Θεωρίες επεξεργασίας πληροφοριών και γνωστικές θεωρίες μάθησης. Διδάσκουσα Φ. Αντωνίου

Transcript

1 Θεωρίες επεξεργασίας πληροφοριών και γνωστικές θεωρίες μάθησης Διδάσκουσα Φ. Αντωνίου

2

3 Ποιο είναι το τελευταίο στάδιο της ψυχοκοινωνικής θεωρίας του Erikson; η χρήση των υπαρχόντων σχημάτων για την κατανόηση των γεγονότων είναι γνωστή ως

4 Περίγραμμα Μοντέλο επεξεργασίας των πληροφοριών Λήθη και μνήμη Μνημονικές τεχνικές στην πράξη Μεταγνωστικές δεξιότητες Γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές μελέτης: η σημασία και η εφαρμογή τους Στόχος: να δημιουργήσετε ένα σχεδιάγραμμα για τη μάθηση, τη μνήμη και τη λήθη

5 Επεξεργασία των πληροφοριών μάθηση Αντίληψη Αισθητήρια καταγραφή α. προσοχή β. χρόνος Νοητική ερμηνεία Οργάνωση πληροφοριών για τηναποθήκευσηή την απόρριψη Ανάκληση «αυτό είναι σημαντικό» Συναισθηματικό περιεχόμενο Αντιφατικά απροσδόκητα ερεθίσματα επανάληψη

6 Επεξεργασία των πληροφοριών Ακολουθία επεξεργασίας πληροφοριών μάθηση Εξωτερικό ερέθισμα Αντίληψη Αισθητήρια καταγραφή Εργαζόμενη μνήμη Μακρόχρονη μνήμη Ανάκληση Λήψη αποφάσεων Προσωρινή αποθήκευση Μόνιμη αποθήκευση

7 Θεωρία επεξεργασίας των πληροφοριών Αισθητήρια καταγραφή: συνιστώσα του μνημονικού συστήματος στην οποία προσλαμβάνονται οι πληροφορίες και διατηρούνται για πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα Εργαζόμενη μνήμη: η συνιστώσα της μνήμης στην οποία μπορούν να αποθηκευτούν περιορισμένες ποσότητες πληροφοριών για λίγα δευτερόλεπτα Μακρόχρονη μνήμη: οι συνιστώσες της μνήμης όπου μπορούν να αποθηκευτούν μεγάλες ποσότητες πληροφοριών για μεγάλες χρονικές περιόδους

8 Εργαζόμενη μνήμη Διαφοροποίηση μεταξύ βραχυπρόθεσμης και εργαζόμενης Χωρητικότητα:5 έως 9 στοιχεία 3 συστατικά στοιχεία της εργαζόμενης μνήμης Κεντρικός επεξεργαστής Φωνολογικός βρόγχος Οπτικοχωρικό σημειωματάριο Διάρκεια: : 5 έως 20 δευτερόλεπτα

9 Συγκράτηση πληροφοριών στην Επανάληψη εργαζόμενη μνήμη Εσωτερική επανάληψη διατήρησης Εσωτερική επανάληψη επεξεργασίας Οργάνωση σε περιεκτικές κατηγορίες Λήθη Παρεμβολή Εξασθένηση/φθορά Εκτόπιση

10 Μακροπρόθεσμη μνήμη Η αποθήκευση απαιτεί χρόνο και προσπάθεια Σχεδόν απεριόριστη χωρητικότητα Σχεδόν απεριόριστη διάρκεια Περιέχει προτασιακά δίκτυα, σχήματα, παραγωγές, απεικονίσεις, επεισόδια Η ανάκληση μπορεί να είναι δύσκολη

11 Μακρόχρονη μνήμη (δηλωτική)

12 1. Επεισοδιακή μνήμη Οι νοερές εικόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στην επεισοδιακή μνήμη Τα σήματα που σχετίζονται με το χώρο και τον χρόνο βοηθούν στην ανάσυρση των πληροφοριών Δύσκολη η ανάσυρση γιατί τα γεγονότα επαναλαμβάνονται Έκλαμψη μνήμης Τι κάνατε όταν

13 Γιατί έχουμε εικόνες στις διαφάνειες;;;; Οι εικόνες προσαρτούν σημασιολογικές πληροφορίες στην επεισοδιακή μνήμη και καθιστούν ευκολότερη την ανάκτησή τους

14 2. Σημασιολογική μνήμη Σχήματα: μορφή δικτύων συνδεδεμένων ιδεών ή σχέσεων Τι είναι η ντομάτα; Οι νέες πληροφορίες που εντάσσονται σε ένα αρκετά ανεπτυγμένο σχήμα συγκρατούνται πιο εύκολα

15 3. Διαδικαστική μνήμη Μέρος της μακρόχρονης μνήμης που αποθηκεύει πληροφορίες για την επιτέλεση ενεργειών

16 Σύγκριση της Εργαζόμενης και μακροπρόθεσμης μνήμης Μνήμη εργασίας Πολύ γρήγορη εισαγωγή δεδομένων Περιορισμένη χωρητικότητα 5 20 δευτ/πτα διάρκεια Περιλαμβάνει λέξεις, ιδέες, απεικονίσεις, προτάσεις Άμεση ανάκληση Αιτία αδυναμίας: Παρεμβολή, εξασθένιση, εκτόπιση Μακροπρόθεσμη Σχετικά αργή εισαγωγή δεδομένων Σχεδόν απεριόριστη χωρητικότητα Σχεδόν απεριόριστη διάρκεια Περιλαμβάνει προτασιακά δίκτυα, σχήματα, παραγωγές, επεισόδια Η ανάκληση εξαρτάται από την οργάνωση Αιτία αδυναμίας: οργάνωση, παρεμβολή

17 Λήθη και μνήμη 1. Παρεμβολή 2. Αναδρομική παρεμπόδιση 3. Προδρομική παρεμπόδιση 4. Διευκόλυνση 5. Επίδραση του αρχικού και επίδραση του προσφάτου 6. Αυτοματοποίηση

18 1. Παρεμβολή συμβαίνει όταν οι πληροφορίες περιπλέκονται ή εκτοπίζονται από άλλες πληροφορίες Παρεμπόδιση της ανάκλησης ορισμένων πληροφοριών από την παρουσία άλλων πληροφοριών στη μνήμη Χρόνος για απορρόφηση των πληροφοριών ή για εξάσκηση

19 2. Αναδρομική παρεμπόδιση Μείωση της ικανότητας του ατόμου να ανακαλέσει πληροφορίες που είχε μάθει προηγουμένως, οφειλόμενη στην εκμάθηση νέων πληροφοριών b-d

20 3. Προδρομική παρεμπόδιση : μείωση της ικανότητας εκμάθησης νέων πληροφοριών που οφείλεται σε παρεμβολή από υπάρχουσες γνώσεις Η εκμάθηση ενός συνόλου πληροφοριών παρεμβαίνει στην εκμάθηση νέων πληροφοριών

21 4. Διευκόλυνση Προδρομική διευκόλυνση: αυξημένη ικανότητα εκμάθησης νέων πληροφοριών που οφείλεται στην παρουσία ήδη μαθημένων πληροφοριών Εκμάθηση δεύτερης γλώσσας Αναδρομική διευκόλυνση: αυξημένη κατανόηση ήδη μαθημένων πληροφοριών που οφείλεται στην απόκτηση νέων πληροφοριών Διδάσκοντας ένα θέμα μαθαίνει κανείς καλύτερα το περιεχόμενό του

22 5. Επίδραση του αρχικού και επίδραση του προσφάτου Επίδραση του αρχικού: η τάση να ανακαλούνται ευκολότερα οι πληροφορίες στην αρχή ενός καταλόγου σε σύγκριση με άλλες. 1. Προσοχή 2. Νοητική προσπάθεια Επίδραση του προσφάτου: η τάση να ανακαλούνται ευκολότερα οι πληροφορίες στο τέλος ενός καταλόγου, σε σύγκριση με άλλες. 1. Μεσολαβούν λίγες ή καθόλου πληροφορίες μεταξύ του χρόνου εξέτασης και των τελευταίων καταχωρήσεων

23 6. Αυτοματοποίηση Επίπεδο ταχύτητας και ευχέρειας τέτοιο ώστε να επιτρέπει ώστε να επιτρέπει την εκτέλεση έργων ή τη χρήση δεξιοτήτων με ελάχιστη νοητική προσπάθεια (Bloom: τα χέρια και τα πόδια της μεγαλοφυΐας) αυτοματοποίηση

24 Μεταγνώση Η γνώσης μας σχετικά με τις διεργασίες της σκέψης μας Γνωρίζω τι γνωρίζω (δηλωτική γνώση) Γνωρίζω πώς να χρησιμοποιώ ό,τι γνωρίζω (διαδικαστική γνώση) Γνωρίζω πότε και γιατί χρησιμοποιώ ό,τι γνωρίζω (γνώση συνθηκών) Σχεδιασμός Παρακολούθηση Αξιολόγηση

25 Υποστήριξη της απόκτησης Το Τι; της μεταγνώσης δηλωτικής γνώσης Προσδίδω σημασία/νόημα νόημα: μάθηση συνειρμικά συνδεδεμένων μονάδων Μάθηση ελεύθερης ανάκλησης Σειριακή μάθηση Κατανεμημένη/Επιμεριστική εξάσκηση Μαζική εξάσκηση Μάθηση μέσω επιτέλεσης έργου/τμηματική εξάσκηση

26 Διδασκαλία μνημονικών στρατηγικών Λεκτική μάθηση Μάθηση συνειρμικά συνδεδεμένων μονάδων Σειριακή μάθηση (δηλωτική γνώση) Μάθηση ελεύθερης ανάκλησης

27 1. Μάθηση συνειρμικά συνδεδεμένων μονάδων Μάθηση πληροφοριών κατά αλληλένδετα ζεύγη, ώστε όταν παρουσιάζεται το ένα μέλος ενός ζεύγους να ανακαλείται το άλλο Συμπληρώστε τη δραστηριότητα με βάση τη θεωρία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης του Εrikson. Νοητική απεικόνιση

28 Στάδια ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης 1. Βασική εμπιστοσύνη έναντι (12-18 μηνών) 2. Αυτονομία έναντι (18 μηνών 3 ετών) 3. Πρωτοβουλία έναντι (3 6 ετών) 4. Φιλοπονία έναντι (6 12 ετών) 5. Ταυτότητα έναντι (εφηβεία) 6. Οικειότητα έναντι (νεαρή ενήλικη ζωή) 7. Παραγωγικότητα έναντι (ενήλικη ζωή) 8. Ολοκλήρωση έναντι (ώριμη ζωή)

29 Στάδια ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης 1. Βασική εμπιστοσύνη έναντι βασικής δυσπιστίας (12-18 μηνών) 2. Αυτονομία έναντι αμφιβολίας (18 μηνών 3 ετών) 3. Πρωτοβουλία έναντι ενοχής (3 6 ετών) 4. Φιλοπονία έναντι κατωτερότητας (6 12 ετών) 5. Ταυτότητα έναντι σύγχυσης ρόλων (εφηβεία) 6. Οικειότητα έναντι απομόνωσης (νεαρή ενήλικη ζωή) 7. Παραγωγικότητα έναντι αυτοαπορρόφησης (ενήλικη ζωή) 8. Ολοκλήρωση έναντι απελπισίας (ώριμη ζωή)

30 1. Μάθηση συνειρμικά συνδεδεμένων μονάδων Οπτικοποιήσεις Γίνεται μετατροπή της σειράς γεγονότων, ενεργειών, χαρακτήρων κλπ. σε εικόνες ή γενικότερα οπτικές πληροφορίες.

31 1. Μάθηση συνειρμικά συνδεδεμένων μονάδων Νοερές εικόνες Δημιουργείται συνειρμικός δεσμός με τον κανόνα, τον ορισμό ή τη γνώση μέσα από μια αναπαράσταση.

32 2. Σειριακή μάθηση Μέθοδος των θέσεων Ξάνθη Κομοτηνή Αλεξανδρούπολη

33 2. Σειριακή μάθηση Μέθοδος του «κρεμάστρου» Μικρά ποιήματα ή φράσεις που περιέχουν με κατάλληλο τρόπο την πληροφορία Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί 3, = π

34 2. Σειριακή μάθηση Στρατηγικές των αρχικών γραμμάτων Γαλλικός Αξιός Λουδίας Αλιάκμονας Φτιάξτε ένα μνημονικό αρχικών γραμμάτων

35 3. Μάθηση ελεύθερης ανάκλησης Μηχανική μάθηση Μάθηση κατανόησης: πως και πότε χρησιμοποιούμε τις πληροφορίες που έχουμε Θεωρία των σχημάτων Τα άτομα που έχουν πιο πολλές γνώσεις σχετικά με ένα αντικείμενο έχουν πιο ανεπτυγμένα σχήματα για να ενσωματώσουν τις νέες γνώσεις

36

37 Υποστήριξη διαδικαστικής και Το Πώς; της μεταγνώσης γνώσης συνθηκών Αυτόματες βασικές δεξιότητες Γνωστικό Συνδετικό Αυτόνομο στάδιο Προαπαιτούμενη γνώση Εξάσκηση με ανατροφοδότηση Στρατηγικές συγκεκριμένου πεδίου

38 Στρατηγικές μελέτης Σημειώσεις Υπογράμμιση Σύνοψη Γράφω και μαθαίνω Σχεδίαση διαγραμμάτων και χαρτών Αυτορυθμιστικές μέθοδοι

39 Διαγράμματα οργάνωσης Η επικράτηση του Χριστιανισμού και οι αιρέσεις Τι συνέβη; Ο Χριστιανισμός επικρατεί Εμφανίζονται αιρέσεις Το χριστιανικό δόγμα ήταν αυστηρά καθορισμένο Πολλοί κληρικοί προσπάθησαν να δώσουν ερμηνείες σε θεολογικά ζητήματα Οι ερμηνείες πολλές φορές δε συμφωνούν με την επίσημη Εκκλησία Εκτός από θρησκευτικά υπάρχουν κι άλλα κίνητρα Εξαπλώνονται στις επαρχίες Μεγαλώνει το χάσμα κεντρικής εξουσίας και περιφέρειας Καταδικάζονται από Συνόδους Εμφανίζονται αποσχιστικές τάσεις Διάσταση κεντρικής εξουσίας Και περιφέρειας Σύγκλιση Οικουμενικών Συνόδων και καταδίκη Διώξεις αιρετικών Ξεσπούν ταραχές Η διαμάχη ήταν πλήγμα για τη συνοχή του Βυζαντίου. Έτσι εύκολα οι Άραβες κατέκτησαν τις μονοφυσιτικές περιοχές

40 Διαγράμματα οργάνωσης Η επικράτηση του Χριστιανισμού και οι αιρέσεις Επικράτηση του Χριστιανισμού Εμφάνιση αιρέσεων Προβλήματα + = Το χριστιανικό δόγμα ήταν αυστηρά καθορισμένο Υπήρχε ανάγκη Διευκρινήσεων σε δόγματα Έγιναν προσπάθειες ερμηνείας σε θεολογικά ζητήματα Ερμηνείες ήταν αντίθετες με της Εκκλησίας Οι αιρετικές ιδέες συνδέθηκαν με αποσχιστικές ιδέες Οι αιρέσεις έγιναν Ισχυρές κατά τόπους Καταδικάστηκαν από Οικουμενικές Συνόδους Διώχθηκαν πολλοί Ξέσπασαν ταραχές στις Περιοχές μονοφυσιτών Η διαμάχη ήταν πλήγμα για τη συνοχή του Βυζαντίου. Έτσι εύκολα οι Άραβες κατέκτησαν τις μονοφυσιτικές περιοχές 40

41

42

43

44 ΕΔΑΠΑ (SQR3 - Survey, Question, Read, Recite, Review) των McCormick και Cooper (1991) βασίζεται στη διδασκαλία πέντε στρατηγικών: Επισκόπηση/εξερεύνηση του κειμένου (τίτλος, πλαγιότιτλοι, εισαγωγή, υπογραμμισμένες λέξεις, διαγράμματα κλπ.). Δημιουργία ερωτήσεων (με βάση τον τίτλο ή τη δομή του κειμένου, είτε για κάθε πρόταση είτε για κάθε παράγραφο). Ανάγνωση (και ταυτόχρονη απάντηση των ερωτήσεων που τέθηκαν). Παράφραση (εντοπισμός των βασικών σημείων). Ανασκόπηση (ανάγνωση των βασικών σημείων και ερωτήσεων με σκοπό να απαντηθούν χωρίς δεύτερη ανάγνωση).

45 Τίτλος Επιχειρήματα Ανάλυση των επιχειρημάτων Τέλος του κειμένου (TREE) Επιλέγω στόχους, Οργανώνω τον τρόπο για να πετύχω τους στόχους, Κρατώ σημειώσεις, ΑΠΠΣ Ιεραρχώ τις σημειώσεις Απόδειξη, (PLANS). Πληροφορίες, Παραδείγματα, Συνδυασμός πληροφοριών για την οργάνωση των επιχειρημάτων ενός κειμένου.

46 Γνωστικές στρατηγικές μάθησης Ενεργοποίηση της προηγούμενης γνώσης Προοργανωτές Αναλογίες Αναλυτική επεξεργασία

47 Διδασκαλία εννοιών μέσω της εξήγησης (Ausubel) Το μοντέλο της επεξηγηματικής διδασκαλίας αποτελεί την παρουσίαση της ύλης με ολοκληρωμένο και οργανωμένο τρόπο (από τις γενικές στις ειδικές έννοιες) Βασίζεται στην ουσιαστική λεκτική μάθηση: οργανωμένες σχέσεις ανάμεσα στις ιδέες και τις λεκτικές πληροφορίες. Παραγωγικός συλλογισμός και όχι επαγωγικός (Bruner)= Εξαγωγή συμπερασμάτων από γενικό κανόνα και όχι διαμόρφωση γενικών αρχών με βάση τη γνώση παραδειγμάτων και λεπτομερειών.

48 Βασικοί όροι Προ-οργανωτής οργανωτής Περιληπτική παρουσίαση των εννοιών που ακολουθούν στη διδασκαλία Αναλογική διδασκαλία Δημιουργία συνδέσεων μεταξύ προηγούμενης γνώσης και νέων εννοιών 1. Κατευθύνουν προσοχή 2. Τονίζουν σχέσεις 3. υπενθυμίζουν Προϋποθέσεις 1. Να έχουν κατανοήσει οι μαθητές τη σημασία του 2. Να είναι σαφής

49 Προκαταβολικός οργανωτής του κεφαλαίου 4 (σελ ) από την ενότητα 8 «Ενημέρωση με χίλιους τρόπους» από το μάθημα Μελέτη Περιβάλλοντος της Γ δημοτικού

50 Φάσεις επεξηγηματικής διδασκαλίας Παρουσίαση μαθήματος μέσω σύγκρισης Χρήση παραδειγμάτων Προ-οργανωτές «Πώς μπορούν τα παραδείγματα να χρησιμοποιηθούν και να επεκταθούν;» συσχέτιση με αρχικό προ-οργανωτή Σύγκριση παραδειγμάτων (ομοιότητες και διαφορές)

51 Στάδια επίλυσης προβλημάτων Α ναγνώριση του προβλήματος (πχ. θυμός ενοίκων πολυκατοικίας) Π ροσδιορισμός στόχων και αναπαράσταση του προβλήματος Α νακάλυψη των πιθανών στρατηγικών Π ρόβλεψη των αποτελεσμάτων Α ξιολόγηση και μάθηση (Bransford & Stein, 1993)

52

53

54 Διδασκαλία των μαθητών με ΕΕΑ μέσω της επίλυσης προβλημάτων Αξιολόγηση του επιπέδου της κατανόησης του τρόπου διδασκαλίας (κάνουν υποθέσεις; Μπορούν να εξηγήσουν το πρόβλημα σε άλλον; Ξεχωρίζουν παραδείγματα από μη-παραδείγματα παραδείγματα;) Εξέταση του θέματος από διαφορετικές οπτικές γωνίες Διδασκαλία ανάπτυξης συστηματικών τρόπων εξέτασης εναλλακτικών λύσεων (ξυλοκόπος) Διδασκαλία των ευριστικών μεθόδων

55 Συγκρίνετε το σχεδιάγραμμα που κάνατε για τη μάθηση, τη μνήμη και τη λήθη με το σχεδιάγραμμα που ακολουθεί

56 Επεξεργασία των πληροφοριών Ακολουθία επεξεργασίας πληροφοριών Μάθηση (στρατηγικές) Εξωτερικό ερέθισμα Αντίληψη Αισθητήρια καταγραφή Εργαζόμενη μνήμη Μακρόχρονη μνήμη Λήθη (αιτίες) Ανάκληση