ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Η Τέχνη του Μεσαίωνα. Η ΟΘΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Αρετή Αδαμοπούλου

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η Τέχνη του Μεσαίωνα Η ΟΘΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Αρετή Αδαμοπούλου

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3

4 Η τέχνη στην αρχή της νέας χιλιετίας στη Δύση Ο 10 ος αιώνας

5 Στο δεύτερο μισό του 9 ου αιώνα η Καρολίγγεια αυτοκρατορία είχε σβήσει αφήνοντας τους ορθόδοξους και τους μουσουλμάνους να κυριαρχούν στην Ευρώπη. - Στα μέσα του 10 ου αιώνα στη Δύση ηγεμόνες άρχισαν και πάλι να συγκεντρώνουν εξουσία και αναβίωσαν οι ελπίδες για την ανασύσταση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Απώθησαν τους μουσουλμάνους και ανακατέλαβαν την ιβηρική. -Λομβαρδία: καθιερώθηκε ένα κοινό σύστημα οικοδομίας - Δημιουργήθηκε ένα ισχυρό μοναστικό σύστημα: οι μοναχοί από το αναμορφωμένο Μόντε Κασίνο και το νεοϊδρυθέν Κλυνύ κυριάρχησαν στη Γαλλία, Γερμανία, Αγγλία, Ισπανία, Ιταλία. - Οι Αγγλο-σάξονες και οι Δανοί διεκδίκησαν τα βρετανικά νησιά και ο Κανούτος ο Μέγας ( ) δημιούργησε τη βραχύβια αυτοκρατορία της Βόρειας Θάλασσας.

6 Οθωνική τέχνη και αρχιτεκτονική

7 Το όρος «οθωνικός» προέρχεται από τη διαδοχή των εξής γερμανών ηγεμόνων από τη Σαξωνία: Otto I (Ο Μέγας, ) Otto II ( ) Otto III ( ) Στην ιστορία της τέχνης χρησιμοποιείται και για την τέχνη στην εποχή των διαδόχων τους μέχρι το 1106.

8 Ο Otto III μεταξύ εκπροσώπων της εκκλησίας και του κράτους. Ευαγγέλιο του Otto III, Richenau, περ ,4 x 28,3 cm

9

10 Ο Όθων Ι προσφέρει τον καθεδρικό του Μαγδεμβούργου στο Χριστό, Magdenburg ivories, c

11 Όθων II και Θεοφανώ, 972

12 Ο Otto III μεταξύ εκπροσώπων της εκκλησίας και του κράτους. Ευαγγέλιο του Otto III, Richenau, περ ,4 x 28,3 cm

13 Η οθωνική τέχνη : - είναι τέχνη αριστοκρατική, με έμφαση στην πολυτέλεια. - θέτει ως πρότυπο τα παλαιότερα αυτοκρατορικά στιλ (ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, Βυζαντίου, Aachen). - είναι η παραγωγή ενός νέου, αυστηρού, αυτοκρατορικού στιλ, που συνδυάζει ανατολικές και δυτικές επιρροές. - υμνεί την κοσμική και θρησκευτική εξουσία των αυτοκρατόρων και των «λαϊκών» αριστοκρατών της εκκλησίας.

14 Lorsch Gospels, πρώιμος 9 ος αιώνας

15 Χριστός σε δόξα, Lorsch Gospels, πρώιμος 9 ος αιώνας Χριστός σε δόξα, Gero Codex, Cologne or Reichenau,

16

17 Ο Πάπας Γρηγόριος ο Μέγας, Επιστολές Γρηγορίου, Gregory Master,

18 Ο Αγ. Λουκάς, Gospels of Otto IIΙ, c.1000

19 Η ηγουμένη Hitda και η St Walpurga, Hitda Gospels, 11 ος αιώνας

20 Crucifix of Archbishop Gero c. 970

21 Ελεφάντινο δίπτυχο με τον Μωυσή και τον Θωμά, Echternach, c. 1050

22 Αρχιτεκτονική της Οθωνικής περιόδου Σύνδεσμος ανάμεσα στην καρολιγγειανή και των ρομανική αρχιτεκτονική. Αντίστοιχη του πρωτο-ρομανικού στιλ στην Καταλονία, Βουργουνδία και Β. Ιταλία

23 Hildesheim, Niedersachsen

24 Μοναστηριακός ναός St Michael, Hildesheim, (ανακαίνιση Μνημείο της UNESCO 1985)

25 1662

26

27

28

29

30

31 Speyer, Rheinland-Pfalz

32

33 Speyer Cathedral,

34

35

36

37

38

39

40

41 Asturian Mozarabic

42 Χριστιανικό βασίλειο της Αστουρίας Φτάνει στο απόγειο της δύναμής του με τους: Alfonso II ( ), που έκανε το Οβιέδο πρωτεύουσα Ramiro I ( ) Alfonso III ( )

43 Santa Maria del Naranco, Oviedo, πρώτο μισό 8 ου αιώνα

44 Μοζάραβες (Mozarabs, από τη φράση must arib = που έχει υποστεί αραβική επίδραση) : χριστιανοί που κατοικούσαν στην ισλαμικό κομμάτι της ιβηρικής χερσονήσου. Υιοθέτησαν στοιχεία της ισλαμικής τέχνης (π.χ. ισλαμικές αψίδες, διακοσμητικά εφυαλωμένα πλακίδια (azulejos), πολύχρωμα διακοσμητικά αφηρημένα ή γεωμετρικά μοτίβα, που τα χρησιμοποιούσαν και όταν μετακινήθηκαν σε περιοχές με χριστιανικούς πληθυσμούς.

45 Mudéjar art: μουσουλμάνοι τεχνίτες εργάζονται για εβραίους ή χριστιανούς παραγγελιοδότες. Εντοπίζεται στον 14 ο και 15 ο αιώνα στο βασίλειο της Αραγωνίας και στη Νότια Ισπανία.

46 Στις αρχές του 10 ου αιώνα ο Alfonso ο Μέγας κάλεσε τους χριστιανικούς πληθυσμούς που ζούσαν στον ισλαμικό νότο της ιβηρικής χερσονήσου να έρθουν στο νεοιδρυθέν βασίλειό του στην περιοχή León. Μία από τις ομάδες που μετακινήθηκαν ήταν και μια κοινότητα βενεδικτίνων μοναχών από την Córdoba, που ίδρυσαν μονή στην Escalada.

47 San Miguel de Escalada, León, c. 913.

48 Ο Emeritus και ο Πρεσβύτερος ενώ εργάζονται, Tábara Apocalypse, 970

49 Η Αποκάλυψη της Tábara, ξεκίνησε από τον Maius, τον «άξιο ζωγράφο» από την Escalada. Ο Maius πέθανε το 968 και τη δουλειά του συνέχισε ο μαθητής του Emeritus, που ολοκλήρωσε το χειρόγραφο το 970. Μαζί του εργαζόταν και η Ende, ζωγράφος και υπηρέτης του Θεού», όπως μαρτυρείται σε χειρόγραφο του 975.

50 Maius, Γυναίκα ντυμένη με τον ήλιο γλυτώνει από το δράκο, Morgan Beatus, c ,1 x 27,9 cm

51 ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΙΩΑΝΝΟΥ Καὶ σημεῖον μέγα ὤφθη ἐν τῷ οὐρανῷ, γυνὴ περιβεβλημένη τὸν ἥλιον, καὶ ἡ σελήνη ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτῆς, καὶ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτῆς στέφανος ἀστέρων δώδεκα, 12.2 καὶ ἐν γαστρὶ ἔχουσα ἔκραζεν ὠδίνουσα καὶ βασανιζομένη τεκεῖν καὶ ὤφθη ἄλλο σημεῖον ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ἰδοὺ δράκων πυρρὸς μέγας, ἔχων κεφαλὰς ἑπτὰ καὶ κέρατα δέκα, καὶ ἐπὶ τὰς κεφαλὰς αὐτοῦ ἑπτὰ διαδήματα, 12.4 καὶ ἡ οὐρὰ αὐτοῦ σύρει τὸ τρίτον τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἔβαλεν αὐτοὺς εἰς τὴν γῆν. καὶ ὁ δράκων ἕστηκεν ἐνώπιον τῆς γυναικὸς τῆς μελλούοης τεκεῖν, ἵνα, ὅταν τέκῃ, τὸ τέκνον αὐτῆς καταφάγῃ καὶ ἔτεκεν υἱὸν ἄρρενα, ὃς μέλλει ποιμαίνειν πάντα τὰ ἔθνη ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ καὶ ἡρπάσθη τὸ τέκνον αὐτῆς πρὸς τὸν Θεὸν καὶ πρὸς τὸν θρόνον αὐτοῦ καὶ ἡ γυνὴ ἔφυγεν εἰς ἔρημον, ὅπου ἔχει ἐκεῖ τόπον ἡτοιμασμένον ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, ἵνα τρέφωσιν αὐτὴν ἡμέρας χιλίας διακοσίας ἑξήκοντα Καὶ ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ - τοῦ πολεμῆσαι μετὰ τοῦ δράκοντος καὶ ὁ δράκων ἐπολέμησε καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, 12.8 καὶ οὐκ ἴσχυσεν, οὐδὲ τόπος εὑρέθη αὐτῷ ἔτι ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐβλήθη ὁ δράκων, - ὁ ὄφις ὁ μέγας ὁ ἀρχαῖος, ὁ καλούμενος Διάβολος καὶ ὁ Σατανᾶς, ὁ πλανῶν τὴν οἰκουμένην ὅλην, ἐβλήθη εἰς τὴν γῆν, καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ μετ αὐτοῦ ἐβλήθησαν. [ ] Καὶ ὅτε εἶδεν ὁ δράκων ὅτι ἐβλήθη εἰς τὴν γῆν, ἐδίωξε τὴν γυναῖκα ἥτις ἔτεκε τὸν ἄρρενα. [ ] καὶ ἔβαλεν ὁ ὄφις ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ ὀπίσω τῆς γυναικὸς ὕδωρ ὡς ποταμόν, ἵνα αὐτὴν ποταμοφόρητον ποιήσῃ καὶ ἐβοήθησεν ἡ γῆ τῇ γυναικί, καὶ ἤνοιξεν ἡ γῆ τὸ στόμα αὐτῆς καὶ κατέπιε τὸν ποταμὸν ὃν ἔβαλεν ὁ δράκων ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ καὶ ὠργίσθη ὁ δράκων ἐπὶ τῇ γυναικί, καὶ ἀπῆλθε ποιῆσαι πόλεμον μετὰ τῶν λοιπῶν τοῦ σπέρματος αὐτῆς, τῶν τηρούντων τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ καὶ ἐχόντων τὴν μαρτυρίαν Ιησοῦ.

52 Το Λομβαρδο-καταλονικό στιλ (Ιταλία, Γαλλία, Καταλονία) magistri comacini

53 Μονή St Martin-du-Canigou, Πυρηναία, Γαλλία, ξεκίνησε 1001

54

55

56

57 Saint Vicenç, Cardona, Catalonia, c

58 Saint Vicenç, Cardona, Catalonia, c

59

60 St. Genis-des- Fontaines,

61 Ο Χριστός και οι Απόστολοι, υπέρθυρο λιθανάγλυφο στο ναό του St. Genis-des-Fontaines, ,9 x 2,1 m.

62 Cluny Coat of arms Το μοναστήρι του Cluny ιδρύθηκε το 909 από τον William, κόμη της Auvergne και δούκα της Aquitaine, οποίος ήθελε να αναμορφώσει την εκκλησία. Ο William όρισε ότι ο ηγούμενος θα πρέπει να εκλέγεται από τους μοναχούς και ότι ο πάπας θα πρέπει να εγγυάται την ανεξαρτησία και προστασία του. Το «Ora et labora» των Βενεδικτίνων απέκτησε στο Cluny διάσταση πνευματική. Με ηγούμενο τον Hugh of Semur ( ) έφτασε στο απόγειο της δύναμής του (κοσμικής, πνευματικής, καλλιτεχνικής, οικονομικής).

63

64 Cluny II, 10 ος αιώνας

65 St Philibert, Bourgogne, Tournus, πρώιμος 11 ος αιώνας

66

67

68 Αγγλοσάξωνες και Σκανδιναβοί

69

70 Stave Church, Urnes, Νορβηγία, 11ος αιώνας

71 Winchester style Επηρεασμένο από το hiberno-saxon και το καρολιγγειανό στιλ

72 Ο βασιλιάς Edgar παρουσιάζει στο Χριστό τον ιδρυτικό χάρτη, New Minister Charter, Winchester, 966

73 Οι Μαρίες στον τάφο του Κυρίου, Benedictional (ευλογητάριο) of St Ethelwold, Winchester, c980

74 Επίσκοπος που ευλογεί το εκκλησίασμα, 10 ος αιώνας

75 Παράδεισος και Κόλαση, Liber Vitae of New Minister, Winchester, 1020

76 Δωρητές της νέας μονής, Liber Vitae of New Minister, 1020

77 Τέλος Ενότητας

78 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

79 Σημειώματα

80 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

81 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Αρετή Αδαμοπούλου. «Η Τέχνη του Μεσαίωνα. Η ΟΘΩΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

82 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]