Newsletter 9/2011 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εμπορικό 3 59

Transcript

1

2 Newsletter 9/2011 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εμπορικό 3 59 [ 2 ]

3 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 370 Έτος: Ακάλυπτη επιταγή. προσωπικές ενστάσεις του οφειλέτη. - Το άρθρο 22 του Ν. 5960/1933 ορίζει ότι: "Τα εξ επιταγής εναγόµενα πρόσωπα δύνανται να αντιτάξωσι κατά του κοµιστού τας ενστάσεις τους τας στηριζοµένας επί των προσωπικών σχέσεων αυτών µετά του εκδότου ή των προηγουµένων κοµιστών, µόνον εάν ο κοµιστής κατά την κτήσιν της επιταγής ενήργησεν εν γνώσει προς βλάβην του οφειλέτου." Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι κρίσιµο χρονικό σηµείο για τη γνώση από µέρους του κοµιστή των ενστάσεων, που στηρίζονται στις προσωπικές σχέσεις του εναγοµένου µε τον εκδότη ή µε τους προηγούµενους κοµιστές, καθώς και για την εκ µέρους του πρόθεση βλάβης του οφειλέτη, είναι εκείνο κατά το οποίο απέκτησε την επιταγή. ΚΠολ : 559 αριθ. 19, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 22, ηµοσίευση: INLAW 2000 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 2011 Έτος: Οπισθογράφηση επιταγής µε µνεία "ΛΟΓΩ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΕΙΣΠΡΑΞΗ". - Κατά το άρθρο 23 του Ν. 5960/1933, η οπισθογράφηση µπορεί να περιέχει τη ρήτρα "αξία εις κάλυψη", "προς είσπραξη" "κατά πληρεξουσιότητας" ή κάθε άλλη µνεία που ενέχει απλή εντολή. Η οπισθογράφηση αυτή, µορφή της οποίας είναι και η καλυµµένη λόγω πληρεξουσιότητας οπισθογράφηση δεν επάγεται µετάσταση της κυριότητας του τίτλου και του δικαιώµατος που πηγάζει απ' αυτόν, αλλά ο κοµιστής λόγω πληρεξουσιότητας ασκεί τα από την επιταγή δικαιώµατα πάντοτε ως αντιπρόσωπος του εντολέα του και όχι στο δικό του όνοµα. Και ναι µεν, η λόγω πληρεξουσιότητας οπισθογράφηση απαιτεί στην τυπική µορφή της, να σηµειώνεται µία από τις πιο πάνω φράσεις πάνω στον τίτλο, δεν αποκλείεται όµως και η καλυµµένη λόγω πληρεξουσιότητας οπισθογράφηση, που γίνεται βάση ιδιαίτερης, χωρίς τη χρήση τύπου, συµφωνίας µεταξύ οπισθογράφου και κοµιστή, οπότε ο οπισθογράφος µπορεί να την αποδείξει και να ασκήσει τα από την επιταγή δικαιώµατά του τα οποία και δεν απώλεσε δια της καλυµµένης λόγω πληρεξουσιότητας οπισθογράφησης (σχετ. ΑΠ 554/1972). ΚΠολ : 559 αριθ. 1, 559 αριθ. 19, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 23, ηµοσίευση: INLAW 2009

4 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Μονοµελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης Αριθµός απόφασης: Έτος: Επιταγή. Προσωπικές ενστάσεις του οφειλέτη. Ανακοπή κατά διαταγής πληρωµής. Καταχρηστική άσκηση δικαιώµατος. Ενεχύραση επιταγής. - Από το συνδυασµό των διατάξεων των άρθρ. 1, 10, 22 και 28 του Ν. 5960/1933 "Περί επιταγής", προκύπτει ότι η ενοχή από επιταγή (όπως και από συναλλαγµατική) είναι αναιτιώδης, αφού η αιτία έκδοσής της δεν αποτελεί στοιχείο της επιταγής και, συνεπώς, ούτε της αγωγής προς πληρωµή της, ο καλούµενος, όµως, σε πληρωµή οφειλέτης µπορεί να επικαλεσθεί την εσωτερική (βασική) έννοµη σχέση και να προβάλει κατά του κοµιστή, εφόσον διατελεί σε προσωπική σχέση µε αυτόν, ή αν ο τελευταίος κατά την απόκτηση της επιταγής ενήργησε µε γνώση προς βλάβη του, ότι η πληρωµή αυτής οδηγεί σε αδικαιολόγητο πλουτισµό (άρθρ. 904 επ. ΑΚ), επειδή η αιτία έκδοσης ή οπισθογράφησής της εξέλιπε ή ήταν ανύπαρκτη ή ελαττωµατική και έτσι να ελευθερωθεί. Για την προβολή, ωστόσο, της έλλειψης υποκείµενης αιτίας, δεν αρκεί ο ισχυρισµός του υπογραφέα ότι χωρίς αιτία υπέγραψε την επιταγή, αλλά χρειάζεται να προσδιορίζεται και σε περίπτωση αµφισβήτησης να αποδεικνύεται ότι ο υπογραφέας αναδέχθηκε την υποχρέωση από τον τίτλο της επιταγής για κάποια ορισµένη αιτία και ότι αυτή είναι ανύπαρκτη (βλ. ΑΠ 1512/2006, ΑΠ 124/2003 ΝοΒ , ΑΠ 1312/1991 ΕΕΝ , ΕφΠειρ 1129/2004 ΠειρΝοµ ), θεµελιώνοντας, κατόπιν παράθεσης των αναγκαίων περιστατικών, ισχυρισµό περί του ότι ο ενάγων απέκτησε σε βάρος του περιουσιακό στοιχείο µε το οποίο πλούτισε αδικαιολόγητα (βλ. σχετ. ΑΠ 417/2000 Ελ νη , ΕφΘεσ 2435/2006 Αρµ και 873). Ειδικότερα, ο εκδότης µπορεί να αντιτάξει κατά του δικαιούχου της επιταγής την ένσταση ότι δεν υπάρχει αιτία για την έκδοσή της µε την ευρεία έννοια, είτε δηλαδή διότι η αιτία αυτή είναι παράνοµη, είτε διότι δεν υπήρξε καθόλου αιτία κατά την έκδοση αυτής, είτε διότι ο λόγος της έκδοσής της δεν επακολούθησε ή έληξε (βλ. ΑΠ 896/ αφορά συναλλαγµατική, ΑΠ 8/1994 Ελ νη , ΑΠ 1006/1991 Ελ νη ). Η τελευταία περίπτωση στοιχειοθετείται και όταν η παροχή, της οποίας η ανάληψη υποχρέωσης από την επιταγή αποτελεί την αντιπαροχή, είναι αδύνατη ή καθυστέρησε η εκπλήρωσή της, εξαιτίας γεγονότος του οποίου την ευθύνη φέρει ο υπόχρεος σε εκπλήρωση αυτής, οπότε ο αντισυµβαλλόµενος του και υπόχρεος από τον αξιογραφικό τίτλο δικαιούται, εκτός των άλλων, σε υπαναχώρηση από τη σύµβαση, τηρώντας τις προβλεπόµενες στα άρθρα 383 και 384 ΑΚ προϋποθέσεις, δηλαδή, να ορίσει εύλογη προθεσµία, δηλώνοντας συγχρόνως ότι αποκρούει την παροχή σε περίπτωση που η προθεσµία αυτή παρέλθει άπρακτη. εν απαιτείται να ταχθεί προθεσµία αν από την όλη στάση του υπερήµερου οφειλέτη προκύπτει ότι το µέτρο αυτό θα ήταν άσκοπο, ή αν ο δανειστής εξαιτίας της υπερηµερίας δεν έχει συµφέρον στην εκτέλεση της σύµβασης (άρθρο 385 ΑΚ). Η εν λόγω εκ µέρους του υπόχρεου υπαναχώρηση από τη σύµβαση, που αποτελεί την αιτία έκδοσης της επιταγής, οδηγεί σε διάλυση της σύµβασης αυτής και σε αναζήτηση της παροχής του ή σε επιδίωξη της απαλλαγής του από την υποχρέωση εκπλήρωσης της αξιογραφικής του ενοχής (βλ. ΑΠ 8/1994, ό.π., ΕφΘεσ 864/1997 ΕπΤρΑξΧρ ικ ). Όλα τα παραπάνω ισχύουν και στη σύµβαση πώλησης (βάσει του άρθρου 516 ΑΚ) και έτσι ο αγοραστής σε περίπτωση υπερηµερίας του πωλητή και ως προς τις δύο κατά το άρθρο 513 κύριες υποχρεώσεις του, έχει δικαίωµα υπαναχώρησης υπό τις προϋποθέσεις των άρθρων ΑΚ (βλ. Εφ ωδ 179/2005, ΕφΑθ 8091/2002 Ελ νη ). Η ένσταση αυτή είναι προσωπική και, συνεπώς, σε περίπτωση που προβάλλεται από τον υπόχρεο κατά [4]

5 τρίτου κοµιστή, υπόκειται στους περιορισµούς του άρθρου 22 Ν. 5960/1933, το οποίο ορίζει ότι τα εξ επιταγής εναγόµενα πρόσωπα δύνανται να αντιτάξουν κατά του κοµιστή τις στηριζόµενες στις προσωπικές σχέσεις αυτών µετά του εκδότη ή των προηγούµενων κοµιστών µόνο αν ο κοµιστής, κατά την κτήση της επιταγής, ενήργησε εν γνώσει προς βλάβη τους. - Κατά την έννοια του άρθρου 281 ΑΚ για να θεωρηθεί η άσκηση του δικαιώµατος ως καταχρηστική, θα πρέπει η προφανής υπέρβαση των ορίων που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο οικονοµικός ή κοινωνικός σκοπός του δικαιώµατος να προκύπτει από τη συµπεριφορά του δικαιούχου που προηγήθηκε ή από την πραγµατική κατάσταση που διαµορφώθηκε ή από τις περιστάσεις που µεσολάβησαν ή από άλλα περιστατικά, τα οποία χωρίς κατά νόµο να εµποδίζουν τη γέννηση ή να επάγονται την απόσβεση του δικαιώµατος, καθιστούν µη ανεκτή τη µεταγενέστερη άσκησή του, που θα έχει επαχθείς για τον οφειλέτη συνέπειες, κατά τις περί δικαίου και ηθικής αντιλήψεις του µέσου κοινωνικού ανθρώπου (βλ. ΟλΑΠ 7/2002, ΑΠ 1618/2006 Ελ νη , ΑΠ 1512/2006 Αρµ ). Η κατ' άρθρο 281 ΑΚ απαγόρευση της άσκησης του δικαιώµατος είναι παραδεκτή, όταν πρόκειται για δικαιώµατα που απορρέουν από διατάξεις ουσιαστικού δικαίου και όχι από διατάξεις δικονοµικού δικαίου (ΑΠ 683/1999 Ελ νη , Εφ ωδ 261/2007). - Κατά την κρατούσα στη νοµολογία άποψη, η ενεχύραση επιταγών προς τράπεζες είναι νόµιµη, χωρίς να απαιτείται η τήρηση των διατυπώσεων των άρθρων 1247 και 1248 ΑΚ (βλ. ΑΠ 1854/2005, ΑΠ 1565/2002, ΑΠ 248/2001 Ελ νη , ΕφΑθ 5445/2008 ΕΕ ). ΑΚ: 281, 383, 384, 385, 904, 1247, 1248, ΚΠολ : 632, 636, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 1, 10, 22, 28, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 254 Έτος: Επιταγή. Υποχρεωση Τράπεζας να ελέγχει την επιταγή που πληρώνει. Έλλειψη νόµιµης βάσης. Αναιρείται η προσβαλλόµενη απόφαση. - Η διάταξη του άρθρου 3 του Ν της 17/7-23/8/1923 "περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύµων εταιρειών" κατά την οποία "η εκδότρια ονοµαστικής οµολογίας ή άλλης αποδείξεως καταθέσεως χρηµάτων εταιρεία, η πληρώσασα αυτήν εξοφληµένην δια της επ' αυτής υπογραφής του δικαιούχου, απαλλάσσεται και αν η υπογραφή ήτο πλαστή, πλην αν η εκδότρια κατά την πληρωµήν ετέλει εν δόλω ή εν µεγάλη αµελεία", οριοθετούσα την ευθύνη της εταιρείας που πλήρωσε µόνο στην περίπτωση δόλου ή βαρείας αµελείας των οργάνων της, εφαρµόζεται µόνον στην περίπτωση της εκδόσεως ονοµαστικής οµολογίας ή άλλης αποδείξεως καταθέσεως χρηµάτων, όπως είναι το εκδιδόµενο από την τράπεζα βιβλιάριο καταθέσεως ταµιευτηρίου, όχι δε και στην περίπτωση που η πληρώτρια, βάσει συµβάσεως επιταγής, τράπεζα εξοφλεί πλαστογραφηµένη επιταγή στον φερόµενο κοµιστή και χρεώνει µε το αντίστοιχο ποσό τον λογαριασµό του πελάτου της, που φέρεται ως εκδότης αυτής. Στην τελευταία αυτή περίπτωση η τράπεζα ευθύνεται για κάθε πταίσµα των προστηθέντων από αυτήν υπαλλήλων, όπως τούτο ειδικότερα προκύπτει από το άρθρο 3 παρ. 1 εδ. α' του Ν. 5960/1933, που ορίζει ότι "η επιταγή εκδίδεται επί τραπεζίτου έχοντος κεφάλαια εις την διάθεσιν του εκδότου επί τη βάσει συµφωνίας, ρητώς ή σιωπηρώς, [5]

6 καθ'ην ο εκδότης έχει το δικαίωµα διαθέσεως των κεφαλαίων τούτων δι' επιταγής" και από το άρθρο 35 του ίδιου νόµου που ορίζει ότι "ο πληρωτής, ο πληρώνων επιταγήν οπισθογραφήσιµον, υποχρεούται να εξακριβώσει την κανονικότητα της συνεχείας των οπισθογραφήσεων, ουχί όµως και την υπογραφήν των οπισθογράφων". Από τις τελευταίες αυτές διατάξεις προκύπτει η υποχρέωση της πληρώτριας Τράπεζας να ελέγχει την κανονικότητα της συνέχειας των γενοµένων οπισθογραφήσεων, όχι όµως και το υπαρκτό των υπογραφών των οπισθογράφων. Επίσης, βάσει της σύµβασης περί επιταγής, η Τράπεζα υποχρεούται να ελέγχει την υπογραφή του εκδότη µε αντιπαραβολή προς το τηρούµενο δείγµα υπογραφής του, ενώ όταν κατονοµάζεται ο λήπτης της επιταγής, η Τράπεζα οφείλει να ελέγχει κατά πόσο η ταυτότητα του αιτούντος την πληρωµή κοµιστή συµπίπτει µε το όνοµα του δικαιούχου της επιταγής, µε βάση το κείµενο του τίτλου. Σε κάθε άλλη περίπτωση, που από πταίσµα των οργάνων της Τράπεζας ζηµιούται τρίτος, η ευθύνη της Τράπεζας προστήσασας, ελλείψει ειδικής διατάξεως, οριοθετείται από τον Α.Κ., ήτοι ευθύνεται για κάθε πταίσµα. Εναγόµενη η τράπεζα προς αποκατάσταση της ζηµίας που υπέστη ο εκδότης από υπαιτιότητα αυτής κατά την πληρωµή επιταγής, λόγω πληµµελούς ελέγχου της γνησιότητας της επιταγής και συνεπώς και της υπογραφής του εκδότη, µπορεί να επικαλεσθεί και να αποδείξει συνυπαιτιότητα αυτού σχετικά µε τη φύλαξη του εντύπου της επιταγής και τον έλεγχο της κινήσεώς της, σύµφωνα µε τις διατάξεις των άρθρων 330, 332 και 334 του ΑΚ. - Κατά το άρθρο 559 αρ.19 του ΚΠολ, αναίρεση επιτρέπεται αν η απόφαση δεν έχει νόµιµη βάση και ιδίως αν δεν έχει καθόλου αιτιολογίες ή έχει αιτιολογίες αντιφατικές ή ανεπαρκείς σε ζήτηµα που ασκεί ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής λόγος αναιρέσεως για έλλειψη νόµιµης βάσης της αποφάσεως ιδρύεται, όταν από τις αιτιολογίες της δεν προκύπτουν σαφώς τα περιστατικά που είναι αναγκαία για να κριθεί, αν στη συγκεκριµένη περίπτωση συντρέχουν οι νόµιµοι όροι της ουσιαστικής διατάξεως που εφαρµόσθηκε ή δεν συντρέχουν, ώστε να αποκλείεται η εφαρµογή της, καθώς και όταν η απόφαση έχει ανεπαρκείς ή αντιφατικές αιτιολογίες ως προς το νοµικό χαρακτηρισµό των περιστατικών που έγιναν δεκτά και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης (ΟλΑΠ 1/1999, 28/1997, 12/1995). Το κατά νόµο αναγκαίο περιεχόµενο της ελάσσονος προτάσεως του νοµικού συλλογισµού προσδιορίζεται από τον εκάστοτε εφαρµοστέο κανόνα του ουσιαστικού δικαίου, του οποίου το πραγµατικό πρέπει να καλύπτεται πλήρως, έστω και µε συνοπτικές αιτιολογίες, από τις παραδοχές της αποφάσεως στο αποδεικτικό της πόρισµα και να µην καταλείπονται αµφιβολίες. εν συνιστούν ανεπαρκείς αιτιολογίες οι ελλείψεις που ανάγονται στην ανάλυση και στάθµιση των αποδεικτικών µέσων και γενικότερα στην αξιολόγηση του αποδεικτικού πορίσµατος, αν αυτό διατυπώνεται σαφώς (ΟλΑΠ 661/1984). ΑΚ: 330, 332, 334, ΚΠολ : 559 αριθ. 19, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 3, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 659 Έτος: ίγραµµη επιταγή. Ποιός θεωρείται πελάτης της τράπεζας. Αδικοπραξία. Παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου. Έλλειψη νόµιµης βάσης. [6]

7 - Κατά τις διατάξεις του άρθρου 37 εδ. α δ Ν. 5960/1933 "περί επιταγής" ο εκδότης ή ο κοµιστής επιταγής µπορεί να τη διγραµµίσει. Η διγράµµιση γίνεται µε δύο παράλληλες γραµµές που τίθενται στο εµπρόσθιο µέρος της επιταγής και µπορεί να είναι γενική ή ειδική. Η διγράµµιση είναι γενική, αν αυτή δεν φέρει οποιαδήποτε σηµείωση ή αν φέρει τη µνεία "τραπεζίτης" ή ισοδύναµο όρο, και ειδική, αν µέσα στις δυο γραµµές αναγράφεται το όνοµα τραπεζίτη. Κατά δε τη διάταξη του άρθρου 38 παρ.1 και 5 του ίδιου νόµου επιταγή µε γενική διγράµµιση µπορεί να πληρωθεί από τον πληρωτή µόνο σε τραπεζίτη ή σε πελάτη του πληρωτή, σε κάθε περίπτωση όµως που ο πληρωτής ή ο τραπεζίτης δεν τηρεί τις ανωτέρω διατάξεις ευθύνεται για την εντεύθεν ζηµία µέχρι το ποσό της επιταγής. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι επί επιταγής µε γενική διγράµµιση, αν αυτή δεν πληρωθεί σε τραπεζίτη ή σε πελάτη του πληρωτή, δεν επέρχεται ακυρότητα της επιταγής, αλλά µόνον γεννάται υποχρέωση του πληρωτή ή του τραπεζίτη προς αποζηµίωση, που δεν µπορεί να υπερβεί το ύψος της επιταγής, εφόσον προκλήθηκε ζηµία. Κατά τα λοιπά η δίγραµµη επιταγή κυκλοφορεί όπως η κοινή επιταγή και δεν απαιτείται για τη µεταβίβασή της η τήρηση οποιασδήποτε άλλης ειδικής διατυπώσεως. Ως πελάτης του πληρωτή θεωρείται εκείνος που απέκτησε αυτή την ιδιότητα µε άνοιγµα λογαριασµού του εφόσον η τράπεζα µερίµνησε για την εξακρίβωση της ταυτότητάς του, της διεύθυνσης κατοικίας του, είχε δε και ευµενή σύσταση. - Από τις διατάξεις των άρθρων 914, 297, 298 και 330 του ΑΚ συνάγεται, ότι η ευθύνη προς αποζηµίωση από αδικοπραξία προϋποθέτει συµπεριφορά παράνοµη και υπαίτια, επέλευση ζηµίας και ύπαρξη αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ της συµπεριφοράς του δράστη και της ζηµίας. Παράνοµη είναι η συµπεριφορά που αντίκειται σε απαγορευτικό ή επιτακτικό κανόνα δικαίου, ο οποίος προστατεύει δικαίωµα ή συγκεκριµένο συµφέρον του ζηµιωθέντος, µπορεί δε να συνίσταται σε θετική ενέργεια ή παράλειψη οφειλόµενης ενέργειας από διάταξη νόµου ή από προηγούµενη συµπεριφορά του δράστη ή από υπάρχουσα έννοµη σχέση µεταξύ αυτών ή από την καλή πίστη κατά την κρατούσα κοινωνική αντίληψη και ειδικότερα όταν ο δράστης δηµιούργησε ορισµένη επικίνδυνη κατάσταση, οπότε έχει υποχρέωση να λάβει πριν και µετά τη δηµιουργία της επικίνδυνη καταστάσεως κάθε ενδεικνυόµενο από τις περιστάσεις, σύµφωνα µε τους κανόνες της τέχνης, της επιστήµης και της κοινής πείρας, µέτρο, έστω και µη προβλεπόµενο από ειδική διάταξη νόµου, προς προστασία των τρίτων από την πρόκληση σε αυτούς οποιασδήποτε ζηµίας. - Κατά τη διάταξη του άρθρου 559 αρ. 1 του ΚΠολ, αναίρεση επιτρέπεται, αν παραβιάσθηκε κανόνας του ουσιαστικού δικαίου, στον οποίο περιλαµβάνονται και οι ερµηνευτικοί κανόνες των δικαιοπραξιών. Ο κανόνας δικαίου παραβιάζεται είτε µε ψευδή ερµηνεία, δηλαδή µε την. απόδοση σ' αυτόν έννοιας µη αληθινής (µη αρµόζουσας), είτε µε εσφαλµένη (µη ορθή) εφαρµογή, που υπάρχει όταν ο κανόνας δικαίου εφαρµόζεται ενώ δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρµογής του ή δεν εφαρµόζεται ενώ συντρέχουν οι προϋποθέσεις αυτές, καθώς και όταν εφαρµόζεται εσφαλµένα (Ολ. Α.Π. 7/2006, 4/2005). - Κατά την έννοια του άρθρου 559 αριθ. 19 του ΚΠολ λόγος αναιρέσεως για έλλειψη νόµιµης βάσης της αποφάσεως ιδρύεται, όταν από τις αιτιολογίες της δεν προκύπτουν σαφώς τα περιστατικά που είναι αναγκαία για να κριθεί, αν στη συγκεκριµένη περίπτωση συντρέχουν οι νόµιµοι όροι της ουσιαστικής διατάξεως που εφαρµόσθηκε ή δεν συντρέχουν, ώστε να αποκλείεται η εφαρµογή της, καθώς και όταν η απόφαση έχει ανεπαρκείς ή αντιφατικές αιτιολογίες ως προς το νοµικό χαρακτηρισµό των περιστατικών που έγιναν δεκτά και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης (ΟλΑΠ 1/1999, 28/1997, 12/1995). Το κατά νόµο αναγκαίο περιεχόµενο της ελάσσονος προτάσεως του νοµικού συλλογισµού προσδιορίζεται από τον εκάστοτε εφαρµοστέο κανόνα του ουσιαστικού δικαίου, του οποίου το [7]

8 πραγµατικό πρέπει να καλύπτεται πλήρως, έστω και µε συνοπτικές αιτιολογίες, από τις παραδοχές της αποφάσεως στο αποδεικτικό της πόρισµα και να µην καταλείπονται αµφιβολίες. εν συνιστούν ανεπαρκείς αιτιολογίες οι ελλείψεις που ανάγονται στην ανάλυση και στάθµιση των αποδεικτικών µέσων και γενικότερα στην αξιολόγηση του αποδεικτικού πορίσµατος, αν αυτό διατυπώνεται σαφώς (ΟλΑΠ 661/1984). ΑΚ: 297, 298, 330, 914, ΚΠολ : 559 αριθ. 1, 559 αριθ. 19, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 37, 38, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 735 Έτος: Επιταγή ευκολίας. Αδικαιολόγητος πλουτισµός. Μη λήψη υπόψη πραγµάτων. Αναιρείται η προσβαλλόµενη απόφαση. - Η ενοχή από την επιταγή είναι αναιτιώδης, µε την έννοια ότι η αιτία η οποία έδωσε αφορµή στην έκδοσή της δεν αποτελεί, κατ' αρχήν προϋπόθεση του κύρους της. Όµως, ο οφειλέτης από επιταγή και ειδικά ο εκδότης µπορεί, όπως σε κάθε περίπτωση αναιτιώδους δικαιοπραξίας, να αποκαλύψει την αιτιώδη σχέση (υποκείµενη αιτία), η οποία τον συνδέει µε το λήπτη που ενασκεί την απαίτηση από την επιταγή, αντιτάσσοντας εναντίον του την ένσταση ότι δεν υπάρχει αιτία για την έκδοση της µε την ευρεία έννοια, δηλαδή είτε διότι η αιτία είναι παράνοµη ή ανήθικη, είτε διότι αυτή έληξε ή δεν επακολούθησε ή δεν υπήρχε καθόλου αιτία από την αρχή κατά την έκδοση της συναλλαγµατικής, καθώς και το τυχόν ελάττωµα της αιτιώδους σχέσεως, οπότε, εάν αποδειχθεί η ένσταση αυτή καθίσταται ανενεργός η αξίωση από τη συναλλαγµατική (ΑΠ 896/2006). Τέτοια ένσταση είναι και ο ισχυρισµός ότι η επιταγή είναι ευκολίας. Το περιεχόµενο της ένστασης αυτής είναι ότι ουδεµία έννοµη σχέση υπήρξε µεταξύ του εκδότη και του λήπτη της επιταγής, που να δικαιολογεί την έκδοση της, ενώ κατά την πρόθεση αµφοτέρων η έκδοση της επιταγής δεν πρόκειται να δηµιουργήσει πράγµατι νοµικό δεσµό µεταξύ των προσώπων αυτών, διότι ο σκοπός, στον οποίο απέβλεψαν, ήταν η απόκτηση (από το λήπτη) δυνατότητας πίστωσης έναντι τρίτων προσώπων. Υπό την έννοια αυτή υπάρχει έκδοση επιταγής ευκολίας (δηλαδή επιταγής χωρίς την ύπαρξη ορισµένης έννοµης σχέσης ή οικονοµικού αντισταθµίσµατος), όταν εκδίδεται απλώς και µόνο για την εξυπηρέτηση του λήπτη της επιταγής (ή και άλλου περαιτέρω κατόχου αυτής λ.χ. του πρώτου κοµιστή), έτσι ώστε να φανεί αυτός ως φερέγγυος για να δανειστεί το ποσό της επιταγής από τρίτον, χωρίς να υπάρχει µεταξύ των µερών οποιαδήποτε έννοµη σχέση και αιτία που δικαιολογεί την παράδοση της επιταγής. - Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 904 εδ. 1 ΑΚ, "όποιος έγινε πλουσιότερος χωρίς νόµιµη αιτία από την περιουσία ή µε ζηµία άλλου, έχει υποχρέωση να αποδώσει την ωφέλεια. Η υποχρέωση αυτή γεννιέται ιδίως σε περίπτωση παροχής αχρεώστητως ή παροχής για αιτία που δεν επακολούθησε ή έληξε η αιτία παράνοµη ή ανήθικη". Περίπτωση παροχής για αιτία που δεν επακολούθησε συνιστά και εκείνη, κατά την οποία προκαταβάλλεται από τον αγοραστή το τίµηµα για την πώληση στο µέλλον πραγµάτων εκ µέρους του λήπτη (πωλητή) και ο τελευταίος, παρότι έλαβε την προκαταβολή του µελλοντικού τιµήµατος, δεν προβαίνει στην πώληση και µεταβίβαση των πραγµάτων. Επειδή η προκαταβολή δόθηκε υπό τη (νοµική) αίρεση της δηµιουργίας στο µέλλον ενοχής, η προκαταβολή σε περίπτωση µη πλήρωσης της [8]

9 αίρεσης αναζητείται κατά τις διατάξεις των άρθρων 904 επ. ΑΚ και, αν γι' αυτήν εκδόθηκε επιταγή, ο εκδότης αυτής (αγοραστής) µπορεί κατά τα προαναφερόµενα να αποκαλύψει την αιτιώδη σχέση (υποκείµενη αιτία), η οποία τον συνδέει µε το λήπτη που ενασκεί την απαίτηση από την επιταγή, αντιτάσσοντας εναντίον, του την ένσταση ότι δεν υπάρχει πλέον αιτία για την έκδοση της διότι δεν ακολούθησε η πώληση που ήταν η αιτία εκδόσεως της επιταγής. Η τελευταία ένσταση είναι εντελώς διαφορετική από την πρώτη που αναφέρεται στην επιταγή ευκολίας, γιατί κάθε µία θεµελιώνεται σε αυτοτελή ιστορική και νοµική βάση. - Ο λόγος αναίρεσης του αριθ.8 του άρθρου 559 του ΚΠολ δίδεται όταν το δικαστήριο παρά το νόµο έλαβε υπόψη του πράγµατα που δεν προτάθηκαν, ή δεν έλαβε υπόψη πράγµατα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής ως "πράγµατα" θεωρούνται οι πραγµατικοί ισχυρισµοί που έχουν αυτοτελή ύπαρξη και τείνουν στη θεµελίωση, κατάλυση ή παρακώλυση ουσιαστικού ή δικονοµικού δικαιώµατος που ασκήθηκε είτε ως επιθετικό είτε ως αµυντικό µέσο και άρα στηρίζουν το αίτηµα αγωγής, ανακοπής, ανταγωγής, ένστασης ή αντένστασης, ή λόγου έφεσης όχι δε οι αιτιολογηµένες αρνήσεις τους, ούτε οι ισχυρισµοί που αποτελούν επιχειρήµατα ή συµπεράσµατα των διαδίκων ή του δικαστηρίου, τα οποία συνάγονται από την εκτίµηση των αποδείξεων αλλά ούτε και οι απαράδεκτοι ή αβάσιµοι κατά νόµο ισχυρισµοί. (ΟλΑΠ 3/1997, ΑΠ 1933/2006). ΑΚ: 904, ΚΠολ : 559 αριθ. 8, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Εφετείο Λαµίας Αριθµός απόφασης: 45 Έτος: Ατελής και λευκή επιταγή. Αντισυµβατική συµπλήρωση. Ενεχύραση επιταγής. Αναγγελία εκχώρησης απαίτησης. - Κατά τη διάταξη του άρθρου 13 του Ν. 5960/1933 «περί επιταγής», εάν επιταγή, ατελής κατά την έκδοση, συµπληρώθηκε εναντίον των γενοµένων συµφωνιών, η µη τήρηση των συµφωνιών αυτών δεν µπορεί να αντιταχθεί κατά του κοµιστή, εκτός εάν αυτός απέκτησε την επιταγή µε κακή πίστη ή εάν κατά την κτήση της διέπραξε βαρύ πταίσµα. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η επιταγή µπορεί να τεθεί σε κυκλοφορία φέρουσα απλή υπογραφή του εκδότη, µε την πρόθεση να δηµιουργηθεί θεληµατική ατελής επιταγή, η οποία, όµως, µπορεί να συµπληρωθεί µε βάση τη συµφωνία που έγινε µε το λήπτη. Η µη τήρηση της συµφωνίας συµπληρώσεως της λευκής επιταγής, που µπορεί να είναι και σιωπηρή, τεκµαιρόµενη µάλιστα σε περίπτωση που αφέθηκε σ αυτήν (επιταγή) συγκεκριµένο κενό, προφανώς µε σκοπό µεταγενέστερης συµπλήρωσής της (ΕφΑθ 378/2009, Ελ νη , ΕφΠατρ 687/2008 ΑχΝοµ ), δεν αποτελεί πλαστογράφηση αυτής. Τέτοια (νόθευση, κατ άρθρ , 2 του Π.Κ.) υπάρχει εάν συµπληρωθεί ατελής επιταγή, για την οποία δεν υπάρχει συµφωνία για τη συµπλήρωσή της (βλ. ΑΠ (ποιν.) 1077/2009, ΑΠ 738/2006, ΕφΑθ 378/2009 Ελ νη , ΕφΘεσ 531/2008 Αρµ ) ή και εάν το περιεχόµενο της συµπλήρωσης έχει αφεθεί να ορισθεί µε νέα, µεταγενέστερη συµφωνία ή µε µεταγενέστερη µονοµερή δήλωση βούλησης του εκδότη (ΕφΠατρ 214/2007 Αρµ ). Στην τελευταία περίπτωση (της πλαστογράφησης), ο ισχυρισµός του εκδότη περί πλαστότητας της επιταγής µπορεί να προβληθεί ελεύθερα [9]

10 κατά παντός τρίτου, ακόµη και κατά του καλής πίστεως κοµιστή (ΕφΑθ 378/2009 ό.π., ΕφΘεσ 1038/2008 Αρµ , ΕφΑθ 6469/2007 Ελ νη ). Μάλιστα, ο πιο πάνω ισχυρισµός (περί πλαστότητας), όταν προβάλλεται µε ανακοπή κατά διαταγής πληρωµής, ως λόγος αυτής, είναι παραδεκτός ακόµη όταν ο εκδότης (ανακόπτων) ταυτόχρονα δεν προσκοµίζει, κατά τους ορισµούς του άρθρου 463 του ΚΠολ, τα έγγραφα που αποδεικνύουν την πλαστότητα και δεν αναφέρει ονοµαστικά τους µάρτυρες και τα άλλα αποδεικτικά µέσα (βλ. ΟλΑΠ 23/1999, ΑΠ 738/2006). Αντίθετα, στην περίπτωση που ο λήπτης της επιταγής δεν τηρήσει τη συµφωνία κατά τη συµπλήρωση των στοιχείων της, ο εκδότης αυτής δικαιούται να προβάλει (και µε λόγο ανακοπής) την ένσταση αντισυµβατικής συµπλήρωσης κατά του λήπτη ή των µεταγενέστερων κοµιστών, µε την προϋπόθεση, όµως, ότι οι κοµιστές κατά το χρόνο που απέκτησαν την επιταγή βρίσκονταν σε κακή πίστη ή διέπραξαν βαρύ πταίσµα, το βάρος δε της επίκλησης και απόδειξης του ισχυρισµού ότι η επιταγή ήταν ατελής κατά την έκδοσή της, ότι συµπληρώθηκε αντιθέτως προς τις συµφωνίες και ότι ο κοµιστής κατά το χρόνο απόκτησης της επιταγής ήταν κακής πίστεως ή διέπραξε βαρύ πταίσµα φέρει ο εκδότης αυτής (ΑΠ 1202/2005 Ελ νη , ΕφΑθ 378/2009 ό.π., ΕφΠατρ687/2008 ΑχΝοµ ). Κακή πίστη υπάρχει όταν ο αποκτών την επιταγή γνωρίζει ή από βαριά αµέλεια αγνοεί ότι η επιταγή ήταν ατελής και η συµπλήρωσή της έγινε αντισυµβατικά. Για την έννοια της βαριάς αµέλειας εφαρµόζονται οι αρχές του κοινού δικαίου (ΑΠ 839/1994 Ελ νη , ΕφΠατρ687/2008, ό.π., Εφ ωδ 45/2005 ΜΟΜΟΣ). Η πιο πάνω κακή πίστη του κοµιστή πρέπει να υπάρχει κατά την κτήση, όπως αναφέρθηκε, της επιταγής και δεν ασκεί επίδραση η µεταγενέστερη γνώση της αντισυµβατικής συµπλήρωσης (ΑΠ 370/1993 Ελ νη , ΕφΘεσ 1104/2008 Αρµ , ΕφΑθ 1611/2008 Ελ νη ). - Κατά το άρθρο 1251 ΑΚ, για την ενεχύραση τίτλου σε διαταγή αρκεί οπισθογράφησή του σε διαταγή του δανειστή, χωρίς να απαιτείται άλλη έγγραφη συµφωνία. Η ενεχύραση των τίτλων σε διαταγή µε οπισθογράφηση και παράδοση είχε θεσπιστεί ως ειδικός τρόπος ενεχυράσεως για ορισµένες ανώνυµες εταιρείες και προς ασφάλεια ορισµένων απαιτήσεών τους, µε το άρθρο 38 του Ν 17.7/ «περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύµων εταιρειών», το οποίο εξακολουθεί να ισχύει, κατά το άρθρο 41 παρ. 1 του ΕισΝΑΚ και ορίζει ότι αν αντικείµενο της ενεχυριάσεως είναι δικαιόγραφο σε διαταγή, η ενεχυρίαση γίνεται µε οπισθογράφηση αυτού σε διαταγή της πιστώτριας, µη απαιτούµενης άλλης εγγράφου συµβάσεως ενεχυριάσεως. Από τις τελευταίες αυτές ως άνω διατάξεις προκύπτει, ότι για την ενεχύραση τίτλου σε διαταγή, αρκεί η οπισθογράφηση αυτού σε διαταγή του δανειστή, χωρίς να απαιτείται άλλη διατύπωση, δεν αποκλείεται δε η επιλογή του κοινού τρόπου ενεχυράσεως της απαιτήσεως, µε την τήρηση των διατυπώσεων των άρθρων 1247 και 1248 ΑΚ. Μεταξύ δε των τίτλων σε διαταγή, που ενεχυράζονται µε οπισθογράφηση, κατά τη διάταξη του άρθρου 1251 ΑΚ, είναι και η επιταγή, καθόσον από τη µη ύπαρξη του Ν. 5960/1933 «περί επιταγής», αντίστοιχης διάταξης του άρθρου 19 του Ν. 5325/1932, µε την οποία προβλέπεται η οπισθογράφηση, λόγω ενεχύρου, των συναλλαγµατικών και των γραµµατίων εις διαταγήν (βλ. άρθρο 77 Ν. 5325/1932) δεν µπορεί να συναχθεί ότι θεσπίζεται για την επιταγή σχετική απαγόρευση (ΑΠ 241/2010 ΕΕ , ΑΠ 1453/2007, ΑΠ 1854/2005 Ελ νη ). - Η αναγγελία της εκχώρησης (βλ. άρθρ. 460 ΑΚ) µπορεί να γίνει µε οποιονδήποτε τρόπο από τον εκδοχέα ή τον εκχωρητή, εγγράφως ή προφορικώς, ενώ µπορεί να περιέχεται και στην ασκηθείσα αγωγή (βλ. ΑΠ 836/1993 Ελ νη , ΕφΑθ 278/2009), χωρίς να απαιτείται επίδοση της συµβάσεως ενεχυριάσεως στον τρίτο, όπως ορίζει το άρθρο 39 του Ν της 177/ , διότι στην προκειµένη περίπτωση αντικείµενο της ενεχυριάσεως είναι δικαιόγραφο σε διαταγή, δηλ. τραπεζική επιταγή [10]

11 (βλ. άρθρ. 38 και 76 του Ν /τος της 17 7/ ) και όχι απαίτηση ονοµαστική του οφειλέτου κατά τρίτου, οπότε θα είχαν εφαρµογή οι διατάξεις του ως άνω άρθρ. 39 του ιδίου ν. δ/τος (ΕφΠειρ 19/2004 ΠειρΝοµ ). Τέλος, από τα ως άνω, σε συνδυασµό και µε το άρθρο 1255 του ΑΚ, κατά το οποίο ο ενεχυρούχος δανειστής έχει δικαίωµα να εισπράξει µόνος του και αν ακόµη δεν έληξε το ασφαλιζόµενο χρέος, προκύπτει ότι, µε την ενεχυρική οπισθογράφηση της επιταγής, ο ενεχυρούχος δανειστής.κοµιστής αποκτά µε την οπισθογράφηση αυτοτελή και ανεξάρτητη νοµική θέση έναντι του ενεχυριαστή οπισθογράφου και ασκεί µε βάση το ενέχυρο το δικαίωµα εισπράξεως του τίτλου και µάλιστα στο όνοµά του (ΟλΑΠ 18/2004, ΑΠ 324/2006 (ποιν.) Ποιν. Λογ ), νοµιµοποιούµενος ο ίδιος, σε περίπτωση µη πληρωµής της επιταγής, στην υποβολή αιτήσεως προς έκδοση διαταγής πληρωµής (ΑΠ 241/2010). Κατ αυτού δε, ως ασκών αυτοτελές και αυτόνοµο δικαίωµα, οι υπόχρεοι από την επιταγή δεν µπορούν να προτείνουν ενστάσεις που στηρίζονται στις προσωπικές τους σχέσεις µε τον ενεχυράσαντα οπισθογράφο, εκτός µόνο µε τη συνδροµή των προϋποθέσεων του µεν άρθρου 13 του Ν. 5960/1933, επί αντισυµβατικής συµπλήρωσης της ατελούς επιταγής (όπως αυτές αναφέρθηκαν παραπάνω), του δε άρθρου 22 του ίδιου νόµου, επί των εν γένει προσωπικών ενστάσεων του εξ επιταγής εναγοµένου κατά του εκδότη ή των προηγουµένων κοµιστών (βλ. ΕφΑθ 5445/2008 ΕΕ , ΕφΑθ 5876/2007, ΕφΘεσ 1651/2007 ΕπισκΕ , ΕφΛαρ 278/2007 ικογραφία ). ΑΚ: 460, 1248, 1248, 1251, ΚΠολ : 463, ΠΚ: 216, ΕισΝΑΚ: 41, Νόµοι: 5325/1932, άρθ. 19, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 13, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Πολυµελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης Αριθµός απόφασης: 4240 Έτος: Συρροή αξίωσης προς αποζηµίωση από τη διάταξη του άρθρου 914 επ. ΑΚ µε την αξίωση από την επιταγή από τις διατάξεις των άρθρων του Ν. 5960/1933. Εµφάνιση της επιταγής σε συµψηφιστικό γραφείο. Στοιχεία αγωγής από αδικοπραξία. - Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ, κατά τους ορισµούς της οποίας όποιος ζηµιώνει άλλον παράνοµα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζηµιώσει, προκύπτει ότι µεταξύ των προϋποθέσεων της αδικοπρακτικής ευθύνης είναι ο παράνοµος χαρακτήρας της πράξης και ο αιτιώδης σύνδεσµος µεταξύ του ζηµιογόνου γεγονότος και της ζηµίας. Παράνοµη είναι και η έκδοση ακάλυπτης επιταγής, σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 79 παρ. 1 του Ν. 5960/1933, όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 1 του Ν. 1325/1972, κατά το οποίο τιµωρείται µε τις προβλεπόµενες σε αυτό ποινές εκείνος που εκδίδει επιταγή χωρίς να έχει αντίστοιχα διαθέσιµα κεφάλαια στην πληρώτρια τράπεζα κατά το χρόνο της έκδοσης ή της πληρωµής της επιταγής. Από την ποινική αυτή διάταξη που θεσπίστηκε για την προστασία όχι µόνο του δηµόσιου αλλά και του ιδιωτικού συµφέροντος, σε συνδυασµό µε τις διατάξεις των άρθρων 297, 298 και 914 επ. ΑΚ, προκύπτει, ότι εκείνος που εκδίδει ακάλυπτη επιταγή, ζηµιώνοντας έτσι παράνοµα και υπαίτια άλλον, υποχρεούται να τον αποζηµιώσει. Η αξίωση προς αποζηµίωση από τη διάταξη [11]

12 του άρθρου 914 επ. ΑΚ συρρέει µε την αξίωση από την επιταγή από τις διατάξεις των άρθρων του Ν. 5960/1933 και απόκειται στο δικαιούχο να ασκήσει αυτήν που προκρίνει. ικαιούχος της αποζηµίωσης είναι όχι µόνο ο κοµιστής της επιταγής κατά το χρόνο της εµφανίσεώς της (τελευταίος κοµιστής), αλλά και κάθε υπογραφέας που πλήρωσε την επιταγή, ως εξ αναγωγής υπόχρεος, και έγινε κοµιστής, αφού αυτός υφίσταται τελικά τη ζηµία από τη µη πληρωµή της επιταγής, η δε ζηµία αυτού είναι απότοκος της παράνοµης συµπεριφοράς του εκδότη και τελεί σε πρόσφορη αιτιώδη συνάφεια µε αυτήν. Σηµειώνεται, ότι το δικαίωµα αναγωγής του (τελευταίου) κοµιστή κατά του εκδότη και των προγενεστέρων υπογραφέων της επιταγής, παρέχεται από τις διατάξεις του Ν. 5960/1933 (άρθρο 44), σε οποιοδήποτε υπογραφέα της επιταγής, ο οποίος την πλήρωσε. Ο οπισθογράφος δε που πλήρωσε την επιταγή, δύναται επιπλέον να διαγράψει την οπισθογράφησή του, καθώς και τις οπισθογραφήσεις των εποµένων οπισθογράφων µε συνέπεια να εµφανίζεται και ως τελευταίος κοµιστής που στηρίζει το δικαίωµά του σε αδιάκοπη σειρά οπισθογραφήσεων (άρθρα 19 και 47 παρ. 2 του Ν. 5960/1933). Αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή δικαιούχος της αποζηµίωσης από τη µη πληρωµή της επιταγής είναι µόνο ο τελευταίος κοµιστής αυτής, δεν συνάγεται ούτε από τη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 79 του Ν. 5960/1933, που είχε προστεθεί µε το άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. 2408/1996, και κατά την οποία η ποινική δίωξη (για την πράξη της παρ. 1) ασκείται µόνο ύστερα από έγκληση του κοµιστή της επιταγής που δεν πληρώθηκε. Τούτο δε διότι από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι ο όρος "κοµιστής" της επιταγής χρησιµοποιείται στην παραπάνω διάταξη µόνο υπό την έννοια του τελευταίου κοµιστή. Κατά συνέπεια, ως "κοµιστής" θεωρείται κατά τη διάταξη αυτή και ο εξ αναγωγής υπόχρεος, ο οποίος πλήρωσε την επιταγή και έγινε κοµιστής της. Εξάλλου, η διάταξη αυτή αντικαταστάθηκε ήδη από το άρθρο 15 παρ. 3 του Ν. 3472/2006 και ορίζεται πλέον ρητώς, ότι δικαίωµα υποβολής εγκλήσεως έχουν τόσο ο κοµιστής της επιταγής που δεν πληρώθηκε όσο και ο εξ αναγωγής υπόχρεος ο οποίος εξόφλησε την επιταγή και έγινε κοµιστής της. Στην ίδια διάταξη προστέθηκε µε το παραπάνω άρθρο 15 παρ. 3 του Ν. 3472/2006, για την άρση κάθε αµφισβήτησης, ότι ο εξ αναγωγής υπόχρεος ο οποίος εξόφλησε την επιταγή δικαιούται να λάβει αποζηµίωση, σύµφωνα µε τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα για τις αδικοπραξίες (άρθρο 914 επ.). Τέλος, η άποψη ότι ο εξ αναγωγής δικαιούχος δεν έχει δικαίωµα αποζηµιώσεως κατά τα άρθρα 914 επ. του Α., οδηγεί σε ανεπιεική αποτελέσµατα, που δεν συνάγονται από το σκοπό του νόµου, αφού έτσι ωφελείται τελικά ο εκδότης, παρότι η δόλια συµπεριφορά του αποτελεί εκτροπή του θεσµού της επιταγής από την κατά νόµο λειτουργία του και συντελεί στη µείωση της αξιοπιστίας της επιταγής ως ex lege οργάνου πληρωµών. Το ότι ο παραπάνω ζηµιωθείς έχει δικαίωµα να στραφεί κατά του εκδότη ή των προηγουµένων οπισθογράφων ασκώντας το προαναφερόµενο δικαίωµα αναγωγής αυτών, δεν οδηγεί σε αντίθετο συµπέρασµα, αφού η παρεχόµενη από τις σχετικές διατάξεις προστασία είναι ενδεχόµενο στη συγκεκριµένη περίπτωση να αποβαίνει αναποτελεσµατική. Εποµένως, και υπό την ισχύ της παρ. 5 του άρθρου 79 του Ν. 5960/1933, όπως αυτή είχε πριν αντικατασταθεί από το άρθρο 15 παρ. 3 του Ν. 3472/2006, ο µεταβιβάσας την επιταγή, ο οποίος πλήρωσε την επιταγή και έγινε εκ νέου νόµιµος κοµιστής αυτής, έχει αξίωση αποζηµίωσης κατά του εκδότη, ως αµέσως ζηµιωθείς από την παράνοµη και υπαίτια πράξη του τελευταίου, σύµφωνα µε τις διατάξεις περί αδικοπραξιών (ΟλΑΠ 29/2007, ΑΠ 495/2010, ΑΠ 1063/2009, ΑΠ 1385/2009, ΑΠ 2267/2009, ΑΠ 1625/2007). - Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 31 εδαφ. α του Ν. 5960/1933, η εµφάνιση σε συµψηφιστικό γραφείο ισοδυναµεί προς εµφάνιση προς πληρωµή. Με βάση τη διάταξη αυτή και επειδή δεν εκδόθηκε το Προεδρικό ιάταγµα που προβλέπεται από το εδάφιο β της ίδιας διάταξης, το οποίο να καθορίζει ποια θεωρούνται [12]

13 συµψηφιστικά γραφεία, στην Ελλάδα ιδρύθηκαν, µε συµβάσεις µεταξύ ελληνικών τραπεζών, συµψηφιστικά γραφεία προς διευκόλυνση των µεταξύ τους, εντός της Χώρας, συναλλαγών. Ειδικότερα δε τα συµψηφιστικά γραφεία είναι οργανώσεις στις οποίες οι Τράπεζες εµφανίζουν κάθε µέρα τις επιταγές τις οποίες κατέχουν ως κοµίστριες και οι οποίες έχουν εκδοθεί επί άλλων τραπεζών (µελών του συµψηφιστικού γραφείου) για να πληρωθούν µε αµοιβαίο µεταξύ των µελών τους συµψηφισµό. Από τα προαναφερόµενα, σε συνδυασµό µε τα οριζόµενα στο άρθρο 2 του καταστατικού του Γραφείου Συµψηφισµού Αθηνών κατά το οποίο "Αι ούτω προς συµψηφισµόν αποστελλόµεναι επιταγαί δέον να ώσι οπισθογραφηµέναι, εξωφληµέναι δε εν τέλει δια της σφραγίδος των προσαγουσών ταύτας Τραπεζών, εχούσης ούτω ΕΞΩΦΛΗΘΗ ΣΥΜΨΗΦΙΣΤΙΚΩΣ ΙΑ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΣΥΜΨΗΦΙΣΜΟΥ - Εν...τη...ΤΡΑΠΕΖΑ", προκύπτει ότι οι τραπεζικές επιταγές, όπως συνηθίζεται και στην πρακτική, κοµίζονται στα Γραφεία Συµψηφισµού όχι άµεσα από τους ιδιώτες κοµιστές τους αλλά δια των µετεχουσών σε αυτά τραπεζών και αφού έχουν πρώτα πληρωθεί οι νόµιµοι κοµιστές τους ή πιστωθούν τυχόν υπάρχοντες λογαριασµοί τους, οι οποίοι και για το λόγο αυτό οπισθογραφούν αυτές µε την ένδειξη "πληρώσατε εις διαταγήν της Τραπέζης", ώστε µε την εµφάνισή τους από τη συνεργαζόµενη µε αυτούς Τράπεζα στο Γραφείο Συµψηφισµού να επέλθει ο συµψηφισµός και να αποσταλούν στην πληρώτρια Τράπεζα, άλλως να επιστραφούν από αυτήν (πληρώτρια Τράπεζα) ως απαράδεκτες (άρθρο 8 του ως άνω Καταστατικού). Στην πράξη βέβαια, µε τη λειτουργία των µηχανογραφικών κέντρων, ο έλεγχος από τα Γραφεία Συµψηφισµού γίνεται µέσω του δικτύου των ηλεκτρονικών υπολογιστών και µε την εξουσιοδότηση της πληρώτριας τράπεζας, το Γραφείο Συµψηφισµού στο οποίο εµφανίστηκε η επιταγή προς συµψηφισµό, εφόσον αυτή δεν πληρώθηκε, βεβαιώνει το γεγονός αυτό και η εµφάνιση της επιταγής θεωρείται συντελεσθείσα όχι κατά το χρόνο της άνω βεβαίωσης αλλά κατά το χρόνο παράδοσής της στον προϊστάµενο του οικείου συµψηφιστικού γραφείου. Με βάση τις προαναφερθείσες παραδοχές, τελευταίοι κοµιστές των τραπεζικών επιταγών που κοµίζονται στα συµψηφιστικά γραφεία από τις συνεργαζόµενες µε αυτά τράπεζες, δεν είναι οι τελευταίοι οπισθογράφοι (φυσικά ή νοµικά πρόσωπα), αλλά τα πιστωτικά ιδρύµατα (τράπεζες), τα οποία, αφού πρώτα τις πλήρωσαν στους πελάτες τους ή πίστωσαν κατά το ποσό τους τυχόν υπάρχοντες λογαριασµούς τους σε αυτά, τις προσκόµισαν ακολούθως προς συµψηφισµό στα άνω Γραφεία, οπότε από αυτά, κατόπιν ελέγχου µέσω του µηχανογραφικού της πληρώτριας Τράπεζας, βεβαιώνεται η µη πληρωµή τους και δεν επέρχεται έτσι συµψηφισµός των αµοιβαίων µεταξύ των πιστωτικών ιδρυµάτων που µετέχουν στα γραφεία συµψηφισµού απαιτήσεων και επί τη βάσει των συγκεκριµένων µη πληρωθεισών από την πληρώτρια Τράπεζα επιταγών (ΕφΑθ 447/2008, Ελ νη , ΕφΑθ 462/2008, Ελ νη , ΕφΑθ 5568/2006, Ελ νη ). - Για την πληρότητα του δικογράφου της αγωγής, µε την οποία διώκεται η κατά τις περί αδικοπραξιών διατάξεις αποζηµίωση του κοµιστή µη πληρωθείσας, αν και νοµοτύπως και εµπροθέσµως εµφανισθείσας, επιταγής, απαιτείται κατ' άρθρο 216 ΚΠολ να διαλαµβάνεται σε αυτό 1) η έκδοση έγκυρης επιταγής, 2) η µη ύπαρξη διαθεσίµων κεφαλαίων του εκδότη στην πληρώτρια τράπεζα είτε κατά το χρόνο της έκδοσης είτε κατά το χρόνο της πληρωµής, είτε η ύπαρξη διαθεσίµων κεφαλαίων που δεν µπορούσαν όµως να διατεθούν για την πληρωµή της επιταγής, λόγω ανάκλησης της εντολής προς πληρωµή από µέρος του εκδότη, 3) η υπαιτιότητα του εκδότη, ήτοι ότι προβαίνει εκείνος στην εν λόγω έκδοση από πρόθεση, που σηµαίνει ότι αυτός γνωρίζει και αποδέχεται το γεγονός ότι θα υπάρξει η ως άνω έλλειψη διαθεσίµων κεφαλαίων, επί µεταχρονολογηµένης δε επιταγής, κρίσιµος χρόνος της γνώσης του εκδότη ότι δεν υπάρχουν αντίστοιχα διαθέσιµα κεφάλαια στον πληρωτή, είναι εκείνος [13]

14 κατά τον οποίο ο εκδότης εξέδωσε πραγµατικά την επιταγή, αφού από τη φύση της, ως µέσου άµεσης πληρωµής, η µεταχρονολογηµένη επιταγή δεν µεταθέτει και την ευθύνη του εκδότη και των λοιπών εξ αυτής ενεχοµένων έναντι του κοµιστή της (ΕφΘεσ 618/2009, Αρµ , ΕφΘεσ 2546/2006, Αρµ ), 4) η µη πληρωµή της επιταγής εντός της νόµιµης προθεσµίας, η οποία, όταν πρόκειται για επιταγή που εκδόθηκε και είναι πληρωτέα στην Ελλάδα, είναι οκτώ (8) ηµερών µε αφετηρία την επόµενη ηµέρα της έκδοσής της (άρθρα 29 και 56 του Ν. 5960/1933), 5) η από τη µη πληρωµή της επιταγής πρόκληση ζηµίας του δικαιούχου κοµιστή της και 6) η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας µεταξύ της ζηµίας και της παράνοµης ως άνω συµπεριφοράς του εκδότη (ΑΠ 571/2010, ΑΠ 263/2008, ΑΠ 1708/2005, ΧρΙ , ΑΠ 281/2003, ΧρΙ , ΑΠ 587/2002, ΕΕ , ΕφΘεσ 618/2009, Αρµ , Ι. Μάρκου, ίκαιο επιταγής, 4η έκδοση, σελ. 413 επ.). ΑΚ: 297, 298, 340, 341, 346, 914, ΚΠολ : 216, Νόµοι: 5960/1933, άρθ. 31, 40-47, 45, 79, Νόµοι: 3472/2006, άρθ. 15, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Μονοµελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης Αριθµός απόφασης: 70 Έτος: Ακάλυπτες επταγές. Προσωπικές ενστάσεις. Παραδεκτή σώρευση στο ίδιο δικόγραφο ανακοπής δύο διαταγών πληρωµής. Απαράδεκτως υποβάλλεται το αίτηµα της ανακοπής να υποχρεωθεί ο καθού να καταβάλει τα επιδικασθέντα µε τις διαταγές πληρωµής ποσά. - Κατά τη διάταξη του άρθρου 22 του Ν. 5960/1933 "Περί επιταγής", τα εξ επιταγής εναγόµενα πρόσωπα δεν µπορούν να αντιτάξουν κατά του κοµιστή ενστάσεις που στηρίζονται σε προσωπικές τους σχέσεις µε τον εκδότη ή τους προηγούµενους οπισθογράφους, εκτός αν ο κοµιστής κατά την κτήση της επιταγής ενήργησε εν γνώσει και προς βλάβη του οφειλέτη. Από τη διάταξη αυτή, που εκφράζει το αναιτιώδες της ενοχής από την επιταγή, συνάγεται ότι κατ' εξαίρεση µόνο επιτρέπεται η προβολή τέτοιων ενστάσεων (προσωπικών ή ενοχικών), αν ο κοµιστής, κατά το χρόνο κτήσης της επιταγής, αφενός τελούσε σε γνώση της ύπαρξης των ενστάσεων αυτών και αφετέρου ενήργησε αυτός προς βλάβη του οφειλέτη. Τέτοια ενέργεια, κατά την έννοια της διάταξης αυτής, υπάρχει όταν ο κοµιστής γνωρίζει, κατά την απόκτηση της επιταγής, ότι µε τη µεταβίβασή της σε αυτόν είναι δυνατόν να µαταιωθεί η προβολή των ανωτέρω ενστάσεων και ότι επιτυγχάνεται έτσι η πληρωµή της επιταγής, η οποία χωρίς τη µεταβίβαση αυτή δεν θα επιτυγχανόταν (βλ. ΑΠ 1551/2008 ΕΕ , ΑΠ 1456/2007 ΕΕµπ , ΑΠ 1436/2003 Ελλνη , ΑΠ 632/1994 Ελ νη ). Στην κατηγορία των ενοχικών ενστάσεων, που υπόκεινται στους περιορισµούς του άρθρου 22 Ν. 5960/1993, υπάγονται, µεταξύ των άλλων, αυτές, που πηγάζουν από τη βασική σχέση, δηλαδή από τη σχέση η οποία έδωσε αφορµή στην έκδοση ή στην κυκλοφορία της επιταγής, όπως είναι ο ισχυρισµός ότι η πληρωµή της επιταγής οδηγεί σε αδικαιολόγητο πλουτισµό, επειδή η αιτία έκδοσης ή οπισθογράφησής της έληξε ή δεν επακολούθησε ή ήταν ανύπαρκτη ή ελαττωµατική (βλ. σχετ. ΑΠ 1512/2006, ΑΠ 124/2003 ΝοΒ , ΑΠ 1312/1991 ΕΕΝ , ΕφΠειρ 1129/2004 ΠειρΝοµ ). [14]

15 - Στο δικόγραφο της ανακοπής παραδεκτά σωρεύονται αιτήµατα ακύρωσης δύο διαταγών πληρωµής, αρµοδίως εισάγεται για συζήτηση ενώπιον αυτού του ικαστηρίου (άρθρα 636 και 632 παρ. 1 ΚΠολ ), όπου υπηρετεί ο ικαστής που εξέδωσε τις ανακοπτόµενες µε αριθµούς 1354/2010 και 1891/2010 διαταγές πληρωµής, κατά την προκείµενη ειδική διαδικασία των διαφορών από πιστωτικούς τίτλους (άρθρα 635 επ. ΚΠολ ), µε την οποία δικάζονται και οι διαφορές από τις απαιτήσεις για τις οποίες εκδόθηκαν οι ανωτέρω διαταγές πληρωµής (επιταγές). - Απορριπτέο ως απαράδεκτως υποβαλλόµενο είναι το αίτηµα της ανακοπής να υποχρεωθεί η δεύτερη των καθών να καταβάλει τα επιδικασθέντα µε τις διαταγές πληρωµής ποσά, καθόσον εκφεύγει του αντικειµένου της δίκης αυτής, όπως αυτό οριοθετείται από τα ακυρωτικά των διαταγών πληρωµής αιτήµατα και από τον προβαλλόµενο προς θεµελίωσή τους λόγο και περιορίζεται στην εξέταση του έγκυρου ή µη της έκδοσης των ανακοπτόµενων διαταγών πληρωµής (βλ. σχετ. ΑΠ 1538/2004 Ελ νη , ΑΠ 536/1994 ΝοΒ ). ΚΠολ : 632, 634, 635, 636, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Πολυµελές Πρωτοδικείο Αθηνών Αριθµός απόφασης: 978 Έτος: Ακάλυπτη επιταγή. Προσωπικές ενστάσεις κατά του κοµιστή. Κακή πίστη. Αποκλεισµός µαρτυρικών αποδείξεων. Εξαιρέσεις από τον αποκλεισµό. - Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 22 του Ν. 5960/1933 «περί επιταγής» ορίζεται ότι κατά του νόµιµου κοµιστή της επιταγής δεν µπορούν τα πρόσωπα που ευθύνονται από αυτή να προτείνουν ενστάσεις που στηρίζονται στις προσωπικές σχέσεις αυτών µε τον εκδότη ή προηγούµενους κοµιστές, εκτός εάν ο κοµιστής ενήργησε κατά την κτήση της επιταγής «εν γνώσει» προς βλάβη του οφειλέτη. Η διάταξη αυτή, που εκφράζει το αναιτιώδες της ενοχής από την επιταγή, καταλαµβάνει τις ουσιαστικές ενστάσεις και η αρχή του απροβλήτου αυτών στοχεύει στην εδραίωση της πίστεως των πιστωτικών τίτλων και στην ανάπτυξη της κυκλοφορίας τους, η αρχή όµως αυτή κάµπτεται, εφόσον εκείνος προς τον οποίον µεταβιβάσθηκε µε οπισθογράφηση η επιταγή διατελούσε κατά τον χρόνο της οπισθογράφησης σε κακή πίστη και µε την αποδοχή της προς αυτόν µεταβίβασης της επιταγής ενεργούσε προς βλάβη του οφειλέτη (ΑΠ 662/2010). Τα περιστατικά αυτά, σε περίπτωση ασκήσεως ανακοπής κατά το άρθρο 632 ΚΠολ από εκείνον σε βάρος του οποίου εκδόθηκε διαταγή πληρωµής βάσει της επιταγής, πρέπει να εκτίθενται στο σχετικό δικόγραφο και ακολούθως να αποδεικνύονται από αυτόν, διότι η καλή πίστη τεκµαίρεται πάντοτε, άλλως ο λόγος ανακοπής είναι αόριστος (ΑΠ 298/2010). - Η κακή πίστη έχει εξειδικευµένο περιεχόµενο, απαρτίζεται δε συγκεκριµένα από δύο στοιχεία, που είναι αυτονόητο ότι πρέπει να συνυπάρχουν, για να συγκροτηθεί η ζητούµενη έννοια. Ειδικότερα, απαιτείται: α) ο κοµιστής να γνώριζε κατά το χρόνο που αποκτούσε την επιταγή την ύπαρξη των πραγµατικών γεγονότων που µπορούσε να αντιτάξει ο οφειλέτης κατά του πρώτου δικαιούχου και, επίσης, ότι τα πραγµατικά αυτά περιστατικά συνιστούν ένσταση, και β) να ενήργησε προς βλάβη του οφειλέτη. Ενέργεια προς βλάβη του οφειλέτη υπάρχει, όταν ο κοµιστής έχει τη συνείδηση ότι µε την απόκτηση του τίτλου ήταν δυνατόν να µαταιωθεί η προβολή της ένστασης αυτής από τον οφειλέτη και ότι επιτυγχάνεται έτσι η πληρωµή του τίτλου, η οποία, χωρίς τη µεταβίβαση του προς αυτόν, δεν θα επιτυγχανόταν. Για να πραγµατοποιηθεί το [15]

16 περιεχόµενο του στοιχείου αυτού, δεν αρκεί απλή πιθανολόγηση της βλάβης, αλλά πρέπει να υπάρχει συνείδηση βλάβης, δηλαδή γνώση του δυνατού της βλάβης (ΑΠ 8/1994, ΕφΘεσ 2301/2007 ό.π.). Η κακή πίστη του κοµιστή πρέπει να υπάρχει κατά την κτήση της επιταγής και ουδεµία επίδραση ασκεί η µεταγενέστερη γνώση του (ΕφΑθ 5445/2008 ΕΕ , ΕφΘεσ 2301/2007 ό.π., ΕφΑθ 1867/2007 ΝοΒ , ΕφΑθ 446/1999 Ελ νη ). - Από τις διατάξεις των άρθρων 393 παρ. 1 και 394 παρ. 1 περ. β ΚΠολ προκύπτει ότι επιτρέπεται το εµµάρτυρο µέσο προς απόδειξη σύµβασης δανείου, η αξία του αντικειµένου της οποίας υπερβαίνει το από το ως άνω άρθρο 393 παρ. 1 οριζόµενο ποσό, σε κάθε περίπτωση που υπάρχει ηθική αδυναµία για την απόκτηση αποδεικτικού εγγράφου. Τέτοια αδυναµία υπάρχει, αν κατά τον χρόνο που καταρτίστηκε η σύµβαση, λόγω σχέσεων φιλίας, συγγένειας, εταιρικής ή συναδελφικής συνεργασίας, υπηρεσιακής ή οικονοµικής εξάρτησης κλπ, η απαίτηση λήψεως αποδεικτικού εγγράφου στη συγκεκριµένη περίπτωση θα παρίστατο ως αδικαιολόγητη σύµφωνα µε τις κρατούσες συναλλακτικές αντιλήψεις. Η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας περί συνδροµής ηθικής αδυναµίας προς απόκτηση εγγράφου στην συγκεκριµένη περίπτωση, όταν τα θεµελιούντα αυτή πραγµατικά περιστατικά, τα οποία πρέπει να εκθέτει ο επικαλούµενος ηθική αδυναµία, αµφισβητούνται από τον αντίδικο του, σχηµατίζεται εκ των ενόντων µε ελεύθερη προς τούτο απόδειξη των πραγµατικών περιστατικών (ΑΠ 1383/2009). Άλλωστε, οι εξαιρέσεις του άρθρου 394 ΚΠολ λαµβάνονται υπόψη και αυτεπαγγέλτως, εφόσον γίνεται επίκληση των περιστατικών, που απαιτούνται για την κατάφαση της συνδροµής τους (ΑΠ 1Ο1/1994 αδηµ., ΑΠ 625/1994 αδηµ., ΕφΑθ 3357/2ΟΟ7 ΕφΑ , αλλά και σε Ερµηνεία ΚΠολ, Κεραµέα-Κονδύλη-Νίκα, άρθρο 394,1, αρ. 1, σελ 744). ΚΠολ : 393, 394, 632, ΑΝ: 5960/1933, άρθ. 22, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Άρειος Πάγος Αριθµός απόφασης: 79 Έτος: Επιταγή. Υπόσχεση αντί καταβολής. Παράβση κανόνα δικαίου. Πρόσθετοι λόγοι αναίρεσης. - Κατά τη διάταξη του άρθρου 421 του ΑΚ, αν ο οφειλέτης για να ικανοποιήσει το δανειστή αναλάβει απέναντι του νέα υποχρέωση, αυτή δεν θεωρείται ότι έγινε αντί καταβολής, εκτός αν προκύπτει σαφώς το αντίθετο. Από τον ερµηνευτικό της βουλήσεως των µερών κανόνα που θεσπίζεται µε τη διάταξη αυτή, συνάγεται ότι η ανάληψη νέας υποχρεώσεως από τον οφειλέτη, όπως είναι και η έκδοση επιταγής, προς ικανοποίηση του δανειστή, δεν επιφέρει, πριν από την είσπραξη αυτής, την εξόφληση του χρέους, διότι θεωρείται ότι έγινε χάριν καταβολής και όχι αντί καταβολής, εκτός αν συµφωνήθηκε ή προκύπτει από τις περιστάσεις σαφώς το αντίθετο, δηλαδή ότι έγινε για την απόσβεση της αρχικής οφειλής, µε τη σύσταση της νέας. Μόνη η παράδοση της τραπεζικής επιταγής, η οποία αποτελεί όργανο και όχι µέσο πληρωµής, δεν συνιστά καταβολή κατά την έννοια του άρθρου 416 ΑΚ, ούτε σε περίπτωση αµφιβολίας θεωρείται δόση ή υπόσχεση αντί καταβολής κατά τα άρθρα 419 και 421 ΑΚ, αλλά γίνεται χάριν καταβολής. Ο οφειλέτης µε την έκδοση της επιταγής ή την ανάληψη υποχρεώσεως από αυτήν υπόσχεται στο δανειστή του (λήπτη) ότι θα εκπληρώσει την αρχική (βασική) του υποχρέωση µε την εκπλήρωση [16]

17 νέας. Με τη γένεση δηλαδή της ενοχής από την επιταγή δηµιουργείται µόνο ένας εναλλακτικός τρόπος πληρωµής και για το λόγο αυτό δεν επέρχεται απόσβεση της αρχικής υποχρεώσεως παρά µόνο µε την πραγµατική πληρωµή (είσπραξη) της επιταγής. - Ο από το αρθρ. 559 αρ. 1 εδ. α του ΚΠολ, λόγος αναιρέσεως ιδρύεται όταν παραβιάσθηκε κανόνας ουσιαστικού δικαίου, στον οποίο περιλαµβάνονται και οι ερµηνευτικοί κανόνες των δικαιοπραξιών, αδιάφορο αν πρόκειται για νόµο ή έθιµο, ελληνικό ή ξένο, εσωτερικού ή διεθνούς δικαίου. Ο κανόνας δικαίου παραβιάζεται αν δεν εφαρµοσθεί ενώ συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρµογής του ή εάν εφαρµοσθεί εσφαλµένως, η παραβίαση δε αυτή εκδηλώνεται είτε µε ψευδή ερµηνεία είτε µε κακή εφαρµογή, δηλαδή µε εσφαλµένη υπαγωγή των πραγµατικών περιστατικών. - Κατά τη διάταξη του άρθρου 569 παρ. 2 εδάφ. α' και β' ΚΠολ οι πρόσθετοι λόγοι αναίρεσης ως προς τα ίδια κεφάλαια της προσβαλλόµενης απόφασης και τα κεφάλαια εκείνα που αναγκαστικά συνέχονται µε αυτά, ασκούνται µόνο µε δικόγραφο που κατατίθεται στη γραµµατεία του Αρείου Πάγου, τριάντα τουλάχιστον πλήρεις ηµέρες πριν από την συζήτηση της αναίρεσης, κάτω από το οποίο συντάσσεται έκθεση, αντίγραφο του δικογράφου των πρόσθετων λόγων επιδίδεται πριν από την ίδια προθεσµία στον αναιρεσίβλητο και τους άλλους διαδίκους. Από τον συνδυασµό της διατάξεως αυτής προς τις διατάξεις του άρθρου 577 παρ. 1 και 2 ιδίου Κώδικα, που εφαρµόζονται αναλογικά και για τους πρόσθετους λόγους και που ορίζουν ότι το δικαστήριο πρώτα συζητεί για το παραδεκτό της αναιρέσεως και αν η αναίρεση δεν ασκήθηκε νόµιµα ή αν λείπει κάποια προϋπόθεση για να είναι παραδεκτή, ο Άρειος Πάγος την απορρίπτει και αυτεπαγγέλτως, προκύπτει ότι αν δεν τηρηθούν και οι δύο προϋποθέσεις της ασκήσεως των πρόσθετων λόγων, δηλαδή η κατάθεση του δικογράφου αυτών τριάντα τουλάχιστον πλήρεις ηµέρες πριν από την αρχική δικάσιµο της αναιρέσεως και όχι την ορισθείσα µετά από αναβολή ή µαταίωση της, καθώς και η επίδοση αυτού µέσα στην ίδια προθεσµία, ο Άρειος Πάγος απορρίπτει και αυτεπαγγέλτως τους πρόσθετους λόγους ως απαράδεκτους (ΟλΑΠ 143/84, 266/85). Στην προθεσµία αυτή των τριάντα ηµερών δεν υπολογίζονται οι ηµέρες καταθέσεως και επιδόσεως καθώς και της συζητήσεως της αναιρέσεως (ΟλΑΠ 266/85). ΚΠολ : 416, 419, 421, ΚΠολ : 569, 577, ηµοσίευση: INLAW 2011 Αξιόγραφα - Επιταγή ικαστήριο: Εφετείο Λαµίας Αριθµός απόφασης: 26 Έτος: Ακάλυπτη επιταγή. Υπογραφή του εκδότη. Προσωπικές ενστάσεις.καταπιστευτική τραπεζική επιταγή. Μεταχρονολογηµένη επιταγή. Ακούσια απώλεια επιταγής. Περιεχόµενο Έφεσης. - Σύµφωνα µε το άρθρο 1 αριθ. 6 του Ν. 5960/1933 "περί επιταγής", απαραίτητο στοιχείο για την εγκυρότητα της επιταγής είναι και η υπογραφή του εκδίδοντος την επιταγή (εκδότη). Η πλαστογράφηση λευκής επιταγής τόσο ως προς την υπογραφή του εκδότη όσο και κατά περιεχόµενο, µετά από κλοπή ή απώλεια του τίτλου, δεν το µεταβάλλει σε αξιόγραφο. Ο φερόµενος ως εκδότης µπορεί να προβάλει την ένσταση της πλαστότητας της υπογραφής του κατά του κοµιστή, χωρίς να είναι υποχρεωµένος να επικαλεστεί και αποδείξει την προβλεπόµενη από το άρθρο 22 του Ν. 5960/1933 [17]

18 προϋπόθεση, ότι κατά την κτήση της επιταγής ο κοµιστής ενήργησε εν γνώσει προς βλάβη του (βλ. Ρόκα Κ., Το ίκαιο των Αξιόγραφων, έκδ. 1968, σελ. 92 παρ. 3, 6, 11, 1 Β, Τσιριντάνη-Ρόκα, Ενστάσεις κατ απαιτήσεων εκ συναλλαγµατικής 1969 σελ. 159, Μάρκου ικ. Επιταγής Εκδ. Β σελ. 168 σηµ. 4, 169 σηµ. 58, ΕφΘεσ 204/2009 ΕΕ =ΕΕµπ , ΕφΛαρ 389/2003 ικογραφία , ΕφΛαρ 368/2002 Ελ νη , ΕφΑθ 923/2000 Ελ νη 41 σελ. 858). - Από τη διάταξη του αρθ. 22 του Ν. 5960/1933 προκύπτει ότι τα εξ επιταγής εναγόµενα πρόσωπα µπορούν να αντιτάξουν κατά του κοµιστή τις ενστάσεις τις στηριζόµενες επί των προσωπικών αυτών σχέσεων µε τον εκδότη ή τους προηγούµενους κοµιστές, µόνο εάν ο κοµιστής κατά την κτήση της επιταγής ενήργησε εν γνώσει προς βλάβη του οφειλέτη. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής για να είναι επιτρεπτή από τον οφειλέτη κατά του κοµιστή της επιταγής η προβολή των ενστάσεων που στηρίζονται στις προσωπικές σχέσεις αυτού µε τον εκδότη ή τους προηγούµενους κοµιστές, απαιτείται ο κοµιστής κατά το χρόνο κτήσης της επιταγής, αφενός µεν να τελεί σε γνώσει της ύπαρξης των ενστάσεων αυτών, αφετέρου δε να ενεργεί προς βλάβη του οφειλέτη. Και τέτοια ενέργεια προς βλάβη υπάρχει, αναµφίβολα, όταν αυτός γνωρίζει, κατά το χρόνο κτήσης της επιταγής, ότι µε τη µεταβίβαση σ' αυτόν της επιταγής είναι δυνατόν να µαταιωθεί η προβολή των ενστάσεων αυτών και ότι επιτυγχάνεται έτσι η πληρωµή του τίτλου, η οποία χωρίς τη µεταβίβαση αυτή δε θα επιτυγχανόταν. Από τη διάταξη αυτή σε συνδυασµό προς τη διάταξη του αρθ. 1 του ιδίου ως άνω νόµου προκύπτει το αναιτιώδες της ενοχής εξ επιταγής, πλην όµως ο καλούµενος σε πληρωµή οφειλέτης µπορεί υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις να προβάλλει ενστάσεις από την υποκείµενη σχέση, δηλαδή την αιτία. Οι ενστάσεις αυτές αναφέρονται στις σχέσεις µεταξύ των αµέσως συνδεόµενων στην έκδοση ή στην κυκλοφορία της επιταγής προσώπων (εκδότη - λήπτη, λήπτη - υπέρ ου η οπισθογράφηση, οπισθογράφου - υπέρ ου η οπισθογράφηση). Τέτοιες ενοχικές ενστάσεις είναι, µεταξύ των άλλων, αυτές, που πηγάζουν από τη βασική σχέση, δηλαδή από τη σχέση, η οποία έδωσε αφορµή για την έκδοση ή την κυκλοφορία της επιταγής, όπως είναι η επίκληση της έλλειψης υποκείµενης αιτίας στην έκδοση της επιταγής, την οποία γνώριζε ο κοµιστής κατά το χρόνο κτήσης της επιταγής και ενήργησε προς βλάβη του οφειλέτη. Η κακή πίστη πρέπει να υπάρχει κατά το χρόνο οπισθογράφησης της επιταγής και δεν ασκεί οποιαδήποτε επίδραση η µεταγενέστερη γνώση (ΑΠ 280/1997 ΝοΒ , ΑΠ 8/1994 ΝοΒ , ΑΠ 370/1993 Ελ νη ). Περαιτέρω, σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 13 του Ν. 5960/1933 "αν επιταγή, ατελής κατά την έκδοση, συνεπληρώθη εναντίον των γενοµένων συµφωνιών, η µη τήρηση των συµφωνιών τούτων, δύναται να αντιταχθεί κατά του κοµιστή, ειµή µόνον εάν ούτος απέκτησε τη συναλλαγµατική κακή τη πίστει ή εάν κατά την κτήση αυτής διέπραξε βαρύ πταίσµα". Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η επιταγή µπορεί να τεθεί σε κυκλοφορία, εφόσον φέρει απλή υπογραφή του εκδότη µε την πρόθεση να δηµιουργηθεί θεληµατικά ατελής επιταγή, η οποία όµως µπορεί να συµπληρωθεί µε βάση τη συµφωνία που έγινε µε το λήπτη. Η µη τήρηση της συµφωνίας συµπληρώσεως της λευκής επιταγής, που µπορεί να είναι και σιωπηρή, τεκµαιρόµενη µάλιστα σε περίπτωση που αφέθηκε σε αυτήν (επιταγή) συγκεκριµένο κενό, προφανώς µε σκοπό µεταγενέστερης συµπλήρωσης της, δεν αποτελεί πλαστογράφηση αυτής. Τέτοια (πλαστογράφηση) υπάρχει εάν συµπληρωθεί ατελής επιταγή (ή συναλλαγµατική), για την οποία δεν υπάρχει συµφωνία για τη συµπλήρωση της (βλ. ΑΠ 896/2006, ΑΠ 738/2006, ΑΠ 1202/2005, Ελ νη , ΑΠ 923/2002 Ελ νη 44 σελ.1319, ΕφΑθ 378/2009 Ελ νη , ΕφΠατρ 687/2008 ο.π., και Εφ ωδ 142/2006, Α ηµοσίευση Νόµος και σε Νικ. Ρόκα, Αξιόγραφα, έκδ. 1992, σελ. 71 επ.). Στην περίπτωση, όµως, που ο λήπτης της επιταγής δεν τηρήσει τη συµφωνία κατά τη συµπλήρωση των στοιχείων της, ο [18]

19 εκδότης-εναγόµενος, δικαιούται να προβάλει την ένσταση αντισυµβατικής συµπλήρωσης κατά του λήπτη ή των µεταγενέστερων κοµιστών, µε την προϋπόθεση ότι οι κοµιστές κατά το χρόνο που απέκτησαν την επιταγή βρίσκονταν σε κακή πίστη ή διέπραξαν βαρύ πταίσµα (βλ. ΑΠ 403/2003, ΕΤρΑξΧρ 2003 σελ. 999, ΑΠ 923/20002, ό.π., ΕφΠειρ 530/2006, ΕΕ 2006 σελ και ΕφΠατρ 164/2005, ΕΕ 2005 σελ. 1316), το βάρος δε της επίκλησης και απόδειξης του ισχυρισµού ότι η επιταγή ήταν ατελής κατά την έκδοση της, ότι συµπληρώθηκε αντιθέτως προς τις συµφωνίες µεταξύ αυτού που έδωσε και αυτού που έλαβε την ατελή επιταγή και την κακή πίστη ή το βαρύ πταίσµα του κοµιστή της επιταγής φέρει ο εκδότης αυτής (βλ. ΑΠ 1202/2005 ό.π.). Κακή πίστη υπάρχει όταν ο αποκτών την επιταγή γνωρίζει ή από βαριά αµέλεια αγνοεί ότι η επιταγή ήταν ατελής και η συµπλήρωση της έγινε αντισυµβατικά. Για την έννοια της βαριάς αµέλειας εφαρµόζονται οι αρχές του κοινού δικαίου (ΑΠ 839/1994 Ελ νη , ΑΠ 1268/1989 Ελ νη , ΑΠ 1193/1983 ΕΕµπ ΛΕ 619, Εφ ωδ 45/2005 Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ). Από τη στιγµή, όµως, που θα συµπληρωθούν τα ελλείποντα στοιχεία - ακόµα και αν η συµπλήρωση αυτή γίνει χωρίς να τηρηθεί η συµφωνία µεταξύ εκδότη και λήπτη ως προς τη συµπλήρωση της - η επιταγή θεωρείται ως να υπήρξε εξ αρχής (από το χρόνο παράδοσης της στο λήπτη) άρτια και παράγει τα αποτελέσµατα της έναντι του καλής πίστης κοµιστή (βλ. ΑΠ 839/1994, Ελ νη 37 σελ.150, ΑΠ 1268/1989 Ελ νη , ΕφΠειρ 530/2006, ό.π. και ΕφΑθ 10119/1997, Ελ νη ). - Με τον όρο καταπιστευτική τραπεζική επιταγή νοείται η περίπτωση εκείνη κατά την οποία προσπορίζεται µεν η νοµική θέση δικαιούχου του πιο πάνω πιστωτικού τίτλου, συγχρόνως όµως συνοµολογείται ότι ο δικαιούχος αυτού κατά ορισµένο µόνο τρόπο και υπό ορισµένες προϋποθέσεις θα ασκήσει το δικαίωµα του από τον τίτλο. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις παρέχεται στον οφειλέτη ένσταση αναβλητική ή ανατρεπτική, κατά τις περιστάσεις, βασιζόµενη στην αιτιώδη (υποκείµενη) σχέση, την οποία αυτός, ως ενιστάµενος, οφείλει να αποκαλύψει και να αποδείξει. Η ένσταση είναι προσωπική και υπόκειται στον περιορισµό του άρθρου 22 του Ν. 5960/1933. Στην κατηγορία της ενστάσεως αυτής υπάγονται, εκτός άλλων, και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες συµφωνείται µεταξύ των ενδιαφεροµένων ότι ο αντισυµβαλλόµενος θα δικαιούνταν να εισπράξει τον τίτλο υπό την προϋπόθεση ότι εκπληρώθηκαν ορισµένοι όροι από την αιτιώδη σχέση ή θα έχει πληρωθεί κάποια άλλη αίρεση ή ακόµη όταν η επιταγή επέχει θέση εγγυοδοσίας και εκδίδεται για ασφάλεια µελλοντικής απαιτήσεως του κοµιστή, ο οποίος δεσµεύεται να µη κάνει πρόωρη χρήση αυτής (ΕφΛαµ 115/2009 ο.π., ΕφΑθ 611/2008 Ελ νη , ΕφΑθ 3816/2006 ο.π., ΕφΛαρ 952/2005 ΑρχΝ , ΕφΠειρ 524/2002 ΕΕµπ , Εφ ωδ 318/2002 αδηµ., ΕφΑθ 9431/1992 ΕΕµπ Μ.238). Σε περίπτωση που ο κοµιστής είναι νοµικό πρόσωπο, η γνώση και ο σκοπός βλάβης του οφειλέτη κρίνονται από το πρόσωπο του καταστατικού εκπροσώπου του (άρθρο 70 ΑΚ), ή του αντιπροσώπου του, σε περίπτωση που το νοµικό πρόσωπο ενήργησε µε αντιπρόσωπο (άρθρο 214 ΑΚ) (ΑΠ 1847/2005 ΧρΙ 6.457). - Από τα άρθρα 1, 2 και 28 του Ν. 5960/1933 συνάγεται ότι η επί της επιταγής σηµείωση του χρόνου εκδόσεως της είναι απαραίτητο στοιχείο του κύρους της, το οποίο όµως δεν θίγεται αν η σηµειούµενη χρονολογία δεν είναι η αληθινή. Έτσι η µεταχρονολογηµένη επιταγή είναι έγκυρη και µπορεί να εµφανισθεί προς πληρωµή και πριν από την ηµεροµηνία που φέρεται ότι εκδόθηκε, αφού η επιταγή είναι πληρωτέα πάντοτε "εν όψει" (ΑΠ 193/1999 ΝοΒ 48 (2000) σελ. 635). Εάν όµως η µεταχρονολόγηση της επιταγής είναι συνέπεια της συµφωνίας εκδότη και λήπτη για την παροχή χρόνου πιστώσεως στον πρώτο προς εξόφληση της οφειλής του από την υποκείµενη αιτία, η - παρά τη συµφωνία αυτή - πρόωρη εµφάνιση της επιταγής προς [19]

20 πληρωµή δεν απαλλάσσει µεν τον εκδότη από την ποινική ευθύνη του άρθρου 79 Ν. 5960/1933, παρέχει όµως σ αυτόν το δικαίωµα (είτε ενάγεται βάσει του νόµου περί επιταγών είτε βάσει του αδικήµατος) να αποκρούσει την αγωγή, επικαλούµενος ότι - λόγω της ιδιαίτερης µεταξύ τους συµφωνίας - ο κοµιστής έλαβε την επιταγή γνωρίζοντας για την έλλειψη διαθεσίµων κεφαλαίων πληρωµής και ότι µε τη συµπεριφορά του αυτή που τελεί σε αιτιώδη σύνδεσµο προς τη ζηµία δεν είναι καλόπιστος επιδιώκοντας πρόωρα την είσπραξη της επιταγής, επειδή είχε αποδεχθεί τον κίνδυνο των επιζήµιων συνεπειών από την έκδοση της ακάλυπτης επιταγής (ΕφΛαµ 115/2009 ο.π., ΕφΑθ 3086/2002 Ελ νη , ΕφΠειρ 665/1999 Ελ νη , ΕφΑθ 70201/1996 Ελ νη , ΕφΠειρ 459/1991 Ελ νη , Μάρκου ικ. Επιταγής έκδοση 1995 σελ. 314). Η ένσταση αυτή θεµελιούµενη στα άρθρα 281, 300, 288 και 914 ΑΚ µπορεί να προβληθεί και µε ένσταση κατά της διαταγής πληρωµής που εκδόθηκε µε βάση τη µεταχρονολογηµένη επιταγή (άρθρο 632 ΚΠολ ) (βλ. ΕφΛαρ 964/2006 ΑρχΝ 2007 σελ. 456, ΕφΛαρ 323/2004 ικογραφία 2005 σελ. 57, ΕφΑθ 6787/1978 ΝοΒ , 10348/1982 Ελ νη , Κ. Μπέη Πολ. ικ. IV 632 παρ. 6 σελ. 231). - Από τη διάταξη του άρθρου 21 του Ν «περί επιταγής» προκύπτει ότι, αν κάποιος στερήθηκε της κατοχής της επιταγής εξ οιουδήποτε γεγονότος, ο κοµιστής στον οποίο περιήλθε η επιταγή, είτε πρόκειται περί επιταγής στον κοµιστή, είτε πρόκειται περί επιταγής οπισθογραφησίµου, για την οποία ο κοµιστής θεµελιώνει το δικαίωµα αυτού κατά τον οριζόµενο στο άρθρο 19 τρόπο, δεν υποχρεούται να αποξενωθεί της επιταγής, εκτός εάν απέκτησε αυτή µε κακή πίστη ή εάν κατά την κτήση αυτής διέπραξε βαρύ πταίσµα. ηλαδή ο υπόχρεος εκ της επιταγής µπορεί να προβάλει εναντίον του τρίτου την εκ του άρθρου αυτού ένσταση, όταν η επιταγή ξέφυγε από τη νοµή ή την κατοχή του ακουσίως, όπως π.χ. µε απώλεια, κλοπή ή υπεξαίρεση ή όταν στον µεταβιβάζοντα λείπει η εξουσία διαθέσεως. Προϋπόθεση για την παραπάνω προστασία είναι η κακή πίστη του τρίτου ή η εκ µέρους του διάπραξη βαρέος πταίσµατος κατά την κτήση της επιταγής. Τόσο η κακή πίστη, όσο και το βαρύ πταίσµα κρίνονται από τις γενικές αρχές του κοινού δικαίου. Η καλή πίστη αναφέρεται στο ότι ο µεταβιβάζων τον τίτλο κοµιστής είναι ο κύριος ή αυτός που έχει την εξουσία διαθέσεως του τίτλου, χωρίς να απαιτείται ο έλεγχος της γνησιότητας των επιγραφών επί τούτου. Κατά ακρίβεια η καλή πίστη του τρίτου συνίσταται στην έλλειψη κακής πίστης ή βαρέος πταίσµατος κατά την κτήση της επιταγής. Σε βαρύ πταίσµα διατελεί όποιος δεν καταβάλλει κατά ασυνήθη και ιδιαίτερα βαρύ τρόπο την απαιτούµενη στις συναλλαγές επιµέλεια, µε βάση την οποία θα µπορούσε να αντιληφθεί ότι ο µεταβιβάζων την επιταγή δεν είχε κυριότητα ή δικαίωµα διάθεσης επ αυτής. Περαιτέρω για την ύπαρξη της κακής πίστης του κοµιστή δεν απαιτείται και συνεννόηση του µε τον προκάτοχο του. Η κακή πίστη του τρίτου δεν προϋποθέτει συµπαιγνία του µεταβιβάζοντος και του αποκτώντος, γιατί αυτή υπάρχει όταν ο τρίτος γνωρίζει ότι ο µεταβιβάζων δεν είναι κύριος του τίτλου και ότι από τη µεταβίβαση θα προέλθει βλάβη στον κύριο του τίτλου (βλ. ΕφΛαµ 115/2009 αδηµ, ΕφΑθ 3816/2006 ΕΕ 2006 σελ. 1287, Μάρκου, ίκαιο Επιταγής, 1995, σελ. 151, Σταυρόπουλο, Ερµ. Εµπ. - Ναυτ. ίκ., 1980 σελ. 186). - Κατά τη διάταξη του άρθρου 520 παρ.1 του ΚΠολ, το έγγραφο της εφέσεως πρέπει να περιέχει, εκτός των απαιτουµένων κατά τα άρθρα 119 έως 120 ιδίου Κώδικος στοιχείων, και τους λόγους εφέσεως. Ως λόγοι εφέσεως νοούνται οι αποδιδόµενες στην εκκαλουµένη απόφαση πληµµέλειες και ελλείψεις οι συνιστάµενες ως επί των πλείστον σε παραδροµές του πρωτοδίκως δικάσαντος δικαστηρίου. Οι παραδροµές του ικαστηρίου είναι δυνατό να ανάγονται είτε στην εσφαλµένη ερµηνεία και εφαρµογή του ουσιαστικού ή δικονοµικού δικαίου είτε στην εσφαλµένη εκτίµηση των αποδείξεων. Ο λόγος της εφέσεως πρέπει να διατυπώνεται [20]