ημοσιογραφικός Λόγος (επικοινωνία, δεοντολογία & δημοσιογράφος) Σημειώσεις για το μάθημα ημοσιογραφία & ημόσιος Λόγος

Transcript

1 ημοσιογραφικός Λόγος (επικοινωνία, δεοντολογία & δημοσιογράφος) Σημειώσεις για το μάθημα ημοσιογραφία & ημόσιος Λόγος Άρης Κουμπαρέλης Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Ψηφιακών Μέσων & Επικοινωνίας ΤΕΙ Ιόνιων Νήσων

2 ημοσιογραφία Η ημοσιογραφία έχει αντικείμενο τον άνθρωπο και είναι έγγραφη και οπτική απεικόνιση της ανθρώπινης ζωής στις διάφορες εκφάνσεις της (πολιτική, κοινωνία, οικονομία, πολιτισμός κ.ά.). Η ημοσιογραφία χαρακτηρίζονται ως τέταρτη εξουσία (οι άλλες τρεις: Νομοθετική (Πρόεδρος ημοκρατία και Βουλή), Εκτελεστική (Πρωθυπουργός και Κυβέρνηση) και ικαστική). σχολιασμός, γιατί; Η σύγχρονη δημοσιογραφία βρίθει: Από κλισέ εκφράσεων Λέξεων που προκαλούν συγκινήσεις

3 ημοσιογραφία & εοντολογία* Η δημοσιογραφία έχει υποχρέωση απέναντι στην αλήθεια. Η δημοσιογραφία οφείλει να είναι πιστή στους πολίτες. Η πεμπτουσία της είναι η προσήλωση στη διασταύρωση της πληροφορίας. * Μπιλ Κόβατς & Τομ Ροζενστιλ Εισαγωγή στη δημοσιογραφία: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι άνθρωποι των Μέσων και τι πρέπει να αναμένει η κοινή γνώμη, Επιμέλεια σειράς: Νίκος Μπακουνάκης. Μετάφραση: Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. Εκδ. Καστανιώτη

4 ημοσιογραφική εοντολογία ημοσιογραφική δεοντολογία: οδηγοί (κώδικες) για τη συμπεριφορά των δημοσιογράφων, όπως ορίστηκαν κατά καιρούς από τις επαγγελματικές δημοσιογραφικές ενώσεις. Κυρίαρχοι άξονες της διαμόρφωσης των κωδίκων αυτών είναι η υπευθυνότητα του δημοσιογράφου, το καθήκον του να ενημερώνει τους πολίτες, η προστασίατης ελευθερίας του τύπου και το αμερόληπτο του τύπου. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε θέματα προστασίας των προσωπικών δεδομένων, δηλαδή να σέβονται τα δικαιώματα των ατόμων στα οποία αναφέρονται. Παράλληλα, πρέπει να ακολουθούν τις εκάστοτε διατάξεις περί Τύπου. Πέντε δυσκολίες κατά το γράψιμο της αλήθειας «Όποιος θέλει σήμερα να πολεμήσει το ψέμα και να γράψει την αλήθεια, πρέπει να ξεπεράσει τουλάχιστον πέντε δυσκολίες. Πρέπει να 'χει το θάρρος να γράφει την αλήθεια, παρόλοπουπαντούτηνκαταπνίγουν, τηνεξυπνάδανατηναναγνωρίζει, παρ όλο που παντού την καλύπτουν, την τέχνη να την κάνει εύχρηστη σαν όπλο, την κρίση να διαλέγει εκείνους που θα μπορούσαν να την χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά, τηνπανουργίανατηνδιαδίδειανάμεσατους. Αυτές οι δυσκολίες είναι μεγάλες γ' αυτούς που γράφουν μέσα στο φασισμό, υπάρχουν όμως και για εκείνους που καταδιώκονται ή έχουν αποδράσει, μα ακόμα και για όσους γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας.» - Μπέρτολ Μπρεχτ, (1990)

5 Η Λογοκρισία Η λογοκρισία εμφανίζεται σχεδόν ταυτόχρονα με την ανακάλυψη της τυπογραφίας και την συνεπαγόμενη δυνατότητα ευρείας κυκλοφορίας κειμένων Εσωτερική λογοκρισία: είναι η παρέμβαση του εκδότη ή του αρχισυντάκτη στο έργο των συντακτών του. Στις μεγάλες εφημερίδες δεν γίνεται αυτό! Εξωτερική λογοκρισία: Η εμφάνιση της στην Αγγλία συνδέεται από τον 16ο αιώνα με την παροχή αδειών κυκλοφορίας των εντύπων ενώ ήδη από το 1757 στη Γαλλία επαπειλούνται με την ποινή του θανάτου συγγραφείς και εκδότες απαγορευμένων βιβλίων. Η ιστορία της έντυπης δημοσιογραφίας είναι συνδεδεμένη με την ιστορία των αγώνων για την κατάργηση της λογοκρισίας. Ο αγώνας για την ελευθερία του Τύπου έγινε συνώνυμος με τον αγώνα για τη ημοκρατία. Στην Ελλάδα το φαινόμενο της λογοκρισίας ήταν έντονο σ' όλη τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα. Η φιγούρα της φιμωμένης ημοκρατίας στη διάρκεια της στρατιωτικής χούντας της 21ης Απριλίου ήταν ένα από τα πιο αγαπητά σύμβολα του αντιδικτατορικού αγώνα. Μετά τη μεταπολίτευση, η λογοκρισία καταργήθηκε.

6 Ο Τύπος και η ημοσιογραφία ως Τέταρτη Εξουσία (1) Φιλελεύθερη Θεώρηση Τα ΜΜΕ ύστερα από την απελευθέρωση και ανεξαρτητοποίησή τους από το κράτος, συνέβαλαν στην εκδημοκράτισή του επειδή: ρουν ελεγκτικά απέναντι στο κράτος και παρακολουθούν την άσκηση των τριών εξουσιών, αποκαλύπτοντας τυχόν καταχρήσεις και εξασφαλίζοντας τη διαφάνεια, επιτελούν δηλαδή το ρόλο "φύλακα". Παρέχουν ενημέρωση σχετικά με δημόσια ζητήματα σε ολοένα και περισσότερες ομάδες διευρύνοντας έτσι το πολιτικό έθνος. Καθώς αυξάνεται λοιπόν το μέγεθός του αυξάνεται και η δύναμη, δηλαδή ενισχύεται η δημοκρατικότητά του. Μεταφέρουν τη φωνή του λαού, ενοποιώντας όλες τις διαφορετικές απόψεις που έρχονται από τη κοινωνία και αξίζει να ακουστούν μέσα από το κοινό πρίσμα στο οποίο αυτές συγκλίνουν. Μεταδίδουν δηλαδή τη δημόσια ομοφωνία όπως προκύπτει μέσα από τον κοινωνικό διάλογο.

7 Ο Τύπος και η ημοσιογραφία ως Τέταρτη Εξουσία (2) Ριζοσπαστική Θεώρηση Τα ΜΜΕ ποτέ δεν κατάφεραν να απελευθερωθούν απ τη δομή της εξουσίας και να ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως αλλά ούτε και να γίνουν η φωνή της κοινωνίας επειδή: εν είναι ουδέτερα εφόσον είναι μεγάλες επιχειρήσεις ή εξαρτώνται από αυτές και λειτουργούν σε ένα πλαίσιο πολλές φορές ολιγοπωλιακό, ακόμη και μονοπωλιακό. Αυτό εξ' ορισμού, τα κάνει φορείς ιδιωτικών (κυρίως) συμφερόντων και αλλοιώνει το ρόλο του "φύλακα" αφού είναι μέρος αυτού που πρέπει να ελέγχουν.(π.χ. η General Electric, η Toshiba και η Fiat είναι μερικές από τις επιχειρήσεις που έχουν εξαγοράσει ΜΜΕ) Τα ΜΜΕ, οι ιδιοκτήτες τους και οι δημοσιογραφοί που εργάζονται σε αυτά είναι μέρος του κατεστημένου. εν μπορούμε να ξεχνάμε τις πολιτικές τους δεσμεύσεις, τη δύναμη που τους ασκείται από ηγετικές ομάδες, τη σχέση που επιδιώκουν να έχουν με την κυβέρνηση και τη νομοθεσία στην οποία υπόκεινται. Όλα αυτά περιορίζουν την ανεξάρτητη δημοσιογραφία στα όρια του επιτρεπτού και του δυνατού έτσι όπως καθορίζεται από το καπιταλιστικό σύστημα. Η λογοκρισία μπορεί να μην πραγματοποιείται πια από το κράτος αλλά είναι εξίσου σκληρή όταν έρχεται από το σύστημα της ελεύθερης αγοράς και είναι με τη μορφή της εξάρτησης από τη διαφήμιση.

8 Ο Τύπος και η ημοσιογραφία ως Τέταρτη Εξουσία (3) ΗΘεώρησητηςΛαϊκήςΚουλτούρας Η βασική θεωρία της λαϊκής κουλτούρας είναι ότι η απελευθέρωση των ΜΜΕ προς όλες τις κοινωνικές τάξεις δηλαδή η εκλαΐκευσή τους συντελεί στην εκδημοκράτισή τους. Μέχρι και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα επικρατούσε μια πολιτιστική ελίτ η οποία περιφρονούσε και καταδείκνυε τη μαζική κουλτούρα με αλαζονεία. Καταλύτη της αλλαγής των Μέσων αποτέλεσε ο εμπορικός ανταγωνισμός. Νέα ιδιωτικά ραδιοφωνικά κανάλια και τηλεοπτικοί σταθμοί τα οποία κέρδιζαν ολοένα και περισσότερο την αγορά, διανέμοντας εκλαϊκευμένο προϊόν, ανάγκασαν και τα πιο συντηρητικά, "κλειστά" μέσα να προσαρμοστούν. Η νέα λογική λοιπόν ορίζει ως κύριο στόχο κάθε μέσου την ευχαρίστηση του κοινού έχοντας ως κύριο πλαίσιο δράσης τον κοινωνικό σεβασμό. Τα ΜΜΕ συνδέονται πλέον με την προσωπική ζωή των ανθρώπων, ασχολούνται με ιστορίες ανθρώπινου ενδιαφέροντος και ακολουθούν τις λαϊκές προτιμήσεις χωρίς ταξικούς και ποιοτικούς διαχωρισμούς.

9 ημοσιογράφος Πρέπει να είναι υποψιασμένος, να έχει κριτικό μάτι στα γεγονότα και να μην είναι απλός δέκτης των γεγονότων. Πρέπει να ερευνά πάντα την προέλευση και την εγκυρότητα των ειδήσεων να διασταυρώνει τις πληροφορίες του. Πρέπει να είναι : Αντικειμενικός Σαφής Καθησυχαστικός Μετριοπαθής Ευπρεπής Εγκρατής Πρέπει να έχει βαθιά γνώση της γλώσσας και σεβασμό προς αυτήν εν πρέπει να είναι μονοδιάστατος

10 ημοσιογράφος & εοντολογία* Ο δημοσιογράφος πρέπει: να διατηρεί την ανεξαρτησία του από εκείνους τη δραστηριότητα των οποίων καλύπτει δημοσιογραφικά. να λειτουργεί σαν ένας ανεξάρτητος ελεγκτής της εξουσίας. να παρέχει βήμα δημόσιας κριτικής και συναίνεσης. να προσπαθεί να κάνει το σημαντικό γεγονός ενδιαφέρον και οικείο. να παρουσιάζει τις ειδήσεις με τρόπο κατανοητό και περιεκτικό. να λειτουργεί και να ενεργεί με βάση τη συνείδησή του. * Μπιλ Κόβατς & Τομ Ροζενστιλ Εισαγωγή στη δημοσιογραφία: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι άνθρωποι των Μέσων και τι πρέπει να αναμένει η κοινή γνώμη, Επιμέλεια σειράς: Νίκος Μπακουνάκης. Μετάφραση: Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. Εκδ. Καστανιώτη