ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 405 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την εκτέλεση των εργασιών στο πλαίσιο του προγράμματος συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανί και τη Σλοβακία το 2015 και τα προηγούμενα έτη EL EL

2 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα έκθεση εξετάζεται η πρόοδος που σημειώθηκε το 2015 και τα προηγούμενα έτη στο πλαίσιο των προγραμμάτων συνδρομής από την Ευρωπαϊκή Ένωση στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία. Η έκθεση πληροί τις απαιτήσεις των σχετικών κανονισμών του Συμβουλίου 1,2 για την υποβολή εκθέσεων και θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για την έγκριση των επόμενων ετήσιων προγραμμάτων εργασίας στο πλαίσιο των προγραμμάτων συνδρομής. Προγράμματα συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων σκοπός, προϋπολογισμός και πεδίο εφαρμογής Κατά την προσχώρησή τους στην ΕΕ, η Βουλγαρία, η Λιθουανία και η Σλοβακία δεσμεύτηκαν να θέσουν πρόωρα εκτός λειτουργίας οκτώ πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής σοβιετικής τεχνολογίας πριν από το τέλος της προγραμματισμένης διάρκειας ζωής τους. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ δεσμεύτηκε να παράσχει χρηματοδοτική συνδρομή στα τρία κράτη μέλη για τον παροπλισμό των συγκεκριμένων σταθμών, δηλαδή: τις μονάδες 1 έως 4 του πυρηνικού σταθμού Kozloduy στη Βουλγαρία, τον πυρηνικό σταθμό Ignalina στη Λιθουανία και τον πυρηνικό σταθμό Bohunice V1 στη Σλοβακία. Από το 2014, στόχος των προγραμμάτων συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων 1,2 είναι η συνδρομή προς τα προαναφερθέντα κράτη μέλη, ώστε να σημειωθεί σταθερή πρόοδος προς μη αναστρέψιμη κατάσταση παροπλισμού και, ταυτόχρονα, να διασφαλιστεί η τήρηση των υψηλότερων προτύπων ασφαλείας. Και στις τρεις περιπτώσεις, ως μη αναστρέψιμη κατάσταση νοείται η εγκαταλελειμμένη βιομηχανική περιοχή: αποξήλωση των κτιρίων των πυρηνικών αντιδραστήρων και των βοηθητικών κτιρίων που δεν προορίζονται για επαναχρησιμοποίηση κατασκευή ή αναβάθμιση των χώρων εναπόθεσης κοντά στην επιφάνεια για τη διάθεση αποβλήτων χαμηλής και μέσης ραδιενέργειας που προκύπτουν από τον παροπλισμό και θέση σε λειτουργία εγκαταστάσεων προσωρινής αποθήκευσης αναλωμένων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων τα οποία δεν μπορούν να διατεθούν σε χώρους εναπόθεσης κοντά στην επιφάνεια. Πέραν του παροπλισμού, η διάθεση αναλωμένων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων σε χώρους γεωλογικής εναπόθεσης μεγάλου βάθους αναλύεται στο 1 2 Κανονισμός (Ευρατόμ) αριθ. 1368/2013 του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με τη στήριξη της Ένωσης για τα προγράμματα συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία και τη Σλοβακία και την κατάργηση των κανονισμών (Ευρατόμ) αριθ. 549/2007 και (Ευρατόμ) αριθ. 647/2010 (ΕΕ L 346 της , σ. 1) και διορθωτικό (ΕΕ L 8 της , σ. 31). Κανονισμός (Ευρατόμ) αριθ. 1369/2013 του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με στήριξη της Ένωσης για το πρόγραμμα συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Λιθουανία και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1990/2006 (ΕΕ L 346 της , σ. 7) και διορθωτικό (ΕΕ L 8 της , σ. 30 και ΕΕ L 121 της , σ. 59). 2

3 εθνικό πρόγραμμα κάθε κράτους μέλους για τη διαχείριση αναλωμένων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων, σύμφωνα με την απαίτηση της σχετικής οδηγίας 3. Στο τρέχον πολυετές πρόγραμμα συνδρομής δεν προβλέπεται νέα χρηματοδοτική στήριξη για μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων στον τομέα της ενέργειας 4, θα συνεχιστεί όμως για αρκετά έτη η εκτέλεση των τρεχόντων έργων. Στο άρθρο 2 των δύο κανονισμών 1,2 καθορίζονται οι κύριοι επιμέρους στόχοι των προγραμμάτων παροπλισμού για την περίοδο χρηματοδότησης Οι εν λόγω στόχοι περιγράφονται διεξοδικότερα στις διαδικασίες εκτέλεσης 5 που εξέδωσε η Επιτροπή τον Αύγουστο του 2014 και καθορίσθηκαν νέοι στόχοι αναφοράς για κάθε πρόγραμμα παροπλισμού έως την αντίστοιχη μη αναστρέψιμη κατάσταση. Πίνακας 1 - Πόροι ανά πηγή που προβλέφθηκαν για προγράμματα παροπλισμού στις (εκατ. EUR) Ενωσιακή συνδρομή Έως το τέλος του Σύνολο Εθνικοί πόροι Άλλοι Τόκοι Σύνολο πόροι 7 Kozloduy Ignalina Bohunice Σύνολο Οδηγία 2011/70/Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 19ης Ιουλίου 2011, η οποία θεσπίζει κοινοτικό πλαίσιο για την υπεύθυνη και ασφαλή διαχείριση αναλωμένων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων, ΕΕ L 199 της , σ Στα προηγούμενα δημοσιονομικά πλαίσια, σκοπός της χρηματοδοτικής συνδρομής της ΕΕ ήταν η παροχή στήριξης στα κράτη μέλη για τον ασφαλή παροπλισμό των αντιδραστήρων που έπρεπε να τεθούν πρόωρα εκτός λειτουργίας και η εφαρμογή μέτρων μετριασμού των επιπτώσεων στον τομέα της ενέργειας, όπως η αντικατάσταση δυναμικότητας, η περιβαλλοντική αναβάθμιση, ο εκσυγχρονισμός και η ενεργειακή απόδοση. Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της , σχετικά με τους κανόνες υλοποίησης για τα προγράμματα συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία για την περίοδο C(2014) 5449 final. Συμπεριλαμβανομένων των πόρων που δεν έχουν ακόμη διατεθεί για επιχορηγήσεις από τα Διεθνή Ταμεία Στήριξης του Παροπλισμού. Στις 30 Σεπτεμβρίου Με τη νέα συμφωνία ανάθεσης αρμοδιοτήτων για το πλαίσιο που συνήφθη με τον Κεντρικό Οργανισμό Διαχείρισης Έργων τον Ιούνιο του 2015 κατέστη δυνατή η επαναχρησιμοποίηση τόκων για το πρόγραμμα Ignalina και, συνεπώς, αναμένεται ότι στο εγγύς μέλλον θα καταστεί διαθέσιμο πρόσθετο ποσό 2 εκατ. EUR. 3

4 Πίνακας 2 - Κύρια στοιχεία αναφοράς και ελλείμματα Ημερομηνία λήξης Εκτιμώμενο κόστος (εκατ. EUR) Ελλείμματα 9 (εκατ. EUR) Έως το 2020 Σύνολο έως το τέλος Έως το 2020 Σύνολο έως το τέλος Kozloduy Ουδέν 150 Ignalina Ουδέν Bohunice Ουδέν ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ 2.1 Μέθοδος εκτέλεσης Η Επιτροπή εκτελεί τα προγράμματα συνδρομής με έμμεση διαχείριση. Από το 2011, έχουν ανατεθεί αρμοδιότητες εκτέλεσης στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), με συνεισφορές προς τα τρία Διεθνή Ταμεία Στήριξης του Παροπλισμού. Στη Λιθουανία, από το 2013 ανατίθενται ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες στον εθνικό Κεντρικό Οργανισμό Διαχείρισης Έργων (CPMA). Κατά συνέπεια, η διαχείριση του προγράμματος Ignalina πραγματοποιείται μέσω δύο διαύλων. Το 2015, κατόπιν αιτήματος της Σλοβακικής Δημοκρατίας, η Επιτροπή αξιολόγησε τον εθνικό Σλοβακικό Οργανισμό για την Καινοτομία και την Ενέργεια (SIEA), με σκοπό τη δημιουργία νέου διαύλου εκτέλεσης του προγράμματος Bohunice. Επί του παρόντος, διεξάγεται διαπραγμάτευση σχετικά με τους όρους της συμφωνίας ανάθεσης αρμοδιοτήτων. 2.2 Ετήσιος προγραμματισμός και παρακολούθηση Η Επιτροπή υποστηρίζει την εξέλιξη προς την πλήρη ανάληψη της ευθύνης σε εθνικό επίπεδο για τη διαδικασία παροπλισμού. Αντίστοιχα, κάθε κράτος μέλος διορίζει συντονιστή του προγράμματος (σε επίπεδο υπουργών ή υφυπουργών) που είναι υπεύθυνος για τον προγραμματισμό, τον συντονισμό και την παρακολούθηση των αντίστοιχων προγραμμάτων παροπλισμού σε εθνικό επίπεδο. Οι συντονιστές του προγράμματος πρέπει να υποβάλλουν ετήσια προγράμματα εργασίας τα οποία εγκρίνονται και εκδίδονται από την Επιτροπή μαζί με τις αποφάσεις χρηματοδότησης. Επιπλέον, έχει συσταθεί επιτροπή παρακολούθησης για κάθε κράτος μέλος, επιφορτισμένη με καθήκοντα παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων. Η Επιτροπή είναι μέλος αυτών των επιτροπών και συμπροεδρεύει στις συνεδριάσεις τους με τους συντονιστές του προγράμματος. Το νέο διαδικαστικό πλαίσιο διαμορφώθηκε και εφαρμόσθηκε σταδιακά στη διάρκεια του Το 2015 τέθηκαν σε πλήρη λειτουργία οι επιτροπές παρακολούθησης σε 9 Ως χρηματοδοτικό έλλειμμα υπολογίζεται η διαφορά μεταξύ του εκτιμώμενου κόστους του προγράμματος παροπλισμού (πίνακας 2) και των πόρων που διατίθενται από την Ένωση, το κράτος μέλος, άλλες πηγές και τόκους (πίνακας 1). 4

5 κάθε κράτος μέλος, όπως επίσης και η συνέλευση των χρηματοδοτών των σχετικών Διεθνών Ταμείων Στήριξης του Παροπλισμού. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής βοήθησαν τους δικαιούχους να εφαρμόσουν σύστημα διαχείρισης δεδουλευμένης αξίας 10 για την εκτίμηση της προόδου και των επιδόσεων. Η παρούσα έκθεση βασίζεται στα στοιχεία που παρείχαν οι επιτροπές παρακολούθησης. Το 2015 οι υπηρεσίες της Επιτροπής εστίασαν τις εργασίες τους επιτόπιας παρακολούθησης στα συστήματα ακτινοπροστασίας, σύμφωνα με την απαίτηση περί διασφάλισης της τήρησης των υψηλότερων προτύπων ασφαλείας. Αναμένεται ότι το συγκεκριμένο μέτρο παρακολούθησης θα ολοκληρωθεί το 2016 και ότι θα συνεισφέρει πρόσθετους δείκτες επιδόσεων ασφαλείας. 2.3 Έλεγχοι και αξιολογήσεις Τα προγράμματα συνδρομής αποτελούν αντικείμενο τακτικών ελέγχων και αξιολογήσεων. Το 2015 η Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου της Επιτροπής διενήργησε, στο πλαίσιο του οικείου προγράμματος εσωτερικού ελέγχου, έλεγχο της διακυβέρνησης και της εποπτείας των προγραμμάτων συνδρομής. Έπειτα από ένα κρίσιμο εύρημα που αφορά την αξιολόγηση του 2014 των προϋποθέσεων που απορρέουν από τους σχετικούς κανονισμούς 1,2, η Γενική Διεύθυνση Ενέργειας της Επιτροπής διατύπωσε επιφύλαξη λόγω μη συστηματικής ανεπάρκειας του συστήματος εσωτερικού ελέγχου και δρομολόγησε σχέδιο δράσης ιδίως για τη διεξαγωγή διεξοδικής αξιολόγησης της αρτιότητας των σχεδίων χρηματοδότησης σε κάθε οικείο κράτος μέλος με στόχο την ασφαλή ολοκλήρωση των διαδικασιών παροπλισμού. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διενήργησε επίσης έλεγχο των επιδόσεων, έπειτα από προηγούμενο έλεγχο που είχε διενεργήσει 11. Η νέα έκθεση ελέγχου αναμένεται το Το 2016, οι υπηρεσίες της Επιτροπής θα αρχίσουν τις αναγκαίες προπαρασκευαστικές δραστηριότητες για την ενδιάμεση αξιολόγηση των προγραμμάτων συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων. 2.4 Εκτέλεση του προϋπολογισμού Η Επιτροπή εξέδωσε τα ετήσια προγράμματα εργασίας για το 2014 και το 2015 και τις σχετικές αποφάσεις χρηματοδότησης 12,13 στις 30 Οκτωβρίου 2014 και στις 30 Ιουλίου 2015, αντίστοιχα Τεχνική διαχείρισης έργου για την εκτίμηση των επιδόσεων και της προόδου. Ειδική έκθεση αριθ. 16/2011 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου - Χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ για τον παροπλισμό πυρηνικών σταθμών στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία: επιτεύγματα και μελλοντικές προκλήσεις. Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της , σχετικά με την έκδοση της απόφασης χρηματοδότησης για την εφαρμογή των προγραμμάτων συνδρομής στον παροπλισμό των σταθμών Bohunice, Ignalina και Kozloduy το 2014 C(2014) Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της , σχετικά με την έκδοση της απόφασης χρηματοδότησης για την εφαρμογή των προγραμμάτων συνδρομής στον παροπλισμό των σταθμών Bohunice, Ignalina και Kozloduy το 2015 C(2015)

6 Οι σχετικές συμφωνίες ανάθεσης αρμοδιοτήτων με τους φορείς υλοποίησης (EBRD, CPMA) συνήφθησαν τον Ιούνιο του Όλοι οι πόροι που προβλέφθηκαν για το 2014 διατέθηκαν βάσει αυτών των συμφωνιών στις 5 Ιουνίου 2015 (EBRD) και στις 5 Οκτωβρίου 2015 (CPMA). Οι πόροι που προβλέφθηκαν για τη Βουλγαρία και την Λιθουανία για το 2015 διατέθηκαν αντίστοιχα στις 23 Δεκεμβρίου 2015 (EBRD) και στις 23 Οκτωβρίου 2015 (CPMA). Όσον αφορά τη δέσμευση για τη Σλοβακία για το 2015, εκκρεμεί η οριστικοποίηση της συμφωνίας ανάθεσης αρμοδιοτήτων με τον SIEA, η οποία βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση. Η Επιτροπή διέθεσε πόρους στην EBRD και τον CPMA, βάσει των προβλέψεων αναγκών των συμβάσεων και της προόδου στην υλοποίηση των έργων. 3 ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ Όλοι οι αντιδραστήρες έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας και έχουν αφαιρεθεί τα καύσιμα από τους πυρήνες όλων των αντιδραστήρων πλην ενός 14. Επιτεύχθηκαν σημαντικά ορόσημα: στη Βουλγαρία και στη Σλοβακία εκδόθηκαν άδειες παροπλισμού και στην Λιθουανία η θέση σε λειτουργία εγκαταστάσεων διαχείρισης αναλωμένων καυσίμων και αποβλήτων βρίσκεται στο στάδιο των δοκιμών εν ψυχρώ. Οι εν λόγω επιτυχίες αποτελούν σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της ασφάλειας στις εγκαταστάσεις. Σημαντική πρόοδος έχει επιτευχθεί και στα τρία προγράμματα παροπλισμού, η οποία είναι ιδιαίτερα αισθητή στις περιπτώσεις όπου από τις δραστηριότητες αποξήλωσης έχουν παραχθεί σημαντικές ποσότητες υλικών, ως επί το πλείστον προς αποχαρακτηρισμό και, στη συνέχεια, ανακύκλωση. Κατά την ημερομηνία αναφοράς για την υποβολή εκθέσεων, ήτοι στις 30 Ιουνίου 2015, οι επιδόσεις ήταν σε γενικές γραμμές ανάλογες των προσδοκιών με ορισμένα παραδείγματα αριστείας και ορισμένους υπολειπόμενους κινδύνους. 3.1 Βουλγαρία Πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής Kozloduy Οι μονάδες 1-4 του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής Kozloduy διαθέτουν αντιδραστήρες VVER 440/230: η λειτουργία των μονάδων 1 και 2 έπαυσε το 2002 και των μονάδων 3 και 4 το Οι μονάδες 1 και 2 τελούν από το 2008 υπό τον έλεγχο της βουλγαρικής Κρατικής Επιχείρησης Ραδιενεργών Αποβλήτων (SERAW). Τα καύσιμα των μονάδων 3 και 4 έχουν αφαιρεθεί από τον Ιούλιο του 2012 και τον Μάρτιο του 2013 οι μονάδες μεταβιβάστηκαν από τον φορέα εκμετάλλευσης του πυρηνικού σταθμού στην SERAW. Υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ενέργειας, η SERAW είναι ο κάτοχος της άδειας/φορέας εκμετάλλευσης στον οποίο έχει ανατεθεί ο παροπλισμός των μονάδων 1 έως 4 του πυρηνικού σταθμού Kozloduy και η μελλοντική εθνική εγκατάσταση διάθεσης. Στόχος αναφοράς του προγράμματος Η Επιτροπή εξέδωσε τον στόχο αναφοράς του προγράμματος στο παράρτημα 4 των διαδικασιών εκτέλεσης 6. Ο στόχος αναφοράς τεκμηριώνεται στο σχέδιο παροπλισμού του πυρηνικού σταθμού Kozloduy το οποίο εγκρίθηκε από τις βουλγαρικές αρχές, 14 Η μονάδα 2 του πυρηνικού σταθμού Ignalina. 6

7 όπως επιβεβαιώνεται στην άδεια παροπλισμού. Το σχέδιο συνάδει με τις εθνικές απαιτήσεις και πληροί τα πρότυπα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ). Σε σύγκριση με προηγούμενες εκδόσεις, το αναθεωρημένο σχέδιο μεταθέτει την ημερομηνία λήξης του προγράμματος πέντε έτη νωρίτερα (2013), ενώ η νέα εκτίμηση κόστους ύψους εκατ. EUR αντιπροσωπεύει μείωση κατά 11 %. Πρόοδος Οι προβλεπόμενοι στόχοι έως την ημερομηνία αναφοράς για την υποβολή εκθέσεων επιτεύχθηκαν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του στόχου αναφοράς. Έχουν αφαιρεθεί τα καύσιμα από τους πυρήνες και τις δεξαμενές των αντιδραστήρων και τον Νοέμβριο του 2014 εκδόθηκε η άδεια παροπλισμού των μονάδων 1 και 2 του πυρηνικού σταθμού Kozloduy. Τον Απρίλιο του 2015 η SERAW υπέβαλε αίτηση στη βουλγαρική Ρυθμιστική Αρχή Πυρηνικής Ενέργειας για την έκδοση άδειας παροπλισμού των μονάδων 3 και 4, ωστόσο, η άδεια δεν πρόκειται να εκδοθεί τον Ιανουάριο του 2016, όπως είχε προγραμματισθεί. Οι εργασίες αποξήλωσης των αιθουσών στροβίλων σημειώνουν σταθερή πρόοδο. Επιδόσεις Οι συνολικές επιδόσεις ήταν ικανοποιητικές. Η ποσότητα απορριμμάτων μετάλλου που παράχθηκε στην αίθουσα στροβίλων έφθασε το 83 % των προβλεπόμενων τιμών. Αντιθέτως, το σκυρόδεμα που προήλθε από τις εργασίες κατεδάφισης στην αίθουσα στροβίλων υπερέβη τον στόχο κατά 66 %. Οι επιδόσεις ως προς το χρονοδιάγραμμα ήταν ιδιαιτέρως ικανοποιητικές σε πολλές περιπτώσεις έργων παροπλισμού 15, σε ορισμένα έργα δεν ήταν δυνατόν όμως να αποφευχθούν καθυστερήσεις. Ειδικότερα, ανέκυψε σημαντικός κίνδυνος καθυστερήσεων λόγω νομικών προβλημάτων σχετικά με την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη δημιουργία εγκατάστασης μείωσης του όγκου των ραδιενεργών αποβλήτων και το πρόγραμμα παροπλισμού. Ο εν λόγω κίνδυνος αναιρέθηκε με την απόρριψη των τελικών προσφυγών από το βουλγαρικό Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο. Αντιθέτως, οι επιδόσεις ως προς το χρονοδιάγραμμα των έργων της εθνικής εγκατάστασης διάθεσης δεν ήταν ικανοποιητικές εξαιτίας της ανάγκης να επαναληφθεί η εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Κατά την περίοδο αναφοράς, το πρόγραμμα αντιμετώπιζε γενικά σοβαρότερους κινδύνους για διοικητικούς παρά για τεχνικούς λόγους. Αυτό αποδεικνύεται από την καθυστερημένη έκδοση της άδειας παροπλισμού για τις μονάδες 3 και 4 του πυρηνικού σταθμού Kozloduy. Οι εν λόγω κίνδυνοι αποτελούν απειλή για την κρίσιμη πορεία του προγράμματος και πρέπει να εξετασθούν στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας για το Το πρόγραμμα Kozloduy διαχωρίζεται σε δύο μέρη: τα έργα παροπλισμού και τα έργα της εθνικής εγκατάστασης διάθεσης. 7

8 Το 2014 και το 2015, η δεδουλευμένη αξία των έργων αντιστοιχούσε στις πραγματικές δαπάνες και, ως εκ τούτου, προκύπτει ικανοποιητική επίδοση ως προς το κόστος. Συγχρηματοδότηση Στις 31 Δεκεμβρίου 2014, οι εθνικοί χρηματοδοτικοί πόροι της Βουλγαρίας ανήλθαν σε 147 εκατ. EUR, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 13% του εκτιμώμενου κόστους του προγράμματος παροπλισμού. Με βάση τα τρέχοντα στοιχεία, δεν αναμένεται χρηματοδοτικό έλλειμμα έως το Τον Ιούνιο του 2015, το χρηματοδοτικό έλλειμμα για την περίοδο ανήλθε σε 150 εκατ. EUR (βλέπε πίνακα 2), δηλαδή στο 14 % του συνολικού εκτιμώμενου κόστους για την επίτευξη της μη αναστρέψιμης κατάστασης του προγράμματος παροπλισμού το Το πρώτο εξάμηνο του 2015 σημειώθηκε μείωση του χρηματοδοτικού ελλείμματος λόγω ανακατανομής πόρων του Διεθνούς Ταμείου Στήριξης του Kozloduy από τον τομέα της ενέργειας 16 στις δραστηριότητες παροπλισμού. Η Βουλγαρία προτίθεται να αυξήσει την εθνική συνεισφορά μετά το 2020 με πόρους προερχόμενους από την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίοι θα διατεθούν από τις μονάδες 5 και 6 των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής Kozloduy, που βρίσκονται στο στάδιο προετοιμασίας για μακροπρόθεσμη λειτουργία. 3.2 Λιθουανία Πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής Ignalina Ο πυρηνικός σταθμός Ignalina διαθέτει δύο αντιδραστήρες RBMK 1500: η λειτουργία των μονάδων1 και 2 έπαυσε το 2004 και το 2009, αντίστοιχα. Η λιθουανική κρατική επιχείρηση Ignalina Nuclear Power Plant (INPP) είναι ο κάτοχος της άδειας/φορέας εκμετάλλευσης που είναι υπεύθυνος για τις εγκαταστάσεις στις οποίες πραγματοποιούνται εργασίες παροπλισμού και για τις εγκαταστάσεις διάθεσης αποβλήτων. Λειτουργεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ενέργειας. Στόχος αναφοράς του προγράμματος Η Επιτροπή εξέδωσε τον στόχο αναφοράς του προγράμματος στο παράρτημα 2 των διαδικασιών εκτέλεσης 6. Ο στόχος αναφοράς του προγράμματος τεκμηριώνεται στο τελικό σχέδιο παροπλισμού το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργείο Ενέργειας της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στις 25 Αυγούστου Το σχέδιο συνάδει με τις εθνικές απαιτήσεις και πληροί τα πρότυπα του ΔΟΑΕ. Το σχέδιο του Αυγούστου του 2014 προέκυψε μετά από σημαντική αναθεώρηση της προηγούμενης έκδοσης (του Ιουλίου του 2005) και περιλαμβάνει αναδιοργάνωση του οργανογράμματος εργασίας και της διάρθρωσης του κόστους και ένταξη διαφόρων δραστηριοτήτων που είχαν αρχικώς εξαιρεθεί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον διπλασιασμό της εκτίμησης του κόστους και τη μετάθεση της ημερομηνίας λήξης εννέα έτη αργότερα. 16 Ειδικότερα, ματαιώθηκε το έργο για την κατασκευή σταθμού παραγωγής θερμότητας του οποίου ο προϋπολογισμός ανερχόταν στα 39 εκατ. EUR. 8

9 Πρόοδος Οι προβλεπόμενοι στόχοι έως τον Σεπτέμβριο του επιτεύχθηκαν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του στόχου βάσης. Τα κύρια έργα για την επίτευξη της αφαίρεσης των καυσίμων από τους κινητήρες έχουν επιτύχει σημαντικά ορόσημα. Τον Οκτώβριο του 2015, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες τοποθέτησης στις αίθουσες δεξαμενών αναλωμένων καυσίμων και άρχισαν οι δοκιμές εν ψυχρώ για τη θέση σε λειτουργία. Επιπλέον, τον Αύγουστο του 2015 άρχισαν οι δοκιμές εν ψυχρώ για τη θέση σε λειτουργία των εγκαταστάσεων διαχείρισης και προσωρινής αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων. Οι εργασίες απολύμανσης και αποξήλωσης στις αίθουσες στροβίλων σημείωσαν αισθητή πρόοδο. Η φυσική πρόοδος στη μονάδα 1 είναι 97 % και στη μονάδα 2 είναι 15 %. Επιδόσεις Έως τον Σεπτέμβριο του 2015, οι συνολικές επιδόσεις ήταν ικανοποιητικές. Οι ποσότητες αποξηλωθέντος εξοπλισμού υπερέβησαν κατά 40 % περίπου τις προβλεπόμενες ποσότητες η συνολική ποσότητα επεξεργασμένων και αποθηκευμένων ραδιενεργών αποβλήτων ήταν σύμφωνη με το σχέδιο (επεξεργασία 5 % άνω του στόχου και αποθήκευση 6 % κάτω του στόχου), αν και οι επιδόσεις στις επιμέρους κατηγορίες αποβλήτων διακυμάνθηκαν τόσο άνω όσο και κάτω των εκτιμήσεων. Οι επιδόσεις ως προς το χρονοδιάγραμμα πρέπει να βελτιωθούν σε ορισμένα πεδία αλλά οι καθυστερήσεις που προέκυψαν έως την ημερομηνία αναφοράς για την υποβολή εκθέσεων δεν επηρέασαν την κρίσιμη πορεία του προγράμματος. Σημειώθηκε σημαντική επιτυχία όσον αφορά τη μείωση των κινδύνων διαχείρισης: επιλύθηκε με μηδενικό κόστος μια μακροχρόνια συμβατική διαφορά που θα μπορούσε να επηρεάσει ένα κρίσιμης σημασίας έργο (εγκατάσταση προσωρινής αποθήκευσης αναλωμένων καυσίμων), το οποίο έχει θεμελιώδη σημασία για την επίτευξη του βασικού στόχου της ΕΕ σχετικά με την οικονομική συνδρομή στο τρέχον δημοσιονομικό πλαίσιο, δηλαδή της αφαίρεσης των αναλωμένων καυσίμων από τα κτίρια των αντιδραστήρων. Η δεδουλευμένη αξία των έργων ανταποκρινόταν στις πραγματικές δαπάνες και, ως εκ τούτου, προκύπτει ικανοποιητική επίδοση ως προς το κόστος. Συγχρηματοδότηση Στις 30 Σεπτεμβρίου 2015, οι εθνικοί πόροι της Λιθουανίας που διατέθηκαν για τη χρηματοδότηση έργων παροπλισμού και έργων του ενεργειακού τομέα έφτασαν τα 91 εκατ. EUR και τα 90 εκατ. EUR, αντίστοιχα. Με βάση τα τρέχοντα στοιχεία, δεν αναμένεται χρηματοδοτικό έλλειμμα έως το Από την αρχή του τρέχοντος δημοσιονομικού πλαισίου, το χρηματοδοτικό έλλειμμα του προγράμματος 9

10 παροπλισμού για την περίοδο παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητο και ανέρχεται σε 1,73 δισ. EUR (βλέπε πίνακα 2), δηλαδή στο ήμισυ του συνολικού εκτιμώμενου κόστους για την επίτευξη της μη αναστρέψιμης κατάστασης του προγράμματος παροπλισμού το Στην προαναφερθείσα διεξοδική αξιολόγηση (βλέπε ενότητα 2.3) θα εξεταστεί η αρτιότητα των σχεδίων χρηματοδότησης. Σύμφωνα με την ισχύουσα σχετική εθνική νομοθεσία 17, η λιθουανική κυβέρνηση θα διαπραγματευθεί την παροχή κατάλληλης πρόσθετης συνδρομής από την ΕΕ μετά το Ωστόσο, βάσει του ίδιου δικαίου, ο κρατικός προϋπολογισμός επιβαρύνεται με όλο το κόστος, εφόσον δεν εξασφαλισθούν άλλοι χρηματοδοτικοί πόροι. 3.3 Σλοβακία Πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής Bohunice V1 Ο πυρηνικός σταθμός Bohunice V1 διαθέτει δύο αντιδραστήρες VVER 440/230: η λειτουργία των μονάδων 1 και 2 έπαυσε οριστικά το 2006 και το 2008, αντίστοιχα. Η σλοβακική εταιρεία Jadrová a vyraďovacia spoločnosť (JAVYS) τελεί υπό τον έλεγχο του κράτους μέσω του Υπουργείου Οικονομίας. Η JAVYS είναι ο κάτοχος της άδειας/φορέας εκμετάλλευσης στον οποίο έχει ανατεθεί ο παροπλισμός του σταθμού Bohunice V1 και των εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων. Στόχος αναφοράς του προγράμματος Η Επιτροπή εξέδωσε τον στόχο αναφοράς του προγράμματος στο παράρτημα 3 των διαδικασιών εκτέλεσης 6. Ο στόχος αναφοράς του προγράμματος τεκμηριώνεται στο αναλυτικό σχέδιο παροπλισμού του πυρηνικού σταθμού Bohunice V1 της 22ας Οκτωβρίου Το αναλυτικό σχέδιο παροπλισμού συνάδει με τα έγγραφα τεκμηρίωσης για την έκδοση άδειας παροπλισμού, ανταποκρίνεται στις εθνικές απαιτήσεις και πληροί τα πρότυπα του ΔΟΑΕ. Το αναλυτικό σχέδιο παροπλισμού βασίζεται σε προηγούμενα έγγραφα και, συγκεκριμένα στη μελέτη σχεδίου παροπλισμού (2006) και το στάδιο 1 του σχεδίου παροπλισμού (2010), και εμπεριέχει το στάδιο 2 του σχεδίου παροπλισμού (2014). Στο αναλυτικό σχέδιο παροπλισμού διατηρείται το αρχικό οργανόγραμμα εργασίας και η αρχική ημερομηνία λήξης του προγράμματος (2025), επαναξιολογείται όμως η συνολική εκτίμηση κόστους με αύξηση κατά 9 %. Πρόοδος Οι προβλεπόμενοι στόχοι έως τον Σεπτέμβριο του επιτεύχθηκαν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του στόχου βάσης. Έχουν αφαιρεθεί τα καύσιμα από τους πυρήνες και τις δεξαμενές των αντιδραστήρων και η ρυθμιστική αρχή της Σλοβακίας για τα πυρηνικά εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2014 την άδεια 18 για το στάδιο 2 του παροπλισμού του πυρηνικού σταθμού Bohunice V TAR της αριθ. 7639, Τροποποιητικός νόμος XII-914 της Βάσει των εθνικών κανονισμών, οι άδειες παροπλισμού διαβαθμίζονται σε στάδια: η άδεια για το στάδιο 1 του παροπλισμού, με την οποία επιτρέπονται οι δραστηριότητες αποξήλωσης εκτός των ελεγχόμενων περιοχών, εκδόθηκε το 2011, όπως προβλεπόταν η άδεια για το στάδιο 2 του 10

11 Όπως προβλεπόταν, ολοκληρώθηκε η αποξήλωση όλων των συστημάτων πλην ενός στην αίθουσα στροβίλων και τα βοηθητικά κτίρια του αντιδραστήραv1. Όσον αφορά τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων, αξίζει να επισημανθεί η επιτυχής ολοκλήρωση του έργου C7-B για την επεξεργασία ιλύων και ροφητικών ουσιών. Παρήχθησαν και παραδόθηκαν προς συσκευασία και διάθεση πάνω από βαρέλια στερεοποιημένων ραδιενεργών αποβλήτων. Επιδόσεις Έως τον Σεπτέμβριο του 2015, οι συνολικές επιδόσεις ήταν ικανοποιητικές με περιπτώσεις κορύφωσης της αριστείας (π.χ. έργο C7-B). Οι ποσότητες των συμβατικών και των επικίνδυνων (μη ραδιενεργών) παραγόμενων αποβλήτων υπερέβησαν τις προβλεπόμενες τιμές κατά 27 % και 5 %, αντίστοιχα. Η παραγωγή συσκευασμένων ραδιενεργών αποβλήτων προς τελική διάθεση έφτασε το 75 % της προβλεπόμενης σωρευτικής τιμής από το 2014 και ήταν σύμφωνη με τα αποτελέσματα των έργων αποξήλωσης/καθαρισμού και την εφαρμογή κατάλληλων τεχνολογιών με στόχο τη βελτιστοποίηση του όγκου των αποβλήτων. Οι επιδόσεις ως προς το χρονοδιάγραμμα ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητικές στην πλειονότητα των έργων, σε ορισμένα όμως δεν ήταν δυνατόν να αποφευχθούν καθυστερήσεις. Έως την ημερομηνία αναφοράς για την υποβολή εκθέσεων, οι εν λόγω καθυστερήσεις δεν επηρέασαν την κρίσιμη πορεία του προγράμματος. Στα τέλη του 2015, ανεστάλη ένα μεγάλο έργο (το έργο D2 απολύμανση του πρωτεύοντος κυκλώματος) εξαιτίας συμβατικών ζητημάτων. Ως εκ τούτου, ενδέχεται να επηρεαστεί η κρίσιμη πορεία του προγράμματος. Ο κίνδυνος αυτός πρέπει να εξετασθεί στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας της Σλοβακίας για το Η δεδουλευμένη αξία των έργων ανταποκρινόταν στις πραγματικές δαπάνες και, ως εκ τούτου, προκύπτει ικανοποιητική επίδοση ως προς το κόστος. Συγχρηματοδότηση Στις 31 Δεκεμβρίου 2014, οι εθνικοί χρηματοδοτικοί πόροι της Σλοβακικής Δημοκρατίας ανήλθαν σε 372 εκατ. EUR, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 30 % του εκτιμώμενου κόστους του προγράμματος παροπλισμού. Με βάση τα τρέχοντα στοιχεία, δεν αναμένεται χρηματοδοτικό έλλειμμα έως το Τον Ιούνιο του 2015, το χρηματοδοτικό έλλειμμα για την περίοδο ανήλθε σε περίπου 193 εκατ. EUR (βλέπε πίνακα 2), δηλαδή στο 15% του εκτιμώμενου κόστους για την επίτευξη της μη αναστρέψιμης κατάστασης παροπλισμού παροπλισμού, με την οποία επιτρέπεται η αποξήλωση αντιδραστήρων, εκδόθηκε το 2014, πριν από την ημερομηνία που προβλεπόταν στο χρονοδιάγραμμα. Ενόψει του ετήσιου προγράμματος εργασίας της Σλοβακίας για το 2016, σύμφωνα με ενημέρωση της Σλοβακικής Δημοκρατίας, οι εθνικές χρηματοδοτικές πηγές αυξήθηκαν σε περίπου 476 εκατ. EUR στις 31 Δεκεμβρίου 2015 και, συνεπώς, το χρηματοδοτικό έλλειμμα μειώθηκε σε 89 εκατ. EUR. 11

12 3.4 Έργα στον τομέα της ενέργειας Στα τέλη του 2013, τα προγράμματα συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων συνέβαλαν σε έργα στον τομέα της ενέργειας σύμφωνα με τις αντίστοιχη εθνική ενεργειακή στρατηγική. Επίκειται η διάθεση τμήματος των δεσμευμένων πόρων πριν το 2014 σε υπό εξέλιξη έργα. Βουλγαρία Παρασχέθηκε συνδρομή σε έργα ενεργειακής απόδοσης (π.χ. σε δημόσια κτίρια, στον δημόσιο φωτισμό και στον εξορυκτικό εξοπλισμό), μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και παραγωγή ενέργειας. Τα δύο τρίτα των έργων έχουν ολοκληρωθεί και οι εκταμιεύσεις αντιπροσωπεύουν το 59 % των οικονομικών δεσμεύσεων. Λιθουανία Το Διεθνές Ταμείο Στήριξης του Παροπλισμού του σταθμού Ignalina έχει συνεισφέρει αποτελεσματικά και επιτυχώς σε έργα για τη στήριξη της ανάπτυξης του λιθουανικού τμήματος της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ της Λιθουανίας και της Πολωνίας. Παρασχέθηκε συνδρομή σε έργα ενεργειακής απόδοσης μέσω του CPMA (π.χ.σε δημόσια κτίρια και στο δημόσιο φωτισμό) και οι εκταμιεύσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 50 % των οικονομικών δεσμεύσεων. Σλοβακία Το πρόγραμμα συνδρομής συνέβαλε σε μέτρα στον τομέα της μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης σε δημόσια κτίρια. Η δεύτερη δέσμη έργων έχει ολοκληρωθεί. Έχουν ολοκληρωθεί επίσης μεγάλα έργα στον τομέα της μεταφοράς ενέργειας. Γενικά, το 70 % των έργων έχει ολοκληρωθεί και οι εκταμιεύσεις αντιπροσωπεύουν το 55 % των οικονομικών δεσμεύσεων. 4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο καθορισμός και η έγκριση των αντίστοιχων σχεδίων παροπλισμού απέδειξαν ότι η Βουλγαρία, η Λιθουανία και η Σλοβακία έχουν δεσμευθεί να αναλάβουν την τελική ευθύνη για τον παροπλισμό των οικείων πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Έχουν καθορισθεί οι χρηματοδοτικές ανάγκες για την ολοκλήρωση των προγραμμάτων παροπλισμού, διότι διαπιστώθηκε η ύπαρξη χάσματος μεταξύ των αναγκών και των ήδη εξασφαλισμένων πόρων, σημαντικό τμήμα των οποίων προέρχεται από το πρόγραμμα συνδρομής της ΕΕ. Με βάση τα τρέχοντα διαθέσιμα στοιχεία, δεν αναμένεται χρηματοδοτικό έλλειμμα σε καμία από τις τρεις χώρες έως το Η επίτευξη των στόχων του δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο θα βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες ασφάλειας και στις τρεις εγκαταστάσεις. Ωστόσο, όπως και στα τέλη του , απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση, 20 Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την υλοποίηση των εργασιών στο πλαίσιο του προγράμματος συνδρομής στον παροπλισμό πυρηνικών 12

13 ιδίως στην περίπτωση της Λιθουανίας, για τη συγκέντρωση των αναγκαίων πρόσθετων πόρων μακροπρόθεσμα (μετά το 2020). Έχει σημειωθεί αισθητή πρόοδος όχι μόνο όσον αφορά τις προπαρασκευαστικές εργασίες και τις οργανωτικές αλλαγές αλλά και ως προς την πραγματική αφαίρεση κτιρίων και εξοπλισμού και την επεξεργασία ραδιενεργών αποβλήτων. Οι λεπτομερείς στόχοι και δείκτες (που έχουν προταθεί από τα τρία κράτη μέλη και έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή με την έκδοση των διαδικασιών εκτέλεσης 6 ) κατέστησαν δυνατή την ακριβή παρακολούθηση της προόδου των εργασιών βάσει ποσοτικών στοιχείων. Επιπλέον, σε συνεργασία με τους δικαιούχους, οι υπηρεσίες της Επιτροπής εισήγαγαν την μέθοδο διαχείρισης δεδουλευμένης αξίας στα τρία προγράμματα (βλέπε πίνακα Β.2 στο παράρτημα), με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η συγκρισιμότητα της προόδου εκτέλεσης και η αποτελεσματικότητα της παρακολούθησης από την Επιτροπή. Προοπτικές Η έκδοση αδειών στη Βουλγαρία και τη Σλοβακία άνοιξε τον δρόμο για την έναρξη της αποξήλωσης των συστημάτων των πυρήνων αντιδραστήρων. Στην Λιθουανία αρχίζει το τελικό στάδιο της θέσης σε λειτουργία της εγκατάστασης προσωρινής αποθήκευσης αναλωμένων καυσίμων με τη μεταφορά αναλωμένων καυσίμων στην εγκατάσταση αποθήκευσης εν ξηρώ που αναμένεται να αρχίσει το Τα επόμενα έτη, οι δραστηριότητες καθαρισμού θα οδηγήσουν σε αύξηση της ροής των αφαιρούμενων υλικών από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις. Η ενδιάμεση αξιολόγηση, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τα τέλη του 2017, θα παράσχει εμπεριστατωμένη εκτίμηση της συνολικής προόδου, των βραχυπρόθεσμων προοπτικών και του προγραμματισμού έως την ολοκλήρωση. εγκαταστάσεων στη Βουλγαρία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία κατά την περίοδο COM(2015) 78 final. 13