ΦΟΡΕΙΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Transcript

1 ΦΟΡΕΙΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

2 ΦΟΡΕΙΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΛΙΒΑΔΙΩΝ Σε όλες σχεδόν τις προηγμένες λιβαδοπονικά χώρες του κόσμου τα λιβάδια ανήκουν σε ιδιώτες, όπως και οι γεωργικές εκτάσεις. Το καθεστώς αυτό έχει ως συνέπεια τη μεγαλύτερη φροντίδα και άρα την ορθολογικότερη διαχείριση τους από τους ιδιοκτήτες, που είναι συγχρόνως και χρήστες, σε σχέση με τις κοινόχρηστες εκτάσεις, όπου οι χρήστες δεν είναι ιδιοκτήτες και, άρα, δεν έχουν κίνητρο να φροντίσουν για την ορθολογική χρήση των λιβαδιών.

3 Οι λόγοι για τους οποίους τα λιβάδια της χώρας δεν μπορούν να γίνουν ιδιωτικές εκτάσεις είναι οι εξής: Η μετατροπή αυτή απαγορεύεται από το Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους. Πρόκειται για δασικές εκτάσεις οι οποίες προήλθαν στη πλειονότητα τους από την καταστροφή δασών και δεν προσφέρονται για γεωργική εκμετάλλευση.

4 Τα λιβάδια της χώρας μας εξυπηρετούν πολλαπλές χρήσεις και σκοπούς, πράγμα που επιβάλλει την παραμονή τους από πλευράς ιδιοκτησίας στο κράτος, το οποίο είναι ο μόνος φορέας χωρίς κερδοσκοπικές επιδιώξεις. Ένας τέταρτος λόγος που επιβάλλει την παραμονή των λιβαδιών στο κράτος είναι το κοινό συμφέρον.

5 Για την ορθολογική λιβαδοκτηνοτροφική ανάπτυξη επιβάλλεται η δημιουργία λιβαδικών μονάδων οι οποίες μπορούν να συντηρούν βιώσιμες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές είναι δυνατό να ανήκουν σε μεμονωμένα άτομα ή σε ομάδες κτηνοτρόφων. ΕΙΔΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ

6 ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ Η εκμετάλλευση των λιβαδικών μονάδων από κτηνοτρόφους- επιχειρηματίες έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Πλεονεκτήματα είναι τα ιδιωτικο-οικονομικά κίνητρα με τα οποία λειτουργούν αυτές οι μονάδες και τα οποία συντελούν στη μεγαλύτερη δυνατή φροντίδα για την αξιοποίηση του λιβαδιού.

7 Από την άλλη μεριά, η εκμετάλλευση των λιβαδικών μονάδων από μεμονωμένα άτομα αποτελεί μειονέκτημα, γιατί ευνοεί τους μεγαλο-κτηνοτρόφους σε βάρος των μικρο-κτηνοτρόφων, οι οποίοι αποτελούν και την πλειονότητα των κτηνοτρόφων της χώρας μας.

8 ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ Το πρόβλημα του μεγάλου αριθμού μικρών, μη βιώσιμων, κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων μπορεί να λυθεί αν δυο ή περισσότερες από αυτές συνενωθούν προκειμένου να σχηματιστούν βιώσιμες ομαδικές εκμεταλλεύσεις. Η ομαδική εκμετάλλευση είναι ένας παραδοσιακός τρόπος χρήσης των λιβαδιών που συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα.

9 Η ομαδική εκμετάλλευση έχει και μειονεκτήματα. Τέτοια είναι η δυσκολία εξεύρεσης ατόμων που θα συμφωνήσουν στη δημιουργία μιας ομάδας καθώς και η δυσκολία εφαρμογής ενός ενιαίου συστήματος βόσκησης, αφού τα πρόσωπα που θα βόσκουν τα ζώα θα εναλλάσσονται περιοδικά.

10 Τα μειονεκτήματα αυτά μπορούν να λυθούν αν τηρηθούν οι εξής προϋποθέσεις: Αν οι κτηνοτρόφοι που θα αποτελέσουν την ομάδα να μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ μας και να έχουν την ίδια περίπου κεφαλαιακή συγκρότηση. Αν υπάρξει ένας κανονισμός που θα διέπει τα καθήκοντα και τα δικαιώματα κάθε μέλους και θα προβλέπει την εκλογή ενός μέλους ως επικεφαλής της ομάδας, στο οποίο θα υπακούν όλα τα υπόλοιπα μέλη. Αν το σμίξιμο των ζώων γίνει με βάση την αντίληψη της συμμετοχής στην ομάδα.

11 ΦΟΡΕΙΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Για την εκμετάλλευση των λιβαδιών και για την εφαρμογή των μελετών λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης, του κανονισμού βόσκησης καθώς και για την παρακολούθηση της διαχείρισης χρειάζεται κάποιος φορέας. Τέτοιος φορέας μπορεί να είναι οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι Ο.Τ.Α, οι ανώνυμες εταιρείες ή το κράτος.

12 ΑΓΡΟΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί αποτελούν εκούσιες ενώσεις αγροτών, οι οποίες έχουν ως σκοπό την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη με την αμοιβαία βοήθεια και συνεργασία των μελών. Οι συνεταιρισμοί αυτοί μπορούν να αναλάβουν την εκμετάλλευση των λιβαδιών. Υπάρχουν όμως και σοβαρές επιφυλάξεις για το αν και κατά πόσο μπορούν να την υλοποιήσουν. Και αυτό γιατί δεν υπάρχει η σχετική εμπειρία.

13 Ο κυριότερος λόγος που δικαιολογεί τις επιφυλάξεις είναι ότι η εκμετάλλευση των λιβαδιών προϋποθέτει τεχνικές γνώσεις γύρω από τη λιβαδοπονία, τις οποίες οι αγροτικοί συνεταιρισμοί δεν έχουν ή δεν μπορούν να προσφέρουν στο βαθμό και την έκταση που χρειάζεται, γιατί δεν έχουν επαρκές και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό.

14 Στα πλεονεκτήματα της εκμετάλλευσης των λιβαδιών από τους συνεταιρισμούς θα πρέπει να συμπεριληφθεί και το γεγονός, ότι οι φορείς αυτοί μπορούν να εφαρμόσουν πλήρη λιβαδοκτηνοτροφική ανάπτυξη, στην οποία θα συμπεριλαμβάνονται διάφορες δραστηριότητες όπως είναι η γενετική βελτίωση των ζώων, η υγιεινή τους περίθαλψη ή ακόμα και η έρευνα και οργάνωση της αγοράς.

15 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ( Ο.Τ.Α) Οι Ο.Τ.Α αποτελούν δοκιμασμένους φορείς εκμετάλλευσης. Σύμφωνα με το ισχύον νομικό καθεστώς, η νομή των λιβαδιών ανήκει στους Ο.Τ.Α, την οποία εκχωρούν στους δημότες με μια ορισμένη διαδικασία. Η διαδικασία αυτή όμως δεν εφαρμόστηκε ούτε εφαρμόζεται σήμερα, γεγονός το οποίο δείχνει ότι οι Ο.Τ.Α δεν προσφέρονται ως φορείς ορθολογικής εκμετάλλευσης των λιβαδιών.

16 Υπάρχουν ορισμένα γεγονότα που δεν επιτρέπουν τον αποκλεισμό των Ο.Τ.Α από την εκμετάλλευση των λιβαδιών. Τέτοια είναι: Το αξιόλογο ποσοστό των λιβαδιών της χώρας που ανήκει ιδιοκτησιακά στους Ο.Τ.Α, για το οποίο δεν μπορεί η εκμετάλλευση να γίνει χωρίς τη συμμετοχή τους. Το δικαίωμα βοσκής είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο υπέρ των Ο.Τ.Α για όλα τα δημόσια λιβάδια και αποτελεί βασική ή κύρια μορφή εσόδων των Δήμων και ιδιαίτερα των ορεινών Δημοτικών Διαμερισμάτων και Κοινοτήτων.

17 Σε αντίθεση με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, οι οποίοι έχουν δικαιοδοσία μόνο στους κτηνοτρόφους- μέλη, οι Ο.Τ.Α περιλαμβάνουν όλους τους κτηνοτρόφους που έχουν δικαίωμα νομής και άρα αποτελούν από τη σκοπιά αυτή περισσότερο κατάλληλους φορείς για την εκμετάλλευση των λιβαδικών εκτάσεων. Οι Ο.Τ.Α αποτελούν αποκεντρωμένες τοπικές διοικητικές μονάδες, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν να αγνοηθούν από οποιαδήποτε εκμετάλλευση που αφορά εκτάσεις των περιφερειών τους.

18 ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Φορείς εκμετάλλευσης των λιβαδιών μπορούν να αποτελέσουν και οι ανώνυμες εταιρείες αγροτικής ανάπτυξης, οι οποίες συγκροτούνται για τέτοιο ή παρεμφερή σκοπό. Σε μια τέτοια εταιρεία μπορεί να συμμετέχει η Αγροτική Τράπεζα, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί και οι Ο.Τ.Α.

19 Το πλεονέκτημα μιας ανώνυμης εταιρείας αγροτικής ανάπτυξης είναι ότι μπορεί να αναπτύξει πρωτοβουλία πολύ μεγαλύτερη από τους συνεταιρισμούς ή τους Ο.Τ.Α και να περιλάβει πολλές δραστηριότητες και όχι μόνο την εκμετάλλευση των λιβαδιών. Εξαιτίας της φύσης και του μεγέθους της μπορεί να δικαιολογήσει την πρόσληψη τεχνικού προσωπικού και να αποκτήσει ευελιξία στη λήψη και την υλοποίηση των αποφάσεων.

20 ΚΡΑΤΟΣ Εφόσον η πλειονότητα των λιβαδιών ανήκει ιδιοκτησιακά στο δημόσιο και οι εκτάσεις αυτές, εκτός από βοσκήσιμη ύλη για τα αγροτικά ζώα προσφέρουν και άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες, είναι λογικό η εκμετάλλευση τους να αναληφθεί από το ίδιο το κράτος. Η λύση αυτή έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

21 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Το κράτος μπορεί να εκτιμήσει καλύτερα από τους συνεταιρισμούς ή τους Ο.Τ.Α τις γενικότερες κοινωνικές ανάγκες και ειδικότερα την πολλαπλότητα των σκοπών ή προσφορών των λιβαδιών και έτσι να ικανοποιήσει πληρέστερα το κοινωνικό σύνολο εξασφαλίζοντας παράλληλα καλύτερη προστασία των εκτάσεων αυτών. Το κράτος μπορεί να διαθέσει περισσότερους και με μεγαλύτερη ειδική γνώση τεχνικούς (λιβαδοπόνους) για τη βελτίωση, εφαρμογή και παρακολούθηση της κανονικής βόσκησης στα λιβάδια, μια δυνατότητα που δεν έχουν οι συνεταιρισμοί ή οι Ο.Τ.Α.

22 Με το κράτος ως φορέα εκμετάλλευσης μπορεί να εφαρμοστεί ενιαία πολιτική σε όλη τη χώρα, να εισαχθεί εύκολα νέα τεχνολογία και να γίνει πληρέστερη αξιοποίηση των λιβαδιών σε περιφερειακή ή εθνική κλίμακα. Το κράτος μπορεί να διαθέσει ευκολότερα πόρους για τη βελτίωση των λιβαδιών, ιδιαίτερα για τη κατασκευή των έργων υποδομής, τα οποία έχουν μεγάλο κόστος και μακροπρόθεσμη απόδοση και απόσβεση.

23 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Το κράτος μπορεί να δημιουργήσει γραφειοκρατία, η οποία δυσκολεύει την ταχεία και αποτελεσματική λήψη των αποφάσεων για την εκμετάλλευση των λιβαδιών. Με την ανάληψη της ευθύνης εκμετάλλευσης των λιβαδιών από το κράτος είναι δυνατό να αποξενωθούν οι συνεταιρισμοί και οι Ο.Τ.Α από μια δραστηριότητα, η οποία αφορά άμεσα τα μέλη τους και επηρεάζει το εισόδημα και την ευημερία τους.

24 Με το κράτος ως φορέα εκμετάλλευσης των λιβαδιών είναι δυνατό να ενισχυθεί η ανευθυνότητα των τοπικών φορέων και των ίδιων των κτηνοτρόφων με αποτέλεσμα τη δυσκολία εφαρμογής των προγραμμάτων ανάπτυξης των λιβαδιών, αφού όλοι θα περιμένουν να γίνουν τα πάντα από το κράτος.

25 Κανένας από τους φορείς δεν αποτελεί ιδανική λύση στο θέμα της εκμετάλλευσης των λιβαδιών. Αντίθετα, η λύση φαίνεται να βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα και συγκεκριμένα στην ανάληψη της ευθύνης της εκμετάλλευσης από το κράτος μεν, αλλά με τη συνεργασία και των άλλων φορέων, τόσο των συνεταιρισμών όσο και των Ο.Τ.Α.

26 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Για την αξιοποίηση των λιβαδιών είναι ανάγκη να εφαρμοστεί μια ορισμένη διαδικασία, η οποία θα εξασφαλίσει την εφαρμογή της λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τέσσερα στάδια, τις μελέτες, τα έργα υποδομής και τις βελτιώσεις βλάστησης, τις αναθέσεις εκμετάλλευσης τον έλεγχο της βόσκησης.

27 ΜΕΛΕΤΕΣ Το πρώτο στάδιο της λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης είναι η σύνταξη μιας μελέτης, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ορθολογική εκμετάλλευση ενός λιβαδιού. Η μελέτη θα πρέπει να προβλέπει την πλήρη κατά χώρο και χρόνο οργάνωση της ανάπτυξης. Ειδικότερα θα πρέπει να προβλέπει τη διαίρεση της ενότητας σε λιβαδικές μονάδες με σαφείς πληροφορίες για τη βοσκοϊκανότητα, το είδος των ζώων και το σύστημα βόσκησης που θα εφαρμοστεί σε κάθε μια λιβαδική μονάδα.

28 ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ Το δεύτερο στάδιο της λιβαδικής ανάπτυξης είναι η κατασκευή των προβλεπόμενων από τη μελέτη έργων υποδομής σε κάθε λιβαδική μονάδα. Τα έργα αυτά είναι: η κατασκευή των δρόμων προσπέλασης οι ποτίστρες τα στέγαστρα για τα ζώα, τα οικήματα για τους κτηνοτρόφους. οι περιφράξεις (εφόσον προβλέπονται). οι προβλεπόμενες βελτιώσεις βλάστησης

29 ΑΝΑΘΕΣΕΙΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Μετά την κατασκευή των έργων υποδομής και τη διενέργεια των βελτιώσεων της βλάστησης, θα πρέπει να εφαρμοστεί το τρίτο στάδιο της λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης που είναι οι αναθέσεις εκμετάλλευσης. Συγκεκριμένα, η βόσκηση κάθε λιβαδικής μονάδας θα πρέπει να ανατεθεί σε μια ατομική ή ομαδική κτηνοτροφική εκμετάλλευση ύστερα από κάποια διαδικασία.

30 Η ανάθεση εκμετάλλευσης κάθε λιβαδικής μονάδας θα πρέπει να συνοδεύεται από έκδοση άδειας βόσκησης στο όνομα του ατόμου ή του επικεφαλής της ομαδικής εκμετάλλευσης. Η άδεια αυτή θα πρέπει να εναρμονίζεται με τους κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής, όπως προβλέπουν οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και να ορίζει σε γενικές γραμμές τα εξής: Τον αριθμό και το είδος των ζώων που θα πρέπει να διατηρεί ο εκμισθωτής στη λιβαδική μονάδα Την εποχή και διάρκεια βόσκησης

31 Την επιτρεπτή αυξομείωση του αριθμού ή του είδους των ζώων κατά τη διάρκεια της μίσθωσης ανάλογα με τις μεταβολές της βοσκοϊκανότητας και της λιβαδικής κατάστασης της μονάδας, όπως αυτές θα κρίνονται από υπάλληλο της αρμόδιας κρατικής υπηρεσίας. Τις τυχόν ποινές στον εκμισθωτή σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του με τις προβλέψεις της άδειας βόσκησης.

32 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ Μετά τις αναθέσεις εκμετάλλευσης, το τέταρτο και τελευταίο στάδιο είναι η άσκηση ελέγχου της βόσκησης μέσα σε κάθε λιβαδική μονάδα. Ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να γίνεται από λιβαδοπόνο του δήμου ή της κρατικής υπηρεσίας με βάση τις προβλέψεις των αδειών βόσκησης και την πορεία της λιβαδικής κατάστασης, η οποία πρέπει να ελέγχεται περιοδικά και οπωσδήποτε μια φορά σε κάθε περίοδο βόσκησης.

33 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Τα πλεονεκτήματα του μοντέλου αυτού είναι: Θα επιτευχθεί μια κατά χώρο τάξη στη βόσκηση του λιβαδιού. Θα ενισχυθούν οι οικονομικά βιώσιμες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις Θα ενισχυθεί η ιδιωτική ή συνεταιριστική πρωτοβουλία. Θα καταστεί δυνατή η κατασκευή περιφράξεων με αποτέλεσμα να μειωθεί ή να εκλείψει τελείως η ανάγκη φύλαξης των ζώων με βοσκό.

34 Θα ενισχυθούν οι επαγγελματίες κτηνοτρόφοι. Θα προσελκυστούν νέοι άνθρωποι στο επάγγελμα. Θα καταστεί δυνατή και εύκολη η παροχή τεχνικής βοήθειας στους ενδιαφερομένους κτηνοτρόφους για τη βελτίωση του λιβαδιού. Θα μπορεί να ελεγχθεί η βόσκηση.