ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΛΜΥΡΟΥ.

Transcript

1 MASS SPECTROMETRY AND DIOXIN ANALYSIS LAB tel. +(30-210) , fax. +(30-210) Υπεύθυνος: Δρ. Λεόντιος Λεοντιάδης Αρ. Εγγράφου : ΕΦΑΜΑΔ 10/92 Αγία Παρασκευή, 10/08/2010 ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΑΛΜΥΡΟΥ - Δήμαρχο κ. Χατζηκυριάκο Κοινοποίηση: ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ - Αντινομάρχη Περιβάλλοντος ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΛΜΥΡΟΥ. Παρακολούθηση των επιπέδων βαρέων μετάλλων σε δείγματα ατμοσφαιρικού αέρα, βρόχινου νερού, υπόγειων υδάτων, νερού δικτύου και δείγματα εδάφους από την ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού. 1. ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ Ο όρος βαρέα μέταλλα χρησιμοποιείται ως γενικός όρος για μια ομάδα μετάλλων που η πυκνότητά τους είναι πάνω από 5 ή 6 g/cm 3 και σχετίζονται με μόλυνση και δυνητική τοξικότητα. Ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως για τα ακόλουθα μέταλλα: κάδμιο (), χρώμιο (Cr), χαλκός (), υδράργυρος (Hg), νικέλιο (), μόλυβδος (), αρσενικό (Αs) και ψευδάργυρος (). Κυρίως τέσσερα στοιχεία, ο υδράργυρος (Ηg), ο μόλυβδος (Ρb), το κάδμιο () και το αρσενικό (Αs) είναι αυτά που παρουσιάζουν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κίνδυνο εξαιτίας 1

2 της εκτεταμένης χρήσης τους και ανίχνευσής τους, της τοξικότητάς τους και της ευρείας κατανομής τους. Τα μέταλλα αποβάλλονται αργά από το σύστημα των ζώντων οργανισμών, κατά συνέπεια συσσωρεύονται και μάλιστα εκλεκτικά σε ορισμένους ιστούς όπως το συκώτι και τα νεφρά. Πολλά βαρέα μέταλλα εμφανίζουν υψηλά επίπεδα τοξικότητας στους ζώντες οργανισμούς και είναι υπεύθυνα για την πρόκληση σημαντικών βλαβών. Η πρόσληψη υδραργύρου για παράδειγμα μπορεί να προκαλέσει νευρολογικές διαταραχές και καρδιαγγειακές παθήσεις, η πρόσληψη καδμίου γαστρεντερικές διαταραχές, νεφρικές βλάβες, σκελετικές δυσμορφίες και θραύσεις, η πρόσληψη μολύβδου αναιμία, δυσλειτουργίες στο κεντρικό νευρικό σύστημα και νεφροπάθεια κ.λπ. Για ορισμένα βαρέα μέταλλα έχει αποδειχθεί ότι έχουν και καρκινογόνο δράση. Οι πηγές των βαρέων μετάλλων στο περιβάλλον διακρίνονται σε φυσικές και ανθρωπογενείς. Στις φυσικές συγκαταλέγονται οι ηφαιστειακές εκπομπές, η αποσάθρωση εδαφών, τα αερολύματα, η σκόνη και τα ατμοσφαιρικά σωματίδια, τα θαλάσσια αερολύματα, οι δασικές πυρκαγιές και η πρόσληψη και ελευθέρωση από τα φυτά. Στις ανθρωπογενείς συγκαταλέγονται η εξόρυξη και επεξεργασία ορυκτών, οι καύσεις, οι εκπομπές οχημάτων, η χρήση ενεργού ιλύος και η χρήση και απόρριψη προϊόντων μετάλλων και άλλων αποβλήτων (π.χ. αποτέφρωση και ταφή). Τα βιομηχανικά απόβλητα και τα απαέρια από πολλούς τομείς της βιομηχανικής δραστηριότητας που σχετίζονται με τη χρήση μετάλλων (μεταλλουργίας και κατασκευής μεταλλικών αντικειμένων, ηλεκτρονικών, χρωμάτων και χρωστικών, υφασμάτων, χάρτου κλπ.) αυξάνουν το φορτίο των μετάλλων στο περιβάλλον Η μεταφορά και διασπορά των βαρέων μετάλλων στην τροφική αλυσίδα και τελικά στον ανθρώπινο οργανισμό πραγματοποιείται κυρίως μέσω του αέρα, της τροφής και του πόσιμου νερού. Η διατροφή φαίνεται να αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή πρόσληψης μετάλλων με τη συνεισφορά της να είναι συνάρτηση της σωματικής διάπλασης του ατόμου, του βάρους του, της ηλικίας και των ακολουθούμενων από αυτό διατροφικών προτύπων. Επίσης, η ποσότητα που απορροφάται από το ανθρώπινο σώμα εξαρτάται από τη συγκέντρωση και τη σύσταση (π.χ. μέγεθος σωματιδίων, χημική μορφή) του προσλαμβανόμενου μετάλλου. Μέγιστες τιμές ανοχής για τα βαρέα μέταλλα έχουν ορισθεί στα τρόφιμα (Κανονισμός 1881/2006/ΕΚ), το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης (Οδηγία 98/83/ΕΚ), την χρήση ιλύος (Οδηγία 86/278/ΕΚ), τον ατμοσφαιρικό αέρα (Οδηγία 2008/50/ΕΚ) και για τα απαέρια μονάδων αποτέφρωσης (Οδηγία 2000/76/ΕΚ). Τέλος, σύμφωνα με τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής 'Ένωσης για την πρόληψη και τον έλεγχο της μόλυνσης του περιβάλλοντος από βιομηχανικές δραστηριότητες (Integrated Pollution Prevention and Control -IPPC) υπάρχουν σαφείς προδιαγραφές για την λειτουργία μονάδων παραγωγής σίδηρου και χάλυβα και ορίζονται οι μέγιστες επιτρεπόμενες εκπομπές σε βαρέα μέταλλα (Best Available Techniques Reference Document on the Production of Iron and Steel - December 2001). 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ. Οι μετρήσεις των βαρέων μετάλλων διενεργήθηκαν από το Εργαστήριο Χημείας Περιβάλλοντος του τμήματος Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών στα πλαίσια συνεργασίας με το Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών (ΕΦΑΜΑΔ) του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος". Το Εργαστήριο Χημείας Περιβάλλοντος του ΕΚΠΑ είναι διαπιστευμένο κατά EN/ISO από το ΕΣΥΔ (Αρ. Πιστ. 474) για την διεξαγωγή αναλύσεων βαρέων μετάλλων, σύμφωνα με διεθνή πρωτόκολλα (ISO 15586: 2003, ISO 11465: 1993 και ISO : 2001), με κατάλληλη επεξεργασία του δείγματος και μέτρηση σε φασματόμετρο 2

3 ατομικής απορρόφησης. Η ποιότητα των εργαστηριακών μετρήσεων διασφαλίζεται με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου σε διεργαστηριακούς ελέγχους και με τη χρήση κατάλληλων προτύπων υλικών αναφοράς. Η δειγματοληψία των αιωρούμενων σωματιδίων PM10 έγινε με δειγματολήπτες χαμηλής ροής (2.3 m 3 /h) τύπου Derenda σύμφωνα με το πρότυπο EN Το φίλτρο συλλογής των σωματιδίων ήταν τύπου Quartz διαμέτρου 47 mm. Για την μέτρηση της ατμοσφαιρικής πίεσης χρησιμοποιήθηκε το βαρόμετρο Castle Group. Ο έλεγχος της ροής του δειγματολήπτη πραγματοποιήθηκε με το ροόμετρο Rota Yokogawa. H δειγματοληψία διήρκησε 24 h. 2. ΤΟΛΗΨΙΑ Έγινε στοχευμένη δειγματοληψία στην ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε σε ειδικούς συλλέκτες που προμήθευσε το ΕΦΑΜΑΔ, βάσει συγκεκριμένου πρωτοκόλλου, και σε συνεργασία του ΕΦΑΜΑΔ με την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου του Αλμυρού (κα Χρήστου). Συγκεκριμένα κατά το διάστημα Μαρτίου Ιουνίου 2010 συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν για βαρέα μέταλλα τα παρακάτω δείγματα: - 16 δείγματα εδάφους - 12 δείγματα νερού από γεωτρήσεις - 14 δείγματα πόσιμου νερού - 6 δείγματα βρόχινου νερού - 5 δείγματα ελαιολάδου - 5 δείγματα πρόβειου γάλακτος - 3 δείγματα ατμοσφαιρικού αέρα. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ Τα αναλυτικά αποτελέσματα των μετρήσεων φαίνονται στα συνημμένα δελτία δοκιμών. Τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα φαίνονται στους παρακάτω πίνακες. 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Δείγματα ιζημάτων. Cr total Hg Ε1 226 < < Χωροστάσιο Ε Σοβέλ Ε2Β < Σοβέλ Ε2 επιφαν < Σοβέλ Ε < ΑΓΕΤ-Ηρακλής Ε4 365 < < Πρώην ΕΛΣΙ Ε5 271 < < Αεροδρόμιο Ε < Βιολογικός Ε7 247 < < Πυρηνουργείο - Εθνική οδός Ε < Τυροκομείο Δελακούρας Ε < MAST FOOD Ε < Τυροκομείο Ένωσης Ε < Παλαίος Πλατανος πηγή Ε < Παλ. Πλάτανος Κοκοτή Ε < Παλ. Πλάτανος Κοκοτή Ε < ΧΑΔΑ D.L Q.L Οριακές τιμές ,5 εδάφους 3000 Οριακές τιμές ιλύος Οριακές τιμές ιζημάτων Προς σύγκριση αναφέρουμε τις οριακές τιμές συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων όπως ορίζονται στην Οδηγία 86/278/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το έδαφος και την ύλη από επεξεργασία λυμάτων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην γεωργία (Υ.Α /4225/91). Ακόμη αναφέρουμε τις οριακές τιμές πάνω από τις οποίες υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, όπως ορίζoνται στην μελέτη της ποιότητας ιζημάτων της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (Sediment Quality Guidelines 4

5 developed for the National Status and Trends Program. National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), U.S. 1999) και την εργασία των E.Long et al., Environmental Μanagement, p 81-97, Οι τιμές που μετρήθηκαν για όλα τα βαρέα μέταλλα, εκτός του νικελίου (Νi), ήταν μικρότερες από από τις οριακές τιμές. Όσον αφορά το νικέλιο, οι τιμές βρέθηκαν ομοιόμορφα υψηλές σε όλα τα δείγματα, συμπεριλαμβανομένων και των δύο απομακρυσμένων δειγμάτων Ε13 και Ε14 τα οποία συλλέχθηκαν με σκοπό να χρησιμεύσουν προς σύγκριση ως αρνητικά δείγματα. Επομένως συμπεραίνεται ότι οι ψηλές τιμές του νικελίου οφείλονται στο γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής και όχι σε κάποια σημειακή ανθρωπογενή αιτία μόλυνσης. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Δείγματα νερού από γεωτρήσεις. ΒΑΘΟΣ m Cr total (mg/l) Γ2 80 <0.154 < < Γκίζας Χρ. Γ6 100 <0.154 < <4.5 <3.0 < Μάντζαρης Ιωαν. Γ <0.154 <2.62 <3.48 < Μακανίνας Ιωαν. Γ13 70 <0.154 < < < Μασούρας Αθαν. Γ14 20 <0.154 < < Μπουκουβάλας Δ. Γ15 40 <0.154 <2.62 <3.48 < < Άμδαρης Γιώργος Γ < < < Δημοτική Γεώτρηση ΧΑΔΑ Γ <0.154 < < Πάντζιος Κώστας Γ20 15 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Ξυνός Τάκης Γ21 35 <0.154 <2.62 < < Κοντοστάθης Σωτ. Γ22 5 <0.154 <2.62 < < Παραλία Ευξεινούπολης Γ <0.154 < < Δημάκος Ιωαν. D.L Q.L /83/EC Προς σύγκριση αναφέρουμε τις οριακές τιμές που ορίζει η Οδηγία 98/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (Υ.Α. 2600/2001 και Υ.Α /2007). Οι τιμές που μετρήθηκαν για όλα τα βαρέα μέταλλα ήταν κατά πολύ μικρότερες από τις οριακές τιμές. 5

6 ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Δείγματα 14 δείγματα πόσιμου νερού. Cr total (mg/l) Π1 <0.154 < <4.5 <3.0 < Χωροστάσιο Π2 <0.154 < <4.5 <3.0 < Πλάτανος Π3 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Παλαιός Πλάτανος Π <2.62 <3.48 <4.5 < Ευξεινούπολη πηγή Π5 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 < Ευξεινούπολη δίκτυο Π6 <0.154 <2.62 < < Κρόκι Π7 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Αχχιλέως κέντρο Π8 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Κομητά Π9 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Ευαγγελιστρίας Π10 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Σαλαμίνος Π11 <0.154 < < Κουλουριώτικα Π12 <0.154 < <4.5 <3.0 < Βόλου Σεραφείμ Π13 <0.154 <2.62 <3.48 <4.5 <3.0 < Αποθήκη Δήμου Π14 <0.154 < <4.5 <3.0 < Δημαρχείο D.L Q.L /83/EC Προς σύγκριση αναφέρουμε τις οριακές τιμές που ορίζει η Οδηγία 98/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (Υ.Α. 2600/2001 και Υ.Α /2007). Οι τιμές που μετρήθηκαν για όλα τα βαρέα μέταλλα ήταν κατά πολύ μικρότερες από τις οριακές τιμές. 6

7 ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Δείγματα βρόχινου νερού. Cr total (mg/l) Παραλία Αλμυρού <0.154 < <4.5 <3.0 < Αλμυρός_ Χοροστάσι Σοβέλ_ Αλμυρός_2 <0.154 < <3.0 < Χοροστάσι Σοβέλ_2 < <4.5 <3.0 < Αλμυρός_Χρήστου <0.154 < <4.5 <3.0 < D.L Q.L Ζωγράφου Κέντρο Μέγαρα Προς σύγκριση αναφέρουμε τις μέσες τιμές των συγκεντρώσεων καδμίου, χαλκού και μολύβδου στο βρόχινο νερό τριών περιοχών της Αττικής που μετρήθηκαν το Οι τιμές που μετρήθηκαν για όλα τα βαρέα μέταλλα ήταν στα ίδια επίπεδα με αυτά τις Αττικής. ΠΙΝΑΚΑΣ 5. Δείγματα ελαιολάδου Πλάτανος, Υποσταθμός ΔΕΗ Cr < <70 <90 < Ζηρελιά < <70 <90 < Περιοχή αεροδρομίου- Αγ. Αθανάσιος < <70 <90 65 < Άνωθεν < <70 <90 62 < SOVEL 2914-Μπαταρίες < <70 <90 <60 < /2006/EC 100 Ο Κανονισμός 1881/2006/ΕΚ ορίζει ανώτατο επιτρεπτό όριο για το ελαιόλαδο μόνο για τον μόλυβδο () τα 100 μg/kg προϊόντος. Οι τιμές που μετρήθηκαν ήταν μικρότερες από τις οριακές τιμές. ΠΙΝΑΚΑΣ 6. Δείγματα πρόβειου γάλακτος. Cr Γ1-Αλεξοπούλου < < Γ2 -Μάντζαρης < < Γ3 -Χουσιάδας < < Γ 4- Νέστωρας < < Γ5 -Βαλαμπότης < < /2006/EC 20 7

8 Ο Κανονισμός 1881/2006/ΕΚ ορίζει ανώτατο επιτρεπτό όριο για το γάλα μόνο για τον μόλυβδο () τα 20 μg/kg προϊόντος. Οι τιμές που μετρήθηκαν ήταν μικρότερες από τις οριακές τιμές. ΠΙΝΑΚΑΣ 7. Δείγματα ατμοσφαιρικού αέρα. Cr SOVEL 17/03/ <1.7 < < Συνεργείο Δήμου < Αλμυρού 17/03/10 SOVEL 21/05/ < Blank <0.08 <1.3 <1.7 <2.2 <1.5 <30 <1.4 QL* /50/EC /107/EC 5 20 *Τα όρια ποσοτικού προσδιορισμού έχουν υπολογιστεί λαμβάνοντας υπόψη όγκο αέρα 50m 3 Προς σύγκριση αναφέρουμε τις οριακές τιμές που ορίζουν οι Οδηγίες 2008/50/ΕΚ και 2004/107/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Οι συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στον ατμοσφαιρικό αέρα βρέθηκαν σε χαμηλά επίπεδα. Κατά την δειγματοληψία την 21/05/2010 πλησίον της SOVEL, που το εργοστάσιο ήταν σε λειτουργία, οι συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων βρέθηκαν στα ίδια επίπεδα με την δειγματοληψία την 17/05/2010, όπου το εργοστάσιο δεν ήταν σε λειτουργία, και παρόμοιες με τις συγκεντρώσεις στην πόλη του Αλμυρού. ΠΙΝΑΚΑΣ 8. Μετρήσεις νιτρικών σε δείγματα πόσιμου νερού και γεωτρήσεων. ΝΟ 3 (mg/l) ΚΑΡΥΑ ΕΥΞΕΙΝΟΥΠΟΛΗ 2.0 ΠΗΓΗ ΚΑΡΥΑΣ ΧΑΜΗΛΑ 2.2 ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 29.5 ΧΟΡΟΣΤΑΣΙ 28.2 ΚΡΟΚΙΟ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 55.8 Γ19 -ΠΑΝΤΖΙΟΣ ΚΩΣΤΑΣ 70.1 Γ20 - ΞΥΝΟΣ ΤΑΚΗΣ 40.2 Π13 -ΑΠΟΘΗΚΗ ΔΗΜΟΥ /83/EC ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Από τα αποτελέσματα των μετρήσεων φαίνεται ότι, σε όλα τα περιβαλλοντικά δείγματα (έδαφος, νερό γεωτρήσεων, πόσιμο νερό, βρόχινο νερό, ατμοσφαιρικό αέρα) και τα δείγματα ζωικής (γάλα) και φυτικής (ελαιόλαδο) προέλευσης που αναλύθηκαν, οι συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων βρέθηκαν σε κανονικά επίπεδα και κατά πολύ κάτω από τα ανώτατα όρια που ορίζει η Ευρωπαϊκή και Εθνική Νομοθεσία. Από τα αποτελέσματα των μετρήσεων προκύπτει σαφώς ότι δεν υπάρχει βιομηχανική μόλυνση στην ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού. Για να διασφαλισθεί η ποιότητα του περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού θα πρέπει οι βιομηχανικές μονάδες παραγωγής σίδηρου και χάλυβα να λειτουργούν σύμφωνα 8

9 με τους περιβαλλοντικούς όρους που περιγράφονται στην Οδηγία της Ευρωπαϊκής 'Ένωσης για την πρόληψη και τον έλεγχο της μόλυνσης του περιβάλλοντος από βιομηχανικές δραστηριότητες (Integrated Pollution Prevention and Control IPPC - Best Available Techniques Reference Document on the Production of Iron and Steel - December 2001). Ακόμη θα πρέπει να γίνονται μετρήσεις διοξινών και βαρέων μετάλλων στα απαέρια από την καμινάδα, ώστε να ελέγχεται κατά πόσο ανταποκρίνονται στα επιτρεπτά όρια, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και μόνο από διαπιστευμένο εργαστήριο. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και από την μελέτη που πραγματοποιήθηκε παράλληλα από το ΕΦΑΜΑΔ για την μέτρηση των επιπέδων διοξινών και παρόμοιων με τις διοξίνες PCBs σε δείγματα γάλακτος, κρέατος, αυγών, ελαιολάδου και ατμοσφαιρικού αέρα από την ευρύτερη περιοχή του Αλμυρού. Θα θέλαμε όμως να επισημάνουμε ότι στις αναλύσεις της ποιότητας του πόσιμου νερού και του νερού από γεωτρήσεις που πραγματοποιήσαμε ανιχνεύθηκαν υψηλά επίπεδα νιτρικών, σε κάποιες περιπτώσεις πάνω από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Τα νιτρικά προέρχονται από αλόγιστη χρήση λιπασμάτων και η νομοθεσία ορίζει ανώτατα όρια στο νερό ανθρώπινης κατανάλωσης και τα λαχανικά. Πιστεύουμε ότι η αυξημένη συγκέντρωση νιτρικών θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω και να αντιμετωπισθεί κατάλληλα. Παραμένουμε στη διάθεσή σας για κάθε διευκρίνιση. Δρ. Λεόντιος Λεοντιάδης Υπεύθυνος Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. "Δημόκριτος 9