Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Transcript

1 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2014 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρωτοφανή πρόοδο τα τελευταία τέσσερα έτη και ιδιαίτερα το. Οι προσαρμογές που συντελέστηκαν το αποτελούν ασφαλώς επιτεύγματα ανεκτίμητης αξίας για τη χώρα, ιδιαίτερα αν εξεταστούν όχι μόνο σε σχέση με τις αναμενόμενες επιπτώσεις τους στην ανάκαμψη και στην έξοδο της οικονομίας από την κρίση, αλλά και με τη συμβολή τους στην αυτοδύναμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και στην ευημερία των κατοίκων της χώρας στη μεσο-μακροχρόνια περίοδο. Η πιο αξιοσημείωτη εξέλιξη το ήταν, προφανώς, η επίτευξη σημαντικού πρωτογενούς πλεονάσματος στη γενική κυβέρνηση, εκτιμώμενου ύψους άνω του 0,8% του ΑΕΠ, έναντι πρωτογενούς ελλείμματος -0,12% του ΑΕΠ που προέβλεπε η Τρόικα για το και έναντι ελλείμματος -1,5% του ΑΕΠ το 2012 και -,4% του ΑΕΠ το 2009 (Πίνακας 1). Πίνακας 1. Δημοσιονομική εκτροπή ( ) και δημοσιονομική προσαρμογή (20-) Συνολικές Δαπάνες Γεν. Κυβ. (% ΑΕΠ) Δαπάνες για Τόκους Γεν. Κυβ. (% ΑΕΠ) Πρωτογενείς Δαπάνες Γεν. Κυβ. (% ΑΕΠ) Έσοδα Γεν. Κυβ. (% ΑΕΠ) Πρωτογενές Πλεόνασμα Γεν. Κυβ. (% ΑΕΠ) Ως % του ΑΕΠ ,1 7,4 39,7 43,4 3, ,0 5,2 48,8 38,4 -,4 48,8 4,1 44,7 45,5 0,8 Σε δισ. Ευρώ ( ) ,6,0 53,6 58,6 5, ,8 12,0 112,8 88,7-24,0 88,7 7,5 81,3 82,7 1,5 Διαφορα ,1-4,6-31,5-6,0 25,5 Πηγή: European Commission, Statistical Annex of European Economy, Autumn Alpha Bank H δημοσιονομική προσαρμογή το επιτεύχθηκε σε συνδυασμό με τη σημαντική επιβράδυνση της πτώσης του ΑΕΠ στο -3,7% το (4 ο 3μηνο.: -2,6%), έναντι της πτώσης του κατά -4,2% που προέβλεπε η Τρόικα. Επίσης, τα στοιχεία της οικονομικής συγκυρίας στο 4 ο 3μηνο ενισχύουν τις προοπτικές για θετική αύξηση του ΑΕΠ από το 1 ο 3μηνο 2014 και για αύξησή του κατά ποσοστό άνω του 1,0% το 2014 ως σύνολο. Είναι πολύ σημαντικό το ότι η Ελληνική οικονομία ανακάμπτει, αξιοποιώντας τα αναμφισβήτητα συγκριτικά της πλεονεκτήματα εν μέσω καταστροφικών εκτιμήσεων περί του αντιθέτου. Είναι νωπές στο μυαλό όλων μας οι ανιστόρητες εκτιμήσεις της Citigroup για έξοδο της χώρας από το Ευρώ, με πτώση του ΑΕΠ κατά -7,4% το και κατά -11,8% το 2014, με την ανεργία να διαμορφώνεται σε 36% το 2014 και 40% το H ολοκλήρωση κατά 85% περίπου της αναγκαίας δημοσιονομικής προσαρμογής και η είσοδος της οικονομίας σε πορεία ανάκαμψης, συνδυάζονται επίσης με την αποφασιστική ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας και με την συνεπαγόμενη επίτευξη πλεονάσματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (ΙΤΣ) ύψους 1,25% του ΑΕΠ το, χωρίς σε αυτό το πλεόνασμα να λαμβάνονται υπόψη οι εισπράξεις της χώρας, ύψους 2,0 δις, από την επιστροφή των κερδών των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζών από ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχαν στην κατοχή τους, αφού είχαν αγοραστεί από την ΕΚΤ στα πλαίσια του προγράμματος SMP. Σημειώνεται ότι το ύψος της προσαρμογής και στον συγκεκριμένο τομέα υπερβαίνει τις 15,0 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ( 33 δις), αφού το έλλειμμα του ΙΤΣ (με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις) είχε διαμορφωθεί το 2008 στα 30,7 δις (13,2% του ΑΕΠ). Έτσι, από 30,7 δις έλλειμμα το 2008, το ΙΤΣ της χώρας έκλεισε με σημαντικό πλεόνασμα 2,29 δις το. Αξιοσημείωτη εξέλιξη το ήταν η αύξηση των εισπράξεων της χώρας από τον εξωτερικό τουρισμό κατά 14,87% και η αύξηση του πλεονάσματος του εξωτερικού τουριστικού ισοζυγίου κατά 18,1%. Επίσης, σημειώνεται η καθαρή εισροή Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) στη χώρα ύψους 2,41 δις το, από καθαρή εισροή 0,83 δις το 2012 και καθαρή εκροή το 20 και το Από το 2014 και στα επόμενα έτη, αναμένεται να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα προσαρμογής για διεθνώς ανταγωνιστική ανάπτυξη, και να αποκατασταθεί η καταρρακωμένη πιστοληπτική ικανότητα και αξιοπιστία της χώρας, έτσι ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η ελκυστικότητά της σε εγχώρια και ξένα επιχειρηματικά κεφάλαια. Είναι αξιοσημείωτο ότι η προσαρμογή της χώρας στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο θα συνεχιστεί από το 2014 με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας και με ταχεία αύξηση της απασχόλησης, ιδιαίτερα των νέων. Τα αναγκαία πρωτογενή πλεονάσματα δεν θα στηρίζονται πλέον σε επώδυνες περικοπές δαπανών και σε αυξήσεις φόρων, αλλά στις ευεργετικές επιπτώσεις της διεθνώς ανταγωνιστικής ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτό θα γίνει με την πιο αποτελεσματική και αποδοτικότερη εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των υψηλής αξίας (αλλά υποτιμημένων στην τρέχουσα περίοδο) δημόσιων και ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων της χώρας. Η ανάκαμψη της χώρας προϋποθέτει: α) Την σταθεροποίηση της οικονομίας της με την εξάλειψη των μακροοικονομικών ανισορροπιών, που στην Ελλάδα είχαν φτάσει σε αδιανόητα επίπεδα το 2009 οδηγώντας τη χώρα σε χρεοκοπία. β) Την αποκατάσταση συνθηκών λειτουργίας των αγορών εργασίας και προϊόντων, οι οποίες να επιτρέπουν τη διεθνώς ανταγωνιστική ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής, με βάση και τα αξιοσημείωτα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. γ) Την αποκατάσταση ενός θεσμικού και οργανωτικού πλαισίου λειτουργίας της εγχώριας οικονομίας και κοινωνίας το οποίο να είναι φιλικό προς την εξωστρεφή επιχειρηματικότητα και προς την παραγωγική εργασία για την ανάπτυξη. Είναι τώρα πλέον προφανές ότι η οικονομία της χώρας δεν θα μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί με τα τεράστια ελλείμματα στο δημόσιο τομέα και στο ισοζύγιο πληρωμών και με τις συνεχείς απώλειες ανταγωνιστικότητας, όπως συνέβαινε έως το 2009.

2 Καμιά οικονομία δεν μπορεί να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη σε ένα εντελώς αντιοικονομικό και αντιαναπτυξιακό θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας, όπως το ελληνικό, στο οποίο, με την αβάντα του ανεξέλεγκτου δανεισμού από το εξωτερικό, οι ταχέως αυξανόμενες παροχές προσδιορίζονταν με βάση την συνδικαλιστική και πολιτική πίεση και όχι με βάση την παραγωγικότητα και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Αυτό αποδείχθηκε με την χρεοκοπία της χώρας μας και με την πρωτοφανή κρίση που είχε ως συνέπεια η προσπάθεια μείωσης και, τελικά, εξάλειψης των ανωτέρω μακροοικονομικών ανισορροπιών και αντιοικονομικών καταστάσεων. Το ανωτέρω πλαίσιο αντιοικονομικής λειτουργίας δεν μπορεί να εφαρμοστεί πλέον διότι ο ξένος δανεισμός που το στήριζε δεν υφίσταται πλέον. Έτσι, η αύξηση των εισοδημάτων μπορεί να γίνει μόνο με παραγωγή προϊόντων που έχουν ζήτηση στην εγχώρια και τις ξένες αγορές σε ανταγωνιστικό κόστος. Οι προσαρμογές που έγιναν τα τελευταία χρόνια συνέβαλαν ακριβώς στην αποκατάσταση των συνθηκών για αυτοδύναμη και διεθνώς ανταγωνιστική λειτουργία της ελληνικής οικονομίας. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω εξελίξεων, από τον Μάιο του 20 η Ελλάδα και οι τράπεζές της τέθηκαν εκτός αγορών. Επομένως, η εφαρμογή των προγραμμάτων προσαρμογής έγινε για να μειώσουμε τα ανωτέρω τεράστια ελλείμματα με μείωση της εγχώριας ζήτησης και με αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας για αύξηση της προσφοράς. Τα ελλείμματα θα εξαφανίζονταν έτσι κι αλλιώς αφού δεν είναι πια δυνατή η χρηματοδότησή τους. Τα προγράμματα προσαρμογής απλώς συνέβαλαν και παρείχαν την αναγκαία χρηματοδότηση για την σταδιακή (και όχι την απότομη) μείωση αυτών των ελλειμμάτων. Η μείωση του ΑΕΠ και η αύξηση της ανεργίας οφείλεται όχι στην προσπάθεια μείωσης των ελλειμμάτων αλλά στην περίοδο της αβελτηρίας που τα δημιούργησε. Η προσαρμογή αυτή επιτεύχθηκε με σημαντικό κόστος. Στην περίοδο της προσαρμογής 20- σημειώθηκε πράγματι μια υπέρμετρα μεγάλη πτώση των εισοδημάτων (ΑΕΠ -20,4%) και οδυνηρή αύξηση της ανεργίας (στο 27,3% το ). Ωστόσο, αυτό το κόστος θα πρέπει να αποδοθεί στο σύνολό του στις πολιτικές αποσταθεροποίησης της χώρας στην περίοδο που οδήγησαν στη χρεοκοπία και όχι στα προγράμματα επανα-σταθεροποίησής της που εφαρμόστηκαν στην περίοδο 20-. Αυτό είναι απολύτως εμφανές από τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Όπως φαίνεται σε αυτόν τον Πίνακα, το έτος 2000 η Ελλάδα είχε πρωτογενές πλεόνασμα στη γενική της κυβέρνηση (ΓΚ) ύψους 3,7% του ΑΕΠ με πρωτογενείς δαπάνες της ΓΚ ύψους 39,7% του ΑΕΠ και έσοδα ΓΚ ύψους 43,4% του ΑΕΠ. Επίσης, το έλλειμμα του ΙΤΣ το 2000 ήταν μεν και τότε μεγάλο και θα έπρεπε να μειωθεί στα επόμενα έτη, αλλά, τουλάχιστον, ήταν τότε το 6,2% του ΑΕΠ. Η ανωτέρω σχετικά υγιής μακροοικονομική κατάσταση το 2000 απαιτούσε την εφαρμογή μιας ελαφρά περιοριστικής, αλλά κυρίως μιας αξιόπιστης, δημοσιονομικής πολιτικής στη ετία του 20 με στόχο τη μείωση του δημοσίου χρέους της χώρας με τη συμβολή και της δραστικής μείωσης του κόστους δανεισμού της που ήταν το αποτέλεσμα της ένταξης στη ΖτΕ. Αντί αυτού, οι πρωτογενείς δαπάνες της ΓΚ αυξήθηκαν κατά 9,1 π.μ. του ΑΕΠ το 2009 έναντι του 2000, ενώ στην ίδια περίοδο τα έσοδα της ΓΚ μειώθηκαν κατά 5,0 π.μ. του ΑΕΠ. Έτσι, το πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,7% του ΑΕΠ το 2000, μετατράπηκε σε πρωτογενές έλλειμμα ύψους -,4% του ΑΕΠ το Το έλλειμμα αυτό, καθώς και οι πληρωμές των τόκων και η αναχρηματοδότηση του δημοσίου χρέους καλύπτονταν με συνεχώς αυξανόμενο καθαρό νέο δανεισμό από το εξωτερικό, που ανήλθε στα 29,95 δις το 2008 και στα 24,4 δις το Μάλιστα, στην 4ετία οι καθαρές εισροές κεφαλαίων στη χώρα από το εξωτερικό ανήλθαν στα 2 δις. Μάλιστα, το έλλειμμα του ΙΤΣ αντί να μειωθεί από τα ήδη υψηλά επίπεδά του το 2000 αυξήθηκε από -6,2% του ΑΕΠ το 2000 στο -13,5% του ΑΕΠ το Προβάλλεται σήμερα ο ισχυρισμός από πολλούς ότι η δημοσιονομική προσαρμογή έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγούμενου υπερ-φορολόγηση των ελλήνων πολιτών. Από την άλλη πλευρά, εκφράζονται απόψεις ότι η φορολογική επιβάρυνση των Ελλήνων δεν είναι υψηλότερη από άλλες χώρες της Ζώνης του Ευρώ, και ;oti η Ελλάδα υποφέρει από λίγους φόρους. Σε σχέση με τις ανωτέρω αιτιάσεις σημειώνεται ότι: Πρώτον, η μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος της ΓΚ κατά 24 δις, προέκυψε από τη μείωση των πρωτογενών δημοσίων δαπανών κατά 31,5 δις και από την ταυτόχρονη μείωση των εσόδων της ΓΚ κατά 6,0 δις. Ωστόσο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, η μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος της ΓΚ κατά -11,2 π.μ. του ΑΕΠ, οφείλεται στη μείωση των πρωτογενών δαπανών της ΓΚ κατά 4,1 π.μ. του ΑΕΠ, και στην αύξηση των εσόδων της ΓΚ κατά 7,1 π.μ. αυτού του (σημαντικά μειωμένου) ΑΕΠ (βλέπε και το Διάγραμμα 1). 51% 49% 47% 45% 43% 41% 39% 37% 35% 2000 Διάγραμμα 1. Ελλάδα: Έσοδα ΓΚ και Πρωτογενείς Δαπάνες ΓΚ (ως % του ΑΕΠ) Έσοδα Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Alpha Bank Επομένως, σε απόλυτα μεγέθη η δημοσιονομική προσαρμογή επιτεύχθηκε αποκλειστικά λόγω της τεράστιας μείωσης των πρωτογενών δημοσίων δαπανών και παρά το ότι τα έσοδα της ΓΚ ήταν σημαντικά μειωμένα κατά 6,0 δις και μάλιστα κάτω από τα σημαντικά μειωμένα έσοδα του Βέβαια, θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η μείωση των εσόδων στην περίοδο της προσαρμογής ήταν αναμενόμενη λόγω της μεγάλης πτώσης των εισοδημάτων και της αύξησης της ανεργίας που συνεπαγόταν αυτή η ίδια η κατακόρυφη μείωση των δημοσίων δαπανών. Με αυτή την έννοια και τα έσοδα της ΓΚ συνέβαλαν στη δημοσιονομική προσαρμογή, Πρωτογενείς Δαπάνες 2012 Έσοδα Πρωτογενείς Δαπάνες 2014f 2015f 2

3 στο βαθμό που μειώθηκαν ποσοστιαία λιγότερο από την ποσοστιαία μείωση του ΑΕΠ και επομένως αυξήθηκαν σημαντικά ως ποσοστό του ΑΕΠ. 50% 45% 40% 35% 30% Πηγή: European Commission, Statistical Annex Δεύτερον, η μείωση των εσόδων της ΓΚ κατά ποσοστό χαμηλότερο από το ποσοστό μείωσης του ΑΕΠ στηρίχθηκε στη σημαντική αύξηση των φορολογικών συντελεστών (και, επομένως, και της φορολογικής επιβάρυνσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων) στο φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (εάν ληφθεί υπόψη και η εισφορά 1,0% - 4,0%) και στο φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων, καθώς και των φορολογικών συντελεστών στον ΦΠΑ και στους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης (ΕΦΚ) καυσίμων και καπνού. Επίσης, καταργήθηκαν οι διάχυτες φορολογικές απαλλαγές που ίσχυαν έως το 2009 και το εισπράχθηκαν έσοδα και από τους φόρους περιουσίας που ήταν αυξημένα κατά περίπου 3,0 δις έναντι του Αυτό σημαίνει ότι τα έσοδα από τους φόρους εκτός των φόρων περιουσίας ήταν το μειωμένα κατά 9,0 δις έναντι του % 35% Διάγραμμα 2. Έσοδα Γενικής Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Πηγή: European Commission, Statistical Annex Τρίτον, σε κάθε περίπτωση τα έσοδα της ΓΚ αυξήθηκαν ως ποσοστό του μειωμένου ΑΕΠ από 38,4% το 2009 στο 45,5% το, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 2, αν και παραμένουν χαμηλότερα, ως ποσοστό στο ΑΕΠ, των εσόδων στη Διάγραμμα 2α. Πρωτογενείς Δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Ελλάδα Ιρλανδία 2012 Γερμανία Ελλάδα Γερμανία Ιταλία Ισπανία ΖτΕ Ιταλία ΖτΕ Ισπανία ΖτΕ Ιταλία Ελλάδα Ισπανία Ζώνη του Ευρώ και σε πολλές άλλες χώρες της ΖτΕ. Συνιστά αυτό υπερ-φορολόγηση των Ελλήνων πολιτών; Η απάντηση στο σημαντικό αυτό ερώτημα είναι αναμφισβήτητα ναι, αλλά μόνο για τους φορολογούμενους που πληρώνουν κανονικά τους φόρους που τους επιβάλλονται. Σημειώνεται ότι εκτός από τα έσοδα που πράγματι εισπράχθηκαν, με τους ισχύοντες φορολογικούς συντελεστές το βεβαιώθηκαν επιπλέον φόροι ύψους 7,75 δις και εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία ύψους άνω των 2,0 δις που δεν πληρώθηκαν και κατέστησαν ληξιπρόθεσμοι. Επιπλέον, ένα πρόσθετο ποσό φόρων ύψους άνω των 7,0 δις (περίπου 15% επί των εισοδημάτων που αποκτώνται στην παράλληλη οικονομία στην Ελλάδα) δεν βεβαιώθηκαν καν διότι δεν δηλώθηκαν είτε στον ΦΠΑ είτε στους ΦΕΦΠ και ΦΕΝΠ είτε στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης καυσίμων και καπνού. Επομένως, εάν όλοι οι φορολογούμενοι πλήρωναν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις και τις υποχρεώσεις τους από εισφορές που προκύπτουν με βάση τους ισχύοντες φορολογικούς συντελεστές, τότε τα έσοδα της ΓΚ θα ανέρχονταν στα 97,5 δις το, δηλαδή στο 53,6% του ΑΕΠ του, όταν στη ΖτΕ δεν υπερβαίνει το 46,7% του ΑΕΠ. Αυτό είναι ουσιαστικά το μέσο ποσοστό φορολογικής επιβάρυνσης για τους συνεπείς φορολογούμενους πράγμα που συνιστά αναμφισβήτητα υπερ-φορολόγηση γι αυτούς τους φορολογούμενους. Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό φορολογικής επιβάρυνσης για τους φορολογούμενους που δεν πληρώνουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις ή τις πλήρωσαν μόνο μερικώς είναι μηδέν (0%), ή πολύ χαμηλό. Βέβαια, εκτός των ανωτέρω, η γενικότερη διάρθρωση του ελληνικού φορολογικού συστήματος, όπως προκύπτει από τα έσοδα που πράγματι εισπράττονται, είναι σε μεγάλο βαθμό προβληματική και αντιαναπτυξιακή, για τους ακόλουθους λόγους: Από τη μια μεριά, τα έσοδα από τη φορολογία εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων μειώθηκαν από το 8,6% του ΑΕΠ το 2000, στο 7,18% του ΑΕΠ το 2009, στο 6,2% του ΑΕΠ το 2011 και στο 6,3% του ΑΕΠ το και σε κάθε περίπτωση είναι πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο των εσόδων αυτών στις χώρες του ΟΟΣΑ που ήταν 12,7% το 20 και 11,3% το Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει από την εξέλιξη του συνόλου των εσόδων της χώρας από άμεσους φόρους, παρά το ότι αυξήθηκαν ελαφρά μετά το 2012, λόγω της μεγάλης αύξησης των φόρων περιουσίας (Διάγραμμα 3). Στην Ελλάδα, οι εισπράξεις από άμεσους φόρους εξακολουθούν να είναι σημαντικά χαμηλότερες ως ποσοστό του ΑΕΠ από το μέσο όρο στις χώρες της Ζώνης του Ευρώ. Αυτό, βέβαια, οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στη μεγάλη φοροδιαφυγή, όπως προαναφέρθηκε. Επίσης, στο Διάγραμμα 4 φαίνεται ότι η Ελλάδα εισπράττει μικρότερο ποσοστό του ΑΕΠ από έμμεσους φόρους μετά το 2003, όταν άρχισε να επεκτείνεται η φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ και σε άλλους έμμεσους φόρους. Μάλιστα, η Ελλάδα υστερεί σε αυτόν τον τομέα ακόμη και το παρά τη μεγάλη αύξηση των φορολογικών συντελεστών στον ΦΠΑ 3

4 και στους ΕΦΚ καυσίμων και καπνού και σε άλλους έμμεσους φόρους μετά το % 12% % 8% 6% 4% 2% 0% 14% 12% % 8% 6% 4% 2% 0% Διάγραμμα 3. Εισπράξεις από Άμεσους Φόρους (ως % του ΑΕΠ) Ζώνη του Ευρώ Ελλάδα Διάγραμμα 4. Έμμεσοι φόροι (ως % του ΑΕΠ) Ζώνη του Ευρώ Ελλάδα Πηγή: European Commission, Statistical Annex Γενικά, η βελτίωση της εισπραξιμότητας των φόρων στους τομείς του φόρου εισοδήματος και στους έμμεσους φόρους είναι το κλειδί για την απολύτως αναγκαία μείωση των συντελεστών του ΦΠΑ και για την κατάργηση της εισφοράς 1%-4% στο φόρο εισοδήματος, καθώς και για την κατάργηση του ΦΑΠ στο φόρο περιουσίας που αποτελούν σήμερα δραστικούς περιοριστικούς παράγοντες στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Από την άλλη πλευρά, οι εισπράξεις από τις εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία στην Ελλάδα διαμορφώνονται σε σχετικά υψηλά επίπεδα και έχουν αυξηθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ στα χρόνια της προσαρμογής. Ειδικότερα, από,6% του ΑΕΠ που ήταν το 2000, αυξήθηκαν στο,9% το 20 και στο 12,2% το (σύμφωνα με τα στοιχεία της γενικής κυβέρνησης). Τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ που ήταν 9,5% το 20. Αυτό ενδεχομένως αποτελεί ένα από τα πιο ανταγωνιστικά μειονεκτήματα της χώρας, ιδιαίτερα στον τομέα της παραγωγής διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων. Η επιβάρυνση των επιχειρήσεων με τεράστιες εργοδοτικές εισφορές αποτελεί σοβαρό αντικίνητρο στην αύξηση της απασχόλησης και των εξαγωγών, διότι οι επιβαρύνσεις αυτές δεν επιστρέφονται στις εξαγωγές όπως ο ΦΠΑ. Επομένως, οι μεγάλες απώλειες εσόδων από τον ΦΠΑ λόγω της εκτεταμένης φοροδιαφυγής αποτελεί σοβαρό εμπόδιο όχι μόνο στην αναγκαία μείωση των συντελεστών του ΦΠΑ αλλά και στη μείωση των φόρων στην εργασία που αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στην αύξηση της απασχόλησης και των εξαγωγών. Πίνακας 2. Δημοσιονομικά Μεγέθη (% ποσοστό του ΑΕΠ) Ελλάδα ΖτΕ Έσοδα 45,5 46,7 Δαπάνες 44,7 46,8 Πρωτογενές Πλεόνασμα +0,8-0,1 Πηγή: European Commission, Alpha Bank Επισημαίνεται, τέλος, ότι τα έσοδα και οι πρωτογενείς δαπάνες της γενικής κυβέρνησης το ήταν γύρω στο 45% του ΑΕΠ στην Ελλάδα και κάτω του 47% του ΑΕΠ στη Ζώνη του Ευρώ (Πίνακα 2). Έτσι, η Ελλάδα, όπως και η ΖτΕ, βρίσκονται σε δημοσιονομική πειθαρχία, με το πρωτογενές πλεόνασμα ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα στο +0,8% και στην Ζώνη του Ευρώ στο -0,1%. Η θέση αυτή, όμως, δεν μπορεί να διατηρηθεί. Στην πλευρά των εσόδων, η ελληνική επίδοση σχετίζεται με την υπερπροσπάθεια που έγινε για την συλλογή εσόδων μέσω αύξησης των φορολογικών συντελεστών, με τους συνεπείς, όμως, φορολογούμενους να φέρουν ένα δυσανάλογα μεγαλύτερο βάρος, κάτι που δεν είναι δυνατόν να συνεχισθεί, και στα επόμενα χρόνια τα έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να κινηθούν προς χαμηλότερο επίπεδο, εκτός και αν υπάρξει αντίστοιχη πρόοδος στην πάταξη της φοροδιαφυγής. Στην πλευρά των πρωτογενών δαπανών, η ελληνική επίδοση είναι αποτέλεσμα τεράστιας προσπάθειας λειτουργικού εξορθολογισμού του κράτους, που στην ουσία μας φέρνει πίσω στα ακόμη, όμως, πολύ υψηλά μεγέθη του , πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν περιθώρια να μειωθούν περαιτέρω προς τα επιθυμητά επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του 2000, που είναι συμβατά με την βιωσιμότητα του χρέους. Συνεπώς, εάν δεν μειωθούν οι πρωτογενείς δαπάνες, ένα πρωτογενές πλεόνασμα 3 π.μ. του ΑΕΠ περίπου προϋποθέτει την αύξηση των εσόδων από το 45,5% του ΑΕΠ το (που ήδη δεν είναι διατηρήσιμο) στο 47,7% του ΑΕΠ, δηλ. 1 π.μ. του ΑΕΠ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης που είναι 46,7% (βλέπε Πίνακα 2). Παγκόσμια Οικονομία Τα οικονομικά στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας το περασμένο 7ήμερο στις ΗΠΑ συνέχισαν να εμφανίζουν μια μικτή εικόνα για την αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας το Αντίθετα, καλύτερη του αναμενομένου ήταν τελικά η άνοδος του ΑΕΠ της Ευρωζώνης κατά 0,4% σε 3μηνιαία βάση στο 4 ο 3μηνο., ενισχύοντας περαιτέρω τις προσδοκίες για ανάκαμψη των οικονομικών της ΖτΕ το Σε 4

5 αυτά τα πλαίσια, με ενδιαφέρον παρακολουθούνται και οι πολιτικές διεργασίες στην Ιταλία, όπου η αλλαγή πρωθυπουργού στην Κυβέρνηση συνεργασίας δημιουργεί νέες προσδοκίες για επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και για ταχύτερη ανάκαμψη της σημαντικής αυτής οικονομίας στη Ζώνη του Ευρώ. Στην Κίνα ο δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) της HSBC/Markit μειώθηκε περαιτέρω στο 48,3 τον Φεβρ.2014 στέλνοντας αρνητικά μηνύματα για την ανάπτυξη της Κίνας και των αναδυόμενων αγορών, ενώ στην Ιαπωνία ή άνοδος του ελλείμματος του εξωτερικού εμπορικού ισοζυγίου σε νέα ανώτατα επίπεδα ($ 27,7 δις τον Ιαν.2014), με αύξηση των εισαγωγών κατά 25% και των εξαγωγών κατά 9,5%, δείχνει ότι υπάρχουν όρια στην πολιτική της αύξησης της εγχώριας ζήτησης με ποσοτική ενίσχυση της ρευστότητας από την ΤτΙαπωνίας. Στις ΗΠΑ, άκρως αποκαλυπτική θεωρείται η έκθεση της Fed-Νέας Υόρκης σύμφωνα με την οποία η καταναλωτική πίστη το 4ο 3μηνο σημείωσε την μεγαλύτερη άνοδο από το 3 ο 3μηνο 2007, καθώς αυξήθηκαν τα δάνεια για αγορά κατοικίας και αυτοκινήτων. Συγκεκριμένα, τα δάνεια των νοικοκυριών στις ΗΠΑ αυξήθηκαν σε τριμηνιαία βάση κατά 2,1% ή κατά $ 241 δις, στα $11,52 τρις στο τέλος του. Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε ανοδική πορεία κινούνται και τα καθυστερούμενα δάνεια τα οποία στο 4ο 3μηνο διαμορφώνονταν στο 11,5% του συνόλου των δανείων, έναντι 8,5% στο 4 ο 3μηνο Από αυτά τα επισφαλή δάνεια, το μεγαλύτερο τμήμα αφορά δάνεια σπουδών. Από την άλλη μεριά, οι εξελίξεις στην οικονομία των ΗΠΑ προσδιορίζονται και από την πτώση της βιομηχανικής παραγωγής κατά -0,3% σε μηνιαία βάση τον Ιαν.2014 (Δεκ.: +0,3%), αλλά και από την πτώση του όγκου των λιανικών πωλήσεων κατά -0,4% σε μηνιαία βάση τον Ιαν.2014 (Δεκ.: -0,1%). Οι εξελίξεις αυτές μπορεί να οφείλονται σε κάποιο βαθμό και στις πολύ κακές καιρικές συνθήκες που επικράτησαν σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ τον Ιαν., αλλά σε κάθε περίπτωση προστίθενται σε άλλες αρνητικές εξελίξεις που σημειώθηκαν στους τομείς της αγοράς εργασίας τον Δεκ. και τον Ιαν., καθώς και στη μεταποιητική βιομηχανία με την πτώση του δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (ISM) τον Ιαν Ωστόσο, τα πρακτικά της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της FED επιβεβαιώνουν την πρόθεση της FED να προχωρήσει απερίσπαστα με τον περιορισμό του προγράμματος αγοράς ομολόγων (tapering), εκτός εάν οι αρνητικές εξελίξεις στην οικονομία συνεχιστούν και τον Μάρτιο. Στην Ιταλία, ο εντολοδόχος πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι (Πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος) που είναι το μεγαλύτερο Κόμμα που συμμετέχει στην Κυβέρνηση συνεργασίας, διαδέχεται τον πρώην πρωθυπουργό Ενρίκο Λέτα (μέλος του ιδίου κόμματος) και αναμένεται να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και να ορκιστεί πρωθυπουργός από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Ρέντσι ευελπιστεί να κερδίσει την υποστήριξη της πλειοψηφίας της Βουλής και τη λαϊκή υποστήριξη προκειμένου να προβεί σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις και να δώσει μια νέα αναπτυξιακή κατεύθυνση στη δοκιμαζομένη οικονομία της Ιταλίας. Ταυτόχρονα εκτιμάται ότι θα επιδιώξει τη χαλάρωση των στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της Ιταλίας. Ωστόσο, παρά την προφανώς ομαλή διαδοχή του πρωθυπουργού στην Ιταλία, οι δηλώσεις του επικεφαλής του οίκου αξιολόγησης DBRS, ότι η παραίτηση του πρωθυπουργού Λέτα αποτελεί αρνητική είδηση, αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να υπάρξει υποβάθμιση της πιστοληπτικής διαβάθμισης της Ιταλίας. Ο οίκος DBRS αξιολογεί το αξιόχρεο της Ιταλίας με Α και αρνητικές προοπτικές. Υπενθυμίζεται επίσης ότι πριν λίγες ημέρες, πριν από την παραίτηση του πρωθυπουργού Λέτα, ο οίκος αξιολόγησης Moody's, αναβάθμισε τις προοπτικές της Ιταλίας σε σταθερές από αρνητικές. Η Σύνοδος Κορυφής του G-20 στην Αυστραλία την , αναμένεται να συγκεντρώσει το φως της δημοσιότητας. Οι ανεπτυγμένες χώρες αναμένεται στην Σύνοδο να εκφράσουν τη στήριξή τους στην απόφαση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ να περιορίσει σταδιακά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (tapering), ενώ θα συζητηθούν και οι επιπτώσεις και τρόποι με τους οποίους οι αναδυόμενες αγορές θα μπορέσουν να προετοιμαστούν για να αντιμετωπίσουν τις τυχόν αρνητικές επιπτώσεις από την εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ. Ήδη, οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών, με σημαντικές αυξήσεις των επιτοκίων σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες, έχουν συμβάλλει στην εξομάλυνση των διακυμάνσεων στις αγορές αυτών των χωρών. Ως αποτέλεσμα έχει σημειωθεί ανατίμηση των νομισμάτων της Τουρκίας, της Αργεντινής, της Βραζιλίας και άλλων χωρών (με εξαίρεση τη Ρωσία της οποίας το Ρούβλι συνεχίζει να υποτιμάται) έναντι του δολαρίου και του Ευρώ από τα χαμηλά επίπεδα στα οποία βρέθηκαν αυτά τα νομίσματα στις αρχές του Φεβρουαρίου Εξελίξεις στην πραγματική οικονομία: Στις ΗΠΑ, οι αντίξοες καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μεγάλο τμήμα της χώρας τους τελευταίους μήνες επηρέασαν τη βιομηχανική παραγωγή η οποία, όπως ήδη αναφέρθηκε, μειώθηκε -0,3% τον Ιαν.2014 έναντι αύξησης 0,3% το Δεκέμβριο. Επίσης, η μεταποιητική παραγωγή υποχώρησε -0,8% τον Ιαν.2014, έναντι αύξησης 0,3% το Δεκ.. Τα ανωτέρω συνέβησαν παρά το ότι σημαντική άνοδο κατά 4,1% κατέγραψαν τον Ιαν.2014 οι παροχές κοινής ωφέλειας, καθώς ενισχύθηκε η ζήτηση για θέρμανση λόγω των ασυνήθιστα χαμηλών θερμοκρασιών. Το ποσοστό χρησιμοποίησης της παραγωγικής δυναμικότητας για το σύνολο της βιομηχανίας μειώθηκε στο 78,5% τον Ιαν.2014, ποσοστό που είναι κατά 1,6 π.μ. χαμηλότερο από το μακροχρόνιο (1972-) μέσο όρο. Στον τομέα της κατανάλωσης, μείωση σημείωσαν οι λιανικές πωλήσεις κατά -0,4% σε μηνιαία βάση τον 5

6 Ιαν.2014 έναντι πτώσης -0,1% το Δεκ.. Η μείωση αποδίδεται στην επίπτωση στους καταναλωτές από την υποχώρηση των τιμών των μετοχών στα χρηματιστήρια και στα εμπόδια που συνάντησαν οι καταναλωτές στις αγορές τους λόγω του ασυνήθιστου κρύου. Ωστόσο, δεν αποκλείεται και νέα υποχώρηση των λιανικών πωλήσεων και τους επόμενους δύο μήνες, καθώς το υψηλό κόστος θέρμανσης θα περιορίσει το διαθέσιμο εισόδημα προς κατανάλωση άλλων προϊόντων. Ωστόσο, η Εθνική Ομοσπονδία Λιανικού Εμπορίου αισιοδοξεί και προβλέπει ότι οι λιανικές πωλήσεις θα αυξηθούν κατά 4,1% το 2014, υπερβαίνοντας την αύξηση κατά 3,7% που καταγράφηκε το. Αισιόδοξη ένδειξη η διατήρηση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης (University of Michigan) στο 81,2 το Φεβρ.2014 για 2 ο συνεχή μήνα παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες. Τέλος, στην αγορά εργασίας, οι εβδομαδιαίες αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αυξήθηκαν κατά την εβδομάδα έως με αποτέλεσμα να διαμορφωθούν στις , καθώς οι χιονοθύελλες που πλήττουν τη χώρα επιδρούν αρνητικά στην αγορά εργασίας. Σημειώνεται ότι η αύξηση των αιτήσεων υπερέβη τις εκτιμήσεις της αγοράς, η οποία προσδοκούσε ότι θα διαμορφώνονταν στις Στη ΖτΕ, η αύξηση του ΑΕΠ στο 4 ο 3μηνο. ανήλθε στο +0,3% σε 3μηνιαία βάση και 0,5% σε ετήσια βάση (υψηλότερα του αναμενομένου), από +0,1% (-0,3% σε ετήσια βάση) το προηγούμενο 3μηνο. Μεγαλύτερη του αναμενομένου ήταν η αύξηση του ΑΕΠ των οικονομιών της Γερμανίας και της Γαλλίας, καθώς και της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Ολλανδίας. Ωστόσο, παρά τη βελτίωση του ΑΕΠ, η ιδιωτική κατανάλωση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα σε πολλές χώρες της Ευρωζώνης και κυρίως στις χώρες της περιφέρειας, ενώ η ανεργία διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Συνολικά, για το, το ΑΕΠ στη ΖτΕ μειώθηκε κατά -0,4%, ενώ αισιόδοξες διαφαίνονται οι προοπτικές για το Θετική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι οι οικονομίες χωρών που βρίσκονται σε προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής βελτίωσαν προς το θετικό την οικονομική τους επίδοση κάτι που θα μπορέσει να αμβλύνει στο μέλλον την οικονομική διαφορά μεταξύ χωρών του Βορρά και του Νότου. Στη Γερμανία, η αύξηση του ΑΕΠ το 4ο 3μηνο. ξεπέρασε τις προσδοκίες της αγοράς, καθώς αυξήθηκε στο +0,4% σε 3μηνιαία βάση, από +0,3% το 3ο 3μηνο.. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, καθώς δεν έχουν δημοσιοποιηθεί τα αναλυτικά στοιχεία, οι εξαγωγές και οι επενδύσεις είχαν θετική συμβολή στην άνοδο του ΑΕΠ της Γερμανίας, εν αντιθέσει με την ιδιωτική κατανάλωση και τα αποθέματα που επηρέασαν αρνητικά το ΑΕΠ. Ο δείκτης εμπιστοσύνης των επενδυτών ZEW, υποχώρησε περισσότερο του αναμενομένου, στο 55,7 το Φεβ.2014, από 61,7 τον Ιαν.2014 αν και ο υποδείκτης των τρεχουσών οικονομικών συνθηκών, κατέγραψε ισχυρή άνοδο στο 50,0 τον Φεβ.2014 από 41,2 τον προηγούμενο μήνα. Ιστορικά, υψηλότερες μετρήσεις του υποδείκτη τρεχουσών οικονομικών συνθηκών από εκείνες του δείκτη εμπιστοσύνης των επενδυτών αποτελεί αξιόπιστη ένδειξη ότι ο οικονομικός κύκλος είναι έτοιμος να προσεγγίσει την ισχυρότερη φάση του. Στην Ισπανία, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν το Δεκ. σε νέο ιστορικά υψηλό ήτοι 13,6% επί του συνόλου των δανείων, έναντι 13,07% τον Νοεμ.. Ειδικότερα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξήθηκαν κατά 4,6 δις το Δεκ. με αποτέλεσμα να διαμορφωθούν στα 197 δις.. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο πληθωρισμός με βάση το ΔΤΚ υποχώρησε τον Ιαν.2014 στο 1,9% (χαμηλότερο επίπεδο από Οκτ. 2009), από 2,0% τον Δεκ.. Επίσης, αξιοσημείωτη είναι και η μείωση του δομικού πληθωρισμού στο 1,6%, με βασικούς συντελεστές τις μικρότερες αυξήσεις των τιμών των ποτών και του καπνού. Επίσης, αξιοσημείωτη εξέλιξη θεωρείται και η αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 7,2% τον Δεκ., από 7,1% τον Νοέμ.. Ο διοικητής της ΤτΑγγλίας με δηλώσεις του ( ) ξεκαθάρισε ότι θα παρακολουθήσει μια σειρά οικονομικών δεικτών και όχι μόνο την πορεία της ανεργίας προτού προβεί σε αύξηση των επιτοκίων. Με την ανωτέρω άνοδο του ποσοστού ανεργίας, το έργο του γίνεται, προφανώς, ευκολότερο. Στην Ουγγαρία, η ΤτΟυγγαρίας, μείωσε περαιτέρω το βασικό της επιτόκιο κατά 15 μβ στο 2,70%. Σημειώνεται ότι η πτωτική πορεία των επιτοκίων της χώρας έχει αρχίσει από τα μέσα του 2012, όταν το επιτόκιο αυτό ήταν στο 7,0%. Η μείωση των επιτοκίων δεν βοηθάει το Φιορίνι το οποίο την ήταν υποτιμημένο έναντι του ευρώ κατά 5,2% από την αρχή του 2014 και κατά 5,9% από τον Οκτ.. Η ΤτΟυγγαρίας δικαιολογεί τη μείωση των επιτοκίων με το πλεόνασμα στο ΙΤΣ της χώρας που ανήλθε στο 2,2% του ΑΕΠ το. Η αύξηση του ΑΕΠ της Ουγγαρίας ήταν 2,7% σε ετήσια βάση στο 4 ο 3μηνο. και 1,05% το ως σύνολο. Στις αγορές κεφαλαίου, για ένα ακόμη 7ήμερο σημειώθηκε άνοδος στα ομόλογα των χωρών της περιφέρειας της Ευρωζώνης, καθώς η ανακοίνωση για την ικανοποιητική άνοδο του ΑΕΠ της Ευρωζώνης για 3 ο κατά σειρά 3μηνο απομάκρυνε τις ανησυχίες των επενδυτών για επιβράδυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας. Αυτό συνεπάγεται μείωση των επενδυτικών κινδύνων και αύξηση της πιθανότητας καταγραφής υψηλότερων αποδόσεων συγκριτικά με τα ομόλογα των χωρών του αποκαλούμενου πυρήνα της Ευρωζώνης. Η διαφορά απόδοσης του ετούς πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με το αντίστοιχο γερμανικό, υποχώρησε στις 313 μ.β. την , από 333 μ.β. την και το spread του ετούς ιταλικού ομολόγου υποχώρησε στις 193 μ.β., από 203 μ.β.. Η απόδοση του ετούς ομολόγου των ΗΠΑ την διαμορφωνόταν στο 2,72% από 2,68% που ήταν την , λόγω του θετικού κλίματος που καταγράφονταν στις χρηματιστηριακές αγορές των ΗΠΑ τις τελευταίες ημέρες. 6

7 Yields (%) Spreads (μβ) 17/2/2014 /2/2014 +/ μβ 17/2/2014 /2/2014 +/ μβ Ελλάδα 7,53 7, Ισπανία 3,54 3, Ιταλία 3,62 3, Πορτογαλία 4,82 4, Γαλλία 2,28 2, Ολλανδία 1,91 1, Γερμανία 1,68 1, Y CDS (μβ) 17/2/2014 /2/2014 +/ μβ Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Πορτογαλία Γαλλία Ολλανδία Γερμανία ανεπτυγμένες αγορές και η χαμηλότερη και διακοπτόμενη παραγωγή σε Λιβύη και Νιγηρία. Αγορές συναλλάγματος: Ο σταθμισμένος δείκτης δολαρίου ο οποίος μετρά την επίδοση του δολαρίου έναντι 6 βασικών νομισμάτων εμφανίζει πτωτικές τάσεις με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται στο 80,12 ( ) από 80,65 ( ). Πηγή: Bloomberg Στην Ισπανία, το δημόσιο άντλησε 4,524 δις μέσω δημοπρασίας εντόκων γραμματίων (ΕΓ), 3μηνης και 12μηνης διάρκειας. Ειδικότερα, μέσω των ΕΓ 3μηνης διάρκειας άντλησε 930 εκατ. με μέσο κόστος δανεισμού 0,382%, έναντι 0,5% της τελευταίας αντίστοιχης δημοπρασίας και με συντελεστή κάλυψης 5,953. Τέλος, μέσω ΕΓ 12μηνης διάρκειας αντλήθηκαν 3,59 δισ. με μέσο κόστος δανεισμού 0,681% έναντι 0,726% της προηγούμενης δημοπρασίας και με συντελεστή κάλυψης 2,51. Πολύτιμα μέταλλα: Το η Κίνα ξεπέρασε την Ινδία σε αγορές χρυσού και θεωρείται πλέον, ο μεγαλύτερος αγοραστής χρυσού διεθνώς. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού, η ζήτηση στην αγορά της Κίνας αυξήθηκε κατά 32% και οι εισαγωγές έφτασαν τους τόνους, έναντι 975 τόνων στην Ινδία. Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο η ζήτηση συνολικά για το υποχώρησε κατά - 15%, στους τόνους. Οι επενδυτές πούλησαν όσο χρυσό αγόρασαν τα περασμένα τρία χρόνια και η τιμή του πολύτιμου μετάλλου υποχώρησε κατά 28% μετά από 13 χρόνια συνεχούς ανόδου. Σύμφωνα με την αγορά, η μέση εκτιμώμενη τιμή για τα τέλη Δεκ.2014 είναι στα $1.165/ουγγιά από $1.318/ουγγιά που είναι σήμερα ( ). Σύμφωνα με τα στοιχεία του χρηματιστηρίου του Σικάγο, οι τοποθετήσεις κατά του δολαρίου, για μη εμπορικές συναλλαγές, την εβδομάδα που έληξε την ανήλθαν στα $1,4 δισ.. Εν αντιθέσει οι αγορές στο ευρώ ήταν εμφανείς, καθώς άγγιξαν τα $1,1 δισ.. Το ευρώ διαπραγματευόταν στα 1,3744 USD/EUR την από 1,3637 USD/EUR την , λόγω της ισχυρότερης ανάπτυξης στην Ευρωζώνη το 4ο 3μηνο. αλλά και των θετικών προοπτικών για το Η στερλίνα διαπραγματευόταν στις στα $1,6708 και στα 1,2152 έναντι $1,6464 και 1,2116 στις στον απόηχο της ανακοίνωσης ότι ο πληθωρισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο υποχώρησε κάτω του στόχου της ΤτΑγγλίας τον Ιανουάριο για πρώτη φορά μετά από διάστημα 4-ετών. Η επιβράδυνση του πληθωρισμού αποδυναμώνει την στερλίνα, καθώς ενισχύει τις προσδοκίες ότι η ΤτΑγγλίας θα διατηρήσει τα χαμηλά επιτόκια. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Αγορά πετρελαίου: Ανοδικές τάσεις καταγράφονται στις τιμές τόσο του πετρελαίου ΗΠΑ όσο και του πετρελαίου Brent. Ειδικότερα, η τιμή του πετρελαίου Brent διαμορφωνόταν στις στα $9,70/barrel όταν στις ήταν στο επίπεδο των $8,68/barrel και στο τέλος Ιαν.2014 στα $6,40. Ανάλογη εικόνα καταγράφεται και στην τιμή του αργού πετρελαίου ΗΠΑ που στις διαπραγματευόταν στα $1,14 $/ barrel από $99,94 $/ barrel πριν μια εβδομάδα. Αιτία οι ασυνήθιστα άσχημες καιρικές συνθήκες στις ΗΠΑ οι οποίες επηρεάζουν θετικά την ζήτηση του πετρελαίου, η διαφαινόμενη ισχυρότερη ανάπτυξη στις Ισοζύγιο Πληρωμών: Τελικά το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (ΙΤΣ) κατέγραψε πλεόνασμα 1,25% του ΑΕΠ το, πράγμα που έγινε για πρώτη φορά στη μεταπολεμική περίοδο. Το πλεόνασμα του ΙΤΣ είναι υψηλότερο κατά 2,0 δις εάν συμπεριληφθούν και τα έσοδα της χώρας από την επιστροφή στην Ελλάδα των κερδών των Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχαν αγοραστεί από την ΕΚΤ στα πλαίσια του προγράμματος SMP. Το πλεόνασμα το συγκρίνεται με έλλειμμα ύψους 2,3 δις (-1,18% του ΑΕΠ) το 2012 και με έλλειμμα 18,0 δις (-8,61% του ΑΕΠ) το Επίσης επιτεύχθηκε μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου στα 17,22 δις το από 19,62 δις το Ειδικότερα, το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου εκτός καυσίμων και πλοίων μειώθηκε σε 7

8 8,05 δις το, από 16,0 δις το 20, σημειώνοντας συνολική πτώση κατά -49,6% στην 3ετία 20- και κατά -3,7% σε ετήσια βάση το. Τούτο συνέβη λόγω της αύξησης των εξαγωγών αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία κατά 25,5% στην περίοδο 20-, ενώ οι εισαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία αντίστοιχα σημείωσαν πτώση κατά -18,5%. Σημειώνεται, επίσης, και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας των εξαγωγών, καθώς οι εξαγωγές αυξάνονται με ταυτόχρονη μεγάλη πτώση των εισαγωγών, σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου πολλές εισαγωγές κατάληγαν σε επανεξαγωγή στο εξωτερικό με ελάχιστη εγχώρια προστιθέμενη αξία. Αυτό, προφανώς δεν συμβαίνει σήμερα. Στο Ισοζύγιο των Καυσίμων, οι πληρωμές για εισαγωγές καυσίμων ήταν μειωμένες κατά -11,4% το, μετά την αύξησή τους κατά 1,9% το Οι εισαγωγές καυσίμων σημειώνουν σημαντική πτώση το για πρώτη φορά από την έναρξη της περιόδου της μεγάλης ύφεσης το 20 και αυτό συνέβη μετά την εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης με αυτή του πετρελαίου κίνησης. Από την άλλη πλευρά, οι εισπράξεις από εξαγωγές καυσίμων αυξήθηκαν κατά 6,9% το, έπειτα από την αύξησή τους κατά 20,0% το Ως εκ τούτου, το σημειώθηκε μείωση στο έλλειμμα του ισοζυγίου των καυσίμων κατά 2,5 δισ. έναντι μείωσής του κατά 907 εκατ. το Τόσο η μείωση των εισαγωγών όσο και η αύξηση των εξαγωγών διυλισμένων καυσίμων συνέβαλαν στη μείωση του σημαντικού αυτού ελλείμματος το. Ισοζύγιο Υπηρεσιών: Αυξημένο κατά 11,1% σε ετήσια βάση ήταν το πλεόνασμα του ισοζυγίου το, μετά την αύξησή του κατά 3,5% το Επίσης, οι συνολικές εισπράξεις από τις εξαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 1,0% το από μείωσή τους κατά -3,8% το Αντίθετα, οι πληρωμές για εισαγωγές υπηρεσιών από το εξωτερικό μειώθηκαν κατά -11,3% το έναντι πτώσης τους κατά -11,4% το Ειδικότερα: Σημειώθηκε αύξηση των εισπράξεων από τον εξωτερικό τουρισμό (συμπεριλαμβανομένων και των εισπράξεων από την Κρουαζιέρα) κατά 14,87% το, μετά την πτώση τους κατά -0,59% το 2012 και την αύξησή τους κατά 9,3% το Σημειώνεται ότι η αύξηση των εισπράξεων από τον εξωτερικό τουρισμό και την κρουαζιέρα στο 3 ο 3μηνο ανήλθε στα 868 εκατ. και είχε άμεση θετική συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο κατά περίπου 1,7 π.μ. Μετά από αυτή την εξέλιξη σημαντική αύξηση των αεροπορικών αφίξεων ξένων τουριστών σημειώνεται και στο 4 ο 3μηνο (Οκτ.: +21,4%, Νοέμ.: +19,7% και Δεκ.: +16,05%). Ως αποτέλεσμα, η αύξηση των εσόδων από τον εξωτερικό τουρισμό στο 4 ο 3μηνο. ανήλθε στα 170,1 εκατ. σε ετήσια βάση και είχε θετική επίπτωση στη μεταβολή του ΑΕΠ στο 4 ο 3μηνο. κατά 0,4 π.μ. Για το έτος ως σύνολο η αύξηση των εσόδων από τον εξωτερικό τουρισμό συνέβαλε θετικά στη μεταβολή του ΑΕΠ κατά 0,92 π.μ. Το πλεόνασμα στο ΙΤΣ το επιτεύχθηκε παρά τη σημαντική μείωση των καθαρών εισπράξεων από τη ναυτιλία στα 12,09 δις το (πτώση -9,0% σε ετήσια βάση) από 13,29 δις το Η πτώση των καθαρών εισπράξεων από τη ναυτιλία είχε πτωτική επίπτωση στη μεταβολή του ΑΕΠ το κατά περίπου -0,23 π.μ. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι στο 4 ο 3μηνο οι καθαρές εισπράξεις από τη ναυτιλία ήταν αυξημένες κατά 9,8% σε ετήσια βάση και είχαν θετική επίπτωση στη μεταβολή του ΑΕΠ στο 3μηνο αυτό κατά 0,37 π.μ. Με βάση αυτές τιε θετικές τάσεις που διαμορφώθηκαν στο 4 ο 3μηνο, θετική συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ αναμένεται να έχει η ναυτιλία και το 2014, έναντι της αρνητικής συμβολής που είχε το, όπως προαναφέρθηκε. Επίσης, το πλεόνασμα στο ΙΤΣ το επιτεύχθηκε παρά το ότι σημαντικά αυξημένες κατά 19,8% σε ετήσια βάση ήταν το οι πληρωμές τόκων μερισμάτων και κερδών στο εξωτερικό. Οι πληρωμές αυτές είχαν συμβάλλει σημαντικά, με τη μεγάλη πτώση τους κατά -54,2% (λόγω του PSI Plus), στην μείωση του ελλείμματος του ΙΤΣ το Στον Λογαριασμό Κεφαλαίων (ΛΚ) καταγράφηκε τελικά έλλειμμα ύψους 3,5 δισ. το, αντικατοπτρίζοντας το πλεόνασμα στο ΙΤΣ. Το έλλειμμα αυτό στο ΛΚ συνέβη επίσης για 1 η φορά στη μεταπολεμική περίοδο. Συγκρίνεται με το πλεόνασμα 2,7 δισ. το 2012 και με πολύ μεγαλύτερα πλεονάσματα που χρηματοδοτούσαν και δημιουργούσαν το έλλειμμα στο ΙΤΣ για πολλές δεκαετίες. Οι εξελίξεις στις επιμέρους κατηγορίες ροών κεφαλαίων είχαν ως ακολούθως: (α) Στον τομέα των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) σημειώθηκε σημαντική καθαρή εισροή κεφαλαίων (πλεόνασμα), ύψους 2,4 δισ. το, έναντι μικρότερης εισροής 827,1 εκατ. το Ειδικότερα, οι άμεσες επενδύσεις μη κατοίκων στην Ελλάδα εμφάνισαν καθαρή εισροή 1,94 δις ενώ οι εγχώριες επιχειρήσεις συνέβαλαν σε καθαρή εισροή ύψους 469 εκατ. από ρευστοποίηση άμεσων επενδύσεών τους στο εξωτερικό. (β) Στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου, σημειώθηκε καθαρή εκροή ύψους 6,6 δις, έναντι καθαρής εκροής 0 δις την αντίστοιχη περίοδο του Οι εξελίξεις στο ισοζύγιο αυτό αντικατοπτρίζουν την σταδιακή έξοδο της χώρας από την κρίση, παρά το ότι η καθαρή ροή κεφαλαίων ήταν και πάλι αρνητική. Η καθαρή εκροή οφείλεται κυρίως στη μείωση των τοποθετήσεων μη κατοίκων σε ελληνικά ομόλογα και έντοκα γραμμάτια. Η κίνηση αυτή αντισταθμίστηκε εν μέρει από την εισροή για αγορά μετοχών ελληνικών επιχειρήσεων από μη κατοίκους, καθώς και από τη μείωση των τοποθετήσεων κατοίκων σε ομόλογα, έντοκα και μετοχές εξωτερικού (εισροή). (γ) Στον τομέα των «λοιπών επενδύσεων, καταγράφηκε καθαρή εισροή ύψους 676 εκατ. έναντι καθαρής εισροής 1,7 δις το αντίστοιχο διάστημα του Σημειώθηκε και πάλι σημαντική αύξηση των δανειακών υποχρεώσεων του δημόσιου τομέα προς μη κατοίκους κατά 30,1 δις, αλλά και μείωση των τοποθετήσεων των εγχώριων θεσμικών 8

9 επενδυτών σε καταθέσεις και repos στο εξωτερικό κατά 18,9 δις (εισροές). Οι κινήσεις αυτές αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τη μείωση κατά 43,8 δις των τοποθετήσεων μη κατοίκων σε καταθέσεις και repos στην Ελλάδα (εκροή). Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών σε εκατ. Ιαν.-Δεκ. Ιαν.-Δεκ Απόλυτη Διαφορά Έλλειμμα Ισοζυγίου Καυσίμων , , ,5 Έλλειμμα Ισοζυγίου Πλοίων , ,6 440,7 Έλλ. Εμπορικού Ισοζ. εκτός Καυσ. & Πλοίων , ,4-307,7 Έλλειμμα Εμπορικού Ισοζυγίου , , ,6 Έλλειμμα Ισοζυγίου Εισοδημάτων , , ,6 Πλεόνασμα Ισοζυγίου Υπηρεσιών , , ,5 Πλεόνασμα Ισοζυγίου Μεταβιβάσεων 5.516, , ,5 Πλεόνασμα Ισοζ. Τρεχουσών Συναλλαγών (με κεφαλαιακές μεταβιβάσεις) 2.285, , ,0 Έλλειμμα Λογαριασμού Κεφαλαίων , , ,1 Άμεσες Επενδύσεις 2.405,5 827, ,4 Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου , , ,8 Λοιπές Επενδύσεις 675, , ,3 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Συνολικά, όπως προαναφέρθηκε, το ΙΤΣ της χώρας με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (και χωρίς τις επιστροφές των κερδών των Κεντρικών Τραπεζών από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα του προγράμματος SMP) είναι πλεονασματικό (1,25% του ΑΕΠ το ). Το ισοζύγιο αυτό θα συνεχίσει να είναι πλεονασματικό και στα επόμενα έτη στο βαθμό που ο λογαριασμός κεφαλαίων της χώρας θα συνεχίσει να είναι ελλειμματικός, δηλαδή στο βαθμό στον οποίο οι καθαρές ροές κεφαλαίων προς και από τη χώρα θα είναι αρνητικές (εκροές) και όχι θετικές (εισροές) που ήταν σε ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο και έως το Ωστόσο, στο βαθμό που από κάποια περίοδο η Ελλάδα θα αρχίσει να προσελκύει σημαντικά επιχειρηματικά κεφάλαια για επενδύσεις (στο χρηματιστήριο, σε Ξένες Άμεσες Επενδύσεις στους επιχειρηματικούς κλάδους, ή/και στην αγορά ακινήτων), τότε το ΙΤΣ της χώρας μπορεί να καταστεί και πάλι ελλειμματικό. Αυτό θα είναι πολύ σημαντικό για τη χώρα που θα έχει ανάγκη επενδύσεων στα επόμενα έτη σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας της και ιδιαίτερα στους κλάδους που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας θα συμβάλλει στην προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό και στην πιο έγκαιρη ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης όχι για κατανάλωση, όπως σε μεγάλο βαθμό συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά για επενδύσεις σε κλάδους που η Ελλάδα κατέχει αναμφισβήτητα συγκριτικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Οι επενδύσεις αυτές θα αυξήσουν την εγχώρια παραγωγική δυναμικότητα των κλάδων της οικονομίας που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα (δηλαδή προϊόντα που υποκαθιστούν εισαγωγές και αυξάνουν τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών) και θα δημιουργήσουν τις συνθήκες για πλεονασματικό ΙΤΣ στο μέλλον. Πληθωρισμός: Ο αρνητικός πληθωρισμός με βάση τον ΔΤΚ διαμορφώθηκε στο -1,5% τον Ιαν.2014 από -1,7% τον Δεκ. και +0,2% τον Ιαν,. Ειδικότερα οι εκπτώσεις, που ήταν μικρότερες τον Ιαν.2014 από τον Ιαν., είχαν αυξητική επίπτωση στον πληθωρισμό του Ιαν.2014 κατά +0,47 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.). Επίσης, αυξητική επίπτωση στον πληθωρισμό είχαν και οι διάφορες μικρο-αυξήσεις κατά +0,01 π.μ. Αντίθετα, πτωτική επίπτωση στον πληθωρισμό είχαν τα ενοίκια κατοικιών (-0,01 π.μ.) και τα αεροπορικά εισιτήρια (-0,02 π.μ.). Βέβαια, και με αυτές τις εξελίξεις ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι στο χαμηλότερο επίπεδο από όλες τις χώρες στην ΕΕ- 27, όπου ο μέσος πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 1,0% τον Δεκ., όπως και το Νοέμ.. Ο δομικός πληθωρισμός (που δεν επηρεάζεται από τις αυξομειώσεις στις τιμές των καυσίμων και των φρέσκων φρούτων και λαχανικών) διαμορφώθηκε επίσης υψηλότερα, στο -1,4% από -1,8% τον Δεκ. και -2,9% το Νοέμ.. Όπως φαίνεται στον Πίνακα που ακολουθεί, μεγάλες αυξήσεις σε ετήσια βάση τον Ιαν.2014 σημειώθηκαν στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας (7,9%), στα φάρμακα (+25,5%) και στον καπνό (+2,2%). Συμβολή στον Πληθωρισμό Κύριων Κατηγοριών Προϊόντων Αγαθά και Υπηρεσίες % μεταβολή τιμών Ιαν./Ιαν.2012 Επίπτωση στον πληθωρισμό Ιαν. % μεταβολή τιμών Ιαν.2014/Ιαν. Επίπτωση στον πληθωρισμό Ιαν.2014 Δημητριακά και παρασκευάσματα -2,3-0,05-1,8-0,05 Γαλακτομικά και αυγά 0,5 0,01 2,2 0,08 Καπνός 0,6 0,02 2,2 0,08 Ένδυση και υπόδηση 2,4 0,18-2,9-0,16 Ενοίκια κατοικιών -4,2-0,14-9,5-0,28 Έπιπλα-Καλύμματα δαπέδου -3,4-0,04-3,2-0,02 Ηλεκτρισμός 12,3 0,27 7,9 0,33 Πετρέλαιο Θέρμανσης 32,5 1, -2,0-0,19 Καύσιμα αυτοκινήτου 1,5 0,09-3,0-0,27 Αυτοκίνητα -3,2-0,12-4,7-0, Έξοδα ξενοδοχείων -4,5-0,02-5,6-0,03 Οικιακές υπηρεσίες -6,6-0,08-2,6-0,03 Ασφάλιστρα μεταφορών -1,5-0,03-12,0-0,22 Οπτικοακουστικός εξοπλισμός-υπολογιστές -5,9-0,05-7,7-0,05 Φάρμακα -14,6-0,14 25,5 0,32 Δίδακτρα -4,0-0,11-3,9-0,11 Υπηρεσίες αναψυχής -4,4-0,05-2,0-0,02 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Αντίθετα, σημαντικές μειώσεις τιμών καταγράφηκαν στα ενοίκια κατοικιών (-9,5%), στον οπτικοακουστικό εξοπλισμό-υπολογιστές (-7,7%), στα αεροπορικά εισιτήρια (-5,4%), στις οικιακές υπηρεσίες (-2,6%), στα αυτοκίνητα (-4,7%), στα δίδακτρα (-3,9%), στα πακέτα διακοπών (-7,3%), στα έπιπλα (-3,2%) και στα κουρεία κομμωτήρια (-4,2%). Είναι εμφανές ότι οι μεγάλες μειώσεις τιμών σημειώνονται κυρίως στα μη εμπορεύσιμα προϊόντα (αγαθά και υπηρεσίες) στα οποία είχαν σημιωθεί μεγάλες αυξήσεις τιμών στη δεκαετία του Ο μέσος πληθωρισμός με βάση το ΔΤΚ για το διαμορφώθηκε στο -0,9%, έναντι 1,5% το 2012, ενώ σε αρνητικά επίπεδα αναμένεται να κινηθεί ο πληθωρισμός και κατά το μεγαλύτερο μέρος του 2014, με τον μέσο πληθωρισμό να εκτιμάται στο -1,1% στο τρέχον έτος, -0,5% τον Δεκ.2014). Αντίθετα, θετικός πληθωρισμός αναμένεται από τον Μάρτιο του Οι εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό του 2014 στηρίζονται κυρίως στην υπόθεση ότι οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου σε ευρώ θα διαμορφωθούν με όχι μεγάλες αποκλίσεις από τις τιμές του Δεκ.. Βέβαια, αύξηση των τιμών του πετρελαίου σημειώνεται στις τελευταίες εβδομάδες. Αγορά Εργασίας: Απασχόληση-Ανεργία με βάση την έρευνα εργατικού δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ: Σύμφωνα με τα μη εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός 9

10 των απασχολουμένων (15-74 ετών) μειώθηκε κατά 71,1 χιλ. άτομα το Νοέμ., μετά τη μείωσή τους κατά 47,1 χιλ. άτομα τον Οκτ.. Έτσι, ο αριθμός των απασχολουμένων μειώθηκε στις 3.533,6 χιλ. το Νοέμ., από 3.604,7 χιλ. τον Οκτ. και 3.630,1 χιλ. το Νοέμ Η μείωση των απασχολουμένων σε ετήσια βάση ήταν -2,7% το Νοέμ. από -3,6% τον Οκτ. και έναντι μεγαλύτερης πτώσης κατά -6,7% το Νοέμ Η υποχώρηση της απασχόλησης σε μηνιαία βάση το Νοέμ. συνέβαλε στην αύξηση της ανεργίας στις 1.399,7 χιλ. από 1.326,2 χιλ. τον Οκτ. και 1.333,0 χιλ. το Νοέμ.2012 με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας να διαμορφωθεί στο 28,4% του εργατικού δυναμικού το Νοέμ. από 26,9% τον Οκτ. και 26,5% τον Σεπτ.. Η ανωτέρω αύξηση της ανεργίας είναι συνδυασμός της μείωσης της απασχόλησης και της αύξησης του εργατικού δυναμικού κατά 2,4 χιλ. άτομα εντός του Νοέμ.. Ήτοι, το εργατικό δυναμικό διαμορφώθηκε στα 4.933,3 χιλ. άτομα το Νοέμ. από 4.930,8 χιλ. άτομα τον Οκτ. και 4.963,1 χιλ. το Νοέμ.2012 καταγράφοντας μικρή σχετικά μείωση κατά -0,6% σε ετήσια βάση. Επισημαίνεται ότι με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία για την απασχόληση και την ανεργία που δημοσιεύει η ΕΛΣΤΑΤ, η απασχόληση υποχώρησε στα 3.550,7 χιλ. άτομα το Νοέμ. από 3.586,4 χιλ. άτομα τον Οκτ. και 3.663,4 χιλ. άτομα το Νοέμ Υποχώρησε δηλαδή κατά 35,7 χιλ. άτομα έναντι του Οκτ. και κατά 112,8 χιλ. άτομα έναντι του Νοεμ Από την άλλη πλευρά, η ανεργία αυξήθηκε στις 1.382,1 χιλ. το Νοέμ., από 1.376,4 χιλ. τον Οκτ. και το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε στο 28,0% του εργατικού δυναμικού το Νοέμ. από 27,7% τον Οκτ.. Η άνοδος του ποσοστού ανεργίας συνοδεύεται από μεταβολές στη σύνθεση των ανέργων, ως προς το φύλο, την ηλικιακή διάρθρωση και το εκπαιδευτικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, αυξήθηκε εκ νέου το ποσοστό ανεργίας των νέων στο κλιμάκιο ηλικιών έτη στο 61,4% το Νοέμ. από 57,9% τον Οκτ.. Στο κλιμάκιο ηλικιών η ανεργία επίσης αυξήθηκε στο 38,4% το Νοέμ. από 37,8% τον Οκτ.. Επίσης, στο κλιμάκιο ηλικιών η ανεργία αυξήθηκε στο 24,6% το Νοέμ. από 23,8% τον Οκτ.. Τέλος, στο κλιμάκιο ηλικιών η ανεργία αυξήθηκε στο 21,0% το Νοέμ. από 20,3% τον Οκτ.. Το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας εντοπίζεται στη Μακεδονία και Θράκη (Νοέμ.: 29,7%, Νοεμ.2012: 27,2%), στην Αττική (Νοέμ.: 28,9%, Νοέμ.2012: 28,2%), στην Ήπειρο-Δυτική Μακεδονία (Νοέμ.: 28,8%, Νοέμ.2012: 28,5%) και ακολουθούν η Κρήτη (Νοέμ.: 27,5%, Νοέμ.2012: 20,7%), η Θεσσαλία-Στερεά Ελλάδα (Νοέμ.: 26,9%, Νοέμ.2012: 25,9%, τα νησιά του Αιγαίου (Νοέμ.: 26,1%, Νοέμ.2012: 19,8%) και η Πελοπόννησος-Δυτική Ελλάδα και Ιόνια Νησιά (Νοέμ.: 25,0%, Νοέμ.2012: 23,3%). Διάγραμμα. Μηνιαίες μεταβολές Εργατικού Δυναμικού - Απασχολούμενων- Ανέργων σε χιλ σε χιλ σε χιλ Απασχολούμενοι κινητός μέσος 6 μηνών Άνεργοι Φεβ- Μαϊ- Αυγ- Νοε- Φεβ-11 Μαϊ-11 Αυγ-11 Νοε-11 Φεβ-12 Μαϊ-12 Αυγ-12 Νοε-12 Φεβ-13 Μαϊ-13 Αυγ-13 Νοε-13 * εποχικώς διορθωμένα στοιχεία Εργατικό Δυναμικό Αγορά Κατοικίας: Επιβραδύνθηκε αισθητά ο ρυθμός μείωσης των τιμών των διαμερισμάτων (παλαιών και νέων) στο σύνολο της χώρας για δεύτερο κατά σειρά 3μηνο (σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος). Ειδικότερα, το ποσοστό πτώσης των τιμών των οικιστικών ακινήτων σε ετήσια βάση περιορίσθηκε σε -8,5% στο 4 ο 3μηνο. από -9,2% το 3 ο 3μηνο, -11,7% στο 2 ο 3μηνο και -12,8% το 4 ο 3μηνο Συνολικά το οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν κατά -,3%, έναντι πτώσης κατά -11,7% το 2012 και -5,5% το Η μείωση των τιμών ήταν κατά το ισοδύναμη στα νέα (ηλικίας έως 5 έτη) και στα παλαιότερα διαμερίσματα (άνω των 5 ετών). Συγκεκριμένα, οι μειώσεις των τιμών είχαν ως ακολούθως: Νέα διαμερίσματα (: -,4%, 2012: -12,1%), παλαιά διαμερίσματα (: -,2%, 2012: -11,4%). Από τα στοιχεία κατά γεωγραφική περιοχή, προκύπτει ότι οι τιμές μειώθηκαν περισσότερο στην περιοχή της Αθήνας (: -11,9%, 2012: -11,8%) και λιγότερο στις μεγάλες αστικές περιοχές (: -,0%, 2012: -,7%), τη Θεσσαλονίκη (: -8,6%, 2012: -13,6%) και τις εξοχικές περιοχές (: -7,9%, 2012: -11,6%). Γενικά, η σωρευτική πτώση των τιμών των διαμερισμάτων έφθασε στο -33,8% το, έναντι του 2 ου 3μήνου 2008, όταν σημειώθηκε η μέγιστη

11 ιστορική τους τιμή. Επίσης, ενώ στην περίοδο οι τιμές των οικιστικών ακινήτων αυξήθηκαν κατά +90,9%, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ήταν κατά πολύ μικρότερη (+32,9%), γεγονός που δείχνει ότι οι τιμές των κατοικιών, στο χρονικό αυτό διάστημα ήταν σημαντικά αυξημένες. Παρά την συνεχή πτώση των τιμών των διαμερισμάτων και το σημαντικό πλήθος των προς πώληση κατοικιών, σε τιμές χαμηλότερες της πραγματικής τους αξίας, οι συναλλαγές εξακολουθούν να διαμορφώνονται σε χαμηλά επίπεδα, καθώς οι πωλητές προσδοκούν ότι δεν θα μειωθεί περαιτέρω η αξία της ακίνητης περιουσίας τους και διστάζουν να πωλήσουν, ενώ οι αγοραστές αναμένουν περαιτέρω υποχώρηση των τιμών. Η μέση περίοδος αναμονής για τη διάθεση των προσφερόμενων προς πώληση κατοικιών (Πηγή: ΤτΕλλάδος) έφθασε στο ένα έτος περίπου το, έναντι πέντε μήνες το 2009, ενώ η έκπτωση επί της αρχικής τιμής ήταν κατά μέσο όρο 22% περίπου το, έναντι 12,6% το Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 20 Q2 20 Q3 20 Q4 20 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 Q2 Q3 Πηγή: ΤτΕλλάδος Κατά συνέπεια, ο αριθμός των συναλλαγών επί των οικιστικών ακινήτων, που πραγματοποιήθηκαν με τη διαμεσολάβηση του τραπεζικού συστήματος, μειώθηκε σημαντικά σε μόλις 3,8 χιλ. στο 4 ο 3μηνο. από 4,3 χιλ., 5,0 χιλ. και,6 χιλ. στο 3 ο,2 ο και 1 ο 3μηνο του αντίστοιχα, έναντι 11,6 χιλ. το 4 ο 3μηνο του 2012 (βλ. Διάγραμμα) I 2001 II Διάγραμμα: Αριθμός Συναλλαγών επί Οικιστικών Ακινήτων 2002 III 2003 IV Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Δείκτες Αγοράς Κατοικιών (2007=0) Ετήσιες Μεταβολές Τιμών Διαμερισμάτων (αριστερός άξονας) Δείκτης Τιμών Ενοικίων (δεξιός άξονας) 2005 I 2006 II Επισημαίνεται ότι ο αριθμός των συναλλαγών στα οικιστικά ακίνητα μειώθηκε από το πολύ υψηλό επίπεδο των 148,1 χιλ. το 2007, σε 30,9 χιλ. το 2012 και 23,8 χιλ. το III 2008 IV 20 I 2011 II 2012 III IV Αναφορικά με τα ενοίκια, παρατηρείται ότι, ενώ στην περίοδο αυξήθηκαν σωρευτικά κατά +42,9%, από το 2012 αρχίζουν σταδιακά να μειώνονται, με τη μείωσή τους να λαμβάνει εντονότερο ρυθμό το. Ειδικότερα, το 2012 η πτώση των ενοικίων ήταν -2,0%. Ωστόσο, η πτώση επιταχύνθηκε σε -4,6% στο 1 ο 3μηνο, -6,1% στο 2 ο 3μηνο, -7,8% στο 3 ο και -9,0% στο 4 ο 3μηνο. Κατά συνέπεια από την αρχή του αυξάνεται ο λόγος τιμών διαμερισμάτων προς ενοίκια και άρα η πραγματική απόδοση των επενδύσεων σε κατοικίες (βλ. Διάγραμμα). Γενικά, η αγορά ακινήτων εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από υπερβάλλουσα προσφορά και σημαντική υποχώρηση της ζήτησης. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στην μεγάλη πτώση των εγχώριων εισοδημάτων και στην αβεβαιότητα που εξακολουθεί να διέπει τα νοικοκυριά σχετικά με την απασχόληση και τα μελλοντικά τους εισοδήματα. Επιπρόσθετα, η έλλειψη ρευστότητας, σε συνάρτηση με την καθυστέρηση επιστροφής των καταθέσεων και τους νέους όρους της τραπεζικής χρηματοδότησης, αποτελούν αποτρεπτικούς παράγοντες για την ανάκαμψη της αγοράς οικιστικών ακινήτων. Σημειώνεται ότι η αγορά κατοικίας επιβαρύνθηκε σημαντικά και κατά το, εξαιτίας των πολλαπλών φορολογικών επιβαρύνσεων στην περιουσία, όπως έχει αναλυθεί εκτενώς σε προηγούμενα Δελτία. Ευνοϊκή, πάντως, εξέλιξη αποτελεί, η σημαντική μείωση του φόρου μεταβίβασης ακινήτων και ο εξορθολογισμός του πλαισίου των πλειστηριασμών, ενώ αρνητικά εξακολουθούν να επιδρούν ο διπλός φόρος (ΕΝΦΙΑ + ΦΑΠ) και ο φόρος υπεραξίας που επιβάλλονται στα ακίνητα από τις αρχές του Πάντως, θετικές προσδοκίες διαφαίνονται για τον κλάδο, δεδομένου ότι αυξάνεται η ζήτηση από το εξωτερικό για αγορές τουριστικών ακινήτων και παραθεριστικής κατοικίας, καθώς η εισροή για κεφαλαίων για αγορά ακινήτων ανήλθε σε 168 εκατ. το από 113 εκατ. το Πολύ μεγαλύτερη εισροή αναμένεται το Γενικά, η πτώση των τιμών των κατοικιών αναμένεται να περιορισθεί σημαντικά το 2014, ενώ ουσιαστική σταθεροποίηση στα πολύ χαμηλά επίπεδα, που έχουν διαμορφωθεί, προβλέπεται από το 2015, δεδομένου ότι το 2014 θα σημειωθεί αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και μείωση των αντικινήτρων στις επενδύσεις σε οικιστικά ακίνητα. Πωλήσεις ΙΧ Αυτοκινήτων: Νέα αξιοσημείωτη άνοδο σημείωσαν οι πωλήσεις ΙΧ επιβατικών αυτοκινήτων τον Ιαν.2014, καθώς ανήλθαν στις 7.295, από το Δεκ. και τον Ιαν., καταγράφοντας αύξηση κατά +16,6%, σε ετήσια βάση, έναντι πτώσης κατά -25,5% τον Ιαν Η βελτίωση των συνθηκών στην αγορά αυτοκινήτων διαπιστώνεται και από τη σημαντική βελτίωση των επιχειρηματικών προσδοκιών στον κλάδο (Πηγή: ΙΟΒΕ). Ειδικότερα, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών σημείωσε τον Ιαν.2014 έντονη άνοδο στις 3,1 μον. από 89,4 τον 11