Σημειώσεις Πρακτική Εφαρμογών ΔΟΣΕ Α Εξάμηνο ΙΕΚ

Transcript

1 2016 Σημειώσεις Πρακτική Εφαρμογών ΔΟΣΕ Α Εξάμηνο ΙΕΚ Επιμέλεια Σημειώσεων: Γραμματικοπούλου Κωνσταντία Μάρκετερ - Εκπαιδευτικός

2 2 Ηγέτης - Ηγεσία Ηγέτης είναι το άτομο εκείνο το οποίο κάνοντας συγκεκριμένες ενέργειες καταφέρνει να κάνει τα άλλα άτομα να τον "ακολουθούν εθελοντικά και πρόθυμα". Ηγέτης μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε άνθρωπος στην ομάδα του. Ο καλός ηγέτης στο χώρο του καθοδηγεί, παίρνει πρωτοβουλίες, ανοίγει ορίζοντες και βελτιώνει συνεχώς τα πράγματα και καταφέρνει να πετυχαίνει εξαιρετικά αποτελέσματα με τη βοήθεια ικανοποιημένων συνεργατών. Ηγετική συμπεριφορά Ο ηγέτης επιδρά πάνω στα άλλα άτομα με τη συμπεριφορά του. Αυτό που επηρεάζει τους ανθρώπους και τους κάνει να αποδέχονται τον ηγέτη και να "ακολουθούν εθελοντικά και πρόθυμα" δεν είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, δηλαδή "το τι είναι", αλλά "το τι κάνει και πώς ενεργεί ". Ο ορισμός για την ηγεσία ή την ηγετική συμπεριφορά ενός ατόμου είναι το σύνολο των ενεργειών εκείνων, οι οποίες επιδρούν πάνω στους άλλους ανθρώπους και τους κάνουν να το "ακολουθούν εθελοντικά και πρόθυμα" και να του έχουν εμπιστοσύνη. Ο ηγέτης αναδεικνύεται, πείθει, περνά το όραμα του, εμπνέει, προκαλεί εκτίμηση, κερδίζει την εμπιστοσύνη και μιλάει στην καρδιά.

3 3 Βασικά στοιχεία που συνθέτουν την ηγετική συμπεριφορά ενός ατόμου είναι: Η σύλληψη ενός οράματος, η διάδοσή του στους συνεργάτες, ώστε να το ενστερνιστούν, και η σύνδεσή του με τις καθημερινές εργασίες τους, ώστε να δίνει σε αυτές νόημα. Η ενδυνάμωση, η ανάπτυξη, η παρακίνηση και η εμψύχωση των συνεργατών. Η επιβράβευση των ατόμων. Η δημιουργία ομάδας και η δημιουργία καλού κλίματος σ' αυτή. Η διαμόρφωση στόχων και σχεδίων για την υλοποίησή τους. Η συνεχής βελτίωση των ατόμων, των μέσων, των διαδικασιών και συστημάτων και οι καινοτομίες. Η παρακολούθηση του περιβάλλοντος, η αντιμετώπιση των περιορισμών και των απειλών και η αξιοποίηση των ευκαιριών που υπάρχουν σ' αυτό. Η ανάπτυξη της παιδείας (νοοτροπίας- κουλτούρας) στο χώρο της ευθύνης του. Ο ηγέτης αναδεικνύεται, πείθει, περνά το όραμα του, εμπνέει, προκαλεί εκτίμηση, κερδίζει την εμπιστοσύνη και μιλάει στην καρδιά. Πηγές δύναμης του Ηγέτη Ο ηγέτης για να επηρεάσει, να καθοδηγήσει και να παρακινήσει τα μέλη της ομάδας χρησιμοποιεί ως εργαλεία τη δύναμης της επιρροής και της εξουσίας. Αυτές αποτελούν μέσα, τα οποία χρησιμοποιεί ο ηγέτης για να επηρεάσει, να καθοδηγήσει και να παρακινήσει τα μέλη της ομάδας. Αξίζει λοιπόν να διευκρινίσουμε τις παραπάνω έννοιες.

4 4 Δύναμη είναι "η δυνατότητα που έχει ο άνθρωπος να είναι σε θέση να επιβάλλει τις δικές του επιθυμίες μέσα από μια κοινωνική σχέση, παρά την αντίσταση". Η δύναμη απαιτεί δύο ή περισσότερα άτομα, ένα που την ασκεί και ένα που την υφίσταται. Βλέπουμε λοιπόν ότι η δύναμη είναι η δυνατότητα ενός ατόμου να επιβάλλει την επιθυμία του στους άλλους, επηρεάζοντας τη συμπεριφορά τους. Επιρροή είναι η αλλαγή της σκέψης, των ιδεών, των ενεργειών και της συμπεριφοράς ενός ανθρώπου, που προκύπτει από την επίδραση της δύναμης που ασκείται σε αυτόν από άλλο άτομο. Εξουσία είναι το νόμιμο δικαίωμα που έχει κάποιος να εξασκεί τη δύναμη που διαθέτει. Η εξουσία προκύπτει από τη θέση που κατέχει το άτομο στη διοικητική ιεραρχία. Ο αποτελεσματικός ηγέτης θα πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά τη δύναμη και την εξουσία που διαθέτει και τις πηγές απ' όπου τις αντλεί. Οι βασικές πηγές δύναμης του είναι: Η δύναμη της ανταμοιβής και της τιμωρίας. Αυτή δίνει τη δυνατότητα στον ηγέτη να ικανοποιεί τις ανάγκες ενός ατόμου ή μιας ομάδας ή να επιβάλλει ποινές. Η δύναμη της αναφοράς (προτύπου). Είναι γεγονός ότι τα άτομα, κυρίως οι έφηβοι, έχουν κάποιο άλλο άτομο ως πρότυπο ή σημείο αναφοράς (είδωλο) και θέλουν να ταυτιστούν μαζί του, γιατί έχει χαρίσματα που τους εντυπωσιάζουν.

5 5 Η δύναμη των ειδικών. Αυτή προέρχεται από τις ειδικές γνώσεις και την πείρα που έχει ή κατά τη γνώμη των οπαδών έχει ο ηγέτης σε ένα ειδικό θέμα. Η δύναμη των πληροφοριών. Μια ακόμη πηγή δύναμης για τους ηγέτες είναι η κατοχή των πληροφοριών ή ο έλεγχος των μηχανισμών με τους οποίους αυτές μεταβιβάζονται. Οι ηγέτες διαλέγουν και χρησιμοποιούν περισσότερο τη δύναμη της αναφοράς, του ειδικού και της ανταμοιβής και λιγότερο τη δύναμη της τιμωρίας. Πρότυπο Ηγετικής Συμπεριφοράς Η επιστημονική αναζήτηση επικεντρώθηκε και στα ζητήματα που αφορούν τη μορφή της ηγετικής συμπεριφοράς και στα χαρακτηριστικά τα οποία τη διακρίνουν. Τα σχετικά ζητήματα εδώ είναι κυρίως δύο: Η περιγραφή των προτύπων ηγεσίας η αποτελεσματικότητα ή η καταλληλότητα των διάφορων προτύπων ηγεσίας. Τα βασικά πρότυπα ηγεσίας με κριτήριο τον τρόπο λήψης των αποφάσεων: Αυταρχικό πρότυπο. Ο ηγέτης αποφασίζει μόνος του και δίνει εντολές στους συνεργάτες του για εκτέλεση των αποφάσεών του. Ο τρόπος αυτός είναι

6 6 ενδεδειγμένος, όταν οι εργαζόμενοι πρέπει να μάθουν γρήγορα το έργο τους και όταν δεν ανταποκρίνονται σε άλλους τρόπους ηγεσίας. Έχει αρκετά μειονεκτήματα μια και οι εργαζόμενοι δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη για το αποτέλεσμα και η παραγωγή είναι καλή μόνον, όταν ο ηγέτης είναι παρών. Δημοκρατικό πρότυπο. Ο ηγέτης στις αποφάσεις του λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη γνώμη και τις ανάγκες των συνεργατών του ή και συχνά ζητά τη συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Αφορά τον τρόπο διοίκησης σε εργαζομένους μορφωμένους, με υψηλές δεξιότητες ή πολλή εμπειρία, που έχουν αναπτυγμένο αίσθημα ευθύνης, βοηθούν στην εκτέλεση του έργου και είναι δεκτικοί σε νέες ιδέες και αλλαγές. Αυτός ο τρόπος διοίκησης οδηγεί σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ικανοποίηση των μελών της ομάδας. Εξουσιοδοτικό πρότυπο. Ο ηγέτης δίνει το δικαίωμα να αποφασίζουν σε πολλά θέματα οι συνεργάτες του και ο ρόλος του είναι πολύ περιορισμένος. Η ομάδα παίρνει τις αποφάσεις μόνη της χωρίς τον επηρεασμό του ηγέτη. Η δύο βασικές διαστάσεις της ηγετικής συμπεριφοράς. "προσανατολισμός προς τους ανθρώπους". Ο ηγέτης που ακολουθεί αυτόν τον τρόπο διοίκησης θεωρεί τον άνθρωπο τον σπουδαιότερο συντελεστή παραγωγής, αποδέχεται τις ιδιαιτερότητές του και αναπτύσσει σχέσεις φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Όταν ικανοποιούνται τα μέλη της ομάδας του, τότε και η παραγωγή θα είναι ικανοποιητική. Η ηγετική συμπεριφορά στρέφεται κυρίως στην ανάπτυξη και ικανοποίηση των ανθρώπων και στη διατήρηση ανθρώπινων σχέσεων μεταξύ του ηγέτη και των συναδέλφων του. "προσανατολισμός προς τα καθήκοντα". Δίνεται μεγάλη προσοχή στο σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου και ορίζονται με σαφήνεια οι ρόλοι των εργαζομένων και οι υποχρεώσεις που έχουν. Ο ηγέτης διατηρεί τυπικές σχέσεις με τους υφισταμένους του και οι δομές και οι διαδικασίες είναι καθορισμένες. Θεωρεί ότι, όταν οι στόχοι του έργου επιτυγχάνονται, τότε και τα μέλη της ομάδας μπορούν να ικανοποιηθούν. Η ηγετική συμπεριφορά επικεντρώνεται κυρίως σε ενέργειες που αφορούν την υλοποίηση του έργου και την εκτέλεση των καθηκόντων. Ο ηγέτης θα πρέπει να προσαρμόζει το πρότυπο ηγεσίας: Στο έργο που έχει να υλοποιήσει Στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ασκεί την ηγεσία Στην ωριμότητα των ατόμων Το τελευταίο στοιχείο αποτελεί την πιο σημαντική μεταβλητή που θα πρέπει να λάβει υπόψη του ο ηγέτης, για να επιλέξει το κατάλληλο πρότυπο ηγεσίας. Ωριμότητα είναι από τη μια η ικανότητά των ατόμων (ξέρουν και μπορούν) να υλοποιούν ένα έργο και από την άλλη η διάθεσή τους (θέλω) να υλοποιήσουν το έργο. Τα άτομα τα οποία θέλουν και μπορούν να υλοποιούν το έργο έχουν υψηλή ωριμότητα (για το

7 7 ζήτημα της ηγεσίας) και προφανώς οι καταλληλότερες μορφές ηγεσίας είναι οι συμμετοχικές. Αντίθετα, τα άτομα τα οποία ούτε μπορούν, ούτε θέλουν να υλοποιούν ένα έργο είναι ανώριμα (για το ζήτημα της ηγεσίας) και, συνεπώς, η καταλληλότερη μορφή ηγεσίας είναι η αυταρχική. Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Η επικοινωνία έχει ιδιαίτερη σημασία για την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων, τη λειτουργία των ομάδων και την ηγεσία της επιχείρησης. Καθορίζουν οι επιχειρήσεις/οργανώσεις το είδος, το περιεχόμενο, τη ροή της επικοινωνίας ή συμβαίνει το αντίστροφο; Το επικοινωνείν προϋποθέτει το οργανώνειν και το αντίστροφο: «η δομή, η έκταση και οι σκοποί μιας οργάνωσης καθορίζονται σχεδόν αποκλειστικά από τις τεχνικές επικοινωνίας» Εδραίωση των δομών γραφειοκρατικοποίησης με στόχο την αποτελεσματικότητα, την αύξηση της απόδοσης, τη δημιουργία ενός αισθήματος «τάξης», και νομιμοποίησης των ακολουθούμενων πρακτικών (ιεράρχηση της εξουσίας) Έμφαση στο γραπτό λόγο Οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να χαρτογραφήσουν τα δίκτυα επικοινωνίας και συγχρόνως να μελετήσουν τη διαδικασία συμμετοχής των ατόμων σ αυτά. Η χρήση νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο πρότυπο της επιχειρησιακής επικοινωνίας απαιτούν υψηλότερο επίπεδο γενικών γνώσεων και μεγαλύτερη εξειδίκευση. Οι επικοινωνιολόγοι εστιάζουν στις τεχνικές επιβολής απόψεων και πειθούς που θα έπρεπε να επιδιώξει να εξασφαλίσει ο πομπός (μαζικός επικοινωνητής) έναντι του δέκτη (διάφορες κατηγορίες κοινού) και πληροφορούν την επιχείρηση. Επικοινωνία στο πλαίσιο της τυπικής οργάνωσης

8 8 Συνεργασία, συντονισμός, αμφίδρομη ροή πληροφοριών. Απαιτεί κατάλληλες δομές, δίκτυα πληροφοριών, διαδικασίες επικοινωνίας. Κάθετη-επικοινωνία α)η επικοινωνία από πάνω προς τα κάτω Παραδοσιακή μορφή επικοινωνίας. Δεν είναι αμφίδρομη. Η μεταφορά των μηνυμάτων γίνεται με μορφή διαταγών, οδηγιών, παρατηρήσεων, ανακοινώσεων, κ.τ.λ. από ανωτέρους σε κατώτερα στελέχη και είναι σχετικά με τον ορισμό καθηκόντων, την εκτέλεσή τους, τις διαδικασίες, τις πολιτικές, κ.τ.λ.. Πρόβλημα 1: οι υφιστάμενοι αισθάνονται δυσαρεστημένοι και η βελτίωση της εργασίας είναι ανέφικτη. Ο λόγος: δεν έχουν την ευκαιρία να στέλνουν μηνύματα σχετικά με τα προβλήματα της εργασίας, να προτείνουν ιδέες για βελτίωση της παραγωγικότητας, να γνωστοποιούν προσωπικές ανάγκες, προβλήματα ή παράπονα. Πρόβλημα 2: το μήνυμα αλλοιώνεται περνώντας απ όλα τα ιεραρχικά επίπεδα. Λιγότερο κατανοητά στους αποδέκτες. β)η επικοινωνία από κάτω προς τα επάνω Οι εργαζόμενοι αισθάνονται ικανοποίηση γιατί μεταβιβάζουν αυτά που θέλουν. Οι προϊστάμενοι ελέγχουν την τύχη των δικό τους μηνυμάτων και γνωρίζουν την κατάσταση του χώρου που προΐστανται. Οριζόντια επικοινωνία Επικοινωνία εργαζομένων σε διαφορετικά τμήματα της επιχείρησης στο ίδιο όμως επίπεδο ιεράρχησης. Αρνητικός παράγοντας----> ο ανταγωνισμός των προϊσταμένων,----> η μυστικότητα και η περιχαράκωση----> αρνητικές συνέπειες στην συνεργασία, στον συντονισμό και στο κοινωνικό κλίμα. Βασικά εμπόδια επικοινωνίας Φυσιολογικά Ψυχοσυγκινησιακά (διάθεση, προκατάληψη, συναισθήματα) Περιβαλλοντικά Ασαφείς στόχοι Μη σωστά μηνύματα, την ευθύνη την έχει ο πομπός που στα διαμορφώνει (ασάφεια, μη ακρίβεια,, έλλειψη πληρότητας, περιεκτικότητας, συντομίας, κ.τ.λ.) Κακή επιλογή χρόνου και χώρου, π.χ. ο προϊστάμενος δεν ακούει το προσωπικό πρόβλημα του υφισταμένου του όταν ο ίδιος έχει καθυστερήσει στο διοικητικό συμβούλιο. Κακή επιλογή τρόπου και μέσου: Τρόπος: γραπτή προφορική οπτική επικοινωνία Μέσα: λόγος τόνος σώμα τηλέφωνο κ.τ.λ. Έλλειψη ενδιαφέροντος / απροσεξία Βιαστικά συμπεράσματα (συνήθως λόγω έλλειψης χρόνου και μη ολοκλήρωσης του μηνύματος από τον πομπό) Προδιάθεση/προκατάληψη π.χ. προτάσεις εργαζομένων για βελτιώσεις να απορρίπτονται με την προκατάληψη ότι ενεργούν πάντα εις βάρος της επιχείρησης.

9 9 Υπερευαισθησία σε ορισμένες λέξεις, φράσεις, γεγονότα, και να χάνουν το νόημα. Διαφορετικές αντιλήψεις, κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του εμπειρίες, γνώσεις, αξίες, ανάγκες, επιθυμίες. Σχέσεις μεταξύ πομπού δέκτη Δομές/ διαδικασία π.χ. γραφειοκρατία. Υπερφόρτωση Κλίμα/παιδεία π.χ. καχυποψία, έλλειψη ελευθερίας έκφρασης, έλλειψη σεβασμού περιορισμό επικοινωνίας Κώδικές π.χ. ορολογίες επαγγελμάτων γιατρού π.χ. κέρδος διαφορετική σημασία για την εργάτη από τον επιχειρηματία. Τρόποι αντιμετώπισης των εμποδίων στην επικοινωνία Βελτίωση του μηνύματος από τον πομπό α)σαφήνεια ακρίβεια β)πληρότητα γ)περιεκτικότητα συντομία Αποτελεσματική ακρόαση από τον δέκτη α)παθητική ακρόαση (εξάλειψη θορύβων, συγκέντρωση προσοχής στον δέκτη, οπτική επαφή και νεύματα, έλεγχο προκαταλήψεων) β)ενεργητική ακρόαση (ερωτήσεις, ενθάρρυνση, έλεγχο, συναίσθηση) Κανάλια επικοινωνίας στην επιχείρηση Βασικοί τρόποι επικοινωνίας: τακτικές συναντήσεις προϊσταμένων υφισταμένων, επιστολές, κουτιά παραπόνων, προτάσεων υποδείξεων, διάφορα έντυπα, έρευνες γνωμών και ικανοποίησης των εργαζομένων, οργανώσεις εργαζομένων. Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας στην επιχείρησης Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας είναι μεγάλη γιατί ο συντονισμός των μελών μιας ομάδας δε μπορεί σε καμιά περίπτωση να επιτευχθεί χωρίς αυτήν. Ο προγραμματισμός και ο έλεγχος δύο από τις λειτουργίες του management

10 10 βασίζοντα κυρίως στην διαδικασία και στα συστήματα πληροφόρησης. Η καθοδήγηση, η ηγεσία, η παρακίνηση, οι καλές σχέσεις προϊσταμένου υφισταμένου, γενικά οι ανθρώπινες σχέσεις και το κοινωνικό κλίμα στις επιχειρήσεις και οργανισμούς επιτυγχάνονται μόνο με αποτελεσματική επικοινωνία. Διαδικασία της επικοινωνίας Επικοινωνία είναι η διαδικασία με την οποία μεταβιβάζονται πληροφορίες και νοήματα από ένα άνθρωπο σε άλλον. Διαδικασία της διαπροσωπικής επικοινωνίας Ξεκινά από επιθυμία μεταβίβασης μηνύματος (σκέψη, πληροφορία) Ο πομπός κωδικοποιεί το μήνυμα (λέξεις, σύμβολα, κινήσεις) Μεταβίβαση μηνύματος μέσα από κανάλια (δίκτυα) Ο δέκτης αποκωδικοποιεί, ερμηνεύει, κατανοεί, αισθάνεται Επίτευξη επικοινωνίας αφού επηρεάζει τη γνώση, σκέψη, ιδεολογία, αισθήματα, συμπεριφορά Αμφίδρομη επικοινωνία. Ο δέκτης γίνετε πομπός και αντίστροφα (feedback) Βασικά στοιχεία της διαδικασίας της επικοινωνίας Η πηγή (πομπός) Ο κώδικάς του πομπού κωδικοποίηση: η διαδικασία με την οποία ο πομπός μετατρέπει αυτό που θέλει να μεταβιβάσει σε ένα νόημα με την μορφή μηνύματος. Είναι διανοητική διαδικασία (λέξεις, σύμβολά, κινήσεις, οπτική, επαφή, στάσεις του σώματός).

11 11 Μήνυμα: αποτέλεσμα της προηγούμενης διαδικασίας Δίκτυα (κανάλια μεταβίβασης): μέσα μεταφοράς μηνύματος στον δέκτη π.χ. ατμόσφαιρα, μέσα τηλεπικοινωνιών. Σύλληψη του δέκτη: σύλληψη μηνυμάτων από τον πομπό μέσω συναισθημάτων π.χ. ακοή, όραση, όσφρηση, αφή, γεύση. Παρακίνηση Η παρακίνηση ή παρώθηση δεν είναι συμπεριφορά, είναι μια πολύπλοκη εσωτερική κατάσταση των ατόμων που δεν μπορεί να παρατηρηθεί απ ευθείας, αλλά που επηρεάζει τη συμπεριφορά τους. Τα κίνητρα των ατόμων συμπεραίνονται από τη συμπεριφορά τους. Η παρώθηση δημιουργείται από όλες αυτές τις εσωτερικές καταστάσεις του ατόμου που περιγράφονται σαν επιθυμίες, ευχές, προσπάθειες κλπ., είναι δηλαδή μια εσωτερική κατάσταση που ενεργοποιεί ή υποκινεί τα άτομα να εκπληρώσουν κάποιο σκοπό. Η παρακίνηση γενικά θεωρείται ότι συνδέεται με τις ανθρώπινες ανάγκες, η σχέση παρακίνησης και συμπεριφοράς είναι γενικά κατανοητή, η φύση όμως και η ακριβής σχέση μεταξύ αναγκών και παρακίνησης δεν είναι καθόλου φανερή. Με άλλα λόγια, η παρώθηση είναι μια μεσολαβητική μεταβλητή ανάμεσα στις ανθρώπινες ανάγκες και τη συμπεριφορά των ατόμων όπως δείχνει το (Ζαβλανός,1999) Ανθρώπινες ανάγκες Παρακίνηση Συμπεριφορά Σχήμα: Η παρακίνηση στο ρόλο της μεσολαβητικής μεταβλητής Η συμπεριφορά του ατόμου προκαλείται από την επιθυμία του να φθάσει σε κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Ο συγκεκριμένος σκοπός δεν είναι μια δραστηριότητα ή ενέργεια. Στην πραγματικότητα κάθε συμπεριφορά εκδηλώνεται με μια σειρά από ενέργειες. Κάθε φορά το άτομο κάνει και κάτι στην πορεία κάποιας πράξης μπορεί να αποφασίσει να αλλάξει δραστηριότητα ή να συνδυάσει δραστηριότητες για να κάνει κάτι διαφορετικό. Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι το εξής: Γιατί τα άτομα εκτελούν μια συγκεκριμένη ενέργεια και όχι κάποια άλλη; Γιατί αλλάζουν δραστηριότητες;

12 12 Πώς μπορεί ο μάνατζερ ή ο διευθυντής να κατανοήσει, να προβλέψει ή ακόμα να ελέγξει την δραστηριότητα, που το άτομο θα υποχρεωθεί να πραγματοποιήσει σε μια δεδομένη στιγμή; Οι μάνατζερ για να προβλέψουν τη συμπεριφορά του ατόμου πρέπει να γνωρίζουν τις ανάγκες και τα κίνητρα που προκαλούν στα άτομα μια συγκεκριμένη ενέργεια σε κάποιο συγκεκριμένο χρόνο. Επειδή η ακριβής φύση της πολύπλοκης σχέσης που υπάρχει μεταξύ των ανθρωπίνων αναγκών και της συμπεριφοράς του ατόμου δεν είναι εύκολο να κατανοηθεί, γι αυτό και μερικοί επιστήμονες ανέπτυξαν διάφορες θεωρίες περί κινήτρων με σκοπό να διερευνήσουν την ανθρώπινη παρακίνηση. Όλες οι θεωρίες παρουσιάζουν προβλήματα στο θεωρητικό μέρος και στην εφαρμογή τούς υπάρχουν όμως σ αυτές έννοιες και εξηγήσεις για την παρακίνηση των ατόμων στην εργασία, που δίνουν ικανοποιητικές απαντήσεις στους μάνατζερ και διευθυντές που αναζητούν τρόπους για να κάνουν μια επιχείρηση περισσότερο αποτελεσματική.(ζαβλανός,1999) Ποια η διαδικασία της παρακίνησης; Με βάση τα παραπάνω σχόλια, θα μπορούσαμε να ορίσουμε σαν παρακίνηση «τη συναισθηματική εκείνη κατάσταση η οποία κινεί ή παρακινεί ένα άτομο να ενεργήσει κατά ένα ορισμένο τρόπο». Η συναισθηματική αυτή κατάσταση δημιουργείται από τα διάφορα ερεθίσματα, τα οποία δέχεται το άτομο είτε από το εσωτερικό είτε από το

13 13 εξωτερικό περιβάλλον του. Η ανάλυση της παρακίνησης παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες, γιατί η διαδικασία αυτή αποτελεί μιαν εσωτερική διαδικασία, ξεχωριστή για κάθε άτομο. Συγκεκριμένο στοιχείο σε μια τέτοια ανάλυση, είναι μόνο η συμπεριφορά του ατόμου, όχι όμως και ο δρόμος, ο οποίος οδήγησε σ αυτή τη συμπεριφορά. Έχοντας υπόψη μα ότι το άτομο έχει ανάγκες και ότι επιδιώκει να ικανοποιήσει τις ανάγκες αυτές μέσα στο περιβάλλον της εργασίας του, υποθέτουμε ότι θα ακολουθήσει κάποια συμπεριφορά προκειμένου να τις ικανοποιήσει. Δεν είμαστε όμως σε θέση να γνωρίζουμε ποια ακριβώς είναι η συμπεριφορά αυτή. Εάν π.χ. ένας εργαζόμενος αντιληφθεί ότι η θέση του μέσα στην επιχείρηση κλονίζεται (απειλείται δηλαδή η ασφάλειά του ή η καριέρα του),είναι πιθανό να ακολουθήσει κάποιον από τους εξής τρόπους συμπεριφοράς: α. να εργασθεί σκληρότερα και αποδοτικότερα ώστε να πείσει τον προϊστάμενό του ότι είναι απαραίτητος. β. να ζητήσει την βοήθεια της επαγγελματικής οργανώσεως στην οποία ανήκει ή πιθανόν να γίνει μέλος μιας τέτοιας οργανώσεως, για να βοηθηθεί. γ. να κάνει οτιδήποτε άλλο πιστεύει ότι μπορεί να τον βοηθήσει και το οποίο εμείς δεν μπορούμε να ξέρουμε. Στο παράδειγμα αυτό έχουμε δύο ενδεχόμενα συγκεκριμένης συμπεριφοράς (α, β) με ίσες πιθανότητες εκλογής και για τα δύο, καθώς και το ενδεχόμενο εκλογής οποιασδήποτε άλλης συμπεριφοράς (γ), η οποία κατά την κρίση του ατόμου είναι χρήσιμη και αποτελεσματική και την οποία εμείς δεν είμαστε σε θέση ούτε να γνωρίζουμε και πιθανόν, ούτε και να υποθέσουμε. Μας είναι δηλαδή, άγνωστη η «διεύθυνση» συμπεριφοράς του ατόμου. Άγνωστη, επίσης, είναι και η «ένταση», ο βαθμός μέχρι τον οποίο θα ακολουθήσει το άτομο τη συγκεκριμένη συμπεριφορά του.( Ζαβλανός,1999) Παρακίνηση ανθρώπινου δυναμικού Η απόδοση των εργαζομένων εξαρτάται από την ικανότητά τους αλλά και από τη διάθεσή τους να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε για να αποδώσουν τα μέγιστα. Η παρακίνηση των εργαζομένων έχει στόχο να αναλάβουν ευθύνες, να καταβάλουν προσπάθειες, να ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους, να υλοποιούν έργο, να πετυχαίνουν στόχους και γενικά να αποδίδουν. Κάθε επιχείρηση, προκειμένου να εξασφαλίζει τη διάθεση των εργαζομένων για υψηλότερη απόδοση, πρέπει να δημιουργεί τα κατάλληλα κίνητρα οικονομικά και ηθικά.

14 14 Τρόποι παρακίνησης: Αναγνώριση και διάκριση της επαγγελματικής αποδοτικότητας ηθικά και οικονομικά ( επιβράβευση μέσα από εταιρικές εκδηλώσεις, παροχή επιδόματος αποδοτικότητας bonus ). Επένδυση στην εκπαιδευτική κατάρτιση των εργαζομένων. Παροχή ανταποδοτικών στοιχείων ως ένδειξη αναγνώρισης και επιβράβευσης όπως για παράδειγμα προσφορά προϊόντων της εταιρείας, κουπόνια για αγορές από σούπερ μάρκετ κτλ. Παροχή υπηρεσιών προς χρήση π.χ. εταιρικού κινητού τηλεφώνου, δωρεάν μετακίνηση προς την εταιρεία, πληρωμή διοδίων Αττικής οδού, θέση παρκινγκ στην εταιρεία κτλ Υποστήριξη εργαζόμενης μητέρας, π.χ. με κατασκευή παιδικών σταθμών εντός της εταιρείας. Τακτικές εταιρικές συναντήσεις, όπου οι εργαζόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν προβλήματα της εργασίας τους, να προτείνουν ιδέες για βελτίωση παραγωγικότητας, να γνωστοποιούν προσωπικές ανάγκες προβλήματα ή παράπονα. Έτσι επιτυγχάνεται εργασιακή συνοχή και επαγγελματική επικοινωνία και συνεργασία. Επιμέλεια Σημειώσεων: Γραμματικοπούλου Κωνσταντία, Μάρκετερ-Εκπαιδευτικός