ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝNΗΣΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Π.Ε.3.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΕΡΑ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ (ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ)

Transcript

1 \ ` B ` `BΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ «ΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝNΗΣΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΟΧΛΗΣΗΣ- ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ» Π.Ε.3.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΕΡΑ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ (ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ)

2 Οκτώβριος 216 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ 2.1 Μεθοδολογία µετρήσεων 2.2. Σηµεία δειγµατοληψίας 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Αποτελέσµατα χειµερινής περιόδου Αιωρούµενα Σωµατίδια Συγκεντρώσεις Χηµική Σύσταση Συµβατικοί Ρύποι Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Μη Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Πολυκυκλικοί Aρωµατικοί Υδρογονάνθρακες (PAHs) Μετρήσεις Οσµών 3.2 Αποτελέσµατα καλοκαιρινής περιόδου (µετά τη λήξη λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων) Αιωρούµενα Σωµατίδια Συγκεντρώσεις Χηµική Σύσταση Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Μη Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Πολυκυκλικοί Aρωµατικοί Υδρογονάνθρακες (PAHs) 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 2

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «Ολοκληρωµένο σχέδιο αντιµετώπισης της όχλησης-ρύπανσης που δηµιουργείται από τον κύκλο εργασιών ελαιοτριβείων και πυρηνελαιουργείων» και πιο συγκεκριµένα στο πλαίσιο του πακέτου εργασίας 3 (Π.Ε.3) διεξήχθησαν µετρήσεις ποιότητας αέρα σε 3 σηµεία παρακείµενα πυρηνελαιουργείων τα οποία είναι εγκατεστηµένα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας. Η δειγµατοληπτική περίοδος ορίστηκε από 6/11/215 έως 1/4/216. Στοχεύοντας στην πιο ολοκληρωµένη αποτύπωση των περιβαλλοντικών ρύπων καθώς και στην πιο ισχυρά τεκµηριωµένη επιστηµονική άποψη, µε το πέρας της λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων και πέραν των συµβατικών υποχρεώσεων (Νοέµβριος - Μάρτιος 216), πραγµατοποιήθηκε περαιτέρω δειγµατοληψία (1-1/7/16) προκειµένου να αποτυπωθεί το επίπεδο των συγκεντρώσεων του υποβάθρου. Να σηµειωθεί ότι η περίοδος λειτουργίας των πυρηνελαιουργίων (ΟΙΚΟΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΟΙΧΑΛΕΙΑ) για το ήταν Οκτώβριος Ιούνιος 216. Η ποιότητα του αέρα αποτυπώθηκε από τις ακόλουθες µετρήσεις: Αιωρούµενης Σωµατιδιακής Ύλης (ΡΜ 1 ), ιοξειδίου του Θείου (SO 2 ), Μονοξειδίου του Άνθρακα (CO), ιοξειδίου του Αζώτου (ΝO 2 ) και Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (VOCs). Στα δείγµατα σωµατιδιακής ύλης ΡΜ 1 έγινε προσδιορισµός της χηµικής τους σύστασης σε ιόντα (νιτρικά (NO 3 ), θειικά (SO 2 4 ), φωσφορικά (PO 3 4 ), χλωρίου (Cl - ), αµµωνίου ( + ΝΗ 4 ), καλίου (K + ), µαγνησίου (Mg 2+ ), ασβεστίου (Ca 2+ ), νατρίου (Na + ), οργανικού/στοιχειακού άνθρακα (OC/EC) και Πολυαρωµατικών υδρογονανθράκων (PAHs). Το συγκεκριµένο παραδοτέο αποτελεί την τελική έκθεση (Π.Ε.3.3) καθώς περιλαµβάνει όλα τα πειραµατικά αποτελέσµατα. 3

4 2. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ 2.1 Μεθοδολογία 1) Αιωρούµενα Σωµατίδια Η δειγµατοληψία των αιωρούµενων σωµατιδίων ΡΜ 1 ακολούθησε το πρότυπο ΕΝ12341:214 (Ambient Air- Standard gravimetric measurement method for the determination of the PM1 or the PM2.5 mass concentration of suspended particulate matter). Η συλλογή δειγµάτων ήταν 24ωρη (1 δείγµα ηµερησίως) και πραγµατοποιήθηκε µε δειγµατολήπτες χαµηλής ροής (2.3 m 3 /h). 2) Χηµική σύσταση αιωρούµενων σωµατιδίων Τα συλλεχθέντα δείγµατα υποβλήθηκαν σε περαιτέρω χηµική ανάλυση για τον προσδιορισµό της χηµικής τους σύστασης σε: i) ιόντα (νιτρικά (NO 3 ), θειικά (SO 2 4 ), φωσφορικά (PO 3 4 ), χλωρίου (Cl - ), αµµωνίου ( νατρίου (Na + ) + ΝΗ 4 ), καλίου (K + ), µαγνησίου (Mg 2+ ), ασβεστίου (Ca 2+ ), ii) οργανικού/στοιχειακού άνθρακα (OC/EC) Σε επιλεγµένα δείγµατα έγινε προσδιορισµός Πολυαρωµατικών Πολυκυκλικών Υδρογονανθράκων (22 ενώσεις PAHs). 3) Ανόργανοι και Οργανικοί Αέριοι ρύποι Πραγµατοποιήθηκαν µετρήσεις συγκέντρωσης του ιοξειδίου του Θείου (SO 2 ), του Μονοξείδιου του Άνθρακα (CO), του ιοξειδίου του Αζώτου (ΝO 2 ) καθώς και Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (38 πολικές & 39 µη πολικές οργανικές ενώσεις). Η δειγµατοληψία των τεσσάρων παραπάνω χηµικών παραµέτρων πραγµατοποιήθηκε µε χρήση παθητικών δειγµατοληπτών σύµφωνα µε το πρότυπο EN :22 (Ambient air quality. Diffusive samplers for the determination of concentrations of gases and vapours. Requirements and test methods. Specific requirements and test methods). Συνεχή (15λεπτη) 4

5 καταγραφή των συγκεντρώσεων βενζολίου, τολουολίου και ξυλολίων έλαβε χώρα στον ένα εκ των τριών σταθµών µέτρησης µε χρήση φορητού αέριου χρωµατογράφου (GC-PID). Η επιλογή του σταθµού έγινε κατόπιν των αρχικών ενδεικτικών αποτελεσµάτων που είχαν καταγραφεί. 4) Μετρήσεις Οσµών Μετρήσεις Οσµών πραγµατοποιήθηκαν στην περίµετρο της ΒΙ.ΠΕ και στον Μελιγαλά (συνολικά 3 σηµεία: Σ1* (Περίµετρος ΟΙΧΑΛΙΑΣ), Σ2* (Περίµετρος ΟΙΚΟΕΝΕΡΓΕΙΑΣ), Σ3* (Εκκλησία Μελιγαλά)) µε χρήση του οσµόµετρου Nasal Ranger της St. Croix Sensory. Η δειγµατοληψία η οποία έλαβε χώρα στις 26/4/216 πραγµατοποιήθηκε σύµφωνα µε το πρότυπο EN και η συλλογή κάθε δείγµατος ήταν 2ωρη. Ο προσδιορισµός της συγκέντρωσης οσµής έγινε µε τη µέθοδο της υναµικής Ολφακτοµετρίας. 5) Μετεωρολογία Συνεχή καταγραφή της ταχύτητας και της διεύθυνσης του ανέµου (3λεπτη) έλαβε χώρα σ ένα εκ των σταθµών µε χρήση φορητού ανεµόµετρου (Wind Sensor System). Σηµειώνεται ότι η συλλογή µετεωρολογικών δεδοµένων ήταν ταυτόχρονη µε τη συλλογή ατµοσφαιρικών δειγµάτων τόσο τη χειµερινή όσο και την καλοκαιρινή περίοδο δειγµατοληψίας Σηµεία δειγµατοληψίας Έχοντας υπόψη: i) την τεχνική οδηγία (German Technichal Instruction on Air Emissions;TA -Luft) σχετικά µε τη µέτρηση αέριων εκποµπών από καµινάδες (Σύµφωνα µε την οδηγία, το πλούµιο που εξάγεται από την καµινάδα είναι στην πραγµατικότητα ένας κύκλος ο οποίος καθορίζεται από το ύψος της καµινάδας πολλαπλασιαζόµενο µε το 5. Το σηµείο στην επιφάνεια του εδάφους στο οποίο καταγράφεται η µέγιστη συγκέντρωση βρίσκεται συνήθως µέσα σε αυτό τον κύκλο). και ii) τη χωροθέτηση των οικισµών πλησίον των πυρηνελαιουργείων επιλέχθηκαν συνολικά τρία σηµεία δειγµατοληψίας (Πίνακας 1, Εικόνα 1, 2). 5

6 Πίνακας 1: Περιγραφή Σηµείων ειγµατοληψίας Κωδικός Σηµείου ειγµατοληψίας Χαρακτηριστικά Σηµείου ειγµατοληψίας Περιοχή Συντεταγµένες Χ Υ Σ1 Ταράτσα ισόγειου κτίσµατος Π.Υ Μελιγαλά Μελιγαλάς Σ2 Ταράτσα ισόγειου καταστήµατος Σκάλας Μελιγαλάς, Κοινότητα Σκάλας Σ3 ηµαρχιακό Μέγαρο Μεσσήνης Μεσσήνη Εικόνα 1: Χωρική απεικόνιση σηµείων δειγµατοληψίας (Σ1, Σ2) στο Μελιγαλά 6

7 Εικόνα 2: Χωρική απεικόνιση σηµείου δειγµατοληψίας (Σ3) στη Μεσσηνία Στον Πίνακα 2 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι µετρούµενοι ρύποι σε κάθε σηµείο δειγµατοληψίας ενώ στα Σχήµατα 1, 2, 3 οι σταθµοί παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης που εγκαταστάθηκαν στα τρία επιλεγµένα σηµεία. Στην περιοχή του Μελιγαλά, το σηµείο Σ1 βρίσκεται βόρεια - βορειοδυτικά και το Σ2 νότιο - νοτιοανατολικά των εργοστασίων της περιοχής (ΟΙΚΟΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΟΙΧΑΛΟΙΑ). Στη Μεσσήνη, το σηµείο Σ3 βρίσκεται δυτικά-δυτικά βορειοδυτικά των εργοστασίων ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΕ και ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ. Έτσι, σύµφωνα µε τη χωροθέτηση των σηµείων, ο σταθµός Σ1 αναµένεται να επηρεάζεται από τον ανατολικό νοτιοανατολικό - νότιο νοτιοανατολικό τοµέα, ο σταθµός Σ2 από το βόρειο βορειοδυτικό τοµέα, ενώ ο Σ3 από ανέµους ανατολικής-νότιο νοτιοανατολικής διεύθυνσης. 7

8 Πίνακας 2: Παράµετροι (αέριοι ρύποι, µετεωρολογία) παρακολούθησης στα 3 σηµεία δειγµατοληψίας Μετρούµενος Ρύπος Σηµείο ειγµατοληψίας Σ1 Σ2 Σ3 ΡΜ 1 Οργανικός/Στοιχειακός Άνθρακας Ιόντα PAHs SO 2 NO 2 CO VOCs Μετεωρολογία Άνεµος (Ταχύτητα, ιεύθυνση) 8

9 Σχήµα 1: Σταθµός παρακολούθησης αέριας ρύπανσης στο σηµείο Σ1 9

10 Σχήµα 2: Σταθµός παρακολούθησης αέριας ρύπανσης στο σηµείο Σ2 Σχήµα 3: Σταθµός παρακολούθησης αέριας ρύπανσης στο σηµείο Σ3 1

11 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Αποτελέσµατα χειµερινής περιόδου Αιωρούµενα Σωµατίδια Συγκεντρώσεις Τα αποτελέσµατα των συγκεντρώσεων των αιωρούµενων σωµατιδίων ΡΜ 1 παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 3 ενώ η ηµερήσια διακύµανση αυτών στο Σχήµα 4. Όπως φαίνεται, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις καταγράφηκαν στο σηµείο Σ2 µε τα σηµεία Σ1 και Σ3 να ακολουθούν. Πιο συγκεκριµένα, στο 18%, 7% και 1% των ηµερών δειγµατοληψίας ήταν υψηλότερες οι τιµές των σωµατιδίων στους σταθµούς Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα. Εφαρµόζοντας Τ-test (SPSS) στα δεδοµένα οι διαφορές µεταξύ των καταγεγραµµένων συγκεντρώσεων αποδείχτηκαν στατιστικά σηµαντικές (p<.5) µονάχα στην περίπτωση του σηµείου Σ2 µε τα άλλα δύο σηµεία. Πίνακας 3: Αποτελέσµατα στατιστικής ανάλυσης των συγκεντρώσεων ΡΜ 1 (µg/m 3 ) τη χειµερινή περίοδο Σ1 (Ν=125) Σ2 (Ν=113) Σ3 (Ν=76) Average Max Min St. Dev Συγκέντρωση (μg/m^3) Σ1 Σ2 Σ3 2/11/215 2/12/215 1/1/216 31/1/216 1/3/216 31/3/216 Ημερομηνία 11

12 Σχήµα 4: Ηµερήσια διακύµανση συγκεντρώσεων ΡΜ 1 τη χειµερινή περίοδο Το µεγαλύτερο ποσοστό των υπερβάσεων της ηµερήσιας επιτρεπόµενης τιµής συγκέντρωσης (5 µg/m 3 : Οδηγία 28/5/ΕC, Σχήµα 5) καταγράφηκε στο σηµείο Σ2 (27%: 3 ηµέρες), µε τα σηµεία Σ1 και Σ3 να ακολουθούν (13% (16 ηµέρες) και 11% (8 ηµέρες), αντίστοιχα) Ποσοστό υπερβάσεων (%) Αριθμός ημερών με υπέρβαση Σταθμός Σχήµα 5: Ποσοστό και αριθµός ηµερών υπερβάσεων οριακής τιµής συγκέντρωσης ΡΜ 1 τη χειµερινή περίοδο Κοινές ηµέρες υπέρβασης και στους 3 σταθµούς υπήρξαν µόνο τέσσερις (9/1/216, 29/2/216, 22/3/216, 23/3/216). Πιο συχνοί ήταν οι άνεµοι βόρειας και βόρεια βορειοανατολικής προέλευσης (Σχήµα 6) ενώ οι µεγαλύτερες ταχύτητες καταγράφηκαν όταν ο άνεµος ήταν ανατολικός-νοτιοανατολικός και νότιος (Σχήµα 7). Σε καµία περίπτωση η µέση ταχύτητα δεν ξεπέρασε τα 2m/sec γεγονός που υποδεικνύει τον ιδιαίτερα σηµαντικό ρόλο των τοπικών πηγών στη διαµόρφωση της ποιότητας του αέρα στην ευρύτερη περιοχή. 35 Ποσοστό επικράτησης (%) N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW ιεύθυνση Ανέµου 12

13 Σχήµα 6:Συχνότητα επικράτησης διεύθυνσης ανέµου τη χειµερινή περίοδο WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW S SSE Σχήµα 7: Ροδόγραµµα ταχύτητας και διεύθυνσης ανέµου τη χειµερινή περίοδο Όπως προκύπτει από την ανάλυση των αποτελεσµάτων, το σηµείο Σ1 επηρεάζεται από όλες τις διευθύνσεις (Σχήµα 8α), το σηµείο Σ2 από το όλες τις διευθύνσεις εκτός του βορειοανατολικού-ανατολικού τοµέα (Σχήµα 8β) ενώ το Σ3 τόσο από τον δυτικό/βόρειο-βορειοανατολικό όσο και από τον ανατολικό/βορειοανατολικό - νοτιοδυτικό τοµέα (Σχήµα 8γ). Οι υψηλότερες τιµές στο σταθµό Σ1 συνδέθηκαν µε δυτικό άνεµο αλλά και µε ανέµους ανατολικούς βορειοανατολικούς και νότιους-νοτιοανατολικούς (τοµέας χωροθέτησης πυρηνελαιουργείων). Στο σταθµό Σ2 οι µέγιστες συγκεντρώσεις αποδόθηκαν τόσο σε δυτικό (τοµέας χωροθέτησης πυρηνελαιουργείων) όσο και σε νότιο νοτιοανατολικό άνεµο. Οι µέγιστες συγκεντρώσεις στο σταθµό Σ3 προκύπτουν στην περίπτωση επικράτησης ανατολικού, νοτιοδυτικού, νοτιοανατολικού (τοµέας χωροθέτησης πυρηνελαιουργείων) και νοτιοδυτικού ανέµου. NNW NNW NW NW WNW WNW W W N N NNE NNE NE NE ENE ENE E E N N NNW 8 NNW 8 NW NW 6 6 WNW WNW W W NNE NNE NE NE ENE ENE E E N N NNW 8 NNW 8 NW NW 6 6 WNW WNW W W NNE NNE NE NE ENE ENE E E WSW WSW ESE ESE WSW WSW ESE ESE WSW WSW ESE ESE SW SW SSW SSW S S SE SE SW SW SSE SSE SSW SSW S S SE SE SW SW SSE SSE SSW SSW Σχήµα 8α Σχήµα 8β Σχήµα 8γ S S SSE SSE SE SE 13

14 Σχήµα 8: Ροδόγραµµα διεύθυνσης ανέµου και συγκέντρωσης ΡΜ 1 για το σηµείο α)σ1, β) Σ2 και γ)σ3 τη χειµερινή περίοδο Υπολογίζοντας τους συντελεστές συσχέτισης Pearson (σε επίπεδο σηµαντικότητας.1 µε χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS) µεταξύ των συγκεντρώσεων των σωµατιδίων και της ταχύτητας του ανέµου δε βρέθηκε σε καµία περίπτωση συσχέτιση (ο άνεµος µεταφέρει από αποστάσεις µεγαλύτερες της τοπικής κλίµακας αέριες µάζες, επιβαρύνοντας την υπό εξέταση περιοχή)/αντισυσχέτιση (ο άνεµος αποµακρύνει το παραγόµενο τοπικό φορτίο καθαρίζοντας την ατµόσφαιρα της υπό εξέτασης περιοχής). Έτσι αναδεικνύεται και επιβεβαιώνεται το πρόβληµα των τοπικών πηγών. Μελετώντας ξεχωριστά την προέλευση των αερολυµάτων τις ηµέρες µε υπέρβαση και τις ηµέρες χωρίς υπέρβαση τονίζεται η ιδιαίτερη σηµασία τόσο του νότιου - νοτιοανατολικού όσο και του βορειοδυτικούβορειοανατολικού τοµέα (Σχήµα 9). Τα σηµεία Σ1, Σ2 επιβαρύνονται εξίσου και από αέριες µάζες προερχόµενες από τα δυτικά ενώ η ανατολικής προέλευσης άνεµοι επηρεάζουν τα Σ2, Σ3 (Σχήµα 9). Μεταξύ των ηµερών µε υπέρβαση και χωρίς οι πιο σηµαντικές διαφορές καταγράφονται όταν η επικρατούσα διεύθυνση ήταν βόρεια (+13%), βορειοανατολική (+34%) και νοτιοανατολική (+218%) για τα σηµεία Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα. WNW W NW NNW N NNE NE Υπερβάσεις Όχι Υπερβάσεις NW WNW ENE W E NNW N NNE NE ENE E WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Σχήµα 9α Σχήµα 9β Σχήµα 9γ Σχήµα 9: Ροδόγραµµα συγκέντρωσης σωµατιδίων και διεύθυνσης ανέµου στο σηµείο α) Σ1, β) Σ2 και γ)σ3 τη χειµερινή περίοδο 14

15 Χηµική Σύσταση Τα αποτελέσµατα της χηµικής ανάλυσης των συλλεχθέντων δειγµάτων ΡΜ 1 για τον προσδιορισµό της χηµικής τους σύστασης όσον αφορά στον οργανικό και στοιχειακό άνθρακα, τα ανιόντα και τα κατιόντα παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 4. Όπως προκύπτει, το φορτίο των αερολυµάτων είναι ως επί το πλείστον οργανικό (οργανικός άνθρακας: 26%, 25%, 26%, στοιχειακός άνθρακας: 4%, 3% και 3% αντίστοιχα για τα σηµεία Σ1, Σ2, και Σ3). Υπογραµµίζεται η ιδιαίτερα υψηλή συµµετοχή ειδικά του οργανικού άνθρακα στα αερολύµατα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας συγκριτικά µε άλλες περιοχές µε παρόµοια χαρακτηριστικά, όπως τα Μεσόγεια Αττικής (Σπάτα: 24%, 4%, Κορωπί:15%, 2%, Γλυκά Νερά:18%, 3% για τον οργανικό και το στοιχειακό άνθρακα, αντίστοιχα). Η σύγκριση έχει ως σκοπό να παρουσιάση µια εικόνα της τάξης µεγέθους των συγκεκριµένων ρύπων καθώς δεν υπάρχουν θεσµοθετηµένα όρια. Με τις συγκεντρώσεις τους να κυµαίνονται σε επίπεδα αντίστοιχα µε περιοχές µε παρόµοια χαρακτηριστικά, οι υψηλότερες µέσες τιµές για τα κατιόντα καταγράφονται για το ασβέστιο (Σ1) και το κάλιο (Σ2, Σ3). Όσον αφορά στα ανιόντα, οι τιµές των φωσφορικών βρέθηκαν κάτω του ορίου ανίχνευσης. Ανάµεσα στα ανιόντα, στο σηµείο Σ1 επικράτησαν των υπολοίπων τα θεϊκά ενώ τα σηµεία 2 και 3 χαρακτηρίστηκαν από τα µέγιστα των ιόντων χλωρίου. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων υποδεικνύει τη διαφοροποίηση (Τ-Test, p<.5) του σταθµού Σ2 από τους άλλους δύο σταθµούς ως προς τον οργανικό άνθρακα. Η ίδια εικόνα προκύπτει και για το στοιχειακό άνθρακα µεταξύ του σταθµού Σ3 και των άλλων δύο σηµείων. Έτσι, αναδεικνύονται διαφορετικές διαδικασίες καύσης µεταξύ της ευρύτερης περιοχής του Μελιγαλά και της Μεσσηνίας. Πιο συγκεκριµένα ως πηγές καύσης περιλαµβάνονται οι εκποµπές που προκύπτουν από την οικιακή θέρµανση, την κίνηση των οχηµάτων, τις γεωργικές δραστηριότητες και τις εκποµπές από εργοστάσια και βιοµηχανίες συµπεριλαµβανοµένων και των πυρηνελαιουργίων. Καθώς οι πηγές καύσης (οικιακή θέρµανση, οχήµατα, 15

16 γεωργικές δραστηριότητες) είναι κοινές σε όλη την υπό εξέταση περιοχή ο όρος διαφορετικές διαδικασίες καύσεις υποδεικνύει τις εκποµπές που προκύπτουν από τα πυρηνελαιουργεία. 16

17 Πίνακας 4: Αποτελέσµατα συγκεντρώσεων ανιχνευθέντων χηµικών στοιχείων (µg/m^3) τη χειµερινή περίοδο OC EC Na + K + Mg 2+ Ca 2+ ΝΗ + 4 NO 3 SO 2 4 Cl- Σ1 Average Max Min St. Dev Σ2 Average Max Min St. Dev Σ3 Average Max Min St. Dev

18 ιερευνώντας τις κοινές ηµέρες υπέρβασης (4) και για τους τρεις σταθµούς διαπιστώνεται ότι στις 9/1/216, η ποσοστιαία συµµετοχή του οργανικού και στοιχειακού άνθρακα ήταν ιδιαίτερα αυξηµένη φτάνοντας ή/και ξεπερνώντας τη συνολική µέση συµµετοχή αυτών (Σχήµα 11). Με αυτό τον τρόπο επιβεβαιώνεται η ιδιαίτερη σηµασία του τοπικά παραγόµενου φορτίου. H προέλευση του οργανικού και του στοιχειακού άνθρακα αποτυπώνεται στο Σχήµα 1. WNW W NW NNW N NNE NE ENE E Σ1 Σ2 Σ3 WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW SSE S Σχήµα 1α SE SW SSW SSE Σχήµα S1β SE Σχήµα 1: Ροδόγραµµα συγκέντρωσης α) οργανικού και β) στοιχειακού άνθρακα τη χειµερινή περίοδο Ποσοστιαία συμμετοχή (%) Σχήµα 11: Συγκριτικό διάγραµµα ποσοστιαίας συµµετοχής οργανικού/στοιχειακού άνθρακα τις κοινές ηµέρες µε υπερβάσεις µε τη συνολικά µέση ποσοστιαία συµµετοχή Συµβατικοί Ρύποι 9/1/216 29/2/216 22/3/216 23/3/216 Μέση ποσοστιαία συμμετοχή OC EC OC EC OC EC Σ1 Σ2 Σ3 Σταθμός Οι συνολικές µέσες τιµές των συγκεντρώσεων του ιοξειδίου του Θείου (SO 2 ), του Μονοξειδίου του Άνθρακα (CO) και του ιοξειδίου του Αζώτου (ΝO 2 ) µαζί µε τα επιτρεπτά όρια συγκέντρωσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Οδηγία 28/5/ΕC, ) παρουσιάζονται στον Πίνακα 5. Πίνακας 5: Μέσες τιµές συγκεντρώσεων ιοξειδίου του Θείου (SO2), Μονοξειδίου του Άνθρακα (CO), ιοξειδίου του Αζώτου (ΝO 2 )

19 Οριακή Τιμή Συγκέντρωσης Σ1 Σ2 Σ3 CO (mg/m 3 ) 1 mg/m 3 (μέγιστος ημερήσιος μέσος όρος 8 ωρών ) SO 2 (μg/m 3 ) NO 2 (μg/m 3 ) 125 μg/m 3 (δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 3 φορές σε ένα ημερολογιακό έτος). Το όριο αφορά την ημερήσια τιμή συγκέντρωσης. Για το ΝΟ 2 για ανθρώπινη υγεία (1-14 το ανώτερο και κατώτερο όριο εκτίμησης, 4 μg/m 3 για το έτος, 2 μg/m 3 για την ώρα) Όπως προκύπτει, τα επίπεδα συγκέντρωσης που καταγράφηκαν και για τους τρεις συµβατικούς ρύπους ήταν χαµηλότερα από τις επιτρεπόµενες Οριακές Τιµές Συγκέντρωσης της Ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. Συνολικά, οι υψηλότερες τιµές µονοξειδίου του άνθρακα και διοξειδίου του θείου προκύπτουν στο σηµείο Σ1 ενώ το διοξείδιο του αζώτου υπερτερεί στο Σ3 (Πίνακας 5). Χωρίς καµία χρονική διαφοροποίηση, οι υψηλότερες τιµές µονοξειδίου του άνθρακα καταγράφονται στο σηµείο Σ1 µε τα σηµεία Σ3 και Σ2 να ακολουθούν (Σχήµα 12α). Το διοξείδιο του θείου (Σχήµα 12β) παρουσιάζεται υψηλότερο την περίοδο 6-24/11/215 στα σηµεία Σ1, Σ3 ενώ την περίοδο 24/11-21/12 στο Σ2. Στις επόµενες χρονικές περιόδους δειγµατοληψίας τα µέγιστα καταγράφονται στο σηµείο Σ3. Αξίζει να αναφερθούµε στα ίδια επίπεδα συγκέντρωσης των σηµείων Σ1 και Σ3 την περίοδο 24/11-21/12/215. Το διοξείδιο του αζώτου (Σχήµα 12γ) την περίοδο 6-24/11/215 ήταν υψηλότερο στο σηµείο Σ2 ενώ όλα τα υπόλοιπα διαστήµατα τα µέγιστα καταγράφονται στο σηµείο Σ3. Σηµειώνεται ότι σε όλες τις περιόδους η ελάχιστη τιµή καταγράφεται στο Σ

20 Συγκέντρωση (mg/m^3) /11/215-24/11/215 24/11/215-21/12/215 21/12/215-24/1/216 24/1/216-25/2/216 25/2/216-1/4/216 Σ1 Σ2 Σ3 Συγκέντρωση (µg/m^3) /11/215-24/11/215 24/11/215-21/12/215 21/12/215-24/1/216 24/1/216-25/2/216 25/2/216-1/4/216 Σ1 Σ2 Σ3 Σχήµα 12α 5. Σχήµα 12β Συγκέντρωση (µg/m^3) Σ1 Σ2 Σ3.5. 6/11/215-24/11/215 24/11/215-21/12/215 21/12/215-24/1/216 24/1/216-25/2/216 25/2/216-1/4/216 Σχήµα 12γ Σχήµα 12: Μέσες τιµές συγκεντρώσεων α) Μονοξειδίου του Άνθρακα (CO), β) ιοξειδίου του Θείου (SO 2 ) και γ) ιοξειδίου του Αζώτου (ΝO 2 ) τη χειµερινή περίοδο Συγκρίνοντας τις διαφορετικές περιόδους δειγµατοληψίας, η συγκέντρωση των διοξειδίων του αζώτου ήταν υψηλότερη την περίοδο 24/11-21/12/215 και στους τρεις σταθµούς ενώ το µονοξείδιο του άνθρακα παρουσιάζει χωροχρονικές διακυµάνσεις. Την περίοδο 6-24/11/215 τα µέγιστα προκύπτουν στο σηµείο Σ1 ενώ οι υψηλότερες µέσες τιµές για τα άλλα δύο σηµεία καταγράφονται το διάστηµα 24/1-25/2/216. Όσον αφορά στο διοξείδιο του θείου στα σηµεία Σ1 και Σ2 η τιµή του ήταν υψηλότερη την περίοδο 25/2-1/4/216 ενώ στο Σ3 το χρονικό διάστηµα 6-24/11/215. Σηµειώνεται ότι την περίοδο 6-24/11/215 ο άνεµος ήταν ως επί το πλείστο νότιος, τα διαστήµατα 24/11-21/12/215, 24/1-25/2/216 και 25/2-1/4/216 βόρειος, ενώ στις 21/12-24/1/216 βόρειοςβορειοανατολικός

21 3.1.3 Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Μη Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης των ανιχνευθέντων µη πολικών πτητικών οργανικών ενώσεων παρουσιάζονται στον Πίνακα 6. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι οι επικρατέστερες πτητικές ενώσεις ήταν το κυκλοεξάνιο, το τολουόλιο, και το βενζόλιο. Όσον αφορά στο βενζόλιο, η συνολική µέση συγκέντρωσή του ξεπέρασε την προτεινόµενη οριακή τιµή συγκέντρωσης (Οδηγία 28/5/ΕC: 5 µg/m 3 ) µονάχα στο σταθµό Σ1. Παρόλα αυτά, την περίοδο δειγµατοληψίας 25/2-1/4/216 η συγκέντρωση του ήταν υψηλότερη της προτεινόµενης οριακής και στα τρία σηµεία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ανίχνευση των τετραχλωροµεθάνιο (tetrachloromethane: µg/m 3 ) και 1,2 διχλωροαιθάνιο (1,2- dichlorethane: µg/m 3 ) των οποίων η χωρική διακύµανση δεν ήταν ιδιαίτερα σηµαντική. Άµεσα σχετιζόµενες µε τη χηµική βιοµηχανία και οι δύο ενώσεις χρησιµοποιούνται ως διαλύτες, έχουν µια «γλυκιά» οσµή ανιχνεύσιµη σε χαµηλές συγκεντρώσεις. Ανάµεσα σε εκείνες που ανιχνεύτηκαν και στα τρία σηµεία ξεχωρίζουν ακόµη τα ισο-οκτάνιο, ενδεκάνιο, δωδεκάνιο, τριδεκάνιο τα οποία έχουν οσµή πετρελαιοειδών ανιχνεύσιµες σε υψηλές συγκεντρώσεις. Όσον αφορά στο σηµείο Σ1 µεταξύ των ανιχνευθέντων πτητικών οργανικών ενώσεων επικράτησε χωρίς καµία χρονική διαφοροποίηση, το βενζόλιο. Μάλιστα, η συγκέντρωσή του ξεπέρασε την προτεινόµενη οριακή τιµή συγκέντρωσης τα διαστήµατα 21/12-24/1/216 και 24/1-25/2/216 (11.5 και 14.3 µg/m 3, αντίστοιχα). Στο σηµείο Σ2 µέχρι τις 21/12 επικρατεί το κυκλοεξάνιο ενώ τα επόµενα χρονικά διαστήµατα χαρακτηρίζονται από το µέγιστο του βενζολίου. Η υψηλότερη συγκέντρωση του κυκλοεξανίου καταγράφεται στις 24/11/215-21/12/215 ενώ του

22 Πίνακας 6: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (µg/m 3 ) Μη Πολικών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Non Polar VOCs) τη χειµερινή περίοδο Πτητική Οργανική Ένωση Σημείο Δειγματοληψίας Πτητική Οργανική Ένωση Σημείο Δειγματοληψίας benzene Σ1 Σ2 Σ3 Σ1 Σ2 Σ Hemellitol (1,2,3-TMB).6 Ν.D..26 ethylbenzene a-pinene Ν.D. Ν.D. Ν.D. toluene b-pinene Ν.D. Ν.D. Ν.D. o-xylene carene Ν.D. Ν.D. Ν.D. m/p-xylene camphene Ν.D. Ν.D. Ν.D. Cyclohexane Ν.D. Ν.D. Ν.D. limonene.6 Ν.D..7 styrene chloroform n-heptane ,1,1-trichlorethane Ν.D. Ν.D. Ν.D. n-octane ,1,2-trichlorethane Ν.D. Ν.D. Ν.D. isooctane (2,2,4-).8 Ν.D ,1,2,2-tetrachlorethane Ν.D. Ν.D. Ν.D. n-nonane tetrachloromethane n-decane.1 Ν.D..53 trichlorethene Ν.D. Ν.D. Ν.D. undecane tetrachlorethene dodecane chlorbenzene Ν.D. Ν.D. Ν.D. tridecane Ν.D. Ν.D..17 1,2-dichlorbenzene Ν.D. Ν.D. Ν.D. n-propylbenzene Ν.D. Ν.D..16 1,3-dichlorbenzene Ν.D. Ν.D. Ν.D. isopropylbenzene.6 Ν.D..38 1,4-dichlorbenzene Ν.D. Ν.D. Ν.D. o-ethyltoluene ,2-dichlorethane m/p- ethyltoluene.6 Ν.D..24 1,3,5_trimethylbenzene ,2,4-trimethylbenzene ¹Ν.D.= Not Detected (µη ανιχνεύσιµο) βενζολίου στις 24/1-25/2/216 (4.63 και 5.7 µg/m 3, αντίστοιχα). Τέλος, όσον αφορά στο σηµείο Σ3, τη χρονική περίοδο 24/11-21/12/215 υπερισχύει το τολουόλιο µε ιδιαίτερα όµως υψηλή τιµή συγκέντρωσης (49.5 µg/m 3 ) ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις το µέγιστο σχετίζεται µε το

23 βενζόλιο (µέγιστη τιµή 7.6 µg/m 3 το διάστηµα 24/1-25/2/216). Όπως προαναφέρθηκε, την περίοδο 6-24/11/215 ο άνεµος ήταν ως επί το πλείστο νότιος, τα διαστήµατα 24/11-21/12/215, 24/1-25/2/216 και 25/2-1/4/216 βόρειος, ενώ στις 21/12-24/1/216 βόρειοςβορειοανατολικός. Αναφορικά µε τα ΒΤΕΧ, λόγω της γνωστής προέλευσής τους από τα πετρελαιοειδή, τοποθετήσαµε έναν αυτόµατο αναλυτή για τη µέτρηση του βενζολίου (Benzene), τολουολίου (Toluene), αιθυλοβενζολίου (Ethylbenzene), p-ξυλολίου (p-xylene) και ο-ξυλολίου (ο-xylene) στο σταθµό Σ1 (Πίνακας 7). Έτσι δίνεται η δυνατότητα µελέτης και της ηµερήσιας διακύµανσης αυτών (Σχήµα 13). Πίνακας 7: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (µg/m 3 ) ΒΤΕΧ τη χειµερινή περίοδο στο σταθµό Σ1 µε τη χρήση αυτόµατου αναλυτή Avg Max Min St.Dev Benzene Toluene Ethylbenzene p-xylene o-xylene Τα αποτελέσµατα υποδεικνύουν όχι µόνο τη συνολική αλλά και την ηµερήσια επικράτηση του τολουολίου (71%). Το βενζόλιο υπερίσχυσε των υπολοίπων στο 27% και το ο-ξυλόλιο στο 2% των ηµερών δειγµατοληψίας. Εξετάζοντας την ηµερήσια διακύµανση των πτητικών ενώσεων, το βενζόλιο παρουσίασε τη µέγιστη τιµή του στις 31/1, το τολουόλιο στις 29/1 ενώ οι υπόλοιπες ενώσεις στις 15/2/ Benzene Toluene p-xylene o-xylene Ethylbenzene Συγκέντρωση (µg/m^3) Σχήµα 13: Ηµερήσια διακύµανση των Χρόνος BTEX τη χειµερινή περίοδο στο σταθµό Σ1. 21/1/216 31/1/216 1/2/216 2/2/216 1/3/216 11/3/216 21/3/

24 Με εξαίρεση το βενζόλιο του οποίου η µέγιστη συγκέντρωση σχετίστηκε µε άνεµο νότιο-νοτιοδυτικό και τα ξυλόλια τα οποία ευνοήθηκαν από νοτιοδυτικό άνεµο η συσσώρευση των υπόλοιπων ενώσεων ευνοήθηκε από αέριες µάζες δυτικής προέλευσης (Σχήµα 14). Πιθανή πηγή προέλευσης για τα ΒTEX, είναι η κίνηση οχηµάτων από το Μελιγαλά. WNW W WSW Σχήµα 14: Ροδόγραµµα συγκέντρωσης των BTEX τη χειµερινή περίοδο στο σταθµό Σ1 NW SW NNW SSW Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις N 4 Τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης των ανιχνευθέντων πολικών πτητικών οργανικών ενώσεων παρουσιάζονται στον Πίνακα 8. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι ως επί το πλείστον οι πολικές πτητικές οργανικές ενώσεις που διερευνήθηκαν παρουσίασαν τιµή κάτω του ορίου ανίχνευσης. Χωρίς καµία χωρική διαφοροποίηση, η επικρατέστερη πολική πτητική ένωση ήταν η ισοπροπανόλη (Isopropanol) µε την υψηλότερη τιµή να καταγράφεται στο σηµείο Σ1 και τα Σ3 και Σ2 να ακολουθούν. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ανίχνευση του οξικού µεθυλεστέρα (Methylacetat) και του οξικού αιθυλεστέρα (Ethylacetat) µε ιδιαίτερα σηµαντική χωρική διαφοροποίηση. Ειδικά όσον αφορά στον οξικό µεθυλεστέρα, η συγκέντρωσή του στο σταθµό Σ2 ήταν περίπου τριπλάσια και οκταπλάσια αυτών που καταγράφηκαν στους σταθµούς Σ3 και Σ1, αντίστοιχα. Οι ενώσεις αυτές αποτελούν µη τοξικούς διαλύτες µε ευρεία χρήση στη βιοµηχανία χρωµάτων αλλά και τροφίµων S NNE SSE NE SE ENE E ESE Benzene Toluene p-xylene o-xylene Ethylbenzene

25 Πίνακας 8: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (µg/m 3 ) Πολικών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Polar VOCs) τη χειµερινή περίοδο Πτητική Οργανική Ένωση Σημείο Δειγματοληψίας Πτητική Οργανική Ένωση Σημείο Δειγματοληψίας Σ1 Σ2 Σ3 Σ1 Σ2 Σ3 1-Propanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. 2-Pentanon (Methylpropylketon) Ν.D. Ν.D. Ν.D. Isopropanol (2-Propanol) Hexanon (Methylbutylketon) Ν.D. Ν.D. Ν.D. 1-Butanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Isopropylmethylketon Ν.D. Ν.D. Ν.D. t-butanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. 3-Pentanon (Diethylketon) Ν.D. Ν.D. Ν.D. 2-Butanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Pinakolin (t-bmk) Ν.D. Ν.D. Ν.D. Isobutanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Methylisobutylketon Ν.D. Ν.D. Ν.D. 1-Hexanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Cyclopentanon Ν.D. Ν.D. Ν.D. 2-Butoxyethanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Methylacetat Methoxy-2-propanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Ethylacetat Ethyl-1-hexanol Ν.D. Ν.D. Ν.D. Vinylacetat Ν.D. Ν.D. Ν.D. t-butylmethylether Ν.D. Ν.D..29 n-propylacetat Ν.D. Ν.D. Ν.D. Diisopropylether Ν.D. Ν.D. Ν.D. Isopropylacetat.64 Ν.D. Ν.D. 1,4-Dioxan Ν.D. Ν.D. Ν.D. n-butylacetat Ν.D. Ν.D..36 Tetrahydrofuran Ν.D. Ν.D. Ν.D. Isobutylacetat Ν.D. Ν.D. Ν.D. Methylethylketon (2- Butanon) Methoxy-2-propylacetat Ν.D. Ν.D. Ν.D. Methylvinylketon (3-Buten-2-on) Ν.D. Ν.D. Ν.D. 2-Butoxy-ethylacetat Ν.D. Ν.D. Ν.D. ¹Ν.D.= Not Detected (µη ανιχνεύσιµο) Πολυκυκλικοί Aρωµατικοί Υδρογονάνθρακες (PAHs) Αν και η κύρια πηγή προέλευσης των PAHs είναι η καύση πετρελαιοειδών υπάρχουν µελέτες που συνδέουν υψηλές συγκεντρώσεις PAHs µε τα πυρηνελαιουργεία εξαιτίας του πολυµερισµού των σακχάρων σε θερµοκρασίες µεγαλύτερες των 4 C κατά την διαδικασία ξήρανσης (Leon-Camacho et al., 23; Guillen et al., 24), έκλυσή τους στην αέρια φάση και τελικά µέσω των απαερίων στην ατµόσφαιρα. Για τον λόγο αυτό πραγµατοποιήθηκαν αναλύσεις χηµικής σύστασης των σωµατιδίων για προσδιορισµό PAHs. Στον Πίνακα 9 παρουσιάζονται τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης των πολυκυκλικών αρωµατικών υδρογονανθράκων, ενώ κατηγοριοποιούνται µε βάση την προέλευσή τους (PAHs Combustion ), τους πιθανούς για καρκινογένεση (PAHs Cancer ) και το µοριακό τους βάρος (LMW (χαµηλού

26 Μ.Β.), MMW (χαµηλού Μ.Β.), HMW (υψηλού Μ.Β.)). Η ηµερήσια διακύµανση της συγκέντρωσης του συνόλου των PAHs αποτυπώνεται στο Σχήµα 15α. Όπως προκύπτει, αν και οι διαφορές δεν ήταν στατιστικά σηµαντικές (Τtest, p>.5), οι υψηλότερες µέσες τιµές καταγράφονται στο Σηµείο Σ1 µε τα Σ2 και Σ3 να ακολουθούν. Και στους τρεις σταθµούς υπερίσχυσε το benzo(b)fluoranthene µε το indeno(1,2,3-c,d)pyrene να ακολουθεί. Το υψηλότερο µέσο επίπεδο συγκέντρωσης των PAHs Combustion προκύπτει στο Σηµείο Σ1 µε τα Σ2 και Σ3 να ακολουθούν ενώ στατιστικά σηµαντική χωρική διαφοροποίηση (Τ-test, p<.5) προκύπτει µόνο µεταξύ των σταθµών Σ1 και Σ3. Η χωρική τους διακύµανση αποτυπώνεται στο Σχήµα 15β. Σε κάθε περίπτωση υπερισχύουν οι πολυαρωµατικοί µε το µεγαλύτερο µοριακό βάρος (68%, 69% και 73% στα Σηµεία Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα). Όσον αφορά στα PAHs Cancer, τα µέγιστα καταγράφονται στο σταθµό Σ1 µε τους Σ3 και Σ2 να ακολουθούν. Η χωρική τους διακύµανση αποτυπώνεται στο Σχήµα 13γ. Στατιστικά σηµαντική χωρική διαφοροποίηση (Τ-test, p<.5) προκύπτει µόνο µεταξύ των σταθµών Σ1 και Σ3. Η ίδια µέση χωρική διακύµανση διαπιστώνεται και για το benzo(a)pyrene (Σχήµα 16α), τον πλέον µελετηµένο και πιο γνωστό από τους καρκινογόνους υδρογονάνθρακες. Η µέση επικράτηση του στη συγκεκριµένη κατηγορία υπολογίζεται στο 9%, 12% και 6%. Σηµειώνεται ότι υπέρβαση της προτεινόµενης οριακής τιµής συγκέντρωσης (1ng/m 3 ) από την Ευρωπαϊκή Ένωση (EU Directive 24/17/EC) διαπιστώθηκε στο 2%, 3% και 2% των ηµερών δειγµατοληψίας, στα σηµεία Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα. Για την περαιτέρω ανάλυση των αποτελεσµάτων µας, υπολογίστηκαν οι Τoxic Equivalency Factors (ΤEFs) και Mutagenic Equivalency Factors (MEFs). Όπως φαίνεται στον Πίνακα 9, οι υψηλότερες τιµές καταγράφονται στο σταθµό Σ1 ενώ ακολουθούν οι Σ2 και Σ3. Παρόλα αυτά σε καµία περίπτωση οι χωρικές διαφορές δεν ήταν στατιστικά σηµαντικές (Τ-test, p>.5)

27 Πίνακας 9: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (ng/m 3 ) Πολυκυκλικών Αρωµατικών Υδρογονανθράκων (PΑΗs) Σημείο Σ1 Σημείο Σ2 Σημείο Σ3 naphthalene methylnaphthalene methylnaphthalene acenaphthylene ,2-dimethylnaphthalene ,6- dimethylnaphthalene acenaphthene ,3,5- trimethylnaphthalene fluorene dibenzothiophene phenanthrene methylphenanthrene Ν.D. N.D. N.D. 1-methylphenanthrene N.D ,6 -dimethyl phenanthrene N.D anthracene N.D..9.8 fluoranthrene pyrene benz(a)anthracene chrysene benzo(b)fluoranthene benzo(k)fluoranthene benzo(e)pyrene benzo(a)pyrene perylene indeno(1,2,3-c,d)pyrene dibenzo(a,h)anthracene benzo(ghi)perylene AvgΣPAHs AvgΣCombustionPAHs AvgΣCancerPAHs AvgΣLMWPAHs AvgΣMMWPAHs AvgΣLHWPAHs TEFs MEFs ¹Ν.D.= Not Detected (µη ανιχνεύσιµο)

28 ιερευνώντας την ηµερήσια διακύµανση της ποιότητας του αέρα προκύπτει ότι στις 9/1/216, κοινή ηµέρα υπέρβασης και για τους τρεις σταθµούς της προτεινόµενης οριακής τιµής συγκέντρωσης για τα ΡΜ 1, καταγράφεται και η υψηλότερη τιµή και όσον αφορά στο φορτίο των αερολυµάτων ως προς τους πολυαρωµατικούς υδρογονάνθρακες (Σχήµα 15α). Ιδιαίτερης σηµασίας η υπέρβαση της οριακής τιµής συγκέντρωσης του βενζοαπυρενίου και στους τρεις σταθµούς (3.99, 2.54 και 1.82 ng/m 3 για τα σηµεία Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα). Τη συγκεκριµένη ηµέρα, αλλά µόνο για τους σταθµούς Σ1 και Σ2, καταγράφεται και το υψηλότερο φορτίο των PAHs Combustion και PAHs Cancer (Σχήµα 15β,γ). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ηµεροµηνία 1/1/216 οπότε και η η συµµετοχή των PAHs Combustion επί του συνόλου των PAHs ήταν ιδιαίτερα υψηλή (92%, 96% και 8% για τα σηµεία Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα). Καθώς η συγκεκριµένη ηµέρα ήταν αργία, το αποτέλεσµα πιθανώς να οφείλεται στην καύση θέρµανσης (κεντρική θέρµανση/καύση βιοµάζας) στην ευρύτερη περιοχή. Επιπλέον, το 63%, 71% και 65% του φορτίου των PAHs βρέθηκε να συνίσταται από τα PAHs Cancer. Σηµειώνεται η µικρή χωρική διακύµανση των δεικτών TEFs και MEFs ειδικά µεταξύ των σηµείων Σ1 και Σ2 (2. µε 2.1 και 3. µε 2.95, αντίστοιχα). Στις 9/1 καταγράφονται οι υψηλότερες τιµές των δεικτών ΤEFs και MEFs στους σταθµούς Σ1 και Σ2 ενώ τα µέγιστα στο σηµείο Σ3 παρουσιάζονται στις 23/3. Αντίθετα, οι 14/11/15 και 23/3/16 θα µπορούσαν να αποτελέσουν κάποιες από τις ηµέρες µε την καλύτερη ποιότητα αέρα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας

29 Συγκέντρωση (ng/m^3) 4 Σ1 Σ2 Σ3 29/1/215 2/11/215 12/12/215 3/1/216 25/1/216 16/2/216 9/3/216 31/3/216 Χρόνος (Ηµέρες) ΤΕFs (ng/m^3) Σ1 Σ2 Σ /11/215 22/11/215 12/12/215 1/1/216 21/1/216 1/2/216 1/3/216 21/3/216 1/4/216 MEFs (ng/m^3) /11/215 22/11/215 12/12/215 1/1/216 21/1/216 1/2/216 1/3/216 21/3/216 1/4/216 Σχήµα 15α Σχήµα 15β Σχήµα 15γ Σχήµα 15: Ηµερήσια διακύµανση συγκέντρωσης α) TotalPAHs, β) PAHs Combustion και γ) PAHs Cancer (ng/m 3 ) στους τρεις σταθµούς τη χειµερινή περίοδο Συγκέντρωση (ng/m^3) 5 Σ1 Σ2 Σ /1/215 2/11/215 12/12/215 3/1/216 25/1/216 16/2/216 9/3/216 31/3/216 Χρόνος (Ηµέρες) Συγκέντρωση (ng/m^3) 5 Σ1 Σ2 Σ /1/215 2/11/215 12/12/215 3/1/216 25/1/216 16/2/216 9/3/216 31/3/216 Χρόνος (Ηµέρες) Συγκέντρωση (ng/m^3) 5 Σ1 Σ2 Σ /1/215 2/11/215 12/12/215 3/1/216 25/1/216 16/2/216 9/3/216 31/3/216 Χρόνος (Ηµέρες) Σχήµα 16α Σχήµα 16β Σχήµα 16γ Σχήµα 16: Ηµερήσια διακύµανση α) συγκέντρωσης BaP, b) Toxic Equivalency Factors (ΤEFs) και γ) Mutagenic Equivalency Factors στους τρεις σταθµούς τη χειµερινή περίοδο

30 NW WNW W NNW N NNE NE ENE E NW WNW W NNW N NNE NE ENE E NW WNW W NNW N NNE NE ENE E Σ1 Σ2 Σ3 WSW ESE WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Σχήµα 17α Σχήµα 17β Σχήµα 17γ Σχήµα 17: Ροδόγραµµα συγκέντρωσης α) TotalPAHs, β) Combustion PAHs και γ) Cancer PAHs τη χειµερινή περίοδο Μετρήσεις Οσµών Τα αποτελέσµατα των µετρήσεων των οσµών καθώς και οι τιµές οδηγοί που αφορούν το χαρακτηρισµό αυτών παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1: Αποτελέσµατα µέτρησης οσµών (ΟU E /m 3 ) τη χειµερινή περίοδο Χαρακτηρισµός Οσµής (Odour Guidance for Local Authorities, DEFRA, March 21) Τιµές Οδηγοί (ΟU E /m 3 ) Σ1 * Σ2 * Σ3* Κατώφλι Ανίχνευσης Οσµής: Συγκέντρωση στην οποία η οσµή είναι µόλις ανιχνεύσιµη από την ανθρώπινη µύτη όριο ανίχνευσης στο εργαστήριο 1 Κατώφλι Αναγνώρισης Οσµής: Συγκέντρωση στην οποία είναι πιθανό να αναγνωριστεί η πηγή της οσµής ανάλογα µε το είδος της και την έκθεση σε αυτήν (3 φορές το κατώφλι ανίχνευσης της οσµής) Περίπου 3 (πιθανά υψηλότερο σε περιπτώσεις ύπαρξης οσµής υποβάθρου) Ασθενής Οσµή 5 Ξεκάθαρη/ ευδιάκριτη οσµή 1 Όπως φαίνεται, η υψηλότερη τιµή οσµών σηµειώνεται στο σηµείο Σ1* µε τα Σ2*και Σ3* να ακολουθούν. Και στα τρία σηµεία δειγµατοληψίας η οσµή µπορεί να χαρακτηριστεί ως ξεκάθαρη/ευδιάκριτη

31 3.2 Αποτελέσµατα καλοκαιρινής περιόδου (µετά τη λήξη λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων) Αιωρούµενα Σωµατίδια Συγκεντρώσεις Τα αποτελέσµατα των συγκεντρώσεων των αιωρούµενων σωµατιδίων ΡΜ 1 την καλοκαιρινή περίοδο (µετά τη λήξη της λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων) παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 11. Υπενθυµίζεται ότι η περίοδος δειγµατοληψίας πραγµατοποιήθηκε το διάστηµα 1-1/7/216. Πίνακας 11: Αποτελέσµατα στατιστικής ανάλυσης των συγκεντρώσεων ΡΜ 1 (µg/m 3 ) την καλοκαιρινή περίοδο Σ1 (Ν=1) Σ2 (Ν=1) Σ3 (Ν=9) Average Max Min St. Dev Συγκέντρωση (μg/m^3) Σ1 Σ2 Σ3 E.U. Daily Limit PM1 value 29/6/216 1/7/216 3/7/216 5/7/216 7/7/216 9/7/216 11/7/216 Ημερομηνία Σχήµα 18: Ηµερήσια διακύµανση συγκεντρώσεων ΡΜ 1 την καλοκαιρινή περίοδο

32 Σε κανέναν από τους τρεις σταθµούς δεν καταγράφηκε υπέρβαση της ηµερήσιας επιτρεπόµενης τιµής συγκέντρωσης (5 µg/m 3 : Οδηγία 28/5/ΕC, Σχήµα 18). Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις καταγράφονται στο σηµείο Σ3 µε τα σηµεία Σ2 και Σ1 να ακολουθούν (Πίνακας 9). Στο σύνολο της υπό εξέταση περιόδου, οι άνεµοι νότιας νοτιοανατολικής προέλευσης ήταν πιο συχνοί (Σχήµα 19) ενώ η µεγαλύτερη µέση ταχύτητα καταγράφηκε όταν ο άνεµος ήταν βόρειος βορειοδυτικός οπότε και προσέγγισε τα 2m/sec (Σχήµα 2). 6 Ποσοστό επικράτησης (%) Διεύθυνση Ανέμου Σχήµα 19:Συχνότητα επικράτησης διεύθυνσης ανέµου στην περίοδο την καλοκαιρινή περίοδο N NNW NW 1.5 WNW 1..5 W. NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW SSE S Σχήµα 2: Ροδόγραµµα ταχύτητας και διεύθυνσης ανέµου την καλοκαιρινή περίοδο Όπως προκύπτει από την ανάλυση των αποτελεσµάτων και οι τρεις σταθµοί επηρεάζονται από το βόρειο βορειοδυτικό- βόρειο βορειοανατολικό τοµέα αλλά και από άνεµο νότιας-νοτιοανατολικής διεύθυνσης (Σχήµα 21). Υπολογίζοντας τους συντελεστές συσχέτισης Pearson (σε επίπεδο σηµαντικότητας.1 µε χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS) µεταξύ των συγκεντρώσεων των σωµατιδίων και της ταχύτητας του ανέµου δε

33 NNW NW WNW W N NNE NE ENE E WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Σχήµα 21α Σχήµα 21β Σχήµα 21γ Σχήµα 21: Ροδόγραµµα διεύθυνσης ανέµου και συγκέντρωσης ΡΜ 1 για το σηµείο α)σ1, β) Σ2 και γ) Σ3 την καλοκαιρινή περίοδο βρέθηκε σε καµία περίπτωση συσχέτιση (ο άνεµος µεταφέρει από αποστάσεις µεγαλύτερες της τοπικής κλίµακας αέριες µάζες, επιβαρύνοντας την υπό εξέταση περιοχή)/αντισυσχέτιση (ο άνεµος αποµακρύνει το παραγόµενο τοπικό φορτίο καθαρίζοντας την ατµόσφαιρα της υπό εξέτασης περιοχή). Έτσι αναδεικνύεται και επιβεβαιώνεται το πρόβληµα των τοπικών πηγών. Συγκρίνοντας τα αποτελέσµατα των δύο περιόδων επιβεβαιώνονται οι υψηλότερες τιµές στην ευρύτερη περιοχή στη διάρκεια της χειµερινής περιόδου (Σχήµα 22). Αναλυτικότερα, τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης των αερολυµάτων παρουσιάστηκαν αυξηµένα σε ποσοστό 49%, 5% και 36% στα σηµεία Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα. Υπενθυµίζεται ότι την καλοκαιρινή περίοδο δεν σηµειώθηκε καµία υπέρβαση. 5 4 Χειμερινή Περίοδος Καλοκαιρινή Περίοδος Συγκέντρωση (μg/m^3) Σ1 Σ2 Σ3 Σταθμός Σχήµα 22: Σύγκριση της µέσης συγκέντρωσης των ΡΜ 1 τις δύο περιόδους δειγµατοληψίας

34 Χηµική Σύσταση Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσµάτων όσον αφορά στη χηµική σύσταση των συλλεχθέντων δειγµάτων παρουσιάζεται συνοπτικά στον Πίνακα 12. Πίνακας 12: Αποτελέσµατα συγκεντρώσεων ανιχνευθέντων χηµικών στοιχείων (µg/m^3) την καλοκαιρινή περίοδο Σ1 Σ2 Σ3 Average Max Min St. Dev. OC EC Na K Mg Ca NH Cl NO SO OC EC Na K Mg Ca NH Cl NO SO OC EC Na K Mg Ca NH Cl NO SO

35 Όπως προκύπτει, το φορτίο των αερολυµάτων είναι ως επί το πλείστον οργανικό (οργανικός άνθρακας: 25%, 22%, 18%, στοιχειακός άνθρακας: 2%, 2% και 2% αντίστοιχα για τα σηµεία Σ1, Σ2, και Σ3). Οι προαναφερθείσες οργανικές ενώσεις δεν παρουσίασαν σηµαντική χωρική διαφοροποίηση (Τ-Test, p>.5) ενώ σηµαντικοί συντελεστές συσχέτισης Pearson µε τις συγκεντρώσεις των σωµατιδίων βρέθηκαν µονάχα στην περίπτωση του στοιχειακού άνθρακα και των σηµείων Σ2 και Σ3 (,76 και,72 αντίστοιχα). Στις συγκεκριµένες περιπτώσεις ο στοιχειακός άνθρακας αποδεικνύεται ως συστατικό των αερολυµάτων. Από τα κατιόντα, οι υψηλότερες µέσες τιµές καταγράφονται για το αµµώνιο ενώ ανάµεσα στα ανιόντα επικρατούν τα θεϊκά. Γενικά, δεν παρατηρούνται υψηλές τιµές στις συγκεντρώσεις των κατιόντων/ανιόντων, οι οποίες κυµαίνονται σε επίπεδα αντίστοιχων περιοχών µε παρόµοια χαρακτηριστικά. Σηµειώνεται ότι οι τιµές των φωσφορικών βρέθηκαν κάτω του ορίου ανίχνευσης. NW NNW 6 4 N NNE NE Σ1 Σ2 Σ3 NNW.6 NW.4 N NNE NE WNW 2 ENE WNW.2 ENE W E W E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Σχήµα 23α Σχήµα 23β Σχήµα 23: Ροδόγραµµα συγκέντρωσης α) οργανικού και β) στοιχειακού άνθρακα την καλοκαιρινή περίοδο Συγκρίνοντας τη χηµική σύσταση των αερολυµάτων τις δύο περιόδους δειγµατοληψίας είναι εµφανείς οι υψηλότερες τιµές τη χειµερινή περίοδο ενώ παράλληλα προκύπτει ο ανεξάρτητος οργανικός χαρακτήρας των αερολυµάτων (Σχήµα 24). Η υψηλότερη διαφορά του οργανικού άνθρακα καταγράφηκε στο σηµείο Σ2 (55%) ενώ για το στοιχειακό στο σηµείο Σ1 (75%)

36 Συγκέντρωση (μg/m^3) OC EC OC EC Σ1 Σ2 Σ3 Χειμερινή Περίοδος Καλοκαιρινή Περίοδος Άνθρακας Σχήµα 24: Σύγκριση της µέσης συγκέντρωσης του οργανικού και στοιχειακού άνθρακα τις δύο περιόδους δειγµατοληψίας Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Μη Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης των ανιχνευθέντων µη πολικών πτητικών οργανικών ενώσεων παρουσιάζονται στον Πίνακα 13. Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ως επί το πλείστον οι µη πολικές πτητικές οργανικές ενώσεις που διερευνήθηκαν παρουσίασαν τιµή κάτω του ορίου ανίχνευσης. Στο σταθµό Σ1 οι επικρατέστερες ενώσεις ήταν το δωδεκάνιο και το τολουόλιο, στο σταθµό Σ2 το δωδεκάνιο και το κυκλοεξάνιο ενώ το m-p ξυλόλιο και το τολουόλιο υπερίσχυσαν των υπολοίπων στον Σ3. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ανίχνευση του τετραχλωροµεθανίου στους σταθµούς Σ1 και Σ2, χωρίς ωστόσο σηµαντική χωρική διακύµανση (.3 και.28 µg/m 3, αντίστοιχα). Άµεσα σχετιζόµενη µε τη χηµική βιοµηχανία η συγκεκριµένη ένωση χρησιµοποιείται ως διαλύτης και έχει µια «γλυκιά» οσµή ανιχνεύσιµη σε χαµηλές συγκεντρώσεις. Ανάµεσα σε εκείνες που ανιχνεύτηκαν και στα τρία σηµεία ξεχωρίζει και το βενζόλιο, του οποίου όµως η συνολική µέση συγκέντρωσή δε ξεπέρασε την προτεινόµενη οριακή τιµή συγκέντρωσης (Οδηγία 28/5/ΕC: 5 µg/m 3 ) σε κανένα σταθµό (.2,.18 και.29 µg/m 3, στους σταθµούς Σ1, Σ2 και Σ3, αντίστοιχα). Όπως προαναφέρθηκε, τις συγκεκριµένες ηµέρες δειγµατοληψίας ο άνεµος ήταν ως επί το πλείστον νότιος-νοτιοανατολικός

37 Πίνακας 13: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (µg/m 3 ) µη Πολικών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Non Polar VOCs) την καλοκαιρινή περίοδο Πτητική Οργανική Ένωση benzene ethylbenzene toluene o-xylene m/p-xylene styrene n-heptane n-octane isooctane (2,2,4-) n-nonane n-decane undecane dodecane tridecane n-propylbenzene isopropylbenzene o-ethyltoluene m/p- ethyltoluene 1,3,5_trimethylbenzene 1,2,4-trimethylbenzene Πτητική Οργανική Σημείο Σημείο Δειγματοληψίας Ένωση Δειγματοληψίας Σ1 Σ2 Σ3 Σ1 Σ2 Σ Hemellitol (1,2,3-TMB) a-pinene b-pinene 3-carene camphene limonene chloroform 1,1,1-trichlorethane N.D. 1,1,2-trichlorethane 1,1,2,2-tetrachlorethane N.D..58 N.D N.D. tetrachloromethane trichlorethene N.D. tetrachlorethene N.D..41 N.D. chlorbenzene 1,2-dichlorbenzene 1,3-dichlorbenzene 1,4-dichlorbenzene 1,2-dichlorethane N.D..86 N.D. Cyclohexane ¹Ν.D.= Not Detected (µη ανιχνεύσιµο) Όµοια µε τη χειµερινή περίοδο ο αυτόµατος αναλυτής ΒΤΕΧ στο σταθµό Σ1, κατέγραψε την ηµερήσια διακύµανση του βενζολίου (Benzene), τολουολίου (Toluene), αιθυλοβενζολίου (Ethylbenzene), p-ξυλολίου (p

38 Xylene) και ο-ξυλολίου (ο-xylene) στο σταθµό Σ1 (Πίνακας 14, Σχήµα 25), το καλοκαίρι. Πίνακας 14: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (µg/m 3 ) των BTEX την καλοκαιρινή περίοδο στο σταθµό Σ1 µε τη χρήση αυτόµατου αναλυτή Avg Max Min St.Dev. Benzene Toluene Ethylbenzene p-xylene o-xylene Με εξαίρεση το βενζόλιο του οποίου η µέγιστη συγκέντρωση σχετίστηκε µε βόρειο-βορειοδυτικό άνεµο, η συσσώρευση των υπόλοιπων ενώσεων ευνοήθηκε από άνεµο νότιας νοτιοανατολικής διεύθυνσης (Σχήµα 26). 2. Benzene Toluene p-xylene o-xylene Ethylbenzene Συγκέντρωση (μg/m^3) Σχήµα 25: Ηµερήσια διακύµανση των BTEX την καλοκαιρινή περίοδο στο σταθµό Σ1. 3/6/216 2/7/216 4/7/216 6/7/216 8/7/216 1/7/216 Χρόνος WNW NW NNW N.4.2 NNE NE ENE Benzene Toluene p-xylene o-xylene W E Ethylbenzene WSW ESE SW SE S Σχήµα 26: Ροδόγραµµα συγκέντρωσης των BTEX την καλοκαιρινή περίοδο στο σταθµό Σ1 SSW SSE

39 Συγκρίνοντας τα αποτελέσµατα των δύο περιόδων (Σχήµα 27) προκύπτει ότι οι συγκεντρώσεις ήταν ως επί το πλείστον µεγαλύτερες την περίοδο λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων φθάνοντας µέχρι και το 1%. Ενδεικτικά αναφέρουµε τα αιθυλοβενζόλιο, n-επτάνιο, n-οκτάνιο/p- αιθυλοτολουόλιο, 1,2,4- τριµεθυλοβενζόλιο, χλωροφόρµιο, τετραχλωροαιθάνιο και 1,2- διχλωροαιθάνιο τα οποία ανιχνεύτηκαν και στους τρεις σταθµούς αλλά µόνο τη χειµερινή περίοδο. Συγκέντρωση (μg/m^3) Χειμερινή Περίοδος benzene ethylbenzene toluene o-xylene m/p-xylene n-heptane n-octane isooctane (2,2,4-) n-nonane n-decane undecane dodecane tridecane n-propylbenzene isopropylbenzene o-ethyltoluene m/p- ethyltoluene 1,3,5_trimethylbenzene 1,2,4-trimethylbenzene Hemellitol (1,2,3-TMB) limonene chloroform tetrachloromethane tetrachlorethene 1,2-dichlorethane Cyclohexane Καλοκαιρινή Περίοδος Χειμερινή Περίοδος Καλοκαιρινή Περίοδος Χειμερινή Περίοδος Σ1 Σ2 Σ3 Σταθμός Καλοκαιρινή Περίοδος Σχήµα 27: Σύγκριση της µέσης συγκέντρωσης των µη Πολικών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Non Polar VOCs) τις δύο περιόδους δειγµατοληψίας Όσον αφορά στη χρονική διαφοροποίηση των BTEX από τον αυτόµατο αναλυτή, οι συγκεντρώσεις ήταν πολύ µεγαλύτερες τη χειµερινή περίοδο (Σχήµα 28: βενζόλιο, τολουόλιο, p-ξυλόλιο, o- ξυλόλιο, αιθυλοβενζόλιο, 88%, 66%, 75%, 66% και 83% αντίστοιχα). Συγκέντρωση (µg/m^3) Χειµερινή Περίοδος Καλοκαιρινή περίοδος. Benzene Toluene p-xylene o-xylene Ethylbenzene Μη Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις (Non Polar VOcs) Σχήµα 28: Σύγκριση της µέσης συγκέντρωσης των ΒΤΕΧ που προκύπτουν από τον αυτόµατο αναλυτή τις δύο περιόδους δειγµατοληψίας στο σταθµό Σ1-39 -

40 Πολικές Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης των ανιχνευθέντων πολικών πτητικών οργανικών ενώσεων παρουσιάζονται στον Πίνακα 15. Πίνακας 15: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (µg/m 3 ) Πολικών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Polar VOCs) την καλοκαιρινή περίοδο Πτητική Οργανική Ένωση Σημείο Δειγματοληψίας Πτητική Οργανική Ένωση Σημείο Δειγματοληψίας Σ1 Σ2 Σ3 Σ1 Σ2 Σ3 1-Propanol 2-Pentanon (Methylpropylketon) Isopropanol (2-Propanol) N.D N.D. 2-Hexanon (Methylbutylketon) 1-Butanol** Isopropylmethylketon t-butanol 3-Pentanon (Diethylketon) 2-Butanol Pinakolin (t-bmk) Isobutanol Methylisobutylketon 1-Hexanol** Cyclopentanon 2-Butoxyethanol Methylacetat N.D N.D. 1-Methoxy-2-propanol Ethylacetat N.D N.D. 2-Ethyl-1-hexanol** N.D. Vinylacetat** t-butylmethylether n-propylacetat Diisopropylether Isopropylacetat 1,4-Dioxan n-butylacetat Tetrahydrofuran Isobutylacetat Methylethylketon (2-Butanon) 1-Methoxy-2-propylacetat Methylvinylketon (3-Buten-2-on)** 2-Butoxy-ethylacetat ¹Ν.D.= Not Detected (µη ανιχνεύσιµο) Η ανάλυση των αποτελεσµάτων έδειξε ότι ως επί το πλείστον οι πολικές πτητικές οργανικές ενώσεις που διερευνήθηκαν παρουσίασαν τιµή κάτω του ορίου ανίχνευσης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πλήρης απουσία των συγκεκριµένων ενώσεων στο σταθµό Σ3 καθώς και το ότι στο σταθµό Σ1 ανιχνεύτηκε µονάχα η 2-αίθυλο-1-εξανόλη (13.97 µg/m 3 ). Όσον αφορά στο σταθµό Σ2, ο οξικός αιθυλεστέρας επικράτησε των υπόλοιπων ανιχνευθέντων (ισοπροπανόλη, 2-αίθυλο-1-εξανόλη και οξικό βυνίλιο: 13.64, 4.79 και 1.13 µg/m 3, αντίστοιχα)

41 Συγκρίνοντας τα αποτελέσµατα των δύο περιόδων (Σχήµα 29) προκύπτει ότι οι συγκεντρώσεις ήταν ως επί το πλείστον µεγαλύτερες το χειµώνα. Ενδεικτικά αναφέρουµε τη µεθυλοαιθυλοκετόνη (methyl ethyl ketone) και τον οξικό µεθυλεστέρας (methyl acetate) τα οποία ανιχνεύτηκαν και στους τρεις σταθµούς αλλά µόνο την χειµερινή περίοδο. Συγκένυτρωση (µg/m^3) ethyl-1-hexanol t-butylmethyl ether methyl ethyl ketone (2-Butanon) methyl acetate ethyl acetate vinyl acetate isopropyl acetate butyl acetate isopropanol Χειµερινή Περίοδος Καλοκαιρινή Περίοδος Χειµερινή Περίοδος Καλοκαιρινή Περίοδος Χειµερινή Περίοδος Καλοκαιρινή Περίοδος Συγκέντρωση ισοπροπανόλης (µg/m^3) Σ1 Σ2 Σ3 Σταθµός Σχήµα 29: Σύγκριση της µέσης συγκέντρωσης των Πολικών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Polar VOCs) τις δύο περιόδους δειγµατοληψίας Πολυκυκλικοί Aρωµατικοί Υδρογονάνθρακες (PAHs) Τα µέσα επίπεδα συγκέντρωσης ξεχωριστά για κάθε πολυκυκλικό αρωµατικό υδρογονάνθρακα, στο σύνολο αυτών και ανάλογα µε την κατηγοριοποίηση τους µε βάση τους προερχόµενους από καύση (PAHs Combustion ), τους πιθανούς για καρκινογένεση (PAHs Cancer ) και το µοριακό τους βάρος (LMW (χαµηλού Μ.Β.), MMW (χαµηλού Μ.Β.), HMW (υψηλού Μ.Β.)), µετά τη λήξη της λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων παρουσιάζονται στον Πίνακα 16. Όπως προκύπτει, οι υψηλότερες µέσες τιµές ως προς το σύνολο των υπό εξέταση ενώσεων καταγράφονται στο Σηµείο Σ2 µε τα Σ1 και Σ3 να ακολουθούν. Από τους τρεις σταθµούς µονάχα ο Σ3 βρέθηκε να διαφοροποιείται χωρικά από τους άλλους δύο (Τ-test, p<.5). Η χωρική τους διακύµανση αποτυπώνεται στο Σχήµα 3α. Το naphthalene υπερίσχυσε και στους τρεις σταθµούς. Ακολούθησε το 2- methylnaphthalene στους σταθµούς 2 και 3 και το 2-methylnaphthalene µε το pyrene στον Σ3. Το υψηλότερο µέσο επίπεδο συγκέντρωσης των προερχόµενων από καύση υδρογονανθράκων καταγράφεται στο Σηµείο Σ2 µε τα Σ1 και Σ3 να

42 Πίνακας 16: Μέσες τιµές συγκέντρωσης (ng/m 3 ) Πολυκυκλικών Αρωµατικών Υδρογονανθράκων (PΑΗs) την καλοκαιρινή περίοδο Σημείο Σ1 Σημείο Σ2 Σημείο Σ naphthalene methylnaphthalene methylnaphthalene acenaphthylene.8.8 Ν.D. 1,2-dimethylnaphthalene.3.51 Ν.D..2 2,6- dimethylnaphthalene.7.18 acenaphthene Ν.D..39 Ν.D. 2,3,5- trimethylnaphthalene.32.4 Ν.D. fluorene Ν.D..444 Ν.D. dibenzothiophene Ν.D..8 Ν.D. phenanthrene Ν.D. Ν.D. Ν.D. 2-methylphenanthrene Ν.D. Ν.D. Ν.D. 1-methylphenanthrene Ν.D. 3,6 -dimethyl phenanthrene Ν.D. Ν.D. Ν.D. anthracene.96.1 Ν.D. fluoranthrene Ν.D. pyrene Ν.D. benz(a)anthracene Ν.D. Ν.D. Ν.D. chrysene Ν.D. benzo(b)fluoranthene Ν.D. Ν.D. Ν.D. benzo(k)fluoranthene Ν.D. Ν.D. Ν.D. benzo(e)pyrene Ν.D. Ν.D. Ν.D. benzo(a)pyrene Ν.D. Ν.D. Ν.D. perylene Ν.D. Ν.D. Ν.D. indeno(1,2,3-c,d)pyrene Ν.D. Ν.D. Ν.D. dibenzo(a,h)anthracene Ν.D. Ν.D. Ν.D. benzo(ghi)perylene Ν.D. Ν.D. Ν.D. AvgΣPAHs AvgΣCombustionPAHs AvgΣCancerPAHs N.D. AvgΣLMWPAHs AvgΣMMWPAHs AvgΣLHWPAHs Ν.D. Ν.D. Ν.D. TEFs MEFs.4.4 Ν.D. ¹N.D.= Not Detected (µη ανιχνεύσιµο)