Πρόσφατες εξελίξεις των κανονισµών στον τοµέα των τεχνικών έργων οδοποιίας

Transcript

1 Πρόσφατες εξελίξεις των κανονισµών στον τοµέα των τεχνικών έργων οδοποιίας Ν.Ε. Μαλακάτας ρ Πολιτικός Μηχανικός (Λέξεις κλειδιά : κανονισµοί, οδογέφυρες, δράσεις, σκυρόδεµα) ΠΕΡΙΛΗΨΗ Παρουσιάζονται οι εξελίξεις του κανονιστικού πλαισίου στην Χώρα µας στον τοµέα των τεχνικών έργων οδοποιίας, όπως αυτές προέκυψαν πρόσφατα και όπως προβλέπεται να ισχύσουν τα αµέσως επόµενα χρόνια. Ειδικότερα γίνεται αναφορά στα DIN Fachberichte (D-FB) και επιλεκτική παρουσίαση των κυριότερων διατάξεων των D-FB 101 ( ράσεις στις γέφυρες) και D-FB 102 (Γέφυρες από σκυρόδεµα) που αναµένεται να έχουν τις σηµαντικότερες πρακτικές επιπτώσεις, σε συσχέτιση µε τους αντίστοιχους Ευρωκώδικες και τα Εθνικά τους Προσαρτήµατα και τα DIN. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως είναι γνωστό, για τα έργα Πολιτικού Μηχανικού στην Χώρα µας εφαρµόστηκαν τις προηγούµενες δεκαετίες οι αντίστοιχοι γερµανικοί κανονισµοί (DIN) σε συνδυασµό µε τον Κανονισµό Φορτίσεων οµικών Εργων και τον Ελληνικό Αντισεισµικό Κανονισµό. Ειδικότερα για τις γέφυρες και τα συναφή τεχνικά έργα η επίσηµη χρήση των γερµανικών κανονισµών υιοθετήθηκε στα µέσα της δεκαετίας του `70. Αποκλίσεις από το πλαίσιο αυτό προέκυψαν σταδιακά για τα οικοδοµικά έργα µε την εισαγωγή των διαδοχικών εκδόσεων των κανονισµών για την µελέτη και κατασκευή (ΚΜΚΕΣ το 1995 και ΕΚΩΣ το 2000), αφενός, και τεχνολογίας (ΚΤΣ, το 1985 και το 1997), αφετέρου, έργων από σκυρόδεµα, καθώς και των αντισεισµικών κανονισµών (ΝΕΑΚ το 1995 και ΕΑΚ το 1999 και το 2003). Σ ότι αφορά στα µεταλλικά και σύµµικτα οικοδοµικά έργα, υιοθετήθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας του `90 οι τότε ισχύοντες υπό µορφή οκιµαστικού Ευρωπαϊκού Προτύπου (ENV) Ευρωκώδικες. Αντίθετα για τις γέφυρες και τα λοιπά τεχνικά έργα, δεν υπήρξε ανάλογη εξέλιξη, λόγω κυρίως του γεγονότος ότι ο ισχύων Ελληνικός Κανονισµός Σκυροδέµατος δεν εκάλυπτε πλήρως άλλα είδη έργων, όπως τα συγκεκριµένα, πέραν των οικοδοµικών. Προκειµένου όµως να καλυφθεί ο αντισεισµικός σχεδιασµός των τεχνικών έργων συντάχθηκαν και εφαρµόστηκαν σχετικές οδηγίες, υπό µορφήν εγκυκλίων του ΥΠΕΧΩ Ε, σε συνδυασµό µε τον ισχύοντα αντισεισµικό κανονισµό ( Ε 39 του 1993 και του 1999). Παράλληλα όµως µε το πλαίσιο αυτό οι µεγάλοι φορείς παραγωγής δηµοσίων έργων οδοποιίας (ΥΠΕΧΩ Ε-ΕΥ Ε/ΠΑΘΕ και ΕΓΝΑΤΙΑ Ο ΟΣ Α.Ε.) συµπεριέλαβαν στα συµβατικά τεύχη δηµοπράτησης των έργων κείµενα τεχνικών προδιαγραφών για τις µελέτες και τις έρευνες, όπως ο Κανονισµός Μελετών και Ερευνών (ΚΜΕ) και οι Οδηγίες για τη Σύνταξη Μελετών Οδοποιίας (ΟΣΜΕΟ), αντίστοιχα, στα οποία εµπεριέχονται µεταξύ των άλλων ιδιαίτερες απαιτήσεις ή

2 συγκεκριµένες διαφοροποιήσεις σε σχέση µε τους ισχύοντες κανονισµούς. Παράλληλα, έγινε τα τελευταία χρόνια σε εθνικό επίπεδο µια συστηµατική προσπάθεια δηµιουργίας ενός πλήρους πλαισίου προδιαγραφών εκπόνησης µελετών και ερευνών για έργα οδοποιίας (εφαρµοστέοι κανονισµοί-τεχνικές απαιτήσεις και περιεχόµενα των µελετών/ερευνών) που υλοποιήθηκε µε την σταδιακή έκδοση στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας των Οδηγιών για τις Μελέτες Οδικών Εργων (ΟΜΟΕ), µεταξύ των οποίων συµπεριλαµβάνονται και αυτές που αφορούν γέφυρες και συναφή τεχνικά έργα (ΟΜΟΕ-ΤΕΟ, 2003). Εξάλλου κατά την διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας έγιναν σύντονες προσπάθειες στον δυτικοευρωπαϊκό χώρο προκειµένου να διαµορφωθεί ένα ενιαίο πλαίσιο ευρωπαϊκών κανονισµών για τον σχεδιασµό και την µελέτη των φορέων για τα έργα Πολιτικού Μηχανικού. Αυτό το πλέγµα κανονισµών, γνωστό ως «Ευρωκώδικες», συντάχθηκε αρχικά και µέχρι το 1990 υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στη συνέχεια δε υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN) υπό µορφήν Ευρωπαϊκών Προτύπων (EN). Καθένας από τους 10 Ευρωκώδικες, αποτελείται από διαφορετικά µέρη, το πλήθος των οποίων ανέρχεται συνολικά στα 58. Εξ αυτών έχει ολοκληρωθεί η σύνταξη των περισσοτέρων, πολλά δε έχουν υιοθετηθεί επίσηµα ως οριστικοποιηµένα κείµενα, σύµφωνα µε τις διαδικασίες σύνταξης, δηµόσιας κρίσης και υπερψήφισης που προβλέπονται από τη CEN. Τη διάθεσή τους από τη CEN ως επισήµων κειµένων προβλέπεται να ακολουθεί µια περίοδος 2 ετών για τη µετάφραση στην γλώσσα κάθε Χώρας Μέλους και για τη σύνταξη των προβλεπόµενων «Εθνικών Προσαρτηµάτων» (National Annexes-NA), ακολουθούµενη από µια περίοδο 3 ετών κατά µέγιστο από την ηµεροµηνία υιοθέτησης του χρονικά τελευταίου µέρους. Κατά την διάρκεια αυτής της τελευταίας περιόδου (που εκτιµάται ότι θα αντιστοιχεί σε 6-7 χρόνια από την υιοθέτηση του γενικού µέρους των Ευρωκωδίκων EN 1990 «Βάσεις Σχεδιασµού», δηλαδή πρακτικά µέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας) προβλέπεται παράλληλη ισχύς των Ευρωκωδίκων και των αντίστοιχων αντίστοιχων εθνικών κανονισµών, µέχρι το τέλος της δε προβλέπεται η απόσυρση όσων εθνικών κανονισµών έρχονται σε αντίφαση µε τους Ευρωκώδικες και η εφεξής εφαρµογή των Ευρωκωδίκων (EC-Guidance Paper L, 2003). Κατά την χρονική περίοδο σύνταξης της παρούσας ανακοίνωσης (αρχές 2005) είναι ήδη διαθέσιµα τα περισσότερα µέρη Ευρωκωδίκων που είναι απαραίτητοι για τον σχεδιασµό και την µελέτη γεφυρών, όπως λ.χ. το EN 1990 (Βάσεις Σχεδιασµού), το EN 1991 ( ράσεις στους φορείς) και τα περισσότερα σχετικά µε γέφυρες µέρη των EN 1992, EN 1993 και EN 1994 (για γέφυρες από σκυρόδεµα, από χάλυβα και σύµµικτες, αντίστοιχα), καθώς και µέρη του EN 1997 (Γεωτεχνικός σχεδιασµός) και EN 1998 (Αντισεισµικός σχεδιασµός). Σε αντιστοιχία µε τα προαναφερόµενα, αλλά µε την προκύπτουσα χρονική υστέρηση, προχωρεί το έργο της Εθνικής Επιτροπής των Ευρωκωκδίκων και των κατά περίπτωση Οµάδων Εργασίας υπό την αιγίδα πλέον του ΥΠΕΧΩ Ε µέσω του ΟΑΣΠ. Σύµφωνα µε το σχετικό πρόγραµµα ολοκληρώθηκε ήδη µέσα στο 2004 η µετάφραση του EN 1990 και των περισσότερων και κυριότερων µερών του EN 1991 και του EN 1998, καθώς επίσης και τα γενικά µέρη και τα µέρη για κτίρια των EN 1992 και EN Συντάχθηκαν επίσης κατά την ίδια περίοδο τα Εθνικά Προσαρτήµατα για το EN 1990 και τα µέρη EN (Πυκνότητες, ίδια βάρη, ωφέλιµα φορτία) και EN (Φορτία κυκλοφορίας γεφυρών). Στο πρόγραµµα της φετινής χρονιάς περιλαµβάνεται η µετάφραση (και στη συνέχεια σύνταξη των αντίστοιχων Εθνικών Προσαρτηµάτων) των υπολοίπων µερών των EN 1991, EN 1998 και EN 1993, τα µέρη για γέφυρες των EN 1992 και EN 1993, καθώς και τα EN 1994, EN 1995, EN 1996 και EN 1997, σε συνάρτηση βέβαια µε την ολοκλήρωση των αντίστοιχων επίσηµων σχετικών κειµένων.

3 Από τα προηγούµενα καθίσταται εµφανές ότι, όπως στο άµεσο παρελθόν, δεν θα είναι ούτε για τα αµέσως επόµενα χρόνια δυνατή η (αποκλειστική) εφαρµογή των Ευρωκωδίκων σε εθνικό επίπεδο, όχι µόνον στη Χώρα µας, αλλ ούτε και στις άλλες Χώρες Μέλη της CEN, δεδοµένου ότι λ.χ. για τις γέφυρες η εισαγωγή στην Χώρα µας των αντίστοιχων Ευρωκωδίκων και η -σε πρώτη φάσηπαράλληλη εφαρµογή τους µε τους ισχύοντες τότε εθνικούς κανονισµούς δεν θα είναι εφικτή πριν από τα µέσα του Ενόψει της προοπτικής αυτής που είχε πρακτικά προδιαγραφεί ήδη από την προηγούµενη φάση σύνταξης των Ευρωκωδίκων, τη µετεξέλιξή τους, δηλαδή, από οκιµαστικά Ευρωπαϊκά Πρότυπα (ENV) σε Ευρωπαϊκά Πρότυπα (EN), και η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη και αµαµένεται να ολοκληρωθεί τα αµέσως επόµενα χρόνια, η Γερµανία όπως άλλωστε και άλλες Χώρες- προγραµµάτισε και υλοποίησε µια σταδιακή µετάβαση από την φάση αποκλειστικής ισχύος των DIN προς τη φάση (µελλοντικής) αποκλειστικής ισχύος των Ευρωκωδίκων. Για τον σκοπό αυτό αποφασίστηκε και άρχισε το 1999 η σύνταξη ενός αυτοτελούς πακέτου κανονισµών για τις γέφυρες, το οποίο εκ των πραγµάτων βασίστηκε κυρίως στην µορφή των αντίστοιχων Ευρωκωδίκων ως ENV, καθώς και στις εθνικές επιλογές εκείνης της περιόδου που αποτελούσαν τα καλούµενα «Εθνικά Κείµενα Εφαρµογής» (National Application Documents-NAD). Τα κείµενα αυτά ονοµάσθηκαν DIN- Fachberichte (Τεχνικές Εκθέσεις DIN), συνοπτικά D-FB, και είναι τα ακόλουθα : D-FB 100 Σκυρόδεµα (Τεχνολογία), D-FB 101 ράσεις στις γέφυρες, D-FB 102 Γέφυρες από σκυρόδεµα, D-FB 103 Χαλύβδινες γέφυρες, D-FB 104 Σύµµικτες γέφυρες και µετά από ένα διάστηµα εφαρµογής παράλληλης µε τα ισχύοντα DIN κ.ά. κανονιστικά κείµενα η αποκλειστική εφαρµογή τους άρχισε στις µε βάση 6 σχετικές Γενικές Εγκυκλίους (ARS) του αρµόδιου γερµανικού Υπουργείου (BMVBW, 2003a,b,c,d,e,f). Κατ αντιστοιχία µε τις προαναφερόµενες εξελίξεις στη Γερµανία, άρχισε ήδη από το προηγούµενο καλοκαίρι και στη Χώρα µας η παράλληλη εφαρµογή DIN και D-FB που έχει ήδη παραταθεί µέχρι , ενώ ολοκληρώθηκε µια πρώτη απόδοσή τους στην ελληνική γλώσσα. Στη συνέχεια παρουσιάζονται επιλεκτικά οι κυριότερες διατάξεις των D-FB 101 και ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ D-FB Γενικά Με δεδοµένο την περιορισµένη έκταση της παρούσας ανακοίνωσης, αλλά και λόγω της µελλοντικής εφαρµογής των Ευρωκωδίκων, πρακτική σηµασία έχει η επιλεκτική αναφορά σε βασικές διατάξεις/ρυθµίσεις των D-FB, σε σύγκριση, κατά περίπτωση, µε τους Ευρωκώδικες και µε τυχόν εθνικά κείµενα εφαρµογής ή/και µε τα DIN. Τα κείµενα στα οποία βασίστηκαν οι περισσότερες διατάξεις του υπόψη D-FB 101 παρατίθενται στο τέλος του κειµένου (Kapitel VIII, S ). Οι κυριότερες διαφοροποιήσεις του D-FB 101 σε σχέση, κατά περίπτωση, µε το EN κ.ά. συνοψίζονται επιγραµµατικά στη συνέχεια. 2.2 Φορτία κυκλοφορίας οδοφόρων γεφυρών Ενώ το EN προβλέπει για το Προσοµοίωµα Φόρτισης ή Πρότυπη Φόρτιση (Π.Φ.) 1 τρεις (3) Κύριες Λωρίδες (Κ.Λ.) κυκλοφορίας, όχι κατ ανάγκην σε επαφή µεταξύ τους και χωρίς τη δέσµευση τα συγκεντρωµένα φορτία (βαρύ όχηµα) σε κάθε λωρίδα να βρίσκονται στην ίδια διατοµή της γέφυρας (δηλαδή αξονικά στην ίδια θέση), το D-FB 101 προβλέπει δύο (2) µόνον λωρίδες κυκλοφορίας σε επαφή µεταξύ τους και µε τα γειτονικά βαρέα οχήµατα στην ίδια διατοµή, διατηρεί δηλαδή από την άποψη αυτή τις ρυθµίσεις του DIN Επιπλέον υιοθετεί (όπως συνιστάται από το

4 EN ) συντελεστή προσαρµογής α Q = 0,8, αλλά χρησιµοποιώντας για τους συνδυασµούς ελέγχου στην Οριακή Κατάσταση Αστοχίας (Ο.Κ.Α.) µερικό συντελεστή ασφαλείας γ Q = 1,50 αντί 1,35 και συντελεστή συνδυασµού ψ 2 = 0,2 αντί 0. Μια συγκριτική απεικόνιση των φορτίων κυκλοφορίας σε οδογέφυρες σύµφωνα µε το D-FB 101, το DIN 1072 και το EN δίδεται στο Σχήµα 1. Οι συντελεστές της παρ του EN , α Qi (για τα συγκεντρωµένα φορτία των διπλών αξόνων) και α qi (για τα κατανεµηµένα φορτία), αποσκοπούν στην προσαρµογή στο εθνικό επίπεδο ασφάλειας -σε συνάρτηση µε την κατηγορία της οδού, τη σύνθεση της κυκλοφορίας (ποσοστό βαρέων οχηµάτων) κ.ά.- των κινητών φορτίων στις οδογέφυρες. D-FB 101 EN Λ.Κ. 1 2 Περιοχή βαρέων οχηµάτων DIN 1072 Λ.Κ. 1 2 Λοιπές περιοχές DIN 1072 Λ.Κ. 1 2 Όπου (1) Λωρίδα 1 : Q 1k = 300 kn ; q 1k = 9 kn/m 2 (2) Λωρίδα 2 : Q 2k = 200 kn ; q 2k = 2,5 kn/m 2 (3) Λωρίδα 3 : Q 3k = 100 kn ; q 3k = 2,5 kn/m 2 * Για w l = 3,00 m Σχήµα 1. Συγκριτική απεικόνιση φορτίων κυκλοφορίας οδογεφυρών (D-FB 101, DIN 1072, EN ) Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να επισηµανθούν οι αποκλίσεις που εµφανίζονται σε εθνικά προσαρτήµατα µεγάλων χωρών (οριστικοποιηµένα κείµενα ή τελικά σχέδια) για την εφαρµογή των παραπάνω ρυθµίσεων και οι οποίες οδηγούν σε προβληµατισµούς για το όλο ζήτηµα. Σ ότι αφορά λ.χ. στο συνολικό συγκεντρωµένο φορτίο (πολλαπλασιασµένο µε τον επιµέρους συντελεστή για την Ο.Κ.Α., δηλαδή γ Q α Qi Q i, i =1,2,3) προκύπτουν τα ακόλουθα :

5 Γερµανία : 1,50 x (0,8 x ,8 x x 200) = 1200 kn Ην. Βασίλειο : 1,35 x (1,0 x ,0 x ,0 x 200) = 1620 kn Γαλλία : 1,35 x (1,0 x ,0 x ,0 x 200) = 1620 kn για κλάση 1 1,35 x (0,9 x ,8 x ,8 x 200) = 1377 kn για κλάση 2 1,35 x (0,8 x ,5 x ,5 x 200) = 1053 kn για κλάση 3 Ελλάδα : 1,35 x (0,9 x ,9 x ,9 x 200) = 1458 kn Από τα προηγούµενα γίνεται φανερό ότι τα γερµανικά φορτία υπολείπονται αισθητά των φορτίων άλλων µεγάλων χωρών. Η ελληνική επιλογή δέχεται µια συµβιβαστική προσέγγιση που οδηγεί σε τιµή ενδιάµεση των γαλλικών κλάσεων 1 και 2 (αντίστοιχα, πολύ βαρειά κυκλοφορία κοντά σε αναπτυγµένες βιοµηχανικές ή αγροτικές περιοχές και κυκλοφορία σε κύριους άξονες µε συνήθη ποσοστά βαρέων οχηµάτων), καθώς και των γερµανικών και βρετανικών επιλογών. Σ ότι αφορά στο Π.Φ. 2 (µεµονωµένος βαρύς άξονας για τοπικούς ελέγχους) η τιµή του βασικού αξονικού φορτίου περιορίζεται στα 240 kn έναντι 400 kn που προβλέπει το EN Επίσης η επιφάνεια επαφής διατηρείται τετραγωνική πλευράς 0,40 m, όσο δηλαδή στην περίπτωση των αξόνων του Π.Φ.1. Εξάλλου, δεν διατηρείται το Π.Φ. 3, το οποίο υπενθυµίζεται ότι αφορά στα (τυποποιηµένα) µη κανονικά βαρέα οχήµατα. Για τους ελέγχους κόπωσης διατηρείται µόνον το ένα από τα πέντε (5) προσοµοιώµατα φόρτισης που προβλέπονται στο EN και συγκεκριµένα το Π.Φ.Κ. 3, δηλαδή οι δίδυµοι διπλοί άξονες αλλά συνολικού φορτίου 240 kn. Στο D-FB 101 όµως έχει προστεθεί η πρόβλεψη για τις συνεχείς µεταλλικές ή σύµµικτες γέφυρες µε ανοίγµατα µεγαλύτερα των 40 m να λαµβάνεται υπόψη και ένα δεύτερο όχηµα (Π.Φ.Κ. 3) σε σταθερή απόσταση 40 m από το πρώτο και µε το ίδιο αξονικό φορτίο, σε διαφοροποίηση µε το EN και το ελληνικό Εθνικό Προσάρτηµα (ΕΠ), στα οποία για το δεύτερο αυτό όχηµα η τιµή κάθε διπλού αξονικού φορτίου λαµβάνεται ίση µε 36 kn (αντί 120 kn). Ως ελάχιστη και µέγιστη τιµή τροχοπέδησης ορίζονται, αντίστοιχα, τα 360 kn και τα 900 kn. Σ ότι αφορά στα φορτία πρόσκρουσης σε βάθρα και στηρίγµατα γενικότερα, έχουν διατηρηθεί οι βασικές προβλέψεις του DIN 1075 για τις περιπτώσεις απαλλαγής από τον έλεγχο και έχουν προστεθεί νέες, γίνεται δε τελικά παραποµπή στο DIN EN και στην RPS 96 για (παθητικά) συστήµατα αναχαίτισης. Προβλέπεται επίσης ελάχιστο φορτίο πρόσκρουσης 250 kn σε «ελαφρά» καταστρώµατα. Για την πρόσκρουση σε φέροντα στοιχεία προβλέπονται επίσης οι προαναφερθείσες νέες περιπτώσεις προστασίας, καθώς και η κατανοµή του φορτίου πρόσκρουσης σε πλάτος 0,50 m. Επί των κιγκλιδωµάτων προβλέπεται κατανεµηµένο φορτίο 0,8 αντί 1,0 kn/m. Επίσης τα κατακόρυφα φορτία (συγκεντρωµένα φορτία δίδυµου διπλού άξονα) στο επίχωµα πίσω από το ακρόβαθρο επιτρέπεται να κατανέµονται σε επιφάνεια 3,00 m (εγκάρσια) x 5,00 m (κατά µήκος) διατηρώντας πρακτικά τα ίδια επίπεδα τιµών µε του DIN 1072, αντί 3,00 m x 2,20 m που προβλέπει το EN και 3,00 m x 3,00 m που προτείνεται στο ελληνικό ΕΠ, µε συνέπεια στις τελευταίες περιπτώσεις να προκύπτει πολύ µεγαλύτερη κατακόρυφη φόρτιση και ωθήσεις γαιών λόγω κινητών

6 φορτίων στα επιχώµατα και στα ακρόβαθρα και έργα αντιστήριξης. Το θέµα αυτό θα επανεξετασθεί στη Χώρα µας κατά τη σύνταξη του ΕΠ για το EN Φορτία κυκλοφορίας σιδηροδροµικών γεφυρών Υπάρχουν µερικές διαφοροποιήσεις (κατά κανόνα συµπληρώσεις) του D-FB 101 σε σχέση µε το EN , αλλά η αναφορά τους ξεφεύγει από τα πλαίσια της παρούσας ανακοίνωσης που αφορά οδικά έργα. 2.4 Θερµοκρασιακές δράσεις Γενικά για τον προσδιορισµό των θερµοκρασιακών δράσεων ακολουθείται τυπικά µεν το E DIN (Stand 11/2002), κατ ουσίαν όµως το EN Ολες οι σχετικές διατάξεις έχουν συγκεντρωθεί στο Kapitel V του D-FB 101. Ως βάση των θερµοκρασιακών δράσεων λαµβάνονται υπόψη οι ακόλουθες ακραίες τιµές θερµοκρασίας υπό σκιάν για περίοδο 50ετίας στην Γερµανία : T min = -24 o C, T max = +37 o C Για τη Χώρα µας έχουν υιοθετηθεί προσωρινά αυτές οι τιµές, µέχρι τον καθορισµό τους µε τη βοήθεια των αρµόδιων αρχών. Εξάλλου, µεταξύ των δύο δυνατών µεθόδων (προσεγγίσεων) για τον υπολογισµό των θερµοκρασιακών διαφορών (καθύψος της διατοµής), επιλέγεται η 1 η προσέγγιση, δηλαδή µε γραµµική κατακόρυφη µεταβολή της θερµοκρασίας. Επιπλέον ο σχετικός πίνακας 6.2 συµπληρώνεται για πάχη επικάλυψης 80 και 300 mm. 2.5 ράσεις ανέµου Οι διατάξεις για τις δράσεις ανέµου εµπεριέχονται στο Παράρτηµα (Anhang) Ν του D-FB 101. Βασίζονται στο DIN V ENV , το οποίο έχει υποστεί αρκετές διαφοροποιήσεις κατά την µετεξέλιξή του σε EN, όχι όµως τόσο σηµαντικές για την περίπτωση συνήθων γεφυρών (δηλαδή περιπτώσεων για τις οποίες καταρχήν δεν απαιτούνται ειδικοί αεροδυναµικοί υπολογισµοί/έλεγχοι, προϋπόθεση που θεωρείται ότι ισχύει γενικά για γέφυρες µε ανοίγµατα µέχρι 40m). Οι διατάξεις του D-FB 101 βασίζονται στην απλοποιηµένη µέθοδο υπολογισµού των δράσεων (δυνάµεων) του ανέµου µε αφετηρία ταχύτητα αναφοράς για την Γερµανία 32 m/sec (συµπεριλαµβανοµένης της επιρροής των διορθωτικών συντελεστών κατευθυντικότητας, υψοµέτρου και εποχιακών διακυµάνσεων, οι οποίοι λαµβάνονται ίσοι µε 1,0). Ο κανονισµός καλύπτει γέφυρες µε ύψη βάθρων µέχρι 100 m, ενώ (για τον υπολογισµό της πίεσης του ανέµου, µέσω του σχετικού συντελεστή c e (z)) γίνεται διαχωρισµός σε 3 περιοχές υψών 0 20 m, m και m, ο δε συντελεστής c fx προσδιορίζεται ανάλογα µε το ύψος προσβολής d και τον λόγο του d προς το πλάτος της διατοµής b. Οι σχετικές τιµές συµπίπτουν πρακτικά µε εκείνες του DIN V ENV , τελικά δε η πίεση ανέµου w εκφρασµένη σε kn/m 2, τόσο για την ανωδοµή, όσο και για τα βάθρα δίδεται πινακοποιηµένη (Tab. N.1). Προβλέπονται επίσης οι συντελεστές αποµείωσης της χαρακτηριστικής

7 τιµής του ανέµου για µικρότερες περιόδους επαναφοράς (και συνεπώς ταχύτητας αναφοράς του ανέµου) από 1 ηµέρα µέχρι 48 µήνες. Για τη Χώρα µας προβλέπονται ανάλογες ρυθµίσεις, µε προτεινόµενη στο οικείο Εθνικό Προσάρτηµα τιµή για την ταχύτητα αναφοράς 33 m/sec για τα νησιά και τις παράλιες περιοχές (σε βάθος 10 km από την ακτή) και 27 m/sec για τη λοιπή Χώρα. 2.6 Λοιπές δράσεις Πέραν των προαναφεροµένων το D-FB 101 περιέχει ορισµένες διατάξεις για άλλες δράσεις, όπως λ.χ. τα πρόσθετα µόνιµα για τη διαµόρφωση ρύσεων και τις µονώσεις, το χιόνι (που γενικά δεν χρειάζεται να λαµβάνεται υπόψη, όταν όµως λαµβάνεται π.χ. για κινητές γέφυρες ή για φάσεις κατασκευής αυτό γίνεται σύµφωνα µε το E DIN ) και την ανύψωση για αλλαγή εφεδράνων, όπου γίνεται παραποµπή στα DIN EN και DIN Επίσης γίνονται ορισµένες παραποµπές στα D-FB 102, D-FB 103 και D-FB 104, αναφορικά µε τις ιδιότητες των αντίστοιχων υλικών κλπ. 2.7 Ρυθµίσεις της εγκυκλίου ARS Nr.10/2003 Η υπόψη εγκύκλιος αφορά στην εισαγωγή στην γερµανική έννοµη τάξη του D-FB 101. ιευκρινίζεται καταρχήν εισαγωγικά ότι δεν αφορά κλάσεις στρατιωτικών φορτίων. Για θέµατα δυνάµεων πρόσκρουσης σε ποτάµιες οδούς γίνεται παρποµπή στο DIN Επίσης ορίζεται η αναγκαιότητα πρόβλεψης µέτρων προστασίας, αν δεν λαµβάνονται υπόψη για τη διαστασιολόγηση φορτία πρόσκρουσης. Οι προβλεπόµενες στο D-FB 101 οριζόντιες (πλευρικές) φορτίσεις ανέµου θεωρούνται ως ελάχιστες. Πρόβλεψη κατακόρυφων φορτίσεων ανέµου θα γίνεται κατά περίπτωση σύµφωνα µε το DIN V ENV Για τους υπολογισµούς έναντι φορτίων κόπωσης θα λαµβάνεται υπόψη το ακόλουθο πλήθος λωρίδων µε βαρέα οχήµατα. Σε παρένθεση αναφέρονται οι καλυπτόµενες στο ελληνικό ΕΠ διατοµές µε βάση τις ΟΜΟΕ- (ΟΜΟΕ-, 2001) : Για διατοµή µέχρι 15,50 m (β2+1, β2σ, γ2, δ2, ε2, ζ2) : 2 λωρίδες συνολικά Για διατοµή από 15,50 m µέχρι 26,00 m (α4νσ, β4νσ, β4ν*σ, γ4νσ, γ4ν*) : 1 λωρίδα ανά κατεύθυνση Για διατοµή από 26,50 m µέχρι 33,00 m (α6νσ, β6νσ) : 2 λωρίδες ανά κατεύθυνση Αυτοκινητόδροµοι και οδοί µε 2 ή περισσότερες λωρίδες ανά κατεύθυνση κατατάσσονται (για τους ελέγχους κόπωσης) στην κατηγορία 1. Οδοί µέχρι 15,50 m κατατάσσονται στην κατηγορία 2. Στο ΕΠ ρυθµίζονται επίσης ζητήµατα συνδυασµών φορτίσεων, ιδιαίτερα σε σχέση µε τις σεισµικές δράσεις. 3. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ D-FB Γενικά Προκειµένου να περιληφθούν σε ενιαίο κείµενο όλες οι σχετικές µε γέφυρες από σκυρόδεµα διατάξεις (πλην εκείνων που αφορούν σε θέµατα τεχνολογίας και ρυθµίζονται από το D-FB 100) χρειάστηκε να συνδυασθούν τα µέρη 1-1 (Γενικοί κανόνες και κτίρια) και 2 (Γέφυρες) του EN 1992, καθώς επίσης και το DIN , αρκετές διατάξεις του οποίου ενσωµατώθηκαν ή λήφθηκαν υπόψη στη διαµόρφωση του D-FB 102. Τα κείµενα στα οποία βασίστηκαν οι περισσότερες διατάξεις του

8 υπόψη D-FB 102 παρατίθενται στο τέλος του κειµένου (Kapitel VIII, S ). Εξάλλου ουσιώδεις ρυθµίσεις επιβλήθηκαν µε τη σχετική γενική εγκύκλιο ARS Nr.11/2003 (BMVBW, 2003f). Επιγραµµατικά : 3.2 Γεωµετρικά και µηχανικά υπολογιστικά δεδοµένα Το συνεργαζόµενο πλάτος υπολογίζεται όπως και στο EN και εφαρµόζεται χωρίς διαφοροποιήσεις (λ.χ. στο άνοιγµα και στη στήριξη κ.ά., όπως στο DIN 1075). Στις περιπτώσεις που µπορεί να εξασφαλιστεί δυνατότητα ανακατανοµής στις περιοχές ενδιαµέσων στηρίξεων συνεχών φορέων για τις υπολογισµένες µε γραµµικές ελαστικές µεθόδους ανάλυσης καµπτικές ροπές οι τιµές του σχετικού συντελεστή δ µπορεί να µειωθούν µέχρι 0,7 (για χάλυβα υψηλής ολκιµότητας). Οι προτεινόµενες τιµές είναι γενικά συντηρητικότερες από τις συνιστώµενες στο EN Για τη θεώρηση των επιρροών των καταναγκασµών στην Οριακή Κατάσταση Αστοχίας (Ο.Κ.Α.) η δυσκαµψία του Σταδίου ΙΙ µπορεί να λαµβάνεται ίση µε ποσοστό 60% της δυσκαµψίας του Σταδίου Ι, εφόσον δεν γίνεται ακριβής εκτίµηση, και τουλάχιστον 40% αν γίνεται µη γραµµική θεώρηση. Η προβλεπόµενες για τους ελέγχους της Οριακής Κατάστασης Λειτουργίας (Ο.Κ.Λ.) άνω και κάτω τιµές της δύναµης προέντασης (συντελεστές r sup =P k.sup /P m,t και r inf = P k.inf /P m,t ) διαµορφώνονται όπως φαίνονται στον επόµενο Πίνακα 1: Πίνακας 1 : Μέγιστες και ελάχιστες τιµές συντελεστών προέντασης για τον έλεγχο της Ο.Κ.Λ. Ο.Κ.Λ. Τελική Κατάσταση Ελεγχος απόθλιψης Φάσεις Κατασκευής Είδος συνάφειας Είδος χάραξης r προέντασης sup r inf τενόντων r sup r inf Αµεση ή χωρίς Κεντρική ή σχεδόν 1,05 0,95 συνάφεια κεντρική 1,10 1,00 Μετένταση 1,10 0,90 Καµπύλη (µε εκκεντρότητες) 1,10 0,95 Εξωτερική προένταση 1,0 1,00 Εξωτερική 1,00 1,00 Για τον ακριβέστερο υπολογισµό των χρόνιων παραµορφώσεων γίνεται παραποµπή στο DAfStb-Heft 525 (2003). Τα διαγράµµατα τάσεων-παραµορφώσεων των υλικών (σκυρόδεµα και χάλυβες) παρουσιάζουν ορισµένες µικρές διαφοροποιήσεις από το EN , ιδιαίτερα για ττην περίπτωση µη-γραµµικών αναλύσεων. Για το σκυρόδεµα δίδονται τιµές αντοχών, µέτρου ελαστικότητας κ.ά. για κατηγορίες από C 12/15 έως C 50/60. Επιβάλλονται όµως ως ελάχιστες απαιτούµενες κατηγορίες αντοχής η C 20/25 για οπλισµένο σκυρόδεµα και η C 30/37 για προεντεταµένο. Σ ότι αφορά στις απαιτήσεις ολκιµότητας (πλαστιµότητας) για τους χάλυβες προέντασης αρκεί η κανονική για την περίπτωση προέντασης µε άµεση συνάφεια (σε κλίνη), ενώ απαιτείται υψηλή ολκιµότητα για τις περιπτώσεις µετέντασης καθώς και προέντασης χωρίς συνάφεια.

9 3.3 Ελεγχοι Οριακής Κατάστασης Αστοχίας (Ο.Κ.Α.) λόγω κάµψης Οι οριακές παραµορφώσεις χάλυβα και σκυροδέµατος προβλέπονται, αντίστοιχα, ίσες µε 2,5% και 0,35%. Για την αποφυγή ψαθυρής αστοχίας (χωρίς προειδοποίηση) σε προεντεταµένους φορείς προβλέπεται ελάχιστος κατασκευαστικός οπλισµός ίσος µε A s = M r,ep / (f yk. z s ), όπου M r,ep η ροπή ρηγµάτωσης - όταν η τάση στην ακραία εφελκυόµενη ίνα ισούται µε f ctk,0,05, f yk η χαρακτηριστική τιµή της τάσης διαρροής του χάλυβα και z s ο µοχλοβραχίονας των εσωτερικών δυνάµεων. Ο οπλισµός αυτός χρειάζεται γενικά να συνεχίζεται πάνω από τις στηρίξεις στις περιπτώσεις συνεχών φορέων διατοµής πλακοδοκού ή κιβωτίου. Ειδικώς για τις κιβωτιοειδείς διατοµές δεν ισχύει αυτή η απαίτηση στην περίπτωση που η θλιπτική αντίσταση της (κάτω) πλάκας στις στηρίξεις υπερβαίνει την εφελκυστική αντίσταση λόγω χαλαρών οπλισµών και του 90% της προέντασης, δηλαδή εφόσον ισχύει: A s.f yk + A p. 0,9. f pk < t inf. b 0. 0,85f ck, όπου A s, A p και t inf. b 0 οι διατοµές και f yk, f pk και f ck, οι χαρακτηριστικές αντοχές, αντίστοιχα, του χαλαρού οπλισµού, του οπλισµού προέντασης και του σκυροδέµατος. Για τους λοιπούς ελέγχους Ο.Κ.Α. (λόγω διάτµησης, στρέψης, διάτρησης και λυγισµού) έχουν διατηρηθεί αρκετές ρυθµίσεις ή εξειδικεύσεις µε βάση το DIN κ.ά. 3.4 Ελεγχοι Οριακής Κατάστασης Λειτουργικότητας (Ο.Κ.Λ.) λόγω κάµψης Στην Ο.Κ.Λ. προβλέπονται δύο χωριστοί έλεγχοι, αναφορικά µε την απόθλιψη της ακραίας ίνας και τον περιορισµό του εύρους ρηγµάτωσης. Οι σχετικές απαιτήσεις φαίνονται στον Πίνακα 2 (που αποτελεί ουσιαστικά αντιγραφή της Tabelle του D-FB 102, µε την προσθήκη της τελευταίας επεξηγηµατικής στήλης αναφορικά µε την αντιστοίχιση της κατηγορίας απαίτησης και του βαθµού προέντασης). Πίνακας 2. Απαιτήσεις περιορισµού ρηγµάτωσης και απόθλιψης. Συνδυασµοί δράσεων Κατηγορίες για τον έλεγχο Επιτρεπόµενο εύρος ρωγµής Βαθµός προέντασης απαιτήσεων Περιορισµένης Απόθλιψης w k (mm) Ρηγµάτωσης A Μη-συχνός - Πλήρης B Συχνός Μη-συχνός Πλήρης (Περιορισµένη) 0,2 C Οιονεί-µόνιµος Συχνός Περιορισµένη D - Συχνός Μερική E - Οιονεί-µόνιµος 0,3 Οπλισµένο Σκυρόδεµα Σηµειωτέον ότι ειδικά για γέφυρες κατηγορίας C µε αποκλειστικά εξωτερική προένταση παρέχεται οι ευχέρεια στον Κύριο του Εργου να αποδεχθεί επιτρεπόµενη τιµή εύρους ρωγµής µεγαλύτερη από w k = 0,3 mm. Η επιλογή της κατηγορίας απαίτησης ρυθµίζεται µε την Γενική Εγκύκλιο ARS Nr.11/2003 σύµφωνα µε τον Πίνακα 3.

10 Πίνακας 3. Επιλογή κατηγορίας απαίτησης σε συνάρτηση µε τα χαρακτηριστικά του φορέα και της προέντασης Χαρακτηριστικά του φορέα κατά τη διαµήκη έννοια Κατά τη διαµήκη έννοια Κατηγορία απαιτήσεων Χωρίς εγκάρσια προένταση Με εγκάρσια προένταση Φορέας από οπλισµένο σκυρόδεµα D D D Προεντεταµένος φορέας µε τένοντες µε συνάφεια ή µικτό σύστηµα C * D B Προεντεταµένος κιβωτιοειδής C φορέας µε αποκλειστικά εξωτερική προένταση D D D * Εφόσον ο φορέας είναι ισοστατικός πρέπει να επιλέγεται κατηγορία B αντί C Σηµειωτέον ότι διατηρούνται περιορισµοί εφελκυστικών τάσεων κατά την εγκάρσια έννοια, κατ αναλογία µε αντίστοιχη απαίτηση του DIN 4227, στην περίπτωση προεντεταµένων κατά τη διαµήκη έννοια φορέων, όταν δεν προβλέπεται εγκάρσια προένταση. Οι µέγιστες επιτρεπόµενες τιµές δίδονται στον Πίνακα 4. Πίνακας 4 : Επιτρεπόµενες εγκάρσιες εφελκυστικές τάσεις στην ακραία ίνα όταν δεν προβλέπεται προένταση Κατηγορία αντοχής σκυροδέµατος C 30/37 C 35/45 C 40/50 C 45/55 C 55/60 zul σ c, Rand [MPa] 4,0 5,0 5,5 6,0 6,5 Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να επισηµανθεί ότι για τους ελέγχους της απόθλιψης για κατηγορία απαίτησης A και της περιορισµένης ρηγµάτωσης για κατηγορία απαίτησης B, αντίστοιχα, στο D-FB 102 χρησιµοποιείται ο «µη-συχνός» συνδυασµός δράσεων, σε αντίθεση µε το EN , στο οποίο χρησιµοποιείται ο «χαρακτηριστικός» συνδυασµός δράσεων. Η πρακτική διαφορά µεταξύ των δύο συνδυασµών, εκ των οποίων ο πρώτος αντιστοιχεί σε περίοδο επαναφοράς 1000 ετών, ενώ ο δεύτερος σε περίοδο επαναφοράς 1 έτους, καταλήγει σε µείωση των τιµών (λ.χ. των καµπτικών ροπών) του µησυχνού συνδυασµού στο % των αντίστοιχων τιµών του χαρακτηριστικού συνδυασµού, προέρχεται δε από την επιβολή στον µη-συχνό συνδυασµό των συντελεστών ψ 11 = 0,80 στα φορτία κυκλοφορίας και λ.χ. ψ 1i = 0,60 στις θερµοκρασιακές δράσεις (αντί του 1,00 και του ψ 0i = 0,80, αντίστοιχα, στον χαρακτηριστικό συνδυασµό). Είναι προφανές ότι η επιλογή αυτή είναι λιγότερο αυστηρή για τον έλεγχο της Ο.Κ.Λ. (λ.χ. για την εγκάρσια κάµψη της πλάκας καταστρώµατος), χωρίς να επηρεάζεται όµως η ασφάλεια, καθόσον αυτή εξαρτάται από τον έλεγχο στην Ο.Κ.Α.

11 3.5 Ειδικές ρυθµίσεις για την εξωτερική προένταση Η εφαρµογή προέντασης σε φορείς γεφυρών κ.α., εξωτερικά της διατοµής του σκυροδέµατος προέκυψε αρχικά και άρχισε να εφαρµόζεται σταδιακά από τη δεκαετία του 80 κυρίως ως λύση ενίσχυσης/επισκευής γεφυρών παλαιότερης γενιάς. Τα σχετικά µε την εφαρµογή της εξωτερικής προέντασης ζητήµατα ρυθµίζονται στο Kapitel III του D-FB 102 και στη Γενική Εγκύκλιο ARS Nr.11/2003, στην οποία ενσωµατώθηκαν διατάξεις παλαιότερης σχετικής εγκυκλίου. Οι κυριότερες εξ αυτών αναφέρονται στη συνέχεια. Γέφυρες µε κιβωτιοειδή διατοµή πρέπει να µελετώνται και κατασκευάζονται είτε αποκλειστικά µε εξωτερική προένταση είτε µε µικτό σύστηµα (µε εξωτερικούς, αλλά και µε ενσωµατωµένους στο σκυρόδεµα τένοντες). Σηµειώνεται ότι η αρµόδια επιτροπή στη Χώρα µας δεν προτίθεται καταρχήν να υιοθετήσει τη ρύθµιση αυτή (δηλαδή την υποχρεωτική - έστω και κατά ποσοστό - επιβολή εξωτερικής προέντασης). Σύµφωνα µε την ARS Nr.11/2003 επίσης προβλέπεται για κιβωτιοειδείς διατοµές που κατατάσονται σε κατηγορία απαίτησης D (βλ. Πίνακα 3) ο προσδιορισµός της προέντασης να προκύπτει µε βάση τον έλεγχο της απόθλιψης (που δεν προβλέπεται κανονικά για την κατηγορία D βλ. Πίνακα 2) για τον οιονεί-µόνιµο συνδυασµό δράσεων µε χρήση συντελεστή ψ 2 = 0,3 για τα κινητά φορτία (κυκλοφορίας), αλλά χωρίς να επαλληλίζονται οι δράσεις λόγω θερµοκρασιακών µεταβολών και καθιζήσεων. Επιπλέον πρέπει να εξετάζεται η περίπτωση θραύσης ενός εξωτερικού τένοντα ανά κορµό, θεωρούµενη ως παροδική κατάσταση σχεδιασµού σε συνδυασµό µε την 6 η οµάδα (gr6) κινητών φορτίων της Tab. 4.4 του D-FB 101, δηλαδή µε το 50% της χαρακτηριστικής τιµής των κατακόρυφων και οριζόντιων φορτίων κυκλοφορίας. Στην περίπτωση µικτής προέντασης το ποσοστό της εξωτερικής προέντασης δεν επιτρέπεται να υπολείπεται του 20%. Η µέγιστη επιτρεπόµενη δύναµη ανά εξωτερικό τένοντα περιορίζεται στα 3,0 MN, το δε µέγιστο µήκος τενόντων περιορίζεται στα 200 m. Προβλέπεται ανά κορµό ένας εφεδρικός τένοντας (δύο στην περίπτωση µικτής προέντασης) για µελλοντική χρήση (λ.χ. ενίσχυση) δύναµης 3,0 MN. Επίσης προβλέπονται ιδιαίτερες κατασκευαστικές κ.ά. απαιτήσεις για τα σώµατα και τις περιοχές αγκύρωσης και εκτροπής. 3.5 Ειδικές ρυθµίσεις για την προκατασκευή Σε θέµατα προκατασκευής είναι αφιερωµένο το Kapitel IV του D-FB 102. Τα αναφερόµενα σ αυτό όµως περιέχουν κυρίως διατάξεις γενικής ισχύος, ανάλογες του EN και όχι τόσο εξειδικευµένες ρυθµίσεις για γέφυρες. ίδεται έµφαση στο θέµα των συνδέσεων στους αρµούς, µε βάση σχετικές διατάξεις του DIN και γίνονται µεµονωµένες παραποµπές στο DAfStb - Heft 525. Απαγορεύεται η απόθλιψη των άοπλων αρµών υπό την επίδραση του µη-συχνού συνδυασµού δράσεων, λαµβανοµένων υπόψη και των φάσεων κατασκευής. Υπό την επίδραση του (κρίσιµου) συχνού συνδυασµού δράσεων επιβάλλεται για όλους τους αρµούς τσιµεντοκονιάµατος ελάχιστη θλιπτική τάση 1,5 MPa, κατά δε τη διάρκεια σκλήρυνσης των υλικών συγκόλλησης (λ.χ. εποξειδικών) των αρµών στη φάση κατασκευής επιβάλλεται ελάχιστη θλιπτική τάση 0,15 MPa και µέση τάση 0,25 MPa τουλάχιστον. Επιτρέπεται επίσης η µέγιστη θλιπτική τάση στην προθλιβόµενη εφελκυόµενη ζώνη των προκατασκευασµένων στοιχείων να φθάσει την τιµή 0,75f ck (έναντι 0,6f ck στη γενική περίπτωση). 3.6 Λοιπές ρυθµίσεις Το D-FB 102 εµπεριέχει αρκετές διατάξεις κατασκευαστικής διαµόρφωσης και τρόπου όπλισης σε συνάρτηση και µε το είδος της καταπόνησης, η πλειονότητα των οποίων βασίζεται σε σχετικές διατάξεις του DIN ή και ταυτίζεται µε αυτές.

12 ΑΝΑΦΟΡΕΣ BMVBW, 2003a, ARS Nr.8/2003: Umstellung auf europäische Regelungen im Brücken- und Ingenieur-bau, 7 März 2003 BMVBW, 2003b, ARS Nr.9/2003: Beton - DIN-Fachbericht 100 Beton, Ausgabe 2001, 7 März 2003 BMVBW, 2003c, ARS Nr.10/2003: Technische Bestimmungen - DIN-Fachbericht 101 Einwirkungen auf Brücken, Ausgabe März 2003, 7 März 2003 BMVBW, 2003d, ARS Nr.11/2003: Technische Bestimmungen - DIN-Fachbericht 102 Betonbrücken, Ausgabe März 2003, 7 März 2003 BMVBW, 2003e, ARS Nr.12/2003: Technische Bestimmungen - DIN-Fachbericht 103 Stahlbrücken, Ausgabe März 2003, 7 März 2003 BMVBW, 2003f, ARS Nr.13/2003: Technische Bestimmungen - DIN-Fachbericht 104 Verbundbrücken, Ausgabe März 2003, 7 März 2003 DafStb-Heft 525, Erläuterung zur DIN 1045, 2003 DIN-Fachbericht 100 Beton (Sonderdruck für das BMVBW), März 2003, DIN, Beuth Verlag GmbH DIN-Fachbericht 101 Einwirkungen auf Brücken (Sonderdruck für das BMVBW), März 2003, DIN, Beuth Verlag GmbH DIN-Fachbericht 102 Betonbrücken (Sonderdruck für das BMVBW), März 2003, DIN, Beuth Verlag GmbH DIN-Fachbericht 103 Stahlbrücken (Sonderdruck für das BMVBW), März 2003, DIN, Beuth Verlag GmbH DIN-Fachbericht 104 Verbundbrücken (Sonderdruck für das BMVBW), März 2003, DIN, Beuth Verlag GmbH Guidance Paper L - Application and use of Eurocodes, ENTR/G5 PB, 11 April 2003, EUROPEAN COMMISSION ENTREPRISE DG ΟΜΟΕ- ιατοµές (ΟΜΟΕ- ), 2001 ΟΜΟΕ-Τεχνικών Εργων Οδοποιίας (Εργα Πολιτικού Μηχανικού), 2003 ZTV-ING, Zusätzliche Technische Vertragsbedigungen und Richtlinien für Ingenieurbauten, 2003