Ο ΟΠΟΙΙΑ ΙΑΜΕΣOY ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Transcript

1 Ο ΟΠΟΙΙΑ ΙΑΜΕΣOY ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Σ.Ι. Τσούκαρης Μελετητής Περιβαλλοντολόγος, Πολιτικός Μηχανικός Μάρνη 59 Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα παράκτια και παραλίµνια οικοσυστήµατα είναι συχνά µοναδικής φυσικής οµορφιάς και σπουδαιότητας και µε πλούσια δασικά συµπλέγµατα ή λειµώνες όπου διαβιούν ή διέρχονται σπάνια είδη της πανίδας. Τέτοια παράκτια και παραλίµνια συστήµατα είναι οι βραχώδεις ακτές, οι αµµοθίνες, οι αµµώδεις παραλίες, τα δέλτα ποταµών, οι λιµνοθάλασσες, οι σµίξεις βουνού µε λίµνη ή θάλασσα και οι προσχωσυγγενείς παραθαλάσσιες ή παραλίµνιες ζώνες. Παρότι από τα πανάρχαια χρόνια η οικονοµική ζωή και ο πολιτισµός συγκεντρώθηκαν στις παράκτιες κυρίως αλλά και παραλίµνιες ζώνες, µέχρι πριν λίγες µόνο δεκαετίες οι περισσότερες παραλίες και παραλίµνιες περιοχές βρίσκονταν µακριά από δρόµους και οικισµούς και διατηρούσαν τη φυσικότητά τους και την παρθενικότητά τους σαν οικοσυστήµατα. Σήµερα τούτο δυστυχώς έχει αλλάξει. Η ανάγκη για προστασία είναι πλέον επιτακτική. 301

2 HIGHWAY CONSTRUCTION THROUGH IMPORTANT COASTAL ECOSYSTEMS OF SEAS AND LAKES S.I. Tsoukaris Consultant Engineer, Environmental Science Marni 59 Athens ABSTRACT The coastal ecosystems concerning both sea and lakes present unique physical beauty and ecological significance. Often they comprise rich forest complexes and meadows which constitute the habitat of rare species of fauna. From and ancient times the economical life and the civilization were gathered by the sea and lakes. Just before a few decades most of shores of the seas and lakes were far away of roads and housing activities and retained their natural condition as ecosystems. Today unfortunately this has changed. Tourism coastal housing, coastal public (and municipal) works the threaten the coasts. The need for protection is eminent. 302

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα οικοσυστήµατα αυτά επειδή συχνά βρίσκονται στο κατώτερο σηµείο επικλινών εδαφών, είναι πλούσια σε φερτά υλικά και υπόγεια ύδατα. Και έτσι σχηµατίζονται εδάφη που συντηρούν ποικιλόχρωµη και οργιώδη βλάστηση. Ορισµένοι τέτοιοι σηµαντικοί βιότοποι διέπονται από τις διατάξεις της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ «προστασία οικοτόπων» που είναι γνωστή ως «περιοχές natura» ή στην οδηγία 79/409 /ΕΟΚ «περί διακίνησης των αγρίων πουλιών». Παρ όλη λοιπόν την οικολογική σπουδαιότητα αυτών των περιοχών στην πράξη έχουµε εν τούτοις έλλειψη χωροταξικού σχεδιασµού, ειδικών χωροταξικών σχεδίων, την µη ολοκλήρωση του κτηµατολογίου και τη µη σύνταξη και κύρωση δασικών χαρτών. Το δε Κοινοτικό ίκαιο περιβάλλοντος µε τις όποιες προβλέψεις του ή δεν τηρείται ή παραβιάζεται συστηµατικά. Και πάνω απ όλα γίνεται κατασκευή δηµοσίων έργων χωρίς τις πρέπουσες διαδικασίες επιστηµονικής διεκπεραίωσής των. 2. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ Ο ΟΠΟΙΙΑΣ Σήµερα οι περισσότεροι βιότοποι της χώρας µας υποφέρουν ή απειλούνται από την καταχρηστική διάνοιξη νέων δρόµων. Συχνότατα κατασκευάστηκαν δρόµοι εκεί που δεν χρειάζονταν. Το κακό άρχισε από τα µεσογειακά ολοκληρωµένα προγράµµατα και συνεχίστηκε από το Α, Β και Γ ΚΠΣ στα πλαίσια των οποίων κατασκευάστηκαν εκατοντάδες χιλιοµέτρων δρόµων συχνά δια µέσω βιοτόπων µε µόνη σκοπιµότητα την απορρόφηση κονδυλίων. Αποτέλεσµα η υποβάθµιση και ο τεµαχισµός των βιοτόπων, η καταστροφή τοπίων και η υποβάθµιση των ενδιαιτηµάτων πανίδας και ορνιθοπανίδας. Κατά την εκπόνηση των µελετών οδικών µέτρων θα πρέπει να αποφεύγεται η χάραξη της οδού σε σηµεία όπου ενδεχοµένως θα προκληθούν µικρές ή µεγάλες καθιζήσεις, κατολισθήσεις ή κατακριµνήσεις ή θα επέλθει αλλοίωση της ακτής και του φυσικού τοπίου που δηµιουργήθηκε µε φυσικές διεργασίες αιώνων. Ως εκ τούτου σε κρίσιµα σηµεία του αναγλύφου θα πρέπει να καταφύγουµε σε δαπανηρότερες λύσεις, που µακροχρόνια όµως θα αποσβέσουν το κοινωνικό κόστος (δαπάνη) µε το αντίστοιχο κοινωνικό όφελος µε το παραπάνω. Τέτοια έργα θα µπορούσε να είναι πράσινες γέφυρες, σήραγγες, κοιλαδογέφυρες, περάσµατα για την πανίδα, υπέρ ή υπό του καταστρώµατος του δρόµου. Ας σηµειωθεί ότι πολλά άγρια ζώα και πουλιά συνηθίζουν να ζουν ή να ενδιαιτώνται ή να διέρχονται ή έστω να πλησιάζουν υδάτινες εκτάσεις γλυκές ή αλµυρές ή υφάλµυρες. Ενώ συχνά σπάνιας οµορφιάς και ποικιλίας βλάστηση σχηµατίζεται στις εν λόγω περιοχές. Αµµώδεις και βραχώδεις παραλίες και παραλίµνιες ακτογραµµές είναι προϊόντα φυσικών διεργασιών χιλιετηρίδων καθώς διαβρώνονται από ακραίους κυµατισµούς. Οι δε αµµώδεις παραλίες εµπλουτίζονται από στερεοµεταφορά φερτών υλικών κυρίως άµµου από ποταµούς και χειµάρρους. Η φυσική κλίση, το εύρος της παραλίας, η άµµος και οι κυµατισµοί συνεργάζονται και υπάρχει ισορροπία στην ακτογραµµή που διαρκεί αιώνες. Η ανθρώπινη παρέµβαση σχεδόν πάντα είναι καταστρεπτική. Οι αµµοθίνες π.χ. τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εξαφανιστεί και αντικατασταθεί από παραθαλάσσιους δρόµους ή άλλες παραθαλάσσιες κατασκευές. Υπάρχει κίνδυνος 303

4 υποβάθµισης και εξαφάνισης παραλιών. Οι αρχές εκτελούν έργα µε συνοπτικές διαδικασίες χωρίς αξιόπιστες µελέτες ακτοµηχανικής και ενηµέρωση περιβαλλοντικών οργανώσεων. Συχνά κατασκευάζονται θαλάσσιοι τοίχοι και δρόµοι πάνω σ αυτούς. Αυτό συνήθως είναι καταστροφικό για την κάθε παραλία. Άλλη αιτία για την εξαφάνιση των αµµοθινών και υποβάθµιση και σµίκρυνση παραλιών είναι η αµµοληψίες από τον ανάντη ποταµό αλλά και από τις ίδιες τις παραλίες. Στα περισσότερα µέρη της χώρας έχουν διαπλεχθεί τοπικά ισχυρότατα συµφέροντα, γύρω από την εκµετάλλευση της γης που αντιστρατεύονται κάθε προσπάθεια επιβολής τάξης στο χώρο ενώ προσφέρουν κάλυψη σε όποιες άνοµες ενέργειες. Επιπλέον η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ο πλέον ευεπίφορος χώρος στη ηµόσια ιοίκηση για εισχώρηση διαφθοράς. Οι φωτογραφίες 1,2 και 3 (από το Google Earth) αναφέρονται σε ένα κόλπο εκπληκτικής οµορφιάς, τον κόλπο του Οιτύλου. Φωτογραφία 1 Photograph 1 Στη φωτογραφία 1 φαίνεται παραλιακός δρόµος που καταχρηστικά κατασκευάστηκε δίπλα στο κύµα ενώ υπήρχε παράλληλος δρόµος περίπου 50 µέτρα προς το εσωτερικό της παραλίας. Κατά µήκος του δρόµου αυτού βρίσκεται ταβέρνα (φωτογραφία 2) που κτίστηκε από την κοινότητα Οιτύλου µε σκοπό την οικονοµική εκµετάλλευση!. 304

5 Φωτογραφία 2 Photograph 2 Στη φωτογραφία 3 φαίνεται η βόρεια πλευρά του κόλπου, παραθεριστικές κατοικίες και δρόµος που τις συνδέει απευθείας µε τον δρόµο Οιτύλου Καρδαµύλης Καλαµάτας. Η σύνδεση αυτή δεν ήταν αναγκαία διότι υπάρχει µικρός δρόµος που συνδέει τις κατά µήκος της βόρειας ακτογραµµής παραθεριστικές κατοικίες µε την κεντρική παραλία του Οιτύλου. Γι αυτό πρέπει η διάνοιξη οδών σε παράκτια ή παραλίµνια οικοσυστήµατα σηµαντικής αξίας να αποφασίζεται από την κεντρική διοίκηση και οι απαιτούµενες µελέτες να εκπονούνται µε την απαιτούµενη συµµετοχή όλων των ειδικοτήτων των επιστηµόνων. Εν συνόψει η διευθέτηση χρήσεων γης µεταξύ δασικών εκτάσεων, προστατευοµένων περιοχών και αιγιαλού από την µία και παραγωγικών δραστηριοτήτων και παραθεριστικής κατοικίας αλλά και διανοίξεων οδών και από την άλλη στο πλαίσιο του τοπικού χωροταξικού σχεδιασµού είναι µεγίστης σηµασίας αφενός για την οικολογική προστασία και αφετέρου για τη ανάπτυξη. Με την ανάπτυξη του τουρισµού, της παραθεριστικής κατοικίας αλλά και άλλων ανθρωπίνων δραστηριοτήτων τα οικοσυστήµατα κινδυνεύουν, υποβαθµίζονται και άλλα χάνονται. Παρ όλα αυτά άνθρωπος και φύση µπορούν να συνυπάρξουν αρκεί να υπάρξει θέληση και διάθεση για προστασία και ενηµέρωση του κοινού. 305

6 Φωτογραφία 3 Photograph 3 3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Doutsos th., Geology: Princples and applications, ed Leader books, Hellenic society for the protection of nature, Shorelines and Nature, Keller Edward A., Environmental Geology, Prentice Hall, Skinner B.S., Porter S.C., The dynamic Earth. An introduction to physical Geology, Wiley Synolakis Κ., et al., «Appeal of the shoreline of Crete», the nature, vol. 120,