ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ Μάρτιος 2016

2 Πίνακας Περιεχομένων ` 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΙΚΤΥΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΌΡΑΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΑΞΙΕΣ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΦΟΡΕΩΝ & ΠΟΛΙΤΩΝ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

3 ` 4.3 ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΧΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

4 1. Εισαγωγή 1.1 ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ Σε ένα περιβάλλον το οποίο υποβαθμιζόταν για περισσότερο από δύο αιώνες, εξαιτίας της ανθρώπινης οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, η μεταστροφή σε ένα πρότυπο ανθρώπινης δραστηριοποίησης περισσότερο φιλικό στο περιβάλλον κρίθηκε απαραίτητο. Με την έννοια της αειφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης κατανοούμε την οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης και η σημασία που της αποδίδεται σήμερα διαμορφώθηκε μόλις τις τελευταίες δεκαετίες του 20 ου αιώνα. Προέκυψε από μία στροφή στην αντίληψη των πραγμάτων, η οποία αρχικά εκφράστηκε ως ανησυχία για τα περιβαλλοντικά προβλήματα (και τις επιπτώσεις που έχει η υποβάθμιση του περιβάλλοντος στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων, αλλά και στην οικονομική ανάπτυξη) και ως συνειδητοποίηση ότι οι φυσικοί πόροι έπρεπε να διατηρηθούν και για τις επόμενες γενεές. Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και η οικονομική ύφεση της δεκαετίας του '70 δημιούργησαν στην ουσία τις πρώτες σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα των οικονομιών να μεγεθύνονται απεριόριστα, θέτοντας έτσι επί τάπητος το θέμα της σπανιότητας των φυσικών πόρων. Ειδικότερα, το 1972 σε συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον πραγματοποιήθηκε το πρώτο σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης. Αν και η σύνδεση ανάμεσα στα περιβαλλοντικά και στα αναπτυξιακά θέματα δεν ήταν ισχυρή εκείνη την περίοδο, υπήρξαν ενδείξεις ότι η μορφή της οικονομικής ανάπτυξης θα έπρεπε να μεταβληθεί ή να αλλάξει. Ο όρος οίκο-ανάπτυξη εμφανίστηκε στην επιθεώρηση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών το Μέχρι τότε, είχε αναγνωριστεί παγκόσμια ότι οι περιβαλλοντικές και οι αναπτυξιακές ιδέες έπρεπε να λαμβάνονται υπόψη παράλληλα. Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης πρωτοεμφανίστηκε το 1980 στην πρώτη Παγκόσμια Στρατηγική για την Διατήρηση η οποία δημοσιεύτηκε από την Παγκόσμια Ένωση Διατήρησης (World Conservation Union) και η οποία αναγνώριζε ως στόχους τη διατήρηση των βασικών οικολογικών διαδικασιών, τη διαφύλαξη της γενετικής ποικιλότητας και τη βιώσιμη χρήση των πόρων. Ως τα μέσα της δεκαετίας του '90 και άλλες τροποποιήσεις που αφορούσαν στον ορισμό της βιώσιμης ανάπτυξης πραγματοποιήθηκαν, με αυξανόμενη εστίαση σε κοινωνικά θέματα και απαίτηση για ταυτόχρονη επίτευξη οικονομικών («οικονομική βιωσιμότητα»), κοινωνικών («κοινωνικοπολιτική βιωσιμότητα») και περιβαλλοντικών («περιβαλλοντική βιωσιμότητα») αντικειμενικών στόχων. Αυτές οι τροποποιήσεις εκφράστηκαν επίσημα στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στο Ρίο το Εισαγωγή 4

5 ` 1992, στην οποία πάνω από 170 χώρες δεσμεύτηκαν πως η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί τη βασική ιδέα για τη μελλοντική τους ανάπτυξη, υπογράφοντας την «Agenda 21» και τη Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Η Agenda 21 ήταν αποτέλεσμα μίας εκτενούς ανάλυσης του τι χρειάζεται για να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Τα 40 κεφάλαιά της πάνω σε περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά θέματα και θέματα οργάνωσης περιέχουν οδηγίες για την ανάπτυξη διαδικασιών λήψης αποφάσεων με στόχο τη βιωσιμότητα. Όσον αφορά στην υιοθέτηση της βιώσιμης ανάπτυξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπήρξε επίσης μία «εξελικτική» πορεία της έννοιας. Το περιβάλλον απέκτησε αυτοτελή νομική κατοχύρωση το 1987 με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη [1] και συγκεκριμένα με την προσθήκη των Άρθρων 130Π, 130Ρ και 130Σ. Στο Άρθρο 2 της Συνθήκης του Μάαστριχτ [2] (1992) περιγράφεται ως κύρια αποστολή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας η προαγωγή της «αρμονικής» και «ισόρροπης» ανάπτυξης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Μπορεί η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης να μην αναφέρεται ρητά αλλά σαφώς περιγράφεται. Στο Άρθρο 2 της Συνθήκης του Άμστερνταμ (1997) γίνεται λόγος για «αρμονική ισόρροπο και αειφόρο ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων» [3]. Έτσι η βιώσιμη ανάπτυξη έπαψε να θεωρείται αποκλειστικά περιβαλλοντική έννοια και αναγνωρίστηκε πως πρέπει να υπάρξει στενή συσχέτιση ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη, στην κοινωνική συνοχή και στην περιβαλλοντική προστασία στα πλαίσια της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Από την πλευρά των οικονομικών του περιβάλλοντος, το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι τους οποίους αυτό περιλαμβάνει μπορεί να θεωρηθούν ως απόθεμα φυσικού κεφαλαίου. Το απόθεμα αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να αποσπασθεί. Στη λογική αυτή, κρίθηκε απαραίτητο η αειφορία να οδηγεί στη μετουσίωση των παραγωγικών δομών της οικονομίας, ώστε τα παραγόμενα αγαθά και οι υπηρεσίες να χαρακτηρίζονται από την ίδια ή καλύτερη ποιότητα και να οδηγούν τελικά σε βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Παράλληλα κατά τη μεταστροφή στην αειφόρο ανάπτυξη, δημιουργούνται πλέον υποδομές με ευαισθησία απέναντι στο περιβάλλον. 1.2 ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Μετά την έγκριση το 2008 της δέσμης μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε το Σύμφωνο των Δημάρχων προκειμένου να προωθήσει και να υποστηρίξει τις προσπάθειες που καταβάλλονταν από τις τοπικές αρχές για την εφαρμογή πολιτικών σχετικά με τη βιώσιμη ενέργεια. Πράγματι, οι τοπικές κυβερνήσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στο μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη ότι το 80% της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών CO 2 συνδέονται με την αστική δραστηριότητα. Χάρη στα μοναδικά χαρακτηριστικά του, καθώς πρόκειται για τη μοναδική κίνηση του είδους της που κινητοποιεί τοπικούς και περιφερειακούς φορείς γύρω από την εκπλήρωση των στόχων της ΕΕ, το Σύμφωνο των Δημάρχων παρουσιάζεται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ως ένα εξαιρετικό μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Εισαγωγή 5

6 Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι η κυριότερη ευρωπαϊκή κίνηση στην οποία συμμετέχουν τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι οποίες δεσμεύονται εθελοντικά να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση και τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις περιοχές τους. Με τη δέσμευσή τους, οι υπογράφοντες το Σύμφωνο σκοπεύουν να επιτύχουν και να υπερβούν το στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση των εκπομπών CO2 κατά 20% έως το Συμμετέχοντες στο Σύμφωνο αγγίζουν τους Δήμους στην Ευρώπη (212 εκ πολίτες) εκ των οποίων οι 123 είναι από την Ελλάδα. Οι δήμοι αυτοί έχουν δεσμευτεί για μείωση των εκπομπών CO 2 στην περιοχή τους κατά τουλάχιστον 20% μέχρι το Από το 2008 μέχρι σήμερα έχουν συνταχθεί Σχέδια Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια στην Ευρώπη και 83 στην Ελλάδα, ενώ έχουν εγκριθεί από το Σύμφωνο των Δημάρχων 3579 Σχέδια Δράσης στην Ευρώπη και 53 Σχέδια Δράσης στην Ελλάδα. Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι μια φιλόδοξη πρωτοβουλία που εμπλέκει Ευρωπαϊκά αστικά κέντρα και πόλεις στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι Δήμαρχοι, που υπογράφουν το Σύμφωνο για να πετύχουν το στόχο αυτό αναπτύσσουν Σχέδια Δράσης για την Αειφόρο (Βιώσιμη) Ενέργεια (ΣΔΑΕ), εφαρμόζουν δράσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την ένταξη και την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τόσο σε δημόσιους όσο και ιδιωτικούς τομείς του Δήμου και οργανώνουν Ημέρες Ενέργειας. Αυτές οι προσπάθειες υποστηρίζονται ισχυρά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Γραφείο του Συμφώνου των Δημάρχων και τις Δομές Υποστήριξης. Επιπλέον μέσω του Συμφώνου δεσμεύονται να: Ετοιμάσουν μια Βασική Απογραφή Εκπομπών (ΒΑΕ) εντός ενός έτους από την υπογραφή του Συμφώνου. Υποβάλουν ένα Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ), εγκεκριμένο από το Δημοτικό Συμβούλιο εντός ενός έτους από την υπογραφή του Συμφώνου. Δημοσιεύουν τακτικά ανά διετία μετά την υποβολή του ΣΔΑΕ τους εκθέσεις αξιολόγησης αναφέροντας το βαθμό υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης και των ενδιάμεσων αποτελεσμάτων. Προωθήσουν τις δράσεις τους και να εμπλέξουν τους πολίτες τους και τους τοπικούς φορείς και να οργανώσουν Τοπικές Ημέρες Ενέργειας. Διαδώσουν το μήνυμα του Συμφώνου των Δημάρχων, ιδιαίτερα να παροτρύνουν και άλλους δήμους να προσχωρήσουν στο Σύμφωνο και να συνεισφέρουν σε σημαντικές εκδηλώσεις και θεματικές ημερίδες. Επομένως, οι δήμοι θα πρέπει ήδη να έχουν ως προτεραιότητά τους την ένταξη στο Σύμφωνο των Δημάρχων ούτως ώστε να: Κάνουν μια δημόσια δήλωση για την δέσμευσή τους για τη μείωση του CO 2. Δημιουργήσουν ή ενισχύσουν τη δυναμική για μείωση του CO 2 στην περιοχή τους. Ωφεληθούν από την ενθάρρυνση και το παράδειγμα άλλων πρωτοπόρων. Εισαγωγή 6

7 ` Μοιραστούν με άλλους την εμπειρία που έχουν αναπτύξει στους δήμους τους. Γίνουν δήμοι πρωτοπόροι. Δημοσιοποιήσουν τα επιτεύγματά τους στο διαδικτυακό τόπο του Συμφώνου. Ενώ ολοένα και περισσότεροι δήμοι δείχνουν την πολιτική θέληση να ενταχθούν στο Σύμφωνο, δε διαθέτουν πάντοτε τους οικονομικούς και τεχνικούς πόρους για να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις τους. Για το λόγο αυτό, δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Συμφώνου ένα ειδικό καθεστώς για τις δημόσιες διοικήσεις και τα δίκτυα τα οποία είναι σε θέση να βοηθήσουν τους υπογράφοντες να εκπληρώσουν τους φιλόδοξους στόχους τους. Οι Συντονιστές του Συμφώνου, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται επαρχίες, περιφέρειες και τοπικές αρχές, παρέχουν στρατηγική καθοδήγηση, οικονομική και τεχνική υποστήριξη στους υπογράφοντες. Εισαγωγή 7

8 2. Δήμος Πειραιά 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο Πειραιάς (Αρχαία Ελληνικά: Πειραιεύς) είναι πόλη της Αττικής και ο σημαντικότερος λιμένας της Ελλάδας και της ανατολικής Μεσογείου. Ο Δήμος Πειραιώς αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο δήμο και οικισμό της Ελλάδας, με πληθυσμό , σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ενώ η έκτασή του είναι 10,9 τ.χλμ Η ευρύτερη περιοχή του Πειραιά (Περιφερειακή Ενότητα) αποτελείται από τον ομώνυμο δήμο και ακόμα έξι δήμουςπροάστια, με συνολικό πληθυσμό κατοίκους και έκταση 50,4 τ.χλμ., και αποτελεί το νοτιοδυτικό τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας που συγκροτεί την περιφέρεια πρωτευούσης. Το κέντρο του Πειραιά απέχει περίπου 12 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας της οποίας αποτελεί ιστορικό επίνειο, ενώ ο δήμος αποτελεί την έδρα της Νομαρχίας Πειραιώς, που περιλαμβάνεται στην Υπερνομαρχία Αθηνών-Πειραιώς. Εικόνα 1: Αεροφωτογραφίες του Δήμου Πειραιά Η περιοχή του Πειραιά φαίνεται να κατοικείται ήδη από τη νεολιθική περίοδο και έφτασε στο μεγαλύτερο σημείο ακμής στην κλασική εποχή, όταν ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά σε δήμος, αποτελώντας συγκεκριμένα έναν από τους δήμους του άστεως της αρχαίας Αθήνας, και επιλέχθηκε ως το επίνειο της αθηναϊκής πόλης-κράτους. Ακολούθησε μια μακρά περίοδος παρακμής όπου ο Πειραιάς ερημώθηκε κατά καιρούς, φτάνοντας μέχρι τον 19ο αιώνα και την μεταφορά της πρωτεύουσας του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους στην Αθήνα το 1834, οπότε ξεκίνησε μια περίοδος ανάπτυξης της πόλης, με την σταδιακή αύξηση του πληθυσμού της και τον άρτιο πολεοδομικό της σχεδιασμό με βάση το σύστημα που εφάρμοσε ο Ιππόδαμος ο Μιλήσιος στο σχεδιασμό του αρχαίου Πειραιά, που αποτελεί πρότυπο πολεοδομικού σχεδιασμού μέχρι και σήμερα. Μάλιστα ο Πειραιάς είχε προταθεί το 1832 από τον Gutensohn, αρχιτέκτονα του Λουδοβίκου Α' της Βαυαρίας, για πρωτεύουσα της Ελλάδας η οποία θα επεκτεινόταν σταδιακά προς την Αθήνα, αλλά τελικά έγινε το αντίστροφο αφού επιλέχθηκε η Αθήνα για πρωτεύουσα και ο Πειραιάς αργότερα ενσωματώθηκε στην περιφέρεια πρωτευούσης. Δήμος Πειραιά 8

9 Εικόνα 2: Παλιές φωτογραφίες του Πειραιά Ο Πειραιάς στη σύγχρονη εποχή είναι το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο της χώρας, ενώ διαθέτει τον μεγαλύτερο λιμένα της Ευρώπης και τον τρίτο στον κόσμο σε επιβατική κίνηση, που τον καθιστά ως το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της ελληνικής οικονομίας, ενώ μέσω αυτού συνδέεται ακτοπλοϊκά με τα νησιά του Αιγαίου. Ως τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος Αθηνών εξυπηρετείται συγκοινωνιακά από πληθώρα μέσων: λεωφορεία, τρόλεϊ, τον Προαστιακό Σιδηρόδρομο, το Τραμ Αθήνας και το Μετρό Αθήνας, προς το παρόν από την παλαιά γραμμή του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και μελλοντικά από την επέκταση της γραμμής του μετρό, ενώ συνδέεται και με το σιδηροδρομικό δίκτυο του ΟΣΕ. Άμεσες πηγές για τη μελέτη της ιστορίας και τοπογραφίας του Πειραιά αποτελούν οι διάφορες επιγραφές, ευρήματα αρχαίων τάφων, θεμέλια ναών, νεωσοίκων, κτηρίων και τειχών και αρχαίων λιμενικών έργων, σε συνδυασμό πάντα με τις περικοπές αρχαίων συγγραφέων που αναφέρονται στον Πειραιά, σπουδαιότεροι των οποίων ήταν οι: Θουκυδίδης, Ξενοφών, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Ισοκράτης, Πλάτων, Λυκούργος, Δημοσθένης, Ηρόδοτος και Πολυδεύκης. Ο αρχαιότερος όμως αυτών ο Διόδωρος ο περιηγητής (4 ος αιώνας π.χ.) ήταν αυτός που πρώτος συνέγραψε για την Αττική, τον οποίον και ακολούθησε ο Ηλιόδωρος που συνέγραψε έργο εκ 15 βιβλίων για τα μνημεία της Αθήνας. 2.2 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Ο Δήμος Πειραιώς ιδρύθηκε το 1835 και αποτέλεσε έναν από τους δήμους στους οποίους διαιρέθηκε αρχικά η Αττική. Τα αρχικά όρια του δήμου διατηρήθηκαν σχεδόν αμετάβλητα για περίπου έναν αιώνα. Το 1925 αποσπάστηκε από τον δήμο ο οικισμός Νέο Φάληρο που ορίστηκε έδρα της Κοινότητας Νέου Φαλήρου. Το 1931 αποσπάστηκε ο οικισμός Κουτσικάρι από τον δήμο Αθηναίων και εντάχθηκε στον δήμο Πειραιώς. Τα επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν αποσπάσεις οικισμών από τον δήμο Πειραιώς και σύσταση νέων δήμων. Το 1933 αποσπάστηκε ο οικισμός Νέα Κοκκινιά που ορίστηκε έδρα του Δήμου Νέας Κοκκινιάς (μετέπειτα δήμος Νίκαιας). Την ίδια χρονιά αποσπάστηκε επίσης το Πέραμα που ορίστηκε έδρα της κοινότητας Περάματος. Στην κοινότητα Περάματος εντάχθηκε επίσης ο οικισμός Νέο Ικόνιο. Την επόμενη χρονιά αποσπάστηκε ο οικισμός Κουτσικάρι που ορίστηκε έδρα της Κοινότητας Κορυδαλλού και την ίδια χρονιά αποσπάστηκε ο οικισμός Ταμπούρια που ορίστηκε έδρα του νεοσύστατου Δήμου Ταμπουρίων. Στον δήμο Ταμπουρίων εντάχθηκαν επίσης οι οικισμοί Αμφιάλη, Ανάληψη και Άγιος Γεώργιος Ταμπουρίων. Δήμος Πειραιά 9

10 ` Το 1950 αποσπάστηκε ο οικισμός Δραπετσώνα και ορίστηκε έδρα της Κοινότητας Δραπετσώνος. Το 1968 επανήλθε στον δήμο Πειραιά το Νέο Φάληρο καθώς ο δήμος Νέου Φαλήρου καταργήθηκε. Τα επόμενα χρόνια ο Δήμος Πειραιά έμεινε αμετάβλητος και διατηρήθηκε αμετάβλητος και μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης το Δημοτική αγορά, Ευαγγελίστρια, Ζέα (Πασαλιμάνι), Ηλεκτρικός ή Λεμονάδικα, Καμίνια, Καλλίπολη, Καρβουνιάρικα, Κοπή, Καστέλλα, Μικρολίμανο, Νέο Φάληρο, Ξαβέρη, Παλιατζήδικα, Παπαστράτος, Πειραϊκή, Πηγάδα, Προφήτης Ηλίας, Ρετσίνα, Τερψιθέα, Τρούμπα, Υδραίικα, Φρεαττύδα, Χατζηκυριάκειο, Ψυττάλεια (νησίδα). Οι Συνοικίες και οι περιοχές του Πειραιά είναι: Αγιά Σοφιά (Μανιάτικα), Άγ. Βασίλειος, Άγ. Νείλος, Βούρλα, Βρυώνη, Γούβα του βάβουλα, Εικόνα 3: Θέση του Δήμου Πειραιά Δήμος Πειραιά 10

11 ` 2.3 ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Η συνολική έκταση του Δήμου Πειραιά ανέρχεται στα στρέμματα. Οι κατηγορίες χρήσεων γης, η έκταση που καταλαμβάνουν και η ποσοστιαία αναλογία τους στο σύνολο της έκτασης περιέχονται στον Πίνακα 1, ενώ στον Πίνακας 2 γίνεται ανάλυση των χρήσεων σε επίπεδο διαμερίσματος. Πίνακας 1: Χρήσεις γης Κατηγορία χρήσης Έκταση (στρέµµατα) Ποσοστό(%) Αμιγής Κατοικίας 1703,6 15,68% Γενική Κατοικία 2174,6 20,01% Κεντρικές λειτουργίες (επιπέδου πόλης) 350,4 3,22% Τοπικά κέντρα 824,2 7,59% Αθλητισμός-Υπερτοπικής εμβέλειας 92,4 0,58% Αθλητισμός-Επιπέδου πόλης 18,4 0,17% Αναψυχή-Υπερτοπικής εμβέλειας 320 2,95% Αναψυχή-Επιπέδου πόλης 24,6 0,23% Πράσινο, Πλατείες 230 2,12% Τουρισμός 82,8 0,76% Βιομηχανία 290,2 2,67% Βιοτεχνία 337,8 3,11% Χονδρεμπόριο 154,0 1,42% Ιδιαίτερες χρήσεις 233,0 2,14% Οδικό δίκτυο 3073,6 28,29% Σιδηροδρομική γραμμή 129,0 1,19% Εγκαταστάσεις μαζικών μεταφορών 825,6 7,60% Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ, Αναβάθμιση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Πειραιά Δήμος Πειραιά 11

12 ` Πίνακας 2: Χρήσεις γης ανά ιαµέρισµα ιαµέρισµα Α Διαμέρισμα Β ιαµέρισµα Γ ιαµέρισµα ιαµέρισµα Ε Χρήση Έκταση Ποσοστό Έκταση Ποσοστό Έκταση Ποσοστό Έκταση Ποσοστό Έκταση Ποσοστό Αµιγής Κατοικία 530,2 26,80% 234,4 12,08% 132,4 10,40% 291,6 13,17% 515,0 20,80% Γενική Κατοικία 238,0 12,03% 372,6 19,21% 225,0 17,75% 744,4 33,63% 336,3 23,94% Κέντρο Πόλης 74,2 3,75% 264,2 13,62% 12,0 0,94% Τοπικά Κέντρα 224,4 11,34% 106,0 5,47% 67,6 5,31% 161,6 7,30% 264,6 10,67% Πράσινο - Πλατείες 26,4 1,33% 111,2 5,73% 47,8 3,76% 18,8 0,85% 26,6 1,07% Ιδιαίτερες Χρήσεις - - 2,8 0,14% 65,8 5,17% 53,8 2,43% - - Βιοµηχανία - - 1,4 0,07% 266,0 20,90% 15,2 0,69% 7,6 0,31% Βιοτεχνία ,0 2,27% ,8 3,10% 225,0 9,07% Χονδρεµπόριο ,2 2,02% 5,4 0,42% 9,4 0,42% 10,0 4,03% Εγκαταστάσεις ΜΜΜ ,4 1,93% 22,8 1,79% 133,4 6,03% - - Σιδηροδροµική Γραµµή ,0 0,67% 35,0 2,75% 48,0 2,17% 33,0 1,31% Οδικό ίκτυο 716,4 36,20% 713,4 36,79% 323,0 25,37% 649,6 29,34% 671,2 27,07% Λοιπά 8,55% 0,00% 5,44% 0,87% 1,73% Πηγή: Δήμος Πειραιά, Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Τεύχος 1), Μάιος 1986 Δήμος Πειραιά 12

13 Μια πρώτη παρατήρηση για τις χρήσεις γης στον Δήμο Πειραιά είναι η εξής: Υπερτερεί η χρήση κατοικίας, εάν ληφθεί υπόψη ως ενιαία (αμιγής και γενική). Γενικότερα πάντως μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής έκτασης αντιστοιχεί στη γενική κατοικία από ότι στην αμιγή. Το οδικό δίκτυο καταλαμβάνει μεγάλο ποσοστό επί της συνολικής έκτασης του εδάφους. Η ανάπτυξη των τοπικών κέντρων που στόχο έχουν την εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών των κατοίκων, είναι εμφανής. Τόσο το κέντρο του Δήμου, όσο και τα τοπικά κέντρα έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος οδικών αξόνων. Η έκταση που καταλαμβάνουν το πράσινο και οι χώροι αθλητισμού και αναψυχής είναι ελάχιστη. Η βιομηχανία και η βιοτεχνία καταλαμβάνουν υψηλό ποσοστό στη συνολική έκταση του Δήμου, παρά την τάση αποβιομηχάνισης. Εικόνα 4: ημοτικά διαμερίσµατα του Δήμου Πειραιά Πηγή: Ν. Μυωφά, 2007 «Εγκαταλελειμμένες-αδόμητες εκτάσεις στο Δήμο Πειραιά και πολιτική διαχείρισης», Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Δήμος Πειραιά 13

14 Ειδικότερα, Στο διαµέρισµα 1 (Πειραϊκή Χερσόνησος) η κατοικία (αμιγής και γενική) και τα τοπικά κέντρα καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση µε τα υπόλοιπα διαµερίσματα. Επίσης, η αμιγής κατοικία υπερισχύει της γενικής. Επιπλέον δεν περιέχει καθόλου οχλούσες δραστηριότητες (δεν αντιστοιχούν καθόλου χρήσεις βιοµηχανίας, βιοτεχνίας, χονδρεµπορίου, εγκαταστάσεων µαζικών µεταφορών, σιδηροδροµικών γραµµών). Αξίζει να σηµειωθεί, ότι το ποσοστό που καταλαµβάνουν το πράσινο και οι πλατείες είναι πολύ µικρό λόγω της υψηλής δόµησης της περιοχής. Στο διαµέρισµα 2 (Κέντρο-Καστέλλα) το υψηλότερο ποσοστό επί της συνολκής έκτασης αντιστοιχεί στις εξής χρήσεις: οδικό δίκτυο, γενική κατοικία, κέντρο πόλης, και αµιγής κατοικία. Επίσης φαίνεται να συγκεντρώνει τα µεγαλύτερα ποσοστά κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού χαρακτήρα καθώς και χώρων πρασίνου και αναψυχής στο σύνολο του Πειραιά. Στο διαµέρισµα 5 (Κέντρο Πειραιά) η χρήση που κυριαρχεί είναι η κατοικία. Επίσης, εκτός από την κατοικία υψηλό ποσοστό καταλαμβάνουν τα τοπικά κέντρα, η βιοτεχνία και το χονδρεµπόριο, χρήσεις, οι οποίες κυρίως συγκεντρώνονται στο παραδοσιακό θύλακα του Αγίου ιονυσίου. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στο 5 ο διαµέρισµα η βιοτεχνία και το χονδρεµπόριο, καταλαµβάνουν τα υψηλότερα ποσοστά σε σχέση µε τα άλλα διαµερίσµατα του ήµου. Η κατά διαµερίσµατα κατανοµή των χρήσεων γης φαίνεται και από τον παρακάτω χάρτη, όπου παρατηρούµε επιγραµµατικά ότι και στα πέντε διαµερίσµατα υπερισχύει η χρήση κατοικίας ενώ οι χρήσεις βιοµηχανίαςβιοτεχνίας είναι συγκεντρωµένες στο παραδοσιακό θύλακα Γκάζι-Παπαστράτου, κατά µήκος των οδών Θηβών και Πειραιώς. Στο διαµέρισµα 3 (Νέο Φάληρο) η κυρίαρχη χρήση είναι το οδικό δίκτυο. Επιπλέον, η βιοµηχανία καταλαµβάνει το υψηλότερο ποσοστό σε σχέση µε τα υπόλοιπα διαµερίσµατα. Στα διαµέρισµα 4 (Καµίνια-Παλιά Κοκκινιά) το μεγαλύτερο ποσοστό αντιστοιχεί στις χρήσεις γενικής κατοικίας και στο οδικό δίκτυο. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι το εν λόγω διαμέρισµα συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό εγκαταστάσεων µαζικών μεταφορών (Αµαξοστάσιο ΟΣΕ) σε σχέση µε τα υπόλοιπα διαµερίσµατα. Αξίζει να σημειωθεί η ύπαρξη οχλούσων δραστηριοτήτων (βιοµηχανίες βιοτεχνίες) δίπλα σε περιοχές κατοικίας υποβαθµίζοντας τη περιοχή. Δήμος Πειραιά 14

15 ` Εικόνα 5: Χρήσεις γης Δήμος Πειραιά 15

16 Κατοικία Η κατοικία καταλαμβάνει υψηλό ποσοστό στη συνολική έκταση του ήµου. Η χρήση της κατοικίας στον ήµο Πειραιά δεν είναι µόνο αµιγής, αλλά είναι και γενική. Ειδικότερα η γενική κατοικία (λαμβάνουν χώρα κυρίως δραστηριότητες τριτογενούς τοµέα εκτός από τις οχλούσες) καλύπτει περίπου το 20% της συνολικής έκτασης, ενώ η αµιγής κατοικία καταλαµβάνει µικρότερη έκταση αφού καλύπτει το 15%. Οι περιοχές οι οποίες αποτελούν τόπους αµιγούς κατοικίας είναι: το Χατζηκυριάκειο, το Ρόδο Αµάραντο, η Καλλίπολη και ο Προφήτης Ηλίας, δηλαδή οι περιοχές που ανοικοδοµήθηκαν µετά το Οι περιοχές γενικής κατοικίας που καλύπτουν και το µεγαλύτερο ποσοστό επί της συνολικής επιφάνειας είναι κυρίως οι Βόρειες συνοικίες, στις οποίες µαζί µε τις κατοικίες είναι χωροθετηµένα διεσπαρµένα εργοστάσια και βιοµηχανίες-βιοτεχνίες που αποτελούν εστίες ρύπανσης της ατµόσφαιρας και ηχορύπανσης µε αποτέλεσµα την υποβάθµιση του περιβάλλοντος. Επομένως, οι περιοχές γενικής κατοικίας, υποβαθµισµένες περιβαλλοντικά, συγκεντρώνουν κατοίκους χαμηλότερου εισοδήµατος σε σχέση µε τις περιοχές αµιγούς κατοικίας. Περιοχές όπως ο Λόφος Βώκου (5 ο διαµέρισµα), η Παλιά Κοκκινιά, ο Απόλλωνας, τα Καµίνια (4 ο διαµέρισµα) και η Μυρτιδιώτισσα (4 ο διαµέρισµα) ανήκουν σε αυτή τη κατηγορία. Αντιθέτως στις περιοχές αµιγούς κατοικίας οι συνθήκες περιβάλλοντος µακριά από οχλούσες χρήσεις εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ζωής. Βιομηχανία-Βιοτεχνία Η βιοµηχανία και η βιοτεχνία καλύπτουν περίπου το 6% της συνολικής επιφάνειας και καταλαµβάνουν µεγαλύτερο χώρο από άλλες χρήσεις όπως αθλητισµός, αναψυχή, πράσινο, κ.τ.λ. Οι βιοµηχανίες κυρίως είναι χωροθετηµένες µαζί µε τις περιοχές κατοικίας στα εξής διαµερίσµατα: Νέο Φάληρο, Καµίνια- Παλιά Κοκκινιά και Ταµπούρια, ενώ οι βιοτεχνίες στις Βόρειες περιοχές του ήµου ( ιαµερίσµατα 4 και 5), µε αποτέλεσµα να αποτελούν και το κυριότερο παράγοντα υποβάθµισης των περιοχών αυτών. Οι βιοµηχανικές ζώνες βρίσκονται στο κέντρο του πολεοδοµικού ιστού του ήµου Πειραιά και είναι οι εξής: Η ζώνη μεταξύ της λεωφόρου Θηβών και των γραμμών ΟΣΕ Πελοποννήσου: Η ζώνη αυτή εκτείνεται μέχρι τα όρια µε το ήµο Άγιο Ιωάννη Ρέντη και η επιφάνειά της υπολογίζεται περίπου στα 500 στρέµµατα. Κατά µήκος αυτής της ζώνης συγκεντρώνονται κυρίως βιοµηχανίεςβιοτεχνίες, οι οποίες, είτε βρίσκονται σε λειτουργία, είτε είναι εγκαταλελειµµένες και παραµένουν µόνο τα κελύφη τους. Εικόνα 6: Βιομηχανική ζώνη ήµου Πειραιά Η ζώνη κατά µήκος της Λεωφόρου Πειραιώς: Η ζώνη αυτή εκτείνεται µέχρι τα όρια µε το ήµο Μοσχάτου. Η επιφάνεια της Δήμος Πειραιά 16

17 ανέρχεται στα 350 στρέµµατα. Οι περισσότερες από αυτές τις βιοµηχανικές µονάδες, είτε έχουν παρακµάσει και βρίσκονται εγκαταλελειµµένες, είτε έχουν µετεγκατασταθεί σε άλλες περιοχές 12(ορισµένες βρίσκονται σε φάση µετεγκατάστασης, π.χ. ΕΛΑΙΣ). Στον ήµο Πειραιά οι βιοµηχανίεςβιοτεχνίες χωροθετούνται κυρίως στις εξής περιοχές: Περιοχή Αγίου ιονυσίου (Γκάζι- Παπαστράτου) Περιοχή Λεύκα Εκατέρωθεν της οδού Πειραιώς Περιοχή σταδίου Καραϊσκάκη Κατά µήκος της οδού Θηβών και Νέα Κοκκινιά (διάσπαρτες) Σε γενικές γραµµές, παρατηρείται τάση αποβιοµηχάνισης µε το κλείσιμο πολλών βιοµηχανικών εγκαταστάσεων. Ο ήµος Πειραιά δεν αποτελεί πλέον το µεγάλο βιοµηχανικό κέντρο της χώρας,καθώς µόνο ορισµένοι κλάδοι επισκευής και κατασκευής µεταφορικών µέσων αναπτύσσονται. Οι συνέπειες της τάσης αποβιοµηχάνισης µπορεί να είναι θετικές αλλά και αρνητικές. Το κλείσιµο των βιοµηχανικών εγκαταστάσεων οδηγεί σε οικονοµική υποβάθµιση τις περιοχές, στις οποία λαµβάνει χώρα. Συνήθως τα κελύφη των περισσότερων βιοµηχανικών µονάδων που κλείνουν εγκαταλείπονται χωρίς να τίθενται οι βάσεις για την ανάπλασή τους. Στο ήµο Πειραιά, λοιπόν, υπάρχουν πολλά εγκαταλελειµµένα κτήρια, τα οποία αποτελούν κελύφη παλιών βιοµηχανικών µονάδων. Η αποβιοµηχάνιση, όµως, µπορεί να έχει και θετικές συνέπειες, υπό την έννοια του σχεδιασµού και της υλοποίησης ενός συγκροτηµένου προγράµµατος ανάπλασηςγια την εγκατάσταση νέων δραστηριοτήτων στα εγκαταλελειµµένα κελύφη ή δηµιουργίας χώρων αναψυχής. Εμπόριο-Υπηρεσίες Ο ήµος Πειραιά διαθέτει µεγάλο αριθµό καταστηµάτων λιανικού και χονδρικούεµπορίου, τα οποία εκτός από τους κατοίκους του εν λόγω ήµου εξυπηρετούν και τους κατοίκους των γειτονικών. Επίσης, λόγω του λιµανιού εξυπηρετούν και ανθρώπους από το σύνολο της Ελλάδας. Εποµένως, η σηµασία των καταστηµάτων λιανικού και χονδρικού εµπορίου είναι υπερτοπικής σηµασίας Τα καταστήµατα αυτά κυρίως χωροθετούνται στο κέντρο του ήµου τα οποία σε συνδυασµό και µε άλλες δραστηριότητες που συγκεντρώνονται εκεί δηµιουργούν προβλήµατα κυκλοφοριακής συµφόρησης. Επιπλέον, κοντά στο λιµάνι υπάρχουν εµπορικά καταστήµατα και ξενοδοχεία. Κατά µήκος του λιµανιού είναι εγκατεστηµένος ένας µεγάλος αριθµός δραστηριοτήτων τριτογενούς τοµέα (εµπόριο χονδρικό και λιανικό) που έχουν σαν στόχο την εξυπηρέτηση των ταξιδιωτών, των τουριστών, των κατοίκων γειτονικών µε τον Πειραιά ήµων αλλά και των κατοίκων της περιοχής. Τα καταστήµατα αυτά χωροθετούνται στις εξής περιοχές: πίσω από την Αγία Τριάδα, στη περιοχή του Αγίου ιονυσίου και στις ακτές Καλλιµασιώτη, Ποσειδώνος και Μιαούλη. Τέλος, στην περιοχή που εκτείνεται από τον Ηλεκτρικό Σταθµό µέχρι την οδό Εθνικής Αντιστάσεως χωροθετείται η αγορά του ήµου µε πλήθος καταστηµάτων τροφίµων αλλά και οικιακού και ηλεκτρολογικού εξοπλισµού. Δήμος Πειραιά 17

18 Ναυτιλία Η περιοχή γύρω από το λιµάνι αποτελούσε και αποτελεί το επίκεντρο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την ναυτιλία ολόκληρης της Ελλάδας. Οι δραστηριότητες αυτές κυρίως έχουν να κάνουν µε επισκευές πλοίων (τµήµα ειδικευµένο στη συντήρηση πλοίων), µηχανισµούς τροφοδοσίας, ειδική αγορά εργασίας και εξειδικευµένα γραφεία υπηρεσιών. Η ανάπτυξη της ναυτιλίας σημαίνει γενικότερη οικονομική ανάπτυξη του Πειραιά αφού η οικονομία της πόλης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη µε τη θάλασσα και τις δραστηριότητες που σχετίζονται µε αυτή. Άλλωστε η σύνδεση των Ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών µε τις ξένες έχει ως αποτέλεσμα την εισροή ξένου συναλλάγματος στη χώρα µας. Εδώ θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η κυκλοφοριακή συµφόρηση στο λιµάνι (λόγω των πολλών δραστηριοτήτων που συγκεντρώνονται εκεί) είχε και εξακολουθεί να έχει σαν αποτέλεσµα την δηµιουργία αποκέντρωσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα, πολλές ναυτιλιακές εταιρείες φεύγουν από τον Πειραιά και επανεγκαθίστανται σε άλλες περιοχές του Λεκανοπεδίου, στο κέντρο της Αθήνας, κατά μήκος οδικών αξόνων αλλά και στα βόρεια προάστια. Κεντρικές λειτουργίες Υπηρεσίες του Δήμου Οι κεντρικές λειτουργίες καταλαμβάνουν ποσοστό 3,22% της συνολικής έκτασης του ήµου. Το κέντρο του ήµου Πειραιά, είναι η ευρύτερη περιοχή του ηµοτικού Θεάτρου. Ειδικότερα είναι µια περιοχή, η οποία ορίζεται από τις οδούς Γρηγορίου Λαµπράκη, Ακτή Μουτσοπούλου, Χατζηκυριακού, Ακτή Μιαούλη, Ακτή Ποσειδώνος, Αλιπέδου, Αλκιβιάδου, Βενιζέλου. Επιπλέον, το Κέντρο του Πειραιά χαρακτηρίζεται ως ένα πολυσύνθετο οικονοµικό κέντρο µητροπολιτικής κλίµακας. Το πλέγµα δραστηριοτήτων που συγκεντρώνει ανήκει στους τοµείς της διοίκησης, των επιχειρήσεων, της ανώτατης εκπαίδευσης, των υπηρεσιών, των µεταφορών, του αθλητισµού, των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Επίσης, στο κέντρο του Πειραιά συγκεντρώνεται ένας μεγάλος αριθμός επαγγελµατικών γραφείων (δικηγόροι, συµβολαιογράφοι γιατροί, μηχανικοί, κτλ). Συνήθως τα περισσότερα από αυτά τα γραφεία στεγάζονται σε πολυώροφες πολυκατοικίες µαζί µε άλλες χρήσεις όπως εµπορίου και κατοικίας. Τοπικά κέντρα Τα τοπικά κέντρα καταλαμβάνουν σε ποσοστό το 7,59% της συνολικής έκτασης του ήµου Πειραιά. Σε πολλές συνοικίες του ήµου Πειραιά έχουν αναπτυχθεί τοπικά κέντρα στα οποία χωροθετούνται εµπορικές µονάδες για την εξυπηρέτηση των καθηµερινών αναγκών των κατοίκων των περιοχών αυτών. Αυτή η ανάπτυξη των τοπικών κέντρων έχει ως στόχο την µείωση των μετακινήσεων στο κέντρο για να επιτευχθεί έτσι µερική αποφόρτισή του, χωρίς όµως αυτό να σηµαίνει ότι το κέντρο χάνει την σημασία του. Όσον αφορά το κέντρο του Πειραιά τα τοπικά κέντρα έχουν αναπτυχθεί στους δρόμους Τζαβέλα, Ελευθερίου Βενιζέλου, Βασιλέως Γεωργίου, Σωτήρος, Χαριλάου Τρικούπη, Χατζηκυριακού, Σαχτούρη, Φρεαττύδας, Θεοτόκη, Φιλικής Εταιρίας, Σκουλούδη, Ζαννή. Στις Βόρειες συνοικίες του ήµου τοπικά κέντρα λειτουργούν στους εξής δρόµους: Ψαρών, Αγίου ηµητρίου, Αγχιάλου, Αιτωλικού, Αρτεµισίου, Λακωνίας, 25ης Μαρτίου, οµοκού, Αγίων Αναργύρων, Βελισαρίου, Χίου, Αγίου Ελευθερίου. Δήμος Πειραιά 18

19 Αθλητισμός-Αναψυχή Η μεγαλύτερη έκταση αθλητικών εγκαταστάσεων του ήµου, καλύπτεται από υπερτοπικής σημασίας αθλητικά κέντρα όπως το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (ΣΕΦ) καθώς και το Στάδιο Καραϊσκάκη. ιαµέρισµα 1 -Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ- Βόλεϊ (Ακτή Θεµιστοκλέους) -Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ (Ακτή Θεµιστοκλέους) - Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ (πλατεία Οινουσσών) -Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ (πλαζ Φρεαττύδας) -Κλειστό Γυµναστήριο (Ακτή Ξαβερίου) -Κλειστή αίθουσα γυµναστικής (Φραγκιαδών 105). ιαµέρισµα 2 -Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ Προφήτη Ηλία - ύογήπεδα τένις στην πλαζ Βοτσαλάκια -Γήπεδο ποδοσφαίρου στην πλαζ Βοτσαλάκια -Γήπεδο Μπιτς- Βόλεϊ στην πλαζ Βοτσαλάκια - Κολυµβητήριο στην πλαζ Βοτσαλάκια. Εικόνα 7: Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (ΣΕΦ) ιαµέρισµα 3 - ύο κλειστές αίθουσες γυµναστικής (Αερογέφυρα Ν. Φαλήρου- Βείκου) -Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ (Ακτή Πρωτοψάλτη) -Γήπεδο µίνι ποδοσφαίρου µε άσφαλτο (Ακτή Πρωτοψάλτη). ιαµέρισµα 4 ύο ανοικτά γήπεδα Μπάσκετ (Θήρας και Μαντινείας) -Κλειστό γυµναστήριο Μπάσκετ-Βόλεϊ (Μουτσοπούλου Υµηττού). Εικόνα 8: Στάδιο Καραϊσκάκη ιαµέρισµα 5 -Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ ( ηλαβέρη) -Γήπεδο ποδοσφαίρου (Άγιο ιονύσιο) - ηµοτικό Γυµναστήριο (Υπαπαντής) -Κλειστή αίθουσα Γυµναστικής (Καλλέργη 142). Επίσης, η ζώνη της παραλίας, η πλαζ Βοτσαλάκια και η ζώνη Νέου Φαλήρου ανήκουν στους χώρους αναψυχής υπερτοπικής σηµασίας. Ιδιαίτερα, στην πλαζ Βοτσαλάκια στην Καστέλλα τα τελευταία χρόνια λειτουργεί το σύγχρονο ηµοτικό Κολυµβητήριο. Επίσης, στην Ακτή Ξαβιέρου είναι χωροθετηµένο συγκρότηµα 3 κλειστών γυµναστηρίων. Αναλυτικότερα οι αθλητικές εγκαταστάσεις ανά διαμέρισµα του ήµου είναι οι ακόλουθες: Πράσινο-Πλατείες Στον ήµο Πειραιά υπάρχει µεγάλη έλλειψη χώρων πρασίνου αλλά και πάρκων καθώς σύµφωνα µε τα στοιχεία, οι χώροι αυτοί καταλαµβάνουν µόνο το 2,12% της συνολικής έκτασης του ήµου. Επίσης, στους περισσότερους δρόµους απουσιάζει η δενδροφύτευση. Αναφορικά µε το κέντρο του ήµου χώροι οι οποίοι κάλλιστα θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν για δηµιουργία ενός πάρκου δεν µπορούν διότι είναι ιδιωτικοί. Επιπλέον, παλιές Δήμος Πειραιά 19

20 εγκαταλελειµµένες βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, οι οποίες παρόλο που έχουν κλείσει, παραµένουν τα κατεστραµµένα κελύφη τους θα µπορούσαν να κατεδαφιστούν για τη δηµιουργία πάρκων στη θέση τους. Οι χώροι πρασίνου που υπάρχουν στα όρια του ήµου Πειραιά είναι κυρίως διάσπαρτοι, στη περιοχή του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας (ΣΕΦ), κατά µήκος της Νότιας παραλιακής ζώνης, στο λόφο του Προφήτη Ηλία, στη Καστέλα και στις πλατείες Τερψιθέας και Κοραή. Επιπλέον στο κέντρο του ήµου υπάρχουν διάσπαρτα πάρκα όπως αυτό της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου απέναντι από την πλατεία Κοραή, στη Λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου και στην Ακτή Μιαούλη. Εικόνα 9: Χώροι Πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Πειραιά Ιδιαίτερες χρήσεις Οι ιδιαίτερες χρήσεις καταλαµβάνουν το 2,14% της συνολικής έκτασης και είναι χωροθετηµένες κυρίως στα εξής διαµερίσµατα: Κέντρο-Καστέλλα, Νέο Φάληρο, Καµίνια-Παλιά Κοκκινιά. Περιλαμβάνουν δε τις εξής εγκαταστάσεις: Εγκαταστάσεις του στρατού. Αυτές οι εγκαταστάσεις αµβλύνουν το πρόβληµα του ήµου Πειραιά αφού δεσµεύουν χώρους, οι οποίοι θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν για την αποφόρτιση του κέντρου της πόλης από την συγκέντρωση σε αυτό πλήθους δραστηριοτήτων. Επιπλέον, αυξάνουν το ήδη µεγάλο πρόβληµα όχλησης στον ήµο. Νεκροταφείο. Χώροι στάθµευσης υπάρχουν στο γήπεδο Καραϊσκάκη και στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Δήμος Πειραιά 20

21 Λιμάνι Η σηµασία του λιµανιού του Πειραιά σε εθνικό επίπεδο έχει να κάνει µε το γεγονός ότι αποτελεί το µέσο σύνδεσης της ηπειρωτικής ενδοχώρας µε τα νησιά ενώ σε διεθνές επίπεδο η θέση του στο σταυροδρόµι τωνθαλάσσιων οδών που ενώνουν την Ευρώπη µε την Αφρική και την Ασία του προσδίδει υπερεθνική σηµασία. Άλλωστε το λιµάνι του Πειραιά είναι το µεγαλύτερο της Μεσογείου (το 1880 κατείχε την τέταρτη θέση ενώ το 1914 τη δεύτερη) αλλά και της Ευρώπης (κατέχει τη 3 θέση) και αποτελούσε αλλά και συνεχίζει να αποτελεί το κέντρο της οικονοµικήςδραστηριότητας του ήµου Πειραιά και των γειτονικών σε αυτόν ήµων. Επίσης όσον αφορά τη σηµασία του λιµανιού σε εθνικό επίπεδο είναι πολύ µεγάλη αφού αποτελεί την αφετηρία των περισσότερων δροµολογίων προς τη νησιωτική Ελλάδα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 72% των επιβατικών µετακινήσεων αλλά και τωνακτοπλοϊκών µεταφορών στην Ελλάδα γίνονται από το κεντρικό λιµάνι του Πειραιά. Το λιµάνι του Πειραιά χωρίζεται στα εξής 3 τµήµατα: Κεντρικό λιµάνι: Έχει µήκος περίπου µέτρα µε όρια το µώλο Θεµιστοκλέους έως τη ναυπηγοεπισκευαστική βάση Περάµατός. Εποµένως οι δραστηριότητες του εκτείνονται και εκτός ορίων του ήµου Πειραιά. Το κυρίως λιµάνι του Πειραιά επιτελεί δύο σηµαντικούς ρόλους τη µεταφορά επιβατών και εµπορευµάτων. Οι δύο αυτές λειτουργίες δεν γίνονται µαζί και για αυτό το λόγο το λιµάνι χωρίζεται σε δυο µεγάλα συγκροτήµατα: Το Κεντρικό λιµάνι (κυρίως επιβατικό) διοικητικά ανήκει στο ήµο Πειραιά και το Εµπορικό λιµάνι το οποίο εκτείνεται από την ραπετσώνα έως το Νέο Ικόνιο, το οποίο δεν θα µας απασχολήσει καθώς δεν ανήκει στο ήµο Πειραιά. Λιµάνι της Ζέας (Πασαλιµάνι): Έχει µήκος περίπου 350 µέτρα και εκτείνεται από τη Φρεατίδα µέχρι την Πλατεία Αλεξάνδρας. Κατά µήκος του συγκεντρώνει µεγάλο µέρος δραστηριοτήτων του τριτογενή τοµέα (θέατρα, κινηµατογράφοι, εστιατόρια, καφετέριες, κ.τ.λ). Επιπλέον πρόσφατα στο Πασαλιµάνι στη θέση του «Μαρινόπουλου» άνοιξε το «Carrefour» το οποίο στεγάζεται σε ένα πολυώροφο κτήριο που διαθέτει και ειδικό χώρο για στάθµευση. Επίσης το Πασαλιµάνι λειτουργεί και ως χώρος αναψυχής και περιπάτου. Μικρολίµανο: Έχει µήκος περίπου 100 µέτρα. Κατά µήκος του είναι χωροθετηµένος ένας µεγάλος αριθµός εστιατορίων (ψαροταβέρνες) αλλά και καφετεριών τα οποία δίνουν ζωή στη περιοχή. Επίσης το Μικρολίµανο είναι πολύ γραφικό και γι αυτό το λόγο λειτουργεί και ως χώρος αναψυχής και περιπάτου. Δημοτικά Διαμερίσματα, πολεοδομικές ενότητες και πληθυσμιακή πυκνότητα Η αποτύπωση της πληθυσµιακής πυκνότητας αποτελεί δείκτη της ποιότητας ζωής που διαµορφώνεται σε µια αστική περιοχή, καθώς συνδέεται µε το συντελεστή δόµησης στην περιοχή αναφοράς και τους ελεύθερους χώρους που τελικά αντιστοιχούν στους κάτοικους που διαβιούν στις περιοχές που αποτελούν αντικείµενο µελέτης. Ειδικότερα για την περιοχή του Πειραιά ο οποίος καθηµερινά δέχεται υψηλό αριθµό Δήμος Πειραιά 21

22 εργαζοµένων από γειτονικές περιοχές, ο δείκτης αυτός αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς σε συνδυασµό µε τρίτους δείκτες επιτρέπει την ανάδειξη βασικών πλεονεκτηµάτων και µειονεκτηµάτων της περιοχής αναφοράς. Στη βάση αυτή, αποτελεί πραγµατικό πρόβληµα το γεγονός ότι από το 2001 στατιστικά η περιοχή του ήµου Πειραιά δεν αντιµετωπίζεται ως πέντε δηµοτικά διαµερίσµατα αλλά ως ένας ενιαίος γεωγραφικός και πληθυσµιακός χώρος. Έτσι αν και σε µεγάλο βαθµό η ανάλυση στηρίζεται και εξειδικεύεται στα πέντε δηµοτικά διαµερίσµατα, στην περίπτωση του προσδιορισµού της πληθυσµιακής πυκνότητας ανά δηµοτικό διαµέρισµα, περιοριζόµαστε στα αναλυτικά στοιχεία της περιόδου αναφοράς 1981 και 1991, ενώ για το 2001, στη βάση των διαθέσιµων στοιχείων της ΕΣΥΕ, αποτυπώνουµε τους δείκτες σε ενιαία βάση και σε επίπεδο ήµου Πειραιά. Συντελεστής όµησης Η πληθυσµιακή πυκνότητα είναι ενδεικτική του συντελεστή δόµησης. Γενικότερα ισχύει ο κανόνας ότι οι περιοχές µε υψηλή πληθυσµιακή πυκνότητα έχουν και υψηλό συντελεστή δόµησης και το αντίθετο. Ο συντελεστής δόµησης (Σ..) µιας περιοχής προσδιορίζει το βαθµό εκµετάλλευσης ενός οικοπέδου και προκύπτει, ως ο λόγος του αθροίσµατος της επιφάνειας των ορόφων προς την επιφάνεια του οικοπέδου. Πίνακας 3: Μέσος συντελεστής δόμησης ανά πολεοδοµική ενότητα ηµοτικό διαµέρισµα Πειραϊκή χερσόνησος Κέντρο/ Καστέλα Πολεοδοµικές ενότητες Μέσος Συντελεστής Δόµησης 111 2, , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 Δήμος Πειραιά 22

23 Νέο Φάληρο Καµίνια /Παλιά Κοκκινιά Ταµπούρια 231 2, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,8 Πηγή: Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Τεύχος 4, Νο 79, Αθήνα, Μάιος 1988 Με βάση τον πίνακα φαίνεται ότι ο Συντελεστής όµησης κυµαίνεται από 1,8-3,6. Ειδικότερα παρατηρούµε ότι η ευρύτερη περιοχή του κέντρου έχει τον υψηλότερο Συντελεστή όµησης, 3,6 ενώ στην Πειραϊκή Χερσόνησο ο Συντελεστής όµησης είναι 3,0. Επιπλέον, παρατηρούµε ότι οι πολεοδοµικές ενότητες Ταµπούρια, Καµίνια Παλαιά Κοκκινιά συνολικά παρουσιάζουν χαµηλότερο Συντελεστής όµησης σε σχέση µε την Πειραϊκή Χερσόνησο και το Κέντρο-Καστέλα. Ειδικότερα, από τα στοιχεία του πίνακα φαίνεται ότι οι εν λόγω περιοχές έχουν συντελεστή δόµησης που κυµαίνεται από 1,8 έως 2,6. Η παράµετρος αυτή δείχνει να συνδέεται άµεσα και µε την πολεοδοµική πυκνότητα στις περιοχές του Πειραιά, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην προηγούµενη ενότητα. Έτσι οι περιοχές του 1ου και του 2ου ηµοτικού ιαµερίσµατος του Πειραιά, οι οποίες και εµφανίζονται µε µεγάλους συντελεστές δόµησης, φαίνεται να έχουν και τη µεγαλύτερη πληθυσµιακή πυκνότητα. Δήμος Πειραιά 23

24 Κτηριακή υποδοµή ανά λειτουργία Η αποτύπωση της κτηριακής υποδοµής σε επίπεδο ήµου, αποτελεί σηµαντική παράµετρο για τον προσδιορισµό της υφιστάµενης αναπτυξιακής δυναµική του ήµου, καθώς συνδέεται άµεσα µε έννοιες όπως είναι η ποιότητα ζωής και η δυνατότητα δηµιουργίας των συνθηκών που είναι απαραίτητες για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της οικονοµικής ευηµερίας σε τοπικό επίπεδο. Δήμος Πειραιά 24

25 ` Περιφερειακή Ενότητα Πίνακας 4: Σύνολο Κτηρίων ανά περίοδο κατασκευής σε Δήμο Πειραιά και σε αναλογία με την Περιφερειακής Ενότητα Σύνολο κτηρίων Προ του έως έως έως 1970 Χρονική Περίοδος Κατασκευής 1971 έως έως έως έως και µετά Υπό κατασκευή ε δηλώθηκε ήµος Πειραιώς Αναλογία ήµου/ Περιφερειακή Ενότητα 18,76% 13,75% 28,58% 27,78% 17,88% 14,49% 12,44% 15,53% 16,68% 16,17% 20,42% 16,55% Πίνακας 5: Σύνολο Κτηρίων κατά χρήση σε Δήμο Πειραιά και σε αναλογία με την Περιφερειακή Ενότητα Σύνολο κτηρίων αποκλειστικής χρήσης Κατοικίες Εκκλησίες - Μοναστήρια Ξενοδοχεία Εργοστάσια -Εργαστήρια Σχολικά κτήρια Καταστήµατα- Γραφεία Σταθµοί Αυτοκινήτων (παρκινγκ) Νοσοκοµεία, Κλινικές κλπ. Άλλες χρήσεις Περιφερειακή Ενότητα ήµος Αναλογία ήµου /Περιφερειακή Ενότητα 17,65% 16,75% 5,18% 7,05% 50,51% 32,96% 37,46% 100,00% 29,33% 11,41% Δήμος Πειραιά 25

26 Πράγµατι, ένας ήµος µε «γερασµένα» παλιά πολυώροφα κτήρια, τα οποία µάλιστα δεν έχουν υποστεί τις απαραίτητες εργασίες συντήρησης έχει ένα συγκριτικό µειονέκτηµα έναντι άλλων ήµων µε σύγχρονες κτηριακές υποδοµές είτε αµιγούς κατοικίας είτε πολλών άλλων λειτουργιών όπως είναι οι εµπορικές δραστηριότητες και οι υπηρεσίες. Για το λόγο αυτό, στη συνέχεια πραγµατοποιείται αποτύπωση του «κτηριακού αποθέµατος» του ήµου Πειραιά και χαρτογραφείται η υφιστάµενη κατάσταση των κτηρίων. Για να υπάρχει σηµείο σύγκρισης και αναφοράς, τα σχετικά στοιχεία αντιπαραβάλλονται µε τα αντίστοιχα σε επίπεδο Νοµαρχίας, ώστε να αναδειχθεί γενικότερα το επίπεδο της κτηριακής υποδοµής στο ήµο του Πειραιά. Τα στοιχεία καταγράφονται σε δύο επιµέρους συγκεντρωτικούς πίνακες αναφοράς, τον Πίνακας 4 και τον Πίνακας 5, ώστε η σύνθεση των στοιχείων να µας επιτρέπουν να κατανοήσουµε αν υφίστανται οι συνθήκες που θα µπορούσαν να ωθήσουν σε µια νέα αναπτυξιακή διαδικασία το ήµο του Πειραιά. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία των πινάκων, στο ήµο του Πειραιά έχουν οικοδοµηθεί περίπου το 20% των κτηρίων που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή. υστυχώς, τα περισσότερα από τα κτήρια αυτά χαρακτηρίζονται ως παλαιά, καθώς το 79,55% των κτηρίων του ήµου είναι κατασκευασµένα πριν από το Πράγµατι, ο Πειραιάς όπως αναδεικνύεται και από την ιστορική αναδροµή που αποτυπώθηκε σε προηγούµενη ενότητα του παρόντος, οικοδοµήθηκε σηµαντικά τις πρώτες δεκαετίες µετά τον πόλεµο, καθώς το λιµάνι αποτέλεσε τον κύριο µοχλό της οικονοµικής ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής, όχι µόνον του Πειραιά αλλά και της Αθήνας. Υπό το πρίσµα αυτό, δεν προκαλεί εντύπωση ότι το µεγαλύτερο µέρος της οικοδοµικής δραστηριότητας στο ήµο πραγµατοποιήθηκε κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, όταν και πραγµατοποιήθηκε η µεγάλη ανοικοδόµηση στο ήµο. Εικόνα 10: Παλαιότητα κατά δεκαετία κατασκευής του κτηριακού αποθέματος του Δήμου Πειραιά Δήμος Πειραιά 26

27 Σε εκείνη την περίοδο αντιστοιχούν αντίστοιχα και από τα σηµερινά κτήρια του ήµου Πειραιά. Βεβαίως κατά τα τελευταία έτη παρατηρείται µια έντονη οικοδοµική άνθηση στο ήµο, κυρίως στο παραλιακό µέτωπο µπροστά από το λιµάνι και περιοχές µε χαµηλές κατοικίες, όπου κατά την τελευταία δεκαετία έχουν εµφανιστεί νέες οικοδοµές είτε αµιγούς κατοικίας είτε µεικτής χρήσης. Ωστόσο, δεδοµένου ότι οι σχετικές κατασκευές δεν έχουν ενσωµατωθεί στην αντίστοιχη καταγραφή της ΕΣΥΕ η οποία και πραγµατοποιείται σε βάθος δεκαετίας δεν έχουν ακόµη επίσηµα αποτυπωθεί. Αντίστοιχα, από την ανάλυση των στοιχείων της ΕΣΥΕ φαίνεται ότι το µεγαλύτερο µέρος των κτηρίων αποκλειστικής χρήσης σε επίπεδο ήµου Πειραιά είναι κατοικίες (ποσοστό 83,45%), ποσοστό που βρίσκεται κοντά στην αντίστοιχη τιµή σε επίπεδο Νοµαρχίας (87,95%). Υπό την έννοια αυτή, το 16,75% των κατοικιών της Περιφερειακής Ενότητας βρίσκονται στην περιοχή του ήµου Πειραιά. Σηµαντικός είναι και ο αριθµός των σχολείων που βρίσκονται στον Πειραιά, καθώς ορισµένες από τις σχολικές µονάδες αποτελούν πόλους έλξης µαθητών και από γειτονικούς ήµους. Έτσι στο ήµο του Πειραιά καταγράφονται 148 σχολικές µονάδες ή ποσοστό 32,96% επί του συνόλου της Περιφερειακής Ενότητας. Η ένταση της χρήσης χολικών κτηρίων σε επίπεδο ήµου, επιπρόσθετα αναδεικνύεται από το γεγονός ότι τα σχολικά κτήρια αποτελούν το 0,66% του συνολικού αποθέµατος κτηρίων του ήµου, ενώ σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας η αντίστοιχη τιµή περιορίζεται µόλις στο 0,33%. Μικρότερος είναι ο αριθµός των εκκλησιών, όπου στο ήµο συνολικά 52 είναι οι εκκλησίες που απαντώνται µε βάση τα στοιχεία της απογραφής, ποσοστό 5,18% του συνόλου της Περιφερειακής Ενότητας. Κατά συνέπεια, στο ήµο του Πειραιά συναντά κανείς λιγότερες εκκλησίες από ότι στους υπόλοιπους ήµους της Νοµαρχίας του Πειραιά, καθώς στο ήµο η αντίστοιχη τιµή ως προς το σύνολο του κτηριακού αποθέµατος είναι 0,23% ενώ σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας 0,78%. Μικρός συγκριτικά είναι και ο αριθµός των ξενοδοχείων καθώς µόλις 32 από τα συνολικά 454 ξενοδοχεία σε επίπεδο Νοµού, έχουν την έδρα τους στο ήµο του Πειραιά. Πρόκειται για παράδοξο αν αναλογιστεί κανείς ότι ο ήµος του Πειραιά συνδέεται µε το λιµάνι όπου καθηµερινά διακινείται σηµαντικός αριθµός επιβατών. Έτσι στο ήµο του Πειραιά, τα ξενοδοχεία αποτελούν το 0,14% του συνολικού κτηριακού αποθέµατος ενώ σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 0,36%. Αντίθετα, σε επίπεδο βιοµηχανικών κτηρίων, εξαιτίας και της παράδοσης που έχει η περιοχή του Πειραιά και της πρόωρης εκβιοµηχάνισής της, περίπου το 50% των βιοµηχανικών κτηρίων της Περιφερειακής ενότητας, εµφανίζονται στο ήµο του Πειραιά. Αντίστοιχα τα εν λόγω κτήρια αποτελούν το 3,70% του συνόλου των κτηρίων σε επίπεδο ήµου, ενώ η αντίστοιχη τιµή σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας περιορίζεται στο 1,29%. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό βαίνει σαφώς µειούµενο, καθώς ατά την τελευταία δεκαετία πολλές από τις βιοµηχανικές και βιοτεχνικές µονάδες έχουν µετεγκατασταθεί ή έχουν πάψει τις δραστηριότητές τους, µε αποτέλεσµα να απελευθερώνονται χώροι που συνήθως ανοικοδοµούνται για να εξυπηρετήσουν δραστηριότητες του τριτογενούς τοµέα παραγωγής. Δήμος Πειραιά 27

28 Εικόνα 11: Αριθμός κτηρίων διαφόρων λειτουργιών ανά χρήση στον Δήμο του Πειραιά Υπό την ίδια έννοια τα καταστήµατα και γραφεία που καταγράφονται στο ήµο του Πειραιά αποτελούν το 37,46% του συνόλου αντίστοιχων κτηρίων σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας. Αναδεικνύεται έτσι ο έντονα εµπορικός χαρακτήρας του ήµου, του οποίου το 8,04% του κτηριακού αποθέµατος είναι καταστήµατα και γραφεία, έναντι µόνο 3,79% που είναι η αντίστοιχη τιµή σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας. Το πρόβληµα εύρεσης χώρων στάθµευσης αποτελεί άλλη µια παράµετρο που σχετίζεται µε την κατασκευή χώρων πάρκινγκ στο ήµο. Κατά συνέπεια, στον Πειραιά βρίσκονται και οι 47 σταθµοί αυτοκινήτων που καταγράφονται σε επίπεδο περιφερειακής ενότητας (ποσοστό 100%). Τέλος, στο ήµο Πειραιά εµφανίζονται αρκετές από τις Μονάδες Υγείας που έχουν καταγραφεί σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας, καθώς οι 22 από τις συνολικά 75 µονάδες υγείας βρίσκονται εγκατεστηµένες στο ήµο του Πειραιά. Όπως γίνεται εµφανές από τα παραπάνω, στο ήµο Πειραιά η κυρίαρχη χρήση είναι η κατοικία, αφού πάνω από το µισό του συνολικού αριθµού κτηρίων αποκλειστικής χρήσης χρησιµοποιούνται ως κατοικία. Στην συνέχεια ακολουθούν τα καταστήµατα - γραφεία (η ανάπτυξη του τριτογενή τοµέα στην περιοχή είναι απόρροια του µεγάλου αριθµού κτηρίων που στεγάζουν αυτές τις χρήσεις). Ο αριθµός των κτηρίων που στεγάζουν τις υπόλοιπες χρήσεις είναι σαφώς µικρότερος, µε τα εργοστάσια να ακολουθούν, άλλες χρήσεις (παλιά οικοδοµήµατα που κυρίως είναι συγκεντρωµένα στο κέντρο του ήµου), τα σχολικά κτήρια, οι εκκλησίες, οι σταθµοί αυτοκινήτων, τα ξενοδοχεία και τέλος τα νοσοκοµεία-κλινικές. Τέλος, φαίνεται να υπάρχει, έλλειψη κτηριακών εγκαταστάσεων, για την στέγαση κοινωνικών υποδοµών µε το µεγαλύτερο πρόβληµα να το παρουσιάζουν τα νοσοκοµεία-κλινικές, αλλά και χώροι στάθµευσης. Οι διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για το χτίσιµο των κατοικιών στον ήµο Πειραιά ήταν η αντιπαροχή και η αυτοστέγαση (αυτοκατασκευή µε βάση τα διαθέσιµα µέσα των κατοίκων). Με το σύστηµα της αντιπαροχής, το οποίο έλαβε χώρα κυρίωςτο διάστηµα χτίστηκαν κυρίως το Δήμος Πειραιά 28

29 κέντρο του ήµου, το Νέο Φάληρο, η παραλιακή ζώνη από τη Ζέα µέχρι τη σχολή οκίµων, η Φρεατίδα καθώς και τα οικόπεδα στις κύριες οδικές αρτηρίες. Αντίθετα, µε το σύστηµα της αυτοστέγασης χτίστηκαν οι βόρειες και ανατολικές συνοικίες του ήµου (π.χ Ταµπούρια, Παλαιά Κοκκινιά). Το σύστηµα της αυτοστέγασης είναι η κύρια αιτία για την ανάπτυξη της αυθαίρετης δόµησης. Επίσης, µε την αυτοστέγαση οι περισσότερες κατοικίες που κατασκευάζονταν είχαν χαµηλό συντελεστή δόµησης και ήταν κυρίως µονοκατοικίες. Λοιπές κτηριακές εγκαταστάσεις στο Δήμο Πειραιά Τα θέατρα, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία Το ηµοτικό Θέατρο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και κτίστηκε σε σχέδια πιστής αντιγραφής του θεάτρου Μπολσόι από τον αρχιτέκτονα και καθηγητή του Ε.Μ. Πολυτεχνείου Ιωάννη Λαζαρίµο ενώ η ανέγερσή του διήρκεσε από το 1884 έως το 1895, διαστάσεων 34 x 45 µ. Στο ηµοτικό Θέατρο εµφανίστηκαν, κατά καιρούς, οι γνωστότεροι ελληνικοί θίασοι, τo «Εθνικό Θέατρο», «Η Εθνική Λυρική Σκηνή» κ.α. Για πολύ µεγάλο χρονικό διάστηµα σε διάφορους βοηθητικούς χώρους του φιλοξενήθηκαν η ηµοτική Βιβλιοθήκη του Πειραιά καθώς και η ηµοτική Πινακοθήκη. Βεάκειο Θέατρο Πειραιά: Το Βεάκειο ηµοτικό Θέατρο, πρώην Σκυλίτσιο, βρίσκεται στον λόφο της Καστέλλας (Προφήτη Ηλία) και είναι µορφής αρχαίου θεάτρου. Το Βεάκειο κατασκευάστηκε και άρχισε να λειτουργεί το 1969 επί δηµαρχίας Αριστείδη- Αλέξανδρου Σκυλίτση του οποίου και έφερε το όνοµα, µετά τη γενική αναµόρφωση του γύρω χώρου, ενώ το 1976 µετονοµάστηκε σε «Βεάκειο» προς τιµήν του µεγάλου ηθοποιού Αιµίλιου Βεάκη ο οποίος ναι µεν είχε γεννηθεί στον Πειραιά, αλλά δεν είχε προσφέρει τίποτα θεατρικά στη πόλη, σε σχέση µε τον µεγάλο Κ.Ροντήρη. Η χωρητικότητα του θεάτρου είναι περίπου 2000 θεατών όπου και οργανώνονται πολλές παραστάσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά τους θερινούς µήνες. Το Μενάνδρειο ηµοτικό Θέατρο (πρώην ελφινάριο) είναι λυόµενου τύπου, θερινό θέατρο, σε µορφή αρχαίου θεάτρου, σε αντιγραφή του αντίστοιχου που υπήρχε στον άλλοτε βασιλικό και σήµερα εθνικό κήπο. Βρίσκεται στη περιοχή του Νέου Φάληρου, κοντά στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Σ αυτό παρουσιάζονται κυρίως «επιθεωρήσεις» από µεγάλους θιάσους τους θερινούς µήνες και είναι χωρητικότητας ατόµων. Μέχρι και τη δεκαετία του 1970 στον Πειραιά λειτουργούσαν επίσης το «Αρχαίο Θέατρο» που έδινε παραστάσεις η όρα Στράτου, το «Πειραϊκό θέατρο»του Δήµου Πειραιά (θερινό) που είχε ανασκευασθεί επίσης από τον Σκυλίτση και που αργότερα κατεδαφίστηκε και στη θέση του δηµιουργήθηκε µικρό πάρκο (έναντι του ΥΕΝ), το θέατρο Παλλάς (χειµερινό), το θέατρο Πειραϊκού Συνδέσµου (χειµερινό), το Χριστιανικό θέατρο της Ζωής (επίσης χειµερινό), καθώς και άλλες θεατρικές σκηνές µεγάλων εκπαιδευτηρίων (Πλάτωνα, Γαλλικής Σχολής κ.λπ.) και κάποιων κινηµατογράφων (π.χ. Αττικόν, Ολύµπιον κλπ). Επίσης ο ήµος Πειραιά διαθέτει και µια σειρά από αρχαιολογικούς χώρους και µουσεία όπως το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος συνολικής επιφάνειας περίπου 1850 τµ. βρίσκεται στην περιοχή της Φρεαττύδας στην Ακτή Θεµιστοκλέους. Δήμος Πειραιά 29

30 Αποτελεί το µεγαλύτερο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και παρουσιάζει την ιστορία και την εξέλιξη του Ναυτικού των Ελλήνων από την προϊστορική εποχή ως τις µέρες µας. Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά συνολικής επιφάνειας 1394 τµ. βρίσκεται στην περιοχή µεταξύ Τερψιθέας και Πασαλιµάνιου. Παρουσιάζει πλήρη εικόνα της ιστορίας της πόλης από την αρχαιότητα έως τις µέρες µας φιλοξενώντας σηµαντικότατα ιστορικά εκθέµατα. Το Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόµων βρίσκεται εντός του σιδηροδροµικού σταθµού του Πειραιά στο λιµάνι, ενώ το Μουσείο Ζωγραφικής και Σκηνογραφίας "Πάνου Αραβαντινού" βρίσκεται εντός του ηµοτικού Θεάτρου. Στην Πινακοθήκη υπάρχουν σηµαντικά έργα των Μαλέα, Βολανάκη, Λύτρα, Λαζαρή, Βυζαντίου, Γεραλή, Κοκότση κ.α. καθώς υπάρχει και µεγάλη συλλογή 80 γλυπτών του Καστριώτη. H ηµοτική Βιβλιοθήκη του Πειραιά βρίσκεται σε κεντρικό σηµείο του ήµου στην οδό Ελευθ. Βενιζέλου 22 & Κολοκοτρώνη και σαν λαϊκή βιβλιοθήκη είναι ένας δηµοκρατικός θεσµός µάθησης, παιδείας και πληροφόρησης. 2.4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΙΚΤΥΑ Βασικοί άξονες εισόδου στην Πόλη Ο Πειραιάς συνδέεται (ακτοπλοϊκά) µέσω του λιµανιού µε την ηπειρωτική Ελλάδα µε τα νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη αλλά και µε πολλά ξένα κράτη, καθώς αποτελεί τη βασική θαλάσσια πύλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο νοτιανατολικό της άκρο. Οι βασικοί οδικοί άξονες εισόδου στην πόλη του Πειραιά είναι: Λεωφόρος Πειραιώς Λεωφόρος Θηβών Λεωφόρος Ποσειδώνος (Τροχιοδρόµων, Α. Παπανδρέου) Ενώ το οδικό δίκτυο στο κέντρο του Πειραιά έχει µια ορθογωνική µορφή οι υπόλοιπες περιοχές, στα όρια του ήµου (εκτός από την Πειραϊκή), δεν έχουν καλά ανεπτυγµένο οδικό δίκτυο. Στους άξονες αυτούς παρατηρείται υψηλός κυκλοφοριακός φόρτος σε µεγάλο µέρος του µήκους τους κατά τις ώρες µετάβασης και αποχώρησης από την εργασία δηλαδή τις πρώτες πρωινές ώρες (07:00 10:00) και τις απογευµατινές (17:00 19:00). Οξύτατο πρόβληµα τις ώρες αυτές παρατηρείται και στους άξονες που διατρέχουν κάθετα τον ήµο Πειραιά όπως οι Λεωφόροι Γρ. Λαµπράκη και Πέτρου Ράλλη (Κερατσίνι - Κορυδαλλός - Νίκαια) µε κατάληξη την γέφυρα Κηφισού, και στους άξονες από και προς τον Πειραιά (οδός Πειραιά, αρχή 34 ου Συντάγµατος Πεζικού απόγλυφάδα - Σ.Ε.Φ). Ενδεικτική περίπτωση αποτελεί επίσης η Λεωφόρος Σχιστού στην οποία σηµειώνονται τακτικά µποτιλιαρίσµατα µήκους ενός χιλιοµέτρου (1 Κm) κατά τις πρωινές ώρες στούψος του φαναριού των Ναυπηγείων Σκαραµαγκά καθώς επιβαρύνεται εκτός από την πρωινή κίνηση και µε τα βαρέα οχήµατα που προέρχονται από το λιµάνι και το τελωνείο περάµατος (νταλίκες, οχήµατα µεταφοράς αυτοκινήτων, κλπ.). Είναι φανερό ότι η κατά το παρελθόν χωροθέτηση βιοµηχανικών µονάδων αλλά και η ύπαρξη των σιδηροδροµικών γραµµών οι οποίες διασχίζουν τον ήµο, έχουν σαν αποτέλεσµα η κίνηση κατά µήκος της παραλιακής ζώνης του Λιµανιού του Πειραιά, αλλά και στο λοιπό παραλιακό µέτωπο (Πειραϊκή, Πασαλιµάνι, Καστέλλα, Δήμος Πειραιά 30

31 Μικρολίµανο) να γίνεται µε δυσκολία, ενώ γενικότερα η κυκλοφορία µέσα στοεµπορικό κέντρο του Πειραιά να γίνεται ακόµα δυσκολότερη. Όσον αφορά στη σύνδεση του ήµου Πειραιά µε το Λεκανοπέδιο Αττικής, αυτή κρίνεται ανεπαρκής, ιδίως σε περιόδους κυκλοφοριακής αιχµής, στις οποίες συνυπάρχουν µετακινήσεις ΙΧ, µέσων µαζικής µεταφοράς, φορτηγών κ.λπ. Οι κυκλοφοριακές ροές ξεπερνούν τη διαθέσιµη χωρητικότητα εισόδου-εξόδου ιδίως όσον αφορά στην µετεπιβίβαση σε πλοία ακτοπλοίας, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς µήνες. Η προβληµατική αυτή κατάσταση µειώνει δραστικά τις ευκαιρίες ανάπτυξης των επιχειρηµατικών και εµπορικών δραστηριοτήτων του Πειραιά. Η αρνητική αυτή εικόνα δεν µεταβάλλεται όσον αφορά στη σύνδεση του Πειραιά µε γειτονικούς ήµους, κυρίως του υτικού Λεκανοπεδίου. Σε αυτούς τους ήµους η µετακίνηση γίνεται κυρίως, µέσω της Λεωφόρου Θηβών στην οποία όµως, όπως προαναφέρθηκε, είναι χωροθετηµένες βιοµηχανίες-βιοτεχνίες και συγκεντρώνει µεγάλο αριθµό αυτοκινήτων και φορτηγών, δηµιουργώντας µεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο. Αστικές Μεταφορές - Το δίκτυο Αστικών Συγκοινωνιών Λεωφορείο Την ευθύνη των οδικών ΜΜΜ που λειτουργούν στους ήµους της Νοµαρχίας Πειραιά εντός του Λεκανοπεδίου έχει η Εταιρεία Θερµικών Λεωφορείων (ΕΘΕΛ) που είναι θυγατρική του Οργανισµού Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ). Οι δηµόσιες συγκοινωνίες του ήµου Πειραιά χαρακτηρίζονται από ένα ακτινωτό δίκτυο. Αυτός ο χαρακτηρισµός οφείλεται στο γεγονός ότι τα περισσότερα λεωφορεία έχουν αφετηρία το κέντρο του ήµου ( κυρίως Πλατεία Κοραή, ηµοτικό Θέατρο και Αγία Τριάδα, κ.λ.π. ή το λιµάνι πλατεία Καραϊσκάκη) και κατεύθυνση τις γειτονιές εντός του ή τους ήµους του υτικού Λεκανοπεδίου δηµιουργώντας σοβαρά προβλήµατα κυκλοφοριακής συµφόρησης στο κέντρο αλλά και στο λιµάνι. Επίσης δεν υπάρχουν λεωφορεία τα οποία να συνδέουν τις γειτονιές µεταξύ τους αλλά όπως προαναφέραµε το κέντρο του ήµου είναι η αφετηρία των περισσότερων λεωφορείων. Επιπλέον, αξίζει να σηµειωθεί ότι στην Ακτή Τζελέπη βρίσκεται η αφετηρία του λεωφορείου µε προορισµό το αεροδρόµιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» όπως και ότι αποτελεί αφετηρία πολλών λεωφορείων. Για την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά το συγκοινωνιακό δίκτυο της ΕΘΕΛ έχει έκταση περίπου χιλιοµέτρων, λειτουργώντας 55 λεωφορειακές γραµµές στις οποίες δροµολογούνται 354 λεωφορεία για τη διενέργεια δροµολογίων µε συχνότητες που κυµαίνονται από 5 έως 30 λεπτά. Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, κατά τις ώρες αιχµής αυξάνονται τα δροµολόγια έτσι ώστε να µειώνεται η συχνότητα τους. Οι λεωφορειακές γραµµές του Πειραιά χωρίζονται σε: 4 λεωφορειακές γραµµές κορµού (συνδέουν το κέντρο του Πειραιά µε τα κέντρα περιφερειακών ήµων). 3 διαδηµοτικές λεωφορειακές γραµµές (συνδέουν περιφερειακούς δήµους). 4 τοπικές λεωφορειακές γραµµές (λειτουργούν ως τροφοδότες των γραµµών κορµού). 1 λεωφορειακή γραµµή αεροδροµίου (λειτουργεί ως express). Δήμος Πειραιά 31

32 1 express λεωφορειακή γραµµή (µε περιορισµένο αριθµό στάσεων). 1 πανεπιστηµιακή λεωφορειακή γραµµή. 40 ακτινικές λεωφορειακές γραµµές (συνδέουν το κέντρο του Πειραιά µε τα κέντρα των όµορων ήµων). Ο αριθµός των εκτελεσθέντων δροµολογίων στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά από το 2000 και µετά αυξάνεται συνεχώς, και η αύξηση προβλέπεται να συνεχιστεί. Οι γραµµές που εξυπηρετούν τον ήµο του Πειραιά φαίνονται αναλυτικά στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 6: Συγκοινωνιακές (λεωφορειακές) γραμμές που εξυπηρετούν το Δήμο Πειραιά Αριθμός Γραμμής Όνομα Γραμμής 40 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ 49 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΟΜΟΝΟΙΑ 130 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - Ν. ΣΜΥΡΝΗ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 16 ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΕΝΤΗΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 17 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 20 Ν. ΦΑΛΗΡΟ - ΚΑΣΤΕΛΛΑ - ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ 217 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΣΤΑΘ. ΔΑΦΝΗΣ) 218 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΣΤ. ΔΑΦΝΗ 229 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΣΤΑΘ. ΔΑΦΝΗΣ) 300 ΠΛ. ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ - ΤΖΑΝΕΙΟ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 420 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ (Μέσω ΚΗΦΙΣΟΥ) 500 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΚΗΦΙΣΙΑ 703 ΠΕΙΡΑΙΑΣ-ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ-ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ (Μέσω ΘΗΒΩΝ) 800 ΝΙΚΑΙΑ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ (ΠΛ. ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ) (ΚΥΚΛΙΚΗ) 801 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΠΑΛΑΣΚΑ 803 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΔΑΣΟΣ Β (Μέσω ΙΕΡΑΣ ΟΔΟΥ) 809 ΣΧΙΣΤΟ - ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ Α (ΚΥΚΛΙΚΗ) 810 ΣΧΙΣΤΟ - ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ Β (ΚΥΚΛΙΚΗ) 814 ΣΧΙΣΤΟ - ΚΑΡΑΒΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 824 ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ Α - ΠΕΙΡΑΙΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 825 ΑΓ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ Β - ΠΕΙΡΑΙΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 826 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΓ. ΜΗΝΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 827 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - Γ ΝΕΚΡΟΤ. - ΑΣΠΡΑ ΧΩΜΑΤΑ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 828 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΣΠΡΑ ΧΩΜΑΤΑ - Γ ΝΕΚΡΟΤ. (ΚΥΚΛΙΚΗ) 830 ΑΓ.ΒΑΡΒΑΡΑ-ΠΕΙΡΑΙΑΣ(ΚΥΚΛΙΚΗ) 831 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΙΓΑΛΕΩ 832 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΕΥΓΕΝΕΙΑ - ΧΑΡΑΥΓΗ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 833 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΧΑΡΑΥΓΗ - ΕΥΓΕΝΕΙΑ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 838 ΟΜΟΝΟΙΑ - ΡΕΝΤΗΣ - ΠΑΛ. ΚΟΚΚΙΝΙΑ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 843 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΠΕΡΑΜΑ Δήμος Πειραιά 32

33 845 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΕΛΕΥΣΙΝΑ (Μέσω ΘΗΒΩΝ) 846 ΝΕΑΠΟΛΗ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ Α (ΚΥΚΛΙΚΗ) 847 ΝΕΑΠΟΛΗ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ Β (ΚΥΚΛΙΚΗ) 859 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 860 Π. ΦΑΛΗΡΟ-ΓΕΝ. ΚΡΑΤΙΚΟ ΝΙΚΑΙΑΣ-ΣΧΙΣΤΟ ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ 871 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΕΛΕΥΣΙΝΑ (Μέσω Λ. ΕΘΝ.ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ) 875 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - Ν. ΜΩΛΟΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 904 ΠΛ. ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ - ΣΤ. ΠΕΙΡΑΙΑ - ΦΡΕΑΤΤΥΔΑ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 906 ΠΛ. ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ - ΚΑΛΛΙΠΟΛΗ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 909 ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - ΑΓ. ΣΟΦΙΑ - ΚΡΑΤ. ΝΙΚΑΙΑΣ 914 ΟΜΟΝΟΙΑ - ΛΑΧΑΝΑΓΟΡΑ - ΠΑΛ. ΚΟΚΚΙΝΙΑ (ΚΥΚΛΙΚΗ) 915 ΛΟΦΟΣ ΒΩΚΟΥ- ΠΡ.ΗΛΙΑΣ (ΚΥΚΛΙΚΗ) Χ80 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΚΡΟΠΟΛΗ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ (EXPRESS) Χ96 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΕΡΟΛ. ΑΘΗΝΩΝ (EXPRESS) Α1 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΒΟΥΛΑ Β1 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΑΝΩ ΓΛΥΦΑΔΑ Ε90 ΠΕΙΡΑΙΑΣ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ (ΣΧΟΛΙΚΗ EXPRESS) Ηλεκτρικός Οι Γραµµές ΗΣΑΠ είναι µεγάλης σηµασίας γιατί συνδέουν τον Πειραιά µε τα Βόρεια προάστια. Επίσης, το γεγονός ότι η αφετηρία βρίσκεται στο λιµάνι είναι πολύ σηµαντικό γιατί εξυπηρετεί τους εργαζοµένους κοντά στο λιµάνι αλλά και τους ταξιδιώτες προσφέροντας µια εναλλακτική λύση για όσους έχουν πρόσβαση στις στάσεις του σταθµού του ΗΣΑΠ συµβάλλοντας έτσι στην αποσυµφόρηση του οδικού δικτύου. Επιπλέον ο ήµος Πειραιά διαθέτει και έναν επιπλέον σταθµό αυτό του Φαλήρου για την εξυπηρέτηση των εκεί αθλητικών εγκαταστάσεων (Στάδιο Καραϊσκάκη και Σ.Ε.Φ.). Σύµφωνα µε στοιχεία που έχει συλλέξει ο ΗΣΑΠ τα δροµολόγια των συρµών του έχουν συχνότητα από 3 30 τις ώρες αιχµής έως 15 για τις καθηµερινές ηµέρες και από 5 45 έως 15 τα Σαββατοκύριακα. Όσον αφορά την επιβατική κίνηση για στον σταθµό του Πειραιά εισέρχονται για επιβίβαση χιλιάδες επιβάτες καθηµερινώς και περίπου οι µισοί τα Σαββατοκύριακα (~ τα Σάββατα και ~ τις Κυριακές). Οι αντίστοιχοι αριθµοί για το σταθµό του Φαλήρου είναι ~ τις καθηµερινές, ~6.000 τα Σάββατα και ~4.500 τις Κυριακές. Γραµµές ΟΣΕ Οι γραµµές αυτές είναι υπερτοπικής σηµασίας αφού συνδέουν τον Πειραιά µε τη Θεσσαλονίκη και την Πελοπόννησο. Οι γραµµές ΟΣΕ Πελοποννήσου καταλήγουν στην Ακτή Καλλιµασιώτη, ενώ οι γραµµές ΟΣΕ Θεσσαλονίκης καταλήγουν στο σταθµό Αγίου ιονυσίου. Τραµ Ο ήµος Πειραιά διαθέτει τερµατικό σταθµό Τραµ στο Νέο Φάληρο. Αναµένεται, όµως, επέκτασή του προς το κέντρο του Πειραιά. Ειδικότερα προβλέπεται δηµιουργία και άλλων σταθµών µέσα στο ήµο οι οποίοι θα έχουν σαν στόχο την εξυπηρέτηση των Δήμος Πειραιά 33

34 κατοίκων του και την µείωση του κυκλοφοριακού φόρτου. Επιπλέον, η επέκταση του Τραµ, εκτός του γεγονότος ότι θα αυξήσει την προσπελασιµότητα του ήµου θα µειώσει την απόσταση του Πειραιά µε την Αθήνα (κέντρο), αλλά και µε τα Νότια προάστια. Η διαδροµή που προβλέπεται να ακολουθεί το Τραµ είναι η ακόλουθη: Σ.Ε.Φ.- Τζαβέλλα-Γρηγορίου Λαµπράκη-Βασιλέως Γεωργίου-Ακτή Ποσειδώνος-Πλατεία Καραϊσκάκη. Ποδήλατο Η χρήση του ποδηλάτου δεν είναι µόνο µια λύση για το κυκλοφοριακό καθώς συµβάλλει επίσης και σε ένα καθαρότερο περιβάλλον και σε µια πόλη µε λιγότερους θορύβους. Η χρήση του ποδηλάτου είναι περιορισµένη στον Πειραιά γιατί το οδικό δίκτυο δεν επιτρέπει την ασφαλή κίνηση των ποδηλάτων. Πρόσφατα, έγινε δεκτή πρόταση του ήµου Πειραιά για επέκταση του σχεδιαζόµενου πεζόδροµου και ποδηλατόδροµου µήκους 35 χιλιοµέτρων, (ο οποίος είχε σχεδιαστεί να ξεκινάει από το ΣΕΦ και να καταλήγει στη Βάρκιζα) να επεκταθεί ο σχεδιαζόµενος ειδικός ποδηλατόδροµος κατά µήκος του παραλιακού µετώπου και προς το Μικρολίµανο, µε κατεύθυνση µέχρι την παραλία στα Βοτσαλάκια. Επέκταση του ΜΕΤΡΟ Η νέα επέκταση του Μετρό στα υτικά Προάστια θα ξεκινάει από τον Σταθµό Χαϊδάρι και θα καταλήγει στον Σταθµό Ευαγγελίστρια του Πειραιά, διαθέτοντας 7 νέους Σταθµούς και συνολικό µήκος υπόγειας σήραγγας 8,2 χλµ. Η επέκταση αυτή θα εξυπηρετεί τόσο τα υτικά Προάστια του Λεκανοπεδίου (Αγία Βαρβάρα, Νίκαια, Κορυδαλλός) όσο και τον Πειραιά, ο οποίος πλέον θα διαθέτει 4 νέους σύγχρονους Σταθµούς Μετρό (Ταµπούρια, Πειραιάς, ηµοτικό Θέατρο και Ευαγγελίστρια) και θα αναβαθµίσει σηµαντικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων σε ήµους που σήµερα έχουν σηµαντική δυσκολία πρόσβασης στις κεντρικές περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά. Οι θέσεις των Σταθµών έχουν οριοθετηθεί ως εξής: Σταθµός ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ στη Λεωφ. Ελευθερίου Βενιζέλου Σταθµός ΚΟΡΥ ΑΛΛΟΣ, στην Πλατεία Ελευθερίας Σταθµός ΝΙΚΑΙΑ, στην Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου Σταθµός ΤΑΜΠΟΥΡΙΑ, στη συµβολή των οδών Αιτωλικού & Μαυροµιχάλη Σταθµός ΠΕΙΡΑΙΑΣ στο λιµάνι (πλησίον του οµώνυµου Σταθµού των ΗΣΑΠ) Σταθµός ΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ, στη συµβολή των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου & Βας.Γεωργίου Σταθµός ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ, στην οδό Γρηγορίου Λαµπράκη (πλησίον Γηροκοµείου Πειραιά) Η επέκταση της Γραµµής 3 από το Χαϊδάρι προς τον Πειραιά αναµένεται να εξυπηρετεί περισσότερους από επιβάτες σε ηµερήσια βάση, οι οποίοι θα έχουν τη δυνατότητα να µετακινούνται µε άνεση, ασφάλεια και ταχύτητα µε το Μετρό. Τόσο το Λιµάνι του Πειραιά όσο και η κεντρική και εµπορική περιοχή του Πειραιά µε 3 νέους Σταθµούς (Πειραιάς, ηµοτικό Θέατρο και Ευαγγελίστρια) θα εξυπηρετούνται συγκοινωνιακά µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ενώ σηµαντικά θα είναι τα οφέλη για την εξυπηρέτηση του Πανεπιστηµίου Πειραιά. Δήμος Πειραιά 34

35 Χώροι Στάθμευσης Η στάθµευση στο ήµο Πειραιά αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα καθώς συνδέεται άµεσα µε την κυκλοφοριακή συµφόρηση που παρατηρείται στην πόλη και την έντονη και µη προγραµµατισµένη ανοικοδόµηση που παρατηρήθηκε στις δεκαετίες του 50 και του 60. Η σχετική συµφόρηση έγινε περισσότερο έντονη κατά τις δεκαετίες του 80 και του 90 ενώ κατά την τρέχουσα δεκαετία έγιναν προσπάθειες άρσης του προβλήµατος, οι οποίες ωστόσο δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόµη. Εντονότερο πρόβληµα στάθµευσης παρατηρείται στο κέντρο του ήµου, όπου το πρόβληµα της ανεπάρκειας θέσεων στάθµευσης είναι ιδιαίτερα αυξηµένο, λόγω του γεγονότος ότι εκεί συγκεντρώνεται µεγάλο µέρος της οικονοµικής και κοινωνικής δραστηριότητας του ήµου. Οι διοικητικές υπηρεσίες, τα εµπορικά καταστήµατα καθώς και τα τραπεζικά καταστήµατα συγκεντρώνονται σε ένα µικρό γεωγραφικό χώρο, εντείνοντας το πρόβληµα στάθµευσης σε αυτούς τους χώρους. Αντίστοιχο είναι και το πρόβληµα στο λιµάνι, λόγω της απουσίας χώρων στάθµευσης στην ευρύτερη περιοχή. Το πρόβληµα εκδηλώνεται και µέσα από τη συστηµατική παράνοµη στάθµευση, ιδιαίτερα στις κεντρικές οδικές αρτηρίες, δηµιουργώντας έναν φαύλο κύκλο, µιας και η παράνοµη στάθµευση οξύνει ακόµη περισσότερο την κυκλοφοριακή συµφόρηση στην πόλη. Εποµένως, δηµιουργείται στη πόλη µεγάλο κυκλοφοριακό πρόβληµα, αφού η κίνηση των αυτοκινήτων και των λεωφορείων από τα παράνοµα σταθµευµένα αυτοκίνητα, τα οποία πολλές φορές σχηµατίζουν διπλές ουρές, µπλοκάρεται. Στη συνέχεια, περιγράφεται πίνακας µε τους χώρους στάθµευσης της περιοχής του Πειραιά, όπως αυτοί αποτυπώνονται στο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο του ήµου Πειραιά. Δήμος Πειραιά 35

36 Πίνακας 7: Κατηγορίες προτεινόμενων χώρων Στάθμευσης κατά διεύθυνση και ιδιοκτησία. Είδος χώρου Στάθµευσης ιεύθυνση Ιδιοκτησία Πολυώροφα κτήρια σταθµών αυτοκινήτων Κτήρια σταθµών αυτοκινήτων σε 3 ορόφους Κτήρια σταθµών αυτοκινήτων σε 2 ορόφους Υπόγειοι χώροι στάθµευσης σε 3 ορόφους Υπόγειοι χώροι στάθµευσης σε 4 ορόφους Υπόγειοι χώροι στάθµευσης Χατζηκυριακού και Μπότσαρη Σουλτάνη και Εµµανουηλίδη Γλάστδωνος και Καραϊσκου Ακτή Μουτσοπούλου Επιδαύρου Χανίων (Προφήτης Ηλίας) Χώρος δίπλα στο Σ.Ε.Φ. Αγίου ιονυσίου και Φωκίωνος ΝΑΤ ΝΑΤ ΝΑΤ 34 ου Συντάγµατος ΚΕ Φίλωνος και Καραολή ηµητρίου Πλατεία Κοραή Νάξου και Θερµοπυλών 2 ας Μεραρχίας Βασιλέως Κωνσταντίνου Ρετσίνα και Υµηττού αβάκη-πίνδου Μαρίας Χατζηκυριακού(Ακτή Ξαβερίου) Λεωνιδίου και Νικοδήµου ήµος Πειραιά ήµος Πειραιά ηµόσιο Ιδιοκτησία ΟΣΕ ΙΚΑ ήµος Πειραιά ηµόσιο Ιδιωτικό ήµος Πειραιά ΟΛΠ ήµος Πειραιά 2.5 ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ο Δήμος Πειραιά ανήκει στην κλιματική Ζώνη Β [4] της χώρας (όπως και όλη η Αττική). Λόγω της γεωγραφικής θέσης του Δήμου, ο οποίος αποτελεί µία αστική πεδινή περιοχή µε ελαφρά κυµατοειδές ανάγλυφο, το κλίµα της περιοχής ανήκει στο ξηρό µεσογειακού τύπου, ενώ τα κύρια χαρακτηριστικά του το καθιστούν ήπιο. Ο Πειραιάς αναπτύσσεται στη χερσόνησο που περικλείεται ανάµεσα στο φαληρικό όρµο και το ήµο ραπετσώνας στα δυτικά. Στη χερσόνησο αυτή βρίσκονται διάφορα υψώµατα και λόφοι µε σηµαντικότερο το λόφο του Προφήτη Ηλία (λόφος Μουνιχίας ή Καστέλα) µε υψόµετρο 87m. Ο λόφος του Προφήτη Ηλία παρουσιάζει προς τη θάλασσα απότοµες ακτές, εξαιτίας παλιών καθιζήσεων και καταπτώσεων. Στις καταπτώσεις και καθιζήσεις αυτές οφείλεται και ο σχηµατισµός της νησίδας Σταλίδας, ή Κουµουνδούρου. Νοτιότερα από το λόφο του Προφήτη Ηλία αναπτύσσεται το βραχώδες ύψωµα της Ακτής µε υψόµετρο 58m. Υπό την έννοια αυτή, το παραλιακό μέτωπο του Πειραιά διαθέτει κλιματικό προφίλ το οποίο προσιδιάζει περισσότερο στο μετεωρολογικό σταθμό του Ελληνικού, ενώ οι εσωτερικές περιοχές του Δήμου (Καμίνια, κέντρο κτλ), εμφανίζουν κλιματολογικά δεδομένα τα οποία προσιδιάζουν περισσότερο σε αυτά που συγκεντρώνονται στο μετεωρολογικό σταθμό του Ελληνικού. Τα κλιματικά δεδομένα που έχουν συλλεχθεί κατά τα τελευταία 50 έτη για τους δύο σταθμούς αποτυπώνονται στον πίνακα Πίνακας 8. Δήμος Πειραιά 36

37 ` Μήνας Ώρες ηλιοφάνειας Βαρομετρική πίεση Μέση θερμοκρασία αέρα Πίνακας 8: Κλιματολογικά Στοιχεία Ελληνικού και Ν. Φιλαδέλφειας Αττικής. Απόλυτη μέγιστη θερμοκρασία Απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία Σχετική Υγρασία Μέση Νέφωση Βροχόπτωση Διεύθυνση ανέμου Ολική ηλιακή ακτινο- βολία σε οριζόντιο επιπ. Διάχυτη ηλιακή ακτινο- βολία σε οριζόντιο επιπ. Ταχύτητα ανέμου h mm Hg oc oc oc % 8 σε mm m/sec 1 135,8 1017,8 10,3 22,1-2,9 68,8 4,8 48,3 Βόρειος 36,81 29,71 3, ,5 1016,6 10,6 22-3,2 68 4,8 40,9 Βόρειος 40,67 37,34 3, ,2 1015,6 12,3 25,6-1,6 65,9 4,5 39,7 Βόρειος 67,83 54,37 3, ,4 15,9 28,4 2,2 62,6 4,1 26 Βόρειος 90,92 63,34 3, ,3 1013,8 20,7 33, ,4 15,2 Νότιος 118,89 73, ,3 1012,9 25,2 37,5 11,5 52,8 2,1 5,6 Νότιος 159,23 60,54 3, ,1 1011, ,5 47 1,1 5,2 Βόρειος 171,83 60,23 4, ,2 1012,2 27,8 41, ,1 1,1 7 Βόρειος 151,09 55, ,7 1015,3 24,2 37,6 10,4 53,4 1,9 9,6 Βόρειος 124,11 42,21 3, ,6 1017,6 19,5 33,8 6,3 62,1 3,5 47,8 Βόρειος 69,97 40,45 3, , ,4 27 1,4 68,7 4,4 55,4 Βόρειος 39,78 31, ,5 1017, ,5-1,4 70,2 4,7 64,1 Βόρειος 34,05 26,09 3,6 Σύν. 1105,19 574,33 Δήμος Πειραιά 37

38 Μήνας Ώρες ηλιοφάνειας Βαρομετρική πίεση Μέση θερμοκρασία αέρα Απόλυτη μέγιστη θερμοκρασία Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας Δήμου Πειραιά Απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία Σχετική Υγρασία ` Μέση Νέφωση Βροχόπτωση Διεύθυνση ανέμου Ολική ηλιακή ακτινοβολία σε οριζόντιο επιπ. Διάχυτη ηλιακή ακτινοβολία σε οριζόντιο επιπ. Ταχύτητα ανέμου h mm Hg oc oc oc % 8 σε mm m/sec 1 113,1 1017,7 8,7 21,2-5,8 74,5 4,8 56,9 Βορειοαν. 2, ,3 9,3 25,8-5,2 72,2 4,7 46,7 Βορειοαν. 2, ,9 1015,4 11,2 26,8-3,6 68,8 4,4 40,7 Βορειοαν. 2, ,3 1013,1 15,3 30,7 0,2 61,7 3,9 30,8 Νοτιοδυτ. 2, ,6 1013,4 20, ,9 3,3 22,7 Νοτιοδυτ. 2, ,4 1012,5 25,6 44,6 9 46,1 2,2 10,6 Νοτιοδυτ. 2, ,1 1011, ,1 1,2 5,8 Βορειοαν. 3, ,4 1011,9 27,4 43,6 13,8 45,3 1,2 6 Βορειοαν. 3, ,3 1015,1 23,3 38 8,4 53,7 1,8 13,9 Βορειοαν. 2, ,9 1017,5 18,1 38,2 4,6 66,1 3,3 52,6 Βορειοαν. 2, ,7 1017,8 13,7 28,6 0 74,3 4,3 58,3 Βορειοαν. 1, ,5 1017,1 10,3 22,6-4,4 76,1 4,7 69,1 Βορειοαν. 2,1 Πηγή: Δήμος Πειραιά 38

39 3. Συνολική Στρατηγική 3.1 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η διαδικασία του Στρατηγικού Σχεδιασμού Εξοικονόμησης Ενέργειας στο Δήμο Πειραιά εμφορείται και πηγάζει από βασικές αδιαπραγμάτευτες αρχές (αξίες) της Δημοτικής Αρχής που είναι: Η διαφάνεια στη διαχείριση του Δήμου, Η συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις, η άμεση δημοκρατία, η ισότητα Η προστασία των δικαιωμάτων του Δημότη, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, Η λογοδοσία και η αξιολόγηση ως δικαίωμα και υποχρέωση όλων Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός ακολουθεί μεθοδολογικά τα ακόλουθα «βήματα»: ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ (OBJECTIVES) εξειδίκευσης του Στρατηγικού Εικόνα 12: Συνολικός Σχεδιασμός Η υφιστάμενη κατάσταση αναφορικά με το ενεργειακό αποτύπωμα του Δήμου Πειραιά και τις καταναλώσεις του, αποτυπώνονται σε μεγάλο βαθμό στο ΣΔΑΕ του Δήμου, όπου μάλιστα περιγράφεται αναλυτική στοχοθεσία αναφορικά με τις Δράσεις που προγραμματίζεται να υλοποιηθούν, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος σε επίπεδο Δήμου. Υπό την έννοια αυτή, στο παρόν Μέρος παρουσιάζεται το όραμα, οι στρατηγικοί στόχοι και οι Άξονες Προτεραιότητας του Σχεδίου Ενεργειακής Εξοικονόμησης στο Δήμο Πειραιά. Συνολική Στρατηγική 39

40 3.2 ΌΡΑΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ Το Στρατηγικό Σχέδιο για την ενεργειακή εξοικονόμηση στο Δήμο Πειραιά δομείται γύρω από Ενέργειες και Παρεμβάσεις οι οποίες πάνε από το μίκρο επίπεδο στο μάκρο επίπεδο και από παρεμβάσεις χαμηλού κόστους σε μεγάλες ενεργειακές επενδύσεις. Στόχος είναι να υποστηριχθεί η αναπτυξιακή πορεία του Δήμου μέσα από επενδύσεις που θα απελευθερώσουν πόρους για παράλληλες δράσεις στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του Δήμου. Υπό την έννοια αυτή, Αποστολή και Όραμα του Δήμου Πειραιά, για την εξοικονόμηση ενέργειας αποτελούν: Η Ενίσχυση του Αναπτυξιακού Δυναμικού, μέσα από την προσέλκυση επενδύσεων που θα επιτρέψουν την υιοθέτηση Δράσεων αειφορίας και μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος. Με τον τρόπο αυτό, επιδιώκεται η ολοκληρωμένη ωρίμανση παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας, οι οποίες: Από τη μια πλευρά θα είναι αναλυτικά προσδιορισμένες και κοστολογημένες, με σαφές χρονοδιάγραμμα και η συγκρότηση η κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη υιοθέτηση. Από την άλλη θα οδηγεί στη σύσταση γραφείου ενεργειακών επενδύσεων που θα αναλάβει είτε αυτοτελώς είτε με τη βοήθεια Συμβούλου την προσέλκυση επενδύσεων για τα έργα που θα ωριμάζει. Τα έργα που θα ωριμάζουν αποτελούν ολοκληρωμένες μέθοδοι και προσεγγίσει στον τομέα τη αειφόρου ανάπτυξης και θα εντάσσονται αρμονικά στον επιχειρησιακό σχεδιασμό του Δήμου και των λοιπών οικονομικών δραστηριοτήτων του. Οι παρεμβάσεις στρέφονται βαθμιαία και δομημένα προς κατευθύνσεις που θα συνδυάζουν την προστασία του περιβάλλοντος με την αξιοποίησή του ως φυσικό κεφάλαιο, αξιοποιώντας και ωθώντας σε περαιτέρω ανάπτυξη την καινοτομία και την οικονομία της γνώσης. 3.3 ΑΞΙΕΣ Στο πλαίσιο της μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος του Δήμου και της προσέκλυσης ενεργειακών επενδύσεων, ο Δήμος αντιλαμβάνεται τους πολλαπλούς ρόλους που καλείται να αναλάβει για την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής εξοικονόμησης σε τοπικό επίπεδο. Στην κατεύθυνση αυτή, για την επίτευξη του οράματος της ενίσχυσης της αναπτυξιακής δυναμικής του Δήμου, μέσα από την προσέλκυση επενδύσεων που θα επιτρέψουν την υιοθέτηση Δράσεων αειφορίας και μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος, ο Δήμος αναλαμβάνει πρωτοβουλίες οι οποίες διέπονται από τους κύριους ρόλους που αναλαμβάνει. Ο Δήμος Πειραιά στον τομέα αυτό, λειτουργεί: Ως καταναλωτής ενέργειας. Ως φορέας αναπτυξιακού σχεδιασμού και ωρίμανσης έργων που θα μειώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα του Δήμου. Ως φορέας που μπορεί να επηρεάσει θετικά τη συμπεριφορά των Δημοτών ενσωματώνοντας και υλοποιώντας Συνολική Στρατηγική 40

41 Δράσεις ευαισθητοποίησης στο σχεδιασμό του. Ως φορέας παραγωγής ενέργειας (πράσινης) είτε αυτόνομα είτε σε σύμπραξη με άλλες παραγωγικές δυνάμεις και δυνητικούς επενδυτές. 3.4 ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη εξέλιξη και ωρίμανση τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας, ικανών να καλύψουν σημαντικό μέρος από διάφορες τελικές χρήσεις. Εκείνο που απαιτείται είναι να βρεθεί το κατάλληλο μίγμα τεχνολογιών ώστε να επιτευχθούν οι παρακάτω στόχοι: Να καλυφθεί η ενεργειακή ζήτηση. Να διασφαλιστεί η αξιοπιστία του συστήματος. Να χρησιμοποιηθούν οι πιο ώριμες και αποδοτικά οικονομικές τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας. Να αντιμετωπισθούν τα πιθανά περιβαλλοντικά προβλήματα. Να βρεθούν τα κατάλληλα χρηματοδοτικά μέσα. Επί του παρόντος, οι πλέον δημοφιλής εφαρμογές εξοικονόμησης ενέργειας αφορούν αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά συστήματα ή μικρές θερμικές εφαρμογές (π.χ ηλιακοί θερμοσίφωνες), ενώ λίγα γίνονται στην κατεύθυνση της εξοικονόμησης ενέργειας με ενεργητικό τρόπο και παρεμβάσεις στον αστικό ιστό. Για να μεγιστοποιηθεί η διείσδυση των εργαλείων και οριζόντιων παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας σε επίπεδο ΟΤΑ απαιτούνται έξυπνες υβριδικές λύσεις, με συνδυασμό τεχνολογιών. Παράλληλα μπορεί να απαιτηθεί ουσιαστική αναβάθμιση της υπάρχουσας υποδομής. Υπό το πρίσμα αυτό, η στρατηγική επιδίωξη εμπλουτισμού του αναπτυξιακού μοντέλου του Δήμου Πειραιά με τη δυναμική της αξιοποίησης του περιβαλλοντικού κεφαλαίου και της εξοικονόμησης πόρων στο πλαίσιο της αειφορίας και της πράσινης οικονομίας, διαρθρώνεται σε τρεις αναπτυξιακούς στόχους: Αναπτυξιακός Στόχος 1: Εξοικονόμηση του λειτουργικού κόστους του Δήμου μέσα από Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας Η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί ίσως την πιο άμεσα εφικτή και οικονομικότερη επιλογή για την απελευθέρωση πόρων, σε τοπικό επίπεδο, με στόχο την αναδιανομή εισοδήματος προς νέες προτεραιότητες, όπως είναι η κοινωνική πολιτική και η αντιμετώπιση της φτώχιας σε τοπικό επίπεδο. Ένας από τους τομείς που έχει αναγνωριστεί ως από τους σημαντικότερους για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας είναι ο τομέας των δημόσιων προμηθειών και αφορά στην ένταξη κριτηρίων ενεργειακής αποδοτικότητας στις διαδικασίες αγοράς προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια. Σήμερα το ενεργειακό κόστος Δήμου Πειραιά διαπιστώνεται ότι ξεπερνά σε ετήσια βάση περίπου το 10% του ετήσιου λειτουργικού κόστους, όταν το 70% αφορά κόστος μισθοδοσίας. Στο πλαίσιο αυτό, ο Δήμος Πειραιά μπορεί να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο, καθώς έχει υψηλές ανάγκες για αγορά συγκεκριμένων ομάδων προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια. Παράλληλα, λόγω του καθημερινού συνδέσμου και της άμεσης επικοινωνίας που έχει με την τοπική κοινωνία, μπορεί να αποτελέσει καλό παράδειγμα προς αυτή και να οδηγήσει σε πολλαπλασιασμό των θετικών αποτελεσμάτων. Συνολική Στρατηγική 41

42 Για το λόγο αυτό, η ενσωμάτωση κριτηρίων ενεργειακής αποδοτικότητας στις δημόσιες προμήθειες του Δήμου Πειραιά (πράσινες δημόσιες προμήθειες), για προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την εξοικονόμηση ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος, τη μείωση λειτουργικών δαπανών και την αναβάθμιση του περιβαλλοντικού του προφίλ. Επιπλέον, οι προμήθειες και η χρήση προϊόντων με τεχνικά χαρακτηριστικά ενεργειακής αποδοτικότητας συμβάλλουν καθοριστικά στην εκπλήρωση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο Δήμος που πλέον θα συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Σύμφωνο των Δημάρχων», που έχει ως ουσιαστικό στόχο τη μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων. Οι κατηγορίες προϊόντων που έχουν αναγνωριστεί ως οι πλέον κατάλληλες για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων, λόγω υψηλού δυναμικού για ενεργειακή αποδοτικότητα, αφορούν: Προϊόντα και συστήματα εξωτερικού και εσωτερικού φωτισμού (φωτιστικά σώματα, λαμπτήρες). Θερμαντικά σώματα, όπως οι λέβητες πετρελαίου. Ηλεκτρονικό εξοπλισμό γραφείου ( Η/Υ, εκτυπωτές, οθόνες, φωτοτυπικά, κτλ.). Υβριδικά οχήματα. Αναπτυξιακός Στόχος 2: Επίτευξη περιβαλλοντικής ισορροπίας στο εσωτερικό του Δήμου για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων Οι ενεργειακές δραστηριότητες προκαλούν το 85% των ανθρωπογενών εκπομπών διοξειδίου του θείου (SO 2), το 45% των εκπομπών σωματιδίων, το 41% των εκπομπών μολύβδου, το 40% των εκπομπών υδρογονανθράκων και το 20% των εκπομπών οξειδίου του νατρίου στην ατμόσφαιρα. Οι αέριοι αυτοί ρύποι προκαλούν με τη σειρά τους την όξινη βροχή και το αστικό νέφος. Η ρύπανση του αέρα είναι ιδιαίτερα υψηλή στις αστικές περιοχές προκαλώντας (σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) τον θάνατο ανθρώπων ετησίως και έως 5% των θανάτων σε αστικές περιοχές των αναπτυσσόμενων χωρών. Αλλά η ρύπανση του αέρα από την καύση ορυκτών καυσίμων δεν είναι μόνο πρόβλημα των αναπτυσσόμενων χωρών. Εκτιμάται ότι οι εκπομπές των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής προκαλούν ζημίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση κόστους 70 δισεκατομμυρίων Ευρώ ετησίως στην ανθρώπινη υγεία και στα κτήρια. Αυτό ισοδυναμεί με 5 περίπου λεπτά του ευρώ ανά κιλοβατώρα, ήτοι το ήμισυ του μέσου κόστους της. Υπό την έννοια αυτή, η επίτευξη ισορροπημένης ανάπτυξης με σεβασμό στο περιβάλλον, αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τον Πειραιά, όπου το κτηριακό απόθεμα στη συντριπτική του πλειοψηφία είναι ηλικίας άνω των 50 ετών. Θερμικές νησίδες, απουσία πρασίνου και κτήρια που δεν πληρούν τις σύγχρονες προδιαγραφές θερμοπροστασίας, αποτελούν αιτίες για τις οποίες οι πολίτες του Δήμου δεν διαβιούν στο περιβάλλον που τους αρμόζει, ενώ η ποιότητα της ζωής τους υποβαθμίζεται περαιτέρω από τον κυκλοφοριακό φόρτο που επωμίζεται ο Δήμος εξαιτίας της στρατηγικής του θέσης και της ύπαρξης του Λιμένα Πειραιά στην καρδιά της λειτουργίας του. Όλα τα ανωτέρω επιβάλλουν την υιοθέτηση Δράσεων που επικεντρώνονται: Στην αναβάθμιση του κτηριακού αποθέματος του Δήμου (Κτήρια των Υπηρεσιών του Δήμου, Σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις κτλ). Συνολική Στρατηγική 42

43 Στην ενίσχυση των δημοτικών προσπαθειών που αφορούν σε συνολικές αναπλάσεις χώρων πρασίνου, οι οποίοι έχουν θεσμοθετηθεί αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί. Στην αναβάθμιση περιοχών και αναβάθμισή τους σε λεγόμενες «οικογειτονιές». Η πράσινη γειτονιά στην πράξη: εντοπισμός και προώθηση ευκαιριών για συλλογική συμπληρωματική αξιοποίηση ενέργειας και φυσικών πόρων στο επίπεδο γειτονιάς ή πολεοδομικής ενότητας, με έμφαση σε σημεία της πόλης που υφίσταται μίξη χρήσεων γης. Στη θεσμική ενδυνάμωση των υπηρεσιών και εργασιών που χρειάζονται για την υλοποίηση του αντικειμένου. Στην αντικατάσταση οχημάτων του Δήμου με έντονο ενεργειακό φόρτο. Αναπτυξιακός Στόχος 3: Επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης με την προσέλκυση ενεργειακών επενδύσεων Δεδομένου ότι η εξοικονόμηση ενέργειας, συνεπάγεται πρωτοβουλίες οι οποίες είναι εντάσεως κεφαλαίου, με την εκτίμηση για full scale ανάπτυξη του επενδυτικού προγράμματος εξοικονόμησης ενέργειας να επικεντρώνεται τα 100 M, η προσέλκυση επενδυτών οι οποίοι θα υποστηρίξουν και θα αναλάβουν από κοινού με το Δήμο την υλοποίηση των επενδύσεων, αποτελεί πρώτιστη προτεραιότητα. Με τη σύσταση και λειτουργία του Γραφείου Εξοικονόμησης Ενέργειας, ωρίμανσης και προσέλκυσης ενεργειακών επενδύσεων επιδιώκεται η ενθάρρυνση επενδύσεων σε όλο το εύρος δομών ή συστημάτων ενεργειακής εξοικονόμησης και αποδοτικότητας. Προωθείται η αξιοποίηση ενεργών ενισχύσεων των επενδύσεων στην εξοικονόμηση ενέργειας και αύξηση της αποδοτικότητας στη χρήση ενέργειας, ενώ αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες ενημέρωσης για τα οφέλη της ενεργειακής εξοικονόμησης και αποδοτικότητας και τις διαθέσιμες επιλογές ανά περιοχή του Δήμου. Παράλληλα, επιδιώκεται η υποστήριξη επενδύσεων από υφιστάμενες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Δήμου Πειραιά και διαβλέπουν ότι η βελτίωση των περιβαλλοντικών τους επιδόσεων μπορεί να μεταφρασθεί σε προστιθέμενη αξία ή ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Κρίσιμες θεωρούνται οι επενδύσεις που είτε στοχεύουν σε βασικές διαδικασίες της ενδιαφερόμενης επιχείρησης (π.χ. παραγωγής ή διακίνησης προϊόντων, εν αντιθέσει με δευτερεύουσες διαδικασίες όπως η προμήθεια αναλωσίμων ή η συντήρηση) είτε αποσκοπούν σε μεγάλο βαθμό βελτίωσης μιας ή περισσότερων συνιστωσών της περιβαλλοντικής επίδοσης. Οι ανωτέρω αναφερόμενοι Στρατηγικοί Στόχοι του Δήμου Πειραιά εξειδικεύονται, αντιμετωπίζονται και εξυπηρετούνται από 3 Άξονες Προτεραιότητας (Α.Π.), οι οποίοι έχουν ως εξής: Άξονας Προτεραιότητας 1: Παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στο κτηριακό απόθεμα του Δήμου και στις υποδομές του. Άξονας Προτεραιότητας 2: Εδραίωση της πράσινης κινητικότητας στο εσωτερικό του Δήμου. Άξονας Προτεραιότητας 3: Οριζόντιες Δράσεις εμβάθυνσης της ενεργειακής εξοικονόμησης στο Δήμο. Ο κάθε άξονας προτεραιότητας συνδέεται με μια Ομάδα δράσης, η οποία αντιστοιχεί σε επιμέρους πράξεις. Συνολική Στρατηγική 43

44 3.5 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΦΟΡΕΩΝ & ΠΟΛΙΤΩΝ Κάθε μέλος της κοινωνίας θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής και της διαχείρισης ενέργειας σε συνεργασία με το δήμο. Ο δήμος και οι πολίτες θα δημιουργήσουν ένα κοινό όραμα για το μέλλον, θα ορίσουν τις διαδρομές μέσω των οποίων το όραμα αυτό θα γίνει πραγματικότητα και θα επενδύσουν τους απαραίτητους πόρους, ανθρώπινους και οικονομικούς. Η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων αποτελεί σημείο εκκίνησης για την προώθηση αλλαγών συμπεριφοράς οι οποίες αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα των τεχνικών δράσεων που εντάσσονται στο ΣΔΑΕ. Αυτό αποτελεί το κλειδί για ένα εναρμονισμένο και συντονισμένο τρόπο εφαρμογής του ΣΔΑΕ. Η συμμετοχή των φορέων και των πολιτών είναι σημαντική για πολλαπλούς λόγους: Η συμμετοχική χάραξη πολιτικής εμπεριέχει περισσότερο τη διαφάνεια και τη δημοκρατικότητα. Η απόφαση που λαμβάνεται μαζί με πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς βασίζεται σε πιο εκτεταμένη γνώση. Η ευρεία συναίνεση βελτιώνει την ποιότητα, την αποδοχή, την αποτελεσματικότητα και τη νομιμότητα του ΣΔΑΕ. Η αίσθηση της συμμετοχής στο σχεδιασμό εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη αποδοχή, βιωσιμότητα και στήριξη των στρατηγικών και των μέτρων. δράσεων, τη διατύπωση των απόψεών τους, τη διατύπωση απόψεων για το μέλλον της πόλης τους έως και στην αλλαγή της συμπεριφοράς, την εφαρμογή από τον κάθε ενδιαφερόμενο των μέτρων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του καθώς και στη γενική στήριξη και ενθάρρυνση άλλων πολιτών να αναλάβουν δράση. Εκτός από τους πολίτες οι εν δυνάμει σημαντικοί ενδιαφερόμενοι φορείς μπορεί να είναι: Αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες και εταιρίες της τοπικής διοίκησης (δημοτικές επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας, εταιρίες μεταφορών, κ.λπ.). Τοπικά και περιφερειακά ενεργειακά γραφεία. Οικονομικοί εταίροι όπως τράπεζες, ιδιωτικά κεφάλαια, ΕΕΥ. Θεσμικοί ενδιαφερόμενοι φορείς όπως είναι τα εμπορικά και τα τεχνικά επιμελητήρια. Προμηθευτές ενέργειας, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Παράγοντες μεταφορών /κινητικότητας. Κατασκευαστικές εταιρίες, εργολάβοι κατασκευών. Επιχειρήσεις και βιομηχανίες. Δομές υποστήριξης και ενεργειακά γραφεία. Μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλοι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών. Πανεπιστήμια. Εμπειρογνώμονες. Επιπλέον οι φορείς και οι πολίτες πρόκειται να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο σε όλα τα στάδια του σχεδίου δράσης: από την άσκηση πίεσης στις πολιτικές αρχές για την ανάληψη Συνολική Στρατηγική 44

45 4. Απογραφή Εκπομπών 4.1 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Στην εκπόνηση του παρόντος Σχεδίου Δράσης, χρησιμοποιήθηκαν οι τυπικοί συντελεστές εκπομπών (IPCC) που αφορούν εκπομπές λόγω της κατανάλωσης ενέργειας εντός των ορίων του Δήμου, είτε άμεσης, με την καύση εντός του Δήμου, ή έμμεσης, με την κατανάλωση ηλεκτρισμού που παράγεται εκτός του Δήμου. Στο κεφάλαιο αυτό προσδιορίζεται η μεθοδολογία υπολογισμού των εκπομπών διοξειδίου το άνθρακα (CO 2), που είναι σύμφωνη με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων. Σημειώνεται ότι στο παρόν Σχέδιο Δράσης έχουν υπολογιστεί μόνο οι εκπομπές CO 2 εντός των ορίων του Δήμου και αφορούν στις εκπομπές λόγω της κατανάλωσης ενέργειας εντός των ορίων του Δήμου, είτε άμεσης, με τη χρήση καυσίμων εντός του Δήμου, ή έμμεσης, με την κατανάλωση ηλεκτρισμού που παράγεται εκτός του Δήμου. Τα γεωγραφικά όρια του Δήμου Πειραιά ορίζονται από το πρόγραμμα Καλλικράτης. Για τον υπολογισμό χρησιμοποιήθηκαν οι τυπικοί μέσοι εθνικοί συντελεστές εκπομπών CO 2 όπως αυτοί υπολογίζονται από το IPCC (2006) και την Eurelectric (2005) και περιέχονται στις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων: Πίνακας 9: Πρότυποι συντελεστές εκπομπών CO2 Πρότυποι συντελεστές εκπομπών (tn CO 2 / MWh) Ηλεκτρική ενέργεια 1,149 Φυσικό αέριο 0,202 Πετρέλαιο θέρμανσης/κίνησης 0,267 Βενζίνη 0,249 LPG 0,227 Ηλιακή ενέργεια 0 Βιοντίζελ 0 Ως έτος αναφοράς για τον υπολογισμό των εκπομπών και τη σύνταξη του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια του Δήμου Πειραιά επιλέχθηκε το Απογραφή Εκπομπών 45

46 4.2 ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Η κατανάλωση ενέργειας στον κτηριακό τοµέα αντιστοιχεί στο 40% περίπου της συνολικής ετήσιας τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ. Έως το έτος 2020 προβλέπεται να αυξηθεί στα 457 Mtoe. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και θερµότητας ανέρχεται σε 10,5% και 27,5% αντίστοιχα. Το υπόλοιπο 2,5% αναφέρεται στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, που κυρίως χρησιµοποιούνται στις κατοικίες και είναι ένα ποσοστό που πρέπει να αυξηθεί εάν και εφόσον δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα. Η οικιακή χρήση αποτελεί το 70% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης του κτηριακού τοµέα. Στα νοικοκυριά η κατανάλωση ανέρχεται σε 252 Mtoe και στα εµπορικά και δηµόσια κτήρια σε 108 Mtoe ενώ ο λόγος ηλεκτρισµού προς θερµότητα είναι 0,25 και 0,68 αντίστοιχα. Η µέση κατανάλωση ανά τετραγωνικό µέτρο αυξάνεται κατά 1,3% ετησίως στον τοµέα των υπηρεσιών. Για την ανάλυση και τον συσχετισμό των θερμικών και ηλεκτρικών καταναλώσεων αξιοποιήθηκαν δεδομένα από Μελέτες του Εργαστηρίου Κατασκευής Συσκευών Διεργασιών καθώς και του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής, του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για λογαριασμό της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης, της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Στη βάση αυτή προέκυψε η ανάλυση των καταναλώσεων που φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα: Πίνακας 10: Ανάλυση καταναλώσεων θερμικών και ηλεκτρικών φορτίων Θερμικά φορτία (%) Ηλεκτρικά φορτία (%) Κατοικίες Αν. αθλητικές εγκαταστάσεις Αλ. αθλητικές εγκαταστάσεις Δημαρχεία / υπηρεσίες Χώροι πολιτισμού Πολυχώροι Σχολεία Αναψυκτήρια Αποθήκες / κενοί χώροι Ιατρεία Κοινοτικό κατάστημα Τουριστικά καταλύματα Χώροι υγιεινής Απογραφή Εκπομπών 46

47 4.2.1 ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ & ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται η κατανάλωση ενέργειας από τα δημοτικά κτήρια και τις υποδομές του Δήμου Πειραιά. Η κατανάλωση ενέργειας περιλαμβάνει την ηλεκτρική ενέργεια, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ο Δήμος Πειραιά είναι υπεύθυνος για την ενεργειακή διαχείριση 191 κτηρίων και 28 αθλητικών εγκαταστάσεων εντός των ορίων του. Η ανάλυση των ανωτέρω κτηρίων δίδεται ακολούθως: Ο ήµος Πειραιά διαθέτει 13 βρεφονηπιακούς σταθµούς. Εικόνα13: Σημεία Παιδικών Σταθμών στο Δήμο Πειραιά Ο Δήµος Πειραιά διαθέτει συνολικά 9 ΚΑΠΗ τα οποία διαµοιράζονται ανά δηµοτικό διαµέρισµα όπως απεικονίζεται στον παρακάτω πίνακα. Απογραφή Εκπομπών 47

48 Πίνακας 11: Διευθύνσεις ΚΑΠΗ Δήμου Πειραιά ΙΕΥΘΥΝΣΗ Α1 ΚΑΠΗ ΑΝΤ. ΘΕΟΧΑΡΗ 37 ΠΗΓΑ Α Α2 ΚΑΠΗ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Β1 ΚΑΠΗ Β2 ΚΑΠΗ Γ1 ΚΑΠΗ ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΥΒ 9-11, ΑΓΑΛΜΑ ΜΗΤΕΡΑΣ ΚΙΛΚΙΣ 2 & ΣΦΑΚΙΩΝ 10 ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ & ΖΕΡΒΟΥ Ν. ΦΑΛΗΡΟ Γ2 ΚΑΠΗ ΙΟΒΟΥΝΙΩΤΟΥ 4 1 ΚΑΠΗ 2 ΚΑΠΗ Ε1 ΚΑΠΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ & ΝΑΞΟΥ ΚΑΜΙΝΙΑ ΚΩ44, ΠΑΛΑΙΑ ΚΟΚΚΙΝΙΑ ΚΑΛΛΕΡΓΗ 142, ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Εικόνα 14: Σημεία ΚΑΠΗ στο Δήμο Πειραιά Υποδομές Εκπαίδευσης Στον ήµο Πειραιά λειτουργούν µέχρι σήµερα: 27 γυµνάσια από τα οποία 3 εσπερινά και 2 πειραµατικά (Η Ράλλειος που είναι από τα ελάχιστα σχολεία θηλέων της Ελλάδας και η Ιωνίδειος που είναι το πρώτο σχολικό κτήριο που χτίστηκε στο νεότερο Πειραιά το µε δωρεά του Κωνσταντίνου Ιωνίδη και βρισκόταν στο χώρο που στεγάζεται το ση.µερινό σχολείο «Ιωνίδειος σχολή») 1 µουσικό. Απογραφή Εκπομπών 48

49 17 λύκεια από τα οποία 1 εσπερινό. 2 ΕΕΕΚ. 7 ΕΠΑΛ από τα οποία το ένα εσπερινό. 2 ΕΠ.ΑΣ. 2 Πανεπιστήµια, το Πανεπιστήµιο Πειραιώς και η Σχολή Ναυτικών οκίµων. 49 νηπιαγωγεία. Πίνακας 12:Ανάλυση των νηπιαγωγείων σε Διαμερίσματα. Διαμέρισμα Αριθμός Νηπιαγωγείων Α Πειραϊκή Χερσόνησος 12 Β Κέντρο Πόλης Καστέλλα 9 Γ Μυρτιδιώτισσα Ν. Φάληρο 4 Δ Καμίνια Παλιά Κοκκινιά 10 Ε Ταμπούρια 14 ΣΥΝΟΛΟ 49 Συνοψίζοντας, στον παρακάτω Πίνακα φαίνεται ο αριθµός των δημοτικών κτηρίων του ήµου και των αθλητικών εγκαταστάσεων και στη δεύτερη στήλη ο αριθµός αυτών που στεγάζονται σε ενοικιαζόµενα κτήρια. Πίνακας 13: Ανάλυση των δημοτικών κτηρίων σύμφωνα με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. Αριθµός δημοτικών κτηρίων Αριθµός σχολείων σε ενοικιαζόµενα κτήρια Βρεφονηπιακοί Σταθμοί 13 - Νηπιαγωγεία 49 7 ηµοτικά 59 6 Γυµνάσια 28 1 Λύκεια 21 6 ΤΕΕ 9 2 Ανώτατες Σχολές 2 - Δημοτικά κτήρια (Δημαρχείο, ΚΑΠΗ, κλπ) 10 - Κτήρια Δημοτικής Επιχείρησης - - Αθλητικές Εγκαταστάσεις 28 - ΣΥΝΟΛΟ Απογραφή Εκπομπών 49

50 Τέλος, οι αθλητικές εγκαταστάσεις που διαθέτει κατανέµονται ανά δηµοτικό διαµέρισµα όπως φαίνεται παρακάτω. Α ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Πίνακας 14: Αθλητικές εγκαταστάσεις στο Δήμο Πειραιά. Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ Βόλεϊ Φοίνικας (Ακτή Θεµιστοκλέους) Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ Πορφύρας (Ακτή Θεµιστοκλέους) Γήπεδα Τέννις (Πλατεία Οινουσσών) Κλειστό Γυµναστήριο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΛΠΕΑΣ (Ακτή Ξαβερίου) Αίθουσες Μπάσκετ, Βόλεϊ και Γυµναστικής Κλειστή αίθουσα Γυµναστικής (Φραγκιαδών 109) Β ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Ανοικτό Γήπεδο Μπάσκετ (ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ) 2 Γήπεδα Ποδοσφαίρου (5 Χ 5) (Πλάζ Βοτσαλάκια) Κολυµβητήριο ( 2 Κολυµβητικές δεξαµένες) (Πλάζ Βοτσαλάκια) 2 Γήπεδα Τέννις (Πλάζ Βοτσαλάκια) Γήπεδο Μπάσκετ (Πλάζ Βοτσαλάκια) Γήπεδο BeachVolley (Πλάζ Βοτσαλάκια) Γ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ 2 κλειστές αίθουσες Γυµναστικής (Αερογέφυρα Ν.Φαλήρου-Βεϊκου) Ανοικτό Γήπεδο Μπάσκετ (Ακτή Πρωτοψάλτη) Δ ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Προπονητήριο Ποδοσφαίρου (Αµοργού) ΚΑΜΙΝΙΑ µε χλοοτάπητα Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ Βόλεϊ (Χίου και Λάµπελετ Καµίνια) 2 ανοικτά γήπεδα Μπάσκετ (Θήρας και Μαντινείας Καµίνια) Ανοικτά γήπεδα Μπάσκετ Βόλεϊ (ΚΤΕΛ) Θηβών και Φαλήρου Κλειστό Γυµναστήριο Μπάσκετ Βόλεϊ (Μουτσοπούλου και Υµηττού) Κλειστή Αίθουσα Γυµναστικής (Ανδριτσαίνης 2 & Απολλωνίας ΚΑΜΙΝΙΑ) Ε ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Γήπεδο Ποδοσφαίρου Αγίου Διονυσίου Δημοτικό Γυμναστήριο Θεμιστόκλειο (Υπαπαντής και Μαυρομιχάλη) Κλειστή αίθουσα Γυµναστικής (Καλλέργη 142) Ανοικτό γήπεδο Μπάσκετ ( ηλαβέρη) Απογραφή Εκπομπών 50

51 Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Από τα στοιχεία που μας κοινοποιήθηκαν από το δήμο για πλήθος 191 κτηρίων, το συνολικό εμβαδόν τους είναι ,54 m 2. Σύμφωνα με την την πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη «Αποτύπωση της Ενεργειακής Συμπεριφοράς των Ελληνικών Κτηρίων μέσω των Ενεργειακών Πιστοποιητικών», των Κ.Γ. Δρούτσα, Σ. Κοντογιαννίδης, Ε.Γ. Δασκαλάκη, Κ.Α. Μπαλαράς, Ομάδα Εξοικονόμησης Ενέργειας του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η μέση υπολογιζόμενη ετήσια συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας σε σχολεία και δημοτικά κτήρια κυμαίνεται σε μια μέση τιμή των 200 ΚWh/m 2. Επομένως, η συνολική κατανάλωση ενέργειας για το Δήμο Πειραιά είναι kwh. Σύμφωνα με τον Πίνακα 10, για τα σχολικά κτήρια που αποτελούν την πλειοψηφία των δημοτικών κτηρίων του Δήμου Πειραιά τα ηλεκτρικά φορτία αποτελούν το 30% της κατανάλωσης ενώ τα θερμικά φορτία το 70%. Άρα, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται σε ,4 kwh ή MWh. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε 4.542,00 tn CO 2 (1,149 tn CO 2/MWh). Κατανάλωση θερμικής ενέργειας Όσον αφορά τις καταναλώσεις της θερμικής ενέργειας οφείλουμε να υπογραμμίσουμε τα ακόλουθα: Τα στοιχεία στα οποία βασίζεται η παρούσα μελέτη εξαιτίας της βαθιάς οικονομικής ύφεσης και της δυσανάλογης αύξησης της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης για το έτος αναφοράς 2013 διαφοροποιούνται σημαντικά ως προς τη χρησιμοποιούμενη ενέργεια προηγούμενων ετών, στον κτηριακό τομέα. Λόγω έλλειψης επαρκών δεδομένων για τον υπολογισμό της κατανάλωσης πετρελαίου (απουσία σχετικών στοιχείων από τα σχολεία και τις υπηρεσίες του δήμου) η κατανάλωση θερμικής ενέργειας υπολογίζεται συσχετιζόμενη με την ηλεκτρική. Από προηγούμενη μελέτη που εκπονήθηκε για το δήμο, 30 εκ των σχολικών κτηρίων έχουν ήδη συνδεθεί με το δίκτυο φυσικού αερίου. Επομένως, 727,62 MWh ήταν η κατανάλωση φυσικού αερίου. Άρα, σύμφωνα με τον Πίνακα 10, η κατανάλωση θερμικής ενέργειας υπολογίζεται σε ,6 kwh ή 9.224,00 MWh, ήτοι 8.496,40 MWh (αν αφαιρέσουμε την κατανάλωση φ.α. που ήδη υπολογίστηκε παραπάνω). Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε 2.268,54 tn CO 2 (0,267 tn CO 2/MWh) για το πετρέλαιο και σε 147 tn CO 2 (0,202 tn CO 2/MWh) για το φυσικό αέριο ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Με βάση τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) για την απογραφή Πληθυσμού-Κατοικών του έτους 2011, το σύνολο των τετραγωνικών μέτρων για τις κανονικές κατοικίες κατά επιφάνεια της Περιφέρειας Αττικής ήταν m 2 και ο πληθυσμός της Καθώς ο πληθυσμός του Δήμου Πειραιά το 2011 ήταν , εκτιμάται πως το σύνολο των τετραγωνικών μέτρων των κτηρίων ήταν ,213 m 2. Επιπλέον, και πάλι βάσει των στοιχείων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) για την απογραφή Πληθυσμού-Κατοικών του έτους 2011, τα κτήρια του Δήμου Πειραιά όσον αφορά την περίοδο κατασκευής τους χωρίζονται ως ακολούθως: Απογραφή Εκπομπών 51

52 Έτος κατασκευής Πίνακας 15: Υφιστάμενη ανηγμένη κατανάλωση Ιδιωτικών Κατοικιών του Δήμου (σε kwh/m 2 ) Διαχωρισμός έτους κατασκευής βάσει μελετών Ανηγμένη κατανάλωση κατοικιών (kwh/m 2 )* Ποσοστό ανεγειρόμεν ων κτιρίων (%) ανά έτος κατασκευής Πριν από το (Η 0, έως 1960 ενεργειακή κλάση) 1, , (Ζ 19, ενεργειακή κλάση) 28, (Ε ενεργειακή κλάση) , (Δ και ενεργειακή 8,2 έπειτα κλάση) 2006 και μετά 7,14 Ποσοστ ό ανεγειρό μενων κτιρίων (%) Κατοικίες κατά επιφάνεια (m 2 ) Kατανάλωση κατοικιών (kwh) 9, , ,16 47, , ,09 15,36 15, , ,90 27, , ,42 * Η ανηγμένη ενεργειακή κατανάλωση βασίστηκε στη μέση κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας ανά κλιματική ζώνη και ενεργειακή κλάση για τα κτίρια του οικιακού τομέα της πρόσφατα δημοσιευμένης μελέτης «Αποτύπωση της Ενεργειακής Συμπεριφοράς των Ελληνικών Κτηρίων μέσω των Ενεργειακών Πιστοποιητικών», των Κ.Γ. Δρούτσα, Σ. Κοντογιαννίδης, Ε.Γ. Δασκαλάκη, Κ.Α. Μπαλαράς, Ομάδα Εξοικονόμησης Ενέργειας του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Αφορά τη Β Κλιματική Ζώνη στην οποία ανήκει ο Δήμος Πειραιά. Άρα, η συνολική κατανάλωση ενέργειας για τις ιδιωτικές κατοικίες του Δήμου Πειραιά ανέρχεται στις ,57 kwh. Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Σύμφωνα με τον Πίνακα 10, για τις ιδιωτικές κατοικίες τα ηλεκτρικά φορτία αποτελούν το 15% της κατανάλωσης. Άρα, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται σε ,00 kwh ή ,25 MWh. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε ,15 tn CO 2 (1,149 tn CO 2/MWh). Κατανάλωση θερμικής ενέργειας θερμικής ενέργειας υπολογίζεται σε ,00 kwh, ,061 MWh. Καθώς το δίκτυο φυσικού αερίου είναι ήδη ενεργοποιημένο στο Δήμο του Πειραιά εκτιμούμε πως έως το έτος 2013 είχε συνδεθεί το 30% των ιδιωτικών κτηρίων με το δίκτυο του φ.α. Επομένως, η κατανάλωση θερμικής ενέργειας υπολογίζεται σε ,4 kwh για πετρέλαιο θέρμανσης και ,2 kwh για φυσικό αέριο. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε σε ,138 tn CO 2 (0,267 tn CO 2/MWh) για το πετρέλαιο και σε tn CO ,95 (0,202 tn CO 2/MWh) για το φυσικό αέριο. Σύμφωνα με τον Πίνακα 10, για τις ιδιωτικές κατοικίες τα θερμικά φορτία αποτελούν το 85% της κατανάλωσης. Άρα, η κατανάλωση Απογραφή Εκπομπών 52

53 4.2.3 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία η τελική κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα από το 2005 μέχρι το 2010 είναι: Έτη Πίνακας 16: Κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα. Κατανάλωση ενέργειας [1000 toe] Οι τομείς όπου καταναλώνεται η ενέργεια αυτή είναι η βιομηχανία, οι μεταφορές, οι υπηρεσίες, η γεωργία, τα νοικοκυριά και άλλοι. Πιο συγκεκριμένα στον τριτογενή τομέα οι καταναλώσεις που έχουν καταγραφεί, εκφρασμένες σε MWh (1toe=11,63MWh), είναι: Πίνακας 17: Κατανάλωσης ενέργειας στον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα. Έτη Κατανάλωσης Ενέργειας στον Τριτογενή Τομέα 1000 toe MWh Από την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του Δήμου Πειραιά ανέρχεται στους κατοίκους. Το πλήθος αυτό των πολιτών αποτελεί το 1,51% του συνολικού πληθυσμού της χώρας (πληθυσμός Ελλάδας: , Απογραφή 2011). Είναι πλέον εφικτό να γίνει μια εκτίμηση της κατανάλωσης ενέργειας του Δήμου Πειραιά, η οποία παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί: Απογραφή Εκπομπών 53

54 Έτος (Α) Δήμος Πειραιά / Πληθυσμός Ελλάδος Πίνακας 18: Κατανάλωση ενέργειας στο Δήμο Πειραιά Κατανάλωση ενέργειας (MWh) (Β) Σύνολο Ελλάδος (Eurostat) (Γ) = (Α) x (B) Δήμος Πειραιά , , , , , , , , , , , , , , , , , ,898 Καθώς τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας έχουν τελευταία ημερομηνία ενημέρωσης το έτος 2010, για τον τριτογενή τομέα και μόνο για αυτόνχρησιμοποιήθηκε αυτό το έτος για την ΒΑΕ και όχι το Προκύπτει λοιπόν, ότι η κατανάλωση ενέργειας στον τριτογενή τομέα ανέρχεται στις ,898 MWh. Για το τελικό όμως αποτέλεσμα θα πρέπει να αφαιρεθεί από τη συνολική κατανάλωση ενέργειας του τριτογενούς τομέα η συνολική κατανάλωση ενέργειας των Δημοτικών κτηρίων και εγκαταστάσεων. Η τελική λοιπόν συνολική ενεργειακή κατανάλωση του τριτογενούς τομέα για το 2010 είναι: , ,108 = ,79 MWh. Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Τα κτήρια του τριτογενή τομέα δεν έχουν την ομοιομορφία των κτηρίων κατοικιών ως προς τις συνθήκες λειτουργίας, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν σημαντική διαφοροποίηση στην κατανάλωση ενέργειας ανάλογα με την χρήση. Σύμφωνα με τον Πίνακα 10, όσον αφορά τα τουριστικά καταλύματα και τα κτήρια εμπορικής χρήσης, το 40% της συνολικής ενέργειας αποτελούν τα ηλεκτρικά φορτία. Επομένως, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται σε kwh ή ,116 MWh Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε ,4 tn CO 2 (1,149 tn CO 2/MWh). Κατανάλωση θερμικής ενέργειας Η κατανάλωση θερμικής ενέργειας υπολογίζεται στο 60% της συνολικής ενέργειας, δηλαδή kwh ή ,674 MWh. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε ,96 tn CO 2 (0,267 tn CO 2/MWh) ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Ο Δήμος Πειραιά εντός των ορίων του διαχειρίζεται το φωτισμό των οδών, κόμβων και κοινόχρηστων χώρων. Είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση των φωτιστικών σωμάτων που ανήκουν στον ίδιο, όσο και αυτών που είναι τοποθετημένα στους στύλους της Δ.Ε.Η. Όσον αφορά τα φωτιστικά της Δ.Ε.Η, τα δημοτικά συνεργεία ηλεκτροφωτισμού έχουν εξουσιοδότηση μόνο για τη συντήρησή τους (αλλαγή λαμπτήρων, αντικατάσταση καμένων εξαρτημάτων κ.λπ.) και όχι για οποιαδήποτε αλλαγή αναφορικά με τον τύπο, Απογραφή Εκπομπών 54

55 την ισχύ και τη φωτεινή απόδοση των χρησιμοποιούμενων λαμπτήρων. Ο Δήμος Πειραιά καταναλώνει ηλεκτρική ενέργεια για το φωτισμό των οδών και των κοινόχρηστων χώρων του Δήμου. Σύμφωνα με τα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας που μας κοινοποιήθηκαν, το 2013, καταναλώθηκαν kwh δηλαδή 9.099,92 MWh για φωτισμό. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε ,81 tn CO 2 (1,149 tn CO 2/MWh). 4.3 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οι μεταφορές αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πηγές CO 2. Στα πλαίσια της παρούσας καταγραφής των υφιστάμενων καταναλώσεων υπολογίστηκε η κατανάλωση ενέργειας και οι εκπομπές CO 2 για τρεις κατηγορίες μεταφορών: Δημοτικός στόλος, Δημόσιες μεταφορές, Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές. Για την εκτίμηση των εκπομπών από τις μεταφορές εντός του Δήμου χρησιμοποιούνται, κατά περίπτωση, στοιχεία του Δήμου και στοιχεία ή στατιστικά από άλλες πηγές (ελληνική κυβέρνηση, Ε.Ε.). Στα στοιχεία για τις μεταφορές δεν θα συμπεριληφθούν στοιχεία που αφορούν το εθνικό οδικό δίκτυο που διασχίζει τον Δήμο. Ειδικά για τον υπολογισμό των εκπομπών από την κατανάλωση πετρελαίου κίνησης έχει χρησιμοποιηθεί ο διορθωμένος συντελεστής στον οποίο έχει συνυπολογιστεί το ποσοστό βιοντίζελ κατά το έτος αναφοράς: Fdiesel-new = PCD * Fdiesel + PBD * 0 όπου: Fdiesel-new: διορθωμένος συντελεστής, PCD: ποσοστό συμβατικού πετρελαίου κίνησης, Fdiesel: τυπικός συντελεστής εκπομπών πετρελαίου κίνησης και PBD: ποσοστό βιοντίζελ. Σύμφωνα με τα επίσημα εθνικά στοιχεία, για το 2010 οι μεταβλητές παίρνουν τις τιμές: PCD= 93,5%, Fdiesel = 0,267, PBD = 6,5% ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Ο Δήμος Πειραιά, διατηρεί στόλο δημοτικών οχημάτων για τις υπηρεσίες του και για τον οποίο γίνεται η παραδοχή (όπως προκύπτει και από το είδος και προφίλ χρήσης των οχημάτων) ότι διανύουν το σύνολο των χιλιομέτρων τους εντός των ορίων του Δήμου. Για το δημοτικό στόλο δόθηκαν από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Πειραιά οι καταναλώσεις σε λίτρα ανά όχημα για 131 οχήματα του δήμου για τρεις μήνες Οκτώβριο ( lt πετρελαίου), Νοέμβριο ( lt πετρελαίου) και Δεκέμβριο ( lt πετρελαίου)- του έτους 2013, που αποτελεί και έτος αναφοράς του ΣΔΑΕ. Οι συνολικές καταναλώσεις του έτους εκτιμήθηκαν πολλαπλασιάζοντας τη μέση τιμή που προέκυψε από τα ανωτέρω δεδομένα (33.215,67 lt πετρελαίου) επί το σύνολο των μηνών του έτους με την παραδοχή ότι παρόμοιες καταναλώσεις έγιναν και στους υπόλοιπους μήνες. Οι καταναλώσεις καυσίμων των οχημάτων του δήμου και της ΔΕΥΑΘ ανά τύπο καυσίμου σε λίτρα μετατράπηκαν σε καταναλώσεις ενέργειας σε MWh πολλαπλασιαζόμενες με τους συντελεστές μετατροπής για το ντίζελ (10KWh/lt) και για τη βενζίνη (9,2KWh/lt), σύμφωνα με τις Οδηγίες του του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006). Αντίστοιχα, οι ετήσιες καταναλώσεις πολλαπλασιάστηκαν με τους συντελεστές μετατροπής για το ντίζελ (0,279 tn/mwh) και για τη βενζίνη (0,249 tn/mwh), ώστε να μετατραπούν σε ετήσιες εκπομπές CO 2 (tn). Απογραφή Εκπομπών 55

56 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα Πίνακας 19: Ετήσια κατανάλωση καυσίμων, ενέργειας και παραγωγή εκπομπών. Κατανάλωση καυσίμων (lt) Κατανάλωση πετρελαίου diesel (lt) Κατανάλωση βενζίνης (lt) Κατανάλωση ενέργειας (MWh) πετρελαίου diesel (MWh) βενζίνη (MWh) Παραγωγή εκπομπών CO 2 (tn) πετρελαίου diesel (tn) βενζίνη (tn) , , ,53 - Σύνολο , , , ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ο τομέας των ιδιωτικών μεταφορών παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία στην ακριβή εκτίμηση των εκπομπών αφενός γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία στο Δήμο ή σε άλλους Οργανισμούς σε σχέση με τον αριθμό των οχημάτων που κυκλοφορούν ετησίως σε ολόκληρο τον Δήμο Πειραιά, αφετέρου γιατί οι αποστάσεις που διανύουν δεν είναι μετρήσιμες και καθορίζονται τόσο από τα χαρακτηριστικά των μετακινήσεων, δηλαδή τη ζήτηση σε τοπικό επίπεδο, όσο και από άλλες παραμέτρους που εξελίσσονται σε εθνικό επίπεδο. Πλην όμως αυτού οι οδικές μεταφορές είναι αυτές που καταναλώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας, ενώ συγχρόνως δίνουν και το μεγαλύτερο περιθώριο μείωσης των εκπομπών του CO 2. Η ενεργειακή κατανάλωση στον ιδιωτικό τομέα, βασίστηκε στα στοιχεία του Εθνικού Ισοζυγίου (τα οποία σχεδόν ταυτίζονται αναλογικά, σε σχέση με τον πληθυσμό της Αττικής σε σχέση με το σύνολο της χώρας κατά την τελευταία απογραφή με τη μελέτη του GRIP). Θεωρήθηκε ότι 70% της κίνησης των οχημάτων αφορά σε τοπικές μεταφορές, ενώ το 30% σε υπερτοπικές και από το σύνολο αφαιρέθηκε αυτό που αφορά στα δημοτικά οχήματα. Από τους υπολογισμούς προκύπτει κατανάλωση ενέργειας kWh δηλαδή MWh. Η κατανάλωση αυτή αντιστοιχεί σε ,12 tn CO 2 (0,249 tn CO 2/MWh). 4.3 ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ Σύμφωνα με στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) έως τις 31/12/2013 είχαν διασυνδεθεί 2.310,69 kw από ιδιώτες. Ο αριθμός αυτός αφορά μόνο όσες αιτήσεις σύνδεσης φωτοβολταϊκών συστημάτων έγιναν δεκτές και ενεργοποιήθηκε η σύνδεση μέσω του Ειδικού Προγράμματος. Ωστόσο, ο αριθμός των αιτήσεων για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού (Φ/Β) μέσω των ειδικών και λοιπών εθνικών προγραμμάτων είχε ξεπεράσει τις 547 και αντιστοιχούσε σε συνολική ισχύ 4.256,69 kwp (συμπεριλαμβανομένης της ήδη εγκατεστημένης). Οι αιτήσεις σύνδεσης αδειοδοτημένων σταθμών ΑΠΕ & ΣΗΘΥΑ, αρμοδιότητας ΔΕΔΔΗΕ σύμφωνα με το Ν.4152/2013 έως τις 31/12/2013 ήταν 4, συνολικής ισχύος kw. Απογραφή Εκπομπών 56

57 Από αυτές ενεργοποιήθηκαν οι 2 που αντιστοιχούν σε kw. Οι αιτήσεις για Φ/Β μέχρι 100 ή 150 kw έως τις 31/12/2013 ήταν 78, συνολικής ισχύος 5.609,755 kw και συνδέθηκαν 1.532,475 kw. Οι αιτήσεις σύνδεσης φωτοβολταϊκών σταθμών ισχύος άνω των 100 kw και μέχρι 1 MW μετά τον Ν. 3851/2010 έως τις 31/12/2013 ήταν 26, συνολικής ισχύος 9.545,46 kw και συνδέθηκαν 739,76 kw. Οι αιτήσεις για Σταθμούς ΑΠΕ όλων των τεχνολογιών, που κατατέθηκαν στη Δ/νση Διαχείρισης Δικτύου έως τις 31/12/2013 ήταν 32, συνολικής ισχύος kw, αφορούσαν όλες βιομάζα ενώ μέχρι σήμερα δεν συνδέθηκε κάποια. Πίνακας 20: Εγκατεστημένη ισχύς Α.Π.Ε. και ΣΗΘΥΑ στο Δήμο Πειραιά (ΔΕΔΔΗΕ, 2012a, 2012b, 2012c, 2012d, 2012e, 2012f) και (ΑΔΜΗΕ, 2011a, 2011b). Πρόγραμμα Τεχνολογία ΑΠΕ* Έως 31/12/2013 Εγκατεστημένη ισχύς (kw) Αιτήσεις (kw)** Ειδικό πρόγραμμα Φ/Β στις στέγες (<10kWp) Φ/Β 2.310, ,69 Φ/Β από κατ επάγγελμα αγρότες (<100 kwp) Φ/Β - - Φ/Β πλην αγροτών (<100 kwp) Φ/Β 1.532, ,755 Φ/Β έως 1MWh Φ/Β 739, ,46 ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ ΣΥΝΟΛΟ *ΑΠΕ= Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ΣΗΘΥΑ= Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης, Φ/Β= Φωτοβολταϊκό. ** Στη συνολική ισχύ των αιτήσεων συμπεριλαμβάνεται και η ήδη εγκατεστημένη ισχύς. Θεωρώντας πως ένα Φ/Β στην περιοχή της Αττικής παράγει ΜWh/ΜWp ανά έτος, υπολογίζουμε πως η τοπική παραγωγή ενέργειας για το έτος 2013 ήταν kw ή 25,371 MW, δηλαδή MWh. Παρακάτω παρουσιάζονται, σε πίνακες, οι συνολικές καταναλώσεις και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα για το έτος 2013, ανά τομέα χρήσης και συνολικά. Για τη μετατροπή των καταναλώσεων σε εκπομπές χρησιμοποιήθηκαν οι συντελεστές που δίνονται από τις Οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006) και αναλύονται στη Μεθοδολογία. Οι συνολικές ενεργειακές καταναλώσεις για τον τομέα των δημοτικών και ιδιωτικών κτιρίων, εξοπλισμών και εγκαταστάσεων είναι ,33 MWh, για τον τριτογενή τομέα ,80 MWh, για τον τομέα του δημοτικού φωτισμού είναι 9.099,92 MWh, για τον τομέα των μεταφορών ,88 MWh ενώ η παραγωγή ενέργειας από τα φωτοβολταϊκά είναι ,00 MWh. Αντίστοιχα, οι εκπομπές CO 2 για τον τομέα των δημοτικών και ιδιωτικών κτιρίων, εξοπλισμών και εγκαταστάσεων είναι ,78 tn για τον τριτογενή τομέα ,36 tn, για τον τομέα του δημοτικού Απογραφή Εκπομπών 57

58 φωτισμού είναι ,81 tn και για τον τομέα των μεταφορών ,65 tn. ενέργειας είναι ,00 MWh και ο εκπομπές CO 2 είναι ,6 tn. Στο σύνολο του Δήμου Πειραιά, η κατανάλωση ενέργειας είναι ,92MWh, η παραγωγή Πίνακας 21: Συγκεντρωτικά αποτελέσματα ενεργειακών καταναλώσεων ανά τομέα και είδος ενέργειας. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ηλεκτρική ενέργεια ΚΤΙΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Δημοτικά κτίρια και εγκαταστάσεις ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ (MWh) Πετρέλαιο θέρμανσης Φυσικό Αέριο Πετρέλαιο ντίζελ Βενζίνη Σύνολο 3.953, ,40 727, ,02 Κατοικίες , , , ,312 Τριτογενής τομέας Δημοτικός φωτισμός , , , , ,92 Υποσύνολο , , ,24 0,00 0, ,04 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές , , , ,00 Υποσύνολο , ,88 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας , ,00 Υποσύνολο ,00 0,00 0,00 0,00 0, ,00 ΣΥΝΟΛΟ , , , , , ,92 Απογραφή Εκπομπών 58

59 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Πίνακας 22: Συγκεντρωτικά αποτελέσματα εκπομπών CO2 ανά τομέα και είδος ενέργειας. Ηλεκτρική ενέργεια ΚΤΙΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Δημοτικά κτίρια και εγκαταστάσεις Πετρέλαιο θέρμανσης ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 (tn) Φυσικό Αέριο Πετρέλαιο ντίζελ Βενζίνη Σύνολο , ,54 Κατοικίες , , , ,24 Τριτογενής τομέας Δημοτικός φωτισμός , , , , ,81 Υποσύνολο , , , ,95 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Δημοτικά οχήματα Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές , , , ,12 Υποσύνολο , , ,65 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Υποσύνολο ΣΥΝΟΛΟ , , , , , ,6 4.4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με βάση: Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων δίδεται ακολούθως σε πίνακες, ραβδογράμματα και κυκλικά διαγράμματα (pie charts). Καταναλωτές ενέργειας ανά πηγή ενέργειας. Χρήση ενέργειας ανά τομέα. Πηγή ενέργειας στο σύνολο των χρήσεων. Απογραφή Εκπομπών 59

60 4.5 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Στον πίνακα και στα διαγράμματα που ακολουθούν παρουσιάζονται και αναλείονται οι καταναλώσεις ανά πηγή ενέργειας. Πίνακας 23: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 ανά χρήση και πηγή Καταναλωτής ενέργειας Ενέργεια (MWh) Εκπομπές CO 2 (tn) Δημοτικά κτίρια & εγκαταστ. (Η/Ε) 3.953, Δημοτικά κτίρια & εγκαταστ. (πετρέλαιο) 8.496, ,54 Δημοτικά κτίρια & εγκαταστ. (φυσικό αέριο) 727,62 147,00 Κατοικίες (Η/Ε) , ,15 Κατοικίες (πετρέλαιο) , ,14 Κατοικίες (φυσικό αέριο) , ,95 Τριτογενής τομέας (Η/Ε) , ,4 Τριτογενής τομέας (πετρέλαιο) , ,96 Δημοτικός φωτισμός (Η/Ε) 9.099, ,81 Δημοτικός φωτισμός (πετρέλαιο) 0 0 Δημοτικά και δημόσια οχήματα (βενζίνη) 0 0 Δημοτικά και δημόσια οχήματα (πετρέλαιο) 3.985, ,53 Ιδιωτικά οχήματα (βενζίνη) , ,12 Ιδιωτικά οχήματα (πετρέλαιο) 0 0 Σύνολο , ,60 Απογραφή Εκπομπών 60

61 Εικόνα 15: Κατανομή ηλεκτρικής ενέργειας ανά τομέα Εικόνα 16: Κατανάλωση ενέργειας σε MWh ανά χρήση και πηγή Απογραφή Εκπομπών 61

62 Εικόνα 17: Κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση ανά κατηγορία και είδος ενέργειας Εικόνα 18: Κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές ανά τομέα και είδος ενέργειας Απογραφή Εκπομπών 62

63 Εικόνα 19: Εκπομπές CO2 σε τόνους ανά χρήση και πηγή Εικόνα 20: Κατανομή εκπομπών CO2 ανά τομέα βάσει της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται Απογραφή Εκπομπών 63

64 Εικόνα 21: Εκπομπές CO2 από την θέρμανση ανά τομέα και είδος ενέργειας που καταναλώνεται Εικόνα 22: Εκπομπές CO2 από τις μεταφορές ανά τομέα και είδος ενέργειας που καταναλώνεται 4.6 ΧΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ Στον πίνακα και στα διαγράμματα που ακολουθούν παρουσιάζεται και αναλείεται η χρήση ενέργειας ανά τομέα. Πίνακας 24: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 ανά χρήση Καταναλωτής ενέργειας Ενέργεια (MWh) Εκπομπές CO2 (tn) Δημοτικά κτίρια και εγκαταστάσεις , ,54 Κατοικίες , ,24 Τριτογενής τομέας , ,36 Δημοτικός φωτισμός 9.099, ,81 Μεταφορές (δημοτικά και δημόσια οχήματα) 3.985, ,53 Μεταφορές (ιδιωτικές και εμπορικές) , ,12 Σύνολο , ,60 Απογραφή Εκπομπών 64

65 Εικόνα 23: Κατανάλωση ενέργειας σε MWh ανά χρήση Εικόνα 24: Εκπομπές CO2 σε τόνους ανά χρήση Απογραφή Εκπομπών 65

66 4.7 ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ Στον πίνακα και στα διαγράμματα που ακολουθούν παρουσιάζεται και αναλείεται η πηγή ενέργειας στο σύνολο των χρήσεων. Πίνακας 25: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 ανά πηγή ενέργειας Πηγή ενέργειας Ενέργεια (MWh) Εκπομπές CO2 (tn) Ηλεκτρική ενέργεια , ,36 Πετρέλαιο θέρμανσης , ,64 Φυσικό αέριο , ,95 Πετρέλαιο κίνησης 3.985, ,53 Βενζίνη , ,12 Σύνολο , ,60 Εικόνα 25: Κατανάλωση ενέργειας σε MWh ανά πηγή ενέργειας Εικόνα 26: Εκπομπές CO2 σε τόνους ανά πηγή ενέργειας Απογραφή Εκπομπών 66

67 5. Σχέδιο Δράσης Με βάση την ανάλυση του Κεφαλαίου 4 «Απογραφή Εκπομπών, Υφιστάμενες Καταναλώσεις και Παραγωγή Ενέργειας» και το όραμα της Δημοτικής Αρχής, καθορίστηκαν οι επιμέρους στόχοι του Σχεδίου Δράσης του Δήμου Πειραιά για την περίοδο έως το 2020 για την προώθηση των αρχών και εφαρμογών της αειφόρου ενέργειας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος εντός των διοικητικών ορίων του δήμου. Στη συνέχεια, δίδονται τα προτεινόμενα μέτρα και οι πράξεις, για την εν λόγω περίοδο. 5.1 ΚΤΗΡΙΑ, ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Στον τομέα των κτιρίων ο Δήμος έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και ανάπτυξης συστημάτων ΑΠΕ, κυρίως στα Δημοτικά κτήρια, αλλά και να αποτελέσει με αυτές τις παρεμβάσεις παράδειγμα προς μίμηση για τους δημότες με σκοπό την υιοθέτηση των πολιτικών και πρακτικών της αειφόρου ανάπτυξης. Με βάση τις διαπιστώσεις της υφιστάμενης κατάστασης και της καταγραφής του κτηριακού αποθέματος που ήδη αναπτύχθηκε στο Κεφάλαιο 4, προκύπτει σχετικά αβίαστα η ανάγκη άμεσης παρέμβασης, τόσο στο σχεδιασμό των νέων κτηρίων, όσο και στην αναβάθμιση των παλιών, ειδικά μάλιστα των τελευταίων, καθώς τα υφιστάμενα κτήρια, αποτελούν και τον πυρήνα του προβλήματος. Μπορούμε να συνοψίσουμε τις απαιτούμενες παρεμβάσεις σε κατηγορίες, αντίστοιχες με αυτές των αιτιών των προβλημάτων. Οι κύριες δυνατότητες παρέμβασης εντοπίζονται στην αναδρομική θερμομόνωση των όψεων (τοιχοποιίες και τοιχία), του δώματος, της οροφής του υπόστυλου χώρου (pilotis), καθώς και στην αντικατάσταση των κουφωμάτων. Το πρόβλημα της αναδρομικής θερμομόνωσης των όψεων ενός κτιρίου είναι δυνατό να επιλυθεί με μια πληθώρα κατασκευαστικών λύσεων. Οι λύσεις αυτές διαφοροποιούνται από τη θέση τοποθέτησης της θερμομόνωσης, εσωτερικά ή εξωτερικά, και τον τρόπο επικάλυψης του θερμομονωτικού υλικού ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Τα προτεινόμενα Μέτρα και οι Πράξεις χωρίζονται σε 2 Κατηγορίες, την Κατηγορία των Έργων και την Κατηγορία των Δράσεων ευαισθητοποίησης. Τα προτεινόμενα μέτρα για την κατηγορία των έργων είναι τα εξής: Ενεργειακές επιθεωρήσεις στα δημοτικά κτήρια Ήδη ο Δήμος Πειραιά λαμβάνοντας υπόψη του τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) κατά τον οποίο η ενεργειακή επιθεώρηση είναι υποχρεωτική για όλα τα κτίρια δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, τα οποία πρέπει να πιστοποιηθούν στο Σχέδιο Δράσης 67

68 σύνολό τους έως το 2018, έχει δημιουργήσει μία ομάδα ενεργειακής αποδοτικότητας, μηχανικών κυρίως, που χειρίζονται θέματα αστικής ενεργειακής διαχείρισης. Το προσωπικό του έχει την απαραίτητη εξειδίκευση για την κάλυψη διαφόρων θεμάτων ενέργειας, όπως η ορθολογική χρήση και τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, οι ενεργειακές έρευνες και επιθεωρήσεις. Ήδη έως σήμερα έχουν γίνει 50 ενεργειακές επιθεωρήσεις σε σχολικά κτήρια. Τα χαρακτηριστικά των σχολείων στα οποία έλαβαν χώρα οι ενεργειακές επιθεωρήσεις καθώς και τα αποτελέσματά τους όπως μας κοινοποιήθηκαν- δίδονται στα Παραρτήματα 8.3 και επέκεινα. Προβλέπεται πως έως το 2018 θα έχουν ολοκληρωθεί οι ενεργειακές επιθεωρήσεις στο σύνολο των δημοτικών κτηρίων του δήμου (υπόλοιπα 141 δημοτικά κτήρια). Το συνολικό εμβαδόν των κτιρίων που πρόκειται να επιθεωρηθούν είναι ,54 m 2. Το κόστος της δράσης εκτιμάται σε 2 Ευρώ ανά m 2. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Ενεργειακές Παρεμβάσεις στο κτηριακό απόθεμα των δημοτικών κτηρίων Σε συνέχεια των ενεργειακών επιθεωρήσεων ο Δήμος Πειραιά πρόκειται να προχωρήσει σε ενεργειακές παρεμβάσεις, τόσο για τη θωράκιση του κτηριακού κελύφους των δημοτικών του κτηρίων, όσο και για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Προβλέπεται έως το 2020 να ολοκληρωθούν παρεμβάσεις σε 80 δημοτικά κτήρια κτισμένα προ του 1980, συνολικού εμβαδού m 2. Το κόστος εκτιμάται σε Ευρώ. Ορισμένες από τις προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι οι ακόλουθες: Προσθήκη εξωτερικής ή εσωτερικής θερμομόνωσης στην εξωτερική τοιχοποιία. Εκτιμάται ότι μια τέτοια παρέμβαση μπορεί να επιφέρει τουλάχιστον 25% εξοικονόμηση ενέργειας και μια μείωση 10,16 kg CO₂ / κάτοικο. Αντικατάσταση κουφωμάτων / ανοιγμάτων με νέα με θερμοδιακοπή και διπλούς υαλοπίνακες χαμηλής εκπομπής. Κατάλληλη σκίαση ανοιγμάτων για τη βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης κατά τη θερινή περίοδο. Χρήση ειδικών επιχρισμάτων «ψυχρών υλικών» σε οροφές και όψεις. Εγκατασταση ηλιακών συλλεκτών. Εάν ακολουθηθεί το σύνολο των προτεινόμενων δράσεων αναμένεται εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 40%. Σχέδιο Δράσης 68

69 Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 2.463,38 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 1.348,35 Παρέμβαση ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2014 SCHOOL POWER 2014 Αντικατάσταση Λαμπτήρων Στα πλαίσια του προτεινόμενου Έργου School Power προβλέπεται και η αντικατάσταση λαμπτήρων με νέους σύγχρονους λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας (συνολικά λαμπτήρες για το σύνολο των σχολείων), ώστε να επιτευχθεί η εισαγωγή της έννοιας του «αειφόρου φωτισμού των σχολείων». Η στρατηγική της Παρέμβασης στο πεδίο αυτό έχει ως στόχο: Να δημιουργήσει το βέλτιστο και ελκυστικότερο περιβάλλον μάθησης για το μαθητή. Να βελτιστοποιήσει την ενεργειακή απόδοση από τη χρήση των λαμπτήρων. Ο φωτισμός καταναλώνει ένα μεγάλο ποσοστό του ηλεκτρικού ρεύματος (πάνω από 70%) που χρησιμοποιείται στα σχολεία, ενώ όλα σχεδόν τα σχολεία εξακολουθούν να χρησιμοποιούν παλαιά, ανεπαρκή συστήματα που σπαταλούν την ενέργεια και τους πόρους του σχολείου. με παλιούς λαμπτήρες να ανέλθει ακόμη και στο 80%. Ιδιαίτερη μέριμνα δίδεται στην ανακύκλωση των παλαιών λαμπτήρων. Στην κατεύθυνση αυτή θα υπογραφεί προγραμματική συμφωνία με συλλογικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης, το οποίο χωρίς πρόσθετη επιβάρυνση θα παραλάβει τους λαμπτήρες και θα αναλάβει την ανακύκλωσή τους. Με την έγκριση της ανωτέρου πρότασης θα προγραμματιστούν τα εξής: Τεχνική έκθεση για την προμήθεια των λαμπτήρων Αναλυτικές Τεχνικές Προδιαγραφές και προσδιορισμός του πλήθους για κάθε τύπο λαμπτήρα που έχουν προσδιοριστεί από την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης των σχολείων Συγγραφή υποχρεώσεων Διενέργεια Διαγωνισμού - Προμήθειας Υλοποίηση του Έργου. Η αντικατάσταση των λαμπτήρων αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας (άμεσα σε περισσότερο από 30%) η οποία ωστόσο θα μεγιστοποιηθεί από τη συμπληρωματική δράση ευαισθητοποίησης για το σβήσιμο του φωτισμού όταν οι αίθουσες είναι άδειες. Επιπλέον με το Σχέδιο Δημοσιότητας της προτεινόμενης παρέμβασης, η τελική εξοικονόμηση σε σχέση Σχέδιο Δράσης 69

70 Προτεινόμενη τεχνολογία Περιγραφή υλικού Κόστος μονάδας ( /Μονάδα) Συνολικό κόστος ( ) Λαμπτήρες LED Λαμπτήρες LED Λαμπτήρες LED Λαμπτήρες LED ΣΥΝΟΛΟ Αντικατάσταση: λαμπτήρων φθορίου 36Watt (πραγματική κατανάλωση 43,20W) με TUBE LED 20w (πραγματική κατανάλωση 20,5w) Συνολική αναμενόμενη εξοικονόμηση: -52,55% Αντικατάσταση: 450 λαμπτήρων φθορίου 18 Watt (πραγματική κατανάλωση 22,50W) με 450 TUBE LED 10w (πραγματική κατανάλωση 10,5w) Συνολική αναμενόμενη εξοικονόμηση: -53,33% Αντικατάσταση: 40 λαμπτήρων φθορίου 54 Watt (πραγματική κατανάλωση 69,60W) με 40 TUBE LED 25w (πραγματική κατανάλωση 26w) Συνολική αναμενόμενη εξοικονόμηση: -62,64% Αντικατάσταση: 120 λαμπτήρων πυράκτωσης 60Watt (πραγματική κατανάλωση 150W) με 120 BULB LED 5w (πραγματική κατανάλωση 5w) Συνολική αναμενόμενη εξοικονόμηση: -96,67% 22, ,58 16, , ,4 10, ,2 Β3= Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Ενεργειακό Γραφείο Επενδύσεων Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 59,68 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 68,60 Πράσινη στέγη στο σχολικό κτίριο του Γυμνασίου & Λυκείου Καστέλας του συγκροτήματος Τζαβέλα Το 2o & 5o Γυμνάσιο & Λύκειο ανήκουν στο σχολικό Συγκρότημα Τζαβέλα του Δήμου Πειραιά το οποίο βρίσκεται βόρεια του κεντρικού λιμένα Πειραιώς, στην περιοχή της Καστέλας στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα, Πυθαγόρα, Μεγάλου Αλεξάνδρου και Αλεξάνδρου μέσα σε ένα οικόπεδο έκτασης ,37 τ.μ.. Στο ευρύτερο περιβάλλον βρίσκονται μικροί χώροι πρασίνου, όπως η πλατεία Λοχαγού Παπαδόπουλου, το πράσινο κοντά στη γραμμή του σιδηροδρόμου και του τροχιόδρομου, καθώς και ο περιβάλλον χώρος του Στάδιου Ειρήνης & Φιλίας. Η περιοχή είναι Σχέδιο Δράσης 70

71 πυκνοδομημένη με στενούς δρόμους και πολλά βαρέα οχήματα. Η αυλή του σχολικού συγκροτήματος είναι ασφαλτοστρωμένη σε έκταση τ.μ. με ελάχιστα παρτέρια με συνολική έκταση περίπου 500τ.μ. Οι μαθητές που φοιτούν στο 2ο&5ο Γυμνάσιο& Λύκειο στο Σχολικό Συγκρότημα Τζαβέλα καθώς και το διδακτικό και λοιπό προσωπικό είναι συνολικά πεντακόσια τριάντα (530) άτομα. Οι χρήστες των κτηρίων σε καθημερινή βάση ανέρχονται στους πεντακόσιους τριάντα έως πεντακόσιους πενήντα ( ). Οι χρήστες σε εβδομαδιαία βάση ανέρχονται στους δύο χιλιάδες εξακόσιους πενήντα με δύο χιλιάδες επτακόσιους πενήντα ( ). Στα πλαίσια της παρούσας πράξης θα γίνει εγκατάσταση φυτεμένου δώματος στα σχολικά κτήρια του 2oυ & 5oυ Γυμνάσιου & Λυκείου του Συγκροτήματος Τζαβέλα του Δήμου Πειραιά σε επιφάνεια τ.μ. Για την κάλυψη της οροφής των κτιρίων του 2oυ & 5oυ Γυμνάσιου & Λυκείου, επιλέγεται ο εκτατικός τύπος φυτεμένου δώματος. Η αντοχή της πλάκας της οροφής που προκύπτει από τη στατική μελέτη, δεν επιτρέπει επιβάρυνση σε φορτία μεγαλύτερη από 200kg/τμ. Τα φυτεμένα δώματα έχουν άμεσο αντίκτυπο στη βελτίωση του μικροκλίματος του κτηρίου και έμμεσο αντίκτυπο στα κτίρια που το περιβάλλουν. Με τη φύτευση του δώματος θα μειωθεί τόσο η κατανάλωση ενέργειας για ψύξη όσο και η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση καθώς το φυτεμένο λειτουργεί ως θερμομόνωση. Εκτιμάται πως με το παρόν έργο θα μειωθεί η κατανάλωση κατά 30%. Οι ετήσεις καταναλώσεις των 2 σχολείων για το έτος αναφοράς εκτιμούνται στις 20 MWh το χρονο. Επομένως, υπολογίζεται πως θα επιτευχθεί εξοικονόμηση θερμικής κυρίωςενέργειας 6 MWh το χρόνο και αντίστοιχη μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα 1,212 tn CO 2 (πολλαπλασιάζοντας με το συντελεστή μετατροπής 0,202 που αφορά το φυσικό αέριο) Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,02 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 6 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 1,212 Πράσινη στέγη στο σχολικό κτίριο του 1 ου Δημοτικού του Δήμου Πειραιά Το 1ο Δημοτικό Σχολείο Δήμου Πειραιά βρίσκεται βόρεια του κεντρικού λιμένα Πειραιώς, στην περιοχή Μανιάτικα, στη συμβολή των οδών Παλαμηδίου και Χαϊδαρίου, μέσα σε ένα οικόπεδο έκτασης 4.947,15 τ.μ. Στο ευρύτερο περιβάλλον βρίσκονται μικροί χώροι πρασίνου, όπως ο προαύλιος χώρος της Αγίας Σοφίας, η πλατεία Δηλαβέρη και το πράσινο που περιβάλλει τη σιδηροδρομική γραμμή. Η περιοχή είναι πυκνοδομημένη με στενούς δρόμους και πολλά βαρέα οχήματα. Το δώμα του σχολείου έχει νότιο προσανατολισμό, με εμβαδό 742,93 τ.μ., χωρίς να σκιάζεται από γύρω κτήρια γεγονός που σημαίνει ότι στο δώμα αναπτύσσονται μεγάλες θερμοκρασίες. Οι μαθητές που φοιτούν στο 1 ο Δημοτικό Σχολείο είναι διακόσιοι πενήντα δύο (252). Το Σχέδιο Δράσης 71

72 διδακτικό και λοιπό προσωπικό είναι είκοσι δύο (22) άτομα. Οι χρήστες του κτηρίου σε καθημερινή βάση ανέρχονται στους διακόσιους εβδομήντα τέσσερα με διακόσιους ενενήντα ( ). Οι χρήστες σε εβδομαδιαία βάση ανέρχονται στους χίλιους τριακόσιους εβδομήντα με χίλιους τετρακόσιους πενήντα ( ). Στα πλαίσια του παρούσας πράξης θα γίνει εγκατάσταση φυτεμένου δώματος στο σχολικό κτίριο του 1ου Δημοτικού Σχολείου Δήμου Πειραιά σε επιφάνεια 655 τ.μ. Για την κάλυψη της οροφής του κτιρίου του 1ου Δημοτικού Πειραιά Σχολείου επιλέγεται ο εκτατικός τύπος φυτεμένου δώματος. Η αντοχή της πλάκας της οροφής που προκύπτει από την στατική μελέτη, δεν επιτρέπει επιβάρυνση σε φορτία μεγαλύτερη από 200kg/τμ. Τα φυτεμένα δώματα έχουν άμεσο αντίκτυπο στη βελτίωση του μικροκλίματος του κτηρίου και έμμεσο αντίκτυπο στα κτίρια που το περιβάλλουν. Με τη φύτευση του δώματος θα μειωθεί τόσο η κατανάλωση ενέργειας για ψύξη όσο και η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση καθώς το φυτεμένο λειτουργεί ως θερμομόνωση. Εκτιμάται πως με το παρόν έργο θα μειωθεί η κατανάλωση κατά 30%. Οι ετήσεις καταναλώσεις των 2 σχολείων για το έτος αναφοράς (με βάση τους Πίνακες του Παραρτήματος) εκτιμούνται στις 16 MWh το χρονο. Επομένως, υπολογίζεται πως θα επιτευχθεί εξοικονόμηση θερμικής κυρίωςενέργειας 4,8 MWh το χρόνο και αντίστοιχη μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα 0,97 tn CO 2 (πολλαπλασιάζοντας με το 0,202 συντελεστή για το φυσικό αέριο). Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,00 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 4,8 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 0,97 Πράσινες στέγες στα σχολικά κτίρια των 35 & 36 Δημοτικών Σχολείων του συγκροτήματος Τζαβέλα Τα 35 ο & 36 ο Δημοτικά σχολεία ανήκουν στο σχολικό Συγκρότημα Τζαβέλα του Δήμου Πειραιά το οποίο βρίσκεται βόρεια του κεντρικού λιμένα Πειραιώς, στην περιοχή της Καστέλας στη συμβολή των οδών Τζαβέλλα, Πυθαγόρα, Μεγάλου Αλεξάνδρου και Αλεξάνδρου μέσα σε ένα οικόπεδο έκτασης ,37 τ.μ.. Στο ευρύτερο περιβάλλον βρίσκονται μικροί χώροι πρασίνου, όπως η πλατεία Λοχαγού Παπαδόπουλου, το πράσινο κοντά στη γραμμή του σιδηροδρόμου και του τροχιόδρομου, καθώς και ο περιβάλλον χώρος του Σταδίου Ειρήνης & Φιλίας. Η περιοχή είναι πυκνοδομημένη με στενούς δρόμους και πολλά βαρέα οχήματα. Οι μαθητές που φοιτούν στα 35 ο & 36 ο Δημοτικά στο Σχολικό Συγκρότημα Τζαβέλα, είναι συνολικά τριακόσιοι εξήντα πέντε (365). Το διδακτικό και λοιπό προσωπικό είναι συνολικά εξήντα (60) άτομα. Οι χρήστες του κτηρίου σε καθημερινή βάση ανέρχονται στους τετρακόσιους είκοσι πέντε έως τετρακόσιους πενήντα ( ). Οι χρήστες σε εβδομαδιαία βάση ανέρχονται στους δύο χιλιάδες εκατόν είκοσι πέντε με δύο χιλιάδες Σχέδιο Δράσης 72

73 διακόσια πενήντα ( ). Στα πλαίσια του παρούσας πράξης θα γίνει εγκατάσταση φυτεμένου δώματος στα σχολικά κτήρια των 35ου & 36ου δημοτικών σχολείων του Συγκροτήματος Τζαβέλα του Δήμου Πειραιά σε επιφάνεια 682 τ.μ. Για την κάλυψη της οροφής των κτιρίων των 35ου & 36ου δημοτικών σχολείων, επιλέγεται ο εκτατικός τύπος φυτεμένου δώματος. Η αντοχή της πλάκας της οροφής που προκύπτει από την στατική μελέτη, δεν επιτρέπει επιβάρυνση σε φορτία μεγαλύτερη από 200kg/τμ. Τα φυτεμένα δώματα έχουν άμεσο αντίκτυπο στη βελτίωση του μικροκλίματος του κτηρίου και έμμεσο αντίκτυπο στα κτίρια που το περιβάλλουν. Με τη φύτευση του δώματος θα μειωθεί τόσο η κατανάλωση ενέργειας για ψύξη όσο και η κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση καθώς το φυτεμένο λειτουργεί ως θερμομόνωση. Εκτιμάται πως με το παρόν έργο θα μειωθεί η κατανάλωση κατά 30%. Οι ετήσεις καταναλώσεις των 2 σχολείων για το έτος αναφοράς (με βάση τους Πίνακες του Παραρτήματος) εκτιμούνται στις 16 MWh το χρονο. Επομένως, υπολογίζεται πως θα επιτευχθεί εξοικονόμηση θερμικής κυρίωςενέργειας 4,8 MWh το χρόνο και αντίστοιχη μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα 0,97 tn CO 2 (πολλαπλασιάζοντας με το το 0,202 συντελεστή για το φυσικό αέριο). Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,93 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 4,8 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 0,97 Παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στο κεντρικό Δημαρχείο του Δήμου Πειραιά Η συγκεκριμένη πράξη αφορά παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στο κτίριο που στεγάζει το Δημαρχείο του Δήμου Πειραιά. Οι παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας που προτείνονται έχουν στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση του Δημαρχείου ώστε να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας τουλάχιστον 25% σε σχέση με την αρχική ενεργειακή του κατανάλωση. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις αφορούν τα ακόλουθα υποέργα: Αντικατάσταση υαλοπινάκων, ανοιγμάτων και κεντρικής εισόδου, προσθήκη ανακλαστικής μεμβράνης. Θερμομόνωση κελύφους και οροφής. Αντικατάσταση παλαιών κλιματιστικών μονάδων με νέο κεντρικό σύστημα θέρμανσης ψύξης αερισμού. Αντικατάσταση φωτιστικών σωμάτων. Η πράξη αφορά επίσης υποστηρικτικές δράσεις (υποέργα) όπως: Υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου κατά την προετοιμασία του φακέλου της πρότασης και κατά τη διάρκεια του έργου. Σχέδιο Δράσης 73

74 Τεχνικές μελέτες (μελέτη θέρμανσης κλιματισμού, στατική μελέτη, μελέτη φωτισμού). Ενεργειακή επιθεώρηση και έκδοση πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης πριν και μετά τις παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας. Δράσεις δημοσιότητας. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,00 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 0,77 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 0,16 Τα προτεινόμενα μέτρα για την κατηγορία των Δράσεων ευαισθητοποίησης είναι τα εξής: Ενημέρωση των δημοτικών υπαλλήλων για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς Σημαντική παράμετρος της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης στα δημοτικά κτίρια αποτελεί και η ευαισθητοποίηση των χρηστών. Στόχος των δράσεων ευαισθητοποίησης θα είναι η ενημέρωση των χρηστών για εφαρμογή απλών πρακτικών ορθολογικής χρήσης του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού (συστήματα ψύξης θέρμανσης - κλιματισμού) αλλά και του εξοπλισμού γραφείων (υπολογιστές, εκτυπωτές, φωτοτυπικά). Από τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των χρηστών αναμένεται ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας τουλάχιστον 30% και μείωση των εκπομπών CO 2 στα δημοτικά κτίρια. Η ενημέρωση στους χρήστες μπορεί να γίνεται με εκπαιδεύσεις των εργαζομένων από το Ενεργειακό γραφείο, το οποίο συντονίζει όλες τις δράσεις ευαισθητοποίησης του Δήμου σε συνεργασία με τη Δ/νση Τεχνικής Υπηρεσίας, έτσι ώστε να μην υπάρχει σημαντικό κόστος για το Δήμο. Πιο συγκεκριμένα, και μετά την υιοθέτηση καλών ενεργειακών πρακτικών, η μείωση στην καταναλισκόμενη ενέργεια θα είναι 3.750,00 MWh/ έτος και η αντίστοιχη η μείωση στις εκπομπές CO 2 θα είναι 2.052,60 tn/ έτος. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) - Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 3.750,00 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 2.052,60 Σχέδιο Δράσης 74

75 Εκδηλώσεις στα σχολεία Προτείνεται η διοργάνωση εκδηλώσεων «Πράσινης Συνείδησης», «Ημέρας Περιβάλλοντος», και λοιπών διαδραστικών παιχνιδιών με σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών στα σχολεία. Σκοπός είναι η ευρύτερη διάδοση του μηνύματος εξοικονόμησης ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος ως εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των Δημοτών. Οι δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης θα μπορούν να ακολουθούν ένα γενικότερο πρόγραμμα συνεργασίας των πολιτών με το Δήμο στο πλαίσιο της αναβάθμισης της ποιότητας ζωής των δημοτών και θα περιλαμβάνει ημερίδες, σεμινάρια, διανομή φυλλαδίων σε κεντρικά σημεία του Δήμου καθώς και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Πιο συγκεκριμένα, μετά την ευαισθητοποίηση των δημοτών και την υιοθέτηση καλών ενεργειακών πρακτικών, η αναμενόμενη μείωση θα είναι της τάξης του 10% σε σχέση με την υφιστάμενη κατανάλωση ενέργειας στο σύνολο των δημοτών για όλα τα έτη συνολικά έως το 2020 και θα ανέρχεται σε MWh και αντίστοιχα η μείωση στις εκπομπές CO 2 θα είναι ,87 tn. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) - Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) ,77 Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης Περιλαμβάνει σύνολο δράσεων ευαισθητοποίησης της Κοινής Γνώμης, των Πολιτών και του Δήμου. Στόχος είναι η μεταστροφή της ενεργειακής συμπεριφοράς των πολιτών ώστε αυτή να καταστεί λιγότερο ενεργοβόρα. Εφόσον οι ενέργειες είναι στοχευμένες αναμένεται να πολλαπλασιαστούν τα θετικά αποτελέσματα από τις ενεργειακές επενδύσεις του Δήμου και να καταστεί εφικτή η μείωση και του ενεργειακού αποτυπώματος που προέρχεται από τη δράση των ιδιωτών. Η ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες αποδοχής των παρεμβάσεων που σχεδιάζει ο Δήμος. Η συμμετοχή των πολιτών αναμένεται να πολλαπλασιάσει τα οφέλη σε επίπεδο Δήμου, μειώνοντας γεωμετρικά το ενεργειακό αποτύπωμα. Από τις δράσεις που πρόκειται να διοργανώσει ο δήμος, προβλέπεται πως αναμενόμενη μείωση από την ευαισθητοποίηση των δημοτών θα είναι της τάξης του 6% σε σχέση με την υφιστάμενη κατανάλωση ενέργειας στο σύνολο των δημοτών για όλα τα έτη συνολικά έως το 2020 και θα ανέρχεται σε ,20 MWh και αντίστοιχα η μείωση στις εκπομπές CO 2 θα είναι ,27 tn. Σχέδιο Δράσης 75

76 Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) ,24 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) , ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Τα προτεινόμενα Μέτρα και οι Πράξεις χωρίζονται σε 2 Κατηγορίες, την Κατηγορία των Έργων και την Κατηγορία των Δράσεων ευαισθητοποίησης. Τα προτεινόμενα μέτρα για την κατηγορία των έργων είναι τα εξής: Ενεργειακές Παρεμβάσεις στο κτηριακό απόθεμα των δημοτικών κτηρίων Καθώς ο δήμος δεν έχει δικαιοδοσία να παρέμβει στις ιδιωτικές κατοικίες, με τις προτεινόμενες δράσεις που αναφέρθηκαν, στοχεύει στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των δημοτών του για δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών τους. Εκτιμάται πως έως το 2020 τουλάχιστον στο 25% των ιδιωτικών κατοικιών θα πραγματοποιηθεί ενεργειακή αναβάθμιση. Ορισμένες από τις προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι οι ακόλουθες: Προσθήκη εξωτερικής ή εσωτερικής θερμομόνωσης στην εξωτερική τοιχοποιία. Εκτιμάται ότι μια τέτοια παρέμβαση μπορεί να επιφέρει τουλάχιστον 25% εξοικονόμηση ενέργειας και μια μείωση 10,16 kg CO₂ / κάτοικο. Αντικατάσταση κουφωμάτων / ανοιγμάτων με νέα με θερμοδιακοπή και διπλούς υαλοπίνακες χαμηλής εκπομπής. Κατάλληλη σκίαση ανοιγμάτων για τη βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης κατά τη θερινή περίοδο. Χρήση ειδικών επιχρισμάτων «ψυχρών υλικών» σε οροφές και όψεις. Εγκατασταση ηλιακών συλλεκτών. Εάν ακολουθηθεί το σύνολο των προτεινόμενων δράσεων αναμένεται εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 40%. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Ιδιώτες Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) - Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) ,533 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) ,87 Σχέδιο Δράσης 76

77 Αστικές αναπλάσεις για την αναβάθμιση και αξιοποίηση ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων στο δήμο Πειραιά Το έργο περιλαμβάνει εργασίες ανάπλασης για την αξιοποίηση κοινόχρηστων χώρων στις περιοχές Καμινίων, Παλαιάς Κοκκινιάς, και Ζέας. Επιφάνεια παρέμβασης m 2. Οι βιοκλιματικές αναπλάσεις (δενδροφυτεύσεις, χρήση ψυχρών υλικών, κ.α.) έχουν άμεσο αντίκτυπο στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής και έμμεσο αντίκτυπο στα κτίρια που περιβάλλουν τις περιοχές. Εκτιμάται πως τα βιοκλιματικά έργα θα μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας για ψύξη, στις γύρω κατοικίες, κατά 20%. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,00 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Έχει υπολογιστεί σε άλλη Δράση Δεν αποφέρει άμεσα Έχει υπολογιστεί σε άλλη Δράση Οι Δράσεις ευαισθητοποίησης αναλύονται ακολούθως: Δημοσιότητα των έργων «Ολοκληρωμένη αστική αειφόρος ανάπλαση ευρείας κλίμακας στο δήμο Πειραιά» επενδύσεις κτιρίων με πανό, έντυπα-φυλλάδια-ψηφιακά μέσα, γραφείο ενημέρωσης-επικοινωνίας. Το έργο περιλαμβάνει δράσεις δημοσιότητας για το σύνολο της πράξης με: Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,00 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Διακρατική Συνεργασία για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και αποδοτικότητας των κτιρίων Στόχος του έργου TRACE («Transnational cooperation for the improvement of buildings energy performance and efficiency» ή «Διακρατική Συνεργασία για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και αποδοτικότητας των κτιρίων») είναι η υιοθέτηση ή/και τροποποίηση πολιτικών που αφορούν στην ενεργειακή απόδοση και αποδοτικότητα κτιρίων από τοπικές και περιφερειακές αρχές Σχέδιο Δράσης 77

78 στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, οι οποίες προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί μέσω διακρατικής συνεργασίας και υλοποίησης δράσεων από κοινού σε αυτό το θέμα στρατηγικής σημασίας. Οι δράσεις του έργου μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν: Διεξαγωγή έρευνας για το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές στην προώθηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Συλλογή και ανάλυση καλών πρακτικών Διοργάνωση σεμιναρίων κατάρτισης για τα στελέχη τοπικών και περιφερειακών αρχών. Διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων πληροφόρησης. Διοργάνωση εκπαιδευτικών επισκέψεων. Διαμόρφωση σχεδίων δράσης για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Διοργάνωση Συνεδρίου. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,62 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Έργο REPUBLIC-MED Tο έργο REPUBLIC-MED πραγματεύεται την ανάπτυξη και εφαρμογή μιας ολιστικής μεθοδολογίας εκπόνησης ολοκληρωμένων τεχνο-οικονομικών μελετών για την πρόταση μέτρων ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων και της αντιμετώπισης του φαινομένου UHI σε ανοικτούς χώρους. Η μεθοδολογία βασίζεται στην χρήση καινοτόμων μεθόδων ποσοτικοποίησης ενεργειακών, μικροκλιματικών, περιβαλλοντικών και συνθηκών άνεσης δεικτών που απαντώνται ευρέως στην διεθνή βιβλιογραφία. Σκοπός του Έργου είναι ο εντοπισμός των αδυναμιών των τωρινών εργαλείων και πολιτικών για την εκπόνηση έργων μετασκευής «δημόσιων χώρων» και η εξάλειψη των τυχόν μειονεκτημάτων με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων στη φάση της εκπόνησης της τεχνοοικονομικής μελέτης. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,26 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Σχέδιο Δράσης 78

79 5.1.3 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Η ενέργεια που καταναλώνει ο τριτογενής τομέας προέρχεται κυρίως από τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας η οποία κατέχει το ποσοστό του 60% επί της συνολικής ηλεκτρικής και θερμικής, ποσοστό που φανερώνει ότι η κατανάλωση οφείλεται κυρίως στη χρήση ηλεκτρικών συσκευών και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Τα προτεινόμενα Μέτρα και οι Πράξεις για τον τριτογενή τομέα δεν μπορούν να έχουν τη μορφή «Έργων» καθώς ο Δήμος Πειραιά δεν έχει δικαιοδοσία στα κτήρια του τριτογενή τομέα. Ενημέρωση επαγγελματιών για παρεμβάσεις στο κτηριακό απόθεμα Είναι λοιπόν προφανές ότι μόνο δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης μπορούν να προταθούν ώστε οι ιδιώτες να εστιάσουν στην αλλαγή του εξοπλισμού των επαγγελματικών χώρων με νέο υψηλότερης ενεργειακής απόδοσης και στη βελτίωση του τρόπου χρήσης του. Το δυναμικό της εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό καθώς οι επαγγελματίες, σε αντίθεση με τα νοικοκυριά, προβαίνουν τακτικά σε αλλαγή και αντικατάσταση του εξοπλισμού τους. Με τη συγχρηματοδότηση παρεμβάσεων που δύναται να προκύψουν από τα νέα επιχειρησιακά προγράμματα που έχουν ως στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων και του παραγωγικού συστήματος της χώρας, με έμφαση στη διάσταση της καινοτομικότητας, εκτιμάται πως έως το 2020, τουλάχιστον το 40% του τριτογενή τομέα θα πραγματοποιήσουν παρεμβάσεις στο κτιριακό απόθεμα. Εκτιμώντας πως αυτές οι παρεμβάσεις θα είναι συνδυαστικές, η εξοικονόμηση ενέργειας δύναται να ανέλθει το 2020 στο 40%, δηλαδή στις ,65 MWh. Αντίστοιχα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα ανέλθουν σε ,90 tn CO 2. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Ιδιώτες Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) - Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 9.649,53 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 5.980,78 Σχέδιο Δράσης 79

80 5.2 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ Το προτεινόμενο μέτρο αφορά ένα σύνολο στοχευμένων δράσεων που στόχο θα έχει την προώθηση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου εξοικονόμησης και διαχείρισης ενέργειας στο δημοτικό φωτισμό. Βελτίωση της απόδοσης και μείωση της κατανάλωσης του δημοτικού φωτισμού Η προτεινόμενη δράση περιλαμβάνει την αντικατάσταση και επανατοποθέτηση στηλών φωτισμού καθώς και την αντικατάσταση των λαμπτήρων. Η επίπτωση στο ενεργειακό αποτύπωμα του Δήμου είναι σημαντική τόσο σε οικονομικούς όρους όσο και σε όρους συμβολισμού. Επιπρόσθετα, στις έμμεσες συνέπειες συγκαταλέγεται η βελτίωση της αίσθησης ασφάλειας από την αύξηση της φωτεινότητας στο οδικό δίκτυο του Δήμου. Αν συνδυαστεί η παρέμβαση με στήλους που θα συλλέγουν ενέργεια από τον ήλιο και με κατευθυνόμενη δέσμη φωτός, τότε η εξοικονόμηση μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω με το ενεργειακό αποτύπωμα να μειώνεται σημαντικά. Τα απαιτουμενα βήματα για την ωρίμανση της προτεινόμενης δράσης είναι: Συλλογή βασικών πληροφοριών καταναλώσεων ηλεκτροφωτισμού σε ετήσια βάση. Προσδιορισμός ακριβούς τύπου λαμπτήρων. Καταγραφή θέσης των στηλών και τύπου αυτού. Τεχνική έκθεση για την προμήθεια νέων λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας. Αναλυτικές Τεχνικές Προδιαγραφές και προσδιορισμός του πλήθους για κάθε τύπο λαμπτήρα, που έχουν προσδιοριστεί από την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης. Συγγραφή υποχρεώσεων. Διενέργεια Διαγωνισμού Προμήθειας. Υλοποίηση του Έργου. Σημειώνεται ότι πέρα από την αντικατάσταση των λαμπτήρων θα εξεταστεί και η δυνατότητα εγκατάστασης φωτιστικών σημείων με φωτοβολταϊκό πλαίσιο. Λαμβάνοντας υπόψη το λειτουργικό κόστος των λαμπτήρων υπολογίζεται ότι με την αντικατάσταση λαμπτήρων θα εξοικονομηθούν και 410 τόνους εκπομπών CO 2 ετησίως. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 356,83 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 410 Σχέδιο Δράσης 80

81 Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης φωτισμού Η εγκατάσταση ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης του δημοτικού φωτισμού θα δώσει τη δυνατότητα για απομακρυσμένη παρακολούθηση και έλεγχο της λειτουργίας ανάλογα με τις ανάγκες του δικτύου. Στο πλαίσιο αυτό, μέσα από την καταγραφή όλων των φωτιστικών σωμάτων του Δήμου θα γίνει η αποτύπωση τους με GIS, το οποίο θα περιλαμβάνει πέρα από πληροφορίες για τα φωτιστικά σημεία, δεδομένα καταναλώσεων, κλπ. Επιπλέον, αναμένεται να γίνει τοποθέτηση αισθητήρων στους λαμπτήρες, καθώς και ασύρματων ελεγκτών που μπορούν να μεταβάλλουν και να θέσουν το επίπεδο φωτισμού του λαμπτήρα στα επιθυμητά επίπεδα. Με τον τρόπο αυτό, οι λαμπτήρες κατά τη διάρκεια των ωρών μειωμένης κυκλοφορίας, μπορεί να μειώσουν έως και κατά 70% τη στάθμη φωτισμού με ανάλογα οφέλη στην εξοικονόμηση ενέργειας. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 5.515,2 5.3 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Τα προτεινόμενα Μέτρα και οι Πράξεις χωρίζονται σε 2 κατηγορίες, την κατηγορία των Έργων Δράσεων όπως οι παρεμβάσεις στα οχήματα του Δημοτικού Στόλου, οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις αποτροπής της χρήσης ΙΧ και την κατηγορία των Δράσεων Ευαισθητοποίησης και συνεργασιών για ενημέρωση των Δημοτών για χρήση ήπιων μορφών μετακίνησης (ποδήλατο, πεζή μετακίνηση) και οικολογική οδήγηση. Τα προτεινόμενα μέτρα για την κατηγορία των έργων είναι τα εξής: ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Απόκτηση Νέου Στόλου Οχημάτων Καθαριότητας (με χρηματοδοτική μίσθωση - leasing) Αφορά στην προμήθεια μέσω leasing 16 οχημάτων, στην κατεύθυνση της ανανέωσης του στόλου των απορριμματοφόρων οχημάτων του Δήμου, ώστε να εξοικονομηθούν πόροι από τα λειτουργικά έξοδα των υφιστάμενων οχημάτων που βρίσκονται στην κυριότητα του δήμου άνω της 20ετίας. Αναλυτικότερα, περιλαμβάνονται: Ανατρεπόμενο φορτηγό με γερανό. Φορτηγό 4x4 με κινητήρα 480 ίππων, κίνηση σε όλους τους τροχούς και συρόμενα. Δύο Φορτηγά για φόρτωση skip. Απορριμματοφόρα 10t και 12t. Η αντικατάσταση αυτή θα μειώσει κατά 30% την κατανάλωση καυσίμου και συνεπώς και τις εκπομπές CO 2. Πιο συγκεκριμένα, η μείωση της ενέργειας θα είναι 1.187,70 MWh και η αντίστοιχη μείωση στις εκπομπές CO 2 θα είναι 331,40 tn. Σχέδιο Δράσης 81

82 Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,00 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 1.187,70 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 331,40 «Eco Driving» για τους οδηγούς των δημοτικών οχηματων Η εφαρμογή των κανόνων οικολογικής οδήγησης μπορεί να μειώσει την κατανάλωση καυσίμου των οχημάτων. H οικολογική οδήγηση επιτυγχάνει εξοικονόμηση καυσίμου της τάξης τουλάχιστον του 10% και αναφέρεται σε θέματα σχετικά με την καταναλωτική συμπεριφορά ενός οχήματος, τον εξοπλισμό εξοικονόμησης καυσίμου καθώς και περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 500 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 133, ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Αστική αξιοποίηση τμήματος ανενεργού σιδηροδρομικού δικτύου και ενοποίηση περιοχών Δ. Πειραιά με μετατροπή σε ποδηλατόδρομο και πεζόδρομο σιδηροδρομική γραμμή, μήκους περίπου 2,0 km. Επιφάνεια παρέμβασης m 2. Το έργο περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη παρέμβαση για την αστική αειφόρο ανάπλαση ευρείας κλίμακας. Προτείνεται η δημιουργία πεζοδρόμου και ποδηλατόδρομου πάνω στην παλιά Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) - Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) - Σχέδιο Δράσης 82

83 5.3.3 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ανάπλαση και αναβάθμιση επιλεγμένων περιοχών δικτύου κυκλοφορίας πεζών στον αστικό ιστό δήμου Πειραιά συγκεκριμένα 28 οδοκλιμάκων στις περιοχές Καστέλλας, Πειραϊκής, και λόφου Βώκου. Επιφάνεια παρέμβασης m 2. Το έργο περιλαμβάνει εργασίες ανάπλασης με έμφαση στην παρέμβαση πεζοδρόμων και Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,00 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Οι προτεινόμενες δράσεις ευαισθητοποίησης είναι: Έργο CYCLECITIES - CYCLECITIES PROJECT To CYCLECITIES είναι ένα έργο του προγράμματος INTERREG IVC- Πρόγραμμα Διαπεριφερειακής Συνεργασίας, το οποίο χρηματοδοτείται από το (ΕΤΠΑ) Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Κύριος στόχος του έργου είναι η ενσωμάτωση της ποδηλασίας σε ευρωπαϊκές πόλεις, μέσω συστημάτων αειφόρου διαχείρισης κινητικότητας. Οκτώ εταίροι από επτά κράτη-χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώνονται και συνεργάζονται με κοινή πρωτοβουλία την προώθηση και αύξηση της ποδηλασίας στις αστικές περιοχές με απώτερο σκοπό τη διαχείριση της κινητικότητας. δημιουργία ενός «κεφαλαίου γνώσης», το οποίο θα υποστηρίζει την ένταξη του ποδηλάτου στα αστικά προγράμματα διαχείρισης της κινητικότητας για τη βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας και περιβάλλοντος της πόλης. Προβλέπεται πως από τις δράσεις ευαισθητοποίησης του παρόντος έργου, έως το 2020, το 20% των δημοτών θα χρησιμοποιεί περισσότερο το ποδήλατο και λιγότερο το αυτοκίνητο. Επομένως, η εξοικονόμηση ενέργειας που θα επιτευχθεί στο σύνολο των ετών έως το 2020 θα ανέρχεται στις ,2 MWh και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα μειωθούν ,024 tn. Ο γενικός στόχος του έργου CYCLECITIES είναι η ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων, καθώς και η Σχέδιο Δράσης 83

84 Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) ,48 Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) ,04 Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) - Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 9.600,20 Έργο SMILE - SMILE Project Κύριος στόχος του έργου είναι η Ανάπτυξη και υλοποίηση καινοτόμων στρατηγικών, σχεδίων και μέτρων στον τομέα των ενεργειακά αποδοτικών λύσεων κινητικότητας στις πόλεις της Μεσογείου και ειδικότερα η παροχή ευφυών και αειφόρων λύσεων. Αναλυτικότερα, αντικείμενο του έργου SMILE είναι να συμβάλει στην ανάπτυξη έξυπνων και ενεργειακά ευφυών πόλεων, μέσω της υλοποίησης του, των πιλοτικών εφαρμογών του, της διάχυσης και της προώθησης πολιτικών, στρατηγικών και μέτρων για την εφαρμογή έξυπνων λύσεων στον τομέα των αστικών εμπορευματικών μεταφορών. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα 5.4 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Σύμφωνα με το Νομικό καθεστώς της Ελλάδας σχετικά με την παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), όπως ορίζεται από τους παρακάτω νόμους και αποφάσεις: Ν. 3468/2006 για την «Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ», Ν. 3734/2009 για την «Προώθηση της συμπαραγωγής δύο ή περισσότερων χρήσιμων μορφών ενέργειας», και Ν. 3851/2010 για την «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», ΚΥΑ 12323/2009, «Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις και ιδίως σε δώματα και στέγες κτιρίων», KΥA 18513/2010, «Συμπλήρωση του Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων σε κτιριακές εγκαταστάσεις». Σχέδιο Δράσης 84

85 ένας μεγάλος αριθμός έργων ΑΠΕ έχουν ήδη ή πρόκειται να υλοποιηθούν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Σημαντική παράμετρος για την υποστήριξη αυτών των έργων είναι τα χρηματοδοτικά εργαλεία. Στα πλαίσια λοιπόν του Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών αναμένεται να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά τόσο σε κτίρια της περιοχής του Δήμου Πειραιά όσο και στο έδαφος ή ακόμη και στις στέγες βιοτεχνικών κτιρίων. Παρά το γεγονός ότι η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ δεν αποτελεί υποχρεωτική κατηγορία, ωστόσο ο Δήμος Πειραιά την συμπεριλαμβάνει στο ΣΔΑΕ του ώστε να αποτελεί ολοκληρωμένο σχεδιασμό για τα επόμενα έτη. Τα προτεινόμενα Μέτρα και οι Πράξεις χωρίζονται σε 2 Κατηγορίες, την Κατηγορία των Έργων και την Κατηγορία των Δράσεων ευαισθητοποίησης: Παρέμβαση ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2014 SCHOOL POWER 2014 Το προτεινόμενο έργο αφορά στην υλοποίηση ολοκληρωμένης παρέμβασης ΑΠΕ σε τοπική Κοινότητα καθώς επικεντρώνεται σε ένα πλέγμα 50 Σχολικών Συγκροτημάτων του Δήμου Πειραιά. Εικόνα 27: Θέσεις των Σχολείων όπου προγραμματίζονται οι Παρεμβάσεις «ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ SCHOOL POWER 2014» Στο πλαίσιο αυτό και για κάθε ένα από τα 50 Σχολεία που περιλαμβάνονται στην Προτεινόμενη Παρέμβαση προγραμματίζεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος 10KW στο δώμα κάθε σχολείου (50 συστήματα συνολικά), ώστε να αξιοποιηθεί η πλέον πρόσφατη νομοθεσία για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση του ενεργειακού Σχέδιο Δράσης 85

86 αποτυπώματος. Στην κατεύθυνση αυτή, επιδιώκεται η αξιοποίηση του net metering (συμψηφισμός ηλεκτρικής ενέργειας [5] με άμεση χρήση αυτής για αυτοκατανάλωση). Ήδη προς την κατεύθυνση της ωρίμανσης της Παρέμβασης, η Ομάδα του Δήμου Πειραιά για κάθε ένα από τα συστήματα που θα τοποθετηθούν έχει ήδη πραγματοποιήσει: Ανάλυση και προσδιορισμός των πιθανών σκιάσεων. Στατική μελέτη. Επιλογή του χώρου έδρασης των ηλεκτρονικών μετατροπέων. Σχεδίαση του Φωτοβολταϊκού Συστήματος. Προσδιορισμός του προσανατολισμού. Εικόνα 28: Απεικόνιση του net metering Για κάθε ένα από τα 50 σχολεία έχει ήδη πραγματοποιηθεί μελέτη και προσδιορισμός της καλύτερης δυνατής χωροθέτησης του Φ/Β Συστήματος έτσι ώστε η ονομαστική ισχύς αυτού να είναι 10,00 KWp (Αναλυτικός Πίνακας στο Παράρτημα 7.7). Στην κατεύθυνση αυτή, για κάθε ένα σχολείο έχει ληφθεί υπόψη η αποφυγή σκιάσεων από εμπόδια για την βέλτιστη ενεργειακή απόδοση του Φ/Β συστήματος. Ειδικότερα για κάθε Σχολείο που περιλαμβάνεται στην Πρόταση ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2014 SCHOOL POWER 2014, έχει ληφθεί υπόψη κατά τον υπολογισμό: Το ηλιακό δυναμικό περιοχής. Ο προσανατολισμός εγκατάστασης ως προς το νότο (γωνία αζιμουθίου α). Η βέλτιστη κλίση των Φ/Β στοιχείων (γωνία κλίσης β). Πιθανές σκιάσεις από γειτονικές συστοιχίες Φ/Β πλαισίων ή από υπάρχοντα εμπόδια. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί οριστικοποίηση των τεχνικών προδιαγραφών και προετοιμασία τευχών δημοπράτησης για τη διενέργεια Διαγωνισμού Προμήθειας και Εγκατάστασης. Σε κάθε περίπτωση αξιοποιείται το net metering (συμψηφισμός ηλεκτρικής ενέργειας με άμεση χρήση αυτής για αυτοκατανάλωση). Με τη διαδικασία αυτή, ουσιαστικά αυτοχρηματοδοτείται η θέρμανση των Σχολείων με τη χρήση αντλιών θερμότητας, μειώνοντας σημαντικά και το Σχέδιο Δράσης 86

87 ενεργειακό αποτύπωμά τους, καθώς μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται καυστήρες πετρελαίου. Έχει ήδη πραγματοποιηθεί αίτηση για έγκριση οικοδομικής άδειας μικρής κλίμακας και μετά τη χορήγησή της και την επιλογή αναδόχου (μέσα από Δημόσιο Διεθνή Διαγωνισμό Προμήθειας) πραγματοποιείται: Τοποθέτηση Φωτοβολταϊκών Πλαισίων. Καλωδίωση Ηλεκτρική εγκατάσταση Τοποθέτηση Αντιστροφέα. Έναρξη λειτουργίας. Έκδοση πιστοποιητικού εγκατάστασης κατά ISO για την οριστική παραλαβή του Έργου. Τοποθέτηση Βάσεων Στήριξης. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Ενεργειακό Γραφείο Επενδύσεων Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) 790,50* Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) 647,171** Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) 1633,25** *Σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση (χωρίς ΑΠΕ) **Αναλυτικός Πίνακας συνολικής εκτίμησης μείωσης εκπομπών CO 2 δίδεται στο Παράρτημα 7.8. Προμήθεια και εγκατάσταση μετρητικού εξοπλισμού για το Έργο SCHOOL POWER 2014 Προτείνεται η προμήθεια και εγκατάσταση 50 ολοκληρωμένων μονάδων μετρητικού εξοπλισμού οι οποίες θα συνδεθούν με τους κεντρικούς πίνακες των σχολικών κτηρίων και θα είναι σε θέση να αποτυπώσουν με ακρίβεια: Εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται από την υλοποίηση της Παρέμβασης. Μετατροπή όλων των καταναλώσεων σε KW ώστε να μπορούν να είναι συγκρίσιμα. Συνολική μεταβολή (μείωση) του ενεργειακού αποτυπώματος από την υλοποίηση των παρεμβάσεων του έργου. Επιπρόσθετα, η λύση που θα προκριθεί θα περιλαμβάνει κατ ελάχιστο- δυνατότητες: Καταγραφής και ελέγχου παραγωγής ή κατανάλωσης ενέργειας. Διαχείρισης φορτίου με βάση κριτήρια του χρήστη. Ελάχιστα χαρακτηριστικά του συστήματος θα είναι: Η δημιουργία αναφορών: Ενέργειας σε επίπεδο ημέρας, εβδομάδας, μήνα, έτους. Μέγιστη ισχύς σε επίπεδο ημέρας, εβδομάδας, μήνα, έτους. Αξία ενέργειας σε επίπεδο ημέρας, εβδομάδας, μήνα, έτους. Εξαγωγή δεδομένων σε μορφή xls και xml. Προγραμματισμός εικονικών μετρητών για υπολογισμό καταναλώσεων που δεν έχουν μετρητή. Η δημιουργία ειδοποιήσεων (μέσω mail και sms): Για ημερήσιες, εβδομαδιαίες ή μηνιαίες ενεργειακές ροές. Σχέδιο Δράσης 87

88 Για συμβάντα ενεργειακών ροών με βάση κριτήρια που θέτει ο χρήστης. Θα περιλαμβάνεται Energy Dashboard, μέσω του οποίου θα αποτυπώνονται: Συνοπτικός πίνακας κατανάλωσης ή παραγωγής σε kwh και. Ενδείξεις τρέχουσας ισχύος και χρηματικής ροής που ανανεώνονται σε ωριαία βάση. Διαδραστικός χάρτης των σημείων/ εγκαταστάσεων που παρακολουθούνται. Με την έγκριση της ανωτέρου πρότασης θα προγραμματιστούν τα εξής: Τεχνική έκθεση για την προμήθεια του συστήματος μέτρησης. Αναλυτικές Τεχνικές Προδιαγραφές και Συγγραφή υποχρεώσεων. Διενέργεια Διαγωνισμού - Προμήθειας Υλοποίηση του Έργου Εγκατάσταση του μετρητικού συστήματος. Αρμόδια Υπηρεσία, άτομο ή εταιρεία Χρονοδιάγραμμα (Έναρξη-Λήξη) Προϋπολογισμός (Ευρώ) Αναμενόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (MWh/έτος) Αναμενόμενη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (MWh/έτος) Αναμενόμενη μείωση εκπομπών CO2 (tn/έτος) Ενεργειακό Γραφείο Επενδύσεων Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δεν αποφέρει άμεσα Δράσεις Δημοσιότητας και Ευαισθητοποίησης για το Έργο SCHOOL POWER 2014 Με το σχέδιο Δράσεων Εκπαίδευσης, Διάδοσης, Δικτύωσης και δημοσιότητας επιδιώκεται να παραχθεί ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο σχέδιο με προγραμματισμένες ενέργειες και δράσεις, που θα αξιοποιεί όλα τα ενδεδειγμένα μέσα και μεθόδους, ώστε να επιτύχει: τη γνωστοποίηση των ωφελημάτων που θα προκύψουν από την υλοποίηση του έργου και τη δημιουργία κατάλληλου κλίματος αποδοχής των άμεσα και έμμεσα εμπλεκόμενων και εξοικείωσης της κοινής γνώμης για τις ωφέλειες που θα προκύψουν από την υλοποίηση του Έργου. Σχέδιο Δράσης 88

89 Εικόνα 29: Δράσεις Δημοσιότητας και Ευαισθητοποίησης Πιο αναλυτικά, επιδιώκεται: Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των εμπλεκόμενων και των ωφελούμενων από το έργο με έμφαση στα παιδιά που αποτελούν την ελπίδα μας για το μέλλον και τους κάτοικους της ευρύτερης περιοχής όπου εδράζονται τα σχολεία. Έμφαση δίδεται στην ευαισθητοποίηση των κηδεμόνων και όσων επισκέπτονται το Σχολείο. Η γνωστοποίηση του περιεχομένου του έργου και η ενημέρωση για τους τομείς δράσης του. Η δημιουργία θετικού κλίματος για την αποδοχή και την υποστήριξη του. Η συμβολή σε έναν αποτελεσματικότερο και φιλικότερο συνδυασμό του εκπαιδευτικού συστήματος με την προστασία του περιβάλλοντος και την εξοικονόμηση ενέργειας. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των Υπηρεσιών του Δήμου αλλά και της κοινωνίας για τις δράσεις και τα αποτελέσματα του έργου. Η ενεργοποίηση των πολλαπλασιαστών πληροφόρησης, σε μια προσπάθεια για τη δημιουργία ενός δικτύου ενημέρωσης για την πορεία υλοποίησης του Έργου και τα οφέλη αυτού. Για την επίτευξη των ανωτέρω προτείνονται: Εκδηλώσεις σε κεντρικό σημείο του Δήμου με επίκεντρο το παιδί για την παρουσίαση των Δράσεων του Έργου και της φιλοσοφίας του. Διαδραστικά παιχνίδια περιβαλλοντικής διάστασης με θέμα την εξοικονόμηση ενέργειας και διαγωνισμοί δώρων για τα παιδιά που θα συμμετέχουν σε αυτά. Παρουσίαση της Δράσης σε κάθε ένα από τα 50 σχολεία. Εκδήλωση πανηγυρική έναρξη λειτουργίας ΦΒ συστήματος σε κάθε ένα από τα σχολεία. Σχέδιο Δράσης 89