ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΙΚΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Transcript

1 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΙΚΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΣΕΙΡΑ: IK III ΠΛΕΓΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ- ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/12/2007 ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. Α. Σ. ΑΝΔΡΕΑΤΟΣ ΘΕΜΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ/ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 1 22/12/2007

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 4 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ...5 ABSTRACT... 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ (ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α')... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β'. ΕΛ/ΛΑΚ... 9 Β1. Σύντομη αναφορά στην ιστορία του ΕΛ/ΛΑΚ...9 Β2. Ορισμός του ΕΛ/ΛΑΚ...10 Β3. Άδειες χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ...12 Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ΣΧΕΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ- ΟΠΑΔΩΝ ΕΛ/ΛΑΚ...16 Γ1. Μάχες Γ2. Πλεονεκτήματα χρήσης προγραμμάτων ΕΛ/ΛΑΚ...19 Δ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ΧΡΗΣΗ ΚΙ ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΤΟΥ OPEN OFFICE Δ1. Writer Δ1.1 Γραμμές εργαλείων...22 Δ1.2 Μορφοποίηση χαρακτήρων Δ1.3 Μορφοποίηση παραγράφων Δ1.4 Γραφικά, πλαίσια, πίνακες...24 Δ1.5 Μορφοποίηση σελίδων Δ1.6 Κουκκίδες- αρίθμηση Δ1.7 Χρήση στυλ...28 Δ2. Calc Δ2.1 Διαχείριση φύλλων εργασίας...30 Δ2.2 Χαρακτηριστικά φύλλου εργασίας Δ2.3 Μορφοποίηση κελιών Δ2.3.1 Αριθμοί Δ2.3.2 Γραμματοσειρά Δ2.3.3 Εφέ χαρακτήρων...32 Δ2.3.4 Στοίχιση Δ2.3.5 Προστασία κελιού...33 Δ2.3.6 Περίγραμμα Φόντο Δ2.3.7 Συγχώνευση κελιών Δ2.4 Συναρτήσεις Δ2.5 Ταξινόμηση...35 Δ2.6 Σχεδιαγράμματα...37 Δ3. Draw...39 Δ3.1 Σχεδίαση ανυσματικών γραφικών Δ3.2 Ενδεικτικές γραμμές εργαλείων...40 Δ3.3 Επεξεργασία χαρτογραφικών γραφικών...41 Δ4. Impress...42 Δ4.1 Δημιουργία παρουσίασης Δ4.1.1 Τύπος παρουσίασης Δ4.1.2 Πρότυπο σελίδας...44 Δ4.1.3 Επιλογή αλλαγής διαφανειών Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 2 22/12/2007

3 Δ4.1.4 Βασικές ιδέες Δ4.2 Διαφάνειες...46 Δ4.2.1 Διάταξη διαφανειών...47 Δ4.2.2 Παρουσίαση Οθόνης...48 Δ Αλλαγή διαφάνειας Δ Εφέ αλληλεπίδρασης Δ Δυνατότητες εκτύπωσης ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...55 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 3 22/12/2007

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ως γνωστόν, ζούμε σε μια εποχή η οποία χαρακτηρίζεται από τη μαζική χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και συστημάτων γενικότερα, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο (π.χ. εταιρείες, δημόσιος τομέας κλπ.). Ο άνθρωπος, σήμερα, πιο έμπειρος από ποτέ απέναντι σε ζητήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, ασχολείται πλέον όχι μόνο με απλές εφαρμογές του, αλλά και με την αρχιτεκτονική του, καθώς επίσης και με το λογισμικό του. Η ολοένα, λοιπόν, αυξανόμενη επαφή του ανθρώπου με τους υπολογιστές επέφερε σημαντικές αλλαγές στη βιομηχανία παραγωγής Η/Υ και ιδιαίτερα στον τομέα παραγωγής λογισμικού. Συγκεκριμένα, μέχρι πρότινος η παραγωγή λογισμικού ανήκε αποκλειστικά και μόνο σε συγκεκριμένες εταιρείες (π.χ. Microsoft, ΙΒΜ, Sun κλπ), οι οποίες το μονοπωλούσαν και απαγόρευαν την τροποποίηση καθώς και την ελεύθερη διανομή του. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ένα παράλληλο, ελεύθερο «σύμπαν» προγραμμάτων και λειτουργικών συστημάτων αρχίζει να εμφανίζεται, καθώς ολοένα και περισσότερες εταιρείες «ανοίγουν» τον πηγαίο κώδικα των προγραμμάτων τους, επιτρέποντας την γέννηση νέου τροποποιημένου λογισμικού προσαρμοσμένου στις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες των χρηστών. Η χρήση του ελεύθερου λογισμικού έχει αρκετά πλεονεκτήματα, όπως το γεγονός ότι η τεχνολογία, πλέον, εξελίσσεται ανάλογα με τις απαιτήσεις της επιστημονικής έρευνας. Ωστόσο, η ελεύθερη παραγωγή και διανομή του ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων από την πλευρά των μεγάλων εταιρειών λογισμικού, οι οποίες αμφισβητούν την νομιμότητα ύπαρξης τέτοιου είδους προγραμμάτων... Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 4 22/12/2007

5 ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ Λογισμικό Ελεύθερο λογισμικό (ΕΛ) Λογισμικό ανοιχτού κώδικα (ΛΑΚ) Άδειες χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ Προστατευτικές άδειες Μη προστατευτικές άδειες Γενική δημόσια άδεια χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ GNU (GPL) Writer Calc Draw Impress Γραμμή εργαλείων Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 5 22/12/2007

6 ABSTRACT It is considered that, nowadays, computers and generally electronic systems are used more than ever. People, today, are more experienced of computers, so they work over more specified operations of them, such as their software and architecture. This increasing contact between man and computer changed a lot the way computers and software are produced. Particularly, a few years ago, only big companies like Apple and Microsoft had the ability to produce computer software. Thus, any change or distribution of it was strictly forbidden. However, nowadays, things are different; more and more companies open the source code of their programs, so that anyone can change it, regarding his business demands. As a result, a new group of programs and operating systems is being developed, known as Free Software and Open Source Software. The use of Free Software/ Open Source Software has, undoubtedly, many advantages; for example technology is being developed, regarding the science s demands. However, some big companies like Microsoft, assume that the way this type of software is produced and distributed, is illegal, thus a great battle begins... Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 6 22/12/2007

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με τον όρο λογισμικό χαρακτηρίζεται το σύνολο των προγραμμάτων που δίνουν εντολές στα διάφορα μέρη του υλικού του υπολογιστή, προκειμένου αυτός να λειτουργήσει σωστά. Το λογισμικό διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : στα λειτουργικά συστήματα και στις εφαρμογές. Το λειτουργικό σύστημα (operating system), είναι ένα σύνολο από προγράμματα τα οποία ελέγχουν και συντονίζουν τις διάφορες λειτουργίες του υπολογιστή. Οι εφαρμογές αναφέρονται στα διάφορα προγράμματα (που ο υπολογιστής καλείται να εκτελέσει), τα οποία επιτρέπουν εργασίες όπως η δημιουργία και επεξεργασία κειμένου, εικόνας, η εκτέλεση υπολογισμών κλπ. Έως και λίγα χρόνια πριν, το λογισμικό ήταν καθαρόαιμο παιδί μεγάλων εταιρειών όπως η Microsoft και η Apple,οι οποίες το πωλούσαν κι απαγόρευαν ενδεχόμενη επεξεργασία, καθώς και αναπαραγωγή του. Με τον καιρό, ωστόσο, η αρχή αυτή έσπασε, και μία νέα μορφή λογισμικού εμφανίσθηκε στο διεθνές στερέωμα- το Ελεύθερο Λογισμικό (Free Software) / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (Open Source Software). Πρόκειται για προγράμματα τα οποία ο χρήστης έχει το δικαίωμα να τροποποιήσει (επεμβαίνοντας στον πηγαίο κώδικά τους ) προς ιδιωτική χρήση, να αντιγράψει, ακόμα και να παραδώσει σε τρίτους! Το ελεύθερο λογισμικό αναπτύσσεται υπό την προστασία πολλών διεθνών συμβάσεων με κυριότερη την Γενική Δημόσια Άδεια GNU (General Public License), γνωστή και ως GPL [5]. Πρόκειται για μία σειρά διατάξεων, η οποία προβλέπει ότι το λογισμικό επιτρέπεται να αντιγράφεται, να αναδιανέμεται και να υπόκειται σε αλλαγές. Την ίδια στιγμή, μεγάλες εταιρείες λογισμικού, όπως η Microsoft, φρονούν ότι η GNU/GPL μπορεί να αποδειχθεί παγίδα που υπονομεύει τις επιχειρήσεις ανάπτυξης εμπορικού λογισμικού, ενώ ταυτόχρονα θέτει σε κίνδυνο τα πνευματικά δικαιώματα οποιουδήποτε οργανισμού ή επιχείρησης τον υιοθετεί. Όλα αυτά, φυσικά, οδηγούν σε αλλεπάλληλες μάχες μεταξύ μεγαλο-εταιρειών και προγραμματιστών ελεύθερου λογισμικού. Ανεξάρτητα, ωστόσο, από όλα αυτά, το ελεύθερο λογισμικό/ λογισμικό ανοιχτού κώδικα (σε συντομία ΕΛ/ΛΑΚ), με τα πλεονεκτήματα που το διακρίνουν, φέρνει μία νέα δυναμική στο χώρο της πληροφορικής. Για παράδειγμα, εφαρμόζεται αποτελεσματικά στο χώρο της εκπαίδευσης, ενώ με τη βοήθειά του αναπτύσσεται πληθώρα αποτελεσματικών εφαρμογών όπως ο Apache web (εξυπηρετητής που χρησιμοποιείται για να τρέξει την πλειοψηφία των web εξυπηρετητών στον κόσμο σήμερα). Όσα προαναφέρθηκαν αναλύονται στα επόμενα κεφάλαια. Συγκεκριμένα, στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναλυτική αναφορά στο ΕΛ/ΛΑΚ (σύντομη ιστορική αναδρομή και ορισμός), καθώς επίσης και στις άδειες χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ ( Προστατευτικές- μη προστατευτικές άδειες, γενική δημόσια άδεια GNU/GPL κ.λ.π). Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται η σχέση μεταξύ των εταιρειών παραγωγής λογισμικού και των οπαδών του ΕΛ/ΛΑΚ ( μάχες ), ενώ αναφέρονται και παραδείγματα του αγώνα που κάνουν οι εταιρείες αυτές προκειμένου να επιβληθούν στους καταναλωτές- χρήστες. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 7 22/12/2007

8 Παρουσιάζονται, επίσης και τα πλεονεκτήματα χρήσης προγραμμάτων ΕΛ/ΛΑΚ. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρατίθεται εκτεταμένη αναφορά στη χρήση του Open Office 2.2. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 8 22/12/2007

9 B ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ/ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Β1. Σύντομη αναφορά στην ιστορία του ΕΛ/ΛΑΚ Παρακάτω κάνουμε μια σύντομη ανασκόπηση στην ιστορία του ΕΛ/ΛΑΚ, από τα πρώτα σημάδια εμφάνισής του έως την σημερινή του μορφή [2]. Δεκαετίες 50, 60 και 70: Το υπάρχον λογισμικό της εποχής, μαζί με πηγαίο κώδικα, διανέμεται ελεύθερα σε διάφορα forums και ακαδημαϊκού κύκλους. Δεκαετία 80: Δημιουργείται το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού. Πρόκειται για μία ιδεολογία σύμφωνα με την οποία ο τελικός χρήστης του λογισμικού μπορεί να το αποκτήσει χωρίς χρηματικό κόστος, να το προσαρμόσει στις ανάγκες του, αλλάζοντας τον πηγαίο κώδικα, που διατίθεται ελεύθερα, ενώ μπορεί να το τροποποιήσει και να το αναδιανείμει επίσης ελεύθερα. Το κίνημα αυτό έδωσε ως αποτέλεσμα ένα σύνολο προγραμμάτων και λειτουργικών συστημάτων απέναντι από τα ευρέως γνωστά και πολυδιαφημισμένα κλειστά πακέτα λογισμικού των μεγάλων εταιρειών, των οποίων η τροποποίηση και η ελεύθερη διανομή απαγορευόταν ρητώς. Κυριότερος εκπρόσωπους του συνόλου αυτού αποτέλεσε το λειτουργικό σύστημα GNU/Linux. 1983: O Richard Stallman εκδίδει το GNU Manifesto, ένα από τα πρώτα έγγραφα τα οποία δημιούργησαν την επανάσταση του Ανοιχτού Λογισμικού. Συγκεκριμένα, ήθελε να δημιουργήσει μια έκδοση του Open Source του Unix, εξ ου και η ονομασία του λειτουργικού (Gnu is Not Unix), η οποία υποδήλωνε και την κουλτούρα του κινήματος του Ανοιχτού Λογισμικού. 1985: Ο Stallman ιδρύει το Free Software Foundation (FSF, Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού) τον Οκτώβριο του 1985 για να αντιμετωπίσει τα νομικά και οργανωτικά προβλήματα του έργου GNU και επίσης για να διαδώσει τη χρήση και γνώση του Ελεύθερου Λογισμικού. 1991: Κυκλοφορεί ελεύθερο το BSD Unix, ενώ ο Linus Torvalds αναγγέλλει και διαθέτει ελεύθερα τον πυρήνα Linux! 1991 έως και σήμερα: γίνονται συνεχείς ανακοινώσεις βελτιώσεων αλλά και νέων ελεύθερων προγραμμάτων. 1997: Γίνεται δημοσίευση του Eric S. Raymond γνωστή ως The Cathedral and the Bazaar σχετικά με το γεγονός ότι η κατανεμημένη ανάπτυξη λογισμικού λειτουργεί καλά, επιφέροντας αρκετά πλεονεκτήματα στο χώρο της πληροφορικής. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 9 22/12/2007

10 1998:Για πρώτη φορά γίνεται χρήση του όρου open source και κατοχυρώνεται ως σήμα κατατεθέν για προϊόντα ελεύθερου λογισμικού. Επίσης ιδρύεται το Open Source Initiative (OSI) έως και σήμερα: Το ΕΛ/ΛΑΚ κερδίζει όλο και μεγαλύτερη αναγνώριση. Β2. Ορισμός του ΕΛ/ΛΑΚ Οι όροι "Ελεύθερο Λογισμικό" ("Free Software") και "Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα" ("Open Source Software") αναφέρονται σε προγράμματα των οποίων ο πηγαίος κώδικας είναι προσβάσιμος σε άτομα εκτός της εταιρείας παραγωγής τους και συνεργατών της. Οι όροι αυτοί, ωστόσο, δεν αναφέρονται πάντοτε σε λογισμικό που διατίθεται δωρεάν (freeware), καθώς το ελεύθερο λογισμικό/ λογισμικό ανοικτού κώδικα μπορεί να έχει (μεγάλη) τιμή πώλησης. Επίσης υπάρχουν πολλά πακέτα "δωρεάν" λογισμικού των οποίων ο πηγαίος κώδικας είναι μη προσβάσιμος σε άτομα εκτός της εταιρείας παραγωγής. Στον αντίποδα βρίσκεται το "κλειστό" (closed source) ή αλλιώς "ιδιοταγές" (proprietary) λογισμικό, του οποίο ο πηγαίος κώδικας παραμένει κρυφός σε τρίτα άτομα (συμπεριλαμβανομένων των χρηστών του λογισμικού). Το τελευταίο μοντέλο ακολουθούν οι περισσότερες μεγάλες εταιρείες λογισμικού, όπως η Microsoft, η Adobe, η EA Games, η Oracle. Στο σημείο αυτό είναι εύλογο να αποσαφηνίσουμε τις έννοιες Λογισμικό και Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα: Ελεύθερο α) Το Ελεύθερο Λογισμικό (Free Software) σχετίζεται με την ελευθερία του χρήστη να χρησιμοποιήσει/ εκτελέσει, να αντιγράψει, να διανείμει, να μελετήσει, να αλλάξει και να βελτιώσει το λογισμικό. Με την λέξη ελεύθερο (Free) αντικατοπτρίζεται η έννοια της ελευθερίας και όχι του κόστους και της τιμής (όπως ήδη αναφέρθηκε). Συγκεκριμένα το λογισμικό θεωρείται ελεύθερο όταν ο χρήστης έχει: την ελευθερία να χρησιμοποιήσει/ εκτελέσει το λογισμικό (πρόγραμμα) για οποιανδήποτε σκοπό (ελευθερία 0) την ελευθερία να μελετήσει πως λειτουργεί το πρόγραμμα και να το προσαρμόσει στις ανάγκες του (ελευθερία 1) γεγονός που προαπαιτεί πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα την ελευθερία να (ανα)διανείμει αντίγραφα άλλους χρήστες (ελευθερία 2) την ελευθερία να βελτιώσει το πρόγραμμα και να διαθέσει τις βελτιώσεις στο ευρύ κοινό, ώστε όλοι να επωφεληθούν (ελευθερία 3) προαπαιτεί, επίσης, πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 10 22/12/2007

11 β) Το Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (ΛΑΚ) σχετίζεται, κυρίως, με την διαμοίραση του πηγαίου κώδικα και τη διαδικασία ανάπτυξης. Η Πρωτοβουλία Ανοιχτού Κώδικα (OSI - Open Source Initiative) καθορίζει τον ανοικτό κώδικα ως λογισμικό που παρέχει τα ακόλουθα δικαιώματα και υποχρεώσεις: Καμιά αμοιβή δικαιωμάτων εκμετάλλευσης ή άλλων δεν επιβάλλεται στην αναδιανομή του ανοιχτού κώδικα. Διανομή μαζί με το λογισμικό και του πηγαίου κώδικα Μπορεί να απαιτείται οι τροποποιημένες εκδόσεις να διανέμονται ως η αρχική έκδοση συν οι τροποποιήσεις (διακριτά). Άδεια αλλαγής του πηγαίου κώδικα (η μέθοδος εφαρμογής αρχείων αλλαγών - patches) Καμία διάκριση απέναντι σε άτομα ή ομάδες Καμία διάκριση απέναντι σε πεδία εφαρμογής Όλα τα δικαιώματα που χορηγούνται πρέπει να διατηρούνται στις αναδιανεμημένες εκδόσεις. Η άδεια εφαρμόζεται στο πρόγραμμα συνολικά, αλλά και σε κάθε ένα από τα συστατικά του. Η άδεια δεν πρέπει να περιορίζει άλλο λογισμικό, επιτρέποντας κατά συνέπεια την διανομή λογισμικού ανοικτού κώδικα και κλειστού κώδικα μαζί. Άδεια χρήσης που είναι τεχνολογικά ουδέτερη Αντιπαραβάλλοντας, λοιπόν, τους ορισμούς του Ανοικτού κώδικα και του Ελεύθερου Λογισμικού, ανακαλύπτουμε ότι «κάθε Ελεύθερο Λογισμικό είναι και Ανοικτού Κώδικα», αλλά όπως ορίζει το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού, «δεν χαρακτηρίζονται ως Ελεύθερο Λογισμικό όλα τα προγράμματα Ανοικτού Κώδικα». Η διαφορά προκύπτει κυρίως από την αποκαλούμενη συμβατότητα αδειών, αλλά σε μεγάλο βαθμό οι διαφορές είναι κυρίως φιλοσοφικές και μη ουσιαστικές σε βαθμό που μας επιτρέπει να πούμε πως οι όροι ΕΛ και ΛΑΚ αναφέρονται λίγο-πολύ στο ίδιο πράγμα. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 11 22/12/2007

12 Β3. ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΕΛ/ΛΑΚ Σε ποιον ανήκει το ελεύθερο λογισμικό; Μπορώ να το αντιγράψω; Μπορώ να αλλάξω μια γραμμή στον κώδικα και το πουλήσω ως κλειστό λογισμικό; Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις, ιδιοκτήτης του copyright παραμένει ο αρχικός συγγραφέας του λογισμικού, οι απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις εξαρτώνται από την άδεια (license) με την οποία έρχεται το εκάστοτε πρόγραμμα, και την οποία είναι υποχρεωμένος να δεχθεί όποιος σκοπεύει να το χρησιμοποιήσει με οποιονδήποτε έμμεσο ή άμεσο τρόπο. Γενικά, υπάρχουν πάνω από 50 διαφορετικές άδειες χρήσης ΕΛ/ΛΑΚ. Οι άδειες Ανοικτού Κώδικα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στους ακόλουθους τύπους: 1) Μη-Προστατευτικές άδειες επειδή δεν προστατεύουν τον κώδικα από τη χρήση του στις μη-ανοικτού κώδικα εφαρμογές. Οι χορηγούντες άδεια των Μη- Προστατευτικών αδειών Ανοικτού Κώδικα διατηρούν τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας τους, αλλά χορηγούν όλα αυτά τα δικαιώματα στον κάτοχο άδειας, χωρίς κανέναν περιορισμό. 2) Προστατευτικές άδειες επειδή εξασφαλίζουν ότι ο κώδικας θα παραμείνει πάντα ανοικτός/ ελεύθερος. Οι χορηγούντες άδεια των Προστατευτικών αδειών Ανοικτού Κώδικα διατηρούν τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας τους, χορηγούν όλα αυτά τα δικαιώματα στον κάτοχο άδειας, αλλά εφαρμόζουν τουλάχιστον έναν περιορισμό, ότι η αναδιανομή του λογισμικού, είτε τροποποιημένου ή χωρίς τροποποιήσεις, πρέπει να είναι κάτω από την ίδια άδεια. Ενδεικτικά, μπορούμε να αναφέρουμε και τις ιδιόκτητες άδειες σύμφωνα με τις οποίες διατηρούνται τα δικαιώματα της πνευματικής ιδιοκτησίας τους και χορηγούνται μόνο μερικά από αυτά τα δικαιώματα, συνήθως μόνο τα δικαιώματα εκτέλεσης του προγράμματος και παρουσίασής του. Οι μη- προστατευτικές άδειες περιλαμβάνουν τις εξής άδειες: Academic Free License v.1.2, Apache Software License v.1.1,artistic License, Attribution Assurance license, BSD License, Eiffel Forum License, MIT License και πολλές άλλες Οι Προστατευτικές άδειες περιλαμβάνουν τις εξής άδειες: Artistic License, Common Public License v.1.0, GNU General Public License v.2.0, GNU Lesser General Public License v.2.1, Open Software License v.1.1, κι αρκετές άλλες Παρακάτω διαπραγματευόμαστε μερικές βασικές άδειες, με κυριότερη την γενική δημόσια άδεια GNU (General Public License). Apache License Δημιουργήθηκε από το Apache Foundation και είναι η άδεια υπό την οποία διανέμεται ο εξυπηρετητής HTTP Apache. Είναι μια πολύ αναλυτικά διατυπωμένη άδεια, που ενώ επιτρέπει την αναδιανομή και τροποποίηση του λογισμικού, απαιτεί αυτή να γίνεται υπό την ίδια άδεια, να δείχνονται αναλυτικά ποιά αρχεία του πηγαίου κώδικα πείραξε ο χρήστης ενώ απαγορεύει τη χρήση υλικού που σχετίζεται με πατέντες λογισμικού καθώς και τη χρήση ονομάτων και συμβόλων του αρχικού συγγραφέα για Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 12 22/12/2007

13 διαφημιστικούς σκοπούς. Τέλος, απαλλάσσει το δημιουργό από κάθε ευθύνη σχετική με τη χρήση του προγράμματος. Εκτός από τον Apache, την άδεια χρησιμοποιούν πολλά προγράμματα που σχετίζονται με αυτόν, όπως ο Tomcat. Artistic License Την συνέταξε ο συγγραφέας της perl, Larry Wall. Η πρώτη της έκδοση ήταν τόσο περίπλοκα διατυπωμένη που πολλοί την κατηγόρησαν ότι δεν είναι άδεια ελεύθερου λογισμικού. Η γλώσσα προγραμματισμού perl αλλά και πολλά modules της ήταν συνδεδεμένα με αυτήν. Η δεύτερη έκδοση είναι πιο σαφώς διατυπωμένη, και δίδει το δικαίωμα ανάγνωσης, τροποποίησης και αναδιανομής του πηγαίου κώδικα/ προγράμματος (υπό οποιαδήποτε άδεια), εφ' όσον διατηρείται η αναφορά στον αρχικό συγγραφέα του προγράμματος, σε περίπτωση που δεν υπάρξει τροποποίηση. Επιπλέον, απαλλάσσει το συγγραφέα από κάθε ευθύνη σχετική με τη χρήση του προγράμματος. Η postgresql διατίθεται υπό αυτήν την άδεια. BSD License Η άδεια αυτή αφορά λογισμικό που αναπτύχθηκε αρχικά στο πανεπιστήμιο Berkeley στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Είναι μια από τις πιο 'ελεύθερες' άδειες, εφ όσον επιτρέπει την ανάγνωση, την τροποποίηση και την αναδημοσίευση του προγράμματος υπό οποιαδήποτε άδεια, με ή χωρίς τον πηγαίο κώδικα, σε εμπορικά ή μη εμπορικά πακέτα. Επιπλέον, υπάρχουν τροποποιήσεις της άδειας, που αφορούν όμως μόνο το θέμα της χρήσης του ονόματος του αρχικού συγγραφέα για διαφημιστικούς σκοπούς. Παράδειγμα προγραμμάτων που τη χρησιμοποιούν είναι όλα τα είδη λειτουργικού BSD (freebsd, netbsd, openbsd) καθώς και οι αρχικές εκδόσεις των προγραμμάτων ηλεκτρονικού σχεδιασμού Spice, Magic και IrSim. Ως αποτέλεσμα της ελευθερίας που δίδει η άδεια για χρήση κώδικα ελεύθερων προγραμμάτων σε ιδιοταγή προγράμματα, πολλά κλειστά λειτουργικά συστήματα έχουν κομμάτια βασισμένα στο BSD (π.χ. μέρος του network API στα Windows 2000 ) και πολλά ιδιοταγή πακέτα ηλεκτρονικού σχεδιασμού βασίζονται στο Spice. Αυτό εκλαμβάνεται σαν ελευθερία από τους οπαδούς της άδειας, αλλά πολλές φορές δρα ανασταλτικά προς την ανάπτυξη του ελεύθερου λογισμικού MIT License H άδεια αυτή επιτρέπει την τροποποίηση και την αναδιανομή του προγράμματος με οποιονδήποτε τρόπο, υπό οποιαδήποτε άδεια, για οποιονδήποτε σκοπό. Το πιο γνωστό πρόγραμμα που τη χρησιμοποιεί είναι ο X Window System (X11) που χρησιμοποιείται για το παραθυρικό περιβάλλον στις περισσότερες διανομές Linux, και γι' αυτό η άδεια αυτή ονομάζεται πολλές φορές και X License ή X11 License. Άλλα προγράμματα που τη χρησιμοποιούν είναι το Expat, το MetaKit, και το PuTTY. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 13 22/12/2007

14 Open Software License Ουσιαστικά δίνει τις ίδιες ελευθερίες και τους ίδιους περιορισμούς με την GNU GPL (δηλαδή απαιτεί την αναδιανομή υπό την ίδια άδεια) με σημαντική διαφορά τον όρο που αφορά τις πατέντες λογισμικού. Ο όρος αυτός τερματίζει αυτόματα την άδεια και στερεί τον χρήστη από τις ελευθερίες της στην περίπτωση που ο χρήστης μηνύσει οποιοδήποτε λογισμικό που τη χρησιμοποιεί για καταπάτηση πατέντων λογισμικού. Αυτό γίνεται κυρίως για αντιμετωπιστεί το θέμα των πατέντων λογισμικού, που πολλοί πιστεύουν ότι έχουν γίνει επιζήμιες για το ελεύθερο λογισμικό. GNU General Public License (GPL) Γράφτηκε αρχικά από τον Richard Stallman για το GNU project. Επιτρέπει την ανάγνωση, τροποποίηση και αναδιανομή του λογισμικού, μαζί με τον πηγαίο κώδικα του, με τον όρο ότι οι τροποποιημένες ή μη εκδόσεις του θα αναδιανέμονται υπό την ίδια άδεια. Εν ολίγοις, διασφαλίζει ότι οι χρήστες του τροποποιημένου λογισμικού θα απολαμβάνουν τις ίδιες ελευθερίες με το χρήστη του αρχικού λογισμικού. Συνεπώς απαγορεύει την χρήση (ολόκληρου ή τμήματος) του πηγαίου κώδικα του προγράμματος σε κλειστά πακέτα λογισμικού. Αυτό εξασφαλίζεται δίνοντας το copyright του προγράμματος στον αρχικό δημιουργό, οπότε σε περίπτωση που κάποιος δε σεβαστεί την GPL μπορεί να μηνυθεί για καταπάτηση πνευματικών δικαιωμάτων. Η GNU GPL έχει κατηγορηθεί από πολλούς ως "ιός" (επειδή θα πρέπει κάθε πρόγραμμα που έχει σχέση με το αρχικό να τη φέρει) και ότι στερεί τη δημιουργία άμεσου κέρδους στον προγραμματιστή (επειδή μπορεί οποιοσδήποτε να αναδιανείμει το λογισμικό). Παρά τις κριτικές αποτελεί τη σημαντικότερη και πιο διαδεδομένη άδεια ελεύθερου λογισμικού. Σημαντικά προγράμματα που τη χρησιμοποιούν είναι ο πυρήνας του Linux, o μεταγλωττιστής gcc, ο επεξεργαστής κειμένου Emacs, ο διερμηνέας της Perl, o Mozilla Firefox, η ΜySQL, το Cygwin, το σύστημα αρχείων ReiserFS και πλέον και η βιβλιοθήκη Qt. Μια πιο ελαστική έκδοση της GPL είναι η GNU Lesser General Public License (LGPL). Μια LGPL βιβλιοθήκη για παράδειγμα, μπορεί να συνδεθεί με ένα πρόγραμμα που χρησιμοποιεί άλλη άδεια, ακόμα και αν αυτό δεν είναι ελεύθερο λογισμικό. H GNU GPL βρίσκεται στη δεύτερη έκδοση, η οποία οριστικοποιήθηκε το Το 2005 άρχισαν συζητήσεις για την τρίτη έκδοση της άδειας, η οποία υπάρχει, πλέον, σήμερα και δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα πατέντων λογισμικού και DRM. Η GPL παρέχει συγκεκριμένα δικαιώματα σε όποιον λαμβάνει μια άδεια για λογισμικό υπό αυτήν, ενώ επιβάλλει πολύ λίγες υποχρεώσεις. Συγκεκριμένα: 1) Το δικαίωμα να αντιγράψετε και να αναδιανείμετε εφ' όσον περιλαμβάνετε μια ειδοποίηση περί των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και μια αποκήρυξη των εγγυήσεων. Μπορείτε να χρεώσετε για το κόστος της διανομής και να προσφέρετε εγγύηση έναντι αμοιβής. 2)Το δικαίωμα να δημιουργηθούν παράγωγες εργασίες για ιδία χρήση. 3)Το δικαίωμα να διανεμηθούν οι παράγωγες εργασίες εφ' όσον: Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 14 22/12/2007

15 a) Προσδιορίσετε την εργασία ως τροποποιημένη b) Τη χορηγήστε κάτω από τη GPL άδεια c) Παρέχετε την πληροφορία για την άδεια στο περιβάλλον αλληλεπίδρασης (interactive) εφόσον το πρόγραμμα τρέχει σε κατάσταση αλληλεπίδρασης με το χρήστη. Αυτό το τμήμα και η υποχρέωση της χορήγησης άδειας υπό την GPL, δεν εφαρμόζονται σε ανεξάρτητες εργασίες που διανέμονται μαζί με κάποια άλλη εργασία υπό τη GPL και εκτελούνται σε περιβάλλον εργασίας χορηγημένο υπό τη GPL. 4)Μπορείτε να διανείμετε την εργασία μόνο στην εκτελέσιμη μορφή της εφ' όσον ο πηγαίος κώδικας είναι: a. διανεμημένος μαζί με τον εκτελέσιμο κώδικα b. παραχωρημένος από γραπτή προσφορά, έγκυρη για μια περίοδο τουλάχιστον τριών ετών, ώστε να καταστήσει τον πηγαίο κώδικα διαθέσιμο για όχι περισσότερο από το κόστος της διανομής και c. για τις μη εμπορικές διανομές, συνοδευόμενος με την προσφορά που ο διανομέας παρέλαβε ως προς τη διαθεσιμότητα του πηγαίου κώδικα. 5)Δεν μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί σε οποιαδήποτε από τα ανωτέρω δικαιώματα. Συνεπώς, η μόνη υποχρέωση που επιβάλλεται είναι, εάν ο κάτοχος άδειας επιθυμεί να διανείμει το λογισμικό σε τρίτους, αυτοί θα πρέπει να το παραλάβουν μόνο κάτω από την GPL. Σκοπός αυτού του περιορισμού είναι να διατηρηθεί η ακεραιότητα της αρχικής επιχορήγησης της ελευθερίας για οποιαδήποτε αναδιανομή και να κατασταθεί αδύνατο, για οποιονδήποτε να δημιουργήσει μια άλλη έκδοση του λογισμικού και να προσφέρει λιγότερη ελευθερία σε οποιοδήποτε παραλήπτη από αυτήν που η αρχική έκδοση θα είχε προσφέρει. Με άλλα λόγια, η GPL δηλώνει "μια φορά ελεύθερο, πάντα ελεύθερο." Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 15 22/12/2007

16 Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ-ΟΠΑΔΩΝ ΕΛ/ΛΑΚ. Γ1. Μάχες. Όπως, ήδη, αναφέρθηκε υπάρχει μεγάλη διαφωνία μεταξύ της κοινότητας ελεύθερου λογισμικού και των εταιρειών ανάπτυξης ιδιόκτητου λογισμικού. Η διαφωνία αυτή έχει να κάνει με το κόστος, την αξιοπιστία, την ποιότητα του ΕΛ/ΛΑΚ, καθώς και με άλλα ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση του. Θα ήταν εύλογο, λοιπόν, στο σημείο αυτό να παρουσιάσουμε τα κυριότερα αιτήματα αμφότερων των πλευρών, σχετικά με τη χρήση ή μη του ελεύθερου λογισμικού. Οι εταιρείες ανάπτυξης λογισμικού θέλουν το ΕΛ/ΛΑΚ να μην είναι τόσο ελκυστικό και αξιόπιστο προς τους χρήστες, ισχυριζόμενες ότι αυτό φθίνει σε ποιότητα και αξιοπιστία, ενώ δεν αποτελεί φορέα που προάγει την καινοτομία στο χώρο του προγραμματισμού και γενικότερα της επιστήμης. Πιο συγκεκριμένα: 1. Θεωρούν ότι το ΕΛ/ΛΑΚ δεν αναπτύσσεται μέσα από αυστηρά ελεγχόμενες διαδικασίες εξασφάλισης ποιότητας και επομένως δεν είναι τόσο αξιόπιστο, όσο το αντίστοιχο λογισμικό που αυτές παράγουν. 2. Επιπλέον σαν λογισμικό δεν είναι ιδιαίτερα ασφαλές, καθ ότι διάφοροι κακόβουλοι μπορούν, μελετώντας τον πηγαίο κώδικα, να βρουν και να εκμεταλλευτούν κενά ασφαλείας του, προς δικό τους (οικονομικό) όφελος. 3. Επίσης, το συνολικό κόστος (που περιλαμβάνει το κόστος εγκατάστασης, υποστήριξης, εκμάθησης κλπ.) είναι μεγαλύτερο για το ΕΛ/ΛΑΚ απ ότι για το κλειστό λογισμικό. Η διαφωνία, ωστόσο, δεν σταματά εδώ! 4. Αρκετές είναι οι εταιρείες που φρονούν ότι το ΕΛ/ΛΑΚ δεν συνεισφέρει στην καινοτομία αφού οτιδήποτε αναπτύσσεται απ αυτό, μιμείται τη λειτουργικότητα κάποιου υπάρχοντος εμπορικού λογισμικού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται πλήθος πανομοιότυπων προγραμμάτων που κάνουν, ουσιαστικά, την ίδια δουλειά! 5. Τέλος, η εξάπλωση του ΕΛ/ΛΑΚ μπορεί να δημιουργήσει οικονομικά προβλήματα στις εταιρείες ανάπτυξης λογισμικού, ώστε να μην μπορούν να επενδύουν στην έρευνα, με αποτέλεσμα η πρόοδος στην ανάπτυξη λογισμικού να σταματήσει. Την ίδια στιγμή, στο αντίπαλο στρατόπεδο, η κοινότητα του ΕΛ/ΛΑΚ αντιτείνει τα επιχειρήματά της. Σύμφωνα με αυτήν: 1. Όσον αφορά την ποιότητα του ΕΛ/ΛΑΚ, αυτό κρίνεται ιδιαίτερα αξιόπιστο για καθ ότι: Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 16 22/12/2007

17 οι διαδικασίες ανάπτυξής του αποδείχθηκαν ιδιαίτερα καλές τα παραγόμενα προϊόντα είναι πολλές φορές ανώτερα των αντίστοιχων εμπορικών (π.χ. Apache web server) η συμμετοχική διαδικασία εντοπισμού και διόρθωσης λαθών (αποτέλεσμα της ελεύθερης πρόσβασης, άρα και τροποποίησης του πηγαίου κώδικα) οδηγεί σε προϊόντα με λιγότερα ελαττώματα. 2. Επιπλέον, η κοινότητα ανακαλύπτει τα κενά ασφαλείας και τα ασφαλίζει πριν αυτά γίνουν αντικείμενο κακόβουλης εκμετάλλευσης, άρα δεν τίθεται θέμα ασφάλειας. 3. Σχετικά με το κόστος, η κοινότητα ισχυρίζεται ότι και το εμπορικό λογισμικό έχει κόστη (διαχείρισης, υποστήριξης, εκμάθησης κλπ.) και αν συνυπολογιστεί το κόστος αγοράς και αναβαθμίσεων, τότε το ΕΛ/ΛΑΚ είναι συνολικά φθηνότερο! 4. Επίσης, το ΕΛ/ΛΑΚ συνεισφέρει στην καινοτομία, για τους εξής λόγους: υπάρχουν καινοτόμα προγράμματα που εμφανίστηκαν πρώτα ως ΕΛ/ΛΑΚ (π.χ. ΤΕΧ, emacs) γίνονται καινοτόμες βελτιώσεις ακόμη και σε ελεύθερα προγράμματα που υλοποιούν υπάρχουσα λειτουργικότητα (π.χ. μέθοδοι περιήγησης με χειρονομίες στο Mozilla browser, reiser4 filesystem, XML-UI στο Mozilla, scripting γλώσσες όπως Parrot και Perl 6 κ.λπ.) 5. Τέλος, κι όσον αφορά τις επενδύσεις διαφόρων εταιρειών σαν αποτέλεσμα χρήσης του ΕΛ/ΛΑΚ: 2) υπάρχουν επιχειρηματικά μοντέλα που μπορούν να εφαρμοστούν ώστε να υπάρχει επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από το ΕΛ/ΛΑΚ 3) έρευνα γίνεται και στα πανεπιστήμια και τα αποτελέσματα αποτελούν σημεία απαρχής ανάπτυξης ΕΛ/ΛΑΚ. Μεγάλη μάχη, ωστόσο, δίνουν οι βιομηχανίες λογισμικού και με τους καταναλωτές, προκειμένου να τους παρακινήσουν να προμηθευτούν το δικό τους κλειστό λογισμικό [3]. Χαρακτηριστική ήταν η διαφωνία μεταξύ του Γκρεγκ Μαντί, ενός από τους αντιπροέδρους της μεγαλύτερης εταιρείας ανάπτυξης ιδιόκτητου λογισμικού (Microsoft), και του Λάινους Tόρβαλντς, πατέρα του ανοιχτού λειτουργικού Linux, σε συνέδριο της Διοίκησης Επιχειρήσεων της Νέας Υόρκης, (Stern School of Business) που έλαβε μέρος στις αρχές Μαΐου του Η διαφωνία αφορούσε το αν και πόσο αποτελεσματικότερα είναι τα προγράμματα ΕΛ/ΛΑΚ, έναντι των ιδιόκτητων (στην περίπτωση αυτή της Microsoft) και κατά πόσο αυτά συμβάλλουν στην προώθηση καινοτομιών. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 17 22/12/2007

18 Ο Γκρεγκ Μαντί προσπάθησε να καταδείξει ότι η φιλοσοφία του ανοιχτού κώδικα δεν εξυπηρετεί μακροχρόνια την ανάγκη για εισαγωγή καινοτομιών στην ανάπτυξη λογισμικού. Επίσης, υποστήριξε ότι η διάθεση του πηγαίου κώδικα θέτει σε κίνδυνο τα πνευματικά δικαιώματα των εταιρειών που τον ενστερνίζονται. Επιπλέον, σύμφωνα με το στέλεχος της Microsoft, η άδεια GΡL μπορεί να αποδειχθεί παγίδα που υπονομεύει τις επιχειρήσεις ανάπτυξης εμπορικού λογισμικού, καθώς θεωρεί ότι θέτει σε κίνδυνο τα πνευματικά δικαιώματα οποιουδή- Ο κ. Μάντι ποτε οργανισμού ή επιχείρησης τον υιοθετεί. Υποστήριξε, επίσης, ότι το ανοιχτό λογισμικό δεν προάγει νεωτερισμό, εφόσον δεν υπάρχουν τα απαραίτητα κεφάλαια που θα κάνουν εφικτή την πραγματική καινοτομία. Είπε, τέλος, ότι αποτέλεσμα του ανοιχτού μοντέλου ανάπτυξης, με τη συμμετοχή εθελοντών προγραμματιστών, είναι η δημιουργία πολλών ασύμβατων μεταξύ τους εκδόσεων προγραμμάτων, γεγονός ιδιαίτερα επιζήμιο για τους επαγγελματίες προγραμματιστές Η ομιλία του Μαντί πυροδότησε καυστικά σχόλια από διακεκριμένα μέλη της κοινότητας ανοιχτού λογισμικού, μεταξύ των οποίων και ο Λάινους. Κατά τον Tόρβαλντς, η ελεύθερη ανταλλαγή τεχνογνωσίας όχι μόνο δεν θίγει τα πνευματικά δικαιώματα των εταιρειών λογισμικού, αλλά συνεισφέρει στην εξέλιξη της τεχνολογίας στα πρότυπα της επιστημονικής έρευνας. Αντέκρουσε, παράλληλα, την άποψη της Microsoft ότι η φιλοσοφία του ανοιχτού κώδικα δεν εξυπηρετεί μακροχρόνια την ανάγκη για εισαγωγή καινοτομιών στην ανάπτυξη λογισμικού, δεδομένων της οικονομικής ύφεσης και της έλλειψης πόρων. Συγκεκριμένα τόνισε: «Υπάρχει διαφορά μεταξύ προϊόντος και γνώσης. Ο ανοιχτός κώδικας εντάσσεται στην παράδοση της ανταλλαγής πληροφοριών και της πνευματικής ελευθερίας η οποία εφαρμόζεται στη δυτική επιστήμη από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων. Ο κ. Τόρβαλντς Δεν χάνεις χρήματα ανταλλάσσοντας γνώση, τη στιγμή που υπάρχει η προϋπόθεση ότι ο αποδέκτης των πληροφοριών αυτών πρέπει να μοιραστεί και τη δική του γνώση». Παραλλήλισε την ανάπτυξη λογισμικού με την επιστημονική έρευνα, στην οποία η ανταλλαγή πληροφοριών βοηθά να επιβεβαιωθούν η επαναληψιμότητα και η εγκυρότητα οποιουδήποτε πειράματος. Επιπλέον, υποστήριξε ότι ο ανοιχτός κώδικας αντιπροσωπεύει την εργασία που επέζησε του ανταγωνισμού και των αλλεπάλληλων δοκιμών από πολλούς προγραμματιστές, και επομένως συμβάλλει στην εξέλιξη της τεχνολογίας. «Θεωρώ τον εαυτό μου επιστήμονα και φαντάζομαι ότι δεν θα κερδίσω ποτέ εκατομμύρια δολάρια. Το Linux δεν πρόκειται να γίνει ένα προϊόν υψηλής κερδοφορίας» δήλωσε, διευκρινίζοντας, όμως, ότι το λειτουργικό σύστημα που δημιούργησε θα βοηθήσει στην ανάπτυξη καλύτερων προϊόντων. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 18 22/12/2007

19 Χαρακτηριστικό παράδειγμα μάχης, για το ποιός θα υπερισχύσει (ΕΛ/ΛΑΚ ή ιδιόκτητο λογισμικό) αποτελεί η συμφωνία μαμούθ του Ελληνικής Δημοσίου με τη Microsoft, που έλαβε χώρα τη χρονιά που διανύουμε [1]. Στις 3 Αυγούστου, λοιπόν, δημοσιεύτηκε ανάλυση συμφωνίας ανάμεσα στη «Microsoft» και την ελληνική κυβέρνηση που υπογράφτηκε τον Φεβρουάριο του «Πρόκειται για την περίφημη συμφωνία, για την οποία μάλιστα τρεις Έλληνες υπουργοί (Δημήτρης Σιούφας, Γιώργος Αλογοσκούφης και Ντόρα Μπακογιάννη) έδωσαν γην και ύδωρ με αντάλλαγμα μία χειραψία με τον πλουσιότερο άνθρωπο του πλανήτη», αναφέρουν οι ιστοσελίδες FFII και το digitalrights.gr. Όπως εξηγεί η συγκεκριμένη ανάλυση, η συμφωνία τοποθετεί τη «Microsoft» σε προνομιακή θέση σε σχέση με τους ανταγωνιστές της όσον αφορά όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, όλη η Δημόσια Διοίκηση περιλαμβανομένων των ΟΤΑ, καθώς και τον ιδιωτικό τομέα. Σκοπός της σύμβασης είναι η χρήση των τεχνολογιών «Microsoft» σε όλη τη Δημόσια Διοίκηση. Πρόκειται, δηλαδή, για δεσμευτικές τεχνολογίες,καθώς είναι γνωστό πως η εταιρεία του κ. Γκέιτς αποφεύγει τη χρήση ανοιχτών προτύπων στις εφαρμογές της., που θα αποτελέσουν ένα ξεκάθαρο εμπόδιο για οποιονδήποτε άλλο προτίθεται να προσφέρει υπηρεσίες στο Δημόσιο. Με τον τρόπο αυτό, ακόμα και αν γίνει μελλοντικός διαγωνισμός, ελάχιστες επιχειρήσεις θα μπορέσουν να ανταποκριθούν, αφού εκ προοιμίου θα αποκλείονται. Έτσι σκιαγραφείται, σύμφωνα με τα όσα προαναφέρθηκαν, το «πεδίο μάχης» μεταξύ της κοινότητας ΕΛ/ΛΑΚ, των μεγαλο-εταιρειών και των καταναλωτών, η οποία ξεκίνησε πριν από αρκετά χρόνια και συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Γ2.Πλεονεκτήματα χρήσης του ΕΛ/ΛΑΚ. Συνθέτοντας, λοιπόν, τα παραπάνω είμαστε σε θέση να γνωστοποιήσουμε τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που απορρέουν, άμεσα, από τη χρήση προγραμμάτων ΕΛ/ΛΑΚ [4]. 1. Ξεκινούμε απ το σημαντικότερο, που είναι η έλλειψη δέσμευσης με συγκεκριμένη εταιρεία ή προμηθευτή. Αυτού του είδους η έλλειψη δέσμευσης συνδέεται άμεσα με: την ελευθερία στην πολιτική αναβάθμισης, προσαρμογής και χρήσης προγραμμάτων. Κάθε χρήστης, δηλαδή, έχει τη δυνατότητα, παρεμβαίνοντας στον πηγαίο κώδικα του προγράμματος, να το προσαρμόζει στις απαιτήσεις της εργασίας του, νόμιμα, κι έπειτα να το χρησιμοποιεί. την δυνατότητα εγκατάστασης και χρήσης του εκάστοτε προγράμματος σε απεριόριστο αριθμό σταθμών εργασίας, χωρίς καμία επιβάρυνση. 2. Επίσης, όσον αφορά το κόστος, το ΕΛ/ΛΑΚ είναι συνολικά φθηνότερο. Κι αυτό διότι, όπως προαναφέρθηκε, το ελεύθερο λογισμικό έχει μεν κόστη διαχείρισης, Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 19 22/12/2007

20 υποστήριξης, εκμάθησης κλπ. (όπως άλλωστε και το εμπορικό), ωστόσο, το κόστος αγοράς και αναβαθμίσεων του δευτέρου, καθιστούν το ελεύθερο καλύτερη λύση. 3. Αρκετά προγράμματα ΕΛ/ΛΑΚ είναι πια τόσο ώριμα και εύχρηστα όσο και τα εμπορικά ισοδύναμα τους, γεγονός που μαρτυρά η μεγάλη αξιοπιστία και ασφάλεια που τα διακρίνει. Συγκεκριμένα η συμμετοχική διαδικασία εντοπισμού και διόρθωσης λαθών (αποτέλεσμα της ελεύθερης πρόσβασης, άρα και τροποποίησης του πηγαίου κώδικα) οδηγεί σε προϊόντα με λιγότερα ελαττώματα, την στιγμή που η κοινότητα ανακαλύπτει τα κενά ασφαλείας και τα ασφαλίζει πριν αυτά γίνουν αντικείμενο κακόβουλης εκμετάλλευσης. 4. Τα προγράμματα ΕΛ/ΛΑΚ συνιστούν φορέα που προάγει την καινοτομία στο χώρο της πληροφορικής, γεγονός που μαρτυρά η ύπαρξη καινοτόμων προγραμμάτων, που εμφανίστηκαν πρώτα ως ΕΛ/ΛΑΚ (π.χ. ΤΕΧ, emacs), τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα. 5. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετά επιχειρηματικά μοντέλα που μπορούν να εφαρμοστούν, ώστε να υπάρχει επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από το ΕΛ/ΛΑΚ. Συνεπώς, αυτού του είδους τα προγράμματα μπορούν να αποτελέσουν γόνιμο έδαφος για τις επενδύσεις πολλών εταιρειών. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 20 22/12/2007

21 Δ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΤΟΥ OPEN OFFICE Οι δυνατότητες που προσφέρει η έννοια του Ανοιχτού Λογισμικού και των εφαρμογών που διανέμονται βάσει της GΡL είναι πραγματικά εντυπωσιακές, τόσο για τους προγραμματιστές όσο και για τους χρήστες. Οι προγραμματιστές είναι σε θέση να δημιουργήσουν τις δικές τους εφαρμογές εκμεταλλευόμενοι τις γνώσεις τους αλλά και τον ήδη υπάρχοντα κώδικα από αντίστοιχες εργασίες [6]. Μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις τα αποτελέσματα είναι πολύ καλύτερα από αυτά που συναντάμε στο χώρο των Windows, όπου για τις περισσότερες εφαρμογές που ανήκουν σε μια κατηγορία (π.χ επεξεργαστής κειμένου) γίνεται η χρήση ίδιων ελέγχων με μόνη αλλαγή αυτή της διεπαφής. Ο χρήστης, λοιπόν, βρίσκεται μπροστά σε μια πληθώρα επιλογών. Η απουσία μάλιστα της Microsoft από το χώρο, ανοίγει το δρόμο σε πολλές άλλες εταιρείες, οι οποίες αποκτούν εμπειρία και τεχνογνωσία την οποία μεταφέρουν σε αρκετές περιπτώσεις και στο χώρο των Windows. Το OpenOffice είναι ένα πακέτο εφαρμογών ανοιχτού κώδικα, το οποίο αποτελεί μία πλήρη λύση εφαρμογής γραφείου, διαθέσιμη για Windows και Linux, ενώ ανταγωνίζεται το Office της Microsoft. Αποτελεί δε εξέλιξη του Star Office της Sun, η οποία δημοσιοποίησε τον κώδικα για χάρη του ανοιχτού λογισμικού. Το πακέτο αυτό διατίθεται για πληθώρα διαφορετικών λειτουργικών συστημάτων όπως: MS Windows (2000, NT, XP, 95, 98, 98SE) σε επεξεργαστές τύπου x86, Linux σε επεξεργαστές τύπων x86 και PowerPC, Sun Solaris σε επεξεργαστές Sparc και x86, HP Tru64 σε επεξεργαστές Alpha, Apple MacOSX σε επεξεργαστές PowerPC, FreeBSD σε επεξεργαστές x86, SGI Irix σε επεξεργαστές MIPS κ.λ.π. Αξίζει να σημειωθεί, ότι υπάρχει και πλήρως εξελληνισμένη έκδοση και ελληνικός ορθογράφος (Open Office 2.1), την οποία και θα διαπραγματευτούμε παρακάτω [7]. Η εξελληνισμένη, λοιπόν, αυτή έκδοση, όπως και όλες οι υπόλοιπες, αποτελείται από τέσσερα κύρια μέρη, που ονομάζονται λειτουργικές μονάδες, και είναι τα εξής: Επεξεργαστής κειμένου (Writer), Υπολογιστικό φύλλο (Calc), Πρόγραμμα σχεδίασης (Draw) και Πρόγραμμα Παρουσιάσεων (Impress). Τα κύρια αυτά μέρη, συνοδεύονται από διάφορα βοηθητικά όπως ο επεξεργαστής μαθηματικών παραστάσεων (Math), ο δημιουργός σχεδιαγραμμάτων (Chart) και μία ποικιλία αυτόματων πιλότων (AutoPilots και Wizards) που αυτοματοποιούν κάποιες ενέργειες και διαδικασίες, προσθέτοντας στη σουίτα μία πραγματικά εντυπωσιακή ευελιξία. Πρόκειται, δηλαδή, για προγράμματα τα οποία θα μπορούσαν να είναι Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 21 22/12/2007

22 αυτόνομα. Όλα αυτά συνοδεύονται από ένα πανίσχυρο προγραμματιστικό interface που δίνει τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης (διεπαφής) με προγράμματα από διάφορες γλώσσες προγραμματισμού όπως Basic, Java, C, Perl κ.λ.π. Ας δούμε πιο αναλυτικά τις παραπάνω εφαρμογές. Δ1. Writer Πρόκειται για τον επεξεργαστή κειμένου του πακέτου. Το πρόγραμμα αυτό δεν είναι απλά ένας κειμενογράφος ή μία εξελιγμένη γραφομηχανή, αλλά ένα ισχυρό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει το χρήστη να γράψει ό,τι επιθυμεί, από μία απλή υποσημείωση μέχρι μία ολοκληρωμένη διατριβή, ένα επιστημονικό σύγγραμα ή ένα διαφημιστικό φυλλάδιο! Οι δυνατότητές του είναι πρακτικά απεριόριστες, ενώ έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην ευκολία χρήσης και την αυτοματοποίηση συχνών εργασιών. Τα έγγραφα που δημιουργεί, υποστηρίζονται από αυτόματο ορθογραφικό έλεγχο και συλλαβισμό, ενώ ο χρήστης μπορεί να εισάγει σε κάθε έγγραφο αντικείμενα τα οποία είναι αποθηκευμένα στο δίσκο του, ή προέρχονται από άλλα τμήματα του OpenOffice (π.χ ένα υπολογιστικό φύλλο του Calc ή ένα σχέδιο του Draw). Διακρίνεται, επίσης για το μεγάλο βαθμό συμβατότητας με τα έγγραφα του Word, αλλά και για αντίστοιχη λογική του interface. Εάν ο χρήστης θεωρήσει ότι το πρόγραμμα έχει ελλείψεις σε κάποιο εργαλείο, χαρακτηριστικό ή ο,τιδήποτε άλλο, το μόνο που έχει να κάνει, είναι να το αναφέρει στο site της εφαρμογής και είναι πολύ πιθανό να ολοκληρωθεί στην επόμενη έκδοση! Δ1.1 Γραμμές εργαλείων Το Writer έχει διάφορες γραμμές εργαλείων οι οποίες παρέχουν κουμπιά για εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε συνηθισμένες λειτουργίες. Οι περισσότερες, αν όχι όλες, εργασίες και μορφοποιήσεις μπορούν να γίνουν από αυτές τις γραμμές εργαλείων, με ένα γρήγορο και πολύ εύκολο τρόπο. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εξής: Γραμμή Εργαλείων (Main Toolbar) Γραμμή Λειτουργιών (Function Βar) Γραμμή Αντικειμένων (Object Bar) (βλέπε Εικόνα 1) Γραμμή Αντικειμένων Κειμένου (Text Object Bar) Γραμμή Αντικειμένων Πίνακα (Table Object Bar) Εικόνα 1: Γραμμή Εργαλείων εισαγωγής αντικειμένων (Object Bar) Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 22 22/12/2007

23 Δ1.2 Μορφοποίηση χαρακτήρων Το κείμενο που γράφει κανείς στο OpenOffice μπορεί να διαμορφωθεί για να ταιριάξει στις προσωπικές επιθυμίες του καθενός. Για να μορφοποιήσουμε κάποιους χαρακτήρες που έχουμε ήδη γράψει πρέπει να τους επιλέξουμε με το δείκτη (κέρσορα), και να πατήσουμε το δεξί κουμπί του ποντικιού. Από το μενού που εμφανίζεται, το οποίο ονομάζεται μενού περιεχομένου (content menu), επιλέγουμε το Χαρακτήρας (Character), οπότε και εμφανίζεται ένας διάλογος με πέντε καρτέλες (βλέπε Εικόνα 2). Εναλλακτικά, μπορούμε να καλέσουμε τον ίδιο διάλογο, επιλέγοντας από το μενού Μορφή (Format) την επιλογή Χαρακτήρες (Character). Έπειτα μας δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουμε τη γραμματοσειρά που θα χρησιμοποιήσουμε, το μέγεθος, τη θέση κλπ. Εικόνα 2: Μορφοποίηση χαρακτήρων Δ1.3 Μορφοποίηση παραγράφων Η μορφοποίηση του κειμένου μπορεί, και μερικές φορές πρέπει να γίνει, σε επίπεδο παραγράφων. Η καλύτερη τακτική, τόσο για την εμφάνιση όσο και για την έννοια του κειμένου, είναι να εφαρμόζεται πρώτα η μορφοποίηση της παραγράφου σε κάθε παράγραφο και στη συνέχεια, αν χρειάζεται, η μορφοποίηση χαρακτήρων για να Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 23 22/12/2007

24 τονίσει κάτι. Οι δυνατότητες μορφοποίησης των παραγράφων είναι και αυτές πάρα πολλές. Αφού έχουμε ήδη γράψει το κείμενο που θέλουμε να μορφοποιήσουμε, τοποθετούμε το δείκτη του ποντικιού μέσα στην παράγραφο που θέλουμε να μορφοποιήσουμε και πατάμε το δεξί κουμπί. Από το μενού που εμφανίζεται, επιλέγουμε το Παράγραφος (Paragraph) οπότε και εμφανίζεται ένας διάλογος με οκτώ καρτέλες όπως φαίνεται στην εικόνα 3. Τον ίδιο διάλογο μπορούμε να καλέσουμε επιλέγοντας από το μενού Μορφή (Format) την επιλογή Παράγραφος (Paragraph). Έτσι, μπορούμε να ρυθμίσουμε τις εσοχές, το φόντο, την αρίθμηση και το περίγραμμα της κάθε παραγράφου. Επιπλέον, μας δίνεται η δυνατότητα να επεξεργαστούμε τη ροή και στοίχιση του κειμένου, ενώ μπορούμε να τοποθετήσουμε τους στηλοθέτες εκεί που χρειαζόμαστε. Εικόνα 3:Μορφοποίηση παραγράφων Δ1.4 Γραφικά, πίνακες, πλαίσια Το OpenOffice μας δίνει τη δυνατότητα να προσθέσουμε στο έγγραφό μας γραφικά, πίνακες και πλαίσια, είτε για λόγους εμφάνισης, ή για λόγους καλύτερης δόμησης και κατανόησης της πληροφορίας. Για να εισάγουμε έναν πίνακα, μία εικόνα ή ένα πλαίσιο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το μενού Εισαγωγή (Insert), και συγκεκριμένα τις εντολές Πίνακας (Table), Πλαίσιο (Frame) και Γραφικό (Graphic). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 24 22/12/2007

25 Εναλλακτικά, μπορούμε να πατήσουμε το κατάλληλο κουμπί στη Γραμμή Εργαλείων (Main Toolbar) (βλέπε Εικόνα 4), στην αριστερή πλευρά της οθόνης. Κρατώντας το κουμπί αυτό πατημένο για λίγο, εμφανίζεται μία επί πλέον γραμμή εργαλείων, η οποία είναι κινούμενη (floating), μπορεί δηλαδή να μετακινηθεί οπουδήποτε θέλουμε, και περιέχει κουμπιά για εισαγωγή των στοιχείων αυτών, μεταξύ άλλων. Εικόνα 4:Εισαγωγή αντικειμένων Εφόσον, λοιπόν, επιλέξουμε το αντικείμενο που επιθυμούμε, αυτόματα, αυτό εισάγεται στο κείμενό μας και είναι διαθέσιμο προς επεξεργασία. Δ1.5 Μορφοποίηση σελίδων Το πρόγραμμα αυτό επεξεργασίας κειμένου δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να μορφοποιεί και τη σελίδα του εγγράφου που δημιουργεί. Στο Open Office, λοιπόν, μπορούμε να προσπελάσουμε το διάλογο μορφοποίησης σελίδας, είτε από το μενού Μορφή (Format), επιλέγοντας την επιλογή Σελίδα (Page), είτε έχοντας το ποντίκι τοποθετημένο σε ένα οποιοδήποτε τμήμα της σελίδας του κειμένου που γράφουμε, πατώντας το δεξί κουμπί κι επιλέγοντας την επιλογή Σελίδα (Page) από το μενού περιεχομένου (βλέπε Εικόνα 5). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 25 22/12/2007

26 Εικόνα 5: Μορφοποίηση σελίδων Κατόπιν αυτού, μπορούμε να δώσουμε το δικό μας στυλ στις σελίδες των εγγράφων μας. Συγκεκριμένα, μπορούμε να δώσουμε τη μορφή που επιθυμούμε στο περίγραμμα και το φόντο της σελίδας, ενώ μπορούμε να την διαχωρίσουμε και σε στήλες (όσες χρειαζόμαστε). Τέλος, η εφαρμογή μας επιτρέπει να εισάγουμε υποσημειώσεις, υποσέλιδα και κεφαλίδες σε κάθε μια σελίδα, χωριστά. Δ1.6 Κουκκίδες- αρίθμηση Συχνά, χρειάζεται μέσα στο κείμενό μας, να αριθμήσουμε ή να κατηγοριοποιήσουμε κάποιες λέξεις ή φράσεις. Η κατηγοριοποίηση και η αρίθμηση είναι πολύ χρήσιμες λειτουργίες, τόσο για λόγους εμφάνισης όσο και για λόγους κατανόησης του περιεχομένου. Αμφότερες γίνονται σε επίπεδο παραγράφου, δηλαδή κάθε παράγραφος είναι μία διαφορετική «εγγραφή» στη λίστα μας. Για να εφαρμόσουμε, λοιπόν, την αρίθμηση ή κατηγοριοποίηση με κουκκίδες, επιλέγουμε το κείμενό μας, και ανακαλούμε, με το δεξί κουμπί του ποντικιού, το μενού περιεχομένου. Από αυτό επιλέγουμε το Αρίθμηση / Κουκκίδες (Numbering and Bullets). Ο διάλογος που εμφανίζεται είναι ο ίδιος που θα εμφανιστεί αν από το μενού Μορφή (Format) επιλέξουμε την εντολή Αρίθμηση / Κουκκίδες (Numbering and Bullets). Εν αντιθέσει με τους διαλόγους που είδαμε στη Μορφοποίηση χαρακτήρων και στη Μορφοποίηση Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 26 22/12/2007

27 παραγράφων, οι καρτέλες του διαλόγου αυτού δεν είναι συμπληρωματικές. Δηλαδή, μπορεί οι ρυθμίσεις μίας καρτέλας να αναιρούν τις ρυθμίσεις μίας άλλης.(βλέπε Εικόνα 6) Εικόνα 6: Αρίθμηση / Κουκκίδες Από τις καρτέλες με ονόματα Στυλ Αρίθμησης (Numbering type), Κουκκίδες (Bullets)και Γραφικά (Graphics), μπορούμε να επιλέξουμε αν οι επιλεγμένες παράγραφοι θα δημιουργήσουν αριθμημένη λίστα, κατηγοριοποιημένη λίστα με κουκκίδες ή κατηγοριοποιημένη λίστα με γραφικά, αντίστοιχα. Μόνο μία ρύθμιση θα ισχύει κάθε φορά αυτή στης οποίας την καρτέλα πατήσουμε το κουμπί Ok. Επίσης, μπορούμε να «χτίσουμε» τη δική μας διάρθρωση, τοποθετώντας, ουσιαστικά, εμφωλευμένη αρίθμηση, γραφικά ή κουκκίδες, όπως φαίνεται στην Εικόνα 7. Ακόμα, μπορούμε να καθορίσουμε τις θέσεις των κουκκίδων στην παράγραφο, καθώς επίσης και άλλες πολλές επιλογές. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 27 22/12/2007

28 Εικόνα 7: Διάρθρωση Δ1.7 Χρήση Στυλ Η οργάνωση των μεγάλων εγγράφων, όπως είναι για παράδειγμα ένα τεχνικό εγχειρίδιο, ένα βιβλίο, μία αναφορά, η εργασία ενός φοιτητή, πολλές φορές κάνει τη μορφοποίηση δύσκολη, χρονοβόρα, και επιρρεπή σε λάθη. Το OpenOffice παρέχει έναν τρόπο οργάνωσης των μορφοποιήσεων, ο οποίος επιτρέπει την καλύτερη διαχείρισή τους. Τα ονομάζει Στυλ, και μπορούμε να τα δημιουργήσουμε όποτε εμείς θέλουμε! Ένα στυλ, είναι το σύνολο των μορφοποιήσεων που έχουμε κάνει, και τις έχουμε αποθηκεύσει με ένα όνομα για να τις εφαρμόζουμε όλες μαζί. Η σωστή πρακτική θέλει να τα δημιουργούμε πριν καν αρχίσουμε να γράφουμε έστω και μία γραμμή κειμένου. Το OpenOffice, λοιπόν, έχει ορισμένα προκαθορισμένα Στυλ, για κείμενο, επικεφαλίδες διαφόρων επιπέδων, κείμενο με εσοχή κλπ. Για να διαχειριστούμε όλα τα Στυλ, καλούμε το Στυλίστα (Stylist), από το μενού Μορφή (Format) επιλέγοντας πρότυπα και Μορφοποίηση, ή πατώντας το πλήκτρο F11. (βλέπε Εικόνα 8) Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 28 22/12/2007

29 Εικόνα 8:Στυλίστας Το παράθυρο που εμφανίζεται, ο Στυλίστας, περιέχει μία γραμμή εργαλείων στην κορυφή, που μας επιτρέπει να μετακινηθούμε στα διαφορετικά είδη στυλ. Κάτω από τη γραμμή εργαλείων υπάρχουν τα Στυλ. Από αριστερά προς τα δεξιά, τα κουμπιά αλλάζουν το κάτω μέρος του στυλίστα και μας δείχνουν διαδοχικά τα στυλ παραγράφων, χαρακτήρων, πλαισίων / γραφικών, σελίδων και λίστας. Για να εφαρμόσουμε ένα στυλ σε ένα αντικείμενο που υπάρχει ήδη, αρκεί να επιλέξουμε το αντικείμενο και να κάνουμε διπλό πάτημα με το αριστερό κουμπί του ποντικιού πάνω στο επιθυμητό στυλ. Δ2. Calc Με τον όρο φύλλο εργασίας εννοούμε μία κατάσταση σε ένα φύλλο χαρτιού ή στην οθόνη, στην οποία μπορούμε να καταχωρήσουμε στοιχεία, κατά τέτοιο τρόπο ώστε όλα τα στοιχεία του ιδίου αντικειμένου να βρίσκονται στην ίδια γραμμή ή την ίδια στήλη. Αντίστοιχα, τα στοιχεία ενός δεύτερου αντικειμένου βρίσκονται σε άλλη γραμμή ή στήλη. Η δόμηση δηλαδή της πληροφορίας γίνεται σε δύο διαστάσεις. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για να γίνει πιο κατανοητό. Μπορεί, σε ένα φύλλο εργασίας, να παρασταθεί η μισθοδοτική κατάσταση των υπαλλήλων μιας εταιρείας. Στην Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 29 22/12/2007

30 περίπτωση αυτή, σε κάθε γραμμή υπάρχουν τα διάφορα στοιχεία ανάλυσης της μισθοδοσίας κάθε υπαλλήλου, ενώ σε κάθε στήλη υπάρχουν τα ίδια στοιχεία μισθοδοσίας, αλλά διαφορετικού υπαλλήλου. Έτσι, η γραμμή περιέχει ένα μοναδικό στοιχείο, την οντότητα Υπάλληλο δηλαδή, ενώ η στήλη περιέχει μία ιδιότητα (την ίδια) για κάθε Υπάλληλο.(βλέπε εικόνα 9) Εικόνα 9:Υπόδειγμα φύλλου εργασίας Η οθόνη αυτή αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα φύλλου εργασίας και επειδή περιέχει αριθμητικά στοιχεία και πράξεις, καλείται υπολογιστικό φύλλο. Το τμήμα του OpenOffice, που διαχειρίζεται φύλλα εργασίας και υπολογιστικά φύλλα, είναι το Calc. Δ2.1 Διαχείριση φύλλων εργασίας Όταν δημιουργούμε ένα νέο φύλλο εργασίας στο Calc, αυτό εμφανίζει αυτόματα στο κάτω μέρος, τρία φύλλα εργασίας που τα ονομάζει Φύλλο 1 (Sheet1), Φύλλο 2 (Sheet2) και Φύλλο 3 (Sheet3), αντίστοιχα. Αν μετακινήσουμε το ποντίκι πάνω σε ένα από αυτά τα φύλλα εργασίας και πατήσουμε το δεξί κουμπί, τότε θα εμφανιστεί ένα μενού από το οποίο μπορούμε να τροποποιήσουμε το φύλλο εργασίας στο οποίο δουλεύουμε. Μεταξύ άλλων, μπορούμε να κάνουμε εισαγωγή ενός νέου φύλλου εργασίας, να διαγράψουμε ένα ή περισσότερα φύλλα εργασίας, ή να μετονομάσουμε το, ήδη, υπάρχον. Δ2.2 Χαρακτηριστικά φύλλου εργασίας Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των φύλλων εργασίας, αν όχι το βασικότερο, είναι η δυνατότητα που έχουν να εκτελούν αριθμητικές, λογικές και άλλου είδους πράξεις. Ένα δεύτερο εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό τους είναι το πλήθος των γραμμών και στηλών που διαθέτουν. Ένα φύλλο εργασίας αποτελείται από γραμμές και 256 στήλες, συνεπώς μπορεί να έχει πάνω από 8 εκατομμύρια διαφορετικά στοιχεία!τα μικρά παραλληλόγραμμα κουτάκια στα οποία καταχωρούνται οι διάφορες πληροφορίες και ορίζονται από μία γραμμή και μία στήλη ονομάζονται κελιά. Το κελί, η γραμμή ή η στήλη στην οποία βρισκόμαστε ονομάζονται ενεργό κελί, γραμμή ή στήλη, αντίστοιχα. Κάθε κελί χαρακτηρίζεται και παίρνει το όνομά του από τη στήλη και τη γραμμή στην οποία βρίσκεται. Έτσι για παράδειγμα αν ενεργή γραμμή είναι η δεύτερη γραμμή (γραμμή 2) και ενεργή στήλη είναι η τέταρτη (στήλη D), τότε το ενεργό κελί ονομάζεται D2. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 30 22/12/2007

31 Δ2.3 Μορφοποίηση κελιών Εφόσον έχουμε εισάγει στοιχεία στα κελιά μας, μπορούμε να τα μορφοποιήσουμε. Συγκεκριμένα, μετακινούμε το ποντίκι πάνω στο κελί που θέλουμε να μορφοποιήσουμε, έτσι ώστε να καταστεί ενεργό, πατάμε το δεξί κουμπί του ποντικιού και από το μενού περιεχομένου που εμφανίζεται επιλέγουμε Μορφοποίηση κελιών (Format Cells). Η επιλογή αυτή ανοίγει ένα διάλογο με 7 καρτέλες, μέσω των οποίων μπορούμε να διαμορφώσουμε τα στοιχεία του κελιού μας (βλέπε Εικόνα 10). Τον ίδιο διάλογο μπορούμε να προσπελάσουμε και αν από το μενού Μορφοποίηση (Format) επιλέξουμε την εγγραφή Κελί (Cells). Εικόνα 10:Διάλογος μορφοποίησης κελιών Δ2.3.1 Αριθμοί Στην επιλογή Αριθμοί (Numbers) μπορούμε να διαλέξουμε την κατηγορία (Category) των στοιχείων που έχουμε εισάγει (ή θα εισάγουμε), δηλαδή αν θα είναι ημερομηνία, ώρα, αριθμός κλπ. Εδώ επίσης ορίζουμε τη μορφή (Format) με την οποία θα εμφανίζεται καθώς και σε ποιά γλώσσα (Language) θα είναι. Υπάρχουν και κάποιες επιπλέον Επιλογές (Options) για το αν θέλουμε οι αρνητικοί αριθμοί να εμφανίζονται με Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 31 22/12/2007

32 διαφορετικό χρώμα, αν θα εμφανίζονται τα δεκαδικά ψηφία και αν θα χρησιμοποιήσουμε κάποιο διαχωριστικό χαρακτήρα για τις χιλιάδες ή όχι. Δ2.3.2 Γραμματοσειρά Στην επιλογή Γραμματοσειρά (Font) έχουμε τη δυνατότητα να διαλέξουμε το είδος της γραμματοσειράς (font), τις οικογένειες γραμματοσειρών (Typeface), δηλαδή αν οι χαρακτήρες θα εμφανίζονται έντονα ή πλάγια, το μέγεθος (Size) των χαρακτήρων καθώς και τη γλώσσα (Language) στην οποία θα γράφουμε. Έχουμε δε τη δυνατότητα να κάνουμε μία προεπισκόπηση του αποτελέσματος. Δ2.3.3 Εφέ χαρακτήρων Κάνοντας χρήση της επιλογής Εφέ χαρακτήρων (Font Effects), μπορούμε να επιλέξουμε αν το κείμενο του συγκεκριμένου κελιού θα έχει υπογράμμιση (Underlining) και αν ναι, τι χρώμα (Color) θα έχει αυτή. Ακόμη, αν διαγράψουμε μία λέξη έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε αν θα φαίνεται ή όχι η διόρθωση (Διακριτή διαγραφή- Strikethrough), καθώς επίσης και αν η διαγραφή θα γίνεται λέξη προς λέξη. Τέλος, μπορούμε να δώσουμε ανάγλυφη μορφή στους χαρακτήρες μας από την επιλογή ανάγλυφο (Relief). Και σε αυτή την καρτέλα έχουμε δυνατότητα προεπισκόπησης των επιλογών που έχουμε κάνει. Δ2.3.4 Στοίχιση Από την καρτέλα με το όνομα Στοίχιση (Alignment), έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε την οριζόντια (Horizontal) στοίχιση, δηλαδή αν το κείμενό μας στο συγκεκριμένο κελί θα είναι στοιχισμένο αριστερά, κεντραρισμένο ή δεξιά ή την κατακόρυφη (Vertical) στοίχιση. Από την επιλογή εσοχή (Indent) ορίζουμε ποιό σημείο θα θεωρείται το αριστερό άκρο. Επιπλέον, μπορούμε να επιλέξουμε την κατεύθυνση γραφής (κατακόρυφα, ή υπό κάποια γωνία) και να ορίσουμε την απόσταση που θα έχει το στοιχείο του κελιού μας από τις γραμμές πλέγματος και από τα τέσσερα άκρα, επιλέγοντας το διάστιχο σε γραμμές πλέγματος (Spacing to grid lines). Η τελευταία επιλογή της καρτέλας είναι η ροή κειμένου (Text flow), όπου αποφασίζουμε, αν θα έχουμε ένα κείμενο που ξεπερνά τα όρια του κελιού ή όχι. Τέλος, εδώ ορίζουμε αν θέλουμε να λειτουργεί ή όχι ο Συλλαβισμός (Ηyphenation active) (βλέπε Εικόνα 11). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 32 22/12/2007

33 Εικόνα 11:Στοίχιση Δ2.3.5 Προστασία κελιού Στην καρτέλα του διαλόγου με όνομα Προστασία κελιού (Cell Protection) μπορούμε να επιλέξουμε αν θα αποκρύψουμε μέρος ή το σύνολο των στοιχείων ενός κελιού, καθώς επίσης και αν κατά την εκτύπωση εκτυπωθούν ή όχι τα στοιχεία των κελιών που έχουμε επιλέξει να «κλειδώσουμε». Πρέπει να σημειωθεί ότι η προστασία κελιών ενεργοποιείται μόνο αν υπάρχει προστασία για το τρέχον φύλλο εργασίας. Για να προστατέψουμε το φύλλο εργασίας επιλέγουμε από το μενού Εργαλεία (Tools) το υπομενού προστασία εγγράφου (Protect Document) και σε αυτό, στην επιλογή πίνακας (Sheet) δίνουμε έναν κωδικό πρόσβασης (password). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 33 22/12/2007

34 Δ2.3.6 Περίγραμμα Φόντο Οι καρτέλες Περίγραμμα (Borders) και Φόντο (Background) μας δίνουν τις ίδιες δυνατότητες με τις αντίστοιχες καρτέλες του Writer. Δηλαδή, μπορούμε να ορίσουμε αν και που θα μπει περίγραμμα, από τη Διάταξη Γραμμών (Line arrangement), το στυλ της γραμμής του περιγράμματος (Line), καθώς και το χρώμα της. Ακόμη, μπορούμε να προσθέσουμε σκιά (Shadow style) στο κελί, με μέγεθος και χρώμα της επιλογής μας, ενώ στην καρτέλα Φόντο (Background) ορίζουμε το χρώμα που θα έχει το κελί. Δ2.3.7 Συγχώνευση κελιών Σε περίπτωση που θέλουμε δύο ή περισσότερα κελιά να εμφανίζονται και να τα διαχειριζόμαστε ως ένα, μπορούμε να τα ενώσουμε, δηλαδή να τα «συγχωνεύσουμε». Αφού επιλέξουμε τα κελιά τα οποία θέλουμε να ενώσουμε, επιλέγουμε από το μενού Μορφοποίηση (Format) το υπομενού Συγχώνευση κελιών (Merge Cells) και από εκεί την επιλογή Ορισμός (Define). Αν τα κελιά περιέχουν στοιχεία, αυτά μπορούν να «ενωθούν» στο νέο κελί που θα δημιουργηθεί, ενώ αν έχουν διαφορετική μορφοποίηση, τότε το νέο κελί που θα προκύψει, θα έχει τη μορφοποίηση του πρώτου. Σε περίπτωση που καταργήσουμε τη συγχώνευση, επιλέγοντας από το μενού Μορφοποίηση (Format) το υπο-μενού Συγχώνευση κελιών (Merge Cells) και από εκεί την επιλογή Κατάργηση (Remove), τότε τα περιεχόμενα όλων των κελιών παραμένουν στο πρώτο. Αξίζει να σημειωθεί ότι μπορούμε να αλλάξουμε το μέγεθος του κελιού, απλά μεταβάλλοντας το πλάτος και το ύψος της στήλης και της γραμμής, αντίστοιχα. Δ2.4 Συναρτήσεις Γενικά, μία συνάρτηση για το Calc, είναι ένας μαθηματικός τύπος, ο οποίος χρησιμοποιεί σταθερές ή/και μεταβλητές ποσότητες. Δηλαδή είναι μία μαθηματική σχέση που συνδέει ανεξάρτητες μεταβλητές μεταξύ τους ή και με εξαρτημένες μεταβλητές π.χ. F(x)=3x+2. Οι τιμές των συναρτήσεων υπολογίζονται αυτόματα μόλις εισαχθούν στο φύλλο εργασίας, ενώ ο Calc φροντίζει να μας εμφανίζει τα εκάστοτε αποτελέσματα σε ένα παράθυρο τα οποία αν θέλουμε μπορούμε να μεταφέρουμε σε κάποιο κελί. Επιπλέον, δεν είναι ανάγκη να θυμόμαστε τον τρόπο με τον οποίο συντάσσεται η κάθε συνάρτηση. Κι αυτό διότι, ο Calc διαθέτει έναν αυτόματο πιλότο συναρτήσεων (AutoPilot: Functions) ο οποίος διαθέτει 365 συναρτήσεις, τις οποίες έχει ομαδοποιημένες σε 13 κατηγορίες. (Τον αυτόματο πιλότο συναρτήσεων, μπορούμε Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 34 22/12/2007

35 να τον καλέσουμε από το μενού Εισαγωγή (Insert), κι επιλέγοντας :Συνάρτηση (Function)). Οι 13 κατηγορίες συναρτήσεων που υπάρχουν στον αυτόματο πιλότο είναι οι εξής: 1. Τελευταίο χρησιμοποιημένο: εμφανίζει τις 10 πιο πρόσφατα χρησιμοποιημένες συναρτήσεις. 2. Όλα: εμφανίζει όλες τις συναρτήσεις όλων των κατηγοριών. 3. Βάση δεδομένων: είναι συναρτήσεις που εφαρμόζονται σε μία βάση δεδομένων και γι' αυτό το λόγο μπροστά από το όνομα της συνάρτησης μπαίνει το γράμμα D (από το Database). 4. Ημερομηνία και ώρα: όπως λέει και το όνομά τους, μας δίνουν πληροφορίες για την ημερομηνία και την ώρα. 5. Οικονομικά: οι οικονομικές συναρτήσεις υπολογίζουν οικονομικά στοιχεία και δείκτες. 6. Πληροφορίες: οι συναρτήσεις πληροφοριών μας δίνουν διάφορες πληροφορίες σχετικές με το περιεχόμενο των κελιών. 7. Λογικές: οι λογικές συναρτήσεις εκτελούν λογικές πράξεις και φέρνουν, ανάλογα με το αποτέλεσμα, τις τιμές Αληθές ή Ψευδές (TRUE ή FALSE). 8. Μαθηματικά: οι μαθηματικές συναρτήσεις εκτελούν μαθηματικές πράξεις και υπολογίζουν μαθηματικές και τριγωνομετρικές παραστάσεις. 9. Πίνακας: αυτή η κατηγορία συναρτήσεων αναφέρεται στις συναρτήσεις πινάκων και κάνει πράξεις πάνω σε αυτούς. 10. Στατιστικά: οι στατιστικές συναρτήσεις κάνουν υπολογισμούς με στατιστικά μεγέθη. 11. Υπολογιστικό φύλλο: οι συναρτήσεις αυτές μας δίνουν πληροφορίες και επιστρέφουν αποτελέσματα σχετικά με το υπολογιστικό φύλλο. 12. Κείμενο: οι συναρτήσεις κειμένου εκτελούν πράξεις και εργασίες σε αλφαριθμητικά δεδομένα. 13. Πρόσθετο: εδώ ανήκουν οι συναρτήσεις που δεν έχουν ταξινομηθεί σε κάποια από τις προηγούμενες κατηγορίες. Δ2.5 Ταξινόμηση Πολλές φορές, θέλουμε να μελετήσουμε τα στοιχεία σε ένα φύλλο εργασίας, ταξινομημένα, με συγκεκριμένη σειρά, ενώ αυτά έχουν εισαχθεί, τυχαία. Το Calc, λοιπόν, μας δίνει τη δυνατότητα να ταξινομήσουμε τα στοιχεία με βάση από ένα έως και τρία κριτήρια, σε αύξουσα ή φθίνουσα σειρά. Στην αρχή επιλέγουμε όλα τα στοιχεία που θέλουμε να ταξινομήσουμε. Αν υπάρχει μία στήλη ενημερωτική με επικεφαλίδες, μπορούμε να την διαλέξουμε και αυτή. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 35 22/12/2007

36 Στη συνέχεια πηγαίνουμε στο μενού Δεδομένα (Data) και επιλέγουμε Ταξινόμηση (Sort). Εμφανίζεται ένας διάλογος ο οποίος περιέχει δύο καρτέλες (βλέπε Εικόνα 12). Στην πρώτη καρτέλα με όνομα Κριτήρια Ταξινόμησης (Sort Criteria) πρέπει να ορίσουμε με βάση ποιό στοιχείο θα γίνει η πρώτη ταξινόμηση των δεδομένων, καθώς και αν αυτή θα γίνει με αύξουσα (Ascending) ή φθίνουσα (Descending) σειρά. Αν επιθυμούμε, μπορούμε να επιλέξουμε και δεύτερο ή και τρίτο ακόμα κριτήριο ταξινόμησης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η ταξινόμηση γίνεται πρώτα βάσει του πρώτου κριτηρίου, μετά βάσει του δευτέρου και τέλος βάσει του τρίτου. Στην καρτέλα Επιλογές (Options) το Calc μας δίνει τη δυνατότητα να ορίσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία, για να ταιριάξει η ταξινόμηση ακριβώς στις ανάγκες μας. Ένα από αυτά τα στοιχεία είναι να δηλώσουμε αν η περιοχή περιέχει κεφαλίδες στηλών (Range contains column headers), σε περίπτωση που επιλέξαμε μία τέτοια γραμμή (ή στήλη) όπως αναφέραμε στην αρχική επιλογή. Επίσης, μπορούμε να δηλώσουμε αν τα δεδομένα που θα ταξινομηθούν είναι σε γραμμές ή σε στήλες. Τέλος, μπορούμε να δηλώσουμε αν επιθυμούμε να έχουν σημασία ή όχι τα πεζά και κεφαλαία γράμματα, τη γλώσσα των δεδομένων (άλλη σειρά έχουν οι χαρακτήρες σε διαφορετικές γλώσσες) ή ακόμα και να αντιγράψουμε τα αποτελέσματα της ταξινόμησης σε ένα άλλο (ή το ίδιο) φύλλο και σε άλλη περιοχή. Εικόνα 12: Ταξινόμηση Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 36 22/12/2007

37 Δ2.6 Σχεδιαγράμματα Είναι πολύ συχνή η ανάγκη να παρουσιάσουμε τα στοιχεία, που περιέχονται σε ένα συγκεκριμένο φύλλο εργασίας, με μία γραφική παράσταση. Το Calc μας δίνει τη δυνατότητα αναπαράστασης των δεδομένων με ένα γραφικό τρόπο, και συγκεκριμένα μέσω σχεδιαγραμμάτων. Για να δημιουργήσουμε ένα σχεδιάγραμμα, πρέπει να επιλέξουμε την περιοχή που περιέχει τα στοιχεία που θα απεικονιστούν στη γραφική παράσταση. Αν υπάρχουν γραμμές ή στήλες με περιγραφές των στοιχείων, τις επιλέγουμε και αυτές έτσι ώστε να εμφανίζονται ως τίτλοι στη γραφική μας παράσταση. Στη συνέχεια πηγαίνουμε στο μενού Εισαγωγή (Insert) και επιλέγουμε την εγγραφή Διάγραμμα (Charts). Άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να εισάγουμε στο φύλλο εργασίας μία γραφική παράσταση, είναι να πατήσουμε στη γραμμή εργαλείων το εικονίδιο Εισαγωγή αντικειμένων (Insert Objects) και από την κινούμενη γραμμή εργαλείων που θα εμφανιστεί να επιλέξουμε το Εισαγωγή διαγράμματος (Insert Chart). Μόλις, λοιπόν, κάνουμε την εισαγωγή του σχεδιαγράμματος, ο δείκτης μετατρέπεται σε λεπτό σταυρό που στο κάτω δεξί μέρος του έχει ένα μικρό γράφημα. Με το δείκτη σε αυτή τη μορφή επιλέγουμε το χώρο που θέλουμε να εμφανιστεί η γραφική μας παράσταση (δεν υπάρχει πρόβλημα αν επιλέξουμε μεγαλύτερο χώρο από αυτόν που χρειαζόμαστε, γιατί μπορούμε να αλλάξουμε διαστάσεις στην παράστασή μας μόλις ολοκληρωθεί). Αφού επιλέξουμε την περιοχή που θα δημιουργηθεί το διάγραμμα, εμφανίζεται ένας διάλογος, ο οποίος μας δίνει διάφορες πληροφορίες σχετικά με τη γραφική παράσταση. Μας δείχνει την περιοχή από όπου θα χρησιμοποιήσει τα δεδομένα για να απεικονιστούν στη γραφική παράσταση, σε ποιά σελίδα του φύλλου εργασίας θα εμφανιστεί το γράφημα, ενώ μπορούμε να ορίσουμε αν η πρώτη γραμμή ή και η πρώτη Εικόνα 13: Επιλογή περιοχής δεδομένων σχεδιαγράμματος Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 37 22/12/2007

38 στήλη της επιλεγμένης περιοχής θα χρησιμοποιηθούν ως τίτλοι του γραφήματος (βλέπε Εικόνα 13). Αν διαπιστώσουμε ότι η περιοχή που περιέχεται στο πεδίο Περιοχή (Range) δεν είναι η κατάλληλη, μπορούμε τοποθετώντας το δρομέα μέσα σε αυτό το πεδίο να την αλλάξουμε. Αν είναι σωστή, πατάμε το Επόμενο (Next). Στη συνέχεια, εμφανίζεται μία ομάδα από 13 τύπους γραφημάτων για να επιλέξουμε όποιον ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες μας. Μία προεπισκόπηση του τύπου που διαλέγουμε μπορούμε να δούμε στο αριστερό κομμάτι του διαλόγου. Κάτω από την προεπισκόπηση της γραφικής μας παράστασης, έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε αν θα εμφανίζονται ή όχι οι τίτλοι σε αυτή. Στην προεπισκόπηση βλέπουμε ομάδες στοιχείων, ο αριθμός των οποίων εξαρτάται από τα δεδομένα που έχουμε επιλέξει. Κάθε ομάδα αντιστοιχεί σε μία γραμμή ή στήλη, και κάθε στοιχείο της ομάδας αντιστοιχεί σε μία στήλη ή γραμμή αντίστοιχα. Το αν η ομάδα θα αντιστοιχεί σε γραμμή ή σε στήλη το ορίζουμε επιλέγοντας μία από τις δύο ρυθμίσεις i)δεδομένα σε: στήλες (Data Series in: Columns) και ii) Δεδομένα σε: Γραμμές (Data Series in: Rows) (βλέπε εικόνα 14). Ο πρώτος τρόπος εμφάνισης είναι στήλες ανά γραμμές και ο δεύτερος γραμμές ανά στήλες. Πατώντας το Επόμενο (Next) συνεχίζουμε στο επόμενο βήμα. Εικόνα 14: Επιλογή τύπου σχεδιαγράμματος Εν συνεχεία, εμφανίζεται ένας διάλογος ο οποίος μας δίνει τη δυνατότητα να επιλέξουμε μεταξύ διαφόρων παραλλαγών γραφημάτων. Ο αριθμός των διαφορετικών παραλλαγών εξαρτάται από τον τύπο του γραφήματος που έχουμε επιλέξει στο προηγούμενο βήμα. Παράλληλα εδώ ορίζουμε και σε ποιον άξονα (x ή y, ή και z για τρισδιάστατα σχεδιαγράμματα) θα εμφανίζονται οι γραμμές πλέγματος (βλέπε Εικόνα 15). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 38 22/12/2007

39 Δ3. Draw Εικόνα 15: Επιλογή παραλλαγής σχεδιαγράμματος Το Draw είναι ένα πρόγραμμα το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σχεδίαση γραφικών. Τα σχέδια που δημιουργούμε με το Draw, μπορούν να περιέχουν χρώματα, υφή, ενώ μπορεί να προστεθεί και κείμενο σε αυτά, ως «ταμπέλες». Το Draw μπορεί να δημιουργήσει και επεξεργαστεί ανυσματικά γραφικά (Vector graphics) και μπορεί να επεξεργαστεί χαρτογραφικά γραφικά (Bit mapped graphics) ακόμα και μέσα στο ίδιο σχέδιο. Ανυσματικά ονομάζονται γραφικά εκείνα που μπορούν να εκφραστούν ως μαθηματικές παραστάσεις, και αποτελούνται από γραμμές και καμπύλες. Εφόσον αποτελούνται από γραφικές παραστάσεις, η αλλαγή του μεγέθους των γίνεται χωρίς απώλεια της ποιότητας του γραφικού. Ο χρήστης, βέβαια. δεν βλέπει τις μαθηματικές παραστάσεις, αλλά απλά τις γραμμές και τα σχήματα, τα οποία δημιουργεί με τα κατάλληλα εργαλεία. Χαρτογραφικά ονομάζονται τα γραφικά που αποτελούνται από κουκκίδες, οι οποίες όταν τοποθετηθούν η μία δίπλα στην άλλη θα δημιουργήσουν μία εικόνα. Προφανώς, η οποιαδήποτε αλλαγή μεγέθους αυτού του γραφικού θα πρέπει να γίνει προσθέτοντας ή αφαιρώντας κουκκίδες, και έτσι πάντα θα υπάρχει μία σχετική απώλεια της ποιότητας. Δ3.1 Σχεδίαση ανυσματικών γραφικών Για τη σχεδίαση των γραφικών, το OpenOffice.org Draw παρέχει πληθώρα σχεδιαστικών εργαλείων όπως διάφορα παραλληλόγραμμα, καμπυλοειδή σχήματα, Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 39 22/12/2007

40 γραμμές ελεύθερης σχεδίασης, καμπύλες Bezier, τρισδιάστατα αντικείμενα, κείμενο κλπ. Εκτός από τα εργαλεία, παρέχονται επίσης εντολές διάταξης των αντικειμένων που δημιουργούμε στο επίπεδο, κατανομής τους στο σχήμα, ομαδοποίησης, σύνθεσης, απομαδοποίησης και διάσπασής τους, εργαλεία διαστασιολόγησης και άλλα πολλά που κάνουν το Draw ένα πραγματικά πανίσχυρο σχεδιαστικό πρόγραμμα. Τα εργαλεία και οι λειτουργίες εντολές, είναι διαθέσιμα στη Γραμμή Αντικειμένων (Object Bar) που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της οθόνης. Όλα τα εργαλεία αντιστοιχούν σε ένα κουμπί στη γραμμή αντικειμένων. Δ3.2 Ενδεικτικές γραμμές εργαλείων Εστίαση: Κρατώντας για λίγο πατημένο το ποντίκι πάνω από το κουμπί της Εστίασης (Zoom), θα ανοίξει μία μικρή κινούμενη γραμμή εργαλείων η οποία μας επιτρέπει να εστιάσουμε το σχέδιό μας με διάφορους τρόπους (βλέπε Εικόνα 16). Εικόνα 16: Επιλογή εστίασης Γραμμές και βέλη: Από το σύμβολο του βέλους, ανοίγουμε μία κινούμενη γραμμή εργαλείων για τη δημιουργία Γραμμών και Βελών (Lines and Arrows). Μπορούμε να δημιουργήσουμε ευθείες γραμμές, με ή χωρίς βέλος στη μία ή και τις δύο άκρες, με ένα κύκλο ή ένα τετράγωνο στην ουρά, ή τέλος γραμμές διαστασιολόγησης. Η γραμμή ή το βέλος δημιουργείται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου πατήματος του αριστερού κουμπιού του ποντικιού (βλέπε Εικόνα 17). Εικόνα 17: Γραμμές και Βέλη Αντικείμενα 3D: Με το κουμπί των Αντικειμένων 3Δ (3D Objects) ανοίγουμε τη γραμμή των τρισδιάστατων αντικειμένων (βλέπε Εικόνα 18). Οι επιλογές που έχουμε είναι : Κύβος (Cube) Σφαίρα (Sphere) Κύλινδρος (Cylinder) Κώνος (Cone) Πυραμίδα (Pyramid) Σπείρα (Torus) Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 40 22/12/2007

41 Κέλυφος (Shell) Ημισφαίριο (Half-Sphere) Εικόνα 18: Γραμμή αντικειμένων 3Δ Δ3.3 Επεξεργασία χαρτογραφικών γραφικών Εκτός από τα ανυσματικά γραφικά που μπορούμε να δημιουργήσουμε, έχουμε τη δυνατότητα να εισάγουμε και χαρτογραφικά γραφικά, εικόνες δηλαδή που αποτελούνται από ξεχωριστά ψηφία (εικονοστοιχεία). Ένα τέτοιο γραφικό εισάγεται όπως και στο Writer, δηλαδή από το μενού Εισαγωγή (Insert), η επιλογή Γραφικά (Graphic) ανοίγει το διάλογο επιλογής γραφικών. Το Draw μας επιτρέπει να εφαρμόσουμε τροποποιήσεις στο αντικείμενό μας, που βρίσκονται συνήθως σε ανεπτυγμένα προγράμματα επεξεργασίας γραφικών. Συγκεκριμένα, μπορούμε να εκτελέσουμε εργασίες όπως: Αντιστροφή (Invert) : Αντιστρέφει τα χρώματα του γραφικού αν αυτό είναι πολύχρωμο. Στην περίπτωση ενός ασπρόμαυρου ή γκρίζου μόνο γραφικού, η αντιστροφή αντιστρέφει την τιμή της φωτεινότητας. Ομαλά (Smooth) : Εξομαλύνει (χαμηλώνει) την αντίθεση του γραφικού αντικειμένου, δημιουργώντας έτσι πιο απαλά περάσματα μεταξύ των διαφορετικών τόνων του. Όξυνση (Sharpen) : Οξύνει (τονώνει) την αντίθεση του γραφικού αντικειμένου, δημιουργώντας έτσι πιο οξεία περάσματα μεταξύ των διαφορετικών τόνων του αντικειμένου. Αφαίρεση θορύβου (Remove noise) : Το φίλτρο αυτό αφαιρεί συγκεκριμένα εικονοστοιχεία από μία εικόνα. Συγκεκριμένα, τα εικονοστοιχεία που έχουν πολύ έντονη αντίθεση με πολλά διπλανά τους. Έκθεση στο φως (Solarize) : Με αυτό το φίλτρο ανοίγει ένας διάλογος στον οποίο ορίζουμε την έκθεση του αντικειμένου στο φως. Αυτή η διαδικασία προσομοιάζει με την έκθεση στο φως του αρνητικού μίας φωτογραφίας κατά την εμφάνισή της. Τα χρώματα, εν μέρει, αντιστρέφονται. Γήρανση (Aging) : Ένας νέος διάλογος εμφανίζεται στον οποίο μπορείτε να ορίσετε έναν παράγοντα γήρανσης για το αντικείμενο. Κάθε φορά που καλείτε Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 41 22/12/2007

42 αυτό το διάλογο, το αντικείμενο δείχνει λίγο πιο σκούρο (ή λίγο πιο καφέ αν είναι έγχρωμο), όπως οι παλιές φωτογραφίες. Αφίσα (Posterize) : Πατώντας σε αυτό το κουμπί ανοίγει ένας νέος διάλογος που μας επιτρέπει να ορίσουμε τον αριθμό των χρωμάτων που θα είχε το αντικείμενο αν επρόκειτο να τυπωθεί σε αφίσα. Έτσι, το αντικείμενο δείχνει σα ζωγραφιά. Pop-art : Μετατρέπει την εικόνα σε τεχνοτροπία pop-art. Εφαρμόζονται αλλοιώσεις χρωμάτων στην εικόνα, δίνοντάς της ένα εντελώς νέο χαρακτήρα. Ανθρακογραφία (Charcoal sketches) : Με αυτό το φίλτρο μετατρέπετε την εικόνα σας σε μία ανθρακογραφία. Οι γραμμές της εικόνας ζωγραφίζονται μαύρες και τα αρχικά χρώματα αφαιρούνται. Ανάγλυφο (Relief) : Από το διάλογο που θα εμφανιστεί, επιλέξτε τη θέση μίας νοητής πηγής φωτός, η οποία καθορίζει τον τύπο της σκιάς που θα δημιουργηθεί, και συνεπώς το πως θα μοιάζει η εικόνα σε ανάγλυφο. Μωσαϊκό (Mosaics) : Το εφέ αυτό ενώνει μικρές ομάδες από εικονοστοιχεία σε παραλληλόγραμμες περιοχές του ίδιου χρώματος. Όσο μεγαλύτερα είναι τα ξεχωριστά παραλληλόγραμμα, τόσο λιγότερη λεπτομέρεια απεικονίζεται στην εικόνα μας. Τα εφέ ανάγλυφο, pop-art και ανθρακογραφία μπορούν να εφαρμοστούν είτε σε όλο το αντικείμενο, ή σε ένα τμήμα αυτού μόνο. Δ4. Impress Το OpenOffice συμπεριλαμβάνει και ένα πρόγραμμα παρουσιάσεων, το Impress. Με το Impress μπορούμε να συνδέσουμε πολλά σχέδια μεταξύ τους, που θα τα ονομάζουμε σελίδες ή διαφάνειες, οι οποίες όταν παρουσιαστούν, διαδοχικά, θα δημιουργήσουν μία λογική παρουσίαση. Αυτή είναι, σε γενικές γραμμές, η κεντρική ιδέα ενός προγράμματος παρουσιάσεων, ωστόσο το πρόγραμμα πρέπει να μας παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία για να μπορούμε να δημιουργήσουμε εύκολα μία καλή, κατανοητή και ελκυστική παρουσίαση. Το Impress περιέχει όλα τα εργαλεία που παρέχει το Draw για σχεδίαση και επεξεργασία γραφικών, και ακόμα περισσότερα. Επιπλέον, μας δίνει τη δυνατότητα, να εισάγουμε έγγραφα που έχουμε δημιουργήσει από κάποιο άλλο πρόγραμμα της σουίτας (Writer. Calc κλπ). Οι διαφάνειες μπορεί να αποτελούνται από κείμενα, γραφικά, σχεδιαγράμματα, ήχους και άλλα αντικείμενα. Έτσι, ο Impress μας δίνει μία μεγάλη ποικιλία ρυθμίσεων εναλλαγής των σελίδων όπως ειδικά εφέ, αυτόματη αλλαγή, χρονομετρημένη αλλαγή κ.λ.π., ενώ παρέχει και μεγάλη ποικιλία μορφών της παραγόμενης παρουσίασης. Συμπερασματικά, μία παρουσίαση πρέπει να είναι πιο εντυπωσιακή από ένα υπολογιστικό φύλλο, πιο αναλυτική από ένα έγγραφο, πιο ζωντανή από ένα σχέδιο. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 42 22/12/2007

43 Δ4.1 Δημιουργία παρουσίασης Η δημιουργία μίας παρουσίασης, μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: Ή αυτόματα, με τη χρήση κάποιου «βοηθού», ή από ένα πρότυπο (η πιο απλή παρουσίαση, μπορεί να θεωρηθεί ότι δημιουργείται από ένα κενό πρότυπο). Επιλέγοντας από το μενού Αρχείο (File) την επιλογή Δημιουργία (New) Παρουσίαση (Presentation) θα εμφανιστεί ο «βοηθός» ο οποίος θα φροντίσει, σε μερικά απλά βήματα, να ορίσει τα βασικά στοιχεία της παρουσίασής μας. Αυτά είναι τα εξής: Δ4.1.1 Τύπος παρουσίασης Μας δίνεται η δυνατότητα να δημιουργήσουμε μία κενή παρουσίαση, να ανοίξουμε μία ήδη υπάρχουσα παρουσίαση για να την επεξεργαστούμε, ή τέλος να δημιουργήσουμε μία παρουσίαση από ένα πρότυπο. Σε αυτή την τελευταία περίπτωση εμφανίζεται μία λίστα με τα εγκατεστημένα στο σύστημά μας πρότυπα για να επιλέξουμε ένα (βλέπε Εικόνα 19). Όπως επιλέγουμε ένα ένα τα πρότυπα, μπορεί να εμφανίζεται μία προεπισκόπησή τους. Σε αυτό το στάδιο, διαλέγουμε τη δομή της παρουσίασης (π.χ. Εταιρική παρουσίαση). Εικόνα 19: Επιλογή τύπου παρουσίασης Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 43 22/12/2007

44 Δ4.1.2 Πρότυπο σελίδας Στη δεύτερη αυτή σελίδα του βοηθού, μπορούμε να επιλέξουμε τη μορφή της παρουσίασης. Η επιλογή των προτύπων είναι όπως και στην πρώτη σελίδα του βοηθού. Έτσι, έχουμε τη δυνατότητα, αν θέλουμε να δημιουργήσουμε μία παρουσίαση με δομή Εταιρικής παρουσίασης αλλά με εμφάνιση Σχολικής εργασίας να το πετύχουμε εύκολα (βλέπε Εικόνα 20). Αυτό επίσης σημαίνει ότι πολλαπλασιάζονται πρακτικά τα πρότυπα που έχουμε στη διάθεσή μας. Εικόνα 20: Επιλογή προτύπου σελίδας Στη σελίδα αυτή, επίσης, διαλέγουμε τη συσκευή εξόδου της παρουσίασης, δηλαδή το που θα δημιουργηθεί. Έχουμε τις ακόλουθες επιλογές: Αρχικό (Original) : Θα χρησιμοποιηθεί όποια συσκευή εξόδου έχει οριστεί στο πρότυπο της παρουσίασης. Διαφάνεια (Overhead Sheet ) : Η παρουσίαση θα εκτυπωθεί σε διάφανα φύλλα για χρήση με προβολείς διαφανειών (overhead projectors). Χαρτί (Paper) : Η παρουσίαση θα εκτυπωθεί σε απλό χαρτί. Οθόνη (Screen) : Η παρουσίαση θα γίνει στην οθόνη ενός υπολογιστή (ή αντίστοιχη συσκευή εξόδου). Διαφάνεια (Slide) : Η παρουσίαση θα εκτυπωθεί σε διαφάνειες 35 χιλιοστών (35 mm slides). Δ4.1.3 Επιλογή αλλαγής διαφανειών Στη σελίδα αυτή, μπορούμε να επιλέξουμε το εφέ εναλλαγής των διαφανειών που θα χρησιμοποιείται. Υπάρχουν πάνω από 55 επιλογές, μεταξύ των οποίων ο Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 44 22/12/2007

45 αποχρωματισμός, η βαθμιαία εμφάνιση, η κύλιση, η σκακιέρα, η διάλυση, το άνοιγμα κλπ. Για όλες αυτές τις ρυθμίσεις, μπορούμε να επιλέξουμε και την ταχύτητά τους, αν η εναλλαγή των διαφανειών δηλαδή θα γίνεται γρήγορα, με μέτρια ταχύτητα ή αργά (βλέπε Εικόνα 21). Εικόνα 21: Αλλαγή διαφανειών Μπορούμε, επίσης, να επιλέξουμε αν θα έχουμε τον Προεπιλεγμένο (Default) τύπο εναλλαγής διαφανειών ή έναν Αυτόματο (Automatic). Ο προεπιλεγμένος σημαίνει ότι οι διαφάνειες της παρουσίασης θα εμφανίζονται σε όλη την οθόνη, και η εναλλαγή τους θα γίνεται όποτε ο χρήστης πατά συγκεκριμένα πλήκτρα (π.χ. το Enter). Αν επιλέξουμε την αυτόματη εναλλαγή διαφανειών, μπορούμε να ορίσουμε κάθε πότε θα γίνεται αυτή και πόσο διάστημα θα υπάρχει κενό μεταξύ δύο διαφανειών. Τέλος, μπορούμε να επιλέξουμε να Εμφανίζεται το λογότυπο (Show logo) του OpenOffice.org στα «κενά» μεταξύ των διαφανειών. Δ4.1.4 Βασικές ιδέες Το Impress μπορεί, με βάση τις δικές μας ιδέες, να δημιουργήσει μερικές διαφάνειες, αυτόματα (βλέπε Εικόνα 22). Τέτοιες μπορεί να είναι το όνομα της Εταιρίας, το οποίο θα ακολουθείται από μία σύντομη περιγραφή της, το αντικείμενο της παρουσίασης, το οποίο θα αναλύεται λίγο περισσότερο στη σχετική διαφάνεια, ή τέλος Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 45 22/12/2007

46 μερικά σημεία κλειδιά της παρουσίασης που θα θέλαμε να εμφανίζονται στην πρώτη της σελίδα. Εικόνα 22: Βασικές ιδέες Οποιαδήποτε στιγμή θελήσουμε, και σε οποιοδήποτε στάδιο, μπορούμε να πατήσουμε το κουμπί Δημιουργία (Finish), για να δημιουργηθεί η παρουσίαση, χωρίς να χρειαστεί να περάσουμε από τα υπόλοιπα στάδια. Όλες οι ρυθμίσεις που γίνονται σε αυτά τα στάδια του Αυτόματου Πιλότου, μπορούν να αλλαχθούν στη συνέχεια κατά τη χρήση του προγράμματος. Δ4.2 Διαφάνειες Όπως προαναφέραμε, μία παρουσίαση αποτελείται από διαφάνειες. Ο χειρισμός των διαφανειών γίνεται από την κινούμενη γραμμή εργαλείων Παρουσίαση (Presentation). Αυτή η γραμμή εργαλείων (βλέπε Εικόνα 23) έχει τις επιλογές: Εισαγωγή Διαφάνειας (Insert slide), Τροποποίηση Διάταξης διαφάνειας (Modify Slide Layout), Πρότυπο διαφάνειας (Slide Design) και Αναπαραγωγή διαφάνειας (Duplicate Slide). Εικόνα 23: Γραμμή εργαλείων παρουσίασης Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 46 22/12/2007

47 Η επιλογή Διαφάνεια (Slide) δημιουργεί μία πανομοιότυπη διαφάνεια με την υπάρχουσα, ενώ η επιλογή Πρότυπο διαφάνειας (Slide Design) απλά μας δίνει τη δυνατότητα να αλλάξουμε το πρότυπο της διαφάνειας που διαλέξαμε κατά τη δημιουργία της παρουσίασης. Με τη διαφορά, ότι αν γίνει εδώ η αλλαγή, ισχύει μόνο για τη συγκεκριμένη διαφάνεια. Η τελευταία επιλογή, Επέκταση διαφάνειας (Expand Slide) είναι ενεργή μόνο αν η διαφάνεια περιέχει μία λίστα διάρθρωσης. Πατώντας το δεξί κουμπί του ποντικιού σε αυτή την επιλογή, το Impress θα δημιουργήσει τόσες νέες διαφάνειες, όσα είναι τα στοιχεία της λίστας διάρθρωσης. Οι διαφάνειες θα τοποθετηθούν μετά την τρέχουσα και θα έχουν σαν τίτλο το στοιχείο της λίστας που τους αντιστοιχεί. Αρκετά πιο ενδιαφέρουσες είναι οι δύο πρώτες επιλογές. Συγκεκριμένα, όταν επιλέξουμε την Εισαγωγή διαφάνειας (Insert Slide) εμφανίζεται ένας διάλογος για να επιλέξουμε τη διάταξη της διαφάνειας που θα δημιουργηθεί. Εναλλακτικά, μπορούμε να επιλέξουμε από το μενού Εισαγωγή (Insert) την επιλογή Σελίδα (Slide). Δ4.2.1 Διάταξη διαφανειών Το Impress παρέχει διάφορες διατάξεις, μορφές δηλαδή, για τις διαφάνειες που αποτελούν μία παρουσίαση. Η κάθε διαφάνεια μπορεί να έχει ξεχωριστή διάταξη από τις άλλες, ή μπορεί να έχουν όλες την ίδια διάταξη. Οι προκαθορισμένες διατάξεις είναι 20 και καλύπτουν σχεδόν όλες τις ανάγκες συνδυασμού τίτλου, κειμένου και εικόνας (βλέπε Εικόνα 24), όπως: Κενή σελίδα Σελίδα τίτλου (τίτλος και υπότιτλος, ή μόνο τίτλος) Τίτλος και ένα ή δύο κείμενα ή λίστες Τίτλος και ένα αντικείμενο, ή εικόνα, ή σχεδιάγραμμα Τίτλος και συνδυασμός δύο εκ των κειμένου, εικόνας, διαγράμματος, λίστας Τίτλος και τρία ή τέσσερα πεδία με συνδυασμούς κειμένου, διαγραμμάτων κ.λ.π. σε διάφορες θέσεις. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 47 22/12/2007

48 Εικόνα 24: Διάλογος διάταξης σελίδας Δ4.2.2 Παρουσίαση Οθόνης Πολλές φορές, αν όχι τις περισσότερες, η παρουσίαση που δημιουργούμε είναι για να προβληθεί σε μία οθόνη, μπροστά σε κοινό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρειαζόμαστε την Παρουσίαση Οθόνης (Slide Show) (βλέπε Εικόνα 25). Επιλέγοντας από το ομώνυμο μενού την επιλογή Προσαρμοσμένη παρουσίαση οθόνης (Custom slide show) μπορούμε να ορίσουμε εντελώς ελεύθερα τη σειρά με την οποία θα παρουσιάζονται οι σελίδες σε μία παρουσίαση. Στη σειρά αυτή θα δώσουμε ένα όνομα το οποίο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όταν θα καλέσουμε το διάλογο Ρυθμίσεις παρουσίασης οθόνης (Slide show settings) από την αντίστοιχη επιλογή του ίδιου μενού. Ο διάλογος αυτός μας επιτρέπει να επιλέξουμε μία προκαθορισμένη προσαρμοσμένη παρουσίαση για να χρησιμοποιήσουμε, ή να ξεκινήσουμε την παρουσίαση από συγκεκριμένη σελίδα (και να προχωρήσουμε σειριακά ως το τέλος). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 48 22/12/2007

49 Εικόνα 25: Ρυθμίσεις παρουσίασης οθόνης Στον ίδιο διάλογο ορίζουμε, επίσης, τον τύπο εναλλαγής διαφανειών όπως και στη δημιουργία της παρουσίασης. Ο προκαθορισμένος τρόπος, υπενθυμίζουμε, είναι να γίνεται η παρουσίαση σε όλη την οθόνη και να αλλάζουν οι διαφάνειες μετά από εντολή του χρήστη. Μπορούμε, επίσης, να ορίσουμε αν ο δείκτης θα είναι ορατός (ή απλά να φαίνεται κάτι σαν στυλό αντί για τον κανονικό δείκτη του ποντικιού) και αν θα είναι ορατός ο Περιηγητής (Navigator) διαφανειών κατά τη διάρκεια της παρουσίασης. Άλλη μία χρήσιμη επιλογή είναι, αν η Παρουσίαση οθόνης θα είναι πάντα σε πρώτο πλάνο (Presentation always on top), η οποία εξασφαλίζει ότι δεν πρόκειται να παρουσιαστεί, ξαφνικά, κάποιο παράθυρο ή διάλογος από άλλο πρόγραμμα, που τυχόν εκτελείται την ίδια ώρα στον υπολογιστή που γίνεται η παρουσίαση. Δ Αλλαγή διαφάνειας Κατά τη δημιουργία της παρουσίασης, δηλώσαμε ένα εφέ εναλλαγής διαφανειών. Αυτή τη δήλωση μπορούμε να την αλλάξουμε από το μενού Παρουσίαση Οθόνης (Slide Show), επιλογή Αλλαγή διαφάνειας (Slide transition). Θα εμφανιστεί, έτσι, ένας διάλογος για να επιλέξουμε ένα εφέ εναλλαγής. Οι κατηγορίες των εφέ που παρέχονται, είναι οι εξής: Βαθμιαίος αποχρωματισμός (Cross-fading) : Η νέα σελίδα εμφανίζεται, σταδιακά, σαν να υπάρχει ένα πανί που να την σκεπάζει, το οποίο βαθμιαία τυλίγεται. Η Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 49 22/12/2007

50 φορά της τύλιξης μπορεί να είναι διαγώνια από οποιαδήποτε γωνία προς την απέναντί της, ή κατακόρυφη ή οριζόντια, από οποιαδήποτε πλευρά προς την απέναντί της. Εμφάνιση με κίνηση (Fly-in) : Η νέα σελίδα εμφανίζεται σαν να «τραβιέται» πάνω από την παλιά, αντικαθιστώντας την σιγά σιγά. Αυτή η κίνηση μπορεί να είναι διαγώνια από οποιαδήποτε γωνία προς την απέναντί της, ή κατακόρυφη ή οριζόντια, από οποιαδήποτε πλευρά προς την απέναντί της. Uncover : Η ρύθμιση αυτή είναι σαν τον βαθμιαίο αποχρωματισμό με τη διαφορά ότι δεν έχουμε τύλιξη του νοητού πανιού αλλά τράβηγμά του. Αποχρωματισμός (Fade) : Το εφέ αυτό εμφανίζει σταδιακά τη σελίδα. Η εμφάνιση μπορεί να γίνει από το κέντρο της σελίδας προς τα άκρα της, από τα άκρα προς το κέντρο, δεξιόστροφα, αριστερόστροφα, ή με κάποια μορφή που μοιάζει με τράβηγμα περσίδων. Άνοιγμα / Κλείσιμο (Open/Close) : Η σελίδα εμφανίζεται σαν να είναι πίσω από μία αυλαία στην περίπτωση του ανοίγματος. Το άνοιγμα (της νοητής αυλαίας) μπορεί να γίνεται από το κέντρο προς τα δεξιά και αριστερά άκρα, ή από το κέντρο προς τα πάνω και κάτω. Στο κλείσιμο, η αυλαία έχει την ίδια κίνηση με τη διαφορά ότι η σελίδα δεν βρίσκεται πίσω από την αυλαία αλλά πάνω στην αυλαία. Κυματιστή γραμμή (Wavy line) : Η σελίδα εμφανίζεται κυματιστά, ξεκινώντας από πάνω αριστερά και κινούμενη προς τα δεξιά ή προς τα κάτω, από κάτω αριστερά και κινούμενη προς τα δεξιά, ή τέλος από πάνω δεξιά και κινούμενη προς τα κάτω. Σπείρα (Spiral) : Η σελίδα εμφανίζεται κάνοντας μία σπειροειδή κίνηση είτε από κάποιο άκρο προς το κέντρο, ή από το κέντρο προς κάποιο άκρο. Κύλιση (Roll) : Η σελίδα εμφανίζεται σαν να είναι πιασμένη άκρη άκρη με την προηγούμενη, και τραβώντας την προηγούμενη προς μία άκρη, από την απέναντι άκρη εμφανίζεται η νέα σελίδα (κάτι σαν φωτογραφικό φιλμ). Δόμηση (Build up) : Η σελίδα εμφανίζεται σαν να «πετάει» κάποιος τμήματά της από μία άκρη, μέχρι να δημιουργηθεί ολόκληρη. Όλες αυτές οι δυνατές εναλλαγές μπορούν να γίνουν σε τρεις διαφορετικές ταχύτητες: αργά, μέτρια και γρήγορα (βλέπε Εικόνα 26). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 50 22/12/2007

51 Εικόνα 26: Διάλογος εφέ αλλαγής διαφανειών Μπορούμε, στο σημείο αυτό, να επιλέξουμε έναν ήχο αν θέλουμε να ακούγεται σε κάθε μετάβαση μεταξύ των σελίδων. Αν και παρέχονται κάποιοι ήχοι για να επιλέξουμε, μπορούμε να βάλουμε και δικούς μας, εφ' όσον επιθυμούμε, σε διάφορες μορφές, με πιο φορητή μεταξύ των διαφορετικών λειτουργικών συστημάτων, τη μορφή «wav». Οι ήχοι που φαίνονται διαθέσιμοι είναι αυτοί που περιέχονται στη Συλλογή (Gallery), Ήχοι (Sounds) και έτσι είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι θα είναι σε όλες τις εγκαταστάσεις του OpenOffice. Δ Εφέ αλληλεπίδρασης Τα εφέ εναλλαγής σελίδων δίνουν ζωντάνια στην παρουσίασή μας, αλλά μάλλον περιορισμένη, εφόσον οι σελίδες παραμένουν στατικές και το μόνο «ζωντανό» είναι η εμφάνιση και η εξαφάνισή τους. Μπορούμε, ωστόσο, να εφαρμόσουμε εφέ ξεχωριστά σε αντικείμενα της ίδιας σελίδας. Όλα τα εφέ εναλλαγής σελίδων, συγκεκριμένα, μπορούν Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 51 22/12/2007

52 να χρησιμοποιηθούν και σαν εφέ εμφάνισης αντικειμένων μέσα στη σελίδα. Μία εικόνα για παράδειγμα μπορεί να εμφανίζεται με το εφέ κύλισης. Κάποια αντικείμενα μπορεί να είναι κρυφά και παρά το ότι υπάρχουν μέσα στη σελίδα να μην φαίνονται. Ήχοι μπορούν, επίσης, να ανατεθούν και σε ξεχωριστά αντικείμενα μέσα σε μία διαφάνεια φανταστείτε για παράδειγμα μία λίστα, τα στοιχεία της οποίας εμφανίζονται ένα ένα, συνοδευόμενα από ένα σχετικό ήχο (π.χ. ένας ήχος από laser θα ήταν ιδιαίτερα ταιριαστό εφέ για την ανακοίνωση των συντελεστών μίας ταινίας επιστημονικής φαντασίας). Αυτά όλα ρυθμίζονται από την εντολή Εφέ (Effects) του μενού Παρουσίαση Οθόνης (Slide Show). Ωστόσο, πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν και δυνατότητες αλληλεπίδρασης με την παρουσίαση. Συγκεκριμένα, μπορούμε να αναθέσουμε στο πάτημα του κουμπιού του ποντικιού συγκεκριμένες εργασίες όπως i) μετάβαση στην επόμενη, την προηγούμενη, την πρώτη ή την τελευταία σελίδα της παρουσίασης, ii) απόκρυψη αντικειμένου ή εμφάνιση κρυφού αντικειμένου, iii) άνοιγμα αρχείου, iv) εκτέλεση προγράμματος, ή ακόμα και v) εκτέλεση μακροεντολής που μπορούμε να γράψουμε εμείς, κάτι που κάνει τις δυνατότητες πραγματικά απεριόριστες. Την αλληλεπίδραση μπορούμε να την ορίσουμε, επιλέγοντας την εντολή Αλληλεπίδραση (Interaction) από το μενού Παρουσίαση Οθόνης (Slide Show). Δ Δυνατότητες εκτύπωσης Στις προβολές, είδαμε ότι έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε και να δούμε προβολή σημειώσεων, σημειωμάτων, διάρθρωσης ή σχεδίου. Αυτές οι προβολές δεν περιορίζονται μόνο στην οθόνη, αλλά μπορούν και να εκτυπωθούν. Συγκεκριμένα, αν από το μενού Αρχείο (File) επιλέξουμε Εκτύπωση (Print) και από το διάλογο που εμφανιστεί πατήσουμε το κουμπί Επιλογές (Options) θα δούμε ένα νέο διάλογο που μας δίνει τη δυνατότητα να διαλέξουμε αν θα τυπώσουμε το Σχέδιο (Drawing), τις Σημειώσεις (Notes), τα Σημειώματα (Handouts), τη Διάρθρωση (Outline) ή συνδυασμούς αυτών (βλέπε Εικόνα 27). Στην εκτύπωση, επίσης, μπορούμε να ζητήσουμε να εμφανίζεται το Όνομα σελίδας (Page name) και άλλες πληροφορίες όπως η Ημερομηνία (Date) και η Ώρα (Time). Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 52 22/12/2007

53 Εικόνα 27: Επιλογές εκτύπωσης Μπορούμε, επιπλέον, να επιλέξουμε αν η Ποιότητα εκτύπωσης (Quality) θα είναι η Προεπιλεγμένη (Default), αν η εκτύπωση θα γίνει σε Διαβάθμιση του Γκρι (Grayscale) ή σε Ασπρόμαυρο (Black & White). Μία πιθανή χρήση αυτής της δυνατότητας είναι η εκτύπωση σημειώσεων με το κείμενο το οποίο θα συνοδεύει την κάθε διαφάνεια μίας παρουσίασης για τον εκφωνητή. Πλέγας Ιωάννης- Γεράσιμος 53 22/12/2007