άλλο! Ενδεικτικό της αναξιοπιστίας, από πλευράς επιστημονικο-τεχνικής θεμελίωσης του ΕΣΔΑ είναι και το γεγονός ότι αυτό οικοδομείται εν έτει 2015 πάνω σε στοιχεία του 2011 (!) προφανώς επειδή εξαιτίας της ολιγωρίας της κυβέρνησης δεν υπήρχε περιθώριο χρόνου για την επικαιροποίηση των προηγούμενων 8 παραδοτέων. 2. Παρόλο που η νομοθεσία ορίζει ότι το ΕΣΔΑ θα πρέπει να καλύπτει όλα τα ρεύματα αποβλήτων, ουσιαστικός σχεδιασμός για τη διαχείριση του ρεύματος των επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων δεν υπάρχει, μόνο δυο τρία συνοπτικά ευχολόγια. Αυτό που επιδιώκεται είναι να διευκολυνθεί στην πράξη το βιομηχανικό κεφάλαιο να διαθέτει τα απόβλητά του κατά το δοκούν. Τη βασική αυτή έλλειψη την αναγνωρίζει και το ίδιο το ΕΣΔΑ, καθώς παραπέμπει σε άλλη νομοθετική πράξη την «αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων». Στο κεφ. 3.6 γίνεται πιο συγκεκριμένος. Φωτογραφίζοντας την περίπτωση του ΧΥΤΕΑ αμιάντου της ΔΕΗ στην Καρδιά Πτολεμαΐδας προβλέπει ως Α προτεραιότητα από πλευράς σπουδαιότητας την άμεση, μέσα στο 2015: «Τροποποίηση - συμπλήρωση περιβαλλοντικών όρων των 8

9 υφιστάμενων ιδιωτικών ΧΥΤΕΑ [σ.σ.: λες και υπάρχουν πολλοί. Στην ουσία ένας είναι, ο ΧΥΤΕΑ της Καρδιάς, αφού ο 2 ος έχει να κάνει με τους βωξίτες του Παρνασσού] και υλοποίηση σχετικών απαιτούμενων έργων σε αυτούς, όπου αυτό είναι αναγκαίο, προκειμένου να μπορούν να δέχονται επικίνδυνα απόβλητα που προέρχονται από τρίτους». Υπενθυμίζεται ότι για το ζήτημα αυτό έχουμε καταθέσει, αρχές του Δεκέμβρη 2014, και Ερώτηση στη Βουλή. Για το ζήτημα όμως της χωροθέτησης των μονάδων επεξεργασίας και διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων το ΕΣΔΑ γίνεται πιο συγκεκριμένο, προκειμένου να «κλειδώσει» και το πολύπαθο Θριάσιο, μαζί και τους δήμους της δυτικής Αθήνας, μεταξύ των χώρων «πρώτης επιλογής». Αναφέρει σχετικά: «Ειδικότερα για τα επικίνδυνα απόβλητα (Ε.Α). και για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου και κατάλληλου για τη χώρα δικτύου εγκαταστάσεων επεξεργασίας και διάθεσης αυτών, πέρα των παραπάνω κριτηρίων αξιολόγησης της παραγράφου (Ι), καθορίζονται επιπλέον βασικά κριτήρια αξιολόγησης των θέσεων των εν λόγω εγκαταστάσεων ως εξής: Α) Χωροταξική κατανομή της παραγωγής των Ε.Α. Η διερεύνηση των πιθανά κατάλληλων θέσεων συναρτάται κυρίως με: Την παραγωγή σημαντικών ποσοτήτων Ε.Α. στη χώρα, η οποία επικεντρώνεται σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως στο Θριάσιο Πεδίο [σ.σ.: Μάλλον έχουν κατά νου την περιοχή «Μελετάνι» / «Τρικέρατο» στα όρια του Θριάσιου!!] και στην Ανατολική Αττική στην Περιφέρεια Αττικής, στα Οινόφυτα Βοιωτίας,.». 3. Επανέρχεται η μέθοδος της καύσης ως σημαντική παράμετρος στην επεξεργασία των αποβλήτων. Στην Ενότητα 1 «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ» αναφέρεται σε πλαίσιο: «Η εθνική πολιτική για τα απόβλητα είναι προσανατολισμένη στους εξής στόχους-ορόσημα για το 2020:., η ανάκτηση ενέργειας να αποτελεί συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια κάθε άλλου είδους ανάκτησης και η υγειονομική ταφή να αποτελεί την τελευταία επιλογή». Άλλες συναφείς κατευθύνσεις έχουν ως εξής - Βέλτιστη αξιοποίηση του ενεργειακού περιεχομένου των γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων - Όσον αφορά την ενεργειακή αξιοποίηση απορριμματογενούς καυσίμου, οι τσιμεντοβιομηχανίες της Ελλάδας δύνανται να απορροφήσουν ως και t RDF/SRF ετησίως, έπειτα από επενδύσεις αναβάθμισης/τεχνολογικής προσαρμογής των εγκαταστάσεών τους. - Κατά προτεραιότητα αξιοποίηση της ενεργοβόρου εγχώριας βιομηχανίας (τσιμεντοβιομηχανία, κεραμοποιία κ.λπ.) για την απορρόφηση των παραγόμενων εναλλακτικών καυσίμων και διερεύνηση δυνατοτήτων σε υποδομές συνεπεξεργασίας/ συναποτέφρωσης. 9

10 - Τροποποίηση συμπλήρωση περιβαλλοντικών όρων υφιστάμενων εγκαταστάσεων και υλοποίηση τυχόν σχετικών απαιτούμενων έργων σε αυτές, προκειμένου να μπορούν να (συν)αποτεφρώνουν μη επικίνδυνα απόβλητα (π.χ. τσιμεντοβιομηχανία, κεραμοποιία, αποτεφρωτήρες ζωικών υποπροϊόντων) και Τροποποίηση - συμπλήρωση περιβαλλοντικών όρων υφιστάμενων εγκαταστάσεων και υλοποίηση τυχόν σχετικών απαιτούμενων έργων σε αυτές, προκειμένου να μπορούν να (συν)αποτεφρώνουν επικίνδυνα απόβλητα (π.χ. αποτεφρωτήρες επικίνδυνων αποβλήτων υγειονομικών μονάδων και ζωικών υποπροϊόντων, τσιμεντοβιομηχανία). - Σύναψη εθελοντικών συμφωνιών με φορείς της βιομηχανίας για την απορρόφηση δευτερογενών υλικών και καυσίμων. 4. Δαιμονοποιείται η υγειονομική ταφή καθώς, υπό τη δαμόκλεια σπάθη του «τέλους ταφής» και με το πρόσχημα της επίτευξης του στόχου για την εκτροπή από τους ΧΥΤΑ του σημαντικού μέρους του βιοδιασπάσιμου κλάσματος, το σύνολο σχεδόν των παραγομένων αποβλήτων προβλέπεται να υποβάλλεται σε εργασίες ανάκτησης. Οπότε σε τελική διάθεση υποβάλλονται μόνο τα άχρηστα (υπολείμματα) από την ανακύκλωση των χωριστά συλλεγέντων και από τη μηχανική βιολογική επεξεργασία του ρεύματος των σύμμεικτων. Σε τελευταία ανάλυση η δαιμονοποίηση αυτή στοχεύει στο να καταστήσει πιο «εύπεπτο» για τα λαϊκά στρώματα το χαράτσι ταφής. Γ. Η θέση της Λαϊκής Συσπείρωσης 1. Στον αντίποδα των κατευθύνσεων αυτών το ΚΚΕ έχει επεξεργαστεί και δημοσιοποιήσει τις θέσεις του για την φιλολαϊκή διαχείριση των ΑΣΑ στα λαϊκά στρώματα, στη Βουλή, στα Περιφερειακά Συμβούλια - μαζί και της Αττικής-, στο ΔΣ του ΕΔΣΝΑ, στα όργανα της πρωτοβάθμιας Τοπικής Διοίκησης. Από την πλευρά της η Λαϊκή Συσπείρωση έχει ήδη καταθέσει τις απόψεις της στην ειδική συνεδρίαση του ΔΣ της ΚΕΔΕ στις αρχές του περσινού Δεκέμβρη. Βασική μας θέση είναι ότι η διαχείριση των απορριμμάτων με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες, με σεβασμό στο περιβάλλον, στην υγεία, στους φυσικούς πόρους, στο λαϊκό εισόδημα, μόνο στο πλαίσιο ενός άλλου, ριζικά διαφορετικού δρόμου ανάπτυξης. Μια φιλολαϊκή λύση, προϋποθέτει εξουσία και οικονομία, που καταργεί τις αιτίες που δημιουργούν και οξύνουν τα σημερινά προβλήματα, που δημιουργεί τις στέρεες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της χώρας προς το συμφέρον της εργατικής τάξης, όλων των λαϊκών στρωμάτων, δημιουργών του κοινωνικού πλούτου. Για να ανοίξουμε αυτόν τον ελπιδοφόρο δρόμο ικανοποίησης των λαϊκών αναγκών παλεύουμε για την «εδώ και τώρα» βελτίωση των όρων αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης, της ποιότητας ζωής των εργαζομένων. Προβάλλουμε ένα ριζοσπαστικό πλαίσιο αιτημάτων για άμεση διεκδίκηση και πάλη και στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Λέμε : 10

11 - ΟΧΙ στην εμπορευματοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων. ΟΧΙ στη μετατόπιση των βαρών στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων μέσα από τα ανταποδοτικά τέλη και με οποιονδήποτε άλλο τρόπο όπως το χαράτσι ταφής και το «πληρώνω όσο πετάω». - ΟΧΙ στη ιδιωτικοποίηση, στις ΣΔΙΤ και στις συμβάσεις παραχώρησης. Παλεύουμε για την απόλυτη διασφάλιση όλων των εργαζόμενων, με πλήρη εργασιακά δικαιώματα. Ειδικότερα σχετικά με τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης των ΑΣΑ: Απαιτείται η διαμόρφωση ενός νέου Εθνικού Σχεδιασμού διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ), στον οποίο θα περιλαμβάνονται τα παρακάτω: α. Καθορισμός και ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, με κύριο την πρόληψη της παραγωγής απορριμμάτων. Ακολουθεί η προώθηση της ανακύκλωσης με διαλογή στην πηγή των συσκευασιών, των μετάλλων, του έντυπου χαρτιού και του οργανικού κλάσματος (βιοαποβλήτων) με κομποστοποίηση και κατόπιν η μηχανική ανακύκλωση ενός μέρους του υπολειμματικού ρεύματος των σύμμεικτων αποβλήτων. Το μέρος των σύμμεικτων Σ.Α. που δεν υπόκειται σε επεξεργασία καθώς και τα υπολείμματα των μονάδων επεξεργασίας των σύμμεικτων και των προδιαχωρισμένων ρευμάτων, οδηγούνται σε χώρους ασφαλούς υγειονομικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ). β. Καθορισμός σύγχρονων όρων για την ορθολογική και ασφαλή αποκομιδή (συλλογή και τοπική μεταφορά) των απορριμμάτων από τις υπηρεσίες του οικείου δήμου και για την εξασφάλιση σύγχρονου εξοπλισμού και υποδομής. Είναι απαραίτητο να εξετάζεται κάθε φορά, με συνδυασμένα κριτήρια, η κατασκευή σταθμών μεταφόρτωσης (ΣΜΑ). γ. Ειδική μέριμνα οφείλεται στους χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ) για την ουσιαστική αποκατάσταση όλων, και όχι την απλή επιχωμάτωση, με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα έργων που θα τηρείται και χρηματοδοτήσεων από κεντρικούς δημόσιους πόρους, κοινοτικούς και εθνικούς. δ. Καθορισμός των κριτηρίων καταλληλότητας σε κάθε Περιφέρεια, ξεχωριστά ανά είδος εγκατάστασης, και σύνταξη χαρτών με τις περιοχές αποκλεισμού. Καθορισμός των κριτηρίων αξιολόγησης, ξεχωριστά ανά είδος εγκατάστασης, για τη βαθμολόγηση των υποψηφίων χώρων προκειμένου να επιλεγεί ο πλέον πρόσφορος για την εξυπηρετούμενη περιοχή με σαφή και δεσμευτικό οδηγό για τη βαθμολόγηση που αντιστοιχεί στο κάθε κριτήριο. Από την πλευρά μας δεν θα πάψουμε να αποκαλύπτουμε ότι σε ένα μεγάλο βαθμό υπαίτια για τη δυσκολία εξασφάλισης κατάλληλων χώρων για τη δημιουργία μονάδων διάθεσης και επεξεργασίας απορριμμάτων είναι η πολιτική γης των κομμάτων της άρχουσας τάξης, που οδήγησε στην καταπάτηση, οικοπεδοποίηση, ξεπούλημα στο μεγάλο κεφάλαιο, τεράστιων εκτάσεων δημόσιας γης, στην εμπορευματοποίησή της. 11

12 ε. Αντιμετώπιση του ιδιαίτερου προβλήματος των μικρότερων νησιών με θέσπιση κανόνων και παροχή εξοπλισμού για τη θαλάσσια μεταφορά προδιαχωρισμένων στην πηγή ξηρών υλικών αλλά και σύμμεικτων αποβλήτων για νησιά με πολύ μικρό πληθυσμό. στ. Ουσιαστική ενίσχυση σε αριθμό, εξοπλισμό και οργάνωση του έμψυχου δυναμικού άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου με μόνιμη σχέση εργασίας στο δημόσιο. Σε κάθε, περίπτωση για μας είναι ξεκάθαρο. Με ΣΔΙΤ ή χωρίς αυτές, με κεντρική ή με αποκεντρωμένη διαχείριση, με τοπικά σχέδια ή με περιφερειακό σχεδιασμό με τη μια ή την άλλη μέθοδο διαχείρισης και πάλι κερδισμένο θα είναι το κεφάλαιο, αν δεν πάρει την υπόθεση στα χέρια του το μαζικό κίνημα με ξεκάθαρους στόχους στο πλαίσιο της συνολικότερης πάλης του, στο δρόμο του αγώνα να γίνουν οι εργαζόμενοι αφέντες του πλούτου που παράγουν.- 12