Α. Τίτλος ΔΕ_1 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών)

Transcript

1 Α. Τίτλος ΔΕ_1 (Εργαστήριο Διαχείρισης Λιβαδιών) 1. Απογραφή λιβαδιών Κανονική χρήση λιβαδιών Rangeland inventory Proper use of rangelands Μιχαήλ Βραχνάκης Καρδίτσα, Μάιος2014

2 Β. Σκοπός ΔΕ Η απογραφή των λιβαδιών αποτελεί το σημαντικότερο βήμα για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας μίας χώρας. Η απογραφή δίνει τη θέση της στην κανονική χρήση ώστε οι απογραφόμενοι πόροι να χρησιμοποιηθούν αειφορικά. Σκοπός της ΔΕ είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές/-τριες α) τη σημασία και την τεχνική της απογραφής των λιβαδιών, και β) την κανονική χρήση και τα μέσα επίτευξής της. Με τον τρόπο αυτό προκύπτει η ανάγκη περιγραφής των χαρακτηριστικών της λιβαδικής παραγωγής (σύνδεση με την επόμενη ΔΕ).

3 Γ. Προσδοκώμενα αποτελέσματα Μετά την παρακολούθηση της ΔΕ οι φοιτητές/-τριες θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσουν: τους σκοπούς της απογραφής των λιβαδιών, τις μεθόδους απογραφής, τις τεχνικές δειγματοληψίας, τη σημασία της χαρτογράφησης, τον ορισμό και τη σημασία της κανονικής χρήσης, τον καθορισμό της κανονικής χρήσης, τις προϋποθέσεις κανονικής χρήσης

4 Δ. Έννοιες κλειδιά απογραφή χαρτογράφηση λιβαδικός χάρτης κανονική χρήση λιβαδιών ποσοστό χρησιμοποίησης δείκτες κανονικής χρήσης θέσεις κλείδες

5 1. Απογραφή των λιβαδιών Πακιστάν

6 1. Απογραφή των λιβαδιών Αν. Σιβηρία

7 1. Απογραφή των λιβαδιών Μαρόκο

8 1. Απογραφή των λιβαδιών USA

9 2. Σκοποί της απογραφής των λιβαδιών Καθορισμός του δυναμικού της λιβαδικής παραγωγής (χαρακτηριστικά κλίματος, εδάφους, φυτοκοινότητας μη λεπτομερής, Αυστραλία) Καθορισμός της παρούσας λιβαδικής παραγωγής (βοσκοϊκανότητα χάραξη πολιτικής) Καθορισμός του ποσοστού χρησιμοποίησης (ομοιόμορφη χρήση βοσκοφόρτωση σύστημα βόσκησης) Καθορισμός λιβαδικής κατάστασης και εξέλιξης της βλάστησης (λιβαδική κατάσταση και εξέλιξη = δείκτες κανονικής χρήσης) Καθορισμός κατάλληλης μίξης ειδών ζώων (σωστός συνδυασμός οδηγεί σε επιθυμητή σύνθεση βλάστησης) Καθορισμός πολλαπλής χρήσης (αγαθά και υπηρεσίες) Εκτίμηση οικονομικής αξίας των λιβαδιών (αξία λιβαδιού = ανανεώσιμοι + μη ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι + μέγεθος λιβαδιού + υποδομές + αποστάσεις)

10 3. Μεθοδολογία απογραφής των λιβαδιών Βασική μονάδα ταξινόμησης στο σύστημα είναι το λιβάδι. Κάθε λιβάδι ταξινομείται σε τύπους, σειρές (ομάδες υποτύπων με κοινό το πρώτο είδος και υποτύπους. Berkeley - USA

11 3. Μεθοδολογία απογραφής των λιβαδιών Α. Απογραφικά στοιχεία: 1. Βιοκλίμα α. βιοκλιματικός χαρακτήρας (με βάση τις βιολογικά ξηρές ημέρες, π.χ. ξηροθερμομεσογειακός) β. βιοκλιματικός όροφος (με βάση το μέσο όρο των ελάχιστων θερμοκρασιών του ψυχρότερου μήνα, π.χ. υγρός με χειμώνα δριμύ) 2. Εδαφικός τύπος (με βάση το Γενικό Εδαφολογικό Χάρτη της Ελλάδας (Νάκος 1977) π.χ. εδάφη από αποσάθρωση σκληρών ασβεστόλιθων) 3. Ποιότητα τόπου (βάθος και κλίση εδάφους, π.χ. πρώτη) 4. Λιβαδική κατάσταση (σημερινή παραγωγικότητα σε σχέση με το δυναμικό παραγωγής, π.χ. καλή)

12 3. Μεθοδολογία απογραφής των λιβαδιών Αποθέσεις φλύσχη στη λίμνη Αώου

13 3. Μεθοδολογία απογραφής των λιβαδιών Β. Γεωγραφική θέση: 1. Υψομετρική ζώνη (π.χ. χαμηλή) 2. Ορεινό συγκρότημα 3. Υδρολογική λεκάνη (βάση της Δ/νσης Αναδασώσεων και Ορεινής Υδρονομίας (1983)) 4. Επαρχία 5. Νομός

14 4. Χαρτογράφηση λιβαδιών 1. Αρχικά με οπτική παρατήρηση, και μεταφορά σε τοπογραφικό χάρτη

15 4. Χαρτογράφηση λιβαδιών 2. Αεροφωτογραφίες της ΓΥΣ (1:20.000, 1:50.000, ζεύγη, φορητά στερεοσκόπια))

16 4. Χαρτογράφηση λιβαδιών 3. Δορυφορικές εικόνες υψηλής ευκρίνειας

17 4. Χαρτογράφηση λιβαδιών 4. Ορθοφωτοχάρτες (παραγωγή από αεροφωτογραφίες με ειδική μέθοδο για την εξάλειψη της παράλλαξης)

18 5. Χάρτης λιβαδιών Οι πληροφορίες που βρίσκονται πάνω σε ένα χάρτη λιβαδιών είναι χρήσιμες για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης (παραγωγικότητα, εποχή βόσκησης και είδος ζώου, σύστημα βόσκησης) Κλίμακες 1:20.000, 1:50.000

19 5. Χάρτης λιβαδιών Χαρακτηριστικά λιβαδιών 1. Όρια τύπων και υποτύπων (με τελείες και χρώματα) 2. Λιβαδικά τμήματα 3. Λιβαδικές μονάδες 4. Πηγές 5. Ρέματα 6. Σημεία ύδρευσης ζώων 7. Λιμνούλες 8. Ομβροδεξαμενές 9. Λούτσες 10. Οριζόντιες γεωτρήσεις 11. Δρόμοι μονοπάτια 12. Στέγαστρα 13. Στάβλοι 14. Οικήματα βοσκών 15. Αλαταριές 16. Θέσεις που σταλιάζουν τα ζώα 17. Φράχτες 18. Αντιπαρασιτικές μπανιέρες Σχηματική παράσταση οριζόντιας γεώτρησης ΔΙΑΦΑΝΗ ΦΥΛΛΑ

20 5. Χάρτης λιβαδιών Χαρτογράφηση τύπων - υποτύπων 1. Χοντρές τελείες (όρια τύπων, λεπτότερες όρια υποτύπων) 2. Σε κάθε υποτύπο γράφονται τα ονόματα 2-3 οικονομικά σημαντικών ειδών 3. Ο αριθμός μπροστά από τα ονόματα παριστάνει τον αύξοντα αριθμό του λιβαδιού (υποτύπου) 4. Κλάσμα: Αριθμητής η έκταση του λιβαδιού (σε Ha), παρονομαστής η βοσκοϊκανότητα (σε ΜΖΜ ή μμζμ) (α) Σε παρένθεση όταν ο ίδιος λιβαδικός υποτύπος εκτείνεται σε περισσότερες λιβαδικές μονάδες (δηλ. χρησιμοποιείται από περισσότερους του ενός χρήστες) (β) Σε αγκύλες όταν ο ίδιος λιβαδικός υποτύπος εκτείνεται στην έκταση περισσότερων κοινοτήτων ενός λιβαδικού συγκροτήματος.

21 5. Χάρτης λιβαδιών

22 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Τα υποβαθμισμένα λιβάδια αποτελούν κοινό τόπο σχεδόν παντού! Γενικά, η βελτίωση των λιβαδιών μπορεί να γίνει (α) Με τη εφαρμογή της κανονικής χρήσης στα λιβάδια, (β) Με την καταπολέμηση των οικονομικώς ανεπιθύμητων ειδών (γ) Με τη σπορά βελτιωμένων λιβαδικών ειδών, και (δ) Με τη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους Κανονική χρήση είναι ο βαθμός χρησιμοποίησης της ετήσιας παραγωγής των λιβαδιών κάτω από τον οποίο η λιβαδική παραγωγή διατηρείται υψηλή στο διηνεκές χωρίς συγχρόνως να μειώνεται η παραγωγικότητα του εδάφους.

23 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Υπό κανονική χρήση τα σημαντικά λιβαδικά φυτά (α) Διατηρούνται εύρωστα, (β) Μπορούν να αξιοποιούν τις περιβαλλοντικές συνθήκες παραγωγής, (γ) Είναι καλοί ανταγωνιστές, και (δ) Δεν επηρεάζεται η αναπαραγωγή τους και καλύπτουν τους ελεύθερους χώρους

24 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Για την εφαρμογή της κανονικής χρήσης ΔΕΝ απαιτείται σημαντικό οικονομικό κόστος, αλλά βαθιά γνώση του λιβαδικού οικοσυστήματος. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΝΟΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ

25 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Ενδείξεις για υπέρβαση κανονικής χρήσης: 1. Αλλαγή στη συμπεριφορά βόσκησης των ζώων: (α) αύξηση του χρόνου βόσκησης ανά ημέρα, (β) αύξηση της έντασης βόσκησης σε θέσεις σχετικά απομακρυσμένες (από σημεία υδροληψίας, κ.ά.). 2. Αυξημένο (%) χρησιμοποίησης και μείωση της ευρωστίας των επιθυμητών για βόσκηση φυτών (κανονική χρήση: (%) χρησιμοποίησης 40-50% της ετήσιας παραγωγής για τα επιθυμητά ποώδη, ή 60-70% για τα θαμνώδη)

26 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Ποικιλότητα στον καθορισμό της κανονικής χρήσης: 1. Όλα τα είδη φυτών δεν βόσκονται στον ίδιο βαθμό 2. Στην εκτίμηση της κανονικής χρήσης δεν λαμβάνονται υπόψη τα εύγευστα είδη όπως και τα ανεπιθύμητα αν τα είδη αυτά έχουν πολύ μικρό ποσοστό εμφάνισης. 3. Η κανονική χρήση βασίζεται σε ορισμένα «φυτά κλείδες»

27 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Η κανονική χρήση καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό βάση του (%) χρησιμοποίησης των λιβαδικών φυτών. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αντίδραση των λιβαδικών φυτών σε μία ορισμένη ένταση βόσκησης είναι: 1. Η διαθεσιμότητα νερού (υγρασίας). 2. Οι γενικότερες περιβαλλοντικές συνθήκες (γονιμότητα εδάφους, κλίση εδάφους, ανταγωνισμός). 3. Η εποχή βόσκησης σε σχέση με την αποθησαύριση των θρεπτικών. 4. Η διάρκεια βόσκησης.

28 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Κανονική χρήση σε ποολίβαδο με πολυετή αγρωστώδη 1. Το ¼ τουλάχιστον των επιθυμητών ειδών να φέρουν ανθοφόρους βλαστούς, δηλ. να είναι ελαφρά βοσκημένα. 2. Η επιφάνεια του εδάφους στα κενά μεταξύ των φυτών να είναι ελαφρά διαταραγμένη (όχι κονιορτοποιημένη). 3. Αντικείμενα ύψους περίπου 7 εκ. να φαίνονται μερικώς σκεπασμένα από τη βλάστηση ή τον ξηροτάπητα, όταν παρατηρούνται από απόσταση 7 μ. 4. Περίπου το 50% της ετήσιας παραγωγής να παραμένει (ή kg/ha). 5. Η επιφάνεια του εδάφους να είναι καλυμμένη από τα υπολείμματα βλάστησης.

29 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Κανονική χρήση σε ποολίβαδο με ετήσια αγρωστώδη 1. Το ¼ τουλάχιστον των επιθυμητών ειδών να φέρουν ανθοφόρους βλαστούς, δηλ. να είναι ελαφρά βοσκημένα. 2. Η επιφάνεια του εδάφους στα κενά μεταξύ των φυτών να είναι ελαφρά διαταραγμένη (όχι κονιορτοποιημένη). 3. Αντικείμενα ύψους 2,5-3,0 εκ. να φαίνονται μερικώς σκεπασμένα από τη βλάστηση ή τον ξηροτάπητα, όταν παρατηρούνται από απόσταση 7 μ. 4. Περίπου το 25% της ετήσιας παραγωγής να παραμένει κατά κηλίδες. 5. Η επιφάνεια του εδάφους να είναι καλυμμένη από τα υπολείμματα βλάστησης ώστε να μην φαίνεται γυμνό έδαφος σε απόσταση 7 μ. από τον παρατηρητή.

30 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Κανονική χρήση σε θαμνολίβαδο (για 65% θαμνώδη και 35% ποώδη η κανονική χρήση πρέπει να στηρίζεται στα ποώδη). Γενικά: 1. Να παραμένει αβόσκητο το 40% της τρέχουσας αύξησης των βλαστών των θάμνων (ευρωστια, αναπαραγωγή). 2. Να μένει αβόσκητο το 40-50% των ποωδών των ανδιάμεσων κενών. Τα ποώδη κάτω από τους θάμνους να παραμένουν αβόσκητα.. 3. Το έδαφος να είναι ελαφρά διαταραγμένο (όχι συμπιεσμένο, όχι κονιορτοποιημένο). 4. Όχι μονοπάτια ανάμεσα στους θάμνους. 5. Μετά τη βόσκηση η βλάστηση μεταξύ των θάμνων να καλύπτει μερικώς μικρά αντικείμενα στην επιφάνεια του εδάφους.

31 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Θέσεις κλείδες: Θέσεις που δέχονται τη μέση ένταση βόσκησης (μεταξύ πηγών, ποτιστρών, κ.λπ.) Σε ένα υποβαθμισμένο λιβάδι (όπως τα περισσότερα στην Ελλάδα) δεν είναι αρκετό να βόσκεται το 50% της παραγωγής στις θέσεις κλείδες για να έχουμε κανονική χρήση. Πρέπει το 50% της χρήσης να αναφέρεται στα οικονομικά σημαντικά φυτά της περιοχής, δηλ. στα φυτά δείκτες στις θέσεις κλείδες.

32 6. Κανονική χρήση λιβαδιών Προϋποθέσεις για κανονική χρήση: Να αξιοποιείται η βοσκήσιμη ύλη του λιβαδιού με το (α) ενδεδειγμένο είδος ζώου ή την ενδεδειγμένη μείξη ειδών ζώων, (β) να γίνεται η βόσκηση σε περιόδους που η λιβαδική βλάστηση και το έδαφος να ζημιώνεται λιγότερο, (γ) να γίνεται η βόσκηση στο άριστο από άποψη συνδυασμού διαθέσιμης ποσότητας και ποιότητας, (δ) να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε η βλάστηση να χρησιμοποιείται ομοιόμορφα σε όλη την έκταση του λιβαδιού για να μην υπάρχουν υποβαθμισμένες θέσεις και να μην περιορίζεται η παραγωγική επιφάνεια, και (ε) να εφαρμόζεται βοσκοφόρτωση ίση με τη βοσκοϊκανότητα του λιβαδιού.

33 Στ. Δραστηριότητες Δραστηριότητα 1 Γιατί πρέπει να γίνει (να ολοκληρωθεί) η απογραφή των λιβαδικών εκτάσεων της χώρας μας. (200 λέξεις) Δραστηριότητα 2 Πιστεύετε ότι η απογραφή θα πρέπει να γίνει για τα λιβάδια ή τους βοσκοτόπους της χώρας; Αιτιολογείστε.(100 λέξεις) Δραστηριότητα 3 Γιατί θα πρέπει να γίνεται επαλήθευση των αεροφωτογραφιών στο πεδίο; (100 λέξεις) Δραστηριότητα 4 Κατασκευάστε ένα δικό σας λιβαδικό χάρτη ε τη μεγαλύτερη δυνατή λεπτομέρεια.

34 Στ. Δραστηριότητες Δραστηριότητα 5 Προϋποθέσεις κανονικής χρήσης των σημαντικών λιβαδικών φυτών. Αναπτύξτε (200 λέξεις) Δραστηριότητα 6 Κανονική χρήση και αειφορία λιβαδιών. Συνδέονται; Αιτιολογείστε και αναπτύξτε (200 λέξεις) Δραστηριότητα 7 Ποιες οι συνέπειες της αλόγιστης χρήσης των λιβαδιών; (200 λέξεις) Δραστηριότητα 8 Περιγράψτε το αειφορικό κατά τη γνώμη σας μοντέλο διαχείρισης ενός θαμνολίβαδου. Δώστε έμφαση στις ενδείξεις αειφορίας (200 λέξεις)

35 Ζ. Παράλληλα κείμενα Παπαναστάσης Β.Π., Π. Πλατής, Γ. Χαλυβόπουλος και Α. Τεπελή-Μάλαμα Βοσκόμενες Δασικές Εκτάσεις Νομού Δράμας. Πρόγραμμα Απογραφής Βοσκοτόπων Βόρειας Ελλάδας. Δελτίο Νο 1, Ι.Δ.Ε.Θ.. Muir S. and M.P. McClaran Rangeland Inventory, Monitoring, and Evaluation. University of Arizona. College of Agriculture and Life Sciences.

36 H. Επιλεγμένη Βιβλιογραφία Πλατής Π, Μελιάδης Ι, Παπαναστάσης Β Απογραφή, ταξινόμηση και αξιολόγηση των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων λεκάνης Μυγδονίας. Γεωτ. Επιστ. Θέματα, 9(4): Πλατής Π, Μελιάδης Ι, Παπαχρήστου Θ, Παπαναστάσης Β Έρευνα για την κατάρτιση συστήματος απογραφής, ταξινόμησης, αξιολόγησης και χαρτογράφησης βοσκόμενων δασικών εκτάσεων Μενοίκιου Όρους Ν. Δράμας για προσδιορισμό της παραγωγικότητας. Αειφορική Αξιοποίηση Λιβαδιών και Λειμώνων. Επιμ. Έκδοσης Β. Παπαναστάσης. Α Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο, Δράμα 6 8 Νοεμβρίου 1996, 4, Φωτιάδης Γ. και Μ.Σ. Βραχνάκης Σχέδιο Δράσης Αγρολιβαδικών οικοσυστημάτων (ΑΛΣΔ). Τελική Έκθεση. Έργο στα πλαίσια υλοποίησης της Δράσης Α2. Εκπόνηση θεματικού σχεδίου δράσης Αγρολιβαδικών οικοσυστημάτων του προγράμματος LIFE09NAT/GR/ Demonstration of the Biodiversity Action Planning approach, to benefit local biodiversity on an Aegean island, Skyros», 81 σελ. (+ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ). Knapp P.A., PL. Warren and C.F. Hutchinson The use of large-scale aerial photography to inventory and monitor arid rangeland vegetation. Journal of Environmental Management, 31(1): Duniway M.C., J.W. Karl, S. Schrader, N. Baquera and J.E. Herrick Rangeland and pasture monitoring: an approach to interpretation of high-resolution imagery focused on observer calibration for repeatability. Environmental Monitoring and Assessment, 184(6): Bard J.F. and A. Watkins Improved rangeland management with an Earth Resource Survey system. Technological Forecasting and Social Change, 24(4):

37 Θ. Σχετικοί δικτυακοί τόποι Δικτυακός τόπος του National Resources Conservation Service Για Rangeland health: echnical/?cid=nrcs143_ Ταξινόμηση των λιβαδιών της Κένυα: Σύντομες απαντήσεις σε ερωτήσεις σχετικά με την ταξινόμηση των λιβαδιών (Arizona State University): howresults.rlw?option=inclusive&treeid=1&categoryid=152&mo dule=az Άρθρο για εφαρμογή των δορυφορικών φωτογραφιών στην ταξινόμηση των λιβαδιών: howresults.rlw?option=inclusive&treeid=1&categoryid=152&mo dule=az