ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΕΤΟΥΣ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΕΤΟΥΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ Εισηγήτρια: Μαρία Γ. Σταματόγιαννη (ΑΜ 2003/2012) Τριμελής Επιτροπή: Χρήστος Μαστροκώστας (επιβλέπων καθηγητής) Κ.Μαντενιώτου-Λυρατζοπούλου Θ. Κατσάς Κομοτηνή,

2 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ.7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 10 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Α. Γενικά..13 Β. Προϋποθέσεις ύπαρξης έγκυρης γενικής συνέλευσης Γ. Ψηφοφορία Νομική φύση της ψήφου...16 Δ. Απόφαση Νομική φύση της απόφασης 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α. Γενικά...21 Β. Ανυπόστατη δικαιοπραξία...21 Γ. Άκυρη δικαιοπραξία Δ. Ακυρώσιμη δικαιοπραξία...26 Ε. Διάκριση ελαττωματικών και ατελών δικαιοπραξιών 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : TO ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ Κ.Ν. 2190/1920 Α. Η ρύθμιση της ελαττωματικότητας των αποφάσεων προ της τροποποιήσεως του κ.ν. 2190/1920 με το ν. 3604/

4 Β. Η ρύθμιση της ελαττωματικότητας μετά την εφαρμογή του Ν. 3604/ Ι. Τριμερής διάκριση 29 α. Ανυπόστατη απόφαση...29 β. Ατελής απόφαση γ. Ακυρώσιμη απόφαση.. 34 δ. Άκυρη απόφαση. 39 ΙΙ. Διάκριση ακυρότητας και ακυρωσίας 40 III. Περιορισμός των λόγων ακυρότητας και διεύρυνση των λόγων ακυρωσίας.42 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΉΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Η ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΑΠΟ Γ.Σ. ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΥΓΚΛΗΣΗ ΤΗΣ (ΑΡΘΡΟ 35Β 1) Α. Προϋποθέσεις νόμιμης σύγκλησης της γενικής συνέλευσης...45 Ι. Πρόσκληση από την εταιρία.46 ΙΙ. Ελάχιστο περιεχόμενο πρόσκλησης 52 α. Προσδιορισμός του τόπου συνεδρίασης.53 β. Προσδιορισμός του χρόνου συνεδρίασης...54 γ. Προσδιορισμός των θεμάτων ημερήσιας διάταξης.55 δ. Προσδιορισμός των μετόχων και οδηγίες συμμετοχής 58 ε. Εισηγμένες εταιρείες...59 ΙΙΙ. Δημοσίευση της πρόσκλησης 59 Β. Ανάκληση της πρόσκλησης.65 4

5 Γ. Δήλωση του μετόχου κατ άρθρο 35β παρ Δ. Καθολική γενική συνέλευση (άρθρο 26 παρ.3). 67 Ε. Ψευδεπίγραφη καθολική γενική συνέλευση.72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ Η ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις..74 Β. Αντίθεση της απόφασης στο νόμο...75 Ι. Περιπτωσιολογία αντίθεσης της απόφασης της γενικής συνέλευσης σε διάταξη του ν. 2190/ ΙΙ. Αντίθεση της απόφασης σε διάταξη του Α.Κ ΙΙΙ. Λήψη απόφασης από τη γενική συνέλευση καθ υπέρβαση αρμοδιότητας επί του θέματος...78 Γ. Αντίθεση της απόφασης στο καταστατικό...78 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ Α. Τρόποι προβολής ακυρότητας...80 Β. Πρόσωπα που νομιμοποιούνται να προβάλουν την ακυρότητα- Ενεργητική νομιμοποίηση 82 Ι. Μέτοχοι...83 II. Διοικητικό συμβούλιο και μέλη...84 III. Τρίτα πρόσωπα...85 Γ. Παθητική νομιμοποίηση

6 Δ. Η προβολή της ακυρότητας κατά το άρθρο 35β παρ Ι. Αναγνωριστική αγωγή ακυρότητας..87 α. Εισαγωγικά...87 β. Η προθεσμία ίασης κατά το αρ. 35β παρ γ. Εξαιρέσεις στην ενιαύσια προθεσμία. 91 δ. Νομική φύση της προθεσμίας ίασης. 93 ε. Αρμόδιο Δικαστήριο Διαδικασία...94 στ. Δικονομικά ζητήματα...95 ζ. Προσωρινή δικαστική προστασία...97 η. Περίπτωση καταχρηστικής επίκλησης της ακυρότητας...99 θ. Δημοσιότητα της απόφασης Προστασία καλόπιστων τρίτων..101 ι. Φύση και περιεχόμενο της δικαστικής απόφασης Αποτελέσματα 102 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ Α. Η παρέλευση θεραπευτικής προθεσμίας Ι. Γενικά.106 Β. Ανεπίδεκτες θεραπείας αποφάσεις.108 Ι. Αποφάσεις που τροποποιούν το καταστατικό 109 ΙΙ. Στιγμιαίες και διαρκείς παραβάσεις κανόνων αναγκαστικού δικαίου..109 Γ. Επανάληψη άκυρης απόφασης από τη γενική συνέλευση.111 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ.122 6

7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ελληνόγλωσσες ΑΕ (ή α.ε.) ΑΚ ΑΠ Αρμ. αριθμ. Βλ. (ή βλ.) Γνμδ Γ.Ε.ΜΗ. Γ.Σ (ή γ.σ.) ΔΕΕ Δικ Δ.Σ. (ή δ.σ.) εδ. ΕΕμπΔ έκδ. ΕλλΔνη επ. Ε.Π.Ε. (ή ε.π.ε.) επιμ. ΕπισκΕΔ ανώνυμη εταιρία αστικός κώδικας Άρειος Πάγος Αρμενόπουλος (νομικό περιοδικό) αριθμός Βλέπε Γνωμοδότηση Γενικό Εμπορικό Μητρώο Γενική Συνέλευση Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών (νομικό περιοδικό) Δίκαιο Διοικητικό Συμβούλιο εδάφιο Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) έκδοση Ελληνική Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) επόμενα εταιρία περιορισμένης ευθύνης επιμέλεια Επισκόπηση Εμπορικού δικαίου (νομικό περιοδικό) 7

8 Εφ ΚΠολΔ Κ.Ν. (ή κ.ν.) λ.χ. ΜΠρ Εφετείο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας κωδικοποιημένος νόμος λόγου χάρη Μονομελές Πρωτοδικείο Ν. ( ή ν.) Νόμος Ν.Δ. (ή ν.δ.) Ν.Π. ( ή ν.π.) ΝοΒ ΝΣΚ Ολομ. ό.π. παρ. περ. περαιτ. ΠΠρ Πρ Πρβλ. Πτ.Κ. π.χ. ΣτΕ σελ. ΤΑΕ Νομοθετικό Διάταγμα Νομικό Πρόσωπο Νομικό Βήμα Νομικό Συμβούλιο (του) Κράτους Oλομέλεια όπως παραπάνω παραπομπή περίπτωση περαιτέρω Πολυμελές Πρωτοδικείο Πρωτοδικείο Παράβαλε Πτωχευτικός Κώδικας παραδείγματος χάριν Συμβούλιο της Επικρατείας σελίδα Τεύχος Ανωνύμων Εταιριών 8

9 τεύχ. τομ. υποσ. ΦΕΚ ΧρΙΔ τεύχος τόμος υποσημείωση Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) 9

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι επιτακτικές ανάγκες της αγοράς, η ανάγκη για απλοποίηση της λειτουργίας των Ανωνύμων Εταιριών και ο εκσυγχρονισμός τους σύμφωνα με τα διεθνή πλαίσια κατέστησε αναγκαία την τροποποίηση του ν. 2190/1920 με το ν. 3604/2007. Οι προϊσχύουσες διατάξεις (υπό το ΝΔ 4237/1962) διατάξεις του ν. 2190/1920, εμπνευσμένες από το γερμανικό δίκαιο, είχαν επικριθεί ως νομοτεχνικά εσφαλμένες, συστηματικά ανακόλουθες και δικαιοπολιτικά άστοχες. Επρόκειτο συνεπώς για μία ρύθμιση απαρχαιωμένη που είχε κριθεί ανεπιτυχής, η οποία δεν ελάμβανε υπόψη της το αίτημα της ασφάλειας των συναλλαγών και της οποίας η αναθεώρηση προέβαλε ως επιβεβλημένη 1. Ο ν. 3604/2007 συνιστά την πιο εκτεταμένη τροποποίηση μη κοινοτικής προελεύσεως του ν. 2190/1920 που έγινε από το 1962, εκσυγχρονίζοντας και εναρμονίζοντάς τον πλήρως προς στα νέα δεδομένα λειτουργίας των αγορών και στο διεθνή ανταγωνισμό. Πολύτιμη πηγή έμπνευσης του Έλληνα νομοθέτη αποτέλεσαν οι σύγχρονες ρυθμίσεις του ιταλικού δικαίου και συγκεκριμένα τα άρθρα 2377, 2378 και 2379 του ιταλικού ΑΚ 2, όπως τροποποιήθηκαν με το νομοθετικό διάταγμα της Ο ως άνω νόμος αποσκοπούσε σε μία ευρύτερη μεταρρύθμιση στα πλαίσια του δικαίου των ανωνύμων εταιριών, με απώτερο στόχο την αντιμετώπιση μιας σειράς διαρθρωτικών προβλημάτων που αφορούσαν την εταιρική καθημερινότητα 4. Από τα κεντρικά ζητήματα του δικαίου των ανωνύμων εταιριών είναι εκείνο της ελαττωματικότητας των αποφάσεων της γ.σ.. Το παλαιό θεσμικό πλαίσιο αντιμετώπισης των ελαττωματικών αποφάσεων της γ.σ. χαρακτηριζόταν από μία απογοητευτική ρυθμιστική ανομοιογένεια και ένα δογματικό κατακερματισμό, ο οποίος παρεμπόδιζε μία γενικότερη ενιαία συστηματική 1 Για την αναγκαιότητα τροποποίησης των διατάξεων του ν. 2190/1920 περί ελαττωματικότητας αποφάσεων γ.σ. ανώνυμης εταιρίας και την ασκηθείσα κριτική βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, ό.π., ΕπισκΕΔ 2008, σελ.446, Ν. Ρόκα, Εμπορικές Εταιρίες, έκτη έκδ., 2008, σελ.267, αρ. 37, Γ. Κωστόπουλο, Η αναμόρφωση των ελαττωματικών αποφάσεων της γ.σ., ΕΕμπΔ 2009, σελ. 524, Σ. Κιντή, Ακυρότης και ακυρωσία αποφάσεων της γενικής συνελεύσεως της ανωνύμου εταιρίας, τρίτη έκδ., 2004, σελ , ίδιο, Η ανάγκη μεταρρυθμίσεως διατάξεων τινών εις το δίκαιον των ανωνύμων εταιριών (Άρθρα 35α, 35β και 35γ ν.2190), ΕΕΝ 1976, σελ. 678, Β. Αντωνόπουλο, Δίκαιο ανώνυμης εταιρίας και Ε.Π.Ε., Σύμφωνα με το ν. 3604/2007 «Αναμόρφωση- μορφοποίηση νόμου 2190/1920 περί ΑΕ», β έκδ., 2008, σελ. 456, αρ. 64, Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, Κεφαλαιουχικές Εταιρίες, β τεύχ., γ έκδ., 2009, σελ. 151, αρ. 51 ενώ για την εν γένει αναγκαιότητα του νόμου 3604/2007 βλ. Ε. Περάκη, Ζητήματα του νέου νόμου για τις ανώνυμες εταιρίες, ΝοΒ 2008, σελ Βλ. Ε. Αλεξανδρίδου «Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, Κεφαλαιουχικές Εταιρίες», εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, τεύχος β, Γ έκδοση (2009), σελ.151 παρ.51, Περάκη Ευ., «Το νέο δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας», εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Β έκδοση (2012),σελ 44-45,παρ.12 και 108 η υποσημείωση. Στον ιταλικό Αστικό Κώδικα, κάθε παράβαση του νόμου ή του καταστατικού(εκτός των αποφάσεων με παράνομο περιεχόμενο που οδηγούν σε ακυρότητα),επιφέρει την ακυρωσία της απόφασης. Η ακυρότητα, αντίθετα, επέρχεται σε περίπτωση παράβασης νόμου για την προστασία των τρίτων ή του γενικού συμφέροντος 3 Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, «Το Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρίας», (επιμέλεια Ευ. Περάκης), εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, τόμος 1 ος, Γ έκδοση (2010), άρθρο 35 α,σελ 1332 αρ Βλ. αιτιολογική έκθεση ν. 3604/

11 θεώρηση 5. Πρόκειται άλλωστε για ένα θέμα με τεράστια πρακτική σημασία αφού η διαπάλη των αντιτιθέμενων συμφερόντων στους κόλπους της ανώνυμης εταιρίας κορυφώνεται συνήθως με αντιδικίες σχετικά με το κύρος αποφάσεων της γ.σ. της ανώνυμης εταιρίας 6. Ο ν. 3604/2007 με τα άρθρα αναμορφώνει πλήρως το προϊσχύσαν δίκαιο με την εισαγωγή νέων διατάξεων 7. Ειδικότερα, οι ελαττωματικές αποφάσεις διακρίνονται πλέον σε ακυρώσιμες, άκυρες και ανυπόστατες. Βασικό άξονα των νέων ρυθμίσεων αποτέλεσε η συρρίκνωση των λόγων ακυρότητας ώστε να μην αποτελεί τη συνήθη κύρωση, όπως ίσχυε στο προηγούμενο δίκαιο 8, με αποτέλεσμα η ακυρωσία να εφαρμόζεται σήμερα στις συχνότερα απαντώμενες στην πράξη περιπτώσεις προς όφελος της ασφάλειας του δικαίου αλλά και της επαρκούς προάσπισης των συμφερόντων των τρίτων 9, ενώ η ακυρότητα επιφυλάσσεται μόνο για εξαιρετικές περιπτώσεις. Συγχρόνως ρυθμίστηκε για πρώτη φορά το αμφιλεγόμενο ζήτημα των ανυπόστατων αποφάσεων, ρύθμιση ανύπαρκτη στις προϊσχύουσες διατάξεις. Ταυτόχρονα για τον εκσυγρονισμό και τη διευκόλυνση της λειτουργίας των ανωνύμων εταιριών εισήχθησαν νέοι θεσμοί όπως η δυνατότητα τηλεδιάσκεψης στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου και της γ.σ. Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ακυρότητα των αποφάσεων της γ.σ. Ανωνύμων Εταιριών μέσα από μία συγκριτική μελέτη του προϊσχύσαντος δικαίου και το νέο νομοθετικό καθεστώς που ισχύει μετά την τροποποίηση με το ν. 3604/2007. Για την πληρέστερη και εκτενέστερη ανάλυση της προβληματικής περί της ακυρότητας των αποφάσεων, η εργασία κινείται σε τρία βασικά δομικά μέρη. Στο πρώτο μέρος παρατίθεται η εισαγωγή του θέματος, με την ανάλυση των βασικών εννοιών του θέματος αναφορικά με την 5 Βλ. Μ.Θ. Μαρίνο, Εταιρική συμμετοχή και ακυρότητα αποφάσεων γ.σ. ανώνυμης εταιρίας, αποσβεστική προθεσμία έγερσης ακυρωτικής αγωγής (άρθρο 35 2 Ν.2190/1920), ΕΕμπΔ 2001, σελ Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, Ακυρώσιμες αποφάσεις γ.σ., ΕπισκΕΔ 2008, σελ Η ανάγκη αναθεώρησης των παλαιών διατάξεων είχε διαφανεί από το παρελθόν, καθώς οι εν λόγω διατάξεις είχαν χαρακτηριστεί ως ασαφείς, απαρχαιωμένες και δικαιοπολιτικά άστοχες Για την αναγκαιότητα τροποποίησης των διατάξεων του ν. 2190/1920 περί ελαττωματικότητας αποφάσεων γ.σ. ανώνυμης εταιρίας και την ασκηθείσα κριτική βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, Ακυρώσιμες αποφάσεις γ.σ. ανώνυμης εταιρίας, ΕπισκΕΔ 2008, σελ.447, Γ. Κωστόπουλο, Η αναμόρφωση των ελαττωματικών αποφάσεων της γ.σ., ΕΕμπΔ 2009, σελ. 524, Στ. Κιντή, Ακυρότης και ακυρωσία αποφάσεων της γενικής συνελεύσεως της ανωνύμου εταιρίας, τρίτη έκδ., 2004, σελ , ίδιο, Η ανάγκη μεταρρυθμίσεως διατάξεων τινών εις το δίκαιον των ανωνύμων εταιριών (Άρθρα 35α, 35β και 35γ ν.2190), ΕΕΝ 1976, σελ. 678, Β. Αντωνόπουλο, Δίκαιο ανώνυμης εταιρίας και Ε.Π.Ε., Σύμφωνα με το ν. 3604/2007 «Αναμόρφωση- μορφοποίηση νόμου 2190/1920 περί ΑΕ», β έκδ., 2008, σελ. 456, αρ. 64, Ελ. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, Κεφαλαιουχικές Εταιρίες, β τεύχ., γ έκδ., 2009, σελ. 151, αρ. 51 και Ε. Περάκη, Ζητήματα του νέου νόμου για τις ανώνυμες εταιρίες, ΝοΒ 2008, σελ Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο «Ελαττωματικές Αποφάσεις Γ.σ. Α.Ε., Τόμος Ι, Όψεις της ακυρωσίας,», εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη,(2012),σελ.4.9, Ν. Ρόκα, «Εμπορικές εταιρίες», εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, 6 η έκδοση (2008), σελ

12 έννοια και τη νομική φύση της ψήφου και της απόφασης της γ.σ., την αναφορά στην ελαττωματική δικαιοπραξία στο πεδίο του αστικού δικαίου, δεδομένου ότι όπως θα αναλυθεί και στο σχετικό κεφάλαιο η απόφαση συνιστά δικαιοπραξία και το πρώτο μέρους ολοκληρώνεται με την αναφορά των χαρακτηριστικών του νέου δικαίου για τις ελαττωματικές αποφάσεις με αναδρομή και στο προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς Το δεύτερο μέρος της εργασίας περιλαμβάνεται από δύο επιμέρους κεφάλαια στα οποία αναλύονται οι λόγοι που επιφέρουν την ακυρότητα της απόφασης της γ.σ. λόγω μη σύγκλησης της γ.σ. και λόγω αντίθεσης της απόφασης στον νόμο ή στο καταστατικό αντίστοιχα. Τέλος, η εργασία ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος αποτελούμενο από τέσσερα κεφάλαια, που περιλαμβάνουν τους τρόπους προβολής της ακυρότητας με την αγωγή ακύρωσης, τα αποτελέσματα που επέρχονται από την ακυρότητα της απόφασης, τη δυνατότητα ίασης της απόφασης και την προστασία των μετόχων με άλλους τρόπους. Μετά την προβολή όλων των κρίσιμων θεμάτων που προκύπτουν από την προβληματική του θέματος, παρατίθενται τελικά συμπεράσματα. 12

13 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Α. Γενικά Η γ.σ. των μετόχων Ανώνυμης Εταιρίας συνιστά το ανώτατο συλλογικό όργανο της Α.Ε. σύμφωνα με το άρθρο 33 του ν. 2190/1920 περιοδικού χαρακτήρα 10. Πρόκειται για το βουλητικό όργανο, εσωτερικής λειτουργίας, του νομικού προσώπου της ανώνυμης εταιρίας που υπάρχει από τη σύσταση της εταιρίας μέχρι την εξαφάνιση της νομικής της προσωπικότητας, με την εκκαθάριση και διανομή της εταιρικής περιουσίας 11. Στην γ.σ. συνέρχονται όλοι οι μέτοχοι και δηλώνουν την ατομική τους βούληση για τον σχηματισμό της εταιρικής βούλησης σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου ή του καταστατικού. Η απόφαση που λαμβάνεται μέσα από αυτήν την διαδικασία καταλογίζεται στο νομικό πρόσωπο, θεωρείται δηλαδή ως η βούληση της ίδιας της εταιρίας, και κατά κανόνα το δεσμεύει στις εσωτερικές σχέσεις και όχι απέναντι σε τρίτους 12. Να σημειωθεί ότι η γ.σ. αποτελεί αναγκαστικό όργανο καθώς ορισμένες μόνο αρμοδιότητες δύναται να ασκήσει εγκύρως 13. Στα πλαίσια της γ.σ. εκφράζεται η βούληση των μετόχων, των άμεσα ενδιαφερομένων από οικονομική άποψη, προσώπων της εταιρίας, οι οποίοι δικαιούνται να έχουν αποφασιστική εξουσία. Άλλωστε η αποστολή της συνίσταται στην ανταλλαγή απόψεων και στην επιλογή σύμφωνα με την αρχή της πλειοψηφίας της ορθότερης απόφασης, η οποία θα είναι δεσμευτική για τους μειοψηφούντες μετόχους 14. Η γ.σ. δεν έχει εξουσία εκπροσώπησης της εταιρίας, η οποία ανήκει στο δ.σ. και δεν συμβάλλεται με τρίτα πρόσωπα. 10 Βλ. Β. Αντωνόπουλο «Δίκαιο Α.Ε. και Ε.Π.Ε.», εκδόσεις Σάκκουλα, Δ έκδοση (2012), σελ Η γ.σ. δεν έχει αυθυπαρξία και δεν αποτελεί υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και σε αντίθεση με το δ.σ. που είναι όργανο διαρκούς χαρακτήρα και λειτουργεί καθόλη τη διάρκεια της θητείας του, η γ.σ. είναι όργανο παροδικό, δηλαδή λειτουργεί μόνο κατά τις περιόδους που διαρκούν οι εργασίες της, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο βρίσκεται όχι μόνο σε αδράνεια αλλά σε πλήρη ανυπαρξία. 11 Βλ. Β. Αντωνόπουλο, ό.π σελ.501 αρ Βλ. Ν. Ρόκα, ό.π, σελ 246 αρ. 1, Δ. Αυγητίδη σε ΔικΑΕ,(επιμ. Περάκης) 2010, τόμος 1 ος,ό.π σελ.1101 αρ.6 13 Η γ.σ. έχει την εξουσία να αποφασίζει για τα σημαντικότερα εταιρικά ζητήματα αλλά δε δικαιούται να αναμιγνύεται σε θέματα αρμοδιοτήτων των άλλων εταιρικών οργάνων βλ. Αυγητίδη Δ., ό.π.σελ1102 παρ.10, Λ. Γεωργακόπουλο, Το δίκαιο των εταιριών, τόμ. δεύτερος, 1972, σελ. 256, Θ. Λιακόπουλο, Αρμοδιότητες γ.σ. ανώνυμης εταιρίας, Ζητήματα Εμπορικού Δικαίου, 1997, σελ. 130, Α. Αργυριάδη - Θ. Λιακόπουλο, Αρμοδιότητες γ.σ. και προσωρινής διοίκησης (ν. 1386/1983) ανώνυμης εταιρίας, ΕΕμπΔ 1986, σελ. 177, Λ. Κοκκίνη σε ΔικΑΕ,τόμος 4 ος, 2000, 34 αρ. 3 επ. 14 Βλ. Ν. Ρόκα., ο.π. σελ.176, Ελ. Αλεξανδρίδου, ο.π., σελ. 387 επ., Ν. Βερβεσός, Η σύγκληση της γ.σ. της ΑΕ, Επιχείρηση 5/2005, σελ

14 Δικαίωμα συμμετοχής στη γ.σ. έχει κάθε μέτοχος 15 - γι αυτό και χαρακτηρίζεται ως συλλογικό όργανο- ο οποίος δηλώνει έτσι την ατομική του βούληση. Η γ.σ. έχει την εξουσία και «νομιμοποιείται» να αποφασίζει για κάθε εταιρική υπόθεση και είναι η μόνη που δύναται να λαμβάνει αποφάσεις δεσμευτικές για το νομικό πρόσωπο της εταιρίας 16. Το δικαίωμα του κάθε μετόχου να συμμετέχει στην γ.σ. πηγάζει από την ίδια την μετοχική του ιδιότητα και όχι από κάποια έννομη σχέση με την εταιρία από την οποία και αντλούν τις εξουσίες τους 17. Εντούτοις για την έγκυρη συγκρότηση και λειτουργία της γ.σ. δεν είναι αναγκαία η συμμετοχή όλων τον μετόχων σε αυτήν, αλλά απαιτείται να παρίστανται ή να αντιπροσωπεύονται μέτοχοι εκπροσωπούντες το 1/5 τουλάχιστον του καταβεβλημένου εταιρικού κεφαλαίου. Η διαδικασία σχηματισμού της εταιρικής βούλησης μέσω των επιμέρους δηλώσεων βουλήσεως εκάστου μετόχου καταλήγει δηλαδή στη λήψη αποφάσεων από τη γ.σ. οι οποίες δεσμεύουν όλους τους μετόχους, ακόμη και τους διαφωνούντες 18 ή τους απόντες 19 από την αντίστοιχη συνεδρίαση και επιφέρει τα ίδια αποτελέσματα ως προς όλους τους μετόχους. Συνεπώς δεν πρόκειται για απλή σύμπτωση δηλώσεων βουλήσεως. Ταυτόχρονα η απόφαση της γ.σ. δεσμεύει και το δ.σ., το οποίο αποτελεί το εκτελεστικό όργανο της εταιρίας, χωρίς ωστόσο να είναι υποχρεωμένο να εκτελεί παράνομες αποφάσεις αλλά μπορεί ή και οφείλει, ανάλογα με το ελάττωμα τους, να ζητήσει την αναγνώριση της ακυρότητας τους ή να ζητήσει την ακύρωσή τους δεδομένου ότι ανήκει στα πρόσωπα που νομιμοποιούνται να προβάλλουν την ακυρότητα μίας απόφασης. Για την ύπαρξη απόφασης γ.σ. αφενός πρέπει να λάβει χώρα μία γενική συνέλευση κατά την έννοια του νόμου και αφετέρου η απόφαση που θα ληφθεί να αναγνωρίζεται από το νόμο ως βούληση της γενικής συνέλευσης και συνεπώς του νομικού προσώπου της ανώνυμης εταιρείας. Β. Προϋποθέσεις ύπαρξης έγκυρης γενικής συνέλευσης Μία γ.σ. προϋποθέτει τουλάχιστον: α. ότι έλαβε χώρα πράγματι συγκέντρωση των μετόχων- απαιτείται δηλαδή πραγματική συγκέντρωση των μετόχων (αίτημα πραγματικής 15 Εφόσον τηρηθεί η προβλεπόμενη από το άρθρο 26 διαδικασία διατυπώσεων και δημοσιεύσεων με σκοπό την προετοιμασία των μετόχων για την επιλογή της πλέον ορθής απόφασης, Βλ. Κ. Αλεπάκο σε ΔικΑΕ τόμος 4 ος, 2000, 25 αρ Βλ. Ν. Ρόκα, ο.π. σελ Βλ. Ν. Ρόκα, Τα όρια της εξουσίας της πλειοψηφίας εις το δίκαιον των ανωνύμων εταιρειών, Βλ. Λ. Κοκκίνη, σε ΔικΑΕ, τόμος 4 ος, 2000, 33 αρ. 23. Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι οι αποφάσεις της γ.σ. δεσμεύουν τους απόντες ή διαφωνούντες, εφόσον αυτές είναι καθόλα σύννομες. Απόφαση της γ.σ. η οποία αντίκειται στο νόμο ή το καταστατικό ή έχει ληφθεί κατά τρόπο μη νόμιμο δεν δεσμεύει απόντες ή διαφωνούντες. 19 Βλ. Δ. Αυγητίδη, ΔικΑΕ (επιμ. Περάκης), τόμ. 1, 2010, Εισαγωγικές παρατηρήσεις στα άρθρα 25-35γ, σελ.1111, αρ

15 συνάθροισης), β. ότι η συγκέντρωση αυτή είναι γενική, δηλαδή όλοι οι μέτοχοι έχουν καταρχήν τη δυνατότητα συμμετοχής σε αυτή (αίτημα συμμετοχής των μετόχων), γ. ότι στη συγκέντρωση αυτή έλαβαν μέρος κατά κανόνα μόνο μέτοχοι, δ. ότι σκοπός των συγκεντρωθέντων ήταν να ασκήσουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τις οποίες έχουν στα πλαίσια της γ.σ. ως οργάνου της εταιρίας, δηλαδή η συνάθροιση των μετόχων σε συνέλευση σκοπό πρέπει να έχει τη ρύθμιση των εταιρικών υποθέσεων στα πλαίσια αρμοδιότητας που ο νόμος και η εσωτερική τάξη της εταιρίας παρέχει στο εταιρικό αυτό όργανο και συνεπώς απαιτείται οι μέτοχοι να έχουν συνείδηση ότι συγκεντρωμένοι απαρτίζουν το εταιρικό όργανο με τον ως άνω σκοπό (αίτημα συνειδητής συγκέντρωσης) 20. Συνεπώς δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την ύπαρξη γ.σ. αν οι συγκεντρωθέντες δεν συνήλθαν με σκοπό τη συγκρότηση της γ.σ. ως οργάνου της εταιρίας αλλά τυχαία για οποιοδήποτε άλλο σκοπό, αν υπάρχει δηλαδή απλή συνάθροιση. Καθοριστική σημασία έχει αν οι παρόντες σε μία συνέλευση μέτοχοι έχουν συνείδηση ότι απαρτίζουν το όργανο της γ.σ. και ότι οι αποφάσεις που λαμβάνουν σχηματίζουν τη βούληση του οργάνου αυτού και συνεπώς της εταιρίας 21. Αν δεν υπάρχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις, δεν υπάρχει καν γ.σ. και επομένως απόφαση αυτής καθώς αποτελούν όρους του υποστατού της απόφασης ως δικαιοπραξίας. Στη σύγχρονη πρακτική υποχώρησε σημαντικά αυτή η αυστηρότητα της διαδικασίας, έτσι ώστε, προσαρμοζόμενος ο νομοθέτης στην πραγματικότητα, να αποδεχθεί όχι μόνο τη δυνατότητα διεξαγωγής της γ.σ. με τηλεδιάσκεψη ή την εξ αποστάσεως συμμετοχή και ψηφοφορία, αφού στο άρθρο 28 6 ορίζεται ότι, αν προβλέπεται στο καταστατικό, στις εταιρίες που δεν έχουν εισαγάγει τις μετοχές τους στο χρηματιστήριο, είναι δυνατή η διεξαγωγή γ.σ. μέσω τηλεδιάσκεψης, αλλά και τη δυνατότητα λήψης απόφασης χωρίς συνεδρίαση, με την υπογραφή του σχετικού πρακτικού από όλους τους μετόχους- απόφαση διά περιφοράς του πρακτικού (άρθρο 32 3) 22. Το κύρος των αποφάσεων που λαμβάνονται από τη γ.σ. εξαρτάται από τη νόμιμη ή μη σύγκληση της γ.σ. Αρμόδιο όργανο για να συγκαλέσει την γ.σ. είναι το δ.σ., το οποίο συνιστά το εκτελεστικό όργανο της εταιρίας. Έχει κριθεί ότι δεν υφίσταται γ.σ. εάν αυτή 20 Για τις προϋποθέσεις ύπαρξης της γ.σ. βλ. Σ. Κιντή, Ακυρότης, 2004, σελ. 20, Λ. Κοτσίρη, Ανυπόστατες και άκυρες αποφάσεις οργάνων της ανώνυμης εταιρίας (γνμδ), ΕΕμπΔ 1997, σελ. 844, ΠΠρΛασ 83/2004, ΔΕΕ 2004, 768, ΝΟΜΟΣ, Α. Κουλορίδα, ΔικΑΕ (επιμ. Περάκης), τόμ. 1, 2010, 25, σελ. 1124, αρ. 20 με περαιτ. παραπ. σε νομολογία, LambrosKotsiris, GreekCompanyLaw, ThirdEdition, 2001, σελ Βλ. Στ. Κιντή,ό.π, σελ Αντίστοιχη ρύθμιση με την απόφαση διά περιφοράς πρακτικού ισχύει και στο αγγλικό δίκαιο και είναι γνωστό ως Duomatic Principle. 15

16 συγκλήθηκε από αναρμόδιο πρόσωπο 23. Συνεπώς η παράβαση των περί συγκλήσεως διατάξεων δεν καθιστά τις πράξεις ανύπαρκτες, απλώς επιφέρει την ακυρωσία των αποφάσεων που έχουν ληφθεί αν υπήρξε μεν σύγκληση απλώς αυτή δεν ήταν νόμιμη ή την ακυρότητα στις περιπτώσεις που δεν υπήρξε καθόλου σύγκληση. Υποστηρίζεται ότι δεν υπάρχει γ.σ. στις περιπτώσεις στις οποίες μία συνέλευση συνεδριάζει χωρίς πρόεδρο, διότι με κανέναν τρόπο δε μπορεί να σχηματιστεί έτσι βούληση που να ανταποκρίνεται στην πραγματική βούληση της γ.σ. Έχει ωστόσο υποστηριχθεί 24 ότι η άποψη αυτή δεν μπορεί να γίνει δεκτή διότι η σημασία της διευθύνσεως από τον πρόεδρο δε μπορεί να φτάνει μέχρι το σημείο να αποκλείεται η έννοια της γ.σ. σε περίπτωση μη υπάρξεως προέδρου. Η γ.σ. η οποία συσκέπτεται και αποφασίζει άνευ προέδρου υπάρχει, απλώς η έλλειψη προέδρου μπορεί να δημιουργήσει ζητήματα περί κακής συγκρότησης της γ.σ. 25. Με τις νέες διατάξεις δε γίνεται διάκριση μεταξύ πραγματικών και μη πραγματικών συνελεύσεων, αλλά εξισώσουν και τις αποφάσεις που ελήφθησαν σε μη πραγματικές συνελεύσεις με τις άκυρες, δηλαδή η νομική μεταχείριση των αποφάσεων αυτών είναι σαν να προήλθαν από πραγματική γ.σ.. Σε περίπτωση που δεν υπήρξε καθόλου σύγκληση της γ.σ. αλλά ούτε και καθολική γ.σ. (άρθρο 35β ), η απόφαση που λήφθηκε στην ψευδοσυνέλευση αυτή είναι απλώς άκυρη και όχι ανυπόστατη 26. Επομένως αν παρέλθει η ετήσια προθεσμία προβολής της ακυρότητας, η απόφαση ισχυροποιείται, έστω και αν η απόφαση δεν προήλθε από πραγματική γ.σ. αλλά από τη συνάθροιση μερικών μετόχων (ακόμα και μετόχων της μειοψηφίας). Η ρύθμιση αυτή, βέβαια, μπορεί να καταστεί επικίνδυνη, διότι καθιστά ευχερέστερη τη νομιμοποίηση αποφάσεων που λήφθηκαν από ομάδες μετόχων, συνήθως προς ίδιο όφελος 27. Γ. Ψηφοφορία Νομική φύση της ψήφου Οι αποφάσεις της γ.σ. σχηματίζονται από τις αριθμητικά υπέρτερες ομοειδείς δηλώσεις βουλήσεως των ψηφιζόντων μετόχων. Η ψήφος είναι η δήλωση βούλησης που 23 Βλ. ΠρΠειρ 2548/49, ΕΕμπΔ 1950, 219 επ., σύμφωνα με την οποία η γ.σ. συγκαλείται από το δ.σ. (ή από τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου ως εκτελεστικό όργανο με εντολή σύγκλησης). Εδώ όμως η συνέλευση συνεκλήθη με πρωτοβουλία μόνο του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου. Έτσι η απόφαση που λήφθηκε δεν εκφράζει έγκυρα την οργανωμένη συλλογική θέληση, αλλά μόνο την μονομερή και ατoμική θέληση αυτών που συμμετέχουν. 24 Βλ. Σ. Κιντή, Ακυρότης, 2004, σελ Κατά τον Ν. Ρόκα όμως εφόσον ούτε το καταστατικό απαιτεί τη διεύθυνση της συνέλευσης από τον πρόεδρο, η έλλειψη του δεν επηρεάζει το κύρος των αποφάσεων της γ.σ., βλ. Εμπορικές Εταιρίες, 2008, σελ. 257, αρ Έτσι είχε υποστηρίξει ο Κ. Παμπούκης σε Κ. Παμπούκη, Η καθολική γ.σ., ΕλλΔνη 1994, σελ Βλ. Ν. Ρόκα, ο.π., σελ. 269, αρ

17 απευθύνεται προς το νομικό πρόσωπο, όπως αυτό εκπροσωπείται από τον πρόεδρο της γ.σ. Η δήλωση βούλησης της ψήφου προορίζεται μέσω της οργανωμένης διαδικασίας της ψηφοδοσίας να συμπέσει με ομοειδείς δηλώσεις βούλησης άλλων μετόχων, ώστε να σχηματιστεί η απαιτούμενη πλειοψηφία υπέρ ή κατά της εκάστοτε πρότασης απόφασης που τίθεται σε ψηφοφορία. Η δήλωση βουλήσεως της ψήφου μπορεί να είναι είτε προφορική στο πλαίσιο συνεδρίασης της γ.σ. με ταυτόχρονη παρουσία των ψηφιζόντων μετόχων, είτε, πλέον μετά το Ν. 3604/2007, έγγραφη εφόσον η απόφαση λαμβάνεται χωρίς συνεδρίαση με υπογραφή δια περιφοράς του σχετικού πρακτικού σύμφωνα με τη διαδικασία του νέου άρθρου 32 παρ.3 28.Το δικαίωμα ψήφου είναι το σημαντικότερο διοικητικής φύσης δικαίωμα του μετόχου το οποίο μπορεί να ασκηθεί μόνο στα πλαίσια της γ.σ. και μόνο σύμφωνα με ορισμένη διαδικασία. Η δόση της ψήφου από μόνη της δεν παράγει αυτοτελή έννομα αποτελέσματα, καθώς αυτά επέρχονται μόνο με τη λήψη της απόφασης 29, 30. Η ψηφοφορία μπορεί να είναι φανερή ή μυστική, ή καθώς η διάταξη του άρθρου 35παρ. 1 που ορίζει την ονομαστική ψηφοφορία, είναι ενδοτικού δικαίου μπορεί να ορίζεται κάτι άλλο στο καταστατικό ή ακόμα να αποφασίζεται αυτό από την ίδια την γ.σ.. Μετά την ψηφοφορία, ο πρόεδρος της γ.σ. ανακοινώνει το αποτέλεσμα και εν συνεχεία καταχωρείται η απόφαση στα πρακτικά. Πάντως, η ανακοίνωση του αποτελέσματος της ψηφοφορίας από τον πρόεδρο δεν αποτελεί συστατικό στοιχείο της απόφασης, καθώς έτσι η απόφαση θα εξαρτούσε την ύπαρξή της από την διακριτική ευχέρεια του προέδρου να την ανακοινώσει ή όχι μετά το πέρας της ψηφοφορίας Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, ΔικΑΕ (επιμ. Περάκης), τόμ. 1, 2010, 35α, σελ. 1333, αρ. 13. Πρόκειται για διαδικασία, η οποία χρησιμοποιείται για λόγους συντομίας και η οποία δεν μπορεί να θεωρηθεί νόμιμη, καθώς δεν γίνεται καταμέτρηση των ψήφων και δεν παρέχει κανένα εχέγγυο ορθούς αποτύπωσης της βούλησης του συλλογικού οργάνου Βλ. Γ. Σωτηρόπουλο, Η νομιμότητα της δια βοής ψηφοφορίας στη γ.σ. της ανώνυμης εταιρίας, ΔΕΕ 2007, σελ. 25, Δ. Αυγητίδη σε ΔικΑΕ, άρθρο 30, Βλ. Β. Αντωνόπουλο, Δίκαιο ανώνυμης εταιρίας και Ε.Π.Ε., Σύμφωνα με το ν. 3604/ , 2008, σελ. 455, αρ Αντικείμενο ακύρωσης κατά το άρθρο 35α είναι λοιπόν η απόφαση της γ.σ.. Ως τέτοια, νοείται καταρχήν το αποτέλεσμα μιας συντελεσθείσας ψηφοφορίας επί μιας συγκεκριμένης και σαφούς πρότασης, επί της οποίας μπορεί κάποιος να λάβει θετική ή αρνητική θέση ακόμη και μονολεκτικά. Ως εκ τούτου δεν συνιστούν αποφάσεις της γ.σ. και δεν υπόκεινται σε ακύρωση κατά το άρθρο 35α ενδιάμεσα διαδικαστικά στοιχεία της γ.σ., όπως η ημερήσια διάταξη και εν γένει οι προτάσεις που τέθηκαν σε μη ολοκληρωμένη ψηφοφορία, τα αιτήματα της μειοψηφίας ή μεμονωμένων μετόχων κατά τη γ.σ., οι αποφάσεις και οι διατάξεις του προέδρου της συνέλευσης, βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, Ελαττωματικές αποφάσεις Γενικής Συνέλευσης Α.Ε., τόμ. Ι, Όψεις της ακυρωσίας, 2012, σελ Βλ. Σ. Κιντή, ο.π. σελ. 22, Ρόκα Ν., Εμπορικές Εταιρίες, 2012, σελ. 271 Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι είναι απαραίτητο στοιχείο η ανακοίνωση του αποτελέσματος καθώς αν δεχτούμε ότι η ψήφος του κάθε μετόχου αποτελεί δήλωση βούλησης αυτή ολοκληρώνεται όταν αυτή περιέλθει σε αυτόν που απευθύνεται, δηλαδή στην συγκεκριμένη περίπτωση στη γ.σ. βλ. Θ. Κοντοβαζαινίτη -Αικ. Πανέρη σε ΔικΑΕ τόμος Ια, 1992, 31,αρ. 9 17

18 Η νομική φύση της ψήφου έχει προκαλέσει διχογνωμία. Σύμφωνα με τη μία άποψη 32, η ψήφος είναι απευθυντέα δήλωση βούλησης, που αποβλέπει σε έννομα αποτελέσματα, δηλαδή μονομερής δικαιοπραξία. Σύμφωνα με την άποψη αυτή η ψήφος έχει δικαιοπρακτικό περιεχόμενο και ως εκ τούτου θα πρέπει να εφαρμοστούν οι γενικοί περί δήλωσης βούλησης και δικαιοπραξίας κανόνες. Τα ελαττώματα της ψήφου δεν ρυθμίζονται ειδικά στο Νόμο 2190/1920 αλλά κρίνονται με βάση κυρίως τις γενικές διατάξεις. Κατ άλλη άποψη 33, η ψήφος είναι δήλωση βούλησης, όχι όμως και δικαιοπραξία, διότι η ψήφος δεν μπορεί από μόνη της να επιφέρει έννομα αποτελέσματα, αλλά μόνο ενωμένη με άλλες ψήφους του ιδίου περιεχομένου. Η προαναφερθείσα διχογνωμία ουδεμία σημασία έχει δεδομένου ότι οι υποστηρικτές της δεύτερης άποψης δέχονται ότι οι διατάξεις περί δικαιοπραξιών έχουν εφαρμογή και επί δηλώσεων βούλησης 34. Η παθολογία της ψήφου είναι κατ αρχήν αυτοτελής έναντι της παθολογίας της απόφασης της γ.σ. Η ελαττωματικότητα της απόφασης δεν επιφέρει αυτοδικαίως και την ελαττωματικότητα της ψήφου, ενώ αντίστροφα τα ίδια ελαττώματα της ψήφου δεν καθίστανται ipsofacto ελαττώματα της απόφασης, ούτε επιφέρουν άνευ ετέρου της ελαττωματικότητα της απόφασης της γ.σ. Τα ελαττώματα της ψήφου δεν επηρεάζουν το κύρος της απόφασης παρά μόνο όταν οι ελαττωματικές ψήφοι προσμετρώνται για το σχηματισμό της κατά το άρθρο 31 πλειοψηφίας, όπως ρητά προβλέπεται πλέον στο άρθρο 35α 5β 35. Δ. Απόφαση Νομική φύση της απόφασης Η νομική φύση της απόφασης της γ.σ. αμφισβητήθηκε. Οι ιδιορρυθμίες που παρουσιάζει η απόφαση οδήγησε στη διατύπωση πλειόνων απόψεων ως προς τη νομική της φύση. Και τούτο κυρίως γιατί, ενώ εκφράζει τη βούληση του νομικού προσώπου της 32 Υπέρ αυτής της άποψης βλ. Σ. Κιντή, Ακυρότης, 2004, σελ. 37 σύμφωνα με τον οποίο η ψήφος έχει δικαιοπρακτικό χαρακτήρα και συνεπώς θα πρέπει να εφαρμοστούν οι γενικοί περί δήλωσης βούλησης και δικαιοπραξίας κανόνες και Κρητικό σε Γεωργιάδη- Σταθόπουλο ΑΚ, 97, αρ.1, σελ. 159 κατά τον οποίο η διδόμενη από τα μέλη ψήφος αποτελεί συνιστώσα της απόφασης και είναι απευθυντέα δήλωση βούλησης επί της οποίας μεταξύ άλλων εφαρμόζονται και οι διατάξεις των άρθρων 173, 200 του Αστικού Κώδικα. 33 Υπέρ αυτής της άποψης βλ. Λ. Γεωργακόπουλο, Το δίκαιο των εταιριών, τόμ. δεύτερος, 1972, σελ με κεντρικό επιχείρημα την ανυπαρξία αυτοτελών συνεπειών της κάθε ψήφου. Συνεπεία αυτού του χαρακτηρισμού, η ψήφος δεν είναι δεκτική αιρέσεως ή προθεσμίας. 34 Βλ. Κωτσοβίλη σε ΔικΑΕ, 1992, 35 α,αρ.9. επί της ψήφου εφαρμόζονται οι γενικοί κανόνες περί δηλώσεως βούλησης και δικαιοπραξιών, εφόσον συμβιβάζονται με τη φύση της δικαιοπραξίας αυτής. Έτσι η ψήφος θα είναι άκυρη ή ακυρώσιμη (για λόγους όπως λχ. ανικανότητα, εικονικότητα, πλάνη, απάτη, απειλή). 35 Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, ΔικΑΕ (επιμ. Περάκης), τόμ. 1, 2010, 35α, σελ. 1333, αρ

19 εταιρίας, προέρχεται από τις επιμέρους βουλήσεις των μετόχων της, που τις εκφράζουν με την ψήφο τους. Έτσι, σύμφωνα με τα ανωτέρω, η μάλλον κρατούσα άποψη υποστηρίζει ότι η απόφαση αποτελεί δικαιοπραξία 36. Κατ άλλη άποψη η απόφαση της γ.σ. είναι ιδιόρρυθμη δικαιοπραξία 37, όχι όμως πολυμερής 38, αλλά αφού αποδίδει την βούληση του νομικού προσώπου είναι μονομερής. Άλλες πάλι απόψεις στη θεωρία 39 υποστηρίζουν ότι η απόφαση μπορεί να είναι ιδιόρρυθμη πολυμερής δικαιοπραξία, συλλογική πράξη. Έχει διατυπωθεί επίσης ο όρος «ιδιόρρυθμος δικαιοπραξία κατά κανόνα πολυμερής» με το σκεπτικό ότι το αποτέλεσμα επέρχεται επειδή το θέλησαν οι μέτοχοι της εταιρίας εκφράζοντας ο καθένας την βούλησή του σχετικά με την οικονομική και νομική ζωή της, ενώ υποστηρίχθηκε και η άποψη ότι πρόκειται για πολυμερή δικαιοπραξία σωματειακού χαρακτήρα 40. Σύμφωνα με άλλη άποψη, η απόφαση της γ.σ. δεν αποτελεί δικαιοπραξία αλλά συλλογική πράξη 41. Τέλος υποστηρίχθηκε και η άποψη ότι η απόφαση της γ.σ. αποτελεί απλή δήλωση βούλησης και όχι δικαιοπραξία, επειδή τα έννομα αποτελέσματα της απόφασης δεν επέρχονται ως συνέπεια της ψηφοφορίας αλλά ως συνέπεια της δυνατότητας του νομικού προσώπου να ρυθμίζει θέματα που αφορούν την ύπαρξη και τη λειτουργία της 42. Σε κάθε περίπτωση η απόφαση της γ.σ. ερμηνεύεται αντικειμενικά. Ο νομικός χαρακτηρισμός των αποφάσεων της γ.σ. είναι άνευ πρακτικής σημασίας και τούτο διότι οι νόμιμες αποφάσεις δεσμεύουν το σύνολο των μετόχων, είτε είναι απόντες είτε διαφωνούντες. Εφόσον δε οι αποφάσεις είναι σύννομες, επιβάλλεται αυτές να εφαρμοστούν από το δ.σ. Περαιτέρω, η γ.σ. έχει τη δυνατότητα να ανακαλέσει η ίδια απόφασή της εκτός αν με την ανάκληση αυτή είτε θίγονται δικαιώματα που δημιουργήθηκαν με την ανακληθείσα απόφαση, είτε κλονίζεται η εμπιστοσύνη των μετόχων και των τρίτων ιδίως όταν 36 Για την γ.σ. μονοπρόσωπης αε βλ. Χ. Μαστροκώστα, Η μονοπρόσωπη αε, σε Ζητήματα από το νέο δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας (επιμέλεια Μ-Θ Μαρίνος), 2009, σ. 441 επ. 37 Βλ. Γ. Σωτηρόπουλο, ο.π, σελ Η άποψη στη θεωρία ότι η απόφαση της γ.σ. είναι πολυμερής δικαιοπραξία δέχθηκε κριτική, βλ. αντί άλλων Ν. Ρόκα, ο.π. σελ. 32 ο οποίος υποστηρίζει ότι η απόφαση της γ.σ. δεν είναι καν δικαιοπραξία, λέγοντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει δεκτό μόνο για ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα. Ωστόσο αλλιώς σελ. 33, όπου δέχεται τον όρο δικαιοπραξία στην περίπτωση π.χ. του διορισμού ή της ανάκλησης μελών του διοικητικού συμβουλίου με απόφαση της γ.σ.. 39 Βλ. αναλυτικά Στ. Κιντή, ο.π. σελ Έτσι Ν. Βερβεσός, Εισήγηση στα πλαίσια του μεταπτυχιακού μαθήματος με θέμα «Ακυρότητα και ακυρωσία αποφάσεων γ.σ. α.ε.», κατά το ακαδημαϊκό έτος Βλ. Μ. Καράση, Γενικές Αρχές του Αστικού Δικαίου, Δικαιοπραξία, Ι, 1996, σελ. 52 ο οποίος προβαίνει σχετικά σε διάκριση μεταξύ νομικού προσώπου και απλής ένωσης προσώπων, η οποία δεν αποτελεί νομικό πρόσωπο. Στην πρώτη περίπτωση, η βούληση του νομικού προσώπου ως υποκειμένου συλλογικής πράξης είναι ενιαία με την έννοια ότι οι ατομικές βουλήσεις των ατόμων που το απαρτίζουν, στο βαθμό που αυτά ενεργούν ως μέλη του νομικού προσώπου, εξαφανίζονται. Στη δεύτερη περίπτωση, η βούληση της ένωσης προσώπων είναι υπό προϋποθέσεις μόνο, δηλαδή σε σχέση με ορισμένες πράξεις, ενιαία οπότε και μόνο τότε οι ατομικές βουλήσεις υποχωρούν- μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει συλλογική πράξη. 42 Βλ. Ν. Ρόκα, ο.π., σελ

20 παραδείγματος χάριν ανακαλείται η απόφαση που ενέκρινε τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας Βλ. Β. Αντωνόπουλο, ό.π σελ 519 αρ

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α. Γενικά Οι αποφάσεις της γ.σ. αποτελούν, ως ανωτέρω αναφέρθηκε, δικαιοπραξίες. Στις δικαιοπραξίες του εμπορικού δικαίου βρίσκουν εφαρμογή οι γενικές διατάξεις περί δικαιοπραξιών του ΑΚ και το δίκαιο των νομικών προσώπων του ΑΚ συνιστά το θεμέλιο του δικαίου των εταιριών. Πλην όμως λόγω όμως του υπάρχοντος συστήματος δικαιοπραξιών και του συστήματος των νομικών προσώπων, στο εμπορικό δίκαιο εφαρμόζονται ειδικές ρυθμίσεις, οι οποίες ασκούν αποφασιστική επιρροή στο όλο δόγμα του ιδιωτικού δικαίου. Οι ειδικότερες αυτές ρυθμίσεις του ν. 2190/1920 επιβάλλονται από το γεγονός ότι οι αποφάσεις της γ.σ. δεν αφορούν μόνο σε ένα ή ορισμένα πρόσωπα, όπως στο δίκαιο των συμβάσεων, αλλά έχουν επιπτώσεις σε μεγάλο κύκλο προσώπων, δηλαδή στους παρόντες και μέλλοντες μετόχους, τους εταιρικούς δανειστές και γενικά τους συναλλασσομένους με την εταιρία 44.Επίσης, η ακύρωση τους ειδικά μετά την παρέλευση μεγάλου χρονικού διαστήματος, θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την ασφάλεια των συναλλαγών. Οι ρυθμίσεις αυτές που ισχύουν στις ελαττωματικές αποφάσεις δικαιοπραξίες της γ.σ. διαφοροποιούν σε κάποια σημεία τον τρόπο αντιμετώπισής τους σε σχέση με τις δικαιοπραξίες του αστικού δικαίου. Ως εκ τούτου η αλληλεπίδραση μεταξύ αστικού και εμπορικού δικαίου είναι αμφιμερής. Ο ν. 3604/2007 εισάγει μία νέα σειρά ελαττωματικότητας που όσο και αν εξυπηρετεί συγκεκριμένες ανάγκες, ανατρέπει την ομαλή πορεία των πραγμάτων (του αστικού δικαίου). Λόγω της φύσης των αποφάσεων της γ.σ. ως δικαιοπραξιών αλλά και της συμπληρωματικής εφαρμογής των γενικών διατάξεων περί δικαιοπραξιών στις αποφάσεις αυτές ελλείψει άλλης ειδικότερης ρύθμισης, είναι απαραίτητη η αναφορά στις ρυθμίσεις του αστικού δικαίου περί ελαττωματικών δικαιοπραξιών. Έτσι με βάση τον Αστικό Κώδικα οι ελαττωματικές δικαιοπραξίες διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες : ανυπόστατες, άκυρες και ακυρώσιμες. Β. Ανυπόστατη δικαιοπραξία Ανυπόστατη 45 είναι η δικαιοπραξία στην οποία λείπει η μορφή της ή λείπουν ένα ή περισσότερα από τα ουσιώδη στοιχεία (essentialia negotii) του πραγματικού της 46. Κατ άλλη 44 Βλ. Ν. Ρόκα, Εμπορικές Εταιρίες, 2008, σελ. 267, αρ Η ανυπόστατη απόφαση εισάγεται για πρώτη φορά στον τόμοςέα των αποφάσεων γ.σ. ανώνυμης εταιρίας με το ν. 3604/2007 και προορίζεται να θέσει τη δική της σφραγίδα στο πεδίο της μη παραγωγής των εννόμων συνεπειών των σχετικών δικαιοπραξιών (αποφάσεων). Το ανυπόστατο όμως σε αυτόν τον τομέα περιορίζεται σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις (άρθρο 44 ν. 3604/2007) που φαίνεται ότι αποκλίνουν από το όλο δόγμα της ανυποστασίας. 46 Βλ. Α. Γεωργιάδη, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, τρίτη έκδ., 2002, σελ Για παράδειγμα η σύμβαση πώλησης στην οποία δεν υπάρχει συμφωνία για το τίμημα. 21

22 διατύπωση, ανυπόστατη (ή ανύπαρκτη) δικαιοπραξία είναι εκείνη στην οποία οριστικά δεν πληρούνται τα στοιχεία της νομοτυπικής της μορφής 47. Μια δικαιοπραξία, λοιπόν, είναι ανυπόστατη όταν δεν υπάρχουν σε αυτή τα ουσιώδη στοιχεία μιας δικαιοπραξίας και όταν είναι οριστικά βέβαιο ότι δεν πρόκειται να πληρωθούν 48. Η ανυπόστατη δικαιοπραξία, όπως και η άκυρη δικαιοπραξία, δεν έχει ενέργεια, αφού η ενέργεια προϋποθέτει υπόσταση της δικαιοπραξίας και εξ αυτού του λόγου δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Η ανυπόστατη δικαιοπραξία είναι ανύπαρκτη ως δικαιοπραξία, δεν υφίσταται στον κόσμο των συναλλαγών και δεν παράγει την επιδιωκόμενη έννομη συνέπεια. Η διαφορά της ανυπόστατης δικαιοπραξίας από την άκυρη έγκειται στο γεγονός ότι η άκυρη πληροί εξ ολοκλήρου τη μορφή της δικαιοπραξίας αλλά δεν παράγει τα αποτελέσματά της εξαιτίας κάποιου ελαττώματος. Η ανυπόστατη, αντίθετα, δικαιοπραξία, δεν αντιστοιχεί καν στη μορφή της δικαιοπραξίας γιατί λείπει ένα τουλάχιστον από τα στοιχεία που συνθέτουν την ολότητα, το πραγματικό της δικαιοπραξίας. Συνεπώς, κατ αποτέλεσμα και μόνο η ακυρότητα και το ανυπόστατο συμπίπτουν καθώς και στις δύο περιπτώσεις παρεμποδίζεται η επέλευση των εννόμων συνεπειών της δικαιοπραξίας. Η ανυπόστατη και η άκυρη απόφαση εφόσον δεν παράγει την επιδιωκόμενη έννομη συνέπεια, δεν απαιτούν δικαστική απόφαση για την ανατροπή του. Μόνο αναγνωριστική απόφαση είναι δυνατή η οποία διαπιστώνει απλώς το ανυπόστατο 49. Όμως οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται, ούτε η ανυπόστατη απόφαση, η οποία στην ουσία δεν υπάρχει, έχει την ίδια βαρύτητα με την υπαρκτή πλην άκυρη απόφαση. Η ανυπόστατη απόφαση εισάγεται για πρώτη φορά στον τομέα των αποφάσεων γ.σ. ανώνυμης εταιρίας με το ν. 3604/2007 και προορίζεται να θέσει τη δική της σφραγίδα στο πεδίο της μη παραγωγής των εννόμων συνεπειών των σχετικών δικαιοπραξιών (αποφάσεων). Το ανυπόστατο όμως σε αυτόν τον τομέα περιορίζεται σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις (άρθρο 44 ν. 3604/2007) που φαίνεται ότι αποκλίνουν από το όλο δόγμα της ανυποστασίας. Σύμφωνα με ανωτέρω η ανυπόστατη δικαιοπραξία 50 δεν θα έπρεπε να κατατάσσεται μεταξύ των ελαττωματικών δικαιοπραξιών 51, διότι τόσο η άκυρη όσο και η ακυρώσιμη δικαιοπραξία έχουν ως εννοιολογική προϋπόθεση το υποστατό τους. Η ανυπόστατη 47 Βλ. Δ. Παπαστερίου σε Δ. Παπαστερίου- Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της δικαιοπραξίας, 2008, σελ Βλ. Ν. Τριάντο, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο), εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2009, σελ. 223 αρ Είναι όμως δυνατό η ανυπόστατη απόφαση να παράγει εξωδικαιοπρακτικές συνέπειες, όπως ευθύνη από διαπραγματεύσεις (άρθρα ΑΚ), αδικαιολόγητο πλουτισμό (άρθρα 904 επ. ΑΚ), αδικοπραξία (άρθρα 914 επ. ΑΚ). 50 Για τη νομική φύση της ανυπόστατης δικαιοπραξίας και την σχέση της με τις ελαττωματικές αποφάσεις βλ. Μ-Θ Μαρίνο, Ανυπόστατες αποφάσεις Γ.Σ. Συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου 35γ του Ν. 2190/1920 και στην έννοια της συλλογικής δικαιοπραξίας «απόφαση νομικού προσώπου», ΧρΙΔ, τόμος ΙΓ, 2013, σελ. 241 επ. 51 Βλ. Λαδά, Γενικές αρχές αστικού δικαίου ΙΙ, σ

23 δικαιοπραξία όπως και η άκυρη δικαιοπραξία (ακυρότητα απόφασης) λαμβάνεται υπόψιν από το δικαστήριο αυτεπαγγέλτως (για απόφαση γ.σ. άρθρο 35β παραγρ.5). Λόγω του γεγονότος ότι η ανυπόστατη δικαιοπραξία είναι ανύπαρκτη δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις για την μετατροπή (182 ΑΚ) ή επικύρωση δικαιοπραξιών (183ΑΚ) 52. Είναι σκόπιμο να γίνει διάκριση μεταξύ των ανυπόστατων δικαιοπραξιών από τις ατελείς ή ανενεργείς. Ατελής δικαιοπραξία (negotium imperfectum) είναι η δικαιοπραξία εκείνη για την ολοκλήρωση της οποίας χρειάζεται να συντρέξει και κάποιο άλλο στοιχείο, η συνδρομή του οποίου είναι αβέβαιη 53. Για παράδειγμα είναι ατελής η δικαιοπραξία της οποίας η ισχύς εξαρτάται από την έγκριση τρίτου (άρθρο 229 ΑΚ). Σε αντίθεση με την ανυπόστατη δικαιοπραξία, η ατελής υφίσταται αλλά δεν αναπτύσσει τα έννομα αποτελέσματά της. Μέχρι να συμπληρωθεί το ελλείπον στοιχείο, το κύρος της είναι μετέωρο. Εάν το ελλείπον στοιχείο συμπληρωθεί, η δικαιοπραξία καθίσταται εξ υπαρχής έγκυρη. Αντίθετα, αν καταστεί βέβαιο ότι το ελλείπον στοιχείο δεν θα επέλθει, η δικαιοπραξία καθίσταται άκυρη 54. Γ. Άκυρη δικαιοπραξία Στην έννοια της ακυρότητας αφιερώνεται το αρ.180ακ βάσει του οποίου «Η άκυρη δικαιοπραξία θεωρείται σα να μην έγινε ποτέ». Ακυρότητα αποτελεί η έννομη συνέπεια βάσει της οποίας μια δήλωση βούλησης ή μια δικαιοπραξία δεν παράγει τις έννομες συνέπειες στις οποίες απέβλεψαν τα μέρη, λόγω της συνδρομής κάποιου συγκεκριμένου λόγου αποδοκιμασίας αμέσως ή εμμέσως προβλεπόμενου στο νόμο 55. Η ακυρότητα επέρχεται αυτοδίκαια αλλά μπορεί να ζητηθεί η αναγνώρισή της και από το δικαστήριο. Εννοιολογικά στοιχεία της ακυρότητας είναι: α) ο συγκεκριμένος λόγος αποδοκιμασίας, β) η μη παραγωγή 52 ΑΠ 1467/2000, ΝΟΜΟΣ. 53 Για παράδειγμα είναι ατελής η δικαιοπραξία της οποίας η ισχύς εξαρτάται από την έγκριση τρίτου (άρθρο 229 ΑΚ). Επίσης είναι ατελής η δικαιοπραξία όταν απαιτείται έγκριση αυτής από τον αντιπροσωπευόµενο, σε περίπτωση κατάρτισης δικαιοπραξίας χωρίς πληρεξουσιότητα (ΑΚ 279), η µεταγραφή της εµπράγµατης δικαιοπραξίας για τα ακίνητα, χωρίς την οποία δεν επέρχεται η µεταβίβαση της κυριότητας του ακινήτου (ΑΚ 1192), η περιέλευση της δηλώσεως στον λήπτη για την ενέργεια αυτής (ΑΚ 167), η έγκριση της δικαιοπραξίας από τον δικαιούχο επί διαθέσεως από µη δικαιούχο (ΑΚ 239), η αναγγελία της εκχωρήσεως για την ενέργεια αυτής έναντι του οφειλέτη. 54 Βλ. Α. Γεωργιάδη, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, τρίτη έκδ., 2002, σελ Βλ. Κ. Παμπούκη, «Ανυπόστατες αποφάσεις της γ.σ. (άρθρο 35γ κωδ.ν.2190/1920)», ΕπισκΕΔ 2008, σελ η άκυρη δικαιοπραξία πληροί εξ ολοκλήρου τη μορφή της δικαιοπραξίας αλλά δεν παράγει τα αποτελέσματά της εξαιτίας κάποιου ελαττώματος.η ανυπόστατη, αντίθετα, δικαιοπραξία, δεν αντιστοιχεί καν στη μορφή της δικαιοπραξίας γιατί λείπει ένα τουλάχιστον από τα στοιχεία που συνθέτουν την ολότητα, το πραγματικό της δικαιοπραξίας. Συνεπώς, κατ αποτέλεσμα (και μόνο)η ακυρότητα και το ανυπόστατο συμπίπτουν καθώς και στις δύο περιπτώσεις παρεμποδίζεται η επέλευση των εννόμων συνεπειών της δικαιοπραξίας. 23

24 των εκούσιων έννομων αποτελεσμάτων, γ) η πάσχουσα δήλωση βουλήσεως ή δικαιοπραξία 56. Η άκυρη, λοιπόν δικαιοπραξία έχει μεν την εξωτερική μορφή της δικαιοπραξίας (προϋποθέτει δηλαδή υπόσταση), αλλά εξαιτίας ελαττώματος που υπάρχει σε αυτήν δεν παράγει τα έννομα αποτελέσματα της 57. Ο νόμος με ειδικές διατάξεις προβλέπει τις περιπτώσεις άκυρων δικαιοπραξιών. Έτσι μια δικαιοπραξία είναι άκυρη α) όταν δεν υπάρχει η απαιτούμενη δικαιοπρακτική ικανότητα ενός δικαιοπρακτούντος (ΑΚ 130), β) στις περιπτώσεις ελλείψεως συμφωνίας μεταξύ της ελεύθερης βουλήσεως και της δηλώσεως βουλήσεως του δικαιοπρακτούντος λόγω διατάραξης των σωματικών ή πνευματικών λειτουργιών του (ΑΚ 131) ή λόγω εικονικότητας 58, γ) όταν υπάρχει αντίθεση στο νόμο (π.χ. δικαιοπραξία που αποκλείει την καταγγελία σύμβασης εργασίας ορισμένου χρόνου για σπουδαίο λόγο). Είναι άκυρη και κάθε δικαιοπραξία που, αν και δεν αντιβαίνει σε απαγορευτική διάταξη του νόμου, είναι αντίθετη στο όλο πνεύμα του νόμου, δηλ. επιχειρείται με αυτήν καταστρατήγηση μιας απαγορευτικής διάταξης νόμου.(π.χ. αν συμβαλλόμενοι δεν αποκλείσουν την καταγγελία σύμβασης αλλά συμφωνήσουν ότι η καταγγελία θα επιτρέπεται μόνο για ορισμένους λόγους) (ΑΚ 174) ή στα χρηστά ήθη (ΑΚ ή τέλος δ) όταν δεν έχει τηρηθεί ο απαιτούμενος συστατικός τύπος (ΑΚ 159). Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι αν και η ακυρότητα εμποδίζει να επέλθουν τα σκοπούμενα από την δήλωση βούλησης αποτελέσματα, δεν εμποδίζει ανάλογα με τις περιστάσεις την επέλευση ορισμένων άλλων συνεπειών 59, όπως για παράδειγμα ευθύνη από τις διαπραγματεύσεις ( ΑΚ) και άρα αξίωση αποζημίωσης, αποζημίωση λόγω αδικοπραξίας (914 ΑΚ) ή αξίωση για απόδοση αδικαιολογήτου πλουτισμού κτλ. Η άκυρη δικαιοπραξία στο αστικό κώδικα διακρίνεται σε 60 : α) αρχική, η οποία υφίσταται όταν η αιτία της ακυρότητας υπάρχει κατά το χρόνο κατάρτισης της δικαιοπραξίας, β) επιγενόμενη, η οποία υφίσταται όχι κατά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας, αλλά εκ των υστέρων μετά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας, γ) απόλυτη, η οποία τάσσεται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος, μπορεί να την επικαλεσθεί οιοσδήποτε έχει έννομο 56 Βλ. Δ. Παπαστερίου σε Δ. Παπαστερίου- Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της δικαιοπραξίας, 2008, σελ Ο νόμος δεν έχει σκοπό να εξισώσει την άκυρη δικαιοπραξία στο σύνολο της με ανύπαρκτη, θέλει απλώς να υποδηλώσει ότι η δήλωση βούλησης δεν παράγει τα έννομα αποτελέσματα, στα οποία απέβλεψε. Δεν επέρχεται καμία μεταβολή στην νομική κατάσταση που υπάρχει πριν από την δικαιοπραξία. βλ. Ν. Τριάντο, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο) σελ. 223, ΠΠρΣπαρτ. 152/80, ΝοΒ 29, 1436, ΠΠρΣαμ.115/79, Αρμ.34, ΕΦΑθ. 4027/77, ΑΡμ.33, Εικονική είναι η δικαιοπραξία όταν η δήλωση βούλησης δεν γίνεται στα σοβαρά (ΑΚ 138). Εδώ εντάσσονται η κρυψιβουλία και ο αστεϊσμός. 59 Βλ. Απ. Γεωργιάδη, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου,3 η έκδοση,2002 σελ. 384, Ν. Τριάντο, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο) σελ. 223, όσο και Π. Φίλιο, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, γ έκδοση, 2011,σελ. 422 υπό Ε. 60 Για τις διακρίσεις των δικαιοπραξιών βλ. Απ. Γεωργιάδη, ο.π. σελ. 385 επ., Π. Φίλιο, ο.π. σελ. 423 επομ., Ν. Τριάντο, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο σελ όσο και Δ. Παπαστερίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας σελ. 283 επ. 24

25 συμφέρον και λαμβάνεται αυτεπάγγελτα υπόψη από το δικαστήριο 61, δ) σχετική, η ακυρότητα που τάσσεται για την εξυπηρέτηση ιδιωτικού συμφέροντος, μπορεί να την επικαλεστεί μόνο το πρόσωπο υπέρ του οποίου τάσσεται και το δικαστήριο την λαμβάνει υπόψη μόνο αφού προταθεί (π.χ. ΑΚ 131 παρ. 1) 62. Η επίκλησή της όμως αίρει κάθε ενέργεια από την αρχή και ισχύει πλέον ως προς όλους 63. Περαιτέρω η άκυρη δικαιοπραξία διακρίνεται σε ολική, όταν καταλαμβάνει ολόκληρη την δικαιοπραξία και μερική, όταν καταλαμβάνει μέρος μόνο της δικαιοπραξίας 64. Η άκυρη δικαιοπραξία σε αντίθεση με όσα εξετέθησαν για την ανυπόστατη είναι δυνατό να επικυρωθεί, δηλαδή να επαναληφθεί με ενέργεια ex nunc, εφόσον δεν υπάρχει πλέον ο λόγος ακυρότητας (άρθρο 183 ΑΚ). Η επικύρωση άκυρης δικαιοπραξίας ισχύει σαν νέα κατάρτισή της. Αν τα συμβαλλόμενα μέρη επικυρώσουν άκυρη σύμβαση, σε περίπτωση αμφιβολίας δημιουργείται αμοιβαία μεταξύ τους υποχρέωση για κάθε παροχή που θα όφειλαν, η σύμβαση ήταν από αρχή έγκυρη 65. Επίσης η άκυρη δικαιοπραξία μπορεί να μετατραπεί αν περιέχει τα στοιχεία άλλης δικαιοπραξίας, οπότε αυτή ισχύει εφόσον συνάγεται ότι τα μέρη θα την ήθελαν, αν ήξεραν την ακυρότητα (άρθρο 182 ΑΚ) 66. Για να χωρήσει όμως μετατροπή, απαιτείται να επικαλεσθεί αυτήν ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη που έλαβαν μέρος στη δικαιοπραξία και να αποδείξει την επικληθείσα υποθετική θέληση των μερών Επέρχεται λόγω παράβασης διατάξεως τεθείσας προς εξυπηρέτηση του γενικότερου συμφέροντος π.χ. ΑΚ 159 1, 174, 178, 179, μπορεί να την επικαλεστεί ο καθένας ενώ λαμβάνεται υπόψη και αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο π.χ. ΑΚ 130,131,133,170,174, Χαρακτηριστικό της σχετικής ακυρότητας είναι ότι αυτή δεν έχει επέλθει αλλά γεννιέται από τη θέληση του συμβαλλόμενου μέρους, υπέρ του οποίου τάχθηκε από το νόμο. Πρόκειται συνεπώς για ηρτημένη ακυρότητα, της οποίας η επέλευση επέρχεται από την επίκλησή της από το πρόσωπο υπέρ του οποίου τάχθηκε από το νόμο. Μέχρι να γίνει επίκληση της σχετικής ακυρότητας της δικαιοπραξίας, αυτή αναπτύσσει πλήρως την ενέργειά της. 63 Εξαίρεση τα άρθρα 466, 139, 885παρ.2 και 1290 ΑΚ). 64 Ο εισαγόµενος στο άρθρο 181 ΑΚ θεσμός της µμερικής ακυρότητας συγκαταλέγεται μεταξύ των θεσμών που συντελούν στον περιορισμό των συνεπειών της ακυρότητας, καθώς η ακυρότητα μέρους δεν συνεπιφέρει την ακυρότητα του όλου, εάν δεν συνάγεται ότι οι συμβαλλόμενοι δεν θα επιχειρούσαν την δικαιοπραξία χωρίς το άκυρο µέρος. Συνεπώς, το υπόλοιπο μέρους της δικαιοπραξίας που δεν είναι άκυρο, διατηρεί τη δεσμευτική ισχύ του. 65 Η επικύρωση είναι απαραίτητο να πληροί όλες τις προϋποθέσεις και τους όρους που απαιτούνται για την επικυρούμενη δικαιοπραξία. Βλ. Μ. Γεωργιάδου, Αγωγές και αιτήσεις αστικού κώδικα, (επιμ. Ιωάννης Καράκωστας), εκδόσεις Νομική βιβλιοθήκη, 2 η έκδοση (2010), σελ Από την έννοια της ακυρότητας προκύπτει ότι η ακυρότητα προέρχεται αυτόματα εκ του νόμου χωρίς να απαιτείται καμία ενέργεια των μερών ή του δικαστηρίου. Δυνατή, είναι µόνο η έγερση αναγνωριστικής αγωγής (ΚΠολΔ 70) και όχι και η αγωγή για κήρυξη της ακυρότητας. Κατ εξαίρεση απαιτείται δικαστική κήρυξη της ακυρότητας στις περιπτώσεις του άκυρου γάμου (ΑΚ 1376) και της άκυρης απόφασης γ.σ. (ΑΚ 101 εδ 2), ΑΠ. 181/2001, ΕλλΔνη, τ , σελ. 75. Διαφορετική είναι η περίπτωση της δυνητικής ακυρότητας (ΑΚ 1621, 1653παρ.2, 1721παρ.4), όπου η κήρυξη της ακυρότητας εναπόκειται στην κρίση του δικαστηρίου, καθώς και η περίπτωση της δικονοµικής ακυρότητας που αφορά τις διαδικαστικές πράξεις και απαγγέλλεται από το δικαστήριο (ΚΠολΔ 159). 67 Βλ. Μ. Γεωργιάδου, ο.π. σελ

26 Δ. Ακυρώσιμη δικαιοπραξία Ακυρώσιμη είναι η δικαιοπραξία στην οποία έχει εμφιλοχωρήσει ελάττωμα τέτοιο που δεν εμποδίζει προσωρινά την παραγωγή των έννομων συνεπειών της, αλλά παρέχει τη δυνατότητα ανατροπής τους 68. Η ακυρώσιμη δικαιοπραξία, είναι έγκυρη μεν αλλά μπορεί να ακυρωθεί με την έκδοση σχετικής διαπλαστικής δικαστικής απόφασης 69. Ωστόσο, μέχρι να ακυρωθεί παράγει όλες τις έννομες συνέπειες μιας έγκυρης δικαιοπραξίας 70. Ως εκ τούτου συνάγεται ότι η ακυρώσιμη δικαιοπραξία είναι καθ όλα υποστατή, με πλήρη ενέργεια μέχρι την ακύρωσή της. Οι λόγοι της ακυρωσίας προβλέπονται περιοριστικά στο νόμο. Συγκεκριμένα, οι λόγοι που καθιστούν κατά τον ΑΚ μία δικαιοπραξία ακυρώσιμη είναι η πλάνη, η απάτη και η απειλή 71. Ειδικός λόγος ακυρωσίας προβλέπεται στο άρθρο 4 ν. 2957/2001 για την περίπτωση που η δήλωση βούλησης επηρεάστηκε από πράξη διαφθοράς. Την ακύρωση της δικαιοπραξίας μπορεί να ζητήσει μόνο αυτός που πλανήθηκε ή απατήθηκε ή απειλήθηκε και οι κληρονόμοι τους (άρθρο 154 ΑΚ) 72, ενώ η απόσβεση του δικαιώματος ακύρωσης επέρχεται με την παραίτηση του δικαιούχου (156 ΑΚ) ή την παρέλευση της διετούς αποσβεστικής προθεσμίας (157 ΑΚ) 73. Το δικαίωμα της ακύρωσης 74 της δικαιοπραξίας μπορεί να ασκηθεί μόνο με αγωγή, ανταγωγή ή ένσταση. Η ακυρώσιμη δικαιοπραξία μπορεί να καταστεί καθόλα έγκυρη αν ο δικαιούμενος να την προσβάλλει εγκρίνει την δικαιοπραξία αυτή, πράξη που ισοδυναμεί με παραίτησή του από το δικαίωμα να την προσβάλει. Συνέπεια της απόσβεσης του δικαιώματος ακύρωσης είναι ότι η δικαιοπραξία 68 Βλ. Δ. Κλαβανίδου σε Δ. Παπαστερίου- Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της δικαιοπραξίας, 2008, σελ Βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, Ελαττωματικές αποφάσεις, ό.π. σελ Βλ. Κ. Παμπούκη, ΕπισκΕΔ 2008, ό.π. σελ.474. Για την φύση της απόφασης ως διαπλαστικής βλ. Π. Φίλιο, ο.π. σελ. 432, Απ. Γεωργιάδη, ο.π. σελ. 419, όσο και Ν. Τριάντο, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο) σελ Εδώ έγκειται και η διαφορά των ακυρώσιμων δικαιοπραξιών με τις άκυρες, οι οποίες ως αναφέρθηκε ανωτέρω είναι αυτοδικαίως άκυρες, αμά τη εμφανίσει του ελαττώματος. 71 Στο δίκαιο των ανωνύμων εταιριών μόνο οι ψήφοι, ως δηλώσεις βούλησης μπορούν να ακυρωθούν λόγω πλάνης, απάτης ή απειλής. Η πλάνη, η απάτη και η απειλή, ως ψυχολογικά φαινόμενα μπορούν να αφορούν φυσικά πρόσωπα και όχι όργανα νομικού προσώπου. Συνεπώς ο πλανηθείς, απατηθείς ή απειληθείς μέτοχος, δεν μπορεί να ζητήσει λόγω του ελαττώματος της βούλησης, την ακύρωση αυτής της απόφασης της γ.σ., αλλά μόνο της ψήφου του. Η ακύρωση μίας ή περισσότερων ψήφων δεν επιδρά κατ αρχήν επί του κύρους των αποφάσεων της γ.σ., μπορεί όμως να θιγεί εμμέσως η απόφαση όταν οι ακυρωθείσες ψήφοι ήταν απαραίτητες για τη λήψη της, βλ. Σ. Κιντή, Ακυρότης, 2004, σελ. 61, Ν. Ρόκα, Τα όρια της εξουσίας της πλειοψηφίας, 1971, σελ. 28, υπάρχει όμως και η αντίθετη άποψη καθώς μέρος της θεωρίας και της νομολογίας υποστηρίζει ότι οι αποφάσεις της γ.σ. είναι ακυρώσιμες και σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις περί πλάνης, απάτης απειλής, βλ. Ι. Πασσιά, ό.π., 1969, σελ. 380, Λ. Γεωργακόπουλο, Το δίκαιο των εταιριών, τόμ. δεύτερος, 1972, σελ. 319, 334 επ. 72 Στο εταιρικό όμως δίκαιο, η ακύρωση μπορεί να ζητηθεί από κάθε μέτοχο που διαθέτει ένα νομοθετικά προβλεπόμενο, ελάχιστο ποσοστό στο κεφάλαιο καθώς και από κάθε μέλος του διοικητικού συμβουλίου ακόμη κι αν αυτά τα πρόσωπα δεν θίγονται από το περιεχόμενο της απόφασης. 73 Το δικαίωμα ακύρωσης της ακυρώσιμης δικαιοπραξίας στον ΑΚ μπορεί να ασκηθεί κατά την κρατούσα άποψη και με ένσταση ενώ το άρθρο 35α αποκλείει την κατ ένσταση προβολή της ακυρωσίας, βλ. Ρ. Γιοβαννόπουλο, 2012, σελ. 62, Στ. Κιντή, ο.π., 2004, σελ Αυτό σημαίνει ότι με την τελεσιδικία της δικαστικής απόφασης, που ακυρώνει τη δικαιοπραξία, ανατρέπονται αναδρομικώς και αυτοδικαίως οι συνέπειές της. 26