Μαθήματα αρχιτεκτονικής από την οικο-δομή της ανάγκης. Γεώργιος Κολοκοτρώνης Αρχιτέκτων Μηχανικός

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Μαθήματα αρχιτεκτονικής από την οικο-δομή της ανάγκης. Γεώργιος Κολοκοτρώνης Αρχιτέκτων Μηχανικός"

Γεννάδιος Μαγγίνας
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Μαθήματα αρχιτεκτονικής από την οικο-δομή της ανάγκης Γεώργιος Κολοκοτρώνης Αρχιτέκτων Μηχανικός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα Πλοκαμιανά της δημοτικής ενότητας Ινναχωρίου, του δήμου Κισσάμου αποτελούν οικισμό, η εξέλιξη του οποίου υπήρξε κατά βάση γραμμική (κατά μήκος του ρέματος). Η κατασκευή των κτισμάτων πραγματοποιείται αποκλειστικά και μόνο με χρήση τοπικών υλικών. οικισμός απλός στη δομή του χωρίς μεγάλα κτήρια, θα έλεγε κανείς μόνο για τα βασικά Τα έργα κοινωφελούς χρήσεως κατασκευάστηκαν με τη συμμετοχή όλων των χωρικών Η αγροτική παραγωγική διαδικασία, είναι συνυφασμένη με το μικρό ρέμα, που κατά τη διάρκεια το καλοκαιριού, λόγω των αυξημένων α- ναγκών στερεύει. η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει ένα αλευρόμυλο, ένα ελαιοτριβείο και τους λαχανόκηπος. Όλα αυτά μεσολαβούν μεταξύ ρέματος και οικισμού. Τα λίγα αυτά δομικά στοιχεία αποτελούν όλο τον οικισμό ο οποίος ήταν αυτάρκης Μέσα από αυτά τα μαθήματα επιβίωσης και αυτάρκειας βλέπουμε μια δεμένη κοινωνική συνοχή που το κάθε τι έπαιζε το ρόλο του. Το χωριό είχε και έχει ακόμα τη δομή αυτή που αποτυπώνει μια επιτυχημένη συνταγή αειφόρου λειτουργίας, συνεργασίας και εξέλιξης, που σε περιόδους κρίσης έχει αποδειχθεί επιτυχημένη. Η μόνη αλλοίωση του έχει γίνει από το μετέπειτα επαρχιακό οδικό δίκτυο, που ήρθε να τον διαπεράσει και να φέρει την ανάπτυξη, κόβοντας αρκετά κτίσματα και αφομοιώνοντας την μικρή πλατεία του χωριού. Πρόσφατα, και βάσει πάλι αναπτυξιακών επιχειρημάτων, έγινε προσπάθεια μελέτης για έργα οδοποιίας, που σαν βέλτιστη λύση υποδεικνύονταν η καταστροφή του νερόμυλου και των λαχανόκηπων (σημειώνετε ότι οι κήποι έχουν κατασκευαστεί πάνω σε ξερολιθιές, είναι διαμορφωμένοι σε σύστημα οριζοντίων και καθέτων αξόνων, και ποτίζονται από τη στέρνα του μύλου. Ακόμα και η σύσταση του εδάφους είναι διαφορετική καθότι απαρτίζεται από ιζήματα και φερτά υλικά απ το ρέμα). Χάνοντας ο οικισμός δυο από τα τρία εναπομείναντα χαρακτηριστικά του αμέσως χάνει και την ταυτότητα του. Μένει να γίνει ακόμα ένα αδιάφορο χωριουδάκι που θα προσπερνάτε. Τελικά ποια είναι η ανάπτυξη που θέλουμε; Ίσως για να πάμε μπροστά θα έπρεπε να κοιτάξουμε πρώτα πίσω; ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -1-12/10/2013

2 ΕΙΣΗΓΗΣΗ Εισαγωγή Αρχικά ας προσεγγίσουμε την ετυμολογία της λέξης οικοδομής. Είναι σύνθετη λέξη η οποία προέρχεται από το οἶκος, που σημαίνει κατοικία, σπίτι και τη δομή, που σημαίνει κτίσμα, διάρθρωση. Η οικο-δομή της ανάγκης, έρχεται να ορίσει τον τρόπο με τον οποίο οι ανάγκες των ανθρώπων δομούν τον οίκο τους. Η πιο σημαντική ανάγκη προς κάλυψη, που ταυτόχρονα αποτελεί και τη βασική λειτουργία του οικοδομήματος για τον άνθρωπο, είναι η δημιουργία ενός προστατευμένου περιβάλλοντος, ενός καταφυγίου, μίας εστίας. Η ανάγκη προς διαβίωση και εξέλιξη γεννάει την ανάγκη οργάνωσης ενός χωρικού πλαισίου όπου αυτή διαδραματίζεται. Με αυτά τα μαθήματα οργάνωσης του δομημένου περιβάλλοντος θα ασχοληθεί η παρούσα παρουσίαση χρησιμοποιώντας το παράδειγμα ενός παραδοσιακού οικισμού στο δυτικό τμήμα του νομού Χανίων, όπως τα έχω παρατηρήσει και βιώσει. Γεωμορφολογικό υπόβαθρο Ο οικισμός που παρουσιάζεται βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης και πιο συγκεκριμένα στη δημοτική ενότητα Ιναχωρίου του δήμου Κισσάμου. Τοποθετείται μεταξύ της θάλασσας, και των υπολοίπων γύρω οικισμών, δηλαδή ανάμεσα σε βουνό και θάλασσα γεγονός που τον κάνει άρρηκτα συνδεδεμένο με το «γιαλό», και τους γύρω ορεινούς όγκους.η χωροθέτηση αντικατοπτρίζει άμεσα το πλαίσιο των αναγκών των κατοίκων που αποτέλεσαν την αφορμή για οικο-δόμηση - χωροθέτηση. Υπάρχει μια ιδιαίτερη χωροταξία στον οικισμό η οποία προέκυψε μέσα από την ανάγκη και δεν ακολούθησε κάποια ιδιαίτερη χωροταξική μελέτη, και παρά ταύτα καθόλα λειτουργική. Ο οικισμός απλώνεται κατά βάση γραμμικά, παράλληλα με το ρέμα και τον ορεινό όγκο. Τα κτίσματα αναπτύσσονται στη βορεινή πλαγιά ώστε να είναι προστατευμένα από τους κρύους βοριάδες. Η εκκλησία με το κοιμητήριο βρίσκονται στις παρυφές του οικισμού. Οι κήποι απλώνονται κάτω από τα σπίτια στο σημείο με την ευκολότερη δυνατότητα άρδευσης και τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια στην περιοχή. Δομικά υλικά τρόποι κατασκευής ιδιαιτερότητες Τα σπίτια κατασκευάζονται με τον ένα τοίχο στην πλαγιά και το μέγιστο ύψος είναι αυτό του ενός ορόφου (ο οντάς), απλώνονται κλιμακωτά ακολουθώντας τη στάθμη του φυσικού εδάφους το ένα δίπλα στο άλλο κάνοντας χρήση μεσοτοιχιών για την αποφυγή επιπλέον χρόνου, εργασίας και κόστους. Μέσα από αυτό το κτιριακό «πλέξιμο» δημιουργούνται σχεδόν κλειστές, προστατευμένες αυλές, αυλές που είναι απαραίτητες για τις αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες της κάθε οικογένειας. ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -2-12/10/2013

3 Κορμός της δομής των κατοικιών είναι το καθημερινό, που περιλαμβάνει κουζίνα τραπεζαρία και συνήθως ένα κρεβάτι στον ίδιο χώρο (είναι και το ποιο ζεστό δωμάτιο αφού έχει την «καμινάδα» δηλαδή μαγειρειό). Τα υπόλοιπα μέλη είναι η αποθήκη τροφίμων, η «μαγατζές», όσο πιο υποσκαφος χώρος το δυνατόν, ο οντάς - το ψηλότερο κτίσμα του σπιτιού, που ήταν συνήθως υποδοχή για τους μουσαφίρηδες, η εργαστήρι με τον αργαλειό για ύφανση, το υπνοδωμάτιο (ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας), ο στάβλος για τα οικόσιτα ζώα, που κάποιες φορές ήταν και μεγαλύτερος από το καθημερινό. Τέλος έχουμε την αυλή με το πατητήρι την κληματαριά, το κοτέτσι, κ.α. στοιχεία απαραίτητα για την επιβίωση της οικογένειας. Επίσης αναφέρεται ότι τα σπίτια και τα έργα κοινωφελούς χρήσεως κατασκευάστηκαν με τη συμμετοχή και βοήθεια όλων των χωρικών, με συμμετοχική δηλαδή εργασία, και μόνο ντόπιους μαστόρους. Η κατασκευή των κτισμάτων πραγματοποιείται αποκλειστικά και μόνο με χρήση τοπικών υλικών: η τοπική πέτρα είναι σχεδόν ακατέργαστη και πρέπει να χτιστεί ανάλογα με τη μορφή που έχει, δημιουργώντας τοιχοποιίες «κεντήματα» οι τοπικές σχιστοπλακες, που βοηθούν στην γεφύρωση κενών και την κατασκευή των στεγών το κόκκινο πυρόχωμα που χρησιμοποιείται στο χτίσιμο μαζί με ασβέστη, αλλά και στην στέγη αφού δεν φυτρώνουν εύκολα φυτά σε αυτό και δεν απορροφά το νερό τα φύκια που τα βλέπουμε και αυτά στη στέγη σαν μόνωση. Διαχείριση υδάτινων πόρων. Η αγροτική παραγωγική διαδικασία στον οικισμό, είναι συνυφασμένη με το μικρό ρέμα που τον διατρέχει παράλληλα, και κατά τη διάρκεια το καλοκαιριού, λόγω των αυξημένων αναγκών στερεύει. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει μια πέτρινη στέρνα που συλλέγει το νερό, το οποίο μετά κινεί έναν ιδιαιτέρου κάλους βυζαντινό αλευρόμυλο, καλύπτει τις ανάγκες του ελαιοτριβείου και τέλος φτάνει στους λαχανόκηπους. Οι κήποι έχουν κατασκευαστεί από τους κάτοικους πάνω σε ένα τεχνητό πρανές με μια μεγάλη ξερολιθιά-τοίχο αντιστήριξης, είναι διαμορφωμένοι σε σύστημα οριζοντίων και καθέτων αξόνων, ούτως ώστε να ποτίζονται όλοι από το νερό της στέρνας και να διαχωρίζονται οι ιδιοκτησίες. Η σύσταση του εδάφους εκεί είναι ιδιαίτερή, καθότι απαρτίζεται από ιζήματα και φερτά υλικά που μεταφέρονται με το πότισμα απ το ρέμα. Το νερό επαναχρησιμοποιείται συνεχώς για να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες του οικισμού και κατόπιν ελευθερώνεται στον υδροφόρο ορίζοντα για να συνεχίσει τον κύκλο του. Τα λίγα αυτά δομικά στοιχεία αποτελούν όλο τον οικισμό ο οποίος ήταν πλήρως αυτάρκης κλείνοντας έναν αειφόρο κύκλο με μηδενικό αποτύπωμα στη φυσικό περιβάλλον. Συμπέρασμα - επίλογος Μέσα από αυτά τα μαθήματα επιβίωσης και αυτάρκειας βλέπουμε μια δεμένη κοινωνική συνοχή που το κάθε τι έπαιζε το ρόλο του, από το πιο ασήμαντο μέχρι το πιο σημαντικό Το χωριό είχε και έχει ακόμα τη δομή αυτή που αποτυπώνει μια επιτυχημένη συνταγή αειφόρου λειτουργίας, συνεργασίας και εξέλιξης, που σε περιόδους κρίσης έχει αποδειχθεί επιτυχημένη. ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -3-12/10/2013

4 Η μόνη αλλοίωση που έχει γίνει είναι από το μετέπειτα επαρχιακό οδικό δίκτυο, που ήρθε να το διαπεράσει και να φέρει την ανάπτυξη, κόβοντας αρκετά κτίσματα, και αφομοιώνοντας την μικρή πλατεία του χωριού. Πρόσφατα, και βάσει πάλι αναπτυξιακών επιχειρημάτων, έγινε προσπάθεια μελέτης για έργα οδοποιίας, που σαν βέλτιστη λύση υποδεικνύονταν η καταστροφή του νερόμυλου και των λαχανόκηπων. Χάνοντας ο οικισμός δυο από τα τρία εναπομείναντα χαρακτηριστικά του αμέσως χάνει και την ταυτότητα του. Μένει να γίνει ακόμα ένα αδιάφορο χωριουδάκι που θα προσπερνάτε. Τελικά ποια είναι η ανάπτυξη που θέλουμε; Ίσως για να πάμε μπροστά θα έπρεπε να κοιτάξουμε πρώτα πίσω; ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -4-12/10/2013

5 ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1 Εικόνα 2 ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -5-12/10/2013

6 Εικόνα 3 Εικόνα 4 ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -6-12/10/2013

7 Εικόνα 5 Εικόνα 6 ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -7-12/10/2013

8 Εικόνα 7 Εικόνα 8 ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -8-12/10/2013

9 Εικόνα 9 Εικόνα 10 ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ -9-12/10/2013

10 Εικόνα 11 Εικόνα 12 ΧΑΝΙΑ_ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ /10/2013

Σχετικά έγγραφα

ΡΑΠΤΗΣ ΠΤΕΛΕΑ ΛΕΙΒΑΔΑΚΙ

ΡΑΠΤΗΣ ΠΤΕΛΕΑ ΛΕΙΒΑΔΑΚΙ προς Λιβαδάκι ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ Η Σύσταση του Οικισμού: Ο οικισμός είναι ορεινός, αγροτικός και αποτελείται από: -13 κατοικίες, (μόνιμα διαμένουν σε 6 από αυτές,