ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ"

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 1 of 164

2 Το σύγγραµµα αυτό δεν φιλοδοξεί να καλύψει πλήρως τα αντικείµενα της κυτταρικής Βιολογίας και Μενδελιανής Γενετικής, αλλά να εισαγάγει τους αναγνώστες στον µαγικό κόσµο των πεδίων αυτών της Βιολογίας. Τα δύο αντικείµενα, στα οποία γίνεται αναφορά στο σύγγραµµα αυτό, αποτελούν ένα µικρό µέρος των επιµέρους κλάδων του µεγάλου αυτού συνόλου επιστηµονικών πεδίων, που ονοµάζουµε Βιολογία. Ηράκλειο Σεπτέµβριος 2004 Σαρρής Φ. Παναγιώτης Μοριακός Βιολόγος Κλινική Χηµεία-MSc, Μοριακή Μικροβιολογία-Βιοτεχνολογία-MSc. 2 of 164

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΥΤΤΑΡΟ;... 7 ΤΥΠΟΙ ΚΥΤΤΑΡΩΝ... 9 ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Χηµικοί εσµοί-λειτουργικές οµάδες βιολογικών µεγαλοµορίων Το νερό (η χηµεία της ζωής είναι «υγρή») ΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Υδατάνθρακες Λιπίδια Πρωτεΐνες ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΟΞΕΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΟΞΕΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΥΠΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ Γενικά οµικά συστατικά των µεµβρανών Λιπίδια Πρωτεΐνες Υδατάνθρακες Ρευστότητα των κυτταρικών µεµβρανών Μεµβρανικός κυτοσκελετός Ασυµµετρία κυτταρικών µεµβρανών Μοντέλα µεµβράνης Κυτταρική πολικότητα Κυτταρική σύνδεση, επικοινωνία και απόφραξη ιαπερατότητα Μεµβρανών Τραυµατισµός της πλασµατικής µεµβράνης ΕΝ ΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟ ΙΚΤΥΟ Γενικά οµή - Κατανοµή του Ε Αγωγός του Ε Τύποι Ε Λειτουργίες του Ε ΣΥΣΚΕΥΗ GOLGI Γενικά Κατανοµή της συσκευής Golgi Χηµική σύσταση και οµή της συσκευής Golgi Μεµβρανική κυκλοφορία - Μεταφορικά κυστίδια Λειτουργίες της συσκευής Golgi ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΈΚΚΡΙΣΗ Γενικά Στάδια της εκκριτικής διαδικασίας ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ Γενικά οµή του Πυρηνικού Φακέλου Λειτουργίες του Πυρηνικού φακέλου Πυρηνικός φάκελος και Μίτωση of

4 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΥΟΣΩΜΑΤΑ Γενικά Κατηγορίες λυοσωµάτων Λειτουργίες των Λυοσωµάτων Λυοσώµατα και αµυντικοί µηχανισµοί Λυοσώµατα και Ασθένειες ΕΝ ΟΚΥΤΩΣΗ Γενικά ΦΑΓΟΚΥΤΩΣΗ Μηχανισµός Φαγοκύτωσης ΠΙΝΟΚΥΤΩΣΗ Μεταβολικές απαιτήσεις και εκλεκτικότητα της φαγοκύτωσης Μεταβολικές απαιτήσεις της πινοκύτωσης ιακυττάρωση Στάδια ενδοκύτωσης µε τη µεσολάβηση υποδοχέων (ΕΜΥ) Ενδοκύτωση µε τη µεσολάβηση υποδοχέων (ΕΜΥ), ιοί και τοξίνες MΙΚΡΟΣΩΜΑΤΙΑ Γενικά Μορφολογία...77 Βιογένεση των υπεροξειδιοσωµάτων Λειτουργίες των µικροσωµατίων Λειτουργίες των µικροσωµατίων ( ράση φλαβινο-οξειδασών και καταλάσης) MΙΤΟΧΟΝ ΡΙΑ Γενικά Μορφολογικά χαρακτηριστικά των Μιτοχονδρίων Κατανοµή και αριθµός των µιτοχονδρίων οµή των µιτοχονδρίων και Χηµική σύσταση Ηµιαυτονοµία και Προέλευση των Μιτοχονδρίων ιαφορές Μιτοχονδριακού DNA-Πυρηνικού DNA Προέλευση µιτοχονδρίων - Ενδοσυµβιωτική υπόθεση Λειτουργίες των Μιτοχονδρίων Θερµογένεση ΡΙΒΟΣΩΜΑΤΑ Γενικά Ριβοσώµατα και πρωτεϊνική σύνθεση Αριθµός, κατανοµή και χηµική σύσταση των ριβοσωµάτων οµή και οργάνωση των Ριβοσωµάτων Προκαρυωτικά και Ευκαρυωτικά ριβοσώµατα Ριβοσώµατα των µιτοχονδρίων ΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΣΚΕΛΕΤΟΣ Γενικά οµικά στοιχεία του Κυτταρικού Σκελετού Αλλαγές του Κυτταρικού Σκελετού και καρκίνος ΓΕΝΙΚΑ Πυρήνας Πυρηνικό DNA Χρωµατίνη Χρωµοσώµατα Οργάνωση των χρωµοσωµάτων στον πυρήνα ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΙΑΙΡΕΣΗ (ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ) Γενικά Κυτταρικός Κύκλος Μεσόφαση of

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Μίτωση ιαφορές ζωικών και φυτικών κυττάρων κατά τη µίτωση Μείωση ιαφορές Μείωσης - Μίτωσης Καρκινογένεση Εµφάνιση του καρκίνου ΜΕΝ ΕΛΙΑΝΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Βασικές έννοιες Σχέσεις µεταξύ αλληλόµορφων γονιδίων Πολλαπλά αλληλόµορφα Γρηγόριος Μέντελ: ο πρώτος γενετιστής Οι νόµοι του Μέντελ Αποκλίσεις από τις Μεντελικές αναλογίες Εισαγωγή στη γενετική του ανθρώπου Α. Αυτοσωµική επικρατής κληρονοµικότητα Β. Αυτοσωµική υπολειπόµενη κληρονοµικότητα Γ. Φυλοσύνδετη υπολειπόµενη κληρονοµικότητα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ of

6 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΕΡΟΣ 1 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ 6 of

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 of

8 Εισαγωγή ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Οι Φυσικές Επιστήµες αποτελούν ένα σηµαντικό του πολιτισµού µας. Χωρίς την προσφορά τους δε θα ήταν ποτέ δυνατό να επιτευχθεί το επίπεδο ζωής που απολαµβάνει σήµερα ο άνθρωπος. Η Βιολογία είναι η επιστήµη που µελετάει τα φαινόµενα και τις διαδικασίες τις ζωής, δηλαδή τους οργανισµούς στο περιβάλλον όπου ζουν ενώ ένα µεγάλο τµήµα των ερευνών αφορά άµεσα ή έµµεσα τον ίδιο τον άνθρωπο. Στην βιολογία εποµένως ανήκει ένα σηµαντικό κοµµάτι της προσφοράς της επιστήµης στον άνθρωπο, χάρη στην πρόοδο που σηµειώθηκε σε δύο κυρίως τοµείς: τη Μοριακή Βιολογία και τη Γενετική Μηχανική-Βιοτεχνολογία. Οι έρευνες στους δύο αυτούς τοµείς έχουν συµβάλει αποφασιστικά στον έλεγχο των ασθενειών και στην παραγωγή τροφίµων και άλλων αγαθών. Ένας τρόπος για να µελετήσει κανείς το φαινόµενο της ζωής είναι να ξεκινήσει από τα χηµικά µόρια που οικοδοµούν τους οργανισµούς, δηλαδή «το πρώτο επίπεδο οργάνωσης της ζωής». Θα µάθει ποια είναι τα συστατικά των κυττάρων και ποια είναι η χηµική δοµή και η συµπεριφορά αυτών των συστατικών. Θα του δοθεί έτσι η δυνατότητα να καταλάβει τον τρόπο µε τον οποίο αυτά αλληλεπιδρούν ώστε να εκδηλώνονται οι δίφορες λειτουργίες στα ανώτερα επίπεδα οργάνωσης της ζωής. Τα επίπεδα αυτά ξεκινούν από το κύτταρο, για να καταλήξουν σταδιακά στον οργανισµό. Στην πορεία της µελέτης αυτής θα διαπιστώσουµε ότι: α. Η δοµή των συστατικών του κυττάρου είναι τέτοια, ώστε να εξυπηρετεί τη συγκεκριµένη λειτουργία που αυτό επιτελεί. β. Κάθε επίπεδο οργάνωσης εµφανίζει φαινόµενα και ιδιότητες που δεν υπάρχουν στο προηγούµενο. Έτσι το κύτταρο, για παράδειγµα, που αποτελεί το πρώτο επίπεδο οργάνωσης, είναι κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισµα των µερών του, όπως και ένα ρολόι, από λειτουργική άποψη, είναι κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισµα των εξαρτηµάτων του. γ. Η έµβια ύλη διέπεται από τους ίδιους φυσικοχηµικούς νόµους που διέπουν και την άβια. δ. Όλοι οι οργανισµοί, από τον ποιο απλό µέχρι τον ποιο σύνθετο, αποτελούνται από το ίδιο είδος χηµικών µορίων, πράγµα που υποδηλώνει την κοινή προέλευσή τους. 8 of

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Τι είναι κύτταρο; Μια από τις επιδιώξεις των Φυσικών Επιστηµών είναι να περιγράψουν και να εξηγήσουν τη δοµή και τις ιδιότητες της ύλης, ξεκινώντας από τα µικρότερα δοµικά συστατικά της. Η ατοµική θεωρία αποτελεί την πραγµατοποίηση αυτής της επιδίωξης για την ύλη γενικότερα. Κάτι ανάλογο είναι η Κυτταρική Θεωρία, που βοηθά όµως στην περιγραφή της δοµής και των ιδιοτήτων της έµβιας ύλης. Το ότι όλοι οι οργανισµοί αποτελούνται από κύτταρα είναι γνωστό και συνήθως δεν αισθανόµαστε την ανάγκη να το σχολιάσουµε εκτενέστερα. Αυτό όµως που σήµερα µας φαίνεται απλό και αυτονόητο είναι το αποτέλεσµα µιας σειράς µελετών, παρατηρήσεων και συµπερασµάτων, τα οποία διήρκεσαν περισσότερο από 170 χρόνια. Την αρχή έκανε το 1665 ο Ρ. Χουκ, όταν ανέφερε για πρώτη φορά τη λέξη «κύτταρο», παρατηρώντας, µε της δικής του κατασκευής µικροσκόπιο, λεπτές τοµές φελλού και όχι ζωντανά κύτταρα. Η κυτταρική θεωρία διατυπώθηκε αργότερα, το , από τους Μ. Σλάιντερ και Τ. Σβαν, που υποστήριξαν ότι «η θεµελιώδης δοµική και λειτουργική µονάδα όλων των οργανισµών είναι το κύτταρο». Η θεωρία αυτή ολοκληρώθηκε πολύ αργότερα, το 1885, από το Ρ. Βίρχοφ µε την περίφηµη θέση του Omnis cellula e cellula «κάθε κύτταρο προέρχεται από ένα κύτταρο». Το κύτταρο αποτελεί τη θεµελιώδη µονάδα της ζωής και µπορεί να οριστεί ως µια συστηµατικά οργανωµένη οµάδα µορίων που βρίσκονται σε δυναµική αλληλεπίδραση. Τα κύτταρα περιέχουν µοριακά και βιοχηµικά συστήµατα υψηλού βαθµού οργάνωσης τα οποία έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν πληροφορίες, να µεταφράζουν τις πληροφορίες αυτές και να συνθέτουν κυτταρικά µεγαλοµόρια. Για την επιτέλεση των λειτουργιών αυτών τα κύτταρα χρησιµοποιούν διάφορες ενεργειακές πηγές. Επίσης τα κύτταρα µπορούν να µετακινηθούν και έχουν την ικανότητα να µεταβάλουν τις εσωτερικές βιοχηµικές αντιδράσεις τους για να προσαρµοστούν σε περιβαλλοντικές αλλαγές. Τα κύτταρα αναδιπλασιάζονται και µεταβιβάζουν στα νέα κύτταρα τις γενετικές πληροφορίες, τα µοριακά και βιοχηµικά συστήµατά τους. Μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της Βιολογίας Κυττάρου διαδραµάτισε, όπως προαναφέραµε, η κυτταρική θεωρία. Η σύγχρονη κυτταρική θεωρία αναφέρει ότι: α. Όλοι οι ζωντανοί οργανισµοί αποτελούνται από κύτταρα και κυτταρικά παράγωγα. β. Τα κύτταρα αποτελούν τις δοµικές µονάδες της ζωής, δοµούνται από τις ίδιες χηµικές ενώσεις και εκδηλώνουν παρόµοιες µεταβολικές διεργασίες. γ. Η λειτουργία των οργανισµών είναι το αποτέλεσµα της συλλογικής δράσης και αλληλεπίδρασης των κυττάρων που τους αποτελούν. δ. Τα κύτταρα προκύπτουν από προϋπάρχοντα κύτταρα µε διαίρεση. Οι διαστάσεις των κυττάρων ποικίλουν από τα βακτήρια, τα οποία έχουν µια µέση διάµετρο 0,5 µm και είναι πολύ δύσκολο να παρατηρηθούν στο οπτικό µικροσκόπιο, µέχρι τα αυγά µερικές κότας που έχουν διάµετρο αρκετά εκατοστόµετρα. Σε µερικούς πολυκύτταρους ζωικούς οργανισµούς τα κύτταρα έχουν διάµετρο µεταξύ 10 και 30 µm ενώ στα φυτά η διάµετρος των κυττάρων κυµαίνεται από 10 µm µέχρι µερικές εκατοντάδες µm. Ένα τυπικό ανθρώπινο ηπατοκύτταρο, π.χ., έχει διάµετρο περίπου 20 µm ενώ κύτταρο από φύλλο καπνού έχει διάµετρο µm (Εικόνα 1,2). 9 of

10 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Εικόνα 1: Οργάνωση Επιθηλιακού Κυττάρου Εικόνα 2: Σχηµατική παρουσίαση διαφόρων κυτταρικών τύπων Τα κύτταρα για να διατηρούν τη λειτουργικότητα τους, είναι υποχρεωµένα να βρίσκονται σε µια διαρκή ανταλλαγή ουσιών µε το περιβάλλον τους. 10 of

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Τύποι κυττάρων Υπάρχουν αµέτρητες µορφές κυττάρων, τα οποία διαφέρουν µεταξύ τους ανάλογα µε το µέγεθος, το σχήµα και τη λειτουργία τους. Όµως, οι διαφορές αυτές εξαφανίζονται όταν δούµε την υποµικροσκοπική δοµή των κυττάρων και τα µόρια από τα οποία αποτελούνται. Το ανθρώπινο σώµα αποτελείται από µερικές εκατοντάδες κυτταρικούς τύπους, ενώ κάθε κυτταρικός τύπος αντιπροσωπεύεται από εκατοµµύρια κύτταρα. Υπάρχουν νευρικά κύτταρα, µυϊκά κύτταρα, αδενικά κύτταρα, ερυθροκύτταρα και άλλα, ενώ για κάθε κυτταρικό τύπο υπάρχει και ένας, διαφορετικός κάθε φορά, αριθµός κυτταρικών υποτύπων. Τα κύτταρα, όπως φαίνεται και από τα ονόµατα τους, έχουν την τάση να οµαδοποιούνται σε όργανα ή συστήµατα, τα οποία επιτελούν συγκεκριµένες λειτουργίες. Ο τρόπος µε τον οποίον οµαδοποιούνται τα κύτταρα, πολύ συχνά, διαδραµατίζει αποφασιστικό ρόλο στην έκφραση αυτών των λειτουργιών. Όλα τα γραµµωτά µυϊκά κύτταρα µοιάζουν µεταξύ τους και έχουν την ικανότητα να συσπώνται. Ο τρόπος µε τον οποίον τα µυϊκά κύτταρα συνδέονται µεταξύ τους δηµιουργεί τις εκατοντάδες των διαφορετικών µυών που βρίσκονται στο ανθρώπινο σώµα. Τα κύτταρα των θηλαστικών παρουσιάζουν την ίδια οργάνωση µε τα ανθρώπινα κύτταρα. Τυπικά µυϊκά ή νευρικά κύτταρα π.χ. βρίσκονται στους ιχθείς, στα έντοµα, στα µαλάκια, στους σκώληκες, αλλά η οργάνωσή τους σε ιστούς γίνεται βαθµιαία όλο και πιο απλή, σε σχέση µε τα κύτταρα των θηλαστικών. Στο επίπεδο των κατωτέρων ασπόνδυλων, όπως οι σπόγγοι, η οργάνωση αρχίζει να αλλάζει, δηλ. από εκείνη ενός πολυκύτταρου οργανισµού σε µια αποικία ηµι-ανεξάρτητων κυττάρων. Στο τέλος της εξελικτικής κλίµακας βρίσκονται τα τελείως ανεξάρτητα πρωτόζωα, όπως οι αµοιβάδες, κάθε µια από τις οποίες αντιπροσωπεύεται από ένα απλό κύτταρο. Τα φυτά επίσης αποτελούνται από διαφορετικούς κυτταρικούς τύπους οι οποίοι συνδέονται µεταξύ τους µε δοµικά στοιχεία. Όµως, η οργάνωση των φυτών διαφέρει από εκείνη των ζώων. Στα φυτά, όλη η οργάνωση στηρίζεται γύρω από τη χρήση ηλιακής ενέργειας, η οποία χρησιµοποιείται µέσω των χλωροπλαστών. Αν από τα φυτικά κύτταρα αφαιρεθούν οι χλωροπλάστες, προκύπτει ένα κύτταρο παρόµοιο µ αυτό των ζωικών οργανισµών. Όπως στα ζώα, έτσι και στα φυτά υπάρχουν διαφορετικές µορφές οργάνωσης, από τα πολύπλοκα ανθοφόρα φυτά και δένδρα µέχρι τα κατώτερα µονοκύτταρα φύκη. Οι µη φωτοσυνθετικοί συγγενείς των φυτικών οργανισµών, οι µύκητες, παρουσιάζουν παρόµοια πολύπλοκη οργάνωση (οι σακχαροµύκητες είναι οι πλέον απλοί εκπρόσωποι της οµάδος αυτής). 11 of

12 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Το ευκαρυωτικό κύτταρο Πρότυπο φυτικού κυττάρου Προκαρυωτικά και Ευκαρυωτικά Κύτταρα Τόσο τα φυτικά όσο και τα ζωικά κύτταρα έχουν την ίδια βασική οργάνωση. Σε κάθε κύτταρο υπάρχει µια ογκώδης κεντρική δοµή µε χαρακτηριστικό σχήµα που ονοµάζεται πυρήνας, και ένας µεγάλος αριθµός µεµβρανικών διαµερισµάτων. Τα κύτταρα αυτά ονοµάζονται ευκαρυωτικά κύτταρα, από τις ελληνικές λέξεις ευ=καλός και κάρυον=πυρήνας. Εκτός από τα ευκαρυωτικά κύτταρα υπάρχει και µια απλούστερη µορφή κυττάρων που έχουν µια πρωτόγονη µορφή οργάνωσης του πυρήνα και ονοµάζονται προκαρυωτικά κύτταρα. Προκαρυωτικά κύτταρα είναι τα βακτήρια, τα οποία είναι πολύ µικρότερα από τα ευκαρυωτικά κύτταρα, και ζουν µόνα ή σε χαλαρές αποικίες. Τα βακτήρια υπάρχουν σε µια τεράστια ποικιλία ειδών και έχουν επιτύχει να ζουν ακόµη και στα πλέον "εχθρικά" περιβάλλοντα, συµπεριλαµβανοµένων των θερµοπηγών και των µεγάλης αλατότητας θαλάσσιων περιοχών. Βακτήρια υπάρχουν παντού και επιτελούν πολλές από τις βασικές λειτουργίες µετατροπής νεκρών οργανισµών σε επαναχρησιµοποιούµενα υλικά. Χωρίς την ύπαρξη των βακτηρίων δεν θα υπήρχε η "ευκαρυωτική ζωή", όπως τουλάχιστον τη γνωρίζουµε σήµερα. Αρκετά βακτήρια, από την άλλη πλευρά, είναι ζηµιογόνα επειδή έχουν την ικανότητα να εισέρχονται σε ανώτερους οργανισµούς και να προκαλούν ασθένειες. Τα προκαρυωτικά κύτταρα είναι µικρά, περιβάλλονται από πλασµατική µεµβράνη και σε ορισµένες οµάδες περικλείονται από κυτταρικό τοίχωµα. Το πυρηνικό υλικό των προκαρυωτικών κυττάρων βρίσκεται ελεύθερο στο κυτταρόπλασµα, δεν περιβάλλεται από µεµβράνη και ονοµάζεται νουκλεοειδές. Στα νουκλεοειδή δεν παρατηρείται πυρηνίσκος, ενώ ένας σχετικά µικρός αριθµός πρωτεϊνών είναι συνδεδεµένος µε το DNA. Στο κυτταρόπλασµα συναντώνται κυρίως ριβοσώµατα όχι όµως άλλου τύπου µεµβρανικά έγκλειστα (οργανίδια). Βρίσκονται επίσης και άλλα µη µεµβρανικά έγκλειστα όπως π.χ. τα πολυφωσφορικά Εικόνα 4: Φωτογραφία προκαρυωτικού κυττάρου σωµάτια τα οποία αποτελούν χώρους αποθήκευσης φωσφορικών ιόντων. Τα ιόντα αυτά χρησιµοποιούνται, κατά πάσα πιθανότητα, ως ενεργειακό απόθεµα ή ως πρώτη ύλη για τη σύνθεση πυρηνικών οξέων (DNA, RNA) και φωσφολιπιδίων. Παρά το γεγονός ότι 12 of

13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ στο κυτταρόπλασµα των πλέον σύνθετων προκαρυωτικών κυττάρων υπάρχουν µικρά µεµβρανικά κυστίδια, εντούτοις δεν παρατηρούνται οργανωµένα οργανίδια, π.χ. µιτοχόνδρια ή χλωροπλάστες, όπως συµβαίνει µε τα ευκαρυωτικά κύτταρα (Εικόνα 3,4). Εικόνα 3: Μαστιγοφόρο Βακτήριο Τα ευκαρυωτικά κύτταρα περιβάλλονται από πλασµατική µεµβράνη και παρουσιάζουν µεγάλο βαθµό εξειδικευµένης διαµερισµατοποίησης. Η διαµερισµατοποίηση αυτή, που επιτυγχάνεται τόσο στα ζώα όσο και στα φυτά µε τις ενδοκυτταρικές µεµβράνες, επιτρέπει τη διεξαγωγή βιοχηµικών αντιδράσεων σε συγκεκριµένους χώρους και ταυτόχρονα διατηρεί την απαιτούµενη συγκέντρωση των αντιδρώντων µορίων, παρά το µεγάλο µέγεθος των κυττάρων. Στα ευκαρυωτικά κύτταρα ο πυρήνας διαχωρίζεται από το κυτταρόπλασµα µε µια διπλοµεµβρανική δοµή που ονοµάζεται πυρηνικός φάκελος (φώτο σελ 3). Στον πυρήνα υπάρχουν τα ινίδια χρωµατίνης (που σχηµατίζονται από DNA, ιστόνες και µη ιστονικές πρωτεΐνες) και ένας ή περισσότεροι πυρηνίσκοι. Στο κυτταρόπλασµα υπάρχουν πολυάριθµα ριβοσώµατα και µεµβρανικά συστήµατα που σχηµατίζουν το ενδοπλασµατικό δίκτυο, τη συσκευή Golgi, τα µικροσωµάτια, τα µιτοχόνδρια και ένα µεγάλο αριθµό διαφόρων κυστιδίων. Σε όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα υπάρχουν µικροσωληνίσκοι και µικροϊνίδια, τα οποία µαζί µε τα ενδιάµεσα ινίδια που παρατηρούνται στα ζωικά κύτταρα, αποτελούν τον κυτταρικό σκελετό. Στα φυτικά κύτταρα παρατηρείται επίσης κυτταρικό τοίχωµα, χλωροπλάστες και µεγάλα κενοτόπια, ο ρόλος και οι λειτουργίες όλων των παραπάνω δοµών και οργανιδίων θα µελετηθούν σε παρακάτω κεφάλαια. Οι διαφορές ανάµεσα στα προκαρυωτικά και τα ευκαρυωτικά κύτταρα αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα: 13 of

14 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ οµή και Ιδιότητες Ευκαρυωτικά Κύτταρα Προκαρυωτικά Κύτταρα Κυτταρικό τοίχωµα ΟΧΙ (µόνο στα φυτικά κύτταρα) ΝΑΙ Χλωροπλάστες Μόνο στα φυτικά κύτταρα ΟΧΙ Ενδοπλασµατικό δίκτυο ΝΑΙ ΟΧΙ Συσκευή Golgi ΝΑΙ ΟΧΙ Μικροσωµάτια ΝΑΙ ΟΧΙ Μιτοχόνδρια ΝΑΙ ΟΧΙ Πυρηνικός φάκελος ΝΑΙ ΟΧΙ Νουκλεοειδές Πυρήνας ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Πυρηνίσκος ΝΑΙ ΟΧΙ Πλασµατική µεµβράνη ΝΑΙ ΝΑΙ Ριβοσώµατα ΝΑΙ ΝΑΙ Μέγεθος ιάµετρος µm ιάµετρος 0,1-5 µm Γενετικό υλικό DNA συνδεδεµένο µε πρωτεΐνες. Χρωµατίνη Γυµνό µόριο DNA Μίτωση Μείωση ΝΑΙ ΟΧΙ 14 of

15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Χηµική σύσταση των κυττάρων Στον φλοιό της γης απαντώνται 92 χηµικά στοιχεία, από τα οποία 27 µόνο είναι απαραίτητα για τη ζωή. Τα τέσσερα από αυτά, ο άνθρακας (C), το υδρογόνο (Η), το οξυγόνο (Ο), και το άζωτο (Ν), είναι τα επικρατέστερα στους οργανισµούς και µάλιστα σε ποσοστό 96% κ.β. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία µαζί µε το νερό (H 2 O), συµµετέχουν, σε σηµαντικό βαθµό, στην σύνθεση των µορίων που αποτελούν βασικά δοµικά ή λειτουργικά συστατικά των οργανισµών και παράγονται από τους ίδιους τους οργανισµούς (π.χ. πρωτεΐνες). Τα µόρια αυτά διακρίνονται από σταθερότητα στην δηµιουργία σταθερών δοµών που είναι απαραίτητες στους οργανισµούς και ποικιλοµορφία, για την εξασφάλιση της µεγάλης ποικιλίας λειτουργιών και µορφολογικών χαρακτηριστικών, που είναι συνυφασµένη µε το φαινόµενο της ζωής. Βιοχηµικές µελέτες έχουν δείξει ότι όλα τα βιοχηµικά µονοπάτια από τα βακτήρια µέχρι τον άνθρωπο είναι κατά βάση τα ίδια. Παρά το γεγονός ότι η ανόργανη και η οργανική ύλη αποτελούνται από τα ίδια άτοµα, εντούτοις υπάρχουν και σηµαντικές διαφορές µεταξύ τους. Στην ανόργανη ύλη παρατηρείται µια συνεχής τάση προς θερµοδυναµική ισορροπία (κάτι που επιτυγχάνεται µε τυχαία κατανοµή της ύλης και της ενέργειας), ενώ στη ζωντανή ύλη υπάρχει µια δοµική και λειτουργική τελειότητα (η οποία διατηρείται λόγω των ενεργειακών µεταβολών που βασίζονται στη συνεχή είσοδο και έξοδο ύλης και ενέργειας). Χηµικοί εσµοί-λειτουργικές οµάδες βιολογικών µεγαλοµορίων Αν και τα περισσότερα βιολογικά µεγαλοµόρια είναι αρκετά πολύπλοκα, µπορούν να καταταγούν σε τέσσερις µεγάλες κατηγορίες - τους υδατάνθρακες, τα λιπίδια, τις πρωτεΐνες και τα πυρηνικά οξέα. Μαζί µε το νερό, αυτές οι κατηγορίες των οργανικών µορίων δηµιουργούν τη ζωντανή ύλη. Τα βιολογικά µεγαλοµόρια συγκρατούνται µεταξύ τους και αναπτύσσουν αλληλεπιδράσεις µέσω χηµικών δεσµών, κυριότεροι από τους οποίους είναι ο ιονικός δεσµός, ο οµοιοπολικός δεσµός, ο δεσµός υδρογόνου, οι µη οµοιοπολικές συνδέσεις και οι δυνάµεις βαν ντερ βαλς (van der Waals). Στη δηµιουργία των βιολογικών µεγαλοµορίων συµµετέχουν επίσης και διάφορες λειτουργικές χηµικές οµάδες οι οποίες, δρώντας ως κέντρα αντίδρασης, µετατρέπουν έναν τύπο µορίου σ έναν άλλον ή σχηµατίζουν δεσµούς που συνδέουν διάφορες υποµονάδες σε µεγαλύτερους µοριακούς σχηµατισµούς. Κυριότερες λειτουργικές οµάδες στα βιολογικά συστήµατα είναι: α. Οι υδροξυλικές (-ΟΗ) οµάδες, παρουσιάζουν µεγάλη πολικότητα και αντιδρούν εύκολα µε άλλες οµάδες σχηµατίζοντας οµοιοπολικούς δεσµούς. β. Οι καρβονυλικές (> C=O) οµάδες, µπορούν να αποτελέσουν µέρος άλλων λειτουργικών οµάδων, όπως η καρβοξυλική οµάδα. Οι καρβονυλικές οµάδες αποτελούν τµήµα των κετονών και των αλδεϋδών οι οποίες είναι σπουδαία δοµικά µόρια των υδατανθράκων και των λιπιδίων. γ. Οι καρβοξυλικές (-CΟΟΗ) οµάδες. Οι καρβοξυλικές οµάδες αποτελούν µέρος των αµινοξέων, των λιπαρών οξέων και πολλών άλλων οργανικών οξέων τα οποία αποτελούν ενεργειακά αποθέµατα του κυττάρου ή ενδιάµεσα παράγωγα βιολογικών αντιδράσεων. δ. Οι αµινικές (-ΝΗ 2 ) οµάδες, σχηµατίζοντας οµοιοπολικούς δεσµούς. Αποτελούν µέρος των αµινοξέων και άλλων βιολογικών µεγαλοµορίων. ε. Οι φωσφορικές (-ΡΟ 4 ) οµάδες. Ένας από τους πιο σηµαντικούς ρόλους είναι η ικανότητά τους να σχηµατίζουν χηµικές γέφυρες οι οποίες ενώνουν τα οργανικά µόρια σε µεγαλύτερες ενώσεις (π.χ. η συµµετοχή τους στη δοµή των πυρηνικών οξέων και των φωσφολιπιδίων). Η 15 of

16 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ δραστικότητα πολλών πρωτεϊνών, π.χ. επάγεται ή σταµατά ανάλογα µε την προσθήκη ή την αφαίρεση φωσφορικών οµάδων. ζ. Οι σουλφυδρυλικές (-SH) οµάδες συµβάλλουν στη δηµιουργία οµοιοπολικών δεσµών (σπουδαιότερος είναι ο δισουλφιδικός δεσµός, που θεωρείται ως µοριακό κουµπί επειδή έχει την ικανότητα να σταθεροποιεί τις πρωτεΐνες συγκρατώντας τις πρωτεϊνικές υποµονάδες). Το νερό (η χηµεία της ζωής είναι «υγρή») Αν µελετήσουµε προσεκτικά το κύτταρο ενός µονοκύτταρου οργανισµού, όπως η αµοιβάδα, και ένα οποιοδήποτε κύτταρο του πιο σύνθετου οργανισµού, που είναι ο άνθρωπός, θα παρατηρήσουµε ότι έχουν στην πραγµατικότητα πολύ περισσότερες οµοιότητες από διαφορές. Το ανθρώπινο κύτταρο περιβάλλεται από ένα υδατικό διάλυµα, το µεσοκυττάριο υγρό. Η αµοιβάδα ζει στο νερό. Συνεπώς και τα δύο αυτά είδη κυττάρων ζουν είτε άµεσα (αµοιβάδα) είτε έµµεσα (ανθρώπινο κύτταρο) σε υδάτινο περιβάλλον. Από αυτό αντλούν όλα τα απαραίτητα συστατικά για την επιβίωσή τους και σε αυτό εκκρίνουν παράγωγα του µεταβολισµού τους. Και το εσωτερικό περιβάλλον τους όµως είναι επίσης υδάτινο. Το 80% των συστατικών τους αποτελείται από νερό. Οι περισσότερες από τις χηµικές ουσίες που υπάρχουν στο εσωτερικό του κυττάρου είναι ευδιάλυτες στο νερό. Αυτό τους επιτρέπει να µετακινούνται από ένα σηµείο σε άλλο. Το νερό επίσης αποτελεί από µόνο του παράγοντα αρκετών βιοχηµικών αντιδράσεων που λαµβάνουν χώρα στο κύτταρο (και κατά συνέπεια στον οργανισµό). 16 of

17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ οµικά συστατικά του κυττάρου Τα βιολογικά µεγαλοµόρια και τα δοµικά οργανικά µόρια συνδυάζονται µε διαφόρους τρόπους και δηµιουργούν τις τέσσερις κύριες οµάδες των βιολογικών µεγαλοµορίων: υδατάνθρακες, λιπίδια, πρωτεΐνες και πυρηνικά οξέα. Οι ιδιαίτεροι συνδυασµοί που αναπτύσσονται δίνουν σε κάθε οµάδα ξεχωριστές χηµικές ιδιότητες που τους επιτρέπουν να φέρουν εις πέρας τις κύριες λειτουργίες των ζωντανών οργανισµών. Υδατάνθρακες Οι υδατάνθρακες εξυπηρετούν πολλές λειτουργίες. Μαζί µε τα λιπίδια αποτελούν τα κύρια µόρια που παρέχουν την ενέργεια για όλες τις κυτταρικές δραστηριότητες. Οι σηµαντικότεροι από αυτούς είναι η γλυκόζη, το άµυλο και το γλυκογόνο. Κάποιοι υδατάνθρακες είναι δοµικά συστατικά των κυττάρων. Ο πιο διαδεδοµένος από αυτούς είναι η κυτταρίνη, που αποτελεί το βασικό συστατικό του κυτταρικού τοιχώµατος των φυτικών κυττάρων. Οι υδατάνθρακες επίσης ενώνονται µε τα λιπίδια και σχηµατίζουν τα γλυκολιπίδια και µε τις πρωτεΐνες σχηµατίζοντας γλυκοπρωτεΐνες. Τόσο τα γλυκολιπίδια όσο και οι γλυκοπρωτεΐνες βρίσκονται σε µεγάλες ποσότητες στην κυτταρική επιφάνεια συµβάλλοντας στην κυτταρική αναγνώριση µεταξύ των διαφόρων κυτταρικών τύπων ενώ ταυτόχρονα διαδραµατίζουν και ρόλο µεµβρανικών υποδοχέων. Οι υδατάνθρακες αποτελούνται από C, Η και Ο σε µια αναλογία 1C:2H:1O. Μικρές υδατανθρακικές αλυσίδες που περιέχουν από τρία µέχρι επτά άτοµα άνθρακος σχηµατίζουν τους µονοσακχαρίτες (Σχήµα 1), που αποτελούν τις θεµελιώδεις δοµικές µονάδες των υδατανθράκων. Στα κύτταρα βρίσκονται συνήθως τριόζες (τρία άτοµα άνθρακος), πεντόζες (πέντε άτοµα άνθρακος), και εξόζες (έξι άτοµα άνθρακος). Συνδυασµός µονοσακχαριτών δηµιουργεί τους πολυσακχαρίτες. Ένας από τους πολυσακχαρίτες που περιέχει γλυκόζη, η κυτταρίνη, είναι πιθανόν το πλέον άφθονο οργανικό µόριο πάνω στη γη. Σχήµα 1: Μονοσακχαρίτες Σχήµα 2: Βιοσύνθεση του δυσακχαρίτη Μαλτόζη 17 of

18 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Σχήµα 2 α : Μερικοί βασικοί εκπρόσωποι των δυσακχαριτών 18 of

19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Λιπίδια Τα λιπίδια παρουσιάζουν µεγάλη ποικιλοµορφία µε αποτέλεσµα ο ορισµός µιας ένωσης ως λιπιδίου να καθορίζεται από την ικανότητα διάλυσης ή µη της ένωσης αυτής σε οργανικούς διαλύτες. Με βάση το κριτήριο αυτό, λιπίδια είναι βιολογικά συστατικά που διαλύονται εύκολα σε οργανικούς διαλύτες ( ακετόνη, αιθέρα, χλωροφόρµιο, βενζόλιο) αλλά όχι σε νερό. Έτσι, τα µόρια αυτά αποκτούν έναν υδρόφοβο χαρακτήρα. Το γνώρισµα αυτό έχει πολύ µεγάλη σπουδαιότητα για τα βιολογικά συστήµατα, διότι δίνει στις κυτταρικές µεµβράνες τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Εκτός από το δοµικό και λειτουργικό ρόλο που διαδραµατίζουν, τα λιπίδια αποτελούν και µια σπουδαία πηγή ενέργειας. Άλλα λιπίδια παίρνουν µέρος στους µηχανισµούς κυτταρικής ρύθµισης. Τα λιπίδια ενώνονται οµοιοπολικά µε τους υδατάνθρακες και σχηµατίζουν τα γλυκολιπίδια και µε τις πρωτεΐνες σχηµατίζοντας τις λιποπρωτεΐνες. Τα λιπίδια χωρίζονται σε τρεις µεγάλες κατηγορίες. α. Τα ουδέτερα λιπίδια βρίσκονται στα κύτταρα ως αποθέµατα λιπών και ελαίων και είναι αδιάλυτα στο νερό ή σε υδατικά διαλύµατα. Σχεδόν όλα τα ουδέτερα λιπίδια σχηµατίζονται από την ένωση λιπαρών οξέων µε την αλκοόλη γλυκερόλη. Όταν στη γλυκερόλη ενώνονται τρία µόρια λιπαρών οξέων σχηµατίζεται ένα τριγλυκερίδιο. Τα τριγλυκερίδια αποτελούν το µεγαλύτερο ποσοστό των ουδέτερων λιπιδίων στους ζωντανούς οργανισµούς. β. Τα φωσφολιπίδια αποτελούν τον κυρίαρχο τύπο λιπιδίων των βιολογικών µεµβρανών. Κυριότερο φωσφολιπίδιο των βιολογικών µεµβρανών είναι η φωσφατιδυλική χολίνη. Τα φωσφολιπίδια έχουν ένα υδρόφοβο (λιπαρά οξέα) και ένα υδρόφιλο (περιοχή φωσφορικής οµάδας) άκρο. Τα µόρια που έχουν τις ιδιότητες αυτές ονοµάζονται αµφίτροπα. Ο υδρόφιλος και υδρόφοβος χαρακτήρας των φωσφολιπιδίων δίνει στις κυτταρικές µεµβράνες τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (Εικόνα 5). Εικόνα 5: οµή λιπιδιακής διπλοστοιβάδας γ. Τα στεροειδή αποτελούν µια οµάδα λιπιδίων, η δοµή των οποίων βασίζεται σε τέσσερις συνδεόµενους δακτυλίους άνθρακα. Τα πιο άφθονα στεροειδή είναι οι στερόλες µε πλέον χαρακτηριστικό εκπρόσωπο τη χοληστερόλη. Η χοληστερόλη (Εικόνα 6) αποτελεί βασικό συστατικό των πλασµατικών µεµβρανών στα ζωικά κύτταρα, ενώ παρόµοιες στερόλες υπάρχουν 19 of

20 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ και στην πλασµατική µεµβράνη των φυτικών κυττάρων. Στην οµάδα των στεροειδών ανήκουν και διάφορες ορµόνες των ζωικών οργανισµών, όπως οι σεξουαλικές ορµόνες και οι ορµόνες των επινεφριδίων που ρυθµίζουν την κυτταρική αύξηση και δράση. Εικόνα 6: Η δοµή του µορίου της Χοληστερόλης Πρωτεΐνες Οι πρωτεΐνες είναι µεγάλα, πολύπλοκα µόρια, ουσιώδους σηµασίας για την επιτέλεση όλων των κυτταρικών λειτουργιών. Ως δοµικά µόρια, αποτελούν τον κυτταρικό σκελετό, ενώ ως ένζυµα, δρουν ως βιολογικοί καταλύτες επιταχύνοντας την ταχύτητα των βιολογικών αντιδράσεων. Σταθεροποιούν και ελέγχουν τη δράση των πυρηνικών οξέων, συµµετέχουν στη δοµή και λειτουργία των ριβοσωµάτων και επιτρέπουν τη µετακίνηση και την αναγνώριση των κυτταρικών µεµβρανών. Πολλά κύτταρα εκκρίνουν πρωτεΐνες στο εξωκυττάριο περιβάλλον για την επιτέλεση διαφόρων λειτουργιών, ενώ ορισµένα εκκρίνουν κολλαγόνο και συστατικά του κυτταρικού τοιχώµατος. Οι αναπτυξιακοί παράγοντες είναι πρωτεϊνικής φύσεως, ενώ άλλες πρωτεΐνες δρουν ως αντισώµατα ή πεπτικά ένζυµα. Τα πρωτεϊνικά µόρια που επιτελούν όλες αυτές τις λειτουργίες έχουν βασικά την ίδια δοµή. Όλα αποτελούνται από αµινοξέα. Έχουν ανιχνευτεί πάνω από 170 διαφορετικά αµινοξέα από τα οποία µόνο 20 είναι αυτά τα οποία ενώνονται µεταξύ τους σε διαφορετικούς συνδυασµούς και σχηµατίζουν αυτή την τεράστια ποικιλία των πρωτεϊνών. Οι µικρότερες πρωτεΐνες αποτελούνται από 3-10 αµινοξέα, ενώ η µεγαλύτερη έχει περισσότερα από αµινοξέα (Εικόνα 7). Συνήθως οι πρωτεΐνες σχηµατίζονται από το συνδυασµό αµινοξέων. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη δράση των πρωτεϊνών είναι η σωστή διαµόρφωσή τους στο χώρο. Αλλαγή της διαµόρφωσης µιας πρωτεΐνης (π.χ. από αλλαγή της θερµοκρασίας, αλλαγή 20 of

21 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ιονικών συνθηκών, µεταβολή του ενδοκυτταρικού ph, κτλ) µεταβάλλει ή παρεµποδίζει τελείως τη δράση της. Ανάλογα µε τη διαµόρφωση των πρωτεϊνών στο χώρο, διακρίνονται τέσσερις δοµές: η πρωτοταγής, η δευτεροταγής, η τριτοταγής και η τεταρτοταγής. Τα χαρακτηριστικά των δοµών και οι χηµικοί δεσµοί που συµβάλλουν στη δηµιουργία των δοµών αυτών αναφέρονται στον πίνακα 2: Πίνακας: οµικά χαρακτηριστικά των Πρωτεϊνών. Επίπεδο διαµόρφωσης Χαρακτηριστικά Χηµικοί δεσµοί Πρωτοταγής δοµή Αλληλουχία αµινοξέων Οµοιοπολικός ευτεροταγής δοµή Αναδίπλωση της αλυσίδας των αµινοξέων και σχηµατισµός α-έλικας ή/και β-νήµατος. εσµός υδρογόνου Τριτοταγής δοµή Πλήρης τρισδιάστατη διαµόρφωση πρωτεΐνης µε µια πολυπεπτιδική αλυσίδα. Υδρογονικοί δεσµοί, ισουλφιδικοί δεσµοί, πολικές και µη πολικές συνδέσεις, δυνάµεις van der Waals. Τεταρτοταγής δοµή Πλήρης τρισδιάστατη διαµόρφωση συµπλόκου πρωτεΐνης µε δύο ή περισσότερες πολυπεπτιδικές αλυσίδες Ίδιοι, όπως στην τριτοταγή δοµή Εικόνα 7: Η δοµική λίθος των πρωτεϊνών. Τα αµινοξέα αποτελούνται από δύο τµήµατα, ένα σταθερό και ένα µεταβλητό. Το σταθερό αποτελείται από ένα άτοµο υδρογόνου, µία αµινοµάδα (-ΝΗ 3 + ) και µία καρβοξυλοµάδα (-COO - ), ανάµεσα σε ένα κοινό άτοµο άνθρακα (α άνθρακας), ενώ το µεταβλητό από την πλευρική αλυσίδα (R). Η δοµή πρωτεϊνικών µορίων καθορίζει τη λειτουργία των πρωτεϊνών. Στο σώµα του ανθρώπου υπάρχουν περισσότερες από διαφορετικές πρωτεΐνες. Κάθε µία από αυτές εµφανίζει ιδιαίτερο βιολογικό ρόλο. Από την ποικιλία των διαφορετικών λειτουργιών που κάνουν οι 21 of

22 ΣΑΡΡΗΣ Φ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ πρωτεΐνες µπορούµε να αντιληφθούµε τη µεγάλη σηµασία τους για τα βιολογικά φαινόµενα. Ο µεταβολισµός, ο πολλαπλασιασµός και όλες οι άλλες λειτουργίες των κυττάρων, και κατ επέκταση των οργανισµών, στηρίζονται στη δράση των εκπληκτικών αυτών «µοριακών εργαλείων». Είναι δικαιολογηµένο να αναρωτιέται κανείς πώς είναι δυνατόν µόρια τα οποία είναι φτιαγµένα από τα ίδια είδη αµινοξέων να παρουσιάζουν τόσο διαφορετικές λειτουργίες. Την απάντηση θα τη βρούµε, αν προσπαθήσουµε να εντοπίσουµε εκείνο το στοιχείο που διαφοροποιεί τις πρωτεΐνες µεταξύ τους. Αυτό είναι η διαφορετική αλληλουχία των αµινοξέων τους, δηλαδή όπως είπαµε η διαφορετική πρωτοταγής δοµή τους σε συνδυασµό µε τις διαφορετικές οµάδες R. Έτσι οι πρωτεΐνες, µε κριτήριο τη λειτουργία τους, διακρίνονται σε δύο ευρύτερες κατηγορίες. Τις δοµικές, που αποτελούν δοµικά συστατικά των κυττάρων και κατ επέκταση των οργανισµών, και τις λειτουργικές, που συµβάλλουν στις διάφορες λειτουργίες, όπως προαναφέρθηκε. Α. οµικές- Κολλαγόνο: συστατικό του συνδετικού ιστού (οστά, χόνδροι, τένοντες) Ελαστίνη: συστατικό των συνδέσµων των οστών Β. Λειτουργικές- Μεταφορικές- Αιµοσφαιρίνη: µεταφορά οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στο αίµα των σπονδυλωτών Μυοσφαιρίνη: µεταφορά οξυγόνου και προσωρινή αποθήκευση στο αίµα των σπονδυλοτών Αµυντικές- Αντισώµατα: Σύνδεση µε κάθε «ξένο» για τον οργανισµό σώµα και εξουδετέρωση του Ινωδογόνο: Συµµετοχή στην διαδικασία πήξης του αίµατος Συσταλτές- Μυοσίνη: Συστατικό των µυϊκών κυττάρων Ακτίνη: Συστατικό των µυϊκών κυττάρων Αποθηκευτικές- Καζεΐνη: Αποθήκευση ασβεστίου στο γάλα Αλβουµίνη: Πηγή αµινοξέων για το αναπτυσσόµενο έµβρυο (στο ασπράδι των αυγών) Ορµονικές- Ινσουλίνη: Ρύθµιση του σακχάρου του αίµατος. Εκκρίνεται από το πάγκρεας Γλυκαγόνη: Ρύθµιση του σακχάρου του αίµατος. Εκκρίνεται από το πάγκρεας Ενζυµικές- Εξοκινάση: Ένζυµο της γλυκόλυσης RNA πολυµεράση: Ένζυµο της µεταγραφής του DNA 22 of

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία Θέματα πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία 2013-2014 Θέματα πολλαπλής επιλογής Μετουσίωση είναι το φαινόμενο α. κατά το οποίο συνδέονται δύο αμινοξέα για τον σχηματισμό μιας πρωτεΐνης β. κατά

Διαβάστε περισσότερα

Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i..

Τα χημικά στοιχεία που είναι επικρατέστερα στους οργανισμούς είναι: i.. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «XHMIKH ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Όταν αναφερόμαστε στον όρο «Χημική Σύσταση του Κυττάρου», τί νομίζετε ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΑΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΑ (C, H, N, O) 96% ΜΙΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΑ (πχ. Na, K, P, Ca, Mg) 4% ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ (Fe, I) 0,01%

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΑΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΑ (C, H, N, O) 96% ΜΙΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΑ (πχ. Na, K, P, Ca, Mg) 4% ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ (Fe, I) 0,01% ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΑΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΑ (C, H, N, O) 96% ΜΙΚΡΟΘΡΕΠΤΙΚΑ (πχ. Na, K, P, Ca, Mg) 4% ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ (Fe, I) 0,01% Ο άνθρακας, το υδρογόνο, το οξυγόνο και το άζωτο συμμετέχουν, σε σημαντικό βαθμό, στη

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου. Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση:

KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου. Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση: KΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Χημική σύσταση του κυττάρου Ενότητα 1.1: Χημεία της ζωής Ενότητα 2.1: Μακρομόρια Να απαντήσετε σε καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις με μια πρόταση: 1. Για ποιο λόγο θεωρείται αναγκαία η σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ. Πετρολιάγκης Σταμάτης Τμήμα Γ4

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ. Πετρολιάγκης Σταμάτης Τμήμα Γ4 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ Πετρολιάγκης Σταμάτης Τμήμα Γ4 ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ Η κυτταρική μεμβράνη ή πλασματική μεμβράνη είναι η εξωτερική μεμβράνη που περιβάλλει το κύτταρο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Χημικά στοιχεία που συνθέτουν τους οργανισμούς Ο C, το H 2, το O 2 και το N 2 είναι τα επικρατέστερα στους οργανισμούς σε ποσοστό 96% κ.β. Γιατί; Συμμετέχουν σε σημαντικό βαθμό στη σύνθεση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ: αφαίρεση ενός μορίου νερού - σύνθεση ενός διμερούς ΥΔΡΟΛΥΣΗ : προσθήκη ενός μορίου νερού - διάσπαση του διμερούς στα συστατικά του ΤΑ ΜΟΝΟΜΕΡΗ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΟΜΟΙΟΠΟΛΙΚΟ ΔΕΣΜΟ. 1. ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

τα βιβλία των επιτυχιών

τα βιβλία των επιτυχιών Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου

Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Απρίλιος Μάιος 12 Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου Βιολογία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου (Ερωτήσεις που παρουσιάζουν ενδιαφέρον) 1. Τι είναι τα βιομόρια και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά τους; Βιομόρια

Διαβάστε περισσότερα

αποτελούν το 96% κ.β Ποικιλία λειτουργιών

αποτελούν το 96% κ.β Ποικιλία λειτουργιών ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ 92 στοιχεία στο φλοιό της Γης 27 απαραίτητα για τη ζωή H, Ο, Ν, C αποτελούν το 96% κ.β S, Ca, P, Cl, K, Na, Mg αποτελούν το 4% κ.β. Fe, I Ιχνοστοιχεία αποτελούν

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ. Τα χημικά μόρια που οικοδομούν τους οργανισμούς

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ. Τα χημικά μόρια που οικοδομούν τους οργανισμούς ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Τα χημικά μόρια που οικοδομούν τους οργανισμούς Μελέτη φαινομένου της ζωής o Η μελέτη του φαινομένου της ζωής ξεκινά από το μοριακό επίπεδο δηλαδή από τα χημικά μόρια που οικοδομούν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Τι γνωρίζετε για τους υδατάνθρακες;

ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Τι γνωρίζετε για τους υδατάνθρακες; 1 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Το κύτταρο αποτελείται από χηµικές ενώσεις, στις οποίες περιλαµβάνονται τα µικρά βιολογικά µόρια και τα βιολογικά µακροµόρια. Στα µικρά βιολογικά µόρια ανήκουν, τα ανόργανα στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Στο φλοιό της Γης απαντώνται 92 χημικά στοιχεία, από τα οποία 27 μόνο είναι απαραίτητα για τη ζωή. ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 96% ο άνθρακας (C), το υδρογόνο (H), το οξυγόνο (O) και

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΟΥ

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΟΥ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΟΥ Κύτταρο Θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα των ζωντανών οργανισμών Φυτικό κύτταρο Χαρακτηριστικά των κυττάρων των πολυκύτταρων φυτών: 1. Μερική ανεξαρτησία

Διαβάστε περισσότερα

Οι δευτερογενείς µεταβολίτες

Οι δευτερογενείς µεταβολίτες Οι δευτερογενείς µεταβολίτες Είναιταπροϊόνταδευτερογενούςµεταβολισµού. Μερικοί γνωστοί δευτερογενείς µεταβολίτες είναι η µορφίνη, ήκαφεΐνη, το καουτσούκ κ.ά. Ο ρόλος τους φαίνεται να είναι οικολογικής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Παραδόσεις του μαθήματος γενικής παιδείας (Β λυκείου) Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου λυκ.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Παραδόσεις του μαθήματος γενικής παιδείας (Β λυκείου) Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου λυκ. ΒΙΟΛΟΓΙΑ Παραδόσεις του μαθήματος γενικής παιδείας (Β λυκείου) Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου λυκ. Ηλιούπολης Κεφάλαιο 1ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΒΙΟΜΟΡΙΩΝ ΠΡΟΔΡΟΜΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα 1.2 Κύτταρο: η μονάδα της ζωής Ιστορικά 1665: Ο Ρ.Χουκ μιλά για κύτταρα. Σύγχρονη κυτταρική θεωρία: Το κύτταρο είναι η θεμελιώδης δομική και λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ. Στοιχείο O C H N Ca P K S Na Mg περιεκτικότητα % ,5 1 0,35 0,25 0,15 0,05

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ. Στοιχείο O C H N Ca P K S Na Mg περιεκτικότητα % ,5 1 0,35 0,25 0,15 0,05 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Βιοχημεία: είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των οργανικών ενώσεων που συναντώνται στον οργανισμό, καθώς και με τον μεταβολισμό τους. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ 108 στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:Ν.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ 2 Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 3 1. Ποια είναι τα επίπεδα οργάνωσης της ζωής και ποια τα χημικά χαρακτηριστικά της; Στην

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2. Copyright The McGraw-Hill Companies, Inc. 2011 Utopia Publishing, All rights reserved

Κεφάλαιο 2. Copyright The McGraw-Hill Companies, Inc. 2011 Utopia Publishing, All rights reserved Κεφάλαιο 2 1 Copyright The McGraw-Hill Companies, Inc. 2011 Utopia Publishing, All rights reserved ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΜΟΡΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ «Οργανική» ένωση αναφέρεται σε ενώσεις του C Συμμετέχουν

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα).

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). ΒΙΟΛΟΓΙΑ Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). Είδη οργανισμών Υπάρχουν δύο είδη οργανισμών: 1. Οι μονοκύτταροι, που ονομάζονται μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ

BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 1. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ 2. BΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ Ι. ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑ ΙΙ. ΧΗΜΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΙΙΙ. ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

πρωτεΐνες πολυμερείς ουσίες δομούν λειτουργούν λευκώματα 1.Απλές πρωτεΐνες 2.Σύνθετες πρωτεΐνες πρωτεΐδια μη πρωτεϊνικό μεταλλοπρωτεΐνες

πρωτεΐνες πολυμερείς ουσίες δομούν λειτουργούν λευκώματα 1.Απλές πρωτεΐνες 2.Σύνθετες πρωτεΐνες πρωτεΐδια μη πρωτεϊνικό μεταλλοπρωτεΐνες ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ Οι πρωτεΐνες είναι πολυμερείς ουσίες με κυρίαρχο και πρωταρχικό ρόλο στη ζωή. Πρωτεΐνες είναι οι ουσίες που κυρίως δομούν και λειτουργούν τους οργανισμούς. Λέγονται και λευκώματα λόγω του λευκού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα 1.1 Τα μόρια της ζωής Καινούριες γνώσεις Ποια μόρια συμμετέχουν στη δομή και στις λειτουργίες των οργανισμών. Ποια είναι η σημασία του νερού για τη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

CO 2 H 2 O O 2 C 6 H 12 O 6 ATP ADP DNA NADPH - TAC AAA CAT CCC GGG TTT ATT

CO 2 H 2 O O 2 C 6 H 12 O 6 ATP ADP DNA NADPH - TAC AAA CAT CCC GGG TTT ATT ΘΕΜΑ ο Α. (Μ 5) Ποιο φαινόµενο ονοµάζεται «µετουσίωση των πρωτεινών»; Να αναφέρεις ένα παράδειγµα. Β. (Μ 5) Να περιγράψεις το φαινόµενο της «ενδοκύττωσης» Γ. (Μ 5) Στις παρακάτω ερωτήσεις -5 να γράψεις

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

ρευστότητα (εξασφαλίζεται µε τα φωσφολιπίδια)

ρευστότητα (εξασφαλίζεται µε τα φωσφολιπίδια) Λειτουργίες Πλασµατική µεµβράνη οριοθέτηση του κυττάρου εκλεκτική διαπερατότητα ή ηµιπερατότητα αναγνώριση και υποδοχή µηνυµάτων πρόσληψη και αποβολή ουσιών Πλασµατική µεµβράνη Ιδιότητες σταθερότητα ρευστότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 Το θέμα που απασχολεί το κεφάλαιο σε όλη του την έκταση είναι ο μεταβολισμός και χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες: 3.1)Ενέργεια και οργανισμοί,

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ)

1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ) Θάνος Α. Β1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν

Διαβάστε περισσότερα

οµή και λειτουργία των µεγάλων βιολογικών µορίων

οµή και λειτουργία των µεγάλων βιολογικών µορίων οµή και λειτουργία των µεγάλων βιολογικών µορίων οµή και λειτουργία των µεγάλων βιολογικών µορίων κατηγορίες υδατάνθρακες πρωτεΐνες νουκλεϊνικά οξέα λιπίδια Οι πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, νουκλεϊνικά οξέα

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

Είναι σημαντικές επειδή: Αποτελούν βασικά δοµικά συστατικά του σώµατος Εξυπηρετούν ενεργειακές ανάγκες Ασκούν έλεγχο σε όλες τις βιοχηµικές διεργασίες

Είναι σημαντικές επειδή: Αποτελούν βασικά δοµικά συστατικά του σώµατος Εξυπηρετούν ενεργειακές ανάγκες Ασκούν έλεγχο σε όλες τις βιοχηµικές διεργασίες ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ, 5 9 (απλή αναφορά) 2.2 ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΣΗΜΑΣΙΑ, 9 14 (απλή αναφορά), 2.4 ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ, σελ. 20 36 Οργανικές Ουσίες

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1: Το Γενετικό Υλικό 1.

Κεφάλαιο 1: Το Γενετικό Υλικό 1. Κεφάλαιο 1: Το Γενετικό Υλικό 1. Ο πνευμονιόκοκκος είναι: α. μύκητας β. βακτήριο γ. ιός δ. πρωτόζωο 2. Στο πείραμα του Griffith τι αποτελέσματα είχε ο εμβολιασμός με βακτήρια, θάνατο(θ) ή επιβίωση (Ε),

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ.-ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ.-ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ.-ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ 1. Τοποθετείστε στο διάγραμμα που ακολουθεί, τους όρους: σύνθεση, υδρόλυση, μακρομόριο, μονομερή. Ερμηνεύστε το διάγραμμα. Η -Q-

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ

ΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr 1. Χημική σύσταση του κυττάρου. 2. Δομή και λειτουργία του κυττάρου. 3. Μεταβολισμός: βασικές αρχές,

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή. 5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Oι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα. Χαρακτηρίζονται αντίστοιχα, μονοκύτταροι (μονοκυτταρικοί) και πολυκύτταροι (πολυκυτταρικοί)

Διαβάστε περισσότερα

Κεφ. 12 ΛΙΠΙ ΙΑ ΚΑΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ

Κεφ. 12 ΛΙΠΙ ΙΑ ΚΑΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ Κεφ. 12 ΛΙΠΙ ΙΑ ΚΑΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ Ποικιλότητα και κοινά χαρακτηριστικά των κυτταρικών µεµβρανών Τα λιπαρά οξέα: βασικά συστατικά των λιπιδίων Mεµβρανικά λιπίδια και είδη τους (3) Σχηµατισµός µεµβρανών

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Τ. ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΜΗΜΑ Β3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Ο όρος ενέργεια σημαίνει δυνατότητα παραγωγής έργου.

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Βιολογίας Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Γ εξάμηνο 2014-2015 Διαλέξεις κάθε Τρίτη 13-15 μ.μ. και Παρασκευή 11-13

Τμήμα Βιολογίας Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Γ εξάμηνο 2014-2015 Διαλέξεις κάθε Τρίτη 13-15 μ.μ. και Παρασκευή 11-13 Τμήμα Βιολογίας Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Γ εξάμηνο 2014-2015 Διαλέξεις κάθε Τρίτη 13-15 μ.μ. και Παρασκευή 11-13 Ισιδώρα Παπασιδέρη, Καθηγήτρια...για περισσότερα... http://kyttariki.biol.uoa.gr, ttp://multimedia.biol.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2013-2014 ΓΕ.Λ. ΣΟΡΩΝΗΣ ΜΑΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ Κεφάλαιο 1 ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Ταξίδι στο χρόνο 1869 Απομονώνεται DNA από τον κυτταρικό πυρήνα 1903 Αποδεικνύεται ότι τα χρωμοσώματα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2ο ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ

Κεφάλαιο 2ο ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Κεφάλαιο 2ο ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ 1. Κυτταρική μεμβράνη μοντέλο ρευστού μωσαϊκού κατά Singer και Nicolson Αποτελείται από διπλό στρώμα φωσφολιπιδίων με διάσπαρτα μόρια στεροειδών (χοληστερόλης) και μεγάλα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ»

«ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ» «ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: ΧΗΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ» Τι είναι οι πρωτεΐνες; Από τι αποτελούνται; Ποιος είναι ο βιολογικός του ρόλος; Ας ρίξουμε μία ματιά σε όλα αυτά τα ερωτήματα που μας απασχολούν ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:

Διαβάστε περισσότερα

Νουκλεϊκά οξέα: νήµατα και αγγελιαφόροι της ζωής

Νουκλεϊκά οξέα: νήµατα και αγγελιαφόροι της ζωής Νουκλεϊκά οξέα: νήµατα και αγγελιαφόροι της ζωής Αριστοτέλης Κωτίτσας Οι λειτουργίες των οργανισµών πραγµατοποιούνται χάρη στις πρωτεΐνες. Ο βιολογικός ρόλος των πρωτεϊνών καθορίζεται από τη µορφή τους.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Το γενετικό υλικό ΘΕΜΑ: 1 ο (Μονάδες 25 ) Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω ερωτήσεις. 1. Το πείραµα των Hershey και Chase ήταν:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΠΥΡΗΝΑ ΚΥΤΤΑΡΟΠΛΑΣΜΑ ΟΡΓΑΝΥΛΛΙΑ ΥΑΛΟΠΛΑΣΜΑ ΠΥΡΗΝΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΦΛΟΙΟΣ

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΠΥΡΗΝΑ ΚΥΤΤΑΡΟΠΛΑΣΜΑ ΟΡΓΑΝΥΛΛΙΑ ΥΑΛΟΠΛΑΣΜΑ ΠΥΡΗΝΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΦΛΟΙΟΣ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΚΥΤΤΑΡΟΠΛΑΣΜΑ ΠΥΡΗΝΑ ΟΡΓΑΝΥΛΛΙΑ ΥΑΛΟΠΛΑΣΜΑ ΠΥΡΗΝΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΦΛΟΙΟΣ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΝΟΡΓΑΝΕΣ και ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ενώσεις ΑΝΟΡΓΑΝΕΣ C, O, N, H, P, S, Cl,, J, Fe, Cu Άλατα των παραπάνω

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα ιάλεξης ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - ΕΝΖΥΜΑ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. ιαχωρισµός Αµινοξέων

Θέµατα ιάλεξης ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - ΕΝΖΥΜΑ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. ιαχωρισµός Αµινοξέων MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ - ΕΝΖΥΜΑ Θέµατα ιάλεξης οµή, αριθµός και διαχωρισµός των αµινοξέων Ένωση αµινοξέων µε τον πεπτιδικό δεσµό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ_ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ_ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Θα πρέπει να γνωρίζετε: Τη χημική σύσταση και τη δομή των νουκλεοτιδίων Πώς σχηματίζεται μια πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα Πώς σταθεροποιείται η διπλή έλικα του DNA Τι υποδηλώνει ο όρος συμπληρωματικές αλυσίδες

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΗ 4 (6/3/2013)

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΗ 4 (6/3/2013) Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΗ 4 (6/3/2013) ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Οι λιπιδικές διπλοστιβάδες ως φραγμοί Νερό Υδρόφιλες φωσφολιπιδικές κεφαλές Φωσφολιπιδική μεμβράνη

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ I ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιμος Π. Βανδώρος ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Οι βασικές δομές που εξετάζουμε στην ανατομία μπορούν ιεραρχικά να ταξινομηθούν ως εξής:

Διαβάστε περισσότερα

Κεφαλαίο 3 ο. Μεταβολισμός. Ενέργεια και οργανισμοί

Κεφαλαίο 3 ο. Μεταβολισμός. Ενέργεια και οργανισμοί Κεφαλαίο 3 ο Μεταβολισμός Ενέργεια και οργανισμοί Η ενέργεια είναι απαρέτητη σε όλους τους οργανισμούς και την εξασφαλίζουν από το περιβάλλον τους.παρόλα αυτά, συνήθως δεν μπορούν να την χρησιμοποιήσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Την ενέργεια και τα υλικά που οι οργανισμοί εξασφαλίζουν από το περιβάλλον τους συνήθως δεν μπορούν να τα αξιοποίησουν άμεσα. Η αξιοποίησή τους

Διαβάστε περισσότερα

Τράπεζα Θεμάτων Βιολογίας Β' Λυκείου 2014-2015 Κεφάλαιο 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Τράπεζα Θεμάτων Βιολογίας Β' Λυκείου 2014-2015 Κεφάλαιο 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΗ_Β_ΒΙΟ_0_14306 - Β1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ι. Στην ακόλουθη εικόνα παρουσιάζονται σχηματικά δύο χημικές αντιδράσεις. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α) Πώς χαρακτηρίζονται τα χημικά μόρια Α και Β; Πώς χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Μεταβολισμός. Ενότητα 3.1: Ενέργεια και Οργανισμοί Ενότητα 3.2: Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες

KΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Μεταβολισμός. Ενότητα 3.1: Ενέργεια και Οργανισμοί Ενότητα 3.2: Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες KΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Μεταβολισμός Ενότητα 3.1: Ενέργεια και Οργανισμοί Ενότητα 3.2: Ένζυμα - Βιολογικοί Καταλύτες Να συμπληρώσετε με τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: 1. Ο καταβολισμός περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ. 1. (α) Ποιο μόριο απεικονίζεται στο σχεδιάγραμμα; (β) Ποια είναι η απλούστερη μορφή του R;

ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ. 1. (α) Ποιο μόριο απεικονίζεται στο σχεδιάγραμμα; (β) Ποια είναι η απλούστερη μορφή του R; ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 1. (α) Ποιο μόριο απεικονίζεται στο σχεδιάγραμμα; (β) Ποια είναι η απλούστερη μορφή του R; (γ) Ποιο μέρος του μορίου προσδίδει σε αυτό όξινες ιδιότητες; (δ) Ποιο μέρος του μορίου προσδίδει

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Θέματα 1. Ποια είναι η δομή και τα βασικά χαρακτηριστικά των λιπαρών οξέων 2. Πώς απομακρύνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 2 I. Το γενετικό υλικό... 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 5 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ... 8 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 2 I. Το γενετικό υλικό... 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 5 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ... 8 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 2 I. Το γενετικό υλικό... 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 5 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ.... 8 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... 9 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ...12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο I. Το γενετικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ Η τροφή αποτελείται και από ουσίες μεγάλου μοριακού βάρους (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, νουκλεϊνικά οξέα). Οι ουσίες αυτές διασπώνται (πέψη) σε απλούστερες (αμινοξέα, απλά σάκχαρα,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Α. Εισαγωγικές έννοιες ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Μπορούμε να διακρίνουμε δύο περιβάλλοντα ΥΔΡΟΦΙΛΟ υδατικό κυτταρόπλασμα ΥΔΡΟΦΟΒΟ λιπιδικο-μεμβρανικό Δηλαδή τα μόρια χαρακτηρίζονται έτσι λόγω της υδρόφοβης φύσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 2014-15

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 2014-15 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 2014-15 Θέμα 2ο 2ο ΓΕΛ Χαλανδρίου Βιολογία Β Λυκείου Περιεχόμενα ΘΕΜΑ 14306... 2 ΘΕΜΑ 14351... 2 ΘΕΜΑ 14360... 3 ΘΕΜΑ 14363... 3 ΘΕΜΑ 14364... 4 ΘΕΜΑ 14366... 5 ΘΕΜΑ 14367... 5 ΘΕΜΑ 14369...

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης. Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό

Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης. Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό Το DNA είναι το γενετικό υλικό Αρχικά οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι οι πρωτεΐνες αποτελούσαν το γενετικό υλικό των οργανισμών.

Διαβάστε περισσότερα

Περιήγηση στο εσωτερικό του Κυττάρου. Φώτης Καρβέλης

Περιήγηση στο εσωτερικό του Κυττάρου. Φώτης Καρβέλης Περιήγηση στο εσωτερικό του Κυττάρου Φώτης Καρβέλης Όλα τα κύτταρα οριοθετούνται από την πλασματική μεμβράνη ή το κυτταρικό τοίχωμα που την περιβάλλει. Εσωτερικά της πλασματικής μεμβράνης υπάρχουν τα οργανίδια

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Πανελλαδικών 2000-2013

Θέματα Πανελλαδικών 2000-2013 Θέματα Πανελλαδικών 2000-2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Κεφάλαιο 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΘΕΜΑ 1 ο Γράψτε τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια με τη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΥΤΤΑΡΟ: Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΜΟΝΑΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΘΕΜΑ Β 1. Η εικόνα απεικονίζει τμήμα μιας δομής του κυττάρου.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΥΤΤΑΡΟ: Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΜΟΝΑΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΘΕΜΑ Β 1. Η εικόνα απεικονίζει τμήμα μιας δομής του κυττάρου. ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΥΤΤΑΡΟ: Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΜΟΝΑΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΘΕΜΑ Β 1. Η εικόνα απεικονίζει τμήμα μιας δομής του κυττάρου. I. Πώς ονομάζεται η κυτταρική δομή που απεικονίζεται στην εικόνα; Οι αριθμοί:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ:Β 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Είναι γνωστό πως οποιοσδήποτε οργανισμός, για να λειτουργήσει χρειάζεται ενέργεια. Η ενέργεια αυτή βρίσκεται

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3

Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3 Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Η σημασία της ενέργειας στους οργανισμούς. Η ενέργεια είναι ένας παράγοντας σημαντικός για τους οργανισμούς γιατί όλες οι λειτουργίες τους απαιτούν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ DNA ΚΑΙ RNA. Θανος Εξαρχου Γ1

ΤΟ DNA ΚΑΙ RNA. Θανος Εξαρχου Γ1 ΤΟ DNA ΚΑΙ RNA Θανος Εξαρχου Γ1 ΤΟ DNA Το δε(σ)οξυριβο(ζο)νουκλεϊ(νι)κό οξu είναι νουκλεϊκό οξύ που περιέχει τις γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν τη βιολογική ανάπτυξη όλων των κυτταρικών μορφών ζωής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕ ANIMATIONS ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Παν. Πάλλα - ΕΚΦΕ Ν. ΣΜΥΡΝΗΣ 1 ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ Η παρουσίαση ακολουθεί τη σειρά των περιεχομένων του βιβλίου Βιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Χημική σύσταση του κυττάρου

Χημική σύσταση του κυττάρου 1 Χημική σύσταση του κυττάρου Τα χημικά στοιχεία, που συμμετέχουν στη δομή των βιολογικών μορίων, συγκαταλέγονται στα στοιχεία που συνθέτουν τον φλοιό της γης. Όλοι οι οργανισμοί από τον πιο απλό μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 2009

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 2009 ΤΑΞΗ Β ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 2009 Α ΦΑΣΗ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Στο πεπτίδιο

Διαβάστε περισσότερα

1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:

1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: ΘΕΜΑ 1o 1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: Η σταθερά Κ w στους 5 ο C έχει τιµή 10-14 : α. µόνο στο καθαρό νερό β. σε οποιοδήποτε υδατικό διάλυµα γ. µόνο σε υδατικά

Διαβάστε περισσότερα

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΟ 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Γ. Β1 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Βιοχημική εξέλιξη

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Βιοχημική εξέλιξη ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Βιοχημική εξέλιξη ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ Τι είναι ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ DNA ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ ΑΛΛΑ ΣΥΝΔΕΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΧΗΜΕΙΑΣ (Δεσμοί, ενέργεια, δομή) ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Υπάρχει μια συνεχή εξελικτική

Διαβάστε περισσότερα

σελ 1 από 8 Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων ΤΕΙ Αθήνας Εαρινό Εξάμηνο a 2 η Εξέταση στην Βιοχημεία

σελ 1 από 8 Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων ΤΕΙ Αθήνας Εαρινό Εξάμηνο a 2 η Εξέταση στην Βιοχημεία Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων ΤΕΙ Αθήνας Εαρινό Εξάμηνο 2006 2007 a 2 η Εξέταση στην Βιοχημεία σελ 1 από 8 Ονοματεπώνυμο : Τυπικό εξάμηνο : Αριθμός Μητρώου : Σε κάθε ερώτηση αντιστοιχούν πέντε απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής

ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ. Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Φατούρος Ιωάννης Αναπληρωτής Καθηγητής Θέματα Διάλεξης Δομή, αριθμός και διαχωρισμός των αμινοξέων Ένωση αμινοξέων με τον πεπτιδικό δεσμό για τη δημιουργία πρωτεΐνης Λειτουργίες των πρωτεϊνών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Επειδή στο σχολικό βιβλίο Βιολογία Β Γενικού Λυκείου Γενικής παιδείας πρόσφατα προστέθηκαν ερωτήσεις και άλλαξε η αρίθμηση των προϋπαρχουσών ασκήσεων,

Διαβάστε περισσότερα

ΓENIKA ΣTOIXEIA. Η φυσιολογία του ανθρώπου μελετά τα χαρακτηριστικά και τους λειτουργικούς μηχανισμούς που κάνουν το ανθρώπινο σώμα ζωντανό οργανισμό.

ΓENIKA ΣTOIXEIA. Η φυσιολογία του ανθρώπου μελετά τα χαρακτηριστικά και τους λειτουργικούς μηχανισμούς που κάνουν το ανθρώπινο σώμα ζωντανό οργανισμό. 1 ΓENIKA ΣTOIXEIA Η φυσιολογία του ανθρώπου μελετά τα χαρακτηριστικά και τους λειτουργικούς μηχανισμούς που κάνουν το ανθρώπινο σώμα ζωντανό οργανισμό. ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Η βασική ζώσα μονάδα του σώματος είναι

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Β Λυκείου θέματα

Βιολογία Β Λυκείου θέματα Ι. Οι υδατάνθρακες διακρίνονται σε μονοσακχαρίτες, δισακχαρίτες και πολυσακχαρίτες. α) Να αναφέρετε από δύο παραδείγματα μονοσακχαριτών, δισακχαριτών και πολυσακχαριτών. (6μ) β) Σε ένα κύτταρο συναντώνται

Διαβάστε περισσότερα

Η ζητούμενη σειρά έχει ως εξής: αδενίνη < νουκλεοτίδιο < νουκλεόσωμα < γονίδιο < χρωματίδα < χρωμόσωμα < γονιδίωμα.

Η ζητούμενη σειρά έχει ως εξής: αδενίνη < νουκλεοτίδιο < νουκλεόσωμα < γονίδιο < χρωματίδα < χρωμόσωμα < γονιδίωμα. ΚΕΦ. 1 ο ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΩΣ 1. Να κατατάξετε σε σειρά αυξανόμενου μεγέθους τις παρακάτω έννοιες που σχετίζονται με το γενετικό υλικό των οργανισμών: νουκλεόσωμα, χρωμόσωμα, αδενίνη, νουκλεοτίδιο, γονίδιο

Διαβάστε περισσότερα

Οργανική Χημεία. Κεφάλαιο 28: Βιομόρια-λιπίδια

Οργανική Χημεία. Κεφάλαιο 28: Βιομόρια-λιπίδια Οργανική Χημεία Κεφάλαιο 28: Βιομόρια-λιπίδια 1. Γενικά Λιπίδια: οργανικά μόρια που απαντούν στη φύση και απομονώνονται κατά την εκχύληση κυττάρων ή ιστών με άπολους οργανικούς διαλύτες Δύο γενικές κατηγορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Δ.ΑΡΕΘΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Δ.ΑΡΕΘΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Δ.ΑΡΕΘΑ ΚΥΤΤΑΡΟ 2 Κατά την Βιολογία, κύτταρο ονομάζεται η βασική δομική και λειτουργική μονάδα που εκδηλώνει το φαινόμενο της ζωής. Έτσι, ως κύτταρο νοείται

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Εργασία Βιολογίας 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Εργασία Βιολογίας Καθηγητής: Πιτσιλαδής Β. Μαθητής: Μ. Νεκτάριος Τάξη: Β'2 Υλικό: Κεφάλαιο 3 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Την ενέργεια και τα υλικά που οι οργανισμοί εξασφαλίζουν από το περιβάλλον

Διαβάστε περισσότερα

(αδρές αποικίες) Θέρμανση (λείες αποικίες) ζωντανά ποντίκια ζωντανά ποντίκια νεκρά ποντίκια

(αδρές αποικίες) Θέρμανση (λείες αποικίες) ζωντανά ποντίκια ζωντανά ποντίκια νεκρά ποντίκια Το DNA είναι το γενετικό υλικό 1. Πείραμα Griffith (1928) Βακτήριο πνευμονιόκοκκου (Diplococcus pneumoniae) Χωρίς κάλυμμα Με κάλυμμα (αδρές αποικίες) Θέρμανση (λείες αποικίες) ζωντανά ποντίκια ζωντανά

Διαβάστε περισσότερα

1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:

1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: ΘΕΜΑ 1o 1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: Η σταθερά Κ w στους 25 ο C έχει τιµή 10-14 : α. µόνο στο καθαρό νερό β. σε οποιοδήποτε υδατικό διάλυµα γ. µόνο σε

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Αντίθετα οι φωτοσυνθετικοί,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 1. Με ποιο μηχανισμό αντιγράφεται το DNA σύμφωνα με τους Watson και Crick; 2. Ένα κύτταρο που περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα τοποθετείται σε θρεπτικό υλικό που περιέχει ραδιενεργό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-2015

ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ TECHNOLOGICAL EDUCATION INSTITUTION OF WESTERN MACEDONIA ΚΟΙΛΑ ΚΟΖΑΝΗΣ-GR 50100 I KILA, GR 50101 KOZANI-GREECE http://www.teiwm.gr ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (29/2 & 2/3/2016)

Kυτταρική Bιολογία ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (29/2 & 2/3/2016) Kυτταρική Bιολογία ΔIAΛEΞΕΙΣ 4 & 5 (29/2 & 2/3/2016) ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΜΒΡΑΝΕΣ, ΜΕΜΒΡΑΝΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ & ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Οι λιπιδικές διπλοστιβάδες λειτουργούν ως φραγμοί Νερό Υδρόφιλες φωσφολιπιδικές κεφαλές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Βιοενεργητική & Μεταβολισµός: Μιτοχόνδρια, Χλωροπλάστες & Υπεροξειδιοσώµατα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Βιοενεργητική & Μεταβολισµός: Μιτοχόνδρια, Χλωροπλάστες & Υπεροξειδιοσώµατα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Βιοενεργητική & Μεταβολισµός: Μιτοχόνδρια, Χλωροπλάστες & Υπεροξειδιοσώµατα Τα ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΟΣΩΜΑΤΑ Μέρος Ε ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΟΣΩΜΑΤΩΝ - Περιέχουν ένζυµα για ποικίλες µεταβολικές

Διαβάστε περισσότερα

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ. Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ Αυτότροφοι και ετερότροφοι οργανισμοί Η ζωή στον πλανήτη μας στηρίζεται στην ενέργεια του ήλιου. Η ενέργεια αυτή εκπέμπεται με τη μορφή ακτινοβολίας. Ένα πολύ μικρό μέρος αυτής της ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα Εργασία Βιολογίας Β. Γιώργος Εισαγωγή Η ενεργεια εχει πολυ μεγαλη σημασια για εναν οργανισμο, γιατι για να κανει οτιδηποτε ενας οργανισμος ειναι απαραιτητη. Ειναι απαραιτητη ακομη και οταν δεν κανουμε

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Δημήτρης Η. Β 1 25.3.14 3 Ο Κεφάλαιο 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Η ενέργεια έχει κεντρική σημασία για έναν οργανισμό, γιατί ό,τι και να κάνουμε χρειαζόμαστε ενέργεια. Ο κλάδος της βιολογίας που ασχολείται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ (YΠΟ ΕΚ ΟΣΗ): ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ (YΠΟ ΕΚ ΟΣΗ): ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ (YΠΟ ΕΚ ΟΣΗ): ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (Περιέχει 67 ερωτήσεις θεωρίας µε απαντήσεις, 116 ασκήσεις ανοικτού- κλειστού τύπου µε µ

Διαβάστε περισσότερα

Χηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001

Χηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001 Χηµεία-Βιοχηµεία Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2001 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο 1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: Η σταθερά Κ w στους 25 ο C έχει τιµή 10-14 : α.

Διαβάστε περισσότερα

CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010

CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 Μεγεθυντική ικανότητα και διακριτική ικανότητα ή ανάλυση Μέγιστη ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

1. Εισαγωγή στο Κύτταρο

1. Εισαγωγή στο Κύτταρο 1. Εισαγωγή στο Κύτταρο 1.1. Ορισμός του κυττάρου. Το κύτταρο είναι η δομική και λειτουργική μονάδα της ζωής (σχήμα 1). Το κύτταρο αποτελεί τη βάση της δομικής και λειτουργικής οργάνωσης ενός οργανισμού.

Διαβάστε περισσότερα