Τα προτεινόμενα μέτρα για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Transcript

1 Τα προτεινόμενα μέτρα για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων Εισαγωγή Το τελευταίο δεκαήμερο του Μάη του 2008 παρουσιάστηκαν από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων(ΥΕΚΑ) προτάσεις προς τους κοινωνικούς εταίρους για στήριξη του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων(ΤΚΑ). Στα πλαίσια της μελέτης αυτής θα παρουσιαστούν οι προτεινόμενες αλλαγές. Ακολούθως θα προσδιοριστούν οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών στους δασκάλους. Θα αποδειχθεί ότι αυτές φορτώνουν το οικονομικό βάρος της διάσωσης του ΤΚΑ στους μισθωτούς και αφήνουν στο απυρόβλητο τους ελεύθερους επαγγελματίες. Θα αποδεικτεί η συνάφεια των προτεινομένων αλλαγών με το πρόγραμμα σύγκλισης και τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ) έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Θα προταθούν εναλλακτικές λύσεις. Η φιλοσοφία των προτεινόμενων αλλαγών Οι προτάσεις στηρίζονται στους ακόλουθους άξονες 1. Στην μη αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης πέραν του 63 έτους. 2. Την σταδιακή, αλλά ουσιαστική σε βάθος χρόνου, αύξηση των εισφορών των κοινωνικών εταίρων στο Τ.Κ.Α.. 3. Στην εισαγωγή αυστηρότερων προϋποθέσεων για παροχή ωφελημάτων από το ΤΚΑ στους ασφαλισμένους. 4. Στην εισαγωγή μέτρων «τιμωρίας» κατά των μισθωτών του δημοσίου γενικά και ειδικότερα όσων δεν αποδέχτηκαν την επέκταση του ορίου αφυπηρέτησης στο 63 ο έτος. ( εκπαιδευτικοί, αστυνομικοί κλπ ) Τα προτεινόμενα μέτρα Οι προτάσεις περιλαμβάνουν τα ακόλουθα μέτρα: 1. Κλιμακωτές αυξήσεις εισφορών των ασφαλισμένων στο ΤΚΑ κατά 1,3% κάθε 5 χρόνια. Η πρώτη αύξηση θα αρχίσει από 1/1/2009. Θα κατανεμηθεί μεταξύ εργαζόμενων, εργοδοτών και κράτους ως εξής: Μισθωτός: 38% της αύξησης (0,5%), εργοδότης 38% της αύξησης (0,5%) και κράτος 24% της αύξησης (0,3%). Οι εισφορές των κοινωνικών εταίρων θα διαμορφωθούν ως εξής: Πίνακας 1: Διαμόρφωση των εισφορών των κοινωνικών εταίρων με τη νέα πρόταση Περίοδος Κατανομή εισφορών μεταξύ των κοινωνικών εταίρων (%) Μισθωτοί Εργοδότες Κράτος Σύνολο Μέχρι ,3 6,3 4 16, ,8 6,8 4,3 17, ,3 7,3 4,6 19, ,8 7,8 4,9 20,5

2 ,3 8,3 5,2 21, ,8 8,8 5,5 23, ,3 9,3 5,8 24,4 Από ,8 9,8 6,1 25,7 Σημειώσεις πάνω στον πίνακα 1 Α. Η κατανομή των εισφορών μισθωτών που καλύπτονται από επαγγελματικό σχέδιο συντάξεων, όπως οι κρατικοί υπάλληλοι, σήμερα είναι: μισθωτός: 3,2%, εργοδότης: 9,4%, κράτος: 4% Β. Στις προτάσεις δεν διευκρινίζεται οποιαδήποτε διαφοροποίηση στην κατανομή της αύξησης μεταξύ μισθωτών που καλύπτονται από επαγγελματικό σχέδιο και των υπολοίπων, γεγονός που μπορεί να σημαίνει ανατροπή της υφιστάμενης ρύθμισης και απορρόφηση όλης της αύξησης από την κατηγορία αυτή των μισθωτών. Η αύξηση των εισφορών των δημοσίων υπαλλήλων υπάρχει στο πρόγραμμα σύγκλισης , που η ΚΔ υπέβαλε στην ΕΕ. Πρόκειται για το 9 ο μέτρο για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και περιλαμβάνει αύξηση των εισφορών των δημοσίων υπαλλήλων από 3,2% σε 6,3% με ισόποση μείωση των εισφορών που καταβάλλει η Κυβέρνηση. Σύμφωνα με το μέτρο οι δημόσιοι υπάλληλοι θα διπλασιάσουν τις εισφορές τους χωρίς καμιά διαφοροποίηση των συντάξεων τους. 2. Αύξηση των εισφορών των αυτοτελώς εργαζομένων κατά 1,3% ανά πενταετία. Η αύξηση θα χρηματοδοτηθεί από τους ελεύθερους επαγγελματίες και το κράτος με βάση την ισχύουσα αναλογία εισφορών, η οποία είναι: αυτοτελώς εργαζόμενος: 11,6%, κράτος: 4%. 3. Υιοθετούνται αυστηρότερες προϋποθέσεις, για καταβολή σύνταξης γήρατος στους ασφαλισμένους. Έτσι τα χρόνια ασφάλισης αυξάνονται από 10 σε 15, ενώ οι πληρωμένες εισφορές πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον 10 χρόνια, αντί 3 που ισχύουν σήμερα. Για πληρωμή εφάπαξ ποσού στα 68 χρόνια, για όσους δεν θα καλύπτουν τα προαναφερθέντα όρια, τα έτη εισφορών διπλασιάζονται από 3 σε 6. Όλα τα πιο πάνω κωδικοποιούνται στον πίνακα 2 Πίνακας 2: Προτεινόμενες αυστηρότερες προϋποθέσεις και μείωση ωφελημάτων Ωφέλημα Σύνταξη γήρατος Εφάπαξ ποσό χωρίς σύνταξη Υποχρέωση ασφαλισμένου στο ΤΚΑ Πληρωμένες εισφορές Μίνιμουμ περίοδος ασφάλισης Πληρωμένες εισφορές Μέγεθος υποχρέωσης με βάση τα ισχύοντα σήμερα Μέγεθος υποχρέωσης με βάση τις προτάσεις της Κυβέρνησης Χριστόφια 3 χρόνια εισφορών 10 χρόνια εισφορών 10 χρόνια 15 χρόνια 3 χρόνια 6 χρόνια 4. Μειώνονται οι πιστώσεις για τα χρόνια τακτικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης από απεριόριστο αριθμό ετών που ισχύει σήμερα σε τέσσερα. Θα σχολιάσουμε σε επόμενο κεφάλαιο τις συνέπειες της πρότασης αυτής.

3 5. Αυξάνεται το επιτόκιο που η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου δίνει στις καταθέσεις του ΤΚΑ από 3,5% σε 4,75%. 6. Μειώνεται η συνεισφορά του ΤΚΑ για την άμυνα, πάνω στους τόκους που λαμβάνει από την Κεντρική Τράπεζα, από 10% που είναι σήμερα σε 3% 7. Καταργείται η πρόνοια για λήψη επιδόματος ανεργίας από δημοσίους υπαλλήλους που αφυπηρετούν ή υπαλλήλους που ανήκουν σε επαγγελματικό σχέδιο ασφάλισης. Το μέτρο αυτό υπάρχει στο Πρόγραμμα Σύγκλισης , το οποίο η ΚΔ υπέβαλε στην ΕΕ. Αξιολόγηση των προτεινόμενων μέτρων 1. Οι αυτοτελώς εργαζόμενοι πληρώνουν μειωμένα ποσά στο ΤΚΑ, γιατί οι εισφορές τους υπολογίζονται όχι με βάση τα πραγματικά τους εισοδήματα αλλά τα τεκμαρτά, που είναι κατώτερα από αυτά των μισθωτών. Η διαπίστωση αυτή δεν ανήκει σε μένα, αλλά διαχρονικά διατυπώνεται από το ΥΕΚΑ. Τεκμηριώνω την άποψη αυτή με σχετικό απόσπασμα που βρίσκεται καταχωρημένο στην ιστοσελίδα του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών. Οι αυτοτελώς εργαζόμενοι καταβάλλουν εισφορές στο ΤΚΑ πάνω σε τεκμαρτά εισοδήματα με βάση 10 επαγγελματικές κατηγορίες. Οι εισφορές που καταβάλλουν δεν βασίζονται στα πραγματικά τους εισοδήματα, όπως συμβαίνει με τους μισθωτούς με αποτέλεσμα οι μισθωτοί να επιδοτούν τις παροχές των αυτοτελών εργαζομένων. Η επίλυση του προβλήματος αυτού, το οποίο και έχει ως συνέπεια οι συντάξεις προς τους μισθωτούς να είναι μειωμένες κατά 5%, αποτελεί ένα κεντρικό στόχο του στρατηγικού προγράμματος του Υπουργείου (Συνέντευξη του τότε Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Χ. Ταλιαδώρου, κατατεθημένη στην ιστοσελίδα του Γραφείου Τύπου και πληροφοριών 29/7/2004.) Η κυβέρνηση Χριστόφια, αντί να υποχρεώσει τους αυτοτελώς εργαζόμενους να πληρώνουν εισφορές με βάση τα πραγματικά τους εισοδήματα, προτείνει αύξηση σε βάθος χρόνου των εισφορών των μισθωτών στο ίδιο ποσοστό με τους αυτοτελώς. Οι μισθωτοί θα συνεχίσουν να επιχορηγούν τις συντάξεις των αυτοτελώς εργαζομένων. Η κυβέρνηση των εργαζομένων, υποτίθεται, αφήνει στο απυρόβλητο ομάδες με αδήλωτα εισοδήματα! Αν αυτό είναι έργο μιας φιλολαϊκής κυβέρνησης, ας το κρίνει ο καθένας! 2. Πόση είναι η επιβάρυνση του μέσου δασκάλου, σε τιμές 2008, από τις αυξήσεις στις εισφορές; Θα υπολογίσουμε τις επιβαρύνσεις στους πίνακες 3 και 4 που ακολουθούν. Ο υπολογισμός θα γίνει με βάση τα ισχύοντα δεδομένα εισφορών στο ΤΚΑ το 2008 και τη μισθοδοσία εκπαιδευτικών του Α εξαμήνου του ιδίου έτους. Πίνακας 3: Ελάχιστη και μέγιστη αύξηση εισφορών Περίοδος Ποσοστό μείωσης των Ετήσια επιβάρυνση (κατώτα- Επιβάρυνση πενταετίας Αθροίσματα σε βάθος χρόνου

4 μισθών (%) τη και ανώτατη) (κατώτατη και ανώτατη) ,5 118,48 230,16 592, ,8 592, , ,96 460, ,8 2301,6 1777,2 3452, ,5 355,44 690, ,2 3452,4 3554,4 6904, ,92 920, ,6 4630, ,5 592, , , , ,4 6900, , , ,5 829, , ,8 8055, , ,4 Απώλεια σε ετήσιους μισθούς πρωτοδιόριστου δασκάλου 0,7 1,36 Πίνακας 4: Πόσα περισσότερα θα πληρώσει ένας εκπαιδευτικός που θα διοριστεί την 1/1/2009 με βάση την πρόταση της κυβέρνησης Χριστόφια Έτος Αύξηση εισφοράς (τιμές Α εξ. 2008) Άθροισμα Μέχρι.. Έτος Αύξηση εισφοράς (τιμές) 2008 Άθροισμα Μέχρι.. Έτος Αύξηση εισφοράς (τιμές) 2008 Άθροισμα Μέχρι ,48 118, , , , , ,27 242, , , , , ,06 372, , , , , ,85 508, , , , , ,64 650, , , , , ,86 945, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,89 Ύψος συνολικής επιβάρυνσης : 1,35 ετήσιοι μισθοί πρωτοδιόριστου δασκάλου Ένας δάσκαλος που διορίζεται την 1/9/2009 θα επιβαρυνθεί με επιπρόσθετες εισφορές σχεδόν 32 χιλιάδων ευρώ σε τιμές Α εξαμήνου Το ποσό αυτό ισοδυναμεί με την μισθολογική απώλεια που προκύπτει από άμισθη στρατιωτική θητεία 16 μηνών! 3. Με την εφαρμογή της πρότασης κάθε δάσκαλος που αφυπηρετεί θα χάνει, σε τιμές 2008, τουλάχιστον 226* εβδομαδιαίως ανεργιακό επίδομα. Δεδομένου ότι το επίδομα καταβάλλεται για 156 ημέρες (22,3 εβδομάδες ), η συνολική απώλεια ανά εκπαιδευτικό θα είναι μεγαλύτερη των ( Κατ ακρίβεια: 5036,57). Η ΕΕΥ δίδει πρόβλεψη 772 αφυπηρετήσεων στην περίοδο , δηλαδή θα έχουμε κατά μέσο όρο 45 αφυπηρετήσεις το χρόνο. Αυτό σημαίνει μέση ετήσια απώλεια για τον κλάδο Συνολικά, μέχρι το 2025 ο κλάδος θα χάσει, σε τιμές 2008, σχεδόν 4 εκατομμύρια ευρώ λόγω της κατάργησης του επιδόματος ανεργίας. ( κατ ακρίβεια: 772 Χ 5036,57= ) * Το ανεργιακό επίδομα αποτελείται από το βασικό και το συμπληρωματικό μέρος. Το βασικό μέρος σήμερα (2008) αποτελείται από το 60% των βασικών ασφαλιστέων του προηγούμενου έτους (2007), για άτομα χωρίς εξαρτώμενους. Το συμπληρωματικό μέρος ισούται με το 50% των εισφορών στο συμπληρωματικό μέρος, με ανώτατο όριο

5 τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές. Προφανώς για ένα άτομο χωρίς εξαρτώμενους που αφυπηρετεί με μισθό δασκάλου το επίδομα ανεργίας ισούται με 1,6 φορές τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές. [ 1,6 Χ 147,46 = 226] Η Κυβέρνηση επαναφέρει με έμφαση την κατάργηση του επιδόματος ανεργίας των δημοσίων υπαλλήλων, γιατί το κράτος έχει δεσμευτεί για το θέμα αυτό στην ΕΕ. Για τεκμηρίωση της θέσης αυτής, παραθέτω αυτούσιο το 6 ο μέτρο του προγράμματος σύγκλισης , όπως είναι καταγεγραμμένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών. Πρόγραμμα Σύγκλισης , Μέτρα για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος 6 ο μέτρο: Μη καταβολή ανεργιακού επιδόματος σε άτομα που έχουν αφυπηρετήσει από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και μεγάλους οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα Πρόοδος: Διεξάγεται κοινωνικός διάλογος. Δεν έχει επιτευχθεί συναίνεση για προώθηση του μέτρου. Οι κυβερνήσεις αλλάζουν, όμως τα προγράμματα σύγκλισης παραμένουν, στις βασικές τους παραμέτρους, τα ίδια. Όσο καιρό αρνούμαστε να καταλάβουμε ότι η οικονομική πολιτική καθορίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο στις Βρυξέλλες, ενώ οι τοπικές κυβερνήσεις είναι σε σημαντικό βαθμό μόνο διαχειριστές και εκτελεστές της πολιτικής αυτής, θα υποστούμε και άλλες συνέπειες ανεξαρτήτως αν έχουμε «δεξιά» ή «αριστερή» κυβέρνηση Με βάση το υφιστάμενο σύστημα τα δύο τελευταία χρόνια φοίτησης στο λύκειο, καθώς και τα χρόνια τακτικής φοίτησης στο πανεπιστήμιο, πιστώνονται χωρίς χρονικό περιορισμό ως χρόνια εισφορών στο ύψος των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών από το ΤΚΑ. Με την νέα πρόταση οι σημερινοί φοιτητές θα κληθούν να πληρώσουν εκ των υστέρων εισφορές για το τρίτο, τέταρτο και κάθε επόμενο έτος των σπουδών τους. Οι φοιτητικές οργανώσεις προφανώς δεν πήραν ακόμα είδηση το λάκκο που η «φιλολαϊκή» κυβέρνηση σκάβει για τους φοιτητές μας Η μείωση του φόρου για την άμυνα από 10% σε 3%, πάνω στους τόκους που πληρώνει η κυβέρνηση για τα λεφτά που δανείζεται από το ΤΚΑ, είναι μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση. Όπως και η αύξηση του επιτοκίου που θα πληρώνει η κυβέρνηση από 3,5% σε 4,75%. Σωστά αλλά ανεπαρκή μέτρα Στα μέτρα δεν γίνεται οποιαδήποτε αναφορά για αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Στο σημείο αυτό η κυβέρνηση κινείται ορθά, αν και οι εργαζόμενοι δεν κατοχυρώνονται μακροπρόθεσμα. Αυτό γιατί, ενώ θα δεσμευτούν να πληρώσουν μακροπρόθεσμα μεγάλα ποσά, κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι μια επόμενη κυβέρνηση δεν θα επαναφέρει το θέμα αυτό, επικαλούμενη την αύξηση του προσδόκιμου της ανθρώπινης ζωής και τα συνακόλουθα προβλήματα που αυτή θα επιφέρει επί του ΤΚΑ. Τι πρέπει να γίνει

6 1. Να αυξηθούν οι εισφορές των αυτοτελώς εργαζομένων με βάση τα πραγματικά τους εισοδήματα και όχι τα τεκμαρτά, τα οποία παρουσιάζονται σημαντικά μικρότερα από τα εισοδήματα των μισθωτών. 2. Να ενισχυθεί το ΤΚΑ με το 50% των εσόδων που θα προκύψουν από την εισαγωγή νέων φορολογιών, οι οποίες υποχρεωτικά θα μπουν λόγω Ευρωπαϊκής Ένωσης ( ΦΠΑ πάνω στις μεταβιβάσεις ακινήτων κλπ ). 3. Να γίνει αναδιανομή των αυξήσεων των εισφορών προς όφελος των μισθωτών, με μεγαλύτερη συνεισφορά των εργοδοτών και του κράτους. Οι νέες αύξησεις εισφορών να αναδιανεμηθεί ως εξής: Μισθωτοί: 20%, εργοδότες 40%, κυβέρνηση: 40%. 4. Να μην καταργηθεί το επίδομα ανεργίας σε αφυπηρετούντες ή, εναλλακτικά, να μειωθεί η συνεισφορά τους στο ΤΚΑ κατά 0,2%, όσο η μέση επιβάρυνση των μισθωτών από το επίδομα αυτό*. Η λογική επιτάσσει ότι, αν κάποιοι εξορισμού δεν θα πάρουν ποτέ επίδομα ανεργίας, δεν θα πρέπει να επιβαρύνονται για το επίδομα αυτό. * Οι συνολικές εισφορές για τους αυτοτελώς εργαζόμενους, λόγω του ότι δεν δικαιούνται επίδομα ανεργίας ή βοήθημα για εργατικό ατύχημα, ανέρχονται σε 15,6% έναντι 16,6% των μισθωτών. Το 1% πρόσθετη εισφορά είναι λοιπόν το κόστος των δύο αυτών επιδομάτων. Προφανώς το κόστος του επιδόματος ανεργίας δεν μπορεί να είναι μικρότερο του 0,5%. Αφού, οι μισθωτοί καλύπτουν το 38% του κόστους των εισφορών, έπεται ότι το δικό τους μερίδιο στην χρηματοδότηση του επιδόματος ανεργίας είναι περίπου 0,2%. Λόγω της σταδιακής αύξησης των εισφορών η αναλογούσα μείωση πρέπει να ανέρθει το 2039 στο 0,3%. [ (9,8 : 6,3) Χ 0,2 ] 5. Το ΤΚΑ να αναπτύξει επενδυτική πολιτική, για αύξηση της απόδοσης των χρημάτων που καταθέτουν οι μισθωτοί. Πέραν του δανεισμού της κυβέρνησης, που αποφέρει χαμηλό τόκο, να γίνουν προσεκτικές επενδύσεις για αύξηση της απόδοσης του κεφαλαίου του. 6. Σε περίπτωση που το ΤΚΑ εξακολουθεί να έχει πρόβλημα ρευστότητας, ως επικουρικό μέτρο, εισηγούμαι αύξηση του ΦΠΑ κατά 0,5% ανά πενταετία και διοχέτευση των εσόδων που θα προκύψουν στο ΤΚΑ. Με τον τρόπο αυτό θα επιβαρυνθεί ο καθένας αναλογικά με την κατανάλωση του και κατ επέκταση με τον πλούτο του, αφού τα ευπορότερα στρώματα καταναλώνουν περισσότερα. Επίλογος Ενώ οι δάσκαλοι θα είναι από τους κύριους χαμένους με την εφαρμογή της πρότασης, η ΠΟΕΔ δεν έχει εκφράσει ακόμα θέση επί του θέματος. Δεν μετέχει στις συζητήσεις, αλλά ούτε η ίδια έχει ζητήσει συμμετοχή για να εκφράσει απόψεις. Ο διάλογος επί του θέματος θα τελειώσει σε λίγες ημέρες και χωρίς να το πάρουμε είδηση θα βρεθούμε ως πρόβατα επί σφαγή. Επιτέλους οι ηγεσίες των εκπαιδευτικών οργανώσεων ας πάρουν θέση. Ας κάνουν το αυτονόητο καθήκον τους. Ας προασπίσουν τα συμφέροντα των ανθρώπων που τους ψήφισαν και τους ανέδειξαν στις θέσεις που κατέχουν σήμερα...

7 Πηγές πληροφοριών Αδάμος Αδάμου: Η πρόταση του ΥΕΚΑ για το ασφαλιστικό. Έξι σωσίβια για το ΤΚΑ. Εφημερίδα Πολίτης, 24/05/ Έκθεση προόδου για το πρόγραμμα σύγκλισης , Συντομογραφίες: ΥΕΚΑ = Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ΤΚΑ = Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων ΦΠΑ = Φόρος Προστιθέμενης Αξίας ΚΔ = Κυπριακή Δημοκρατία ΕΕ = Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕΥ= Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας