Κατασκευή μιας ιατρικής βάσης δεδομένων σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και εφαρμογή της σε τοπικό δίκτυο

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Κατασκευή μιας ιατρικής βάσης δεδομένων σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και εφαρμογή της σε τοπικό δίκτυο Καλογεράκη Βασιλική Κατσαφούρη Κλεοπάτρα ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2007 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Μαρδύρης Βασίλειος Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σελ. 1 από 131

3 Εισαγωγή Στο 8 ο εξάμηνο μας ζητήθηκε, όπως αρμόζει σε κάθε Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα να πραγματοποιήσουμε την πτυχιακή μας εργασία. Μία εργασία που σκοπό έχει να δοκιμάσει την δική μας προσπάθεια και επιμονή πάνω στην Διαχείριση Πληροφοριών και τον Προγραμματισμό. Η εργασία αυτή, αρχικά φάνηκε σαν πρόκληση, καθώς ο βαθμός δυσκολίας ήταν σε αρκετά υψηλό επίπεδο με ποιες σκέψεις και με ποιες ιδέες θα μπορούσε ο καθένας από εμάς να αντιμετωπίσει κάτι τόσο πρωτόγνωρο και σύνθετο που απαιτεί συνδυασμό απόψεων, γνώσεων και υλοποίηση προγραμμάτων σε κώδικα html php και εφαρμογή mysql; Η αρχή έγινε με την επιλογή του θέματος: «Κατασκευή μιας ιατρικής βάσης δεδομένων σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και εφαρμογή της σε τοπικό δίκτυο». Η υπόδειξη του θέματος έγινε από τον ηλεκτρολόγο μηχανικό και μηχανικό ηλεκτρονικών υπολογιστών κ. Μαρδύρη Βασίλειο, τον οποίο ευχαριστούμε για την καθοδήγηση του. Ξεκινήσαμε φτιάχνοντας τη βάση, μέσα στην οποία δημιουργήσαμε τους πίνακες που συνθέτουν το ηλεκτρονικό ιατρικό σύστημά μας και στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τις γλώσσες προγραμματισμού html και php συνδέσαμε τις σελίδες με τους πίνακες της βάσης. Κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με την εργασία υπήρξαν δυσκολίες οι οποίες αρκετές φορές μας αποθάρρυναν, όπως η συγκέντρωση του υλικού που ήταν απαραίτητο για την εργασία καθώς και τη διαδικασία υλοποίησης του κώδικα που θα χρησιμοποιούσαμε για τη δημιουργία της βάσης. Στα προβλήματα αυτά η λύση δόθηκε από τη βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Καβάλας, ανθρώπους που ασχολούνται επί χρόνια με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθώς και από σελίδες του Internet. Τέλος, με τη σωστή μελέτη της βιβλιογραφίας, την στήριξη δικών μας ανθρώπων, καθώς και με τις πολύτιμες συμβουλές του κ. Μαρδύρη, καταφέραμε να επιτύχουμε τον στόχο μας: Την υλοποίηση της πτυχιακής μας εργασίας, με τη δομή που θα δούμε παρακάτω. Σελ. 2 από 131

4 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Η Ιστορία Σήμερα Ορισμός Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Σκοποί και Απαιτήσεις Σκοποί Απαιτήσεις Βασικά στοιχεία Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Πώς ο Φάκελος κάνει την καθημερινότητα πιο απλή Από τη θεωρία στην πράξη Ασφάλεια Κοιτάζοντας το μέλλον Συμπεράσματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Βάσεις Δεδομένων Εισαγωγή στις Βάσεις Δεδομένων Τα Δεδομένα και οι Πληροφορίες Η Οργάνωση Αρχείων Προβλήματα της Οργάνωσης Αρχείων Οι Βάσεις Δεδομένων και τα ΣΔΒΔ (DBMS) Η Αρχιτεκτονική των ΣΔΒΔ Οι Οντότητες (Entities) Οι Ιδιότητες (Attributes) των Οντοτήτων Τα Στιγμιότυπα (Snapshots) Το Πρωτεύον Κλειδί (Primary Key) Οι Συσχετίσεις (Relationships) Το Ιεραρχικό Μοντέλο Βάσεων Δεδομένων Τα Σχεσιακά ΣΔΒΔ (RDBMS) Το Μοντέλο Οντοτήτων Συσχετίσεων Οι Διμελείς Συσχετίσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Προγραμματισμός με HTML και PHP Η Γλώσσα HTML Η Γλώσσα PHP Τι είναι η PHP Πλεονεκτήματα PHP: Οι μεταβλητές (variables): Τύποι δεδομένων στη PHP: PHP και φόρμες : Σύνδεση με βάση δεδομένων MySQL μέσω PHP: PHP και βάσεις δεδομένων SSH SECURE FILE TRANSFER ΚΑΙ SHELL-CLIENT Σελ. 3 από 131

5 Πίνακας περιεχομένων ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ MySQL Εγκατάσταση MySQL Εντολές MySQL ΚΕΦΑΛΑΙΟ Συμπεράσματα Προοπτικές Εφαρμογή ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελ. 4 από 131

6 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σελ. 5 από 131

7 Εισαγωγή Ο χώρος της Υγείας είναι ένας καθαρά δυναμικός χώρος. Η δυναμική αυτή έχει μεταφερθεί στην ιατρική επιστήμη, η οποία διαρκώς εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις ανάγκες της κοινωνίας. Η έρευνα και η μελέτη, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας, έχουν οδηγήσει την ιατρική επιστήμη σε τέτοιο στάδιο ανάπτυξης ώστε να μιλάμε σήμερα για καθοριστική επίδραση αυτής στην εξέλιξη του ανθρώπου. Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που αποτελούν οδηγό της εξέλιξης αυτής είναι η καταγραφή γεγονότων και, στη συνέχεια, η ανάλυση αυτών, για να εξαχθούν συμπεράσματα που θα βοηθήσουν στην περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών υγείας και περίθαλψης. Ωστόσο, η καταγραφή των διαφόρων περιστατικών είναι μια διαδικασία η οποία δεν πρέπει να γίνεται συνολικά για ένα πληθυσμό, αλλά μεμονωμένα για κάθε ένα μέρος του πληθυσμού αυτού. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η καταγραφή αυτή θα πρέπει να έχει δυναμικό χαρακτήρα και διάρκεια. Έτσι μόνο μπορούν να εξαχθούν σωστά συμπεράσματα και να δοθούν οι ανάλογες λύσεις στα ιατρικά προβλήματα που παρουσιάζονται. Είναι, δηλαδή, απαραίτητη για τον καθένα από εμάς η ανάγκη δημιουργίας ιατρικού φακέλου προσαρμοσμένου στις συνθήκες εξέλιξης της κοινωνίας, με μοναδικό σκοπό την ποιότητα της υγείας, σε συλλογικό αλλά και σε ατομικό επίπεδο. Η ηλεκτρονική βάση ιατρικών δεδομένων των χρηστών - ιατρών ενός τοπικού δικτύου, θεωρείται ως μια από τις από τις πιο ισχυρές εξελίξεις στον ιατρικό τομέα. Είναι ένα σημαντικό εναρκτήριο βήμα για μια πιο γρήγορη και αποτελεσματική αναζήτηση ασθενούς στον (εξελιγμένο πια) ιατρικό τομέα. Όσον αφορά τη δομή της εργασίας, στο κεφάλαιο 1, περιγράφεται ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος, στο κεφάλαιο 2, αναλύουμε τις βάσεις δεδομένων και τα συστήματα βάσεων δεδομένων και καθώς προχωράμε στο κεφάλαιο 3, αναφερόμαστε στη τεχνολογία που χρησιμοποιήσαμε για την υλοποίηση εφαρμογής των ιατρικών βάσεων δεδομένων. Ακολουθεί η περιγραφή και εφαρμογή της MySQL στο κεφάλαιο 4, ενώ στο κεφάλαιο 5 συμπεραίνουμε τη σοβαρότητα ύπαρξης του ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου. Τέλος την εργασία συμπληρώνει το παράρτημα με τον κώδικα html-php τον οποίο δημιουργήσαμε για να έχουμε μια όσο το δυνατόν πιο ωραία σχεδιασμένη ιατρική βάση δεδομένων. Σελ. 6 από 131

8 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Σελ. 7 από 130

9 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος 1.1 Η Ιστορία Ο Ιπποκράτης περιγράφει μια ασθένεια Η περιγραφή αρχίζει με την ιστορία του ασθενή να προηγείται της αναζήτησης της ιατρικής περίθαλψης: «Ο Απολλώνιος υπέφερε πολύ καιρό χωρίς να πέφτει στο κρεβάτι. Παρουσίαζε πρήξιμο στην κοιλιά, και έναν συνεχή πόνο στην περιοχή του ήπατος για μεγάλο χρονικό διάστημα επιπλέον, κατά την περίοδο αυτή νόσησε με ίκτερο και πρήστηκε: η επιδερμίδα του ήταν υπόλευκη.» Ο Ιπποκράτης συνεχίζει με τους λόγους που οδήγησαν τον ασθενή να ζητήσει ιατρική βοήθεια: Μια μέρα, ο Απολλώνιος αφού έφαγε και ήπιε υπερβολικά, «αρχικά άρχισε να ζεσταίνεται και ξάπλωσε στο κρεβάτι του. Από εκεί και πέρα, αφού ήπιε άφθονο γάλα, ωμό και βρασμένο, κατσικίσιο και προβατίσιο, και έχοντας υιοθετήσει μια εντελώς λανθασμένη δίαιτα, υπέφερε ανυπερθέτως.» Στη συνέχεια ακολουθούν εκθέσεις για την πρόοδο της ασθένειας. Δεν παρέχονται καθημερινά, αλλά μόνο όταν παρουσιάζονται σημαντικές αλλαγές στα συμπτώματα. «Υπήρξαν βίαιες αυξήσεις του πυρετού από τα έντερα δεν περνούσε τίποτε από την τροφή που επροσλαμβάνετο, και τα ούρα ήταν αραιά και λιγοστά. Ύπνος καθόλου. Διάταση της κακοστομαχιάς, έντονη δίψα, παραλήρημα. Δεκατέσσερις περίπου μέρες αφότου έπεσε κλινήρης, μετά από μια ακαμψία, αισθάνθηκε ζέστη έπεσε σε άγριο παραλήρημα, με φωνές, εξάντληση, έντονο παραλογισμό που τον ακολουθούσε ηρεμία τότε περίπου επήλθε λήθαργος / κώμα. Την εικοστή- τέταρτη περίπου μέρα ένιωθε άνετα κατά τα άλλα στην ίδια κατάσταση, με φωτεινές όμως παύσεις. Την τριακοστή περίπου ημέρα παρουσίασε οξύ πυρετό άφθονα αραιά κόπρανα παραλογισμό, κρύωνε τρομερά, αφωνία. Τριακοστή- τέταρτη μέρα: θάνατος.» Οι J.H. van Bemmel και M.A. Musen στο [Handbook of Medical Informatics by J.H. van Bemmel, M.A. Musen, 1997] περιγράφοντας την ιστορία του ιατρικού φακέλου αναφέρονται στις διαφορετικές προσεγγίσεις του ιατρικού κόσμου, όπως αυτές διαμορφώνονταν στο πέρασμα του χρόνου. Μεταφράζουμε: «Το ιστορικό του ασθενή αποτελεί έκθεση της υγείας και της νόσου ενός ασθενή από τη στιγμή που εκείνος/η αναζητά ιατρική φροντίδα. Συνήθως, οι σημειώσεις στο ιστορικό εμπεριέχουν ευρήματα, παράγοντες, αποτελέσματα εξετάσεων και πληροφορίες για την περίθαλψη, που σχετίζονται με την πορεία της ασθένειας. Τον πέμπτο π.χ. αιώνα, οι ιατρικές εκθέσεις επηρεάσθηκαν έντονα από τον Ιπποκράτη. Εκείνος συνηγόρησε στο να εξυπηρετεί το ιατρικό ιστορικό δύο στόχους: να αντικατοπτρίζει με ακρίβεια την πορεία της ασθένειας, και να υποδεικνύει τις πιθανές αιτίες της. Σελ. 8 από 131

10 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας Με βάση τις ιατρικές γνώσεις της εποχής, τα ιστορικά περιείχαν γεγονότα που προηγούνταν της ασθένειας και όχι πραγματικά αιτιώδεις διασαφηνίσεις. Ο διπλανός πίνακας δείχνει πώς ο Ιπποκράτης περιέγραφε την πορεία μιας ασθένειας. Το παράδειγμα δείχνει ότι κατέγραφε τις παρατηρήσεις του με καθαρά χρονολογική σειρά. Ένα τέτοιο ιστορικό ονομάζεται time-oriented medical record. Οι περιγραφές, αντικατοπτρίζουν κυρίως την ιστορία, όπως την αναφέρει ο ασθενής και οι συγγενείς του. Στην ιατρική του Ιπποκράτη, ήταν πολύ σημαντικό να υπολογιστεί η προγνωστική αξία των ευρημάτων. Και στην επίτευξη αυτού του στόχου, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι επαρκώς καταγραμμένες ιστορίες των ασθενειών. Το σπουδαιότερο έργο των γιατρών και των νοσοκόμων είναι να ανακουφίσουν τον πόνο, εντούτοις πρέπει να γνωρίζουν τα όριά τους και να απέχουν από άσκοπες παρεμβάσεις. Το όραμα του Ιπποκράτη αποτελεί μέχρι σήμερα το εφαλτήριο για τον όρκο ή υπόσχεση που δίνουν όλοι οι γιατροί πριν αρχίσουν να εξασκούν το λειτούργημά τους. Μέχρι τις αρχές του 19 ου αιώνα, οι γιατροί στήριζαν τις παρατηρήσεις τους σε ό,τι άκουγαν, έπιαναν, έβλεπαν. Το 1816, ο Laennec εφηύρε το στηθοσκόπιο. Αυτό το όργανο συνέβαλε σημαντικά στις διαθέσιμες διαγνωστικές τεχνικές. Όταν περισσότερα διαγνωστικά όργανα, όπως το οφθαλμοσκόπιο και το λαρυγγκοσκόπιο, τέθηκαν στη διάθεση των γιατρών, αναπτύχθηκε μια ορολογία προκείμενου να εκφραστούν τα καινούρια ευρήματα αυτών των οργάνων. Η πρόοδος αυτής της νέας τεχνολογίας προκάλεσε την επέκταση του εύρους του ιστορικού του ασθενούς, από την ιστορία που διηγείτο ο ίδιος ο ασθενής και οι συγγενείς του στα ευρήματα του γιατρού και του νοσοκόμου. Λίγο μετά το 1880, ο Αμερικανός χειρουργός William Mayo σχημάτισε την πρώτη πολυ-κλινική, που έγινε η γνωστή τώρα Κλινική Mayo, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα. Στην αρχή, εκεί, κάθε γιατρός κρατούσε ιατρικές σημειώσεις σε ένα προσωπικό βιβλίο χρεών και υποχρεώσεων. Το βιβλίο περιείχε χρονολογική έκθεση όλων των συναντήσεων με ασθενείς. Κατά συνέπεια, οι σημειώσεις που σχετίζονταν με έναν μόνο ασθενή μπορεί να απείχαν σελίδες, ανάλογα με την χρονική απόσταση των επισκέψεων. Έτσι, οι σκόρπιες σημειώσεις έκαναν πολύπλοκη την καλή, συνολική θεώρηση όλης της ιστορίας της νόσου ενός ασθενή. Επιπρόσθετα, μέρος των πληροφοριών σχετικά με τον ασθενή μπορεί να βρίσκονταν στα βιβλία άλλων γιατρών. Το 1907, η κλινική Mayo υιοθέτησε έναν ξεχωριστό φάκελο για κάθε ασθενή. Από αυτήν την καινοτομία προέκυψε το ασθενοκεντρικό ιατρικό ιστορικό. Όμως, το γεγονός ότι όλες οι σημειώσεις φυλάσσονταν σε έναν μόνο φάκελο, δεν σήμαινε ότι τηρούνταν και τα κριτήρια στα οποία έπρεπε να ανταποκρίνεται το περιεχόμενο αυτών των ιστορικών. Το 1920, η διοίκηση της κλινικής Mayo συμφώνησε μια ελάχιστη ποσότητα δεδομένων που όλοι οι γιατροί ήταν υποχρεωμένοι να καταγράφουν. Αυτό το σύνολο των δεδομένων αποτελεί λίγο-πολύ τον σκελετό για το σημερινό ιατρικό ιστορικό. Σελ. 9 από 130

11 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Παρά την πρωτοβουλία αυτή για την (πρώτο)τυποποίηση του ιστορικού των ασθενών, τα γραπτά τους περιεχόμενα ήταν συχνά μείγμα παραπόνων, αποτελεσμάτων εξετάσεων, σκέψεων, θεραπευτικών πλάνων και ευρημάτων. Αυτές οι άναρχες σημειώσεις δεν πρόσφεραν βαθιά γνώση, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις ασθενών που κουράρονταν για περισσότερες από μια ενοχλήσεις ή ασθένειες. Ο Weed άδραξε την ευκαιρία να βελτιώσει την οργάνωση του ιστορικού των ασθενών και στη δεκαετία του 1960 εισήγαγε το problem-oriented medical record. Σύμφωνα με αυτό, σε κάθε ασθενή αποδίδονταν ένα ή περισσότερα προβλήματα. Οι σημειώσεις καταγράφονταν για κάθε πρόβλημα ξεχωριστά σύμφωνα με τη δομή SOAP που σχηματίζεται από το Subjective: υποκειμενικό, Objective: αντικειμενικό, Assessment: αξιολόγηση (π.χ. διάγνωση) και Plan: η θεραπεία ή αγωγή. Εκτός από την περαιτέρω βελτίωση στην (πρώτο)τυποποίηση και διάταξη του ιστορικού του ασθενή, κύριος στόχος του μοντέλου SOAP είναι να αναπαραστήσει καλύτερα τη γραμμή κρίσης και λήψης αποφάσεων του θεράποντα. Φαίνεται ξεκάθαρα σε ποιο πρόβλημα αναφέρονται τα ευρήματα και το πλάνο της θεραπείας. Παρότι το problemoriented ιστορικό του Weed έγινε εύκολα αποδεκτό σε επίπεδο ορθολογιστικό, αποδείχτηκε ότι στην πράξη απαιτούσε μεγάλη πειθαρχία προκείμενου να επιμείνει κανείς στη μέθοδο. Τα δεδομένα που σχετίζονται με περισσότερα από ένα προβλήματα πρέπει να καταγράφονται αρκετές φορές». Paper-based Ιατρικός Φάκελος Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για δεκαετίες (για να μην πούμε αιώνες), η λύση του paper-based ιατρικού φακέλου έχει χρησιμοποιηθεί με σχετική επιτυχία. Είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιεί ως βάση το χαρτί με το οποίο είναι εξοικοιωμένοι οι περισσότεροι άνθρωποι και πάντως σίγουρα οι ασχολούμενοι με τα ιατρικά πράγματα. Προσθετικά στην εξοικοίωση του ανθρώπου με το χαρτί και τη γραφή (που είναι το βασικότερο πλεονέκτημα), μπορούμε να αναφέρουμε την ευκολία μεταφοράς του και το αυτόνομο της μεθόδου (π.χ. δεν χρειάζεται κάποια πρίζα με ρεύμα, ή υπολογιστής για να ανακτήσει κανείς το περιεχόμενο του φακέλου) [Guide to Medical Informatics, The Internet and Telemedicine by ENRICO COIERA, 1997]. Το χαρτί όμως ως υλικό έχει κάποια σημαντικά μειονεκτήματα: Μπορεί να καταστραφεί εύκολα, ενώ είναι αρκετά επίπονη η διαδικασία της δημιουργίας αντιγράφων ασφαλείας. Φθείρεται με τη χρήση ή τον χρόνο, οπότε έχει περιορισμένο χρόνο ζωής. Είναι διαθέσιμο μόνο σε ένα μέρος την ίδια στιγμή. Σελ. 10 από 131

12 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας Παρόλα αυτά, τα σημαντικότερα προβλήματα που εμφανίζονται από τη χρήση ενός paper-based ιατρικού φακέλου δεν οφείλονται στο βασικό χρησιμοποιούμενο υλικό αλλά στο τι αυτό συνεπάγεται. Όταν, για παράδειγμα, ο ιατρός βρίσκεται μπροστά σε μια άδεια κόλλα χαρτί, κυριολεκτικά μπορεί να γράψει ο,τιδήποτε. Αυτό που θα γράψει δεν είναι βέβαιο ότι θα είναι χρησιμοποιήσιμο από αυτούς που θα το διαβάσουν. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, που ξεκινούν από πιθανόν δυσδιάκριτο γραφικό χαρακτήρα και φτάνουν μέχρι την παράλειψη σημαντικών στοιχείων που πιθανόν δεν απασχολούν τον συγγραφέα αλλά αποτελούν καίρια στοιχεία που πρέπει να ξέρει ο αναγνώστης. Με λίγα λόγια, το περιεχόμενο του ιατρικού φακέλου εξαρτάται στον μέγιστο βαθμό από την ικανότητα του συγγραφέα του να καταγράψει και να αποδώσει σωστά τα στοιχεία που το αποτελούν. Βέβαια, αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα που οφείλεται αποκλειστικά στην προσέγγιση του paper-based ιατρικού φακέλου, αλλά στις διαδικασίες και την προσέγγιση που ακολουθούνται στη συμπλήρωση του ιατρικού φακέλου (βλέπε προηγούμενα). Πάντως, δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το φαινόμενο συναντάται σχεδόν αποκλειστικά στην περίπτωση του paperbased ιατρικού φακέλου (όπως θα δούμε και παρακάτω). Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως έχουν δείξει διάφορες μελέτες πάνω στο θέμα [Disk and Steen, 1991], οι ιατρικοί φάκελοι είναι απροσπέλαστοι σε ποσοστό 30% του χρόνου σε μεγάλους οργανισμούς (νοσοκομεία, κ.λπ.), ενώ συνήθως το περιεχόμενό τους είναι διασκορπισμένο σε διαφορετικά σημεία: γραφεία ιατρών, νοσοκομεία, διαγνωστικά κέντρα, κ.λπ. Ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι η πληθώρα ιατρικών φακέλων σε έναν οργανισμό μπορεί να είναι μοιραία όσο αφορά την χρησιμοποίησή τους από τους εργαζόμενους σε αυτόν, μια και το κόστος σε χρόνο και χρήμα για τη σωστή αποθήκευση και ταξινόμηση πιθανόν χιλιάδων φακέλων είναι τεράστιο. Επίσης, στην περίπτωση του paper-based ιατρικού φακέλου δεν μπορούμε να μιλάμε για την άμεση χρησιμοποίηση του περιεχομένου πληθώρας ιατρικών φακέλων για έρευνα, μια και κάτι τέτοιο απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια (ανάγνωση των φακέλων, κωδικοποιημένη καταγραφή στοιχείων τους κ.λπ.) και το σημαντικότερο: χρόνο. Τέλος, έχει αποδειχθεί [Tang et al. 1994], [Guide to Medical Informatics, The Internet and Telemedicine by ENRICO COIERA, 1997] ότι το κλινικό προσωπικό κατ εξακολούθηση αποτυγχάνει στην ανεύρεση πληροφοριών από ένα paper-based ιατρικό φάκελο κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας με ασθενή: στη μελέτη 168 περιπτώσεων αποδείχθηκε ότι αναζητήθηκαν και δεν βρέθηκαν πληροφορίες σε ποσοστό 81%. Στο 95% αυτών των περιπτώσεων ο ιατρικός φάκελος δεν ήταν διαθέσιμος κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Τα ποσοστά ανά κατηγορία μη διαθέσιμης πληροφορίας ήταν 36% για πληροφορίες που αφορούσαν εργαστηριακές εξετάσεις και πράξεις, 23% για φαρμακευτική και θεραπευτική αγωγή, 31% για ιατρικό ιστορικό και 10% για άλλες πληροφορίες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, η μελέτη δεν εξετάζει τον αντίκτυπο που είχε η μη εύρεση της πληροφορίας στην εξέλιξη και το αποτέλεσμα της θεραπείας που τελικά ακολουθήθηκε για τους ασθενείς αυτούς. Σελ. 11 από 130

13 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Η πραγματικότητα πάντως είναι ότι, παρά τα μειονεκτήματα, υπάρχει τουλάχιστον ένα μέρος ιατρών που προτιμούν τον paper-based ιατρικό φάκελο στην καθημερινή τους κλινική ρουτίνα [Tange, 1995]. 1.2 Σήμερα Η μηχανογράφηση δεδομένων ιατρικής υφής δεν ξεκίνησε από την ανάγκη αντιμετώπισης των προβλημάτων του paper-based ιατρικού φακέλου. Όπως σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις μηχανογράφησης, οι πρώτες διαδικασίες που μηχανογραφήθηκαν ήταν αυτές που είχαν να κάνουν με οικονομικά δεδομένα και διαχείριση πόρων ενός συστήματος. Έτσι λοιπόν και στην περίπτωση του ιατρικού χώρου, οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με τη μηχανογράφηση των λογιστηρίων των οργανισμών υγείας και κατόπιν με τη διαχείριση πόρων (κλινών, ραντεβού, κ.λπ.). Αυτό είναι φυσικό, μιας και: Γενικά, οι διαδικασίες που αφορούν αυτούς τους χώρους είναι πιο καλά ορισμένες (γενική λογιστική, διαδικασίες υποβολών καταστάσεων σε ασφαλιστικούς φορείς, κ.λπ.). Υπήρχε άμεσο όφελος για τους οργανισμούς από άποψη χρόνου (μια και η μηχανογράφηση βελτιώνει σημαντικά το χρόνο ολοκλήρωσης τέτοιων διαδικασιών) και κόστους (μια και η μηχανογράφηση μειώνει τις απαιτήσεις σε ανθρώπινο δυναμικό). Σχετικά εύκολα, η μηχανογράφηση εκμηδένιζε την πιθανότητα ανθρώπινου (λογιστικού) λάθους. Το προσωπικό που θα χρειαζόταν να εκπαιδευτεί σε νέες τεχνολογίες ήταν ποσοτικά σημαντικά μικρότερο (απ το αντίστοιχο ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό) και κατά γενική ομολογία πιο εξοικειωμένο με τέτοιου είδους μηχανές (PCs, τερματικούς σταθμούς). Τέλος, οι επενδύσεις που χρειάζονταν να γίνουν από τους οργανισμούς για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, ήταν καθοριστικά μικρότερες τόσο σε λογισμικό όσο και σε υλικό ή εκπαιδεύσεις προσωπικού. Αντίθετα, τομείς όπως ο ιατρικός φάκελος, εμφανίζουν αρκετές δυσκολίες στη μηχανογράφησή τους: Δεν υπάρχουν καλά ορισμένες διαδικασίες. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει πρωτόκολλο περιγραφής των στοιχείων που πρέπει να Σελ. 12 από 131

14 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας καταγράφονται κατά την εξέταση ενός ασθενούς, μια και αυτό εξαρτάται πολύ από την πείρα του ιατρού, το ιατρικό πρόβλημα του ασθενή, την ειδικότητα του ιατρού, κ.λπ. Δεν υπήρχε άμεσο όφελος για τους οργανισμούς, εκτός ίσως από την υποψία ότι θα βελτιωνόταν η ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών από τον οργανισμό, και αυτό, μάλιστα, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα [Evaluation of automated information systems in health care: an approach to classifying evaluative studies, Computer Methods and programs in Biomedicine, R.P. van der Loo, E.M. van Gennip, A.R. Bakker, A. Hasman, F.F. Rutten, 1995]. Η εφαρμογή μηχανογράφησης δεν θα μπορούσε να εξαλείψει (ούτε καν να μειώσει αισθητά) την πιθανότητα ανθρώπινου λάθους, π.χ. στην περίπτωση μιας διάγνωσης. Συνήθως οι απόπειρες μηχανογράφησης προς αυτή την κατεύθυνση, απαιτούσαν την καταγραφή μεγάλου όγκου πληροφοριών από το ιατρικό προσωπικό με αποτέλεσμα τη δημιουργία καθυστέρησης στην ολοκλήρωση των καθηκόντων τους και, κατά συνέπεια, την «εκ των έσω» απόρριψη τέτοιων συστημάτων. Το ιατρικό προσωπικό συνήθως αντιμετωπίζει με δέος και φόβο την τεχνολογία. Τέλος, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι οι πρώιμες προσπάθειες μηχανογράφησης είχαν «φτωχό» user-interface (διαπροσωπία), κάτι που δυσχέραινε ιδιαίτερα τη χρησιμοποίησή της από ανθρώπους που αντιμετώπιζαν έτσι κι αλλιώς αυτή τους την υποχρέωση ως πάρεργο. Τα παραπάνω στοιχεία οδήγησαν στη σημερινή πραγματικότητα όπου πολύ λίγοι φορείς υγείας μπορούν να υποστηρίξουν ότι διαθέτουν ηλεκτρονικό φάκελο ασθενή. Σχεδόν σε όλους, υπάρχουν πληροφοριακά συστήματα, τα οποία όμως σε πολύ μικρό βαθμό αφορούν κλινικά στοιχεία για τους ασθενείς. Μπορούμε να πούμε ότι είναι διαχειριστικο-κεντρικά πληροφοριακά συστήματα. Περιφερειακά σε αυτή την προσέγγιση, υπάρχουν τμήματα ιατρικής πληροφορίας που καταγράφονται ηλεκτρονικά ή, ακόμα συχνότερα, παράγονται με τη βοήθεια μηχανογραφικών λύσεων, όπως για παράδειγμα τα εργαστήρια ενός νοσοκομείου. Σπάνια όμως τέτοιου είδους πληροφορίες συνθέτουν μια συνολική εικόνα για τον ασθενή, μια και αποτελούν ένα μικρό συνήθως μέρος της. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια από τις πιο επιτυχημένες εφαρμογές ηλεκτρονικού φακέλου ασθενή [The impact of the HELP computer system on the LDS Hospital paper medical record, G.J. Kuperman, R.M. Gardner], Σελ. 13 από 130

15 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος κατάφερε να καταστήσει ηλεκτρονικά διαθέσιμα τα ιατρικά στοιχεία των ασθενών σε ποσοστό 25% επί του συνόλου, μόνο. Τα υπόλοιπα στοιχεία εξακολουθούσαν να είναι με τη μορφή εγγράφων. Εξάλλου, τις περισσότερες φορές η πληροφορία είναι διασκορπισμένη όχι μόνο σε διαφορετικούς οργανισμούς υγείας, αλλά ακόμα και στον ίδιο τον οργανισμό που συνήθως χρησιμοποιεί διαφορετικά πληροφοριακά συστήματα. Είναι κοινή διαπίστωση ότι ο όγκος των πληροφοριών που σχετίζονται με την φροντίδα του ασθενούς έχει αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια, πράγμα που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ενσωμάτωση μεγάλου αριθμού εργαστηριακών και παρακλινικών εξετάσεων στους φακέλους των ασθενών, αυξάνοντας σημαντικά τον όγκο τους. Επιπλέον, τα διαχειριστικά καθήκοντα των γιατρών γίνονται διαρκώς περισσότερα, καθώς η πολυπλοκότητα των ιδρυμάτων παροχής υπηρεσιών υγείας αυξάνει. Αποτελέσματα των προηγούμενων είναι η αδυναμία δημιουργίας και διαχείρισης των κλασσικών φακέλων των ασθενών, που βασίζονται στην καταγραφή των δεδομένων σε χαρτί, συνοδευόμενο από τις σχετικές εξετάσεις. Τα συστήματα Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου (ΗΙΦ), αποτελούν ένα σύστημα διαχείρισης ιατρικών φακέλων που βασίζεται σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ως εκ τούτου, η αποθήκευση και ανάκληση των δεδομένων γίνεται γρήγορα και με ασφάλεια. Επιπλέον, καθίσταται δυνατή η επεξεργασία των δεδομένων και η άμεση μεταφορά τους με ηλεκτρονικά μέσα, σε οποιαδήποτε απόσταση. Το σύστημα καταγραφής των δεδομένων που σχετίζεται με τους ασθενείς γίνεται τώρα πιο αποτελεσματικό, χάρη στους Η/Υ, αλλά και εμπλουτίζεται εκμεταλλευόμενο τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας. Ο ΗΙΦ ενός ασθενούς πρέπει να περιέχει όλα τα δεδομένα που σχετίζονται με αυτόν, άσχετα με την μορφή στην οποία αυτά βρίσκονται: Το ιστορικό, η κλινική εξέταση και τα αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων, βρίσκονται σε μορφή κειμένου Οι απεικονιστικές εξετάσεις (ακτινογραφίες, τομογραφίες [αξονικές, μαγνητικές, απλές], υπέρηχοι κ.ο.κ.) βρίσκονται σε μορφή στατικών εικόνων Τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα βρίσκονται σε μορφή βιο-σημάτων (bio-signals, ηλεκτρονικά κωδικοποιημένη έξοδος κάποιας καταγραφικής συσκευής) Τα αποτελέσματα των ενδοσκοπικών εξετάσεων (γαστροσκόπιση, κολονοσκόπιση κλπ.) βρίσκονται σε μορφή βίντεο Σελ. 14 από 131

16 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας To ηχοκαρδιογράφημα βρίσκεται σε μορφή ήχου Η συνήθης τακτική, είναι να συνοδεύουν τον φάκελο του ασθενούς οι αντίστοιχες εξετάσεις, στην μορφή με την οποία παράγονται στο Εργαστήριο (ακτινογραφικό φιλμ, έντυπα με αποτελέσματα βιοχημικών εξετάσεων, χαρτί ηλεκτροκαρδιογράφου κ.ο.κ.). Έτσι ο φάκελος καθίσταται ογκώδης, η πιθανότητα να χαθούν δεδομένα μεγαλύτερη, ενώ η χρονική συσχέτιση των διαφόρων εξετάσεων με το ιστορικό και την κλινική εξέταση δεν γίνεται άμεσα προφανής. Σε ένα σύστημα ΗΙΦ, όλα τα δεδομένα ενσωματώνονται στον φάκελο του ασθενούς χωρίς να παίζει σημαντικό ρόλο η μορφή τους. Σε διάφορα σημεία του κειμένου του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης ενσωματώνονται ακτινογραφίες ή βιοχημικές εξετάσεις, πράγμα που κάνει αμέσως εμφανή την συσχέτιση των εν λόγω εξετάσεων με την γενικότερη κατάσταση του ασθενούς Ορισμός Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου 1. "Ο Ιατρικός Φάκελος είναι η "αποθήκη" όλων των πληροφοριών που αφορούν στο ιατρικό ιστορικό του ασθενούς. Αποτελεί επομένως την βάση της διάγνωσης και της θεραπευτικής αντιμετώπισης του ασθενούς αλλά και την βάση επιδημιολογικών ερευνών. Επιπλέον, παρέχει πληροφορίες διοικητικής, οικονομικής και στατιστικής φύσεως, καθώς και ποιοτικού ελέγχου". {Ορισμός του Ιατρικού Φακέλου (κείμενο CEN/TC25/WG1/N8 ΤΗΣ Ευρωπαϊκής Επιτροπής Προτυποποίησης)} 2. Υπάρχει και ένας ακαδημαϊκός ορισμός από το Institute of Medicine (ΙοΜ - ΗΠΑ), που ονομάζει τον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο CPR (Computer-based Patient Record) και αντικατοπτρίζει, κυρίως, το όραμα για τη διαχείριση της ιατρικής πληροφορίας και όχι την εφικτή υλοποίηση ενός τέτοιου συστήματος. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την έκθεση του IοM με θέμα «The Computer-based Patient Record: An Essential Technology for Health Care»: «A computer-based patient record (CPR) is an electronic patient record that resides in a system specifically designed to support users by providing accessibility to complete and accurate data, alerts, reminders, clinical decision support systems, links to medical knowledge, and other aids. Future patient records should support patient care and improve its quality, enhance productivity and reduce administrative costs, support clinical and health services research, accommodate future developments, and ensure patient data confidentiality». Σελ. 15 από 130

17 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Ο φάκελος είναι ένα πρόγραμμα διαχείρισης βάσεως δεδομένων, αλλά όχι οποιοδήποτε πρόγραμμα. Εφόσον ο φάκελος του ασθενούς πρέπει να περιέχει δεδομένα διαφόρων μορφών, αυτά πρέπει να καταχωρηθούν στον ΗΙΦ κατά τρόπο τέτοιον, ώστε να βρίσκονται σε απόλυτη συσχέτιση μεταξύ τους, προκειμένου να διατηρηθούν οι πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτή την συσχέτιση. Στην Ευρώπη επικρατεί κυρίως ο όρος Electronic Health(Care) Record, ενώ τα τελευταία χρόνια ακούγεται όλο και περισσότερο ο όρος Citizen Health Record (CHR). Σχετικά με το τελευταίο μπορούμε να κάνουμε τις εξής παρατηρήσεις: Αντικαταστάθηκε ο όρος Patient (ασθενής) από το Citizen (πολίτης). Η αλλαγή αυτή είναι περισσότερο από μια απλή αντικατάσταση λέξης. Δίνει το στίγμα της νέας πολιτικής που πρέπει να ακολουθηθεί στον ευρύτερο χώρο της υγείας: η πρόληψη θα πρέπει να είναι η βάση κάθε σύγχρονου συστήματος υγείας. Επιπλέον, το συνεχώς ζητούμενο είναι η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών ο πολίτης από ασθενής γίνεται καταναλωτής υπηρεσιών υγείας και συνεπώς είναι πιο απαιτητικός. Τέλος, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την αλλαγή που επιφέρει η νέα αυτή θεώρηση του ιατρικού φακέλου στο περιεχόμενό του: Θα πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία που πιθανών πριν, λόγω της problem-oriented προσέγγισης, δεν είχαν θέση στον ιατρικό φάκελο όπως για παράδειγμα, εμβόλια, προγραμματισμός ραντεβού, κ.λπ. Εξαλείφθηκε ο όρος Electronic. Αυτό βέβαια δεν υπονοεί την οπισθοχώρηση στην απόφαση μηχανογράφησης του ιατρικού φακέλου. Το αντίθετο μάλιστα: σήμερα είναι αδιανόητο να αναφερόμαστε σε ιατρικό φάκελο και να μην υπονοούμε την ηλεκτρονική του μορφή, οπότε ακολουθώντας τη ρήση του λαού μας «τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται», θεωρείται πλέον ότι δεν είναι απαραίτητη η επισήμανση ότι ο ιατρικός φάκελος είναι ηλεκτρονικός Σκοποί και Απαιτήσεις Ας δούμε όμως ποιοι είναι οι σκοποί και ποιές οι απαιτήσεις, που πρέπει να ικανοποιεί ο Φάκελος Υγείας του Πολίτη. Σελ. 16 από 131

18 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας Σκοποί Παραδοσιακά ο ιατρικός φάκελος εξυπηρετεί του παρακάτω σκοπούς [Guide to Medical Informatics, The Internet and Telemedicine by ENRICO COIERA, 1997]: Αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας ανάμεσα στο ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό που ασχολείται με τον συγκεκριμένο ασθενή. Οδηγίες θεραπείας, διαγνώσεις, παραπεμπτικά με ειδικές οδηγίες, καταγραφή πορείας νόσου κ.λπ., δρομολογούνται στους διαφόρους εμπλεκόμενους, που δεν έχουν τη δυνατότητα της μεταξύ τους άμεσης επικοινωνίας, μέσω του ιατρικού φακέλου. Κατά την περίοδο αντιμετώπισης του προβλήματος, ο ιατρικός φάκελος αποτελεί το σημείο αναφοράς στο οποίο ανατρέχει κάποιος για να έχει μια εικόνα της κατάστασης του ασθενή. Οι εμπλεκόμενοι σε ένα ιατρικό επεισόδιο γνωρίζουν ότι για να δουν τα αποτελέσματα μιας εξέτασης, πρέπει να ανατρέξουν στον ιατρικό φάκελο του ασθενή. Ανεπίσημα, ο ιατρικός φάκελος χρησιμεύει και ως «χώρος εργασίας» όπου καταγράφονται ιδέες και εντυπώσεις για το πρόβλημα του ασθενή και την πορεία της αντιμετώπισης του προβλήματος. Είναι ο χώρος όπου κάποιος μπορεί να πληροφορηθεί την εξέλιξη του περιστατικού ως μια αφήγηση τρίτων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι [Kay and Purves, 1996]. Αυτό εξηγεί και το γιατί ο ιατρικός φάκελος δεν είναι σχεδόν ποτέ η «ιστορία του ασθενή» αλλά μια ιστορία ειπωμένη από τους άλλους (τους ειδικούς). Με την ολοκλήρωση ενός επεισοδίου, ο ιατρικός φάκελος είναι το μέρος που φυλάσσονται όλα τα κλινικά δεδομένα για μελλοντική χρήση, είτε αυτή αφορά περαιτέρω θεραπεία του ασθενή, είτε αφορά την έρευνα [Handbook of Medical Informatics by J.H. van Bemmel, M.A. Musen, 1997]: κλινική έρευνα, επιδημιολογικές μελέτες, εκτίμηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών και έρευνα αγοράς φαρμάκων. Στα παραπάνω, θα προσθέταμε ότι ο ιατρικός φάκελος μπορεί να χρησιμεύσει για τον μετέπειτα έλεγχο των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια της θεραπείας του ασθενή, π.χ. στην περίπτωση υποψίας ιατρικού λάθους. Επίσης, μπορεί να χρησιμεύσει ως μέσο διασταύρωσης των οικονομικών στοιχείων που αφορούν το επεισόδιο. Για Σελ. 17 από 130

19 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος παράδειγμα, οι περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες, απαιτούν στοιχεία του φακέλου ώστε να αποφανθούν για την κάλυψη συγκεκριμένων εξετάσεων, ελέγχοντας την αναγκαιότητα πραγματοποίησης της εξέτασης. Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε να αναφερθούμε στις ανάγκες που προκύπτουν από τη σύγχρονη αντίληψη γύρω από τη διοίκηση και διαχείριση, οι οποίες απαιτούν τη χρήση όσο το δυνατόν περισσότερων πληροφοριών που θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά σε αποφάσεις που αφορούν τη διαχείριση ενός οργανισμού παροχής ιατρικών υπηρεσιών (π.χ. νοσοκομείο), αλλά και ολόκληρου του συστήματος υγείας μιας περιοχής ή ενός κράτους Απαιτήσεις Καταρχήν, θα πρέπει να καλύπτει την καταγραφή και συντήρηση του περιεχομένου του ιατρικού φακέλου και επιπλέον να αντιμετωπίζει επιτυχώς όλα τα προβλήματα που προκύπτουν από την ηλεκτρονική φύση του: Ασφάλεια: πρέπει να διασφαλίζεται η ιδιωτικότητα, να πραγματοποιείται πιστή καταγραφή των κλινικών ενεργειών και των ενεργειών του χρήστη, ταυτοποίηση του χρήστη και έλεγχος πρόσβασης. Διασυνδεσιμότητα: είναι αναγκαία η δυνατότητα διανομής και ανταλλαγής δεδομένων σε σημασιολογικό επίπεδο. Αυτό επιτρέπει όχι μόνο την αναγνωσιμότητα των δεδομένων από ανθρώπους αλλά και την αυτοματοποιημένη επεξεργασία των δεδομένων από άλλα συστήματα EHR. Ευρύτητα - περιεκτικότητα: πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα υποστήριξης μιας ευρείας γκάμας πρακτικών στο χώρο της ιατρικής φροντίδας, υποστήριξης πολλών τύπων δεδομένων, υποστήριξης εισαγωγής δεδομένων σε δομημένη μορφή καθώς και σε μορφή ελευθέρου κειμένου. Μεταφερσιμότητα: θα πρέπει τα συστήματα CHR να είναι μεταφέρσιμα και συνενώσιμα μεταξύ ιδρυμάτων, ανεξάρτητα από το υλικό, το λογισμικό και την εθνική γλώσσα που χρησιμοποιεί ο καθένας. Εξέλιξη: πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα υποστήριξης ιατρικού φακέλου για μακρά χρονικά διαστήματα, μέσω της συμβατότητας επεξεργασίας του ιατρικού φακέλου από Σελ. 18 από 131

20 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας προηγούμενες και επόμενες εκδόσεις συστημάτων λογισμικού EHR. Επεκτασιμότητα Διαθεσιμότητα Ευρεία χρήση προτύπων Βασικά στοιχεία Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου Στοιχειώδης Πληροφορία (Item) Η βάση του φακέλου ενός ασθενούς είναι, μέσα στα πλαίσια της λογικής της "στοιχειώδους πληροφορίας (item)". Στοιχειώδης πληροφορία, είναι η ελάχιστη πληροφορία που έχει νόημα και προσδιορίζεται από το περιεχόμενο της. Έτσι, η πληροφορία "ήπαρ", προσδιορίζει το αντίστοιχο όργανο, η ιδιότητα δε "διογκωμένο" αναφέρεται σε μία παθολογική κατάσταση του ήπατος. Η πληροφορία "διογκωμένο", δεν προσδιορίζει κάτι συγκεκριμένο (αφού διογκωμένο μπορεί να είναι οτιδήποτε), δεν μπορεί επομένως να είναι στοιχειώδης πληροφορία. Επαφή (Contact), Επεισόδιο (Episode) Οι στοιχειώδεις πληροφορίες που απαιτούνται προκειμένου να περιγραφεί μία συγκεκριμένη κατάσταση τους ασθενούς οργανώνονται σε μία "Επαφή (Contact)". Η επαφή αποτελεί μία ενότητα δεδομένων που περιγράφουν μία επίσκεψη του ασθενούς στον ιατρό. Ενα σύνολο από τέτοιες επαφές που αναφέρονται στο ίδιο πρόβλημα του ασθενούς, ονομάζεται "Επεισόδιο (Episode)". Περιγράφει την χρονική εξέλιξη της υγείας του ασθενούς. Είναι σαφές ότι ένας τέτοιος φάκελος επιτρέπει την παρακολούθηση της εξέλιξης της υγείας του. Ιατρικές, Διαχειριστικές Πληροφορίες (Medical, Administrative Information) Το σύνολο των επαφών ενός φακέλου, μαζί με τις βασικές (αμετάβλητες) παραμέτρους του ασθενούς (ατομικό αναμνηστικό, κληρονομικό ιστορικό, ομάδα αίματος κλπ.) αποτελεί το ιατρικό τμήμα του φακέλου (ιατρικές πληροφορίες). Πέραν του ιατρικού, το διαχειριστικό τμήμα του φακέλου τον συμπληρώνει, αφού είναι εκείνο που περιέχει πληροφορίες όπως το Σελ. 19 από 130

21 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος όνομα και επώνυμο του ασθενούς, ασφαλιστικές πληροφορίες κ.ο.κ. Αφορά στις διοικητικές ενέργειες που σχετίζονται με τον ασθενή Η οργάνωση αυτή του ιατρικού φακέλου επιτρέπει την αποθήκευση και μεταφορά των πληροφοριών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η επιλογή των καταλλήλων στοιχειωδών πληροφοριών για την περιγραφή μίας κατάστασης, η απόδοση των κατάλληλων χαρακτηριστικών σε αυτές, η οργάνωσή τους σε επαφές και επεισόδια δίνουν την δυνατότητα της ακριβούς αναπαράστασης της γνώσης που αφορά στον ασθενή και ακολούθως την αποθήκευσή της. Εφόσον οι κανόνες που διέπουν την οργάνωση των στοιχειωδών πληροφοριών είναι γνωστοί, πληροφορίες που έχουν αναπαρασταθεί και αποθηκευθεί με βάση τους κανόνες αυτούς μπορεί στο μέλλον να ανακληθούν, να διαβαστούν, να υποστούν επεξεργασία, χωρίς να αλλοιωθούν οι αρχικές πληροφορίες. Τα προγράμματα ΗΙΦ χρησιμοποιούν αυτήν ακριβώς την δομή για να αποθηκεύσουν τα δεδομένα. Αυτή η ιδιαιτερότητα δεν μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα διαχείρισης βάσεων δεδομένων για την τήρηση των φακέλων των ασθενών. Τα συνήθη τέτοια προγράμματα προσανατολίζονται στην άριστη διαχείριση των δεδομένων που φυλάσσουν, αλλά όχι στην οργάνωσή τους με γνώμονα τις ανάγκες της ιατρικής πρακτικής. Φάκελος Πολυμέσων (Multimedia) Ακτινογραφίες Εικόνα 1 - Ακτινογραφία ενσωματωμένη στον Ηλεκτρονικό Ιατρικό Φάκελο Σελ. 20 από 131

22 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας Πλέον των κλινικών δεδομένων, στον φάκελο τοποθετούνται ακτινογραφίες του ασθενούς. Δεν πρόκειται για απλή, ασύνδετη αποθήκευση. Η ακτινογραφία βρίσκεται ανάμεσα σε άλλες πληροφορίες, οι οποίες της προσδίδουν νόημα. Τοποθετείται: Στον χρόνο (εφόσον ανήκει σε συγκεκριμένη επαφή) Παίρνει συγκεκριμένο νόημα, γιατί είναι άμεση η συνάφειά της στον χώρο με τις λοιπές πληροφορίες που προσδιορίζουν την κατάσταση του ασθενούς. Ο φάκελος μπορεί να έχει οποιονδήποτε αριθμό ακτινογραφιών, οργανωμένων έτσι ώστε να είναι εύκολη η ανεύρεση και η διαχείρισή τους. Καρδιογραφήματα Τα καρδιογραφήματα ενσωματώνονται στον ΗΙΦ όπως οι ακτινογραφίες (εικόνα 2). Εικόνα 2 - ΗΚΓ ενσωματωμένο στον Ηλεκτρονικό Ιατρικό Φάκελο Σελ. 21 από 130

23 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Άλλα Αντικείμενα (Objects) Η ενσωμάτωση άλλων αντικειμένων στον φάκελο γίνεται όπως αυτή των ακτινογραφιών και ΗΚΓ. Σαν παράδειγμα, αναφέρεται η ενσωμάτωση: Ηχητικών σημάτων (ηχοκαρδιογράφημα) Ακολουθιών video Ενδοσκοπίας GEHR γραφημάτων (Clinical Drawings) Η νέα τεχνολογία επιτρέπει την επεξεργασία τόσο του κειμένου του φακέλου, όσο και των αντικειμένων που είναι ενσωματωμένα σε αυτόν. Οι ακτινογραφίες μπορούν αν αναστραφούν, να περιστραφούν, μεγεθυνθούν, να μεταβληθεί η αντίθεση (contrast) κ.ο.κ. Εξάλλου, είναι δυνατόν να γίνουν μετρήσεις στο μετρήσεις του ύψους των δυναμικών και της διάρκειας των συμπλεγμάτων στο ΗΚΓ. Είναι, δε, δυνατόν να διαγνωσθεί το ΗΚΓ από τον υπολογιστή, προκειμένου να υποβοηθηθεί ο ιατρός στο έργο του. Ανάλυση πληθυσμού (population analysis). Πρόκειται για ενα πρώτο επίπεδο στατιστικής επεξεργασίας. Οι ειδικές εφαρμογές που έχουν αναπτυχθεί από το περιλαμβάνουν την ανάλυση των φακέλων των ασθενών, την έγκαιρη ειδοποίησή τους και τον προγραμματισμό της αντιμετώπισης χρόνιων και μη ασθενών, σε περιπτώσεις όπως οι εμβολιασμοί, οι δοκιμασίες Παπανικολάου και οι μαστογραφίες. Ο φάκελος μπορεί, εξάλλου, να εξαγάγει (export) τα δεδομένα του σε διάφορους τύπους (formats), πράγμα που καθιστά δυνατή την επεξεργασία αυτών από άλλα προγράμματα (π.χ. SPSS). 1.3 Πώς ο Φάκελος κάνει την καθημερινότητα πιο απλή Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χρήσεων του ΗΙΦ, οι οποίες μπορούν να διευκολύνουν τον γιατρό στην καθημερινή του δραστηριότητα. Ανάλυση Πληθυσμού (Population Analysis). Μπορούμε να βρούμε όσους ασθενείς πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, π.χ. όσους πρέπει να κάνουν συγκεκριμένο εμβόλιο και να ειδοποιηθούν να προσέλθουν με τα απαραίτητα παραστατικά. Ειδικά Έγγραφα (Documents). Ο Φάκελος συνδέεται με έγγραφα που μπορούν να έχουν χρησιμότητα στην καθημερινή ζωή. Τα έγγραφα είναι γενικά πρότυπα (platform) και παίρνουν συγκεκριμένη μορφή ανάλογα με τον ασθενή στην μνήμη. Σελ. 22 από 131

24 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας Παραπεμπτικό έγγραφο Παραπεμπτικό εξετάσεων Διακομιστήριο Δοκιμασία Παπανικολάου (Pap test) Εμβολιασμοί Μαστογραφία Συνταγογράφηση Ολόκληρος ο φάκελος Ένα Περιβάλλον Επικοινωνίας Ο φάκελος είναι έτσι δομημένος ώστε να μπορεί εύκολα να εξάγεται (export) και κατά συνέπεια να μπορεί εύκολα να τον διαχειρισθεί οποιοδήποτε πρόγραμμα επικοινωνιών και κατά συνέπεια να είναι έτσι εφικτή η επικοινωνία μεταξύ των ιατρών. Η επικοινωνία σε επίπεδο τηλεϊατρικής απαιτεί την μεταφορά του φακέλου εφόσον δεν είναι δυνατή η πραγματοποίηση διαγνωστικών σκέψεων χωρίς το ιστορικό. Η προφορική επικοινωνία των ιατρών, χωρίς βέβαια να αποκλείεται, δεν εξασφαλίζει ότι καθίστανται γνωστές όλες οι πληροφορίες που περιέχονται στο ιστορικό και είναι δύσκολο να αναπαραχθούν. Τα επικοινωνιακά δίκτυα που χρησιμοποιούνται για την μεταφορά ιατρικών πληροφοριών αυτά μπορούν να εκτείνονται σε όλη την Ευρώπη, πράγμα που καθιστά δυνατή την επικοινωνία των ιατρών σε επίπεδο Ευρωπαϊκό ή ευρύτερο. Προκειμένου να είναι δυνατή η επικοινωνία μεταξύ ιατρών που εργάζονται σε διαφορετικές χώρες, είναι απαραίτητο να προτυποποιηθεί η δομή του φακέλου. Η προτυποποίηση εξασφαλίζει ότι οι φάκελοι που δημιουργούνται από κάθε πρόγραμμα που ακολουθεί τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα, θα είναι αναγνώσιμοι από κάθε άλλο πρόγραμμα που ακολουθεί το ίδιο πρότυπο. Εξάλλου, καθίσταται δυνατή η αυτόματη μετάφραση ολοκλήρου του φακέλου ή τμημάτων αυτού. Άλλες διευκολύνσεις Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος μπορεί, εκτός των άλλων, να βοηθήσει τους γιατρούς με τους εξής τρόπους: Πιο εύκολη καταγραφή των παρατηρήσεων, λόγω της ύπαρξης συστημάτων κωδικοποίησης (ICD 10, GEHR, ICPC, κ.ο.κ.) Σελ. 23 από 130

25 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Πιο εύκολη εισαγωγή δεδομένων από εργαστηριακές εξετάσεις μέσω της αυτόματης ενσωμάτωσης πρωτοκόλλων εργαστηριακών εξετάσεων. Πιο εύκολη αναζήτηση δεδομένων, τόσο στο επίπεδο του τοπικού φακέλου, όσο και στην εύρεση δεδομένων από συστήματα φακέλου ασθενών. Υποβοήθηση στην διάγνωση μέσω της πρόσβασης σε knowledge-based systems. Βελτιωμένα δεδομένα σχετικά με τον ασθενή, που περιλαμβάνουν εικόνες, βιολογικά σήματα, κλινικά σχέδια, φωτογραφίες. Υποβοήθηση στην δημιουργία του φακέλου, εφόσον τα συστήματα φακέλου κατευθύνουν τον ιατρό με βάση προσυμφωνημένα πρωτόκολλα ενσωματωμένα στα συστήματα αυτά. Υποβοήθηση στην εκτίμηση, διάγνωση, θεραπεία του ασθενούς μέσω της χρήσης του φακέλου στην Τηλεϊατρική. Μεγαλύτερη δυνατότητα ανάλυσης των δεδομένων των ασθενών Δυνατότητα καλύτερης αξιολόγησης του αποτελέσματος της θεραπείας, μέσω της δυνατότητας πρόσβασης στα δεδομένα άλλων ιατρών, με ανάλογα περιστατικά Από τη θεωρία στην πράξη Υλοποιήσεις Ηλεκτρονικού Ιατρικού Φακέλου - η μέχρι τώρα προσέγγιση Η πλειονότητα των σημερινών συστημάτων δεν είναι «ασθενοκεντρικά» αλλά έχουν σχεδιαστεί για την εξυπηρέτηση της διαχείρισης ενός φορέα υγείας (όπως τα νοσοκομεία), είναι δηλαδή διαχειριστικο-κεντρικά πληροφοριακά συστήματα. Διαχειρίζονται, για παράδειγμα, ραντεβού, οικονομικές καρτέλες ασθενών, κρεβάτια, κ.λπ. και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να δώσουν και μια συνολική εικόνα των υπηρεσιών που προσφέρθηκαν σε συγκεκριμένο ασθενή. Επίσης, η αμιγώς ιατρική πληροφορία δεν είναι κωδικοποιημένη (έτσι ώστε να είναι επεξεργάσιμη), αλλά τις περισσότερες φορές βρίσκεται σε κείμενα αποθηκευμένα σε memo πεδία της βάσης δεδομένων. Ορισμένες από τις πληροφορίες μπορεί να είναι κωδικοποιημένες (π.χ. οι Σελ. 24 από 131

26 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας μικροβιολογικές εξετάσεις σε ένα νοσοκομειακό σύστημα που έχει ένα υποτυπώδες LIS) αλλά είναι κωδικοποιημένες κατά την κωδικοποίηση της συγκεκριμένης εγκατάστασης της εφαρμογής, οπότε, ναι μεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εντός του νοσοκομείου, αλλά για διασύνδεση με άλλα συστήματα άλλων νοσοκομείων ούτε λόγος να γίνεται. Εξάλλου, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις συστημάτων εγκατεστημένων εντός του ίδιου φορέα υγείας, που δεν είναι ικανά να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Κλασικό παράδειγμα τέτοιων περιπτώσεων είναι το LIS (Laboratory Information System) με το MIS (Management Information System) ενός νοσοκομείου. Στην περίπτωση αυτή, το LIS χρησιμοποιείται από το νοσοκομείο για την παραγωγή εκτυπώσεων με τα αποτελέσματα των εξετάσεων, και, στην καλύτερη περίπτωση, καταγράφεται το συμπέρασμα που βγαίνει από τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Πολλοί από τους λόγους που έχουν οδηγήσει στην σημερινή κατάσταση έχουν αναφερθεί προηγούμενα. Σε αυτό το σημείο όμως θα άξιζε να αναφέρουμε έναν ακόμα: Την έλλειψη ευρέως αποδεκτών κωδικοποιήσεων. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι η μη χρήση, από το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό, κωδικοποιήσεων που θα επέτρεπαν την αποτελεσματική επεξεργασία των ιατρικών δεδομένων. Το πρόβλημα δεν επικεντρώνεται στην έλλειψη τέτοιων προτύπων αλλά στη μη αποδοχή και χρήση τους στην καθημερινή κλινική πραγματικότητα. Κατά την προσωπική μας άποψη, κυριότερη αιτία είναι ότι προσθέτουν μια πολυπλοκότητα δυσβάστακτη για τον χρήστη. Για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε την κωδικοποίηση των διαγνώσεων ICD-10. Το ICD-10 είναι μια κωδικοποίηση που αφορά τις διαγνώσεις και περιλαμβάνει έναν τεράστιο αριθμό διακριτών διαγνώσεων. Βασίζεται στη λογική του διαχωρισμού του ανθρώπινου σώματος σε τμήματα και κατόπιν στον εντοπισμό του προβλήματος. Οι υλοποιήσεις που «κυκλοφορούν» στην αγορά κατά κανόνα δεν προσφέρουν ένα εύχρηστο εργαλείο εντοπισμού του κωδικού που ανταποκρίνεται στη διάγνωση για τον ασθενή. Ο χρήστης είναι αναγκασμένος να περνά από ένα πλήθος οθονών επιλογής και, αρκετές φορές, αποτυγχάνει να εντοπίσει τον σωστό κωδικό με αποτέλεσμα είτε να απορρίπτεται η κωδικοποίηση είτε ο χρήστης να καταλήγει στην εύκολη λύση του «άλλες περιπτώσεις» και την πληκτρολόγηση της διάγνωσης σαν ελεύθερο κείμενο. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και τεχνολογικά, η επικρατούσα σχεδιαστική λογική των πληροφοριακών συστημάτων γενικότερα υποβοηθούσε στην ανάπτυξη αυτόνομων, αποξενωμένων πληροφοριακών συστημάτων, με ελάχιστη διασυνδεσιμότητα μεταξύ τους: καθαρά Client Server εφαρμογές (αν όχι desktop) με custom παραμετροποιήσεις Ασφάλεια Τα ιατρικά αρχεία ενός ασθενούς αποτελούν ιδιαίτερα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Αυτό σημαίνει ότι όποιος τα αναλύει ή έχει Σελ. 25 από 130

27 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος πρόσβαση σε αυτά, πρέπει να είναι άτομο το οποίο δε θα τα χρησιμοποιήσει προς ίδιον όφελος. Η ασφάλεια των ιατρικών δεδομένων είναι ένα σημαντικότατο θέμα για το οποίο, ωστόσο, η τεχνολογία έχει δώσει ουσιαστικές λύσεις, οι οποίες μάλιστα μπορεί να θεωρηθούν αποτελεσματικότερες από αυτές που μέχρι σήμερα εφαρμόζονται για τη τήρηση και φύλαξη των ιατρικών φακέλων των ασθενών. Στον ηλεκτρονικό ιατρικό φάκελο πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων τα οποία θα αρχειοθετούνται. Λόγω της ευαισθησίας των προσωπικών στοιχείων, είναι επιτακτική η ανάγκη να πληρούνται όλες εκείνες οι προϋποθέσεις ασφαλείας που θα εξασφαλίζουν το αδιάβλητο των δεδομένων. Οι βασικές απαιτήσεις ασφαλείας αφορούν στα εξής πέντε διαφορετικά επίπεδα: Οργανωτική Ασφάλεια Φυσική Ασφάλεια Ασφάλεια Υλικού Ασφάλεια Λειτουργικού Συστήματος Ασφάλεια Εφαρμογής Κοιτάζοντας το μέλλον Οι σύγχρονες εξελίξεις στους τομείς των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής είναι προφανές ότι δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον εργασίας και λειτουργίας στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ασύρματες επικοινωνίες (για τον τομέα των τηλεπικοινωνιών) και οι φορητές υπολογιστικές συσκεύες (Personal Digital Assistants - PDAs) για τον τομέα της πληροφορικής. Ο όρος των "κινητών υπολογιστών" (mobile computers) που σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς έχει εδώ και χρόνια αξιοποιηθεί, υπήρξε για τον χώρο της υγείας μια έννοια παρεξηγημένη αφού δεν υπήρξαν μέχρι πρότινος ουσιαστικές εφαρμογές των τεχνολογιών αυτών. Με την υλοποίηση ασυρματικών δικτύων ευρείας ζώνης (Wireless Local Area Networks - WLANs) εντός των νοσοκομείων αλλά και την προσαρμογή μεγάλου αριθμού Νοσοκομειακών Πληροφοριακών Συστημάτων ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από φορητές υπολογιστικές συσκευές PDA δημιουργεί νέα δεδομένα στην αυτοματοποίηση διαδικασιών, στο περιορισμό του κόστους και κυρίως στην αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών (κυρίως μέσω της σημαντικής μείωσης των ιατρικών σφαλμάτων). Σελ. 26 από 131

28 Πτυχιακή εργασία των Καλογεράκη Βασιλική και Κατσαφούρη Κλεοπάτρας Χαρακτηριστικά παραδείγματα της αξιοποίησης των παραπάνω τεχνολογιών αποτελούν η παραγγελιοδοσία εργαστηριακών εξετάσεων και φαρμάκων στο χώρο παροχής υπηρεσιών (point-of-care), η τηλεπαρακολούθηση ζωτικών βιοσημάτων, η ορθή αναγνώριση (ταυτοποίηση) ασθενών, κλπ. Επίσης, έχω την αίσθηση ότι με την έξυπνη κάρτα θα διεισδύσουν σημαντικά και στο χώρο της Υγείας τα επόμενα χρόνια. Η έξυπνη κάρτα Υγείας είναι μία πλαστική κάρτα εφοδιασμένη με ένα ηλεκτρονικό κύκλωμα που περιέχει μικροεπεξεργαστή και μνήμη EEROM, έτσι ώστε να είναι δυνατή. Η εγγραφή και ενημέρωση πάνω στη κάρτα προσωπικών, Ιατρικών και Ασφαλιστικών πληροφοριών (φορητός ηλεκτρονικός φάκελος). Η προσπέλαση μέσω της κάρτας σε Ιατρικές και Ασφαλιστικές πληροφορίες του κεντρικού συστήματος Η εξασφάλιση του απορρήτου. Ο σημερινός πολίτης έχει γίνει αρκετά πιο απαιτητικός όσον αφορά τις υπηρεσίες που του προσφέρονται και ιδιαίτερα σε έναν χώρο ευαίσθητο όπως αυτός της υγείας. Έχει την απαίτηση ο γιατρός να είναι ενήμερος για την κατάσταση του, και να ενημερώνει και τον ίδιο αποτελεσματικά. Επίσης στην επιστήμη της ιατρικής, όλο και περισσότερο διαπιστώνεται η ανάγκη για την συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσοτέρων πληροφοριών τόσο για την πραγματοποίηση επιδημιολογικών μελετών, όσο και για την πληρέστερη εικόνα της υγείας ενός ασθενή. Υπάρχει, δηλαδή, η ανάγκη για εύκολη πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό ιατρικών φακέλων με σκοπό την επεξεργασία τους, όπως και η το δυνατόν πληρέστερη εικόνα παρελθόντων ιατρικών εξετάσεων και ενεργειών που αφορούν τον ασθενή. Μελέτες, εξάλλου, έχουν αποδείξει την αξία της πρόληψης έναντι της αντιμετώπισης ενός προβλήματος. Οι κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στον κόσμο, τέλος, κάνουν όλο και πιο εμφανή τη λειτουργία των συστημάτων υγείας στη βάση του παγκόσμιου χωριού, σε αντίθεση με το παρελθόν που δεν υπήρχε τέτοια ανάγκη Συμπεράσματα Η ηλεκτρονική υγεία παρέχει στους ευρωπαίους πολίτες σημαντικές ευκαιρίες βελτιωμένης πρόσβασης σε καλύτερα συστήματα υγείας. Μπορεί να ενδυναμώσει τόσο τους ασθενείς όσο και τους επαγγελματίες στον τομέα των υπηρεσιών υγείας. Στις κυβερνήσεις και στους φορολογούμενους παρέχει -μέσω σημαντικής αύξησης της Σελ. 27 από 130

29 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος παραγωγικότητας- τη δυνατότητα αντιμετώπισης της αυξανόμενης ζήτησης των υπηρεσιών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Μπορεί επίσης να συμβάλει στην αναμόρφωση του μέλλοντος της διανομής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, φέρνοντας τον πολίτη στο κέντρο της διαδικασίας αυτής. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος ηλεκτρονικής Υγείας θα προσφέρει ένα πλαίσιο ανταλλαγής βέλτιστης πρακτικής και εμπειριών. Με την πάροδο του χρόνου θα δοθεί η δυνατότητα διαμόρφωσης κοινής προσέγγισης σε κοινά προβλήματα. Το παρόν σχέδιο δράσης εστιάζει σε ειδικές δράσεις για την επίτευξη του εν λόγω στόχου, ώστε, έως το τέλος της δεκαετίας: Η Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι σε θέση να αποτιμήσει τον αντίκτυπο της ηλ-υγείας ως προς καλύτερη πρόσβαση και βελτιωμένες, αποδοτικότερες υπηρεσίες, καθώς και αυξημένη γενική παραγωγικότητα του τομέα των υπηρεσιών υγείας. Η ηλεκτρονική υγεία να έχει καταστεί κοινός τόπος για τους απασχολούμενους στον τομέα της υγείας, τους ασθενείς και υγιείς πολίτες επίσης, να διαθέτει κατάλληλους πόρους στους σχετικούς προϋπολογισμούς και να συμβάλλει στην προώθηση ευρύτερων στόχων, όπως ανταγωνιστικότητα, απασχόληση και συνοχή. Σελ. 28 από 131