ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. Θέκα:

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: «Ζ εμέιημε ηεο Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο : Σάζεηο θαη Πξννπηηθέο» Δπηβιέπσλ: Νηθφιανο Λαδαξίδεο πνπδάζηξηα: Γιπθεξία Καζηνχκε ΑΘΗΝΑ

2 Σν εαξηλφ Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ 2005 επηζήκαλε ηα εμήο: «Eίλαη απαξαίηεην λα επαλελεξγνπνηεζεί ρσξίο ρξνλνηξηβή ε ζηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβόλαο θαη λα γίλεη επαληεξάξρεζε πξνηεξαηνηήησλ πξνο όθεινο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο απαζρόιεζεο. Πξάγκαηη, ε Επξώπε πξέπεη λα αλαλεώζεη ηηο βάζεηο ηεο αληαγσληζηηθόηεηάο ηεο, λα απμήζεη ην δπλακηθό νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο πνπ δηαζέηεη θαζώο θαη ηελ παξαγσγηθόηεηά ηεο θαη λα εληζρύζεη ηελ θνηλσληθή ηεο ζπλνρή, δίλνληαο θαηά θύξην ιόγν έκθαζε ζηε γλώζε, ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ αμηνπνίεζε ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηόρσλ απηώλ, ε Έλσζε πξέπεη λα θηλεηνπνηήζεη πεξηζζόηεξν όια ηα ελδεδεηγκέλα εζληθά θαη θνηλνηηθά κέζα ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηεο ζπλνρήο ζηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηεο ζηξαηεγηθήο: νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή, ώζηε λα αμηνπνηεζνύλ θαιύηεξα νη κεηαμύ ηνπο ζπλέξγεηεο, εληόο ελόο γεληθνύ πιαηζίνπ αεηθόξνπ αλάπηπμεο». 2

3 Πεξίιεςε Ζ εξγαζία απηή πξνέθπςε απφ ηελ αλαιπηηθή έξεπλα, επεμεξγαζία θαη ζχλζεζε βηβιηνγξαθηθψλ πεγψλ, πεγψλ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη πξσηνγελψλ εγγξάθσλ ησλ νξγάλσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (έγγξαθα ηεο Δπηηξνπήο, εθζέζεηο, έγγξαθα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, δειηία ηχπνπ). Γηαξζξψλεηαη ζε ηξία θεθάιαηα θαη πεξηζζφηεξεο ελφηεηεο, ελψ ε Δηζαγσγή ζέηεη ην γεληθφ πιαίζην ηεο πξνβιεκαηηθήο θαη ηα πκπεξάζκαηα νδεγνχλ ζε δηαπηζηψζεηο ηεθκεξησκέλεο κέζσ ζηνηρείσλ θαη δεηθηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζην θχξην ζψκα ηεο εξγαζίαο. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα θαιχςεη ηελ εμέιημε ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο απφ ηελ απαξρή ηεο, έσο ην 2013 θαη λα απνδψζεη επηπιεφλ, ηηο κειινληηθέο ηεο ηάζεηο θαη πξννπηηθέο. Θέκα ηδηαίηεξα επίθαηξν θαη ελδηαθέξνλ, εθφζνλ ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή είλαη κηα απφ ηηο θχξηεο πνιηηηθέο ηεο ΔΔ πνπ απνξξνθά ζεκαληηθνχο πφξνπο απφ ηνλ θνηλνηηθφ Πξνυπνινγηζκφ ( 32% ην 2006) θαη νη ρξεκαηνδνηήζεηο ηεο απνηεινχλ δσηηθήο ζεκαζίαο νηθνλνκηθή ελίζρπζε γηα ηελ Διιάδα (ζην πξνζρέδην ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ γηα ην 2008, πεξίπνπ ην 45% ησλ πφξσλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ, πξνέξρεηαη απφ ηελ ΔΔ) 1, ζέκα πνπ αλαιχεηαη ζε ρσξηζηή ελφηεηα ηεο εξγαζίαο. Δπηπιένλ, ε εμέηαζε ηνπ ζέκαηνο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο απνθηά απμεκέλε βαξχηεηα ζην πιαίζην ησλ ζπλερψλ αιιαγψλ πνπ ζπληεινχληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ θαη πξνβιεκαηίδνπλ επηζηεκνληθνχο αλαιπηέο θαη πνιίηεο. ην θχξην κέξνο ηεο εξγαζίαο, εμεηάδνληαη νη ζεκαληηθφηεξνη ζηαζκνί ζηελ πνξεία ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη ππνζηεξίδεηαη φηη ε αλάπηπμή ηεο ηειεί ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηελ ζεζκηθή εκβάζπλζε (εζσηεξηθά αγνξά, ΟΝΔ) θαη ηηο δηεπξχλζεηο ηεο Κνηλφηεηαο κε ηα λέα θξάηεκέιε. Αλαθέξνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο κέρξη ηψξα αζθνχκελεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη αλαιχεηαη ηδηαίηεξα, ε αλαζεσξεκέλε πνιηηηθή ζπλνρήο γηα ηε λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν Μηα πξνζέγγηζε ινηπφλ πεξηζζφηεξν ζηξαηεγηθνχ ραξαθηήξα, βαζηζκέλε ζε επξσπατθέο πξνηεξαηφηεηεο, ζα πιαηζηψζεη ηε δηαδηθαζία 1 ΥΠΟΙΟ

4 εθαξκνγήο ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή ηε λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν, ζε επίπεδν ΔΔ, ζε εζληθφ επίπεδν θαη, ζηε ζπλέρεηα, ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Ζ πξνζέγγηζε απηή αλακέλεηαη λα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο απνδνηηθφηεηαο θαη ηεο δηαθάλεηαο, αιιά θαη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο πνιηηηθήο ινγνδνζίαο. Απηή είλαη ε πξνζέγγηζε πνπ θαζνξίδεηαη ζηηο θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, πνπ αληαλαθινχλ ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ θαζφξηζε ε αλαλεσκέλε ζηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβφλαο θαη νη νπνίεο, κε ηε ζεηξά ηνπο, δεκηνπξγνχλ ην πιαίζην γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ εζληθψλ ζηξαηεγηθψλ βάζεη ηεο πνιηηηθήο θαη ησλ πξνγξακκάησλ ζπλνρήο. Νέεο φκσο ηάζεηο θαη δηιιήκαηα επεξεάδνπλ ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ θαη ζα νδεγήζνπλ ζε λέα δεδνκέλα θαη πξννπηηθέο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ην παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ ηεο ΔΔ. Με απηφ ην λέν πιαίζην πνπ βξίζθεηαη ππφ δηακφξθσζε θαη αλαιχεηαη δηεμνδηθά ζηε παξνχζα εξγαζία, ζρεηίδνληαη ζεκαληηθά δεηήκαηα γηα ην πνιηηηθφ κέιινλ ηεο ΔΔ, φπσο ε κεηαξξχζκηζε ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ, πνπ αλαιχεηαη επίζεο. Σέινο, ζεκαληηθή δηαπίζησζε ηεο εξγαζίαο απνηειεί ην γεγνλφο φηη νη αληζφηεηεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ, θαη ζην εζσηεξηθφ ησλ ίδησλ ησλ θξαηψλκειψλ, εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ θαη λα απμάλνληαη. Σνλίδεηαη ινηπφλ ε επηηαθηηθή αλάγθε δηαηήξεζεο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ψζηε λα επηηεπρζεί καθξνπξφζεζκα ε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, θαη λα θαιπθζνχλ νη ζηφρνη ηεο αλαζεσξεκέλεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο. Λέμεηο Κιεηδηά: θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, πνιηηηθή ζπλνρήο, Γηαξζξσηηθά Σακεία, πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο, θνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο, δηεχξπλζε, επξσπατθή νινθιήξσζε. 4

5 Abstract This paper came out after an intense research, elaboration and composition of biographic sources, internet sites and primary documents of EU s organs (Commission s documents, reports, documents of the European Council, press release). It consist of three chapters and many units; the «Introduction» contains the general framework of the subject, while «Conclusions» lead to discoveries based on elements and indexes which are mentioned on the main part of the paper. The purpose of this paper is to examine the progress of EU s regional policy from its beginning until 2013 and to describe also future tendencies and perspectives. So the subject of the paper is extremely interesting and opportune, since regional policy is one of EU s main policies that absorb important funds from community budget; in addition, funds that regional policy allocates, consist a vital economic support for Greece (on the draft of budget for 2008, almost 45% of funds of Public Investment Programme, derive from EU), which is analyzed on a separate unit of the paper. Moreover, the subject of regional policy is essential due to the constant changes that occur in the interior of EU and puzzle scientists and citizens. The most important steps of the community regional policy are examined in the main part of the paper, and it is argued that its development relates with the institutional deepening (internal market, EMU) and the enlargement of the community, with new member-states that have entered EU. The results of regional policy that has been operated until now are mentioned and the reformed cohesion policy, for the new programming period of , is thoroughly examined. Thus, a more strategic approach based on european priorities, will surround the process of implementation of the cohesion policy for the new programming period, in EU and national level and furthermore in regional and local level. This approach expects to contribute not only to the growth of the economic efficiency and transparency, but also to the facilitation of the political answering. This approach is designed by the community strategic 5

6 guidelines, which reflect priorities that were appointed by the reformed Lisbon strategy and which, in their turn, create the framework for the constitution of national strategies based on programmεs of the cohesion policy. However, new tendencies and dilemmas influence EU s regional policy and will lead to new data and perspectives, in relation with the globalised environment of EU. With this new framework, which is under construction and it is analyzed thoroughly in this paper, are related important maters for the political future of EU, such as the reform of the community budget, which is analyzed too. A crucial discovery of this paper is that inequalities in the interior of EU and in the interior of member-states itself, remain and increase. Well the imperative need of preserving the regional policy is highlighted, so that economic and social cohesion would be achieved in the long-term and goals which were posed by the reformed Lisbon strategy would be satisfied. Key words: community regional policy, cohesion policy, Structural Funds, programming period, community budget, enlargement, european integration. 6

7 πληνκνγξαθίεο ΔΔ = Δπξσπατθή Έλσζε ΔΔ-27 = Δπξσπατθή Έλσζε ησλ 27 θξαηψλκειψλ ΚΠ = Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο ΔΠΑ = Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο ΜΟΠ = Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα ΟΝΔ = Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε ΔΚΑΥ = Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Άλζξαθα θαη Υάιπβα ΔΚΑΔ = Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Αηνκηθήο Δλέξγεηαο ΔΟΚ = Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ΔΔΠ = Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ΔΣΑΑ = Δπξσπατθή Σξάπεδα Αλαζπγθξφηεζεο θαη Αλάπηπμεο ΔΣΔ = Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ ΔΣαΔ = Δπξσπατθφ Σακείν Δπελδχζεσλ ΣΔ = Σξάπεδα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο NUTS II = (Nomenclature of Territorial Units For Statistics) Πεξηθέξεηα NUTS III = Ννκφο ΔΚΣ = Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν ΔΣΠΑ = Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο ΔΓΣΠΔ = Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπήζεσλ ΥΜΠΑ = Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Αιηείαο ΔΓΣΑΑ = Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αξγνηηθήο Αλάπηπμεο ΚΚΓ = Κνηλνηηθέο ηξαηεγηθέο Καηεπζπληήξηεο Γξακκέο ΚΑΠ = Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή ΑΚΥ = ρέδην Αλάπηπμεο Κνηλνηηθνχ Υψξνπ ΑΔΠ = Αθαζάξηζην Δζληθφ Πξντφλ ΑεγρΠ = Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ ΑΔΔ = Αθαζάξηζην Δζληθφ Δηζφδεκα ΜΑΓ = Μνλάδεο Αγνξαζηηθήο Γχλακεο δηο. = δηζεθαηνκκχξηα ΝΚΜ = Νέα Κξάηε-κέιε Δ&Α = Έξεπλα θαη Αλάπηπμε ΠΓΓΜ = Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο ΜΜΔ = Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο 7

8 Πεξηερόκελα πληνκνγξαθίεο...7 ΔΙΑΓΩΓΗ: Σν δήηεκα ησλ πεξηθεξεηαθώλ αληζνηήησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε..10 Κεθάιαην Ι : Η ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΗ ΔΔ ΑΠΟ ΣΙ ΙΓΡΤΣΙΚΔ ΤΝΘΗΚΔ ΔΩ ΣΟ Οη ηδξπηηθέο ζπλζήθεο ηεο ΔΔ θαη ε ζχλαςε ηνπ ΔΣΠΑ Σα Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα...16 Κεθάιαην II : Η ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΤΝΟΥΗ ΣΗ ΔΔ Ζ εηζαγσγή ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο ζηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε Ζ ζχζηαζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ Σα Κνηλνηηθά Πιαίζηα ηήξημεο Οη θπξηφηεξνη ζηαζκνί ζηε δηακφξθσζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Ζ πνιηηηθή ζπλνρήο γηα ηελ πεξίνδν Οη θχξηεο αιιαγέο γηα ηελ πεξίνδν Οη ζηφρνη ηεο λέαο πεξηφδνπ χγθιηζε Πεξηθεξεηαθή Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Απαζρφιεζε Δπξσπατθή Δδαθηθή πλεξγαζία..34 Κεθάιαην ΙΙΙ : ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΔΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΤΝΟΥΗ Απνινγηζκφο ηεο κέρξη ηψξα αζθνχκελεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Υξεκαηνδφηεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Ζ κεηαξξχζκηζε ηνπ Κνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ θαη ε πνιηηηθή ζπλνρήο Νέα δεδνκέλα γηα ηελ ΔΔ Νέεο πξνθιήζεηο γηα ηελ Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή..56 8

9 3.5 Σάζεηο ηεο Πεξηθεξεηαθήο Πνιηηηθήο Σα δηδάγκαηα ηνπ παξειζφληνο γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Πξννπηηθέο ηεο Πεξηθεξεηαθήο Πνιηηηθήο Ζ εηθφλα ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ ζηελ αξρή ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ θαη ην κέιινλ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα πκπεξάζκαηα - Γηαηί είλαη ζεκαληηθή ε Δπξσπατθή Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή;.79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...85 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 89 9

10 ΔΙΑΓΩΓΗ: Σν δήηεκα ησλ πεξηθεξεηαθώλ αληζνηήησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Αλ θνηηάμεη θαλείο ην ράξηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζα δηαπηζηψζεη φηη νη πην αλαπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο βξίζθνληαη ζηνλ θεληξηθφ ππξήλα ηεο Δπξψπεο. Σν Λνλδίλν, ην Παξίζη θαη νη Βξπμέιιεο κπνξνχλ λα λνεζνχλ σο νη απνιήμεηο ζην ιεγφκελν «ρξπζφ ηξίγσλν», ην νπνίν πεξηιακβάλεη πεξηθέξεηεο πνπ απνιακβάλνπλ επίπεδν αλάπηπμεο αζχγθξηηα πςειφηεξν απφ φιεο ηηο άιιεο πεξηθέξεηεο ηνπ επξσπατθνχ ρψξνπ. Δπίζεο, μεθηλψληαο απφ ηε Βφλλε θαη ηε Φξαλθθνχξηε, θαη πξνρσξψληαο κέζα απφ ηελ Απζηξία θαη ηε Βηέλλε, θαη απφ εθεί ζηε Βφξεην Ηηαιία θαη ην Μηιάλν, δεκηνπξγείηαη κηα εθηελήο γεσγξαθηθή δψλε, ζηελ νπνία επίζεο αλήθνπλ πεξηθέξεηεο κε εμαηξεηηθά πςειφ επίπεδν αλάπηπμεο. Οη πεξηνρέο απηέο είλαη ζεκεία ζχγθιηζεο ησλ βαζηθφηεξσλ κεηαθνξηθψλ δηθηχσλ, πεξηνρέο ζηηο νπνίεο ζπγθεληξψλνληαη δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο, ελψ ε νηθνλνκία ηνπο θπξηαξρείηαη απφ ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα. Με απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο, θαη κε βάζε ην πξφηππν ηεο ζχγρξνλεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ε αλαπηπμηαθή δπλακηθή απηψλ ησλ πεξηθεξεηψλ αλακέλεηαη λα εληζρπζεί αθφκε πεξηζζφηεξν ζην κέιινλ. Βέβαηα νη απνθαινχκελεο θεληξηθέο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ θαιχπηνπλ κφλν ην 14% ηεο ζπλνιηθήο ηεο επηθξάηεηαο, αιιά ζε απηέο θαηνηθεί ην 1/3 ηνπ πιεζπζκνχ, θαη παξάγεηαη πεξίπνπ ην κηζφ ΑΔΠ. 2 Απφ ηελ άιιε, ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο, εκθαλίδνπλ κηα πνηθηιία πξνβιεκάησλ. Τπάξρνπλ πεξηνρέο πνπ είραλ θάπνηε αλαπηχμεη έληνλε βηνκεραληθή δξαζηεξηφηεηα, αιιά πνπ ε απνβηνκεραλνπνίεζε θαηέβαζε ην επίπεδν αλάπηπμεο θαη δεκηνχξγεζε νηθνλνκηθφ καξαζκφ θαη αζηηθή ππνβάζκηζε. Άιιεο πεξηνρέο, ζηελ πεξηθέξεηα ηεο ΔΔ, είλαη ιηγφηεξν εθβηνκεραληζκέλεο, θαη βαζίδνληαη θπξίσο ζην γεσξγηθφ ηνκέα θαη ηελ αιηεία. Τπάξρνπλ, επίζεο, ζπλνξηαθέο πεξηθέξεηεο, πνπ ζπλήζσο, βξίζθνληαλ καθξηά απφ ηα θέληξα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, νη ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο πεξηνρέο ηεο ΔΔ εκπίπηνπλ ζε κία ή ζε πεξηζζφηεξεο απφ ηηο πξναλαθεξφκελεο θαηεγνξίεο. 2 EC, Second report on economic and social cohesion, 2001 θαη EC,

11 Ζ θαηάζηαζε έγηλε αθφκα πην ζχλζεηε κε ηηο δχν ηειεπηαίεο δηεπξχλζεηο. Οη πεξηθέξεηεο ησλ ρσξψλ απηψλ εκθαλίδνπλ αλαπηπμηαθή θαζπζηέξεζε πνιχ κεγαιχηεξε απφ φιεο ζρεδφλ ηηο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ ησλ 15 θξαηψλ-κειψλ, κε απνηέιεζκα νη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο ζηελ ΔΔ λα ππεξδηπιαζηάδνληαη. Αλ ιάβεη κάιηζηα θαλείο ππφςε ηνπ φηη νη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο ησλ ρσξψλ απμάλνπλ, θαη φηη κε ηελ ηειεπηαία δηεχξπλζε εληάρζεθαλ ε Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία πνπ παξνπζηάδνπλ αθφκα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ, ηφηε ε εηθφλα ελφο εμαηξεηηθά αλνκνηνγελνχο θαη αζχκκεηξεο αλάπηπμεο επξσπατθνχ ρψξνπ πξνβάιιεη, κε απεηιεηηθφ ηξφπν. Έλαληη απηήο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, ε επξσπατθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θαιείηαη λα ηνπνζεηεζεί ζην πξφβιεκα ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη ζηελ αληηκεηψπηζή ηνπ. απηή ηελ πξνβιεκαηηθή, ζεκαληηθή είλαη βέβαηα θαη ε ζέζε ηεο Διιάδαο, αθνχ είλαη πνιιαπιά ηα νθέιε ηεο απφ ηηο ρξεκαηνδνηήζεηο ηεο ΔΔ, θαζ φηη κέρξη πξφζθαηα ήηαλ κηα απφ ηηο βαζηθέο ρψξεο πνπ ιάκβαλαλ ζεκαληηθέο εληζρχζεηο ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο. Ζ Διιάδα είλαη θαηά ηελ Δπηηξνπή απφ ηηο πην σθειεκέλεο ρψξεο ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Απφδεημε φηη ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο ζα ήηαλ ζην ηέινο ηνπ 2006 θαηά 2,8% ρακειφηεξν αλ δελ ππήξραλ νη ρξεκαηνδνηήζεηο ηνπ Γ ΚΠ πνπ θάιπςε ηελ πεξίνδν Πξφθεηηαη γηα ην πςειφηεξν πνζνζηφ κεηαμχ ησλ απνθαινχκελσλ ρσξψλ ηεο ζπλνρήο. ζνλ αθνξά ην Γ ΚΠ ή ΔΠΑ πνπ ζα θαιχςεη ηελ πεξίνδν , ε Διιάδα αληηκεηψπηζε ηνλ άκεζα ππαξθηφ θίλδπλν λα ζηεξεζεί πνιχηηκσλ θνηλνηηθψλ πφξσλ ζε κηα πεξίνδν, κάιηζηα, έληνλσλ δεκνζηνλνκηθψλ πηέζεσλ πνπ αληηκεησπίδεη ελ φςε ηεο ΟΝΔ. Γηαηί φπσο είλαη γλσζηφ νη πφξνη πλνρήο ζα κεησζνχλ αλαινγηθά γηα ηελ Διιάδα ζηελ πεξίνδν , αθνχ κεηά ηε δηεχξπλζε νη ρψξεο πνπ δηθαηνχληαη ζηήξημε γηα λα ζπγθιίλνπλ κε ηελ ΔΔ έρνπλ γίλεη πνιχ πεξηζζφηεξεο - 12 λέα θξάηε-κέιε, ηα πεξηζζφηεξα εθ ησλ νπνίσλ είλαη πην θησρά απφ ηελ Διιάδα - ελψ νη πφξνη δελ έρνπλ απμεζεί αλαινγηθά. Παξ φια απηά, νη θνηλνηηθέο ρξεκαηνδνηήζεηο κε πξννξηζκφ ηε ρψξα καο ζα εμαθνινπζήζνπλ λα είλαη ζεκαληηθέο. Δίλαη ινηπφλ αλαγθαίν, ε Διιάδα λα αμηνπνηήζεη θαηά ηνλ 11

12 θαιχηεξν ηξφπν ηα δηαζέζηκα θνλδχιηα ψζηε λα δηαηεξεζεί θαη λα εληζρπζεί ν ξπζκφο αλάπηπμήο ηεο. Ζ Δπηηξνπή εθηηκά άιισζηε φηη θαηά ηελ πεξίνδν , ην ΑΔΠ ηεο Διιάδαο ζα είλαη θαηά 3,5% πςειφηεξν απ φηη ζα ήηαλ αλ δελ ππήξραλ νη ρξεκαηνδνηήζεηο ηεο ΔΔ. Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηελ Ληζνπαλία, Λεηνλία θαη Σζερία είλαη 8,5 % θαη γηα ηελ Πνισλία 5,5%. Δπίζεο, ε απαζρφιεζε ζηελ Διιάδα απμήζεθε θαηά 2 κνλάδεο ράξε ζηηο ρξεκαηνδνηήζεηο ηνπ Γ ΚΠ, κε ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Καη αλακέλεηαη λα δεκηνπξγεζνχλ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Γ ΚΠ θάπνπ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο 3. Ζ πνιηηηθή ζπλνρήο ηεο Δ.Δ 4. απνηειεί ινηπφλ γηα ηελ Διιάδα ην ηζρπξφηεξν αλαπηπμηαθφ ζηήξηγκα, αθνχ απφ εθεί πξνέξρεηαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ πφξσλ γηα ηα κεγάια ή κηθξφηεξα έξγα θαη άιια πξνγξάκκαηα. Δηδηθφηεξα ζην πξφγξακκα δεκνζίσλ επελδχζεσλ, ζχκθσλα κε ην πξνζρέδην ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ 5, γηα ην 2008 ζε ζχλνιν δηο επξψ, ηα δηο επξψ απνηεινχλ επηρνξεγήζεηο απφ ηελ ΔΔ (Γηαξζξσηηθά Σακεία). Άξα ην 45% πεξίπνπ ησλ πφξσλ, πξνέξρεηαη απφ ηελ ΔΔ. κσο παξ φια απηά, ε Δπηηξνπή επηζεκαίλεη φηη ε Διιάδα έρεη έλα απφ ηα πςειφηεξα πνζνζηά ηνπ πιεζπζκνχ, πεξίπνπ ην 20%, πνπ θηλνχληαη ζην φξην ηεο θηψρηαο ή θάησ απφ απηφ. Δπηπιένλ, παξαηεξεί φηη ν θίλδπλνο γηα έλαλ εξγαδφκελν λα βξεζεί ζηα φξηα ηεο θηψρεηαο είλαη πεξίπνπ ν ίδηνο κε έλαλ άλεξγν. Ζ δηαθνξά δελ είλαη κεγάιε. Καηά ηελ Δπηηξνπή, έλα κεγάιν πνζνζηφ (13-14%) ησλ Διιήλσλ εξγαδνκέλσλ αληηκεηψπηδε ην 2004 άκεζν θίλδπλν λα βξεζεί θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρεηαο. Πνιιά, ινηπφλ, πξέπεη αθφκε λα γίλνπλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο κε ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Ζ Δπηηξνπή αλαθέξεη σο ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηηο ππνδνκέο ζηνλ ηνκέα ησλ νδηθψλ θαη ζηδεξνδξνκηθψλ κεηαθνξψλ ζηε ρψξα. Μεηαμχ 1994 θαη 2004 πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζεκαληηθά έξγα κε ηε βνήζεηα ησλ θνηλνηηθψλ 3 Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Σέηαξηε έθζεζε γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, Μάηνο Ζ θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζπρλά αλαθέξεηαη θαη σο πνιηηηθή ζπλνρήο θαη αιιειεγγχεο 5 ΤΠΟΗΟ

13 θνλδπιίσλ, κε απνηέιεζκα ηνλ ηξηπιαζηαζκφ ησλ απηνθηλεηφδξνκσλ. Κακία ζχγθξηζε, φκσο, κε ην ηη έρεη γίλεη ζηηο αλαπηπγκέλεο επξσπατθέο ρψξεο. Ζ Διιάδα είλαη αθφκε πνιχ πίζσ. Ζ Δπηηξνπή επηζεκαίλεη επίζεο φηη ε Διιάδα βξίζθεηαη πάληα ζηελ ηειεπηαία ζέζε ζηελ ΔΔ φζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ. Σελ ίδηα ζέζε θαηαιακβάλεη θαη ζηνλ ηνκέα ησλ επελδχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηηο πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο αξρέο. ηελ παιαηά Δπξψπε ησλ 15 νη επελδχζεηο απφ ηελ Tνπηθή Aπηνδηνίθεζε αλήιζαλ θαηά κέζν φξν ηελ πεξίνδν ζην 70% πεξίπνπ ησλ ζπλνιηθψλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ, ελψ ζηελ Διιάδα δελ ππεξέβεζαλ ην 15%! Παξαηεξνχκε ινηπφλ, κέζα απφ ην παξάδεηγκα ηεο ρψξαο καο, πσο παξά ηα ζεκαληηθά θνλδχιηα πνπ απνξξνθά ε πνιηηηθή ζπλνρήο απφ ηνλ θνηλνηηθφ Πξνυπνινγηζκφ (πεξίπνπ ην 32% ην 2006), νη αληζφηεηεο ζηελ ΔΔ έρνπλ ηελ ηάζε λα αλαπαξάγνληαη (ή θαη λα απμάλνληαη). Καζίζηαηαη επνκέλσο, επηηαθηηθψο αλαγθαία ε αλαδηάξζξσζε θαη ε ζπλέρηζε κε πην έληνλνπο ξπζκνχο ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζεη επηηπρψο ηηο ζχγρξνλεο πξνθιήζεηο πνπ αλαδχνληαη κέζα ζ έλα παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ θαη λα ακβιχλεη ηηο αληζφηεηεο πνπ ηείλνπλ λα απνηειέζνπλ εγγελή ραξαθηεξηζηηθά γηα θάπνηεο πεξηνρέο. Σν βαζηθφ ινηπφλ ζεσξεηηθφ δήηεκα πνπ εμεηάδεηαη ζηε ζπδήηεζε γηα ηηο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο είλαη ην αλ, θαη ππφ πνηεο πξνυπνζέζεηο, ππάξρεη δπλαηφηεηα ζχγθιηζεο ησλ επηπέδσλ αλάπηπμεο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ θαη επνκέλσο πνην ζα είλαη ην κέιινλ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Σν δήηεκα απηφ βαξαίλεη αθφκε πεξηζζφηεξν, ππφ ην πξίζκα ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο. Ζ νινθιήξσζε είλαη επθαηξία ή απεηιή γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ πεξηνρψλ; Πξηλ ινηπφλ πξνρσξήζνπκε ζηα ζεκεξηλά δεδνκέλα, ηηο ηάζεηο θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο επξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, είλαη ρξήζηκν λα αλαθεξζνχκε ζην ηζηνξηθφ ηεο δηακφξθσζήο ηεο. 13

14 Κεθάιαην Ι : Η ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΗ ΔΔ ΑΠΟ ΣΙ ΙΓΡΤΣΙΚΔ ΤΝΘΗΚΔ ΔΩ ΣΟ Οι ιδπςηικέρ ζςνθήκερ ηηρ ΕΕ και η ζωνατη ηος ΕΤΠΑ Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζηηο ηδξπηηθέο ζπλζήθεο (ΔΚΑΥ, ΔΚΑΔ θαη ΔΟΚ) ηεο Κνηλφηεηαο δελ πξνζδηνξηδφηαλ ζαθψο, παξά κφλν σο κηα έκκεζε αλαθνξά. Ηδηαίηεξα ζηε ζπλζήθε ΔΟΚ αλαγλσξηδφηαλ ην πξφβιεκα ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη ηνληδφηαλ ε αλάγθε γηα ηελ αξκνληθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Κνηλφηεηαο, φκσο ειάρηζηα κέηξα πξνβιεπφηαλ γηα ηελ εθαξκνγή κίαο ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθήο γηα ηελ πεξηθέξεηα. Με δεδνκέλεο ηηο πεξηνξηζκέλεο ξπζκίζεηο πνπ πξνέβιεπαλ νη αξρηθέο ζπλζήθεο, δελ είλαη παξάμελν πνπ ε Κνηλφηεηα ρξεηάζηεθε πεξίπνπ είθνζη ρξφληα γηα λα αλαιάβεη, κε ηελ ίδξπζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΣΠΑ) 6 ην 1975, ηηο πξψηεο δξάζεηο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Σν ΔΣΠΑ επηθνξηίζηεθε κε ηελ εηδηθή απνζηνιή λα ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ ζηελ Κνηλφηεηα κέζσ ηεο αλάπηπμεο ησλ κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ. ηελ ίδξπζή ηνπ ζπλέβαιαλ ηα εμήο: Ζ έθζεζε Thompson 7, ζηελ νπνία: ππαγνξεπφηαλ ε αλαγθαηφηεηα ηεο δεκηνπξγίαο κηαο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, αλαιπφηαλ νη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο θαη ηα αίηηα ηνπο θαη πξνηείλνληαλ ζπγθεθξηκέλα κέηξα πνιηηηθήο. 8 Δπίζεο, δηλφηαλ ην ζηίγκα πνπ ζα έπξεπε λα έρεη ε πνιηηηθή απηή: δελ ζα ππνθαζηζηά αιιά ζα ζπκπιεξψλεη ηηο εζληθέο πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο. Ζ επηδείλσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ πξνβιεκάησλ κεηά ηελ πξψηε δηεχξπλζε ηεο ΔΟΚ πνπ έγηλε ην 1973 κε ηελ έληαμε ηνπ Ζλσκέλνπ 6 Σν ΔΣΠΑ ηδξχζεθε κε βάζε ηνλ θαλνληζκφ 724/75. 7 Ζ έθζεζε Thomson, ε νπνία θαηεηέζε ην 1974 ζηελ Δπηηξνπή, πεξηειάκβαλε πξνηάζεηο γηα ηα πξνβιήκαηα ησλ πεξηθεξεηψλ. Πάλσ ζ απηέο ηηο πξνηάζεηο ζηεξίρζεθε θαη ε ίδξπζε ηνπ ΔΣΠΑ. 8 Βι. Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, Οη Πεξηθέξεηεο ζηελ Δ.Δ. Ζ εμέιημε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο απφ ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο έσο ην Μάαζηξηρη, Δθδφζεηο Θεκέιην, Αζήλα 1995, ζει

15 Βαζηιείνπ, ηεο Ηξιαλδίαο θαη ηεο Γαλίαο (νη ρψξεο απηέο, θπξίσο νη δχν πξψηεο, αληηκεηψπηδαλ έληνλεο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο). Ζ νηθνλνκηθή θξίζε, ηδηαίηεξα ην ελεξγεηαθφ πξφβιεκα, πνπ είρε δπζκελείο επηπηψζεηο ηφζν ζηηο ρψξεο-κέιε ζπλνιηθά φζν θαη επηκέξνπο ζηηο θησρφηεξεο πεξηθέξεηέο ηνπο. ηελ πξψηε ηνπ κνξθή, απφ ην 1975 κέρξη ην 1984, ην ΔΣΠΑ ζπκπιήξσλε ηηο εζληθέο πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο θαηαλέκνληαο ην ζχλνιν ησλ πφξσλ ηνπ ζε έξγα πνπ πξνηείλνληαλ απνθιεηζηηθά απφ ηα θξάηε-κέιε. Οη επηρνξεγήζεηο ηνπ ΔΣΠΑ βαζίδνληαλ ζε έλα ζχζηεκα ζηαζεξψλ πνζνζηψζεσλ 9 θαη αθνξνχζαλ ηηο εμήο δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο επελδχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηνχληαλ ζε κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο: I. επελδχζεηο ζε έξγα ππνδνκήο θαη αλαπηπμηαθνχο ζθνπνχο θαη II. επελδχζεηο ζηνπο ηνκείο ηεο βηνκεραλίαο-βηνηερλίαο θαη ησλ ππεξεζηψλ. 10 Μεηά ηα ηξία πξψηα ρξφληα εθαξκνγήο απηήο ηεο πνιηηηθήο, εθδφζεθε ν θαλνληζκφο 214/79 11 πνπ ηξνπνπνίεζε ηνλ πξνεγνχκελν, ηδξπηηθφ ηνπ ΔΣΠΑ, θαλνληζκφ (724/75). Οη βαζηθέο αιιαγέο αθνξνχζαλ: I. ην δηαρσξηζκφ ελφο ηκήκαηνο 5% ησλ πφξσλ ηνπ ΔΣΠΑ εθηφο πνζνζηψζεσλ πνπ δηαηίζεληαη απφ ηελ Δπηηξνπή ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο θαη ζε δψλεο εθηφο εζληθψλ πξνγξακκάησλ, II. ηε κεηαβνιή ησλ πνζνζηψζεσλ γηα ην ππφινηπν 95% ησλ πφξσλ ηνπ ΔΣΠΑ, III. ηνλ θαζνξηζκφ νξίσλ ζηελ αλαινγία επελδχζεσλ ππνδνκήο (δελ έπξεπε λα ππεξβαίλνπλ ην 70% ηνπ ζπλφινπ ησλ πφξσλ ηνπ ΔΣΠΑ) θαη ζην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηνπ ΔΣΠΑ ζηα ζπγθεθξηκέλα έξγα (ην νπνίν έπξεπε λα θζάλεη κέρξη ην 40% ηνπ θφζηνπο), IV. ηε δπλαηφηεηα ρξεκαηνδφηεζεο κηθξφηεξσλ επελδχζεσλ ζηε βηνκεραλία θαη ζηνλ ηνπξηζκφ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ππνβάιινληαη νκαδηθά σο εληαίν έξγν θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ γεσγξαθηθή θαη νηθνλνκηθή αιιειεμάξηεζε θαη ζπλνρή θαη 9 Σν πνζνζηφ απηφ είρε θαζνξηζηεί εμαξρήο κε θξηηήξην ηελ έληαζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ πξνβιεκάησλ θαη ην επίπεδν εηζνδήκαηνο θάζε ρψξαο. 10 Βι. Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, νπ.π (ζεκ.8), ζει Ο θαλνληζκφο 214/79 απνηέιεζε ηελ πξψηε ηξνπνπνίεζε θαλνληζκνχ ζηα πιαίζηα ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. 15

16 V. ηελ απινπνίεζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο έγθξηζεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο. 12 Σν 1980, νη πνζνζηψζεηο άιιαμαλ πάιη, γηα λα ζπκπεξηιάβνπλ ηελ Διιάδα, κε ηνλ θαλνληζκφ 3325/80. Χο βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ έγθξηζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζρεδίσλ επέλδπζεο ηέζεθε εμαξρήο ε έληαμε ηνπο ζε πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Σα πξνγξάκκαηα απηά πεξηείραλ ηνπο ζηφρνπο ησλ εζληθψλ πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ θαη ζπλνδεχνληαλ απφ θαηάινγν ησλ ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ πνπ ζα ρξεκαηνδνηνχληαλ απφ ην ΔΣΠΑ. Με βάζε απηφλ ηνλ θαλνληζκφ θηλήζεθε ην ΔΣΠΑ κέρξη θαη ην Απφ ην 1984 έσο θαη ηε κεηαξξχζκηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ, ε νπνία ζπληειέζηεθε ην 1988, ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ΔΣΠΑ δηαθνξνπνηήζεθε ζεκαληηθά. Ζ ζεκαληηθφηεξε ηξνπνπνίεζε ζε απηφ ην δηάζηεκα επήιζε κε ηνλ θαλνληζκφ 1787/ πγθεθξηκέλα, κε ηνλ θαλνληζκφ απηφ, δηλφηαλ ηδηαίηεξε έκθαζε: ζην ζπληνληζκφ ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ κεηαμχ ηνπο θαζψο θαη ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο κε ηηο εζληθέο πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο, ζηελ θαιχηεξε αμηνπνίεζε ηνπ ελδνγελνχο αλαπηπμηαθνχ δπλακηθνχ ησλ πεξηθεξεηψλ, ζε κηα νινθιεξσκέλε αλαπηπμηαθή πξνζέγγηζε θαη ζηελ απινπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ζηελ αχμεζε ησλ πνζνζηψλ ζπκκεηνρήο ηνπ ΔΣΠΑ Τα Μεζογειακά Ολοκληπυμένα Ππογπάμμαηα ηελ πεξίνδν ηψξα, κεηαμχ ησλ εηψλ , ε πην ζεκαληηθή θνηλνηηθή ελέξγεηα γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ήηαλ ε εθαξκνγή ησλ Μεζνγεηαθψλ Οινθιεξσκέλσλ Πξνγξακκάησλ (ΜΟΠ) 15 ζηελ Διιάδα, ζηελ Γαιιία θαη ζηελ Ηηαιία. Σα ΜΟΠ απνηεινχληαλ απφ πνιπεηείο δξάζεηο πνπ παξνπζίαδαλ ζπλνρή ηφζν κεηαμχ ηνπο φζν θαη κε ηηο θνηλέο πνιηηηθέο θαη 12 Βι. Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, νπ.π (ζεκ.8), ζει Ο θαλνληζκφο 1787/84 επέθεξε κηα ξηδηθή αλαδηνξγάλσζε ηεο φιεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ΔΣΠΑ, ζπκβάιινληαο ζηε δηακφξθσζε ελφο πην ελεξγνχ ξφινπ γηα απηφ. 14 Βι. Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, νπ.π (ζεκ.8), ζει Σα ΜΟΠ εγθξίζεθαλ ην 1985 κε ηνλ θαλνληζκφ 2088/85 θαη μεθίλεζαλ ην 1986 θαιχπηνληαο πεξίνδν επηά εηψλ. 16

17 είραλ σο ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ δηαξζξψζεσλ ησλ λνηίσλ πεξηνρψλ ηεο Κνηλφηεηαο (ηδηαηηέξσο ηεο Διιάδαο) έηζη ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε πξνζαξκνγή ηνπο ζηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ ζα δεκηνπξγνχζε ε Σξίηε θαηά ζεηξά δηεχξπλζε ηεο Κνηλφηεηαο. 16 ηελ ηειηθή απφθαζε γηα ηελ έγθξηζε ησλ ΜΟΠ, ζπλέβαιαλ ηα εμήο: ε επηθείκελε ηφηε έληαμε ησλ δχν ρσξψλ ηεο Ηβεξηθήο ρεξζνλήζνπ (Ηζπαλίαο θαη Πνξηνγαιίαο) θαη ν αληαγσληζκφο πνπ απηή ζα επέθεξε ζηα γεσξγηθά πξντφληα ησλ θξαηψλ-κειψλ ηνπ κεζνγεηαθνχ λφηνπ, ε πξνζπάζεηα κείσζεο ησλ αγξνηηθψλ δαπαλψλ γηα ζηήξημε ησλ ηηκψλ ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη ε αλεξγία θαη ε αληαπφθξηζε ζηα αηηήκαηα ηνπ ειιεληθνχ κλεκφληνπ (Μάξηηνο 1982). Σα ΜΟΠ Αθνξνχζαλ θπξίσο: 1. παξαγσγηθέο επελδχζεηο, 2. έξγα ππνδνκήο θαη 3. ηελ αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. πγθεθξηκέλα, νη δξάζεηο ηνπο επηθεληξψλνληαλ ζηνπο εμήο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο: 1. γεσξγία, αιηεία θαη ζπλαθείο δξαζηεξηφηεηεο, 2. ελέξγεηα, 3. βηνηερλία θαη βηνκεραλία θαη 4. ππεξεζίεο. Οη δξάζεηο απηέο έπξεπε λα είλαη ζπκπιεξσκαηηθέο κεηαμχ ηνπο θαη πξνζαξκνζκέλεο ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηαθφξσλ πεξηθεξεηψλ θαη δσλψλ, έηζη ψζηε ην ζχλνιν ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ εζληθψλ θαη θνηλνηηθψλ κέζσλ λα απνθηά νινθιεξσκέλν ραξαθηήξα. Σέινο ζα έπξεπε νη παξαπάλσ δξάζεηο λα ζπκβηβάδνληαη κε ηνπο θαλφλεο αληαγσληζκνχ θαη κε ηηο αξρέο ζπληνληζκνχ ησλ θαζεζηψησλ εληζρχζεσλ πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. 17 Σα ΜΟΠ απνηέιεζαλ ζεκείν ζηαζκφ γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο Κνηλφηεηαο θαη κπνξνχλ αλακθίβνια λα ζεσξεζνχλ σο ε πξψηε νπζηαζηηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ άζθεζε κηαο επξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. 16 Βι. Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, νπ.π (ζεκ.8), ζει Βι. Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, νπ.π (ζεκ.8), ζει

18 Κεθάιαην II : Η ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΤΝΟΥΗ ΣΗ ΔΔ 2.1 Η ειζαγυγή ηηρ πολιηικήρ ζςνοσήρ ζηην Ενιαία Εςπυπαφκή Ππάξη Ζ δεχηεξε θάζε ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο μεθίλεζε κε ηελ έληαμε ηνπ ζηφρνπ ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο ζηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (ΔΔΠ) 18 θαη ηελ πξφβιεςε, ζηα πιαίζηα απηνχ ηνπ ζηφρνπ, γηα ηε κεηαξξχζκηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ (ΔΣΠΑ, ΔΚΣ θαη ΔΓΣΠΔ) κέζσ κηαο ζεηξάο θαλνληζκψλ 19 πνπ ζα θάιππηαλ ηελ πεξίνδν Οη θαλνληζκνί απηνί φξηδαλ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ ηακείσλ, ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπο, ηνπο ζηφρνπο πξνηεξαηφηεηαο, ηηο κνξθέο παξέκβαζεο, ρξεκαηνδνηηθά ζέκαηα θ.ι.π. Ο ζηφρνο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο απέβιεπε ζηε κείσζε ηεο απφζηαζεο πνπ ρψξηδε ηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο θαη πεξηθέξεηεο ηεο Κνηλφηεηαο απφ ηηο πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλεο. Οη ιφγνη νη νπνίνη επέβαιαλ ηελ εηζαγσγή ηνπ ελ ιφγσ ζηφρνπ ζηελ ΔΔΠ ήηαλ θπξίσο δχν: I. νη ζπλερείο δηεπξχλζεηο ηεο ΔΟΚ, 1973 (Ζλσκέλν Βαζίιεην, Ηξιαλδία θαη Γαλία), 1981 (Διιάδα) θαη 1986 (Ηζπαλία θαη Πνξηνγαιία), νη νπνίεο είραλ θαηαδείμεη έληνλα πξνβιήκαηα πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη II. ε δηαπίζησζε φηη ην πθηζηάκελν επίπεδν πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ ζα απνηεινχζε εκπφδην ζηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο Δζσηεξηθήο Αγνξάο. Με άιια ιφγηα, ε κείσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε θαηέζηε αλαγθαία πξνυπφζεζε γηα ηελ ζηέξεε νηθνδφκεζε θαη ηελ επηηπρή ιεηηνπξγία ηεο Δληαίαο Αγνξάο, αθνχ κφλν έηζη ζα επηηπγράλνληαλ ν, δσηηθήο ζεκαζίαο, γηα ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε-ηφζν νηθνλνκηθή φζν θαη πνιηηηθή-ζηφρνο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζχγθιηζεο ησλ εηαίξσλ. 18 Ζ ΔΔΠ ππνγξάθηεθε ζηηο 14 Φεβξνπαξίνπ 1986 ζην Λνπμεκβνχξγν θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1 ε Ηνπιίνπ Οη θαλνληζκνί ηξνπνπνίεζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ ήηαλ νη εμήο: 2052/88, 4253/88, 4454/88, 4255/88, 4256/88. 18

19 Πξάγκαηη, νη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ ήηαλ αξθεηά κεγάιεο: νη ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο βξίζθνληαλ ζηελ Διιάδα, ζηελ Νφηηα Ηηαιία, ζηε Γπηηθή Ηζπαλία, ζηε Πνξηνγαιία θαη ζηελ Ηξιαλδία. απηέο ηηο πεξηθέξεηεο αληηζηνηρνχζε ην 16,7% ηνπ θνηλνηηθνχ πιεζπζκνχ θαη ην ΑΔΠ αλά θάηνηθν έθζαλε ην 86% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. Αληίζεηα, νη πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλεο πεξηθέξεηο βξίζθνληαλ ζηελ Οιιαλδία, ζηε Βφξεηα Ηηαιία, ζηε Γεξκαλία, ζηε Γαιιία, ζην Βέιγην θαη ζηε Νφηηα Βξεηαλία. απηέο ηηο πεξηθέξεηεο αληηζηνηρνχζε ην 27,4% ηνπ θνηλνηηθνχ πιεζπζκνχ θαη ην ΑΔΠ αλά θάηνηθν μεπεξλνχζε ην 114% ηνπ κέζνπ θνηλνηηθνχ φξνπ. Γηα λα αληηκεησπηζηεί απηφ ην νμχ πξφβιεκα απνθαζίζηεθε ε ζπκβνιή ησλ ρξεκαηνδνηηθψλ κέζσλ ηεο Κνηλφηεηαο. Ακέζσο κεηά ηελ ππνγξαθή ηεο ΔΔΠ, εμεηάζηεθε ην ζέκα ηεο εμεχξεζεο πφξσλ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Σειηθά, ηνλ Ηνχλην ηνπ 1988, απνθαζίζηεθε, κεηά ηε δηάζθεςε θνξπθήο πνπ είρε πξνεγεζεί, ε αχμεζε ησλ ηδίσλ πφξσλ απφ 1% ηνπ θνηλνηηθνχ ΑΔΠ ζην 1,20% κέρξη ην Απηή ε αχμεζε είρε σο απνηέιεζκα ηνλ δηπιαζηαζκφ ησλ πφξσλ ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ. Με ηνλ θαλνληζκφ ΔΟΚ 2052/88 20 θαζνξίζηεθαλ, κεηαμχ άιισλ, πέληε ζηφρνη, κε βάζε ην άξζξν 130 Α θαη Γ ηεο ΔΔΠ πνπ αλαθέξνληαλ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή Ο θαλνληζκφο απηφο, ζπγθεθξηκέλα πεξηιάκβαλε: α. ηνπο ζηφρνπο, ηα κέζα θαη ηελ απνζηνιή ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ, β. ηε κέζνδν ησλ δηαξζξσηηθψλ παξεκβάζεσλ, γ. ην αλαιπηηθφ πεξηερφκελν ησλ ζηφρσλ θαη δ. ηηο ρξεκαηννηθνλνκηθέο δηαηάμεηο. 21 πγθεθξηκέλα, ν ζηφρνο 1 αθνξνχζε ηελ πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηελ δηαξζξσηηθή πξνζαξκνγή ησλ πεξηθεξεηψλ πνπ βξίζθνληαλ ζε θαζπζηέξεζε, ν ζηφρνο 2 ηελ αλαδηάξζξσζε πεξηθεξεηψλ, ζπλνξηαθψλ πεξηνρψλ ή ηκεκάησλ πεξηνρψλ πνπ έρνπλ πιεγεί απφ βηνκεραληθή παξαθκή, ν ζηφρνο 3 ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο καθξάο δηαξθείαο, ν ζηφρνο 4 ηελ δηεπθφιπλζε ηεο επαγγεικαηηθήο έληαμεο ησλ λέσλ, θαη ν ζηφρνο 5 αθνξνχζε ηελ πξννπηηθή ηεο κεηαξξχζκηζεο ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο. 19

20 2.2 Η ζωζηαζη ηηρ Επιηποπήρ ηυν Πεπιθεπειϊν Με ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, 22 κε ηελ νπνία ε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα κεηεμειίρζεθε ζε Δπξσπατθή Έλσζε, επαλαιακβάλνληαλ απηνχζηα ηα άξζξα 130 Α, Β, Γ, Γ θαη Δ ηεο ΔΔΠ, άξζξα πνπ αθνξνχζαλ ην ζηφρν ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο, πξνβιέπνληαλ απνηειεζκαηηθφηεξεο δηαδηθαζίεο θαη λένη ζεζκνί γηα ηελ ηαρχηεξε πινπνίεζε ηνπ ζηφρνπ απηνχ ελφςεη ηεο πξννπηηθήο γηα ηελ ΟΝΔ πνπ ζεζκνζεηνχζε ε ίδηα ζπλζήθε. Με ηελ ηξνπνπνίεζε πνπ επέθεξε ε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη ζην πεξηερφκελν ηνπ άξζξνπ 130Γ, πξνζζέηνληαο κία αθφκε παξάγξαθν, ηδξχζεθε έλα λέν ηακείν, ην Σακείν πλνρήο. 23 Σν ηακείν απηφ αθνξνχζε ηε ρξεκαηνδφηεζε πξνγξακκάησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ κεηαθνξάο. Έλα άιιν ζεκαληηθφ ζηνηρείν πνπ εηζήρζε κε ηε ζπλζήθε ΔΔ ήηαλ ε ίδξπζε ελφο λένπ νξγάλνπ: ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ. Έρεη έλα ζπκβνπιεπηηθφ ραξαθηήξα, παξέρνληαο γλσκνδνηήζεηο ζηα άιια θνηλνηηθά φξγαλα (πκβνχιην, Δπηηξνπή) είηε φηαλ ηεο δεηείηαη είηε κε δηθή ηεο πξσηνβνπιία. Ζ επηηξνπή απηή ζπληζηά ηνλ θπζηθφ θαη άκεζν ζχλδεζκν κεηαμχ ησλ επξσπατθψλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ΔΔ. Έλα άιιν κείδνλνο ζεκαζίαο ζηνηρείν πνπ εηζήγαγε ε ζπλζήθε ΔΔ ήηαλ θαη ε θαζηέξσζε ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο. χκθσλα κε απηή ηελ αξρή, ε Κνηλφηεηα δξα κέζα ζηα φξηα ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ ηεο έρνπλ αλαηεζεί. ηνπο ηνκείο πνπ δελ ππάγνληαη ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο, ε Κνηλφηεηα δξα κε βάζε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, κφλν εάλ νη ζηφρνη κηαο δξάζεο δελ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ ζε επίπεδν θξάηνπο-κέινπο θαη επηηπγράλνληαη θαιχηεξα ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. 22 Ζ πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη ή πλζήθε ηεο ΔΔ, ππνγξάθηεθε ζηελ νκψλπκε πφιε ζηηο 7/2/1992 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1/1/1993. Ζ πλζήθε απηή, κεηαμχ άιισλ, αλέδεημε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή ζε ζεκειηψδε ζηφρν ηεο Έλσζεο. 23 Οη δηθαηνχρνη ηνπ Σακείνπ πλνρήο, ην νπνίν ηδξχζεθε κε ηνλ Καλνληζκφ 1164/94, είλαη ηα εμήο ηέζζεξα θξάηε-κέιε: Ηζπαλία, Διιάδα, Πνξηνγαιία θαη Ηξιαλδία. 20

21 2.3 Τα Κοινοηικά Πλαίζια Σηήπιξηρ ιεο απηέο νη ηξνπνπνηήζεηο βνήζεζαλ πάξα πνιχ ζηε κεηέπεηηα πνξεία ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, δίλνληαο ηεο έλα πην ζπγθεθξηκέλν ραξαθηήξα. Γηα ηελ πεξίνδν πξνγξακκαηηζκνχ είραλ εγθξηζεί πφξνη χςνπο 202,66 δηο επξψ 24 θαη είραλ θαζνξηζηεί έμη ζηφρνη 25 ζηνπο νπνίνπο είρε ζπγθεληξσζεί ην 85% ησλ πφξσλ ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ. Γηα ηελ επηδίσμε ησλ ζηφρσλ απηψλ, ε δξάζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ βαζηδφηαλ ζε ηέζζεξηο αξρέο: Σε πγθέληξσζε ηεο δξάζεο ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. 2. Σνλ Πξνγξακκαηηζκφ. 3. Σελ Πξνζζεηηθφηεηα Σελ Δηαηξηθή ζρέζε 28. Πξνθεηκέλνπ λα επηηαρπλζεί ε δηαδηθαζία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ηα θξάηε-κέιε ππνβάιινπλ ζηελ Δπηηξνπή ζπγρξφλσο ηα ζρέδηα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη ηα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ πινπνίεζε ηνπο. Σα ζρέδηα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο πεξηιακβάλνπλ ηελ πεξηγξαθή: ησλ βαζηθψλ πξνηεξαηνηήησλ αλάπηπμεο ησλ πεξηθεξεηψλ, ησλ δξάζεσλ πνπ αλαθέξνληαη ζε απηέο θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ θνηλνηηθψλ ρξεκαηνδνηηθψλ κέζσλ. Έπεηηα ε Δπηηξνπή, εθηηκάεη ηα ζρέδηα θαη ηηο πξνηεηλφκελεο δξάζεηο 24 Πεγή: Δπξσπατθή Δπηηξνπή ΓΓ XVI Μάηνο ηφρνο1: Πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ πεξηνρψλ ηφρνο 2: Μεηαηξνπή ησλ πεξηνρψλ πνπ έρνπλ ππνζηεί βηνκεραληθή παξαθκή ηφρνο 3: Καηαπνιέκεζε ηεο καθξνρξφληαο αλεξγίαο, δηεπθφιπλζε ηεο επαγγεικαηηθήο έληαμεο ησλ λέσλ θαη ηεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ησλ εθηεζεηκέλσλ ζηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αηφκσλ ηφρνο 4: Γηεπθφιπλζε ηεο πξνζαξκνγήο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο βηνκεραληθέο αιιαγέο ηφρνο 5: α. Δπηηάρπλζε ηεο πξνζαξκνγήο ησλ γεσξγηθψλ θαη ησλ αιηεπηηθψλ δηαξζξψζεσλ, β. Γηεπθφιπλζε ηεο πξνζαξκνγήο ησλ αγξνηηθψλ δσλψλ ηφρνο 6: Πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ αξαηνθαηνηθεκέλσλ πεξηνρψλ (πνπ βξίζθνληαη θπξίσο ζην Βνξξά ησλ θαλδηλαβηθψλ ρσξψλ). Βι. Νίθνο Μνχζεο, Δγρεηξίδην Δπξσπατθήο Πνιηηηθήο, Δθδφζεηο Παπαδήζεο, Αζήλα 2000, ζει Οη αξρέο απηέο πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη είραλ εηζαρζεί κε βάζε ηελ πξψηε κεηαξξχζκηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ (1988). 27 Ζ πξνζζεηηθφηεηα ζεκαίλεη φηη ε θνηλνηηθή δξάζε κπνξεί λα είλαη είηε ζπκπιήξσκα ησλ εζληθψλ δξάζεσλ είηε ζπκβνιή ζ απηέο, αιιά πξέπεη λα θέξεη κία πξφζζεηε αμία ζηηο εζληθέο πξσηνβνπιίεο. 28 Ζ εηαηξηθή ζρέζε ζεσξείηαη σο ε αξρή-θιεηδί πνπ ξπζκίδεη θαη δηέπεη ηηο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θνξέσλ πνπ εκπιέθνληαη ζηα ηξία επίπεδα ιήςεο απφθαζεο ζηελ Κνηλφηεηα: α. ηελ Δπηηξνπή, β. ηα θξάηε-κέιε θαη γ. ηηο αξρέο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. 21

22 θαζψο επίζεο θαη ηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο (εζληθνί θαη θνηλνηηθνί πφξνη) πνπ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπο θαη ηειηθά θαηαξηίδεη, ζε ζπκθσλία πάληα κε ην θξάηνο-κέινο, ην Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο (ΚΠ). Σν ζρέδην απηφ πεξηιακβάλεη: - ηελ εθ ησλ πξνηέξσλ αμηνιφγεζε ησλ πξνβιεπφκελσλ ζηφρσλ, - ηηο κνξθέο ησλ παξεκβάζεσλ, - ην ελδεηθηηθφ ζρέδην ρξεκαηνδφηεζεο θαη - ηε δηάξθεηα ησλ δξάζεσλ. 29 Σα ΚΠ ινηπφλ, απνηεινχλ ηα εξγαιεία εθείλα κε ηα νπνία δίλεηαη ψζεζε ζηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε θξαηψλ θαη πεξηθεξεηψλ. 30 ηε ζπλέρεηα, απνβιέπνληαο ζηελ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ δηαξζξσηηθψλ δξάζεσλ, ν θαλνληζκφο 1260/99 πξνέβιεςε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζηφρσλ απφ έμη, πνπ ήηαλ ηελ πεξίνδν , ζε ηξεηο θαηά πξνηεξαηφηεηα ζηφρνπο 31 γηα ηελ πεξίνδν Οη λένη θαλνληζκνί επίζεο πξνβιέπνπλ ηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ θνηλνηηθψλ πξσηνβνπιηψλ 32, απφ δεθαηξείο πνπ ήηαλ ηελ πεξίνδν , ζε ηέζζεξηο γηα ηελ πεξίνδν Σν ζπλνιηθφ επίπεδν ρξεκαηνδφηεζεο ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ θαη ηνπ Σακείνπ πλνρήο γηα ηελ πεξίνδν , αλήιζε 29 Βι. Νίθνο Μνχζεο, νπ.π. (ζεκ 25), ζει Δθηφο απφ ην ΚΠ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ζε έλα εληαίν έγγξαθν πξνγξακκαηηζκνχ ην νπνίν είλαη απνηέιεζκα απινπζηεπκέλεο δηαδηθαζίαο πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ έληαμε ζην ίδην έγγξαθν ησλ ζηξαηεγηθψλ πξνηεξαηνηήησλ, ησλ θαλφλσλ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ησλ εληζρχζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη ζηα πιαίζηα ησλ θνηλνηηθψλ παξεκβάζεσλ. Βι. Νίθνο Μνχζεο, νπ.π. (ζεκ 25), ζει ηφρνο 1: Απνζθνπεί ζηελ πξνψζεζε θαη ηε δηαξζξσηηθή πξνζαξκνγή ησλ αλαπηπμηαθά θαζπζηεξεκέλσλ πεξηνρψλ, ησλ νπνίσλ ην κέζν θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ είλαη ρακειφηεξν απφ ην 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. ηφρνο 2: πκβάιιεη ζηελ ζηήξημε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλαζπγθξφηεζεο ησλ πεξηνρψλ κε δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα, εθηφο απφ απηέο πνπ επηιέγνληαη γηα ην ζηφρν 1. ηφρνο 3: πγθεληξψλεη φια ηα κέηξα ππέξ ηεο αλάπηπμεο ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ, εθηφο ησλ πεξηνρψλ πνπ επηιέγνληαη γηα ηνλ ζηφρν Δθηφο απφ ηα ΚΠ, ηα ηξία Γηαξζξσηηθά Σακεία παξεκβαίλνπλ καδί ή ρσξηζηά γηα ηε ζηήξημε πξνγξακκάησλ θνηλνηηθνχ ελδηαθέξνληνο πνπ νλνκάδνληαη θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο. Απηέο απνζθνπνχλ ζην λα δηεπθνιχλνπλ ηελ εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν INTERREG III: πξνσζεί ηε δηαζπλνξηαθή, δηαθξαηηθή ή δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία 2. LEADER+: πξνσζεί ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε κε πξσηνβνπιίεο νκάδσλ ηνπηθήο δξάζεο 3. EQUAL: πξνβιέπεη ηελ αλάπηπμε λέσλ κεζφδσλ θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ θαη ησλ αληζνηήησλ πάζεο θχζεσο φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο 4. URBAN: Δπλνεί ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλαδσνγφλεζε πφιεσλ θαη πξναζηίσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ θξίζε. 22

23 ζπλνιηθά ζε 213 δηο. επξψ. 34 Απφ απηά, ηα 195 δηο. επξψ αθνξνχλ κφλν ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία. Αλαιπηηθφηεξα ε θαηαλνκή ηεο παξαπάλσ ρξεκαηνδφηεζεο (195 δηο. Δπξψ) ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ, κεηαμχ ησλ ηξηψλ ζηφρσλ, ησλ θνηλνηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, ησλ θαηλνηφκσλ κέηξσλ θαη ησλ άιισλ κέηξσλ ηερληθήο βνήζεηαο, παξνπζηάδεηαη σο εμήο: ΣΟΥΟΙ ΠΟΟ ΠΟΟΣΟ ΔΠΙΓΟΣΗΗ ΔΠΙ ΣΟΙ Δ ΓΙ. ΔΤΡΩ % ηφρνο 1 135,9 69,7 ηφρνο 2 22,5 1,5 ηφρνο 3 24,5 12,3 ΥΜΠΑ 35 1,1 0,5 Κνηλνηηθέο 10,43 5,35 Πξσηνβνπιίεο Καηλνηφκα 1,27 0,65 κέηξα 36 θαη κέηξα ηερληθήο βνήζεηαο ύλνιν Πνιηηηθή ζπλνρήο Καηαλνκή αλα ζηόρν ζε δηο επξώ ΥΜΠΑ 1% Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο 5% ηφρνο 3 13% ηφρνο 2 11% Καηλνηφκα κέηξα θαη κέηξα ηερληθήο βνήζεηαο 1% ηφρνο 1 69% ηφρνο 1 ηφρνο 2 ηφρνο 3 ΥΜΠΑ Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο Καηλνηφκα κέηξα θαη κέηξα ηερληθήο βνήζεηαο Πεγή: Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή Αο ζεκεησζεί εδψ φηη γηα ηελ πεξίνδν επελδχζεθαλ ζην πιαίζην ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ ζπλνιηθά 230 δηο Ecu. Βι. Ζξψ Νηθνιαθνπνχινπ-ηεθάλνπ, Ζ Κνηλσληθή Δπξψπε, Διιείκκαηα θαη Πξννπηηθέο, Δθδφζεηο Η. ηδέξεο, Αζήλα 2002, ζει Σν Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Αιηείαο (ΥΜΠΑ) απνηειεί έλα ρξεκαηνδνηηθφ δηαξζξσηηθφ κέζν, ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ην 1993, σο επαθφινπζν ηεο θξίζεο πνπ αληηκεηψπηζε ν ηνκέαο ηεο αιηείαο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, κε ζηφρν ηε ζηήξημε ηεο αλαδηάξζξσζεο ηνπ ηνκέα απηνχ. 36 Απηά απνζθνπνχλ ζην λα ελζαξξχλνπλ ηηο κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο ηεο Έλσζεο ψζηε λα επελδχζνπλ ζηελ θαηλνηνκία θαη ζηελ ηερλνινγία αηρκήο πξνθεηκέλνπ λα επηηαρχλνπλ ηελ αλάπηπμή ηνπο θαη λα γίλνπλ πην αληαγσληζηηθέο. 23

24 ζνλ αθνξά ην επίπεδν δηαζέζηκσλ πφξσλ γηα ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ Σακείνπ πλνρήο, φπσο αλαθέξζεθε, απηφ αλέξρεηαη, γηα ηελ πεξίνδν , ζε 18 δηο. επξψ. Ζ ελδεηθηηθή πνζνζηηαία θαηαλνκή ησλ ζπλνιηθψλ πφξσλ ηνπ Σακείνπ πλνρήο κεηαμχ ησλ δηθαηνχρσλ ηεζζάξσλ θξαηψλκειψλ γηα ηελ πεξίνδν είλαη ε εμήο: Ηζπαλία 61-63%, Διιάδα 16-18%, Πνξηνγαιία 16-18% θαη Ηξιαλδία 2-6% ηνπ ζπλφινπ. Γεληθά, απηφ πνπ ελδηαθέξεη, ζηα πξνγξάκκαηα ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο πεξηφδνπ , είλαη ν θαζνξηζκφο, εθ κέξνπο ηεο Έλσζεο, ησλ ελδεηθηηθψλ γεληθψλ θαηεπζχλζεσλ πνπ απνζθνπνχζαλ ζην λα βνεζήζνπλ ηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ζηε ράξαμε ζηξαηεγηθψλ πξνζαλαηνιηζκνχ ζην πιαίζην θαζελφο απφ ηνπο ζηφρνπο 1, 2 θαη 3 ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ 37 θαζψο θαη ηηο ζρέζεηο ηνπο κε ην Σακείν πλνρήο. Απηέο νη αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο νλνκάδνληαη νινθιεξσκέλεο ππφ ηελ έλλνηα φηη αθνινπζνχλ έλα ζπλεθηηθφ φξακα θαη δηακνξθψλνπλ εηαηξηθέο ζρέζεηο απνθεληξσκέλεο, επξείεο θαη απνηειεζκαηηθέο, εμαζθαιίδνληαο έηζη ηε ζπκκεηνρή ηνπ κεγαιχηεξνπ δπλαηνχ αξηζκνχ εζληθψλ, πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ θαηά ηελ πξνεηνηκαζία, ηελ πινπνίεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ δηαξζξσηηθψλ δξάζεσλ. 2.4 Οι κςπιψηεποι ζηαθμοί ζηη διαμψπθυζη ηηρ πεπιθεπειακήρ πολιηικήρ 1957 Σα θξάηε πνπ ζπλππνγξάθνπλ ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο αλαθέξνπλ ζην πννίκηφ ηεο ηελ αλάγθε λα εληζρχζνπλ ηελ ελφηεηα ησλ νηθνλνκηψλ ηνπο θαη λα εμαζθαιίζνπλ ηελ αξκνληθή ηνπο αλάπηπμε, κεηψλνληαο ηηο πθηζηάκελεο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ πεξηνρψλ θαη ηελ θαζπζηέξεζε ησλ ιηγφηεξν επλνεκέλσλ κεηαμχ απηψλ. 37 Οη γεληθέο αξρέο ιεηηνπξγίαο ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ γηα ηελ πεξίνδν , είλαη νη εμήο: α, πξνγξακκαηηζκφο ησλ εληζρχζεσλ, β. Δηαηξηθή ζρέζε κεηαμχ ελφο κέγηζηνπ αξηζκνχ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ, γ. Πξνζζεηηθφηεηα ηεο επξσπατθήο ελίζρπζεο ζε ζρέζε κε ηηο εζληθέο επηδνηήζεηο, δ. Γηαρείξηζε, παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ησλ ηακείσλ θαη ε. Πιεξσκέο θαη δεκνζηνλνκηθνί ειέγρνπ. 24

25 1958 Ίδξπζε δχν ηνκεαθψλ Σακείσλ: ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ (ΔΚΣ) θαη ηνπ Δπξσπατθνχ Γεσξγηθνχ Σακείνπ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπήζεσλ (ΔΓΣΠΔ) Γεκηνπξγία ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΣΠΑ) γηα ηε κεξηθή αλαθαηαλνκή ησλ ζπλδξνκψλ ησλ θξαηψλ πξνο φθεινο ησλ κεηνλεθηηθψλ πεξηθεξεηψλ Ζ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε (ΔΔΠ) ζέηεη ηηο βάζεηο γηα κηα πξαγκαηηθή πνιηηηθή ζπλνρήο, ε νπνία ζα πξέπεη λα αληηζηαζκίδεη, γηα ηηο ρψξεο ηνπ Νφηνπ θαη ηηο ινηπέο κεηνλεθηηθέο πεξηθέξεηεο, ηηο πηέζεηο ηεο αγνξάο Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ (Φεβξνπάξηνο 1988) απνθαζίδεη ηε κεηαξξχζκηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ηακείσλ αιιειεγγχεο, ηα νπνία νλνκάδνληαη εθεμήο Γηαξζξσηηθά Σακεία, θαη απνθαζίδεη φηη ζα ηνπο δηαηεζνχλ 68 δηο. ecu (ζε ηηκέο 1997) Ζ πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε νπνία ηίζεηαη ζε ηζρχ ην 1993, θαζηεξψλεη ηε ζπλνρή σο έλαλ απφ ηνπο νπζηψδεηο ζηφρνπο ηεο Έλσζεο, εθ παξαιιήινπ κε ηελ νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή Έλσζε θαη ηελ εληαία αγνξά. Πξνβιέπεη επίζεο ηε δεκηνπξγία ηνπ Σακείνπ πλνρήο, ην νπνίν ζηεξίδεη έξγα ππέξ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ κεηαθνξψλ ζηα ιηγφηεξν επεκεξνχληα θξάηε-κέιε Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Δδηκβνχξγνπ (Γεθέκβξηνο 1993) απνθαζίδεη λα δηαζέζεη 177 δηο. ecu πεξίπνπ (ζε ηηκέο 1999), δειαδή ην έλα ηξίην ηνπ Κνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ, γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο. Έλα λέν Υξεκαηνδνηηθφ Μέζν Πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο Αιηείαο (ΥΜΠΑ) ζπκπιεξψλεη ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία Ζ πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ επηβεβαηψλεη ηε ζεκαζία ηεο ζπλνρήο, θαη πεξηιακβάλεη επίζεο έλα θεθάιαην ζρεηηθά κε ηελ απαζρφιεζε, ζην νπνίν πξνβάιιεηαη ε αλάγθε ηεο θνηλήο δξάζεο γηα ηελ ππνρψξεζε ηεο αλεξγίαο Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Βεξνιίλνπ (Μάξηηνο 1999) απνθαζίδεη ηε κεηαξξχζκηζε ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ θαη ηε 25

26 κεξηθή ηξνπνπνίεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Σακείνπ πλνρήο. Σα ηακεία απηά ζα δηαζέηνπλ πιένλ ησλ 30 δηο. επξψ εηεζίσο, κεηαμχ ηνπ 2000 θαη 2006, δειαδή 213 δηο επξψ θαηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο επηαεηίαο. Σν Μέζν Πξνεληαμηαθψλ Γηαξζξσηηθψλ Πνιηηηθψλ (ISPA) θαη ην Δηδηθφ Πξφγξακκα Έληαμεο γηα ηε Γεσξγία θαη ηελ Αγξνηηθή Αλάπηπμε (SAPARD) ζπκπιεξψλνπλ ην πξφγξακκα PHARE γηα ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο ζηηο ππνςήθηεο γηα έληαμε ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. 2.5 Η πολιηική ζςνοσήρ για ηην πεπίοδο Οη θύξηεο αιιαγέο γηα ηελ πεξίνδν Μεηά ηε κεηαξξχζκηζε ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή ην 2006, γηα ηελ πεξίνδν ν θχξηνο ζηφρνο ηεο πνιηηηθήο απηήο, παξακέλεη ε κείσζε ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ κέζσ ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ πφξσλ ζηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο. Σελ πεξίνδν ν θχξηνο φγθνο ζα ζπγθεληξσζεί ζηηο θησρφηεξεο πεξηθέξεηεο θαη ρψξεο: ελψ ην 1989 ζηηο πεξηθέξεηεο κε ηα ρακειφηεξα εηζνδήκαηα δηαηέζεθε ην 56% ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ, ζην ηέινο ηεο λέαο πεξηφδνπ πξνγξακκαηηζκνχ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζα είλαη 85%. Σα λέα θξάηε-κέιε, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ πεξίπνπ ην 21% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΔΔ ησλ 27, ζα ιάβνπλ πνζνζηφ πνπ ππεξβαίλεη ην 52% ηνπ ζπλφινπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ. Χζηφζν, ζχκθσλα κε ηελ λέα αηδέληα γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε, θαη ζην πιαίζην ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ε πνιηηηθή ζπλνρήο δίλεη απμαλφκελε έκθαζε ζηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθήο ζέζεο ησλ πεξηθεξεηψλ ζην πιαίζην ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Χο εθ ηνχηνπ, νη πφξνη επηθεληξψλνληαη ζε φιεο ηηο πεξηθέξεηεο πνπ πξέπεη λα πξνβνχλ ζε δηαξζξσηηθέο πξνζαξκνγέο, θαζψο θαη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ 26

27 πνπ δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ζπγθέληξσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ γχξσ απφ ηελ έξεπλα, ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ησλ επηρεηξήζεσλ. Σν απνηέιεζκα απηψλ ησλ ζηφρσλ είλαη φηη, ηελ πεξίνδν , ε πνιηηηθή ζπλνρήο ζα αθνινπζεί παληνχ ηηο ίδηεο θαηεπζχλζεηο αλάπηπμεο θαη απαζρφιεζεο, αιιά ε έληαζε ηεο ππνζηήξημεο πνπ ζα παξέρεηαη απφ ηελ Έλσζε ζα αληαλαθιά ηηο αλάγθεο θαη ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο ησλ θξαηψλκειψλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ. Ζ έθβαζε άιισζηε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζρεηηθά κε ηηο δεκνζηνλνκηθέο πξννπηηθέο γηα ηελ πεξίνδν , πνπ είρε σο απνηέιεζκα ηε δηάζεζε ζεκαληηθψλ πφξσλ ζηελ πνιηηηθή γηα ηε ζπλνρή (35% ηνπ ζπλνιηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΔΔ), ππνδειψλεη φηη ππάξρεη πςειφο βαζκφο πνιηηηθήο ζπλαίλεζεο σο πξνο απηφ ην ζχζηεκα πινπνίεζεο ησλ θνηλνηηθψλ πξνηεξαηνηήησλ. Με ζηφρν ινηπφλ ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο Πνιηηηθήο πλνρήο γηα ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν ην πκβνχιην ςήθηζε, ηνλ Ηνχιην ηνπ 2006, ηνλ Γεληθφ Καλνληζκφ ησλ Σακείσλ, ελψ ζηηο 6 Οθησβξίνπ 2006 ε Δ.Δ. ελέθξηλε ηηο «Κνηλνηηθέο ηξαηεγηθέο Καηεπζπληήξηεο Γξακκέο γηα ηε πλνρή » (ΚΚΓ). Σα θξάηε-κέιε ππνρξενχληαη έθηνηε λα αθνινπζήζνπλ απηέο ηηο ΚΚΓ πξνθεηκέλνπ λα θαζνξίζνπλ ηηο ζηξαηεγηθέο αλαπηπμηαθέο ηνπο πξνηεξαηφηεηεο ζε εζληθφ επίπεδν γηα ηελ πεξίνδν , δειαδή ηα «Δζληθά ηξαηεγηθά Πιαίζηα Αλαθνξάο» (ΔΠΑ) 38, ηα νπνία απνηεινχλ πιένλ ηνλ αληηθαηαζηάηε ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζίσλ ηήξημεο. Σα ρξεκαηνδνηηθά κέζα πνπ δηαηίζεληαη πιένλ γηα ηελ Πνιηηηθή πλνρήο είλαη ην Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΣΠΑ), ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (ΔΚΣ) θαη ην Σακείν πλνρήο. Δπηπξφζζεηα, 38 Σν ΔΠΑ είλαη ην λέν πξφγξακκα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ρψξαο, κε θνηλνηηθνχο πφξνπο (ΔΔ) χςνπο 20,4 δηο επξψ, εζληθή ζπκκεηνρή πνπ θζάλεη ηα 11,5 δηο επξψ θαη ηδησηηθή ζπκκεηνρή πνπ εθηηκάηαη ζηα 7,5 δηο επξψ. Σν ΔΠΑ απνηειείηαη απφ κηθξφηεξν αξηζκφ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ, ζε ζρέζε κε ην Γ ΚΠ , πνπ νδεγεί ζε πην επέιηθην ζρήκα δηαρείξηζεο. Ο ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηελ πεξίνδν ζα πινπνηεζεί κέζα απφ: o νθηψ (8) Σνκεαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα, o πέληε (5) Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα o δψδεθα (12) Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα Δδαθηθήο πλεξγαζίαο. 27

28 δηαηίζεληαη πφξνη θαη απφ ην Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (ΔΓΣΑΑ) 39 θαζψο θαη απφ ην Δπξσπατθφ Σακείν Αιηείαο 40. πλνιηθά, ζα δηαηεζνχλ δηο επξψ (ζε ηηκέο 2004) γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο κεηαμχ 2007 θαη 2013, πνζφ ην νπνίν αληηπξνζσπεχεη ην 35,7 % ηνπ ζπλφινπ ησλ δαπαλψλ (ζε πηζηψζεηο αλαιήςεσλ ππνρξεψζεσλ) πνπ ζπκθσλήζεθαλ γηα ηελ αλσηέξσ πεξίνδν θαη ην νπνίν αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 0.37% ηνπ ΑΔγρΠ ηεο ΔΔ-27, ζε εηήζηα βάζε. Ζ θαηαλνκή ησλ πφξσλ κεηαμχ ησλ ηξηψλ λέσλ ζηφρσλ: «χγθιηζε», «Πεξηθεξεηαθή Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Απαζρφιεζε» θαη «Δδαθηθή πλεξγαζία» 41, είλαη ηέηνηα ψζηε λα επηηπγράλεηαη ζεκαληηθή ζπγθέληξσζε ζηηο πεξηθέξεηεο ηνπ ζηφρνπ ηεο «ζχγθιηζεο». πγθεθξηκέλα ην 81,54% ησλ πφξσλ (δει. 251 δηο επξψ) θαηεπζχλεηαη γηα ηε «ζχγθιηζε», ην 15,95% (ή 49 δηο επξψ) γηα ηνλ ζηφρν ηεο πεξηθεξεηαθήο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη απαζρφιεζεο θαη ην 2,52% (άξα 8 δηο επξψ) ζηνλ ηξίην ζηφρν. ην ζπλνιηθφ πνζφ ηνπ ζηφρνπ ηεο ζχγθιηζεο πεξηιακβάλνληαη θαη νη πφξνη χςνπο 61,6 δηο επξψ γηα ην Σακείν πλνρήο ην νπνίν θαιχπηεη 15 θξάηε-κέιε (θαη ε Διιάδα αλάκεζά ηνπο). Σα λέα θξάηε-κέιε ζα ιάβνπλ ην 51.3% ησλ ζπλνιηθψλ πφξσλ γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο. 39 Γηα παξάδεηγκα, γηα ηελ Διιάδα, κέζσ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (ΠΑΑ) Γηα ηελ Διιάδα, κέζσ ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο (Δ.Π.) ΑΛΗΔΗΑ Οη ζηφρνη απηνί ζα αληηθαηαζηήζνπλ ηνπο παιαηνχο ζηφρνπο ηεο πεξηφδνπ πξνγξακκαηηζκνχ

29 Έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηνηρείν, ζηε λέα πεξίνδν πξνγξακκαηηζκνχ, είλαη ε άκεζε ζχλδεζε ησλ λέσλ (δπν πξψησλ) ζηφρσλ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ κε ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Ληζζαβφλαο θαη ηε ζπλαθφινπζε δηάζεζε ελφο πνζνζηνχ ησλ θεθαιαίσλ γηα ζθνπνχο πνπ ζπλδένληαη ζαθψο κε ηε ζηξαηεγηθή γηα ηε κεγέζπλζε θαη ηελ απαζρφιεζε (δηάζεζε πφξσλ κε ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ-«earmarking»). πγθεθξηκέλα, θαζνξίζζεθαλ ζηφρνη δαπαλψλ νη νπνίνη αλέξρνληαη ζην 60% (ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ) γηα ην ζηφρν ζχγθιηζεο θαη 75% γηα ην ζηφρν πεξηθεξεηαθήο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη απαζρφιεζεο, ηα δε πνζνζηά απηά ζα ηζρχνπλ θαηά κέζνλ φξν γηα νιφθιεξε ηελ πεξίνδν. Οη δηαηάμεηο απηέο δελ ζα εθαξκνζζνχλ ζηα θξάηε-κέιε πνπ πξνζρψξεζαλ ζηελ Έλσζε ην 2004 ή πνπ ζα πξνζρσξήζνπλ κεηά, ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε νη ζπγθεθξηκέλεο αλαπηπμηαθέο ηνπο αλάγθεο. Δπίζεο απνθαζίζζεθε λα ελζαξξπλζεί κηα πεξηζζφηεξν ζηξαηεγηθή πξνζέγγηζε ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ε κεγαιχηεξε απνθέληξσζε ησλ επζπλψλ θαη ε ελίζρπζε ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ. ην πιαίζην απηφ, νη εξγαζίεο ηνπ Σακείνπ πλνρήο ζα εληαρζνχλ ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ 29

30 δηαξζξσηηθψλ εληζρχζεσλ, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη κεγαιχηεξε ζπλνρή κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ Σακείσλ. 42 Γηάθνξεο κειέηεο ινηπφλ, εθηηκνχλ φηη ε πνιηηηθή ζπλνρήο γηα ηελ πεξίνδν , ζα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ ΑΔγρΠ θαηά 6 % ζηα πεξηζζφηεξα λέα θξάηε-κέιε, αγγίδνληαο ηελ θαιχηεξε επίδνζε απφ ηα ζελάξηα ησλ ππνζεηηθψλ εμειίμεσλ. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, πξνβιέπεηαη πξφζζεηε αχμεζε ηνπ ΑΔγρΠ θαηά 9 % γηα ηε Ληζνπαλία, ηελ Σζερηθή Γεκνθξαηία θαη ηε ινβαθία, θαηά 5,5-6 % γηα ηε Βνπιγαξία, ηελ Πνισλία θαη ηε Ρνπκαλία, θαηά 3,5 % γηα ηελ Διιάδα θαη θαηά 1,5 % πεξίπνπ γηα ηελ Ηζπαλία, ηα νκφζπνλδα θξάηε ηεο Αλαηνιηθήο Γεξκαλίαο θαη ηελ πεξηθέξεηα Mezzogiorno. Μέρξη ην 2015, νη επελδχζεηο γηα ηε ζπλνρή ζα κπνξνχζαλ λα ζπκβάινπλ ζηε δεκηνπξγία έσο 2 εθαηνκκπξίσλ πξφζζεησλ ζέζεσλ εξγαζίαο. κσο, ε επίπησζε ησλ πνιηηηθψλ ηεο ζπλνρήο ππεξβαίλεη ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε. Οη πνιηηηθέο απηέο δηαζθαιίδνπλ επηπιένλ ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο άιιεο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο, αλεμάξηεηα αλ απηέο αθνξνχλ ηηο θξαηηθέο εληζρχζεηο, ην πεξηβάιινλ, ηηο κεηαθνξέο, ηε ζηήξημε ηεο θαηλνηνκίαο ή ηεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο. Αθφκε, ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ δεκφζησλ δηνηθήζεσλ, ηελ αχμεζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηε ρξεζηή δηαθπβέξλεζε Οη ζηόρνη ηεο λέαο πεξηόδνπ 1. Σύγθιηζε Ο ζηφρνο «χγθιηζε», ζπλαθήο κε ηνλ παιαηφ ζηφρν 1, απνζθνπεί ζηελ επηηάρπλζε ηεο ζχγθιηζεο ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ θξαηψλ-κειψλ θαη πεξηθεξεηψλ, κέζσ ηεο βειηίσζεο ησλ ζπλζεθψλ αλάπηπμεο θαη απαζρφιεζεο. Αθνξά ηα ιηγφηεξν αλεπηπγκέλα θξάηε-κέιε θαη πεξηθέξεηεο. Οη ηνκείο δξάζεο ζα είλαη ην θπζηθφ θαη αλζξψπηλν θεθάιαην, ε θαηλνηνκία, ε 42 Ν. Λαδαξίδεο, άξζξν: Ζ Κνηλνηηθή Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή θαη ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία: απφ ηελ ΔΔΠ έσο ηηο ξπζκίζεηο γηα ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Σέηαξηε έθζεζε γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, Μάηνο

31 θνηλσλία ηεο γλψζεο, ε πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο αιιαγέο, ην πεξηβάιινλ θαη ε δηνηθεηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα. Θα ρξεκαηνδνηεζεί απφ ην ΔΣΠΑ, ην ΔΚΣ θαη ην Σακείν πλνρήο. Οη ζπλνιηθνί πφξνη πνπ ζα δηαηεζνχλ γηα ην ζηφρν απηφ αλέξρνληαη ζε δηζ. επξψ, δειαδή ζην 81,54% ηνπ ζπλφινπ. Γηα ην ζηφρν απηφ, είλαη επηιέμηκεο: γηα ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία (ΔΣΠΑ θαη ΔΚΣ): - νη πεξηθέξεηεο ησλ νπνίσλ ην ΑΔγρΠ αλά θάηνηθν είλαη θαηψηεξν ηνπ 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. Οη πεξηθέξεηεο απηέο πξέπεη λα αληηζηνηρνχλ ζην επίπεδν NUTS II. ηηο πεξηθέξεηεο απηέο δηαηίζεηαη ην 70,51% ησλ ζπλνιηθψλ θνλδπιίσλ ηνπ ελ ιφγσ ζηφρνπ. - νη πεξηθέξεηεο ζηηο νπνίεο ην ΑΔγρΠ αλά θάηνηθν ζα ππεξβεί, γηα ζηαηηζηηθνχο ιφγνπο (ιφγσ ηεο δηεχξπλζεο) ην 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ, ζα ηχρνπλ κεηαβαηηθήο, εηδηθήο θαη ζηαδηαθά κεηνχκελεο ρξεκαηνδφηεζεο. ηηο πεξηθέξεηεο απηέο ζα δηαηεζεί ην 4,99% ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ. γηα ην Σακείν πλνρήο: ηα θξάηε-κέιε ζηα νπνία ην Αθαζάξηζην Δζληθφ Δηζφδεκα (ΑΔΔ) αλά θάηνηθν είλαη θαηψηεξν ηνπ 90% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ θαη ηα νπνία εθαξκφδνπλ πξνγξάκκαηα νηθνλνκηθήο ζχγθιηζεο. Απηά ηα θξάηε-κέιε ζα ιάβνπλ ην 23,22% ησλ πφξσλ πνπ 31

32 δηαηίζεληαη γηα ηνλ ελ ιφγσ ζηφρν. Οη πεξηθέξεηεο πνπ ζα ππεξβνχλ ην 90% ηνπ ΑΔΔ αλά θάηνηθν γηα ζηαηηζηηθνχο ιφγνπο (ιφγσ ηεο δηεχξπλζεο) ζα ιάβνπλ κεηαβαηηθή, εηδηθή θαη ζηαδηαθά κεηνχκελε ρξεκαηνδφηεζε. Οη πεξηθέξεηεο απηέο ιακβάλνπλ ην 1,29% ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ. γηα εηδηθή ρξεκαηνδφηεζε απφ ην ΔΣΠΑ: νη ηδηαίηεξα απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηεο. ηφρνο είλαη λα δηεπθνιπλζεί ε ελζσκάησζή ηνπο ζηελ εζσηεξηθή αγνξά θαη λα ιεθζνχλ ππφςε ηα εηδηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ (αληηζηάζκηζε ηνπ επηπιένλ θφζηνπο πνπ ζπλεπάγεηαη ε γεσγξαθηθή απνκάθξπλζε). Γηα ην ζηφρν απηφ ηα αλψηαηα φξηα πνπ ηζρχνπλ γηα ην πνζνζηφ ζπγρξεκαηνδφηεζεο είλαη ηα αθφινπζα: - 75% ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ πνπ ζπγρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην ΔΣΠΑ ή ην ΔΚΣ. Σν ελ ιφγσ αλψηαην φξην κπνξεί λα θζάζεη ζην 80% εθφζνλ νη επηιέμηκεο πεξηθέξεηεο βξίζθνληαη ζε θξάηνο-κέινο πνπ θαιχπηεηαη απφ ην Σακείν πλνρήο. Μπνξεί λα θζάζεη αθφκα θαη ην 85% εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ηδηαίηεξα απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηεο. - ην 85% ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ πνπ ζπγρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην Σακείν πλνρήο. - ζην 50% ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ πνπ ζπγρξεκαηνδνηνχληαη ζηηο ηδηαίηεξα απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηεο (λέα ζπκπιεξσκαηηθή ρνξήγεζε ηνπ ΔΣΠΑ, πνπ απνζθνπεί ζηελ αληηζηάζκηζε ηνπ επηπιένλ θφζηνπο). 2. Πεπιθεπειακή Ανηαγυνιζηικψηηηα και Απαζσψληζη Ο ζηφρνο «Πεξηθεξεηαθή Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Απαζρφιεζε» απνζθνπεί ζηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο ειθπζηηθφηεηαο ησλ πεξηθεξεηψλ, εθηφο ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ. Πξέπεη λα παξέρεη ηε δπλαηφηεηα πξφιεςεο ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ κεηαβνιψλ, πξνψζεζεο ηεο θαηλνηνκίαο, ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πλεχκαηνο, ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο πξνζβαζηκφηεηαο, ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο θαη ηεο αλάπηπμεο αγνξψλ εξγαζίαο ρσξίο απνθιεηζκνχο. Θα ρξεκαηνδνηεζεί απφ ην ΔΣΠΑ θαη ην ΔΚΣ. 32

33 Οη πφξνη πνπ πξννξίδνληαη γηα ηνλ ζηφρν απηφ αλέξρνληαη ζε 49,13 δηζ. επξψ, δειαδή ζην 15,95% ηνπ ζπλφινπ, θαη θαηαλέκνληαη εμίζνπ κεηαμχ ηνπ ΔΣΠΑ θαη ηνπ ΔΚΣ. Απφ ην πνζφ απηφ: - ην 78,86% ζα δηαηεζεί γηα ηηο πεξηθέξεηεο πνπ δελ θαιχπηνληαη απφ ην ζηφρν «χγθιηζε». - ην 21,14% ζα δηαηεζεί γηα ηελ παξνρή κηαο ζηαδηαθά κεηνχκελεο κεηαβαηηθήο ζηήξημεο. Οη ελέξγεηεο ζην πιαίζην ηνπ ζηφρνπ απηνχ κπνξνχλ λα ζπγρξεκαηνδνηνχληαη κέρξη πνζνζηνχ 50% απφ θνλδχιηα δεκφζησλ δαπαλψλ. Σν αλψηαην φξην αλέξρεηαη ζην 85% γηα ηηο ηδηαίηεξα απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηεο. Οη επηιέμηκεο πεξηθέξεηεο γηα ην ζηφρν απηφ είλαη: νη πεξηθέξεηεο ηνπ ζηφρνπ 1 θαηά ηελ πεξίνδν , νη νπνίεο δελ πιεξνχλ πιένλ ηα θξηηήξηα πεξηθεξεηαθήο επηιεμηκφηεηαο ηνπ ζηφρνπ «χγθιηζε» θαη νη νπνίεο, ζπλεπψο, ηπγράλνπλ κεηαβαηηθήο ζηήξημεο. Ζ Δπηηξνπή ζα πξέπεη λα θαηαξηίζεη θαηάινγν ησλ ελ ιφγσ πεξηθεξεηψλ, ν νπνίνο, απφ ηε ζηηγκή πνπ ζα εγθξηζεί, ζα ηζρχζεη γηα ηελ πεξίνδν απφ ην 2007 έσο ην φιεο νη ινηπέο πεξηθέξεηεο ηεο Κνηλφηεηαο πνπ δελ θαιχπηνληαη απφ ην ζηφρν «χγθιηζε». 33

34 ζνλ αθνξά ηα πξνγξάκκαηα πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην ΔΚΣ, ε Δπηηξνπή πξνηείλεη ηέζζεξηο πξνηεξαηφηεηεο κε βάζε ηελ επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε (ΔΑ): βειηίσζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ, βειηίσζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ εξγαζία, ελίζρπζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο θαη κεηαξξπζκίζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο ελζσκάησζεο. 3. Εςπυπαφκή Εδαθική Σςνεπγαζία Ο ζηφρνο απηφο απνζθνπεί ζηελ ελίζρπζε ηεο ζπλεξγαζίαο ζε δηαζπλνξηαθφ, δηεζληθφ θαη δηαπεξηθεξεηαθφ επίπεδν, κε βάζε ηελ παιηά θνηλνηηθή πξσηνβνπιία INTERREG. Θα ρξεκαηνδνηεζεί απφ ην ΔΣΠΑ. Απνζθνπεί ζηελ πξνψζεζε θνηλψλ ιχζεσλ γηα ηηο αξρέο ησλ ρσξψλ πνπ γεηηληάδνπλ, ζηνπο ηνκείο ηεο αλάπηπμεο αζηηθψλ, αγξνηηθψλ θαη παξάθηησλ πεξηνρψλ, ζηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ θαη ηε δηθηχσζε κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜME). Ζ ζπλεξγαζία ζα επηθεληξψλεηαη ζηνπο ηνκείο ηεο έξεπλαο, ηεο αλάπηπμεο, ηεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο, ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο πξφιεςεο ησλ θηλδχλσλ θαη ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ. Δίλαη επηιέμηκεο: νη πεξηθέξεηεο NUTS III πνπ βξίζθνληαη θαηά κήθνο ησλ ρεξζαίσλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ, νξηζκέλσλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, θαζψο θαη νξηζκέλεο πεξηθέξεηεο νη νπνίεο βξίζθνληαη θαηά κήθνο ησλ ζαιάζζησλ ζπλφξσλ πνπ απέρνπλ κέρξη 150 ρηιηφκεηξα. Ζ Δπηηξνπή πξέπεη λα εγθξίλεη θαηάινγν ησλ επηιέμηκσλ πεξηθεξεηψλ. ην ζχλνιν ηνπ εδάθνπο ηεο Κνηλφηεηαο, φζνλ αθνξά ηα δίθηπα ζπλεξγαζίαο θαη ηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ. Σν αλψηαην φξην ηεο ζπγρξεκαηνδφηεζεο αλέξρεηαη ζην 75% ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ. Οη πφξνη πνπ πξννξίδνληαη γηα ην ζηφρν απηφ αλέξρνληαη ζε 7,75 δηζ. επξψ (ήηνη 2,52% ηνπ ζπλφινπ) θαη ρξεκαηνδνηνχληαη νινθιεξσηηθά απφ ην ΔΣΠΑ. Σν πνζφ απηφ θαηαλέκεηαη κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζπληζησζψλ σο εμήο: 73,86% γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο. 34

35 20,95% γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο δηεζληθήο ζπλεξγαζίαο. 5,19% γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο δηαπεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο Γηαηάμεηο πνπ αθνξνύλ εηδηθά ηνπο ηξείο ζηόρνπο ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηόδνπ Αξρέο παξέκβαζεο Σα Σακεία παξεκβαίλνπλ σο ζπκπιήξσκα ησλ εζληθψλ δξάζεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δξάζεσλ ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Ζ Δπηηξνπή θαη ηα θξάηε-κέιε κεξηκλνχλ γηα ηε ζπλέπεηα ησλ παξεκβάζεσλ ησλ ηακείσλ αλαθνξηθά κε ηηο δξάζεηο, ηηο πνιηηηθέο θαη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Κνηλφηεηαο θαη ηε ζπκπιεξσκαηηθφηεηα κε άιια θνηλνηηθά ρξεκαηνδνηηθά κέζα. Ζ Δπηηξνπή θαη ηα θξάηε-κέιε κεξηκλνχλ ψζηε ην 60% ησλ δαπαλψλ γηα ην ζηφρν «χγθιηζε» θαη ην 75% ησλ δαπαλψλ γηα ην ζηφρν «Πεξηθεξεηαθή Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Απαζρφιεζε» φισλ ησλ θξαηψλκειψλ ηεο ΔΔ, κε ηε ζχλζεζε πνπ είρε πξηλ απφ ηελ 1ε Μαΐνπ 2004, λα αθηεξσζνχλ ζηηο πξνηεξαηφηεηεο ζε ηνκείο φπσο: ε πξνψζεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ εξγαζίαο. ε πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ησλ νινθιεξσκέλσλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε Οη ζηφρνη ησλ Σακείσλ επηδηψθνληαη ζην πιαίζην ελφο πνιπεηνχο πξνγξακκαηηζκνχ θαη κηαο ζηελήο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηελ Δπηηξνπή θαη θάζε θξάηνο-κέινο. Ο Πξνυπνινγηζκφο ηεο ΔΔ πνπ δηαηίζεηαη ζηα Σακεία εθηειείηαη ζην πιαίζην ηεο επηκεξηζκέλεο δηαρείξηζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ηεο Δπηηξνπήο, ζχκθσλα κε ηνλ δεκνζηνλνκηθφ θαλνληζκφ. ηξαηεγηθή πξνζέγγηζε Ο παξψλ θαλνληζκφο νξίδεη φηη έλα γεληθφ έγγξαθν ζηξαηεγηθήο γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζα εγθξηζεί απφ ην πκβνχιην βάζεη πξφηαζεο ηεο 35

36 Δπηηξνπήο, θαηφπηλ γλσκνδφηεζεο ηνπ Κνηλνβνπιίνπ πξηλ απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ Οη ελ ιφγσ «ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο Κνηλφηεηαο γηα ηε ζπλνρή» επηζεκαίλνπλ ηηο θνηλνηηθέο πξνηεξαηφηεηεο πνπ πξέπεη λα ππνζηεξηρηνχλ κέζσ ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή, έηζη ψζηε λα εληζρπζνχλ νη ζπλέξγηεο κε ηελ αλαζεσξεκέλε ζηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβφλαο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε θαη λα πξνσζεζεί ε πινπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο. Κάζε θξάηνο-κέινο ππνβάιιεη έλα «Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο» (ΔΠΑ), ην νπνίν απνηειεί έλα κέζν αλαθνξάο γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ ησλ Σακείσλ. Απηφ εμαζθαιίδεη ηε ζπλέπεηα ησλ παξεκβάζεσλ ησλ Σακείσλ σο πξνο ηηο ζηξαηεγηθέο θαηεπζχλζεηο. Σν ΔΠΑ θαιχπηεη ηελ πεξίνδν Απηφ δηαβηβάδεηαη ζηελ Δπηηξνπή κεηά ηελ έγθξηζε ησλ ζηξαηεγηθψλ θαηεπζχλζεσλ. Σν πιαίζην αλαθνξάο πξνζδηνξίδεη επίζεο ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο ΔΔ ζε ζέκαηα ζπλνρήο θαη ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ κεηαξξχζκηζεο ζην πιαίζην ησλ γεληθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο επξσπατθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε. Πξφθεηηαη εηδηθφηεξα γηα ηελ πξφνδν πνπ έρεη επηηεπρζεί φζνλ αθνξά ηελ πινπνίεζε ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο ΔΔ ζηνλ ηνκέα ηεο πξνψζεζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Απφ ην 2007 θάζε θξάηνο-κέινο πεξηιακβάλεη ζηελ εηήζηα έθζεζή ηνπ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ εζληθνχ πξνγξάκκαηνο κεηαξξχζκηζεο έλα ηκήκα ζρεηηθφ κε ηε ζπκβνιή ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ πνπ ζπγρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηα Σακεία γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ εζληθνχ πξνγξάκκαηνο κεηαξξχζκηζεο. Απφ ην 2008 ε Δπηηξνπή πεξηιακβάλεη, ζηελ εηήζηα έθζεζή ηεο πνπ πξννξίδεηαη γηα ην εαξηλφ Δπξσπατθφ πκβνχιην, έλα ηκήκα πνπ ζπλνςίδεη ηηο εθζέζεηο ησλ θξαηψλ-κειψλ ζρεηηθά κε ηελ πινπνίεζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ κεηαξξχζκηζεο. Δπηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα Σα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα ησλ θξαηψλ-κειψλ θαιχπηνπλ ηελ πεξίνδν απφ 1εο Ηαλνπαξίνπ 2007 έσο ηελ 31ε Γεθεκβξίνπ Κάζε επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα αθνξά έλαλ κφλν απφ ηνπο ηξεηο ζηφρνπο θαη 36

37 ιακβάλεη ρξεκαηνδφηεζε κφλν απφ έλα Σακείν. Ζ Δπηηξνπή αμηνινγεί θάζε πξνηεηλφκελν πξφγξακκα γηα λα εμαθξηβψζεη αλ ζπκβάιιεη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ θαη ησλ πξνηεξαηνηήησλ: ηνπ εζληθνχ ζηξαηεγηθνχ πιαηζίνπ αλαθνξάο, ησλ ζηξαηεγηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ηεο Κνηλφηεηαο γηα ηε πλνρή. Σα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα ζρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηεο «χγθιηζεο» θαη ηεο «Πεξηθεξεηαθήο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη απαζρφιεζεο» πεξηιακβάλνπλ κεηαμχ άιισλ: αηηηνιφγεζε ησλ πξνηεξαηνηήησλ σο πξνο ηνπο ζηξαηεγηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο γηα ηε ζπλνρή θαη ην εζληθφ ζηξαηεγηθφ πιαίζην αλαθνξάο, πιεξνθνξίεο σο πξνο ηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο θαη ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηνπο, έλα ζρέδην ρξεκαηνδφηεζεο, ηηο δηαηάμεηο εθαξκνγήο ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο, έλαλ πίλαθα κεγάισλ έξγσλ. Πξφθεηηαη γηα έξγα ζπλδεφκελα κε έλα εγρείξεκα πνπ πεξηθιείεη έλα ζχλνιν εξγαζηψλ, δξαζηεξηνηήησλ ή ππεξεζηψλ, ηνπ νπνίνπ ην ζπλνιηθφ θφζηνο ππεξβαίλεη ηα 25 εθαη. επξψ γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηα 50 εθαη. επξψ γηα ηνπο ινηπνχο ηνκείο. πγθξηλφκελνο κε ηελ πεξίνδν απφ 2000 έσο 2006, ν πξνγξακκαηηζκφο έρεη απινπζηεπζεί σο εμήο: ζε πνιηηηθφ επίπεδν, θάζε θξάηνο-κέινο ζπληάζζεη έλα έγγξαθν κε βάζε ηηο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηεο Κνηλφηεηαο, νη νπνίεο εγθξίζεθαλ απφ ην πκβνχιην, απνηέιεζαλ ην αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο κε ηελ Δπηηξνπή θαη ζα ρξεζηκεχζνπλ σο πιαίζην γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ πξνγξακκάησλ, ζε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν, ε Δπηηξνπή εγθξίλεη πξνγξάκκαηα βάζεη ηνπ ΔΠΑ. Γεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε ζνλ αθνξά ηε δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε, νη θνηλνηηθέο αλαιήςεηο ππνρξεψζεσλ ζρεηηθά κε ηα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα πινπνηνχληαη ζε 37

38 εηήζηεο δφζεηο γηα θάζε Σακείν θαη θάζε ζηφρν κεηαμχ 2007 θαη Ζ πξψηε αλάιεςε δεκνζηνλνκηθήο ππνρξέσζεο πξαγκαηνπνηήζεθε πξηλ απφ ηελ έθδνζε εθ κέξνπο ηεο Δπηηξνπήο ηεο απφθαζεο γηα έγθξηζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ. Ζ αλάιεςε δεκνζηνλνκηθήο δέζκεπζεο ηεο θάζε επφκελεο εηήζηαο δφζεο πξαγκαηνπνηείηαη πξηλ απφ ηελ 30ή Απξηιίνπ θάζε έηνπο απφ ηελ Δπηηξνπή βάζεη ηεο απφθαζεο γηα ηε ζπκβνιή ησλ Σακείσλ. Σερληθή ζπλδξνκή Με πξσηνβνπιία ηεο Δπηηξνπήο, ηα Σακεία δχλαληαη λα ρξεκαηνδνηήζνπλ ελέξγεηεο πξνπαξαζθεπήο, παξαθνινχζεζεο, δηνηθεηηθήο θαη ηερληθήο ππνζηήξημεο, αμηνιφγεζεο, νηθνλνκηθνχ θαη ινγηζηηθνχ ειέγρνπ απαξαίηεησλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ παξφληνο θαλνληζκνχ έσο ην 0,25% ησλ αληίζηνηρσλ εηήζησλ πηζηψζεψλ ηνπο. Αληίζεηα, φηαλ ε πξσηνβνπιία ιακβάλεηαη απφ ηα θξάηε-κέιε, ηα αλψηαηα φξηα αλέξρνληαη ζε 4% ηνπ πνζνχ πνπ δηαηίζεηαη γηα έλα πξφγξακκα γηα ηνπο ζηφρνπο «χγθιηζε» θαη «Πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε» θαη ζε 6% γηα ην ζηφρν «Δπξσπατθή εδαθηθή ζπλεξγαζία». Δπηιεμηκόηεηα Γηα λα είλαη επηιέμηκεο νη δαπάλεο, πξέπεη ηα ζρεηηθά πνζά λα θαηαβάιινληαη ζηνπο δηθαηνχρνπο κεηαμχ ηεο 1εο Ηαλνπαξίνπ 2007 θαη ηεο 31εο Γεθεκβξίνπ Οη ζπγρξεκαηνδνηνχκελεο ελέξγεηεο δελ πξέπεη λα νινθιεξψλνληαη πξηλ απφ ηελ εκεξνκελία έλαξμεο ηζρχνο ηεο επηιεμηκφηεηαο. Οηθνλνκηθή ζπλεηζθνξά ησλ Σακείσλ Ζ ζπλεηζθνξά ησλ Σακείσλ δηακνξθψλεηαη, κεηαμχ άιισλ, ζχκθσλα κε ηα αθφινπζα θξηηήξηα: ηε ζνβαξφηεηα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζεκάησλ, ην ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδεη ν θάζε άμνλαο πξνηεξαηφηεηαο γηα ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Έλσζεο, 38

39 ηελ πξνζηαζία θαη ηε βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ην πνζνζηφ ρξεζηκνπνίεζεο ηδησηηθψλ θεθαιαίσλ. Ζ ζπκβνιή ησλ Σακείσλ ζην επίπεδν ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο ππνινγίδεηαη ζε ζπλάξηεζε είηε ηνπ ζπλφινπ ησλ επηιέμηκσλ δαπαλψλ (δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ) είηε ησλ επηιέμηκσλ δεκφζησλ δαπαλψλ. Ζ ζπκκεηνρή ησλ Σακείσλ ζε επίπεδν άμνλα πξνηεξαηφηεηαο δελ δχλαηαη λα είλαη κηθξφηεξε απφ ην 20% ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ. Οη ζρεηηθέο κε ηελ ηερληθή βνήζεηα ελέξγεηεο δχλαληαη λα ρξεκαηνδνηνχληαη ζην 100%. Οη άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο θαη νη ελέξγεηεο δχλαληαη λα ρξεκαηνδνηνχληαη κφλνλ απφ έλα Σακείν θάζε θνξά θαη, αληηζηνίρσο, απφ έλα επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα θάζε θνξά. ζνλ αθνξά ηηο επηρεηξήζεηο, ηα πνζά ησλ θξαηηθψλ εληζρχζεσλ πξέπεη λα κελ ππεξβαίλνπλ ηα φξηα πνπ έρνπλ θαζνξηζηεί γηα ηηο θξαηηθέο εληζρχζεηο. Σέινο, κηα δαπάλε πνπ ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηα Σακεία δελ δχλαηαη λα ρξεκαηνδνηεζεί απφ άιιν θνηλνηηθφ ρξεκαηνδνηηθφ κέζν. Γηαρείξηζε, παξαθνινύζεζε θαη έιεγρνη Σα θξάηε-κέιε αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε ηεο δηαρείξηζεο θαη ηνπ ειέγρνπ ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ. Δμαζθαιίδνπλ εηδηθφηεξα φηη ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ έρνπλ θαηαξηηζηεί ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ παξφληνο θαλνληζκνχ. Δπηπιένλ, πξνιακβάλνπλ, αληρλεχνπλ θαη δηνξζψλνπλ ηηο αλσκαιίεο θαη επηζηξέθνπλ ηα αρξεσζηήησο θαηαβιεζέληα πνζά. Σα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί απφ ηα θξάηε-κέιε πξνβιέπνπλ: ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ θαζεθφλησλ ησλ νξγαληζκψλ πνπ αζρνινχληαη κε ηε δηαρείξηζε θαη ηνλ έιεγρν, ην ζεβαζκφ ηεο αξρήο ηνπ δηαρσξηζκνχ ησλ θαζεθφλησλ κεηαμχ απηψλ ησλ νξγαληζκψλ, δηαδηθαζίεο δηαζθάιηζεο ηνπ βάζηκνπ θαη ηεο θαλνληθφηεηαο ησλ δαπαλψλ πνπ δειψλνληαη βάζεη ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο, 39

40 ζπζηήκαηα ινγηζηηθήο, παξαθνινχζεζεο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθήο ελεκέξσζεο, έλα ζχζηεκα δηαβίβαζεο πιεξνθνξηψλ θαη παξαθνινχζεζεο φηαλ ν αξκφδηνο νξγαληζκφο αλαζέηεη ηελ εθηέιεζε θαζεθφλησλ ζε άιιν νξγαληζκφ, δηαηάμεηο ζρεηηθέο κε ηνλ έιεγρν ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπζηεκάησλ, ζπζηήκαηα θαη δηαδηθαζίεο πνπ εγγπψληαη ηθαλνπνηεηηθή δηελέξγεηα ηνπ ειέγρνπ, δηαδηθαζίεο δηαβίβαζεο πιεξνθνξηψλ θαη παξαθνινχζεζεο γηα ηηο αλσκαιίεο θαη ηελ αλάθηεζε ησλ αρξεσζηήησο θαηαβιεζέλησλ πνζψλ, Γηα θάζε επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα ην θξάηνο-κέινο νξίδεη: κηα αξρή δηαρείξηζεο (δεκφζηα αξρή ή εζληθφο, πεξηθεξεηαθφο ή ηνπηθφο, δεκφζηνο ή ηδησηηθφο νξγαληζκφο, αξκφδηνο γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο), κηα αξρή πηζηνπνίεζεο (δεκφζηα αξρή ή εζληθφο, πεξηθεξεηαθφο ή ηνπηθφο, δεκφζηνο ή ηδησηηθφο νξγαληζκφο πνπ πηζηνπνηεί ηελ θαηάζηαζε ησλ δαπαλψλ θαη ησλ αηηήζεσλ πιεξσκψλ πξηλ απφ ηελ απνζηνιή ηνπο ζηελ Δπηηξνπή), κηα ειεγθηηθή αξρή (δεκφζηα αξρή ή εζληθφο, πεξηθεξεηαθφο ή ηνπηθφο, δεκφζηνο ή ηδησηηθφο νξγαληζκφο, πνπ νξίδεηαη γηα θάζε πξφγξακκα κε αξκνδηφηεηα ηελ εμαθξίβσζε ηεο απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ). Ζ Δπηηξνπή πηζηνπνηεί θαηά πφζνλ ηα θξάηε-κέιε έρνπλ εθαξκφζεη ζπζηήκαηα ειέγρνπ θαη δηαρείξηζεο θαη φηη ηα ζπζηήκαηα απηά ιεηηνπξγνχλ απνηειεζκαηηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πινπνίεζεο ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ. Απνηειεζκαηηθόηεηα Σα ζρεηηθά κε ηα Σακεία έγγξαθα θαη δξαζηεξηφηεηεο αμηνινγνχληαη πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε πνηφηεηα, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε ζπλεθηηθφηεηα ηεο παξέκβαζεο. Οη αμηνινγήζεηο απηέο απνηεινχλ επζχλε ηνπ θξάηνπο κέινπο ή ηεο Δπηηξνπήο, αλάινγα κε ηε ζπκκεηνρή ηνπο, κε 40

41 παξάιιειε ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο. Οη αμηνινγήζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ αλεμάξηεηνπο αμηνινγεηέο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπο δεκνζηνπνηνχληαη. Γχν είδε απνζεκαηηθψλ εμαζθαιίδνπλ επηπιένλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ Σακείσλ: γηα ηνπο ζηφρνπο «χγθιηζε» θαη «Πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε» ην 3% ησλ πφξσλ ζπληζηνχλ ην «εζληθφ απνζεκαηηθφ επηδφζεσλ» ην «εζληθφ απνζεκαηηθφ γηα απξφβιεπηα» απνηειεί ην 1% ησλ θνλδπιίσλ γηα ην ζηφρν «χγθιηζε» θαη ην 3% γηα ην ζηφρν «Πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε». Με ην απνζεκαηηθφ απηφ πξέπεη λα είλαη εθηθηή ε αληηκεηψπηζε θξίζηκσλ θαηαζηάζεσλ ηνκεαθνχ ή ηνπηθνχ ραξαθηήξα, νη νπνίεο εκθαλίδνληαη ιφγσ αλαδηαξζξψζεσλ ζηνλ νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ ή εκπνξηθφ ηνκέα. Πιεξνθόξεζε θαη δεκνζηόηεηα Σα θξάηε-κέιε θαη ε αξρή δηαρείξηζεο γηα ην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα παξέρνπλ ηελ πιεξνθφξεζε θαη ηε δεκνζηφηεηα αλαθνξηθά κε ηηο ελέξγεηεο θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ απνηεινχλ ην αληηθείκελν ζπγρξεκαηνδφηεζεο. Ζ ελ ιφγσ πιεξνθφξεζε απεπζχλεηαη ζηνπο πνιίηεο ηεο ΔΔ θαη ηνπο δηθαηνχρνπο, κε ζηφρν ηελ πξνβνιή ηνπ ξφινπ ηεο Έλσζεο θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο δηαθάλεηαο αλαθνξηθά κε ηελ παξέκβαζε ησλ Σακείσλ Νέα όξγαλα ζηε δηάζεζε ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο JASPERS Ζ Δπηηξνπή απνπεηξάζεθε λα ειέγμεη φιεο ηηο πεγέο εκπεηξνγλσκνζχλεο ζε επξσπατθφ επίπεδν, κε ζθνπφ λα εμαζθαιίζεη φηη ε λέα γεληά πξνγξακκάησλ ζα είλαη φζν ην δπλαηφλ πην επηηπρήο. πλέπξαμε, σο εθ ηνχηνπ, κε ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ (ΔΣΔ) θαη ηελ 41

42 Δπξσπατθή Σξάπεδα Αλαζπγθξφηεζεο θαη Αλάπηπμεο (ΔΣΑΑ), πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζεη έλα εηδηθφ κέζν ηερληθήο ππνζηήξημεο, γλσζηήο σο JASPERS, κε ζθνπφ λα βνεζήζεη ηα θξάηε-κέιε λα πξνεηνηκάζνπλ κεγάια έξγα, ηα νπνία ζα ρξεκαηνδνηεζνχλ απφ πφξνπο ηεο ΔΔ. Πξνθεηκέλνπ λα έρεη επηηπρία, ην JASPERS πξέπεη λα είλαη πξνζβάζηκν θαη λα δηαζέηεη εκπεηξνγλψκνλεο ζρεηηθνχο κε ην αληηθείκελν θνληά ζηνπο δηθαηνχρνπο ηεο ελίζρπζεο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ δεκηνπξγήζεθαλ πεξηθεξεηαθά γξαθεία ζηε Βαξζνβία, ηε Βηέλλε θαη ην Βνπθνπξέζηη θαη ηέζεθαλ ζε ιεηηνπξγία ζηα ηέιε ηνπ 2006 θαη ηηο αξρέο ηνπ 2007, φληαο πιένλ ζρεδφλ πιήξσο επαλδξσκέλα. Ζ νκάδα ηνπ JASPERS εξγάδεηαη ζηε βάζε ζρεδίσλ δξάζεο πνπ ζπκθσλήζεθαλ κε θάζε θξάηνο-κέινο. Σα ζρέδηα δξάζεο γηα ην 2007 ζα πξνζζέζνπλ 94 έξγα ζην ραξηνθπιάθην ηνπ JASPERS θαη αλακέλεηαη φηη πεξίπνπ έξγα απφ ηα πξνβιεπφκελα γηα ην 2006 θαη ην 2007 ζα έρνπλ νινθιεξσζεί κέρξη ηα ηέιε ηνπ Λακβάλνληαο ππφςε ην κέγεζφο ηνπο, ε Ρνπκαλία θαη ε Πνισλία απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ JASPERS. JEREMIE Σν JEREMIE απνηειεί κία λέα ζχκπξαμε κεηαμχ ηεο Δπηηξνπήο θαη ηνπ νκίινπ ηεο ΔΣΔ, ηδίσο ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Δπελδχζεσλ (ΔΣαΔ), ε νπνία έρεη ζρεδηαζηεί κε ζθνπφ λα απέρεη απφ ηελ παξαδνζηαθή κνξθή ελίζρπζεο πνπ γίλεηαη απνθιεηζηηθά κέζσ δαλείσλ, θαη λα αθνξά αληαπνδφζηκεο θαη αλαθπθιψζηκεο κνξθέο ελίζρπζεο πξνο επηρεηξήζεηο, φπσο είλαη ηα επηρεηξεκαηηθά θεθάιαηα, ηα δάλεηα, νη εγγπήζεηο, ην κεηνρηθφ θαη ην πξνιεηηνπξγηθφ θεθάιαην. Σν JEREMIE επηηξέπεη ζηηο αξρέο πνπ δηαρεηξίδνληαη ηα πξνγξάκκαηα ηεο ΔΔ ζηα θξάηε-κέιε θαη ηηο πεξηθέξεηεο λα θάλνπλ ρξήζε ηνπ ΔΣαΔ, ή θάπνηνπ άιινπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ κέζνπ, σο ηακείν ραξηνθπιαθίνπ. Σν ηακείν ραξηνθπιαθίνπ, κε ηε ζεηξά ηνπ, απνξξνθά έκπεηξνπο ρξεκαηνπηζησηηθνχο κεζάδνληεο θαη ηνπο δαλείδεη ζε επηρεηξήζεηο, κε ην θεθάιαην λα πξνέξρεηαη απφ πξνγξάκκαηα κε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ΔΔ. Καηφπηλ απηνχ, ην ζχλζεην θαζήθνλ ηεο νξγάλσζεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο 42

43 ελίζρπζεο κέζσ επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ, δαλείσλ, θηι. πεξλάεη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ δηαρεηξηζηή ηνπ ηακείνπ ραξηνθπιαθίνπ εθ κέξνπο ηεο αξρήο δηαρείξηζεο απηνχ. Απηφ, κε ηε ζεηξά ηνπ, νδεγεί ζε κία ιχζε ακνηβαίνπ θέξδνπο γηα ηηο αξρέο κέζσ ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ησλ ζπζηεκάησλ ηνπο γηα επηρεηξεκαηηθή ρξεκαηνδφηεζε, εηδηθά ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα απνθηήζνπλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα γηα απηφ. Τπάξρεη ζεκαληηθφ ελδηαθέξνλ φζνλ αθνξά ηε ζπκκεηνρή ζην ελ ιφγσ πξφγξακκα. Σν ΔΣαΔ έρεη κέρξη ζηηγκήο ππνγξάςεη κλεκφληα ζπλελλφεζεο κε ηξία θξάηεκέιε (ηε ινβαθία, ηελ Διιάδα θαη ηε Ρνπκαλία) θαη ηέζζεξηο πεξηθέξεηεο (Γνπαδεινχπε, Οβέξλε, Γαιηθία θαη Λνκβαξδία), νη νπνίεο ζθνπεχνπλ λα πξνβνχλ ζε ρξήζε ηνπ ΔΣαΔ σο ηακείνπ ραξηνθπιαθίνπ ηνπ JEREMIE. JESSICA Σν JESSICA απνηειεί κία λέα θνηλή πξσηνβνπιία γηα ηελ ελίζρπζε ησλ αλαθπθιψζηκσλ επελδχζεσλ θαη ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ζε αζηηθέο πεξηνρέο κέζσ ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ, ε νπνία παξνπζηάζηεθε απφ ηελ Δπηηξνπή ζην πκβνχιην γηα πξψηε θνξά ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2006, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ ΔΣΔ. Μέζσ ηνπ JESSICA, νη δηαρεηξηζηηθέο αξρέο ησλ θξαηψλ-κειψλ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηνχλ νξηζκέλνπο απφ ηνπο θαηαλεκεκέλνπο ζε απηά πφξνπο γηα επέλδπζε ζηα ηακεία αζηηθήο αλάπηπμεο θαη αλαθχθισζε ησλ πφξσλ ηνπο, κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε θαη επηηάρπλζε ησλ επελδχζεσλ ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο. Αλακέλεηαη λα αθνινπζήζνπλ θη άιια δηεζλή ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, θαζψο θαη ν επξσπατθφο ηξαπεδηθφο θαη ηδησηηθφο ηνκέαο. Μλεκφλην ζπλελλφεζεο ππνγξάθεθε κεηαμχ ηεο Δπηηξνπήο, ηεο ΔΣΔ θαη ηεο Σξάπεδαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο (ΣΔ) ηνλ Μάην ηνπ 2006 ζρεηηθά κε κία ζπληνληζκέλε πξνζέγγηζε ζηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αζηηθήο αλάπιαζεο θαη αλάπηπμεο γηα ηελ πεξίνδν πξνγξακκαηηζκνχ Ζ Δπηηξνπή θαη ε ΔΣΔ, κε ηε ζπκβνιε ηεο ΣΔ, ζα ζπγρξεκαηνδνηήζνπλ εληφο ηνπ 2007 αμηνινγήζεηο ηνπ JESSICA, νη νπνίεο ζα παξαζρεζνχλ δσξεάλ ζε φια ηα ελδηαθεξφκελα θξάηε-κέιε ή πεξηθέξεηεο πξνθεηκέλνπ λα ηα βνεζήζνπλ λα νξγαλψζνπλ θαιχηεξα ηηο αζηηθέο επελδχζεηο ηνπο κέζσ ησλ 43

44 δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ θαη ησλ ηδησηηθψλ θαη ηξαπεδηθψλ ηνκέσλ βάζεη ηεο πξσηνβνπιίαο JESSICA. Απηέο νη ηξεηο λέεο πξσηνβνπιίεο απνηεινχλ ηκήκα ηεο ζπλερηδφκελεο πξνζπάζεηαο λα γίλεη ε πνιηηηθή ζπλνρήο πεξηζζφηεξν απνδνηηθή, θπξίσο κέζσ ηεο αχμεζεο ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηα επξσπατθά ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, ηδίσο ηελ ΔΣΔ, θαη λα απνηειέζεη ε ρξεκαηννηθνλνκηθή ηερληθή αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο εθαξκνγήο ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο. Τπάξρνπλ ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα απφ ηελ αχμεζε ηεο ρξήζεο ησλ κέζσλ ρξεκαηννηθνλνκηθήο ηερληθήο θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν: ζπκκεηνρή λέσλ πεγψλ εκπεηξνγλσκνζχλεο θαη ηερληθψλ, ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θαη δηαρεηξηζηηθψλ δπλαηνηήησλ, κεηαηξνπή ησλ δαλείσλ ηνπ επξσπατθνχ Πξνυπνινγηζκνχ ζε αλαθπθιψζηκεο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο, πνπ ηα θάλεη πεξηζζφηεξν βηψζηκα ζε βάζνο ρξφλνπ, απνηέιεζκα κφριεπζεο πνπ επηηπγράλεηαη απφ ηε ρξήζε ησλ δαλείσλ κε ζθνπφ ηελ έιμε θαη ηνλ ζπλδπαζκφ κε ηδησηηθφ θεθάιαην, δεκηνπξγία ηζρπξφηεξσλ θηλήηξσλ κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε απφδνζε απφ ηελ πιεπξά ησλ δηθαηνχρσλ, κηαο θαη απηνί ζα πξέπεη λα απνπιεξψζνπλ ηνπιάρηζηνλ έλα κέξνο ηεο ελίζρπζεο πνπ έιαβαλ, αλάπηπμε θαη εθζπγρξνληζκφο ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ηνκέα ζηηο ελ ιφγσ πεξηθέξεηεο. 44

45 Κεθάιαην ΙΙΙ : ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΔΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΤΝΟΥΗ 3.1 Απολογιζμψρ ηηρ μέσπι ηϊπα αζκοωμενηρ πεπιθεπειακήρ πολιηικήρ Δίλαη γεγνλφο ινηπφλ, πσο ζχκθσλα κε ηηο ηειεπηαίεο αμηνινγήζεηο 44, ε πνιηηηθή ζπλνρήο έρεη κεγάιε επίπησζε, ζπκβάιιεη ζηελ ψζεζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο ζηα θξάηε-κέιε κε ηηο κεγαιχηεξεο αλάγθεο θαη δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζηελ Δπξψπε ζπλνιηθά. Γη απηφ, νη κεηαβηβάζεηο θεθαιαίσλ πνπ γίλνληαη ζηα πιαίζηα κηαο δξαζηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο δελ πξέπεη λα ζεσξνχληαη απφ ηνπο εχπνξνπο ζαλ νβνιφο πξνο ηνπο ιηγφηεξν επλνεκέλνπο πιεζπζκνχο ηεο Έλσζεο. πκθέξνπλ θαη ηνπο εχπνξνπο πιεζπζκνχο, εθφζνλ ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ησλ αγνξψλ γηα ηα πξντφληα ηνπο θαη επλννχλ ηελ αλάπηπμε ζε φιε ηελ Έλσζε. Δθηηκήζεηο δείρλνπλ φηη πεξίπνπ 40% ησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ πνπ αθνξνχλ ηα θησρφηεξα θξάηε, επηζηξέθνπλ ζηα πινπζηφηεξα ππφ ηελ κνξθή αγνξψλ ηερλνγλσζηψλ θαη θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ. Ζ έθζεζε ηνπ 2008 ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο 45 γηα ηε ζπλνρή, δείρλεη φηη ηα πξνγξάκκαηα έρνπλ ζπκβάιιεη ζην λα κεηαηνπηζηεί ην θέληξν βάξνπο ησλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ πξνο κέζα πνπ ζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε θαη ηηο απφιπηα αλαγθαίεο επελδχζεηο ζε ππνδνκέο, ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ νηθνλνκηψλ. Έρνπλ ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη ηεο θηψρεηαο, πξνζθέξνληαο δεμηφηεηεο γηα ηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο θαη εληζρχνληαο ηηο πνιηηηθέο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο. ε εζληθφ επίπεδν, ε Διιάδα, ε Ηζπαλία, ε Ηξιαλδία θαη ε Πνξηνγαιία, πνπ ήηαλ νη θαη εμνρήλ δηθαηνχρνη ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή ηελ πεξίνδν πξηλ απφ ηελ 44 Δθζέζεηο θαη ζηαηηζηηθά απνηειέζκαηα ησλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ. 45 Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Πέκπηε έθζεζε πξνφδνπ ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή-απμάλνληαη νη πεξηθέξεηεο, κεγαιψλεη ε Δπξψπε, {SEC(2008) 2047 ηειηθφ}. 45

46 πξφζθαηε δηεχξπλζε ηεο ΔΔ, έρνπλ επηηχρεη εληππσζηαθέο επηδφζεηο αλάπηπμεο απφ ην 1995 θαη κεηά. Ζ Διιάδα κείσζε ηε δηαθνξά κε ηελ ππφινηπε ΔΔ-25 απφ ην 74 % ηνπ κέζνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ ην 1995, ζην 88 % ην Καηά ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα, ε Ηζπαλία αχμεζε ην θεθαιήλ ΑΔγρΠ ηεο απφ ην 91 % ζην 102 % θαη ε Ηξιαλδία έθζαζε ζην 145 % απφ 102 %. Ζ θαηάζηαζε είλαη δηαθνξεηηθή ζηα λέα θξάηε-κέιε, ζηα νπνία ε πνιηηηθή ζπλνρήο κφιηο αξρίδεη λα απνδίδεη. Ξεθηλψληαο απφ πνιχ ρακειά επίπεδα φιεο απηέο νη ρψξεο παξνπζηάδνπλ ηαρεία αλάπηπμε, ε νπνία ζπρλά ζπγθεληξψλεηαη ζηηο πξσηεχνπζεο θαη ηηο κεγαιχηεξεο πφιεηο. Σν ΑΔγρΠ ησλ ηξηψλ θξαηψλ ηεο Βαιηηθήο έρεη ζρεδφλ δηπιαζηαζηεί θαηά ηε δεθαεηία απφ ην 1995 έσο ην Ηθαλνπνηεηηθέο είλαη επίζεο νη επηδφζεηο ηεο Πνισλίαο, ηεο Οπγγαξίαο θαη ηεο ινβαθίαο, νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ ξπζκνχο αλάπηπμεο ππεξδηπιάζηνπο απφ ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ. (Βι. θαη Παξάξηεκα, ράξηε 1.2 : Καηά θεθαιήλ ΑΔΠ 2004) Δληνχηνηο, εάλ ππνζέζνπκε φηη ζα ζπλερηζηνχλ νη ηξέρνληεο ξπζκνί αλάπηπμεο, ζα ρξεηαζηνχλ πεξηζζφηεξα απφ 15 ρξφληα πξηλ ε Πνισλία, ε 46

47 Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία απνθηήζνπλ θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ ίζν κε ην 75 % ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ΔΔ-27. ε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ηψξα, ν ζρεηηθά κεγάινο ξπζκφο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ησλ ρσξψλ κε ρακειφ θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ, ζπλέβαιε ζην λα ππάξμεη ζχγθιηζε αλάκεζα ζηηο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ. Απφ ην 1995 έσο ην 2004, νη πεξηθέξεηεο κε θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ θαηψηεξν ηνπ 75 % ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ΔΔ κεηψζεθαλ απφ 78 ζε 70, ελψ νη πεξηθέξεηεο κε θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ θαηψηεξν ηνπ 50 % κεηψζεθαλ απφ 39 ζε 32. Οη πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ-15 πνπ παξνπζηάδνπλ αλαπηπμηαθή θαζπζηέξεζε, νη νπνίεο ήηαλ θαη νη θπξηφηεξνη δηθαηνχρνη ηεο ζηήξημεο ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή ηελ πεξίνδν , παξνπζίαζαλ ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ. Απφ ην 1995 έσο ην 2004, ην θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ ηνπ 25 % απηψλ ησλ πεξηθεξεηψλ απμήζεθε πάλσ απφ ην φξην ηνπ 75%. 47

48 Παξφκνηεο εμειίμεηο κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ θαη φζνλ αθνξά ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Καηά ην δηάζηεκα απφ ην 2000 έσο ην 2006, ηα πνζνζηά πεξηθεξεηαθήο απαζρφιεζεο ζπλέθιηλαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ θαη ην πνζνζηφ αλεξγίαο ζηηο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ-15 κε πζηέξεζε, κεηψζεθε απφ 13,4 % ζε 12,4 %. Βέβαηα, ην 2005, ηα πνζνζηά απαζρφιεζεο ζε απηέο ηηο πεξηθέξεηεο εμαθνινχζεζαλ λα είλαη θαηά 11 % πεξίπνπ ρακειφηεξα απφ ηα πνζνζηά ζηελ ππφινηπε ΔΔ. Ζ έξεπλα θαη αλάπηπμε (Δ&A) είλαη έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηθαλφηεηαο θαηλνηνκίαο κηαο 48

49 πεξηθέξεηαο. Αλ θαη δελ κπνξνχλ φιεο λα έρνπλ κεγάιε ηθαλφηεηα Δ&Α, ε ζπγθέληξσζε πςεινχ επηπέδνπ δαπαλψλ ζηνλ ηνκέα απηφ ζε πεξηνξηζκέλν ζρεηηθά αξηζκφ πεξηθεξεηψλ δεκηνπξγεί αλεζπρίεο. Απφ ηνπο ππνινγηζκνχο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηηο δαπάλεο Δ&Α αλά πεξηθέξεηα πξνθχπηεη φηη 35, έρνπλ έληαζε Δ&Α πνπ ππεξβαίλεη ην ζηφρν ηεο Ληζζαβφλαο γηα 3% ηνπ ΑΔγρΠ θαηά κέζν φξν ζε φιε ηελ ΔΔ. Οη 35 απηέο πεξηθέξεηεο αληηζηνηρνχλ ζην 46% ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ Δ&Α ζηελ ΔΔ-27, δει. ζην δηπιάζην ηνπ κεξηδίνπ ηνπο ζην ΑΔγρΠ. Ζ ζπγθέληξσζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζηνλ ηνκέα απηφλ ζεκαίλεη αλαπφθεπθηα φηη ζε πνιιέο πεξηθέξεηεο, νπζηαζηηθά, δελ γίλεηαη θακία δαπάλε Δ&Α, ζπγθεθξηκέλα ζε 47 πεξηθέξεηεο νη δαπάλεο γηα Δ&Α είλαη κηθξφηεξεο ηνπ 0,5 ηνπ ΑΔγρΠ Ν. Λαδαξίδεο, άξζξν: Ζ ζηξαηεγηθή γηα ηε κεγέζπλζε θαη ηελ απαζρφιεζε θαη ε κεηαξξχζκηζε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο ζπλνρήο. 49

50 3.2 Χπημαηοδψηηζη ηηρ πεπιθεπειακήρ πολιηικήρ Ζ επηηπρία ησλ δξάζεσλ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, εμαξηάηαη φρη κφλν απφ ηα δηαζέζηκα απφ ηελ ΔΔ ρξεκαηνδνηηθά κέζα γηα ηελ ελίζρπζε ησλ ππνδνκψλ, ηε βειηίσζε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηελ εθπαίδεπζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ θαη πεξηθεξεηψλ, αιιά θαη απφ ηηο δηαδηθαζίεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο πνπ ζπληειινχληαη ζην εζσηεξηθφ θάζε ρψξαο. Οη δηαδηθαζίεο απηέο επηηαρχλνληαη ή επηβξαδχλνληαη αλάινγα, θπξίσο απφ ηελ εζληθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή πνπ αζθείηαη απφ ηα ίδηα ηα θξάηε-κέιε, δεδνκέλνπ φηη ν βαζκφο απηνλνκίαο ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ζε εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν παξακέλεη ζεκαληηθφο κε βάζε ηα πνιηηηθά δεδνκέλα πνπ ηζρχνπλ ζήκεξα ζηα πιαίζηα ηεο δηαδηθαζίαο πνιηηηθήο ελνπνίεζεο ηεο Δπξψπεο. 47 Δθφζνλ ινηπφλ, κηα κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ πφξσλ ηεο ΔΔ, θαη ζπλεπψο κηα επξχηεξε αλαδηαλεκεηηθή θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, δε θαίλεηαη εθηθηή - παξά κφλν εάλ ε επξσπατθή ελνπνίεζε πξνρσξήζεη πεξηζζφηεξν πξνο κηα πνιηηηθή ελνπνίεζε νκνζπνλδηαθνχ ραξαθηήξα 48 - νη δηαπξαγκαηεχζεηο, γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ, φπσο ζπκβαίλεη βεβαίσο θαη γηα ηηο ππφινηπεο πνιηηηθέο, ζε επξσπατθφ επίπεδν απνηεινχλ ζηελ νπζία πεδία πξνψζεζεο εζληθψλ ζπκθεξφλησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ πξσηίζησο θαη δεπηεξεπφλησο ρψξνη δηαβνχιεπζεο γηα ην θνηλφ επξσπατθφ ζπκθέξνλ. 49 Απηή ε κάιινλ φρη θαη ηφζν ελζαξξπληηθή, γηα ηνπο έλζεξκνπο ππνζηεξηθηέο ηεο πνιηηηθήο Έλσζεο ηεο Δπξψπεο, πξαγκαηηθφηεηα, θαηαδείρζεθε πεξίηξαλα ζηε χλνδν Κνξπθήο ηνπ Ηνπλίνπ 2005, κε ηελ αδπλακία εμεχξεζεο, κε ζπλελαηηηθφ ηξφπν, κίαο ζπκβηβαζηηθήο ιχζεο θνηλά 47 Ζ δεκηνπξγία κηαο επξσπατθήο νκνζπνλδίαο, κίαο δειαδή πνιηηηθήο Έλσζεο ηεο Δπξψπεο πνπ ζα ζηεξίδεηαη ζε νκνζπνλδηαθέο βάζεηο θαη ζα αληιεί ηε λνκηκνπνίεζε ηεο σο κηα Έλσζε θξαηψλ θαη πνιηηψλ, ίζσο απνηεινχζε κηα ιχζε ζηε ζεκεξηλή θάζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κε ηα ηφζα πξνβιήκαηα (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ). Βι. ρεηηθά Π.Κ. Ησαθεηκίδε, Σν Μέιινλ ηεο Δπξψπεο, Ζ Πξννπηηθή ηεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο θαη ε Διιάδα, Δθδφζεηο Η. ηδέξεο. 48 Βι. Ν. Μαξαβέγηαο, Μ. Σζηληζηδέιεο, Ζ Οινθιήξσζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζεζκηθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο πηπρέο, Δθδφζεηο Θεκέιην, ζει Αο κελ μερλάκε εδψ φηη ν ηζηνξηθνπνιηηηθφο ρψξνο ηεο Δπξψπεο είλαη ηαπηνρξφλσο δηακνξθσκέλνο θαη ιεηηνπξγεί κε ζεκέιην ην θπξίαξρν εζληθφ θξάηνο. Βι. Γεκήηξε Θ. Σζάηζνπ, Δπξσπατθή πκπνιηηεία, Γηα κία Έλσζε ιαψλ κε ηζρπξέο παηξίδεο, Δθδφζεηο Καζηαληψηε, Αζήλα 2001, ζει

51 απνδεθηήο γηα ηελ έγθξηζε ηνπ Κνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ, ιφγσ ηεο επηθξάηεζεο ησλ επί κέξνπο, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, εζληθψλ εγσηζκψλ, έλαληη ηνπ νθέινπο ηεο Έλσζεο. Έπεηηα απφ ηε δηαπίζησζε ηεο αλππαξμίαο ελφο θνηλνχ ηφπνπ, ηειηθά απνθαζίζηεθε ε ρξνληθή κεηάζεζε, 50 γηα ηελ επφκελε χλνδν ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ, ηεο ιήςεο απφθαζεο γηα ην δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην ηεο πεξηφδνπ Σν αθαλζψδεο βέβαηα δήηεκα ήηαλ απηφ ηεο νηθνλνκηθήο δηθαηνζχλεο ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ. Μηα ζεψξεζε ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο δεκνζηνλνκηθήο ηζνξξνπίαο γηα ηελ πεξίνδν απνθαιχπηεη φηη: Ζ Γεξκαλία παξακέλεη ζηαζεξά ν κεγαιχηεξνο θαζαξφο πιεξσηήο (net contributor), ελψ ζην ίδην ζηξαηφπεδν ζπκκεηέρνπλ επίζεο ε νπεδία, ε Απζηξία, ην Βέιγην, ε Βξεηαλία θαη ε Γαιιία. Ζ δεκνζηνλνκηθή ζέζε ηεο Οιιαλδίαο θπξίσο θαη ηεο Ηηαιίαο έρεη ρεηξνηεξεχζεη. Οη ηέζζεξηο παιηέο ρψξεο ζπλνρήο (Ηζπαλία, Πνξηνγαιία, Διιάδα θαη Ηξιαλδία) έρνπλ ζεκαληηθφ θαζαξφ φθεινο, ην νπνίν θαη αληηπξνζσπεχεη έλα ππνινγίζηκν πνζνζηφ ηνπ ΑΔΔ ηνπο 52 («ηα θέξδε ηεο Ηξιαλδίαο πεξηνξίδνληαη φκσο ζεκαληηθά απφ ην 1998 θη έπεηηα). Φπζηθά νη πξφζθαηεο δηεπξχλζεηο κεηέβαιιαλ ζεκαληηθά ηα παξαπάλσ δεδνκέλα, εθφζνλ νη λενεηζειζέληεο ρψξεο έρνπλ θαζαξφ θαη απμαλφκελν θέξδνο απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηνλ θνηλνηηθφ Πξνυπνινγηζκφ θαη βέβαηα δεκηνπξγνχλ αλαθαηαηάμεηο ζην εζσηεξηθφ ηνπ ζηξαηνπέδνπ ησλ θαζαξψλ ιεπηψλ. Σν γεγνλφο απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηα δεδνκέλα ηνπ Πην ζπγθεθξηκέλα, εάλ ππνινγίζεη θαλείο ην θαζαξφ ππφινηπν ησλ ζπλαιιαγψλ θάζε ρψξαο σο πνζνζηφ ηνπ θάζε εζληθνχ ΑΔΔ, πεξηζζφηεξν επλνεκέλε απνδεηθλχεηαη ε Ληζνπαλία (κε νθέιε ηεο ηάμεο ηνπ 2,35% ηνπ ΑΔΔ ηεο), αθνινπζνχκελε απφ ηελ Διιάδα (2,19%), ηε Λεηνλία (2,09%), ηε Μάιηα (2,07%), ηελ Πνξηνγαιία (1,64%), ηελ Δζζνλία (1,54%), ηελ Ηξιαλδία 50 Χο θχξηνο ππεχζπλνο γηα ηελ αξλεηηθή θαηάιεμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ζεσξείηαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ην νπνίν έρνληαο κία αδηάιιαθηε ζηάζε, ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζπλφδνπ, αξλνχληαλ πεηζκαηηθά λα εγθαηαιείςεη ηα, εδψ θαη αξθεηά ρξφληα, ηδηαίηεξα πξνλφκηα ηνπ, φζνλ αθνξά ην ρακειφ πνζνζηφ ζπλεηζθνξάο ηνπ ζην Κνηλνηηθφ Πξνυπνινγηζκφ. 51 European Commission 2004β: Σα ηειεπηαία ρξφληα, ην πνζνζηφ απηφ μεπεξλά ην 4% γηα ηελ Διιάδα θαη ηελ Ηξιαλδία, θηλείηαη γχξσ ζην 3% γηα ηελ Πνξηνγαιία θαη ππεξβαίλεη ην 1% γηα ηελ Ηζπαλία. 51

52 (0,83%), ηελ Πνισλία (0,80%), ηε ινβαθία (0,73%), ηελ Οπγγαξία (0,72%), ηελ Κχπξν (0,69%), ηελ Ηζπαλία (0,68%), ηε ινβελία (0,73%) θαη ηελ Σζερία (0,19%). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, σο πεξηζζφηεξν «επηβαξπκέλε» ρψξα εκθαλίδεηαη ε Οιιαλδία, αλ θαη ε εηζθνξά ηεο εθθξάδεη έλα κάιινλ ρακειφ πνζνζηφ ηνπ ΑΔζΠ ηεο (0,52%). ηελ ηεξαξρία ησλ πιεξσηψλ αθνινπζνχλ ην Λνπμεκβνχξγν (0,36%), ε νπεδία (0,30%), ε Γεξκαλία (0,27%) 53, ην Βέιγην (0,20%), ε Γαιιία (0,17%), ε Ηηαιία (0,16%), ε Γαλία (0,13%), ε Απζηξία (0,11%), ε Βξεηαλία (απφ 0,08%) θαη ε Φηλιαλδία (0,05%) 54. Καηά ηελ λέα χλνδν ησλ Βξπμειιψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο Γεθεκβξίνπ 2005 (πξνεδξία Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ), ν θχξηνο ζηφρνο ήηαλ λα εμεπξεζεί επηηέινπο κία ιχζε ζην αθαλζψδεο δήηεκα ηεο εγθξίζεσο ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ επηαεηία , πξνθεηκέλνπ ε Έλσζε λα εμέιζεη απφ ηελ θξίζε πνπ ηελ ηαιάληδε. Έπεηηα απφ καξαζψληεο, ζθιεξέο θαη επίπνλεο δηαπξαγκαηεχζεηο, νη 25 επξσπαίνη εηαίξνη (κεηά απφ κεξηθή ππαλαρψξεζε ηεο πξνεδξεχνπζαο ρψξαο), θαηέιεμαλ ηειηθά ζε κηα θνηλή ζπκθσλία πνπ αληηθαηνπηξίδεη νπζηαζηηθά, ακνηβαίεο ππνρσξήζεηο, ζπκβηβαζκνχο θαη ζπλζέζεηο ζπκθεξφλησλ. 3.3 Η μεηαππωθμιζη ηος Κοινοηικοω Πποχπολογιζμοω και η πολιηική ζςνοσήρ Οη πξφζθαηεο ινηπφλ δηαπξαγκαηεχζεηο θαη επαλεηιεκκέλεο δηαθσλίεο γχξσ απφ ην δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην ηεο πεξηφδνπ θαη ηηο ζπλεηζθνξέο ηεο θάζε ρψξαο - θαζ φηη ε ΔΔ δηαζέηεη έλα πξνυπνινγηζκφ πνπ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηηο ζπλεηζθνξέο ησλ 27 θξαηψλ-κειψλ - έδεημαλ φηη ηα θξάηε-κέιε δπζθνιεχνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν λα επηηχρνπλ ζπκθσλία φζνλ αθνξά ηνλ θνηλνηηθφ Πξνυπνινγηζκφ 55. Σν γεγνλφο απηφ 53 Ζ δεκνζηνλνκηθή ζέζε ηεο Γεξκαλίαο απέλαληη ζηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ έρεη βειηησζεί ζεκαληηθά θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα (σο κέηξν ζχγθξηζεο αμίδεη λ αλαθεξζεί φηη, ην 1994, ε θαζαξή ζπκβνιή ηεο αλεξρφηαλ ζην 0,9% ηνπ ΑΔζΠ ηεο) 54 Βι. Π. Ληαξγθφβαο, Γ.Αλδξένπ, Ζ λέα πνιηηηθή ζπλνρήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ε Διιάδα, εθδφζεηο Παπαδήζεο, ζει Ζ πλζήθε ηεο Ρψκεο (1957) πξνβιέπεη φηη ν θνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο ζα ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηνπο «ηδίνπο πφξνπο» ηεο Έλσζεο, φπσο ήηαλ ζηηο απαξρέο ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο νη ηεισλεηαθνί δαζκνί ζηα εηζαγφκελα πξντφληα θαη νη γεσξγηθέο εηζθνξέο. Χζηφζν, κε ηνλ θαηξφ απμήζεθαλ νη εμνπζίεο θαη, θαηά ζπλέπεηα, νη νηθνλνκηθέο 52

53 βέβαηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ην φηη πνιινί θξαηηθνί πξνυπνινγηζκνί παξνπζηάδνπλ έιιεηκκα, αλακέλεηαη λα δπζθνιέςεη ζην κέιινλ ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη θηιφδνμσλ έξγσλ, φπσο είλαη ην Galileo θαη ηα παλεπξσπατθά δίθηπα. Ζ κεηαξξχζκηζε ηνπ παξφληνο ζπζηήκαηνο, πνπ είλαη αξθεηά πνιχπινθν, θξίλεηαη επνκέλσο απαξαίηεηε ψζηε λα ππάξμεη πεξηζζφηεξε δηαθάλεηα θαη ηζφηεηα κεηαμχ θξαηψλ-κειψλ θαη λα εμαιείθεη ε δπλαηφηεηα επλντθψλ δηαηάμεσλ, γηα θάπνηεο ρψξεο. Έηζη, νη Δπξσπαίνη εγέηεο ζπκθψλεζαλ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2005, θαηά ηε δηάξθεηα ζπλφδνπ θνξπθήο, λα πξνβνχλ ζε κεηαξξχζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο απφ ηα έηε θαη κεηά, θπξίσο φζνλ αθνξά ηελ ΚΑΠ (πνπ απνξξφθεζε ην 42% ησλ θνηλνηηθψλ θνλδπιίσλ ην 2006) θαη ηε ζπλεηζθνξά ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο. ηε χλνδν Οινκέιεηαο ηνπ Μαξηίνπ, ν Γεξκαλφο επξσβνπιεπηήο Jutta Haug απφ ηε νζηαιηζηηθή Οκάδα ππνζηήξημε φηη ην Κνηλνβνχιην επηδηψθεη ηελ εθαξκνγή ελφο ζπζηήκαηνο πην απινχ, πνπ ζα δηέπεηαη απφ δηαθάλεηα «απαξαίηεηε γηα ηα κέιε ηνπ Κνηλνβνπιίνπ, ηνπο ππνπξγνύο ηνπ Σπκβνπιίνπ θαη, πάλσ από όια, ηνπο πνιίηεο». Οη επξσβνπιεπηέο ελέθξηλαλ ελ ζπλερεία ηελ έθζεζε ηνπ θ. Lamassoure ζρεηηθά κε ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ, ε νπνία ζα γίλεη ζε δχν θάζεηο: 1) ζηαδηαθή θαηάξγεζε φισλ ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ έρνπλ νξηζκέλεο ρψξεο. Ζ κείσζε ηεο ζπλεηζθνξάο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο 56 ζα θαηαξγεζεί εληειψο ην 2013, αλάγθεο ηεο ΔΔ θαη πξνέθπςε ε αλάγθε ζπκπιεξσκαηηθψλ πφξσλ. Απνθαζίζηεθε έηζη ηε δεθαεηία ηνπ 1970 ε εηζαγσγή ελφο λένπ πφξνπ: ν θφξνο πξνζηηζέκελεο αμίαο (ΦΠΑ) ηεο θάζε ρψξαο, κέξνο ηνπ νπνίνπ άξρηζε λα θαηαβάιιεηαη απφ ην 1980 ζηελ Έλσζε πξνθεηκέλνπ λα ρξεκαηνδνηείηαη ν θνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο. Σν 1988 ηα θξάηε-κέιε ζπκθψλεζαλ λα πιεξψλνπλ θάζε ρξφλν ζηελ Έλσζε κέξνο ησλ θξαηηθψλ εζφδσλ ηνπο, βάζεη ηνπ αθαζάξηζηνπ εζληθνχ εηζνδήκαηφο ηνπο. Έθηνηε ε άκεζε απηή ζπλεηζθνξά ησλ θξαηψλ απνηειεί ηνλ ηέηαξην θαη ζεκαληηθφηεξν θνηλνηηθφ πφξν, ν νπνίνο ρξεκαηνδφηεζε ην 2005 ην 70% ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ. Σν ζχζηεκα ησλ ηδίσλ πφξσλ άξρηζε φκσο κε ηα ρξφληα λα πεξηπιέθεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν, θαζψο κεξηθέο ρψξεο θαηάθεξαλ λα κεησζεί ην κεξίδην ηεο ζπλεηζθνξάο ηνπο ζηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Ζ πξψηε ηέηνηα πεξίπησζε αθνξά ηε Μεγάιε Βξεηαλία, ελψ θαη άιιεο φκσο ρψξεο φπσο είλαη ε Γεξκαλία, ε Οιιαλδία, ε Απζηξία θαη ε νπεδία- θαηάθεξαλ αξγφηεξα λα πεηχρνπλ κείσζε ηεο ζπλεηζθνξάο ηνπο πξνο ηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ. 56 Σν 1984, ε Margaret Thatcher, ηφηε πξσζππνπξγφο, ηζρπξίζηεθε φηη ε ρψξα ηεο, πνπ ήηαλ εθείλε ηελ επνρή κία απφ ηηο πην θησρέο ηεο Έλσζεο, έδηλε πεξηζζφηεξα ρξήκαηα ζηελ Έλσζε απφ φζα ειάκβαλε (θπξίσο κέζσ ησλ -ιηγνζηψλ- γεσξγηθψλ επηδνηήζεσλ ζηα πιαίζηα ηεο θνηλήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο). Πνιινί ζπκνχληαη αθφκε ηεο εηθφλα ηεο θαο Thatcher, ε νπνία θνπλνχζε ηελ ηζάληα ρεξηνχ ηεο κε λφεκα δεηψληαο «ηα ιεθηά ηεο 53

54 2) εηζαγσγή ελφο λένπ ζπζηήκαηνο ηδίσλ πφξσλ απφ ην 2014, ην νπνίν ζα απνηειείηαη απφ κέξνο ησλ εθάζηνηε θξαηηθψλ θφξσλ (ΦΠΑ, θφξνη πνπ πιεξψλνπλ επηρεηξήζεηο, θφξνη γηα ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο, γηα ηηο νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο, γηα ηηο κεηαθνξέο, ηηο ηειεπηθνηλσλίεο, ην πεξηβάιινλ, θιπ). Ζ επηινγή ηνπ ελ ιφγνπ θφξνπ ζα ελαπφθεηηαη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ θάζε θξάηνπο κέινπο. Τπάξρνπλ πνιιέο παξαλνήζεηο ζρεηηθά κε ηνλ Πξνυπνινγηζκφ ηεο ΔΔ ν νπνίνο, ελψ ζε απφιπηεο ηηκέο αληηπξνζσπεχεη πςειά πνζά (άλσ ησλ 100 δηο. επξψ εηεζίσο) είλαη ρακειφο σο πνζνζηφ ησλ ζπλνιηθψλ δεκφζησλ δαπαλψλ ηεο ΔΔ (θάησ ηνπ 2½%). Ο Πξνυπνινγηζκφο απνηέιεζε θαηά πεξηφδνπο ηελ αηηία πνιηηηθψλ θξίζεσλ αιιά ζπληζηά επίζεο παξάγνληα ζηαζεξφηεηαο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ΔΔ, φπσο έρεη δηακνξθσζεί απφ ηα δηαδνρηθά δεκνζηνλνκηθά πιαίζηα πνπ ίζρπζαλ απφ ην Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ απηήο, ν Πξνυπνινγηζκφο απμήζεθε ζε απφιπηεο ηηκέο αιιά ην κέγεζφο ηνπ ζε ζρέζε κε ην ΑΔΔ ζπξξηθλψζεθε, παξφιν πνπ ε Έλσζε δηεπξχλζεθε θαη αλέιαβε ηελ θάιπςε λέσλ πνιηηηθψλ αξκνδηνηήησλ. 57 Σν κέγεζνο ινηπφλ θαη ε δηάξζξσζε ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ, αληαλαθινχλ ηελ χπαξμε απνδεκησηηθψλ πνιηηηθψλ ή δηεπζεηήζεσλ, νη νπνίεο ελεξγνπνηνχληαη ζηα πιαίζηα ζπλνιηθψλ ζπκθσληψλ πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηήζνπλ φζεο θπβεξλήζεηο εθηηκνχλ φηη ην ζπλνιηθφ ηζνδχγην ηεο νινθιήξσζεο ζα είλαη (γη απηέο) αξλεηηθφ 58. Θα κπνξνχζακε ινηπφλ λα πνχκε, πσο ν Πξνυπνινγηζκφο ηεο ΔΔ απνηειεί ηνλ θαζξέθηε ησλ θχξησλ θάζεσλ ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. Ζ εληαία αγνξά, ε δηεχξπλζε, ε αλάπηπμε κηαο ζπλνιηθήο ζεψξεζεο γηα ηελ Δπξψπε ήηαλ εμειίμεηο πνπ απαηηνχζαλ πάληα αιιαγέο ζηε δνκή ησλ δαπαλψλ ηεο ΔΔ. Σν 2008, πξαγκαηνπνηείηαη έλα αθφκε βήκα ζηελ πνξεία απηή, θαζψο γηα πξψηε θνξά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΔΔ δηαηίζεηαη ζε πνιηηηθέο πνπ εζηηάδνληαη εηδηθά ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε. Βέβαηα, κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ε εηθφλα πνπ παξνπζηάδνπλ νη δαπάλεο ηεο ΔΔ άιιαμε ζεκαληηθά: αξρηθά, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πίζσ».υάξε ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ηεο πξψελ πξσζππνπξγνχ, ε Μεγάιε Βξεηαλία θαηαβάιιεη έθηνηε ζηελ Έλσζε ρακειφηεξε ζπλεηζθνξά απφ φ,ηη ζα έπξεπε βάζεη ηνπ εηζνδήκαηφο ηεο, εμνηθνλνκψληαο έηζη 4-5 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ην ρξφλν. 57 Βι. γξάθεκα ζην ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ. 58 Βι. Π. Ληαξγθφβαο, Γ.Αλδξένπ, νπ.π. (ζεκ. 54), ζει

55 θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ δηεηίζεην γηα ζρεηηθά πεξηνξηζκέλν αξηζκφ ηνκέσλ πνιηηηθήο. Σφζν φκσο ζηνπο ηνκείο απηνχο φζν θαη πέξαλ απηψλ, ζεκεηψζεθαλ εμειίμεηο φζνλ αθνξά ηηο πξνηεξαηφηεηεο ζηηο δαπάλεο θαη ηνπο επηδησθφκελνπο πνιηηηθνχο ζηφρνπο. Ζ κεηαξξχζκηζε ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ ραξαθηεξίδεηαη πάληα απφ έλαλ εγγελή ζπληεξεηηζκφ. Αιιά παξά ηελ πνιηηηθή πξφθιεζε πνπ ζπληζηά ε κεηαξξχζκηζε απηή, θαηέζηε δπλαηφ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ζεκαληηθέο αιιαγέο θαη λένη πξνζαλαηνιηζκνί - παξφιν πνπ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζεκεηψζεθαλ θαζπζηεξήζεηο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ζαλ παξάδεηγκα, φηη κφλν ην 6% ηνπ επξσπατθνχ Πξνυπνινγηζκνχ δαπαλήζεθε γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο ην 1965, πνζνζηφ πνπ παξνπζίαζε ειαθξά κφλν αχμεζε κέρξη ην 1980 (10,8% ην 1985). Με ηελ ΔΔΠ δφζεθε λέα έκθαζε ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή θαη αθνινχζεζε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ δαπαλψλ ζπλνρήο. Σα θνλδχιηα πνπ πξννξίδνληαλ γηα δηαξζξσηηθέο ελέξγεηεο είραλ ήδε απμεζεί θαηά 17,2% κέρξη ην 1988 θαη ζα αληηπξνζσπεχνπλ ην 35,7% ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΔΔ ην 2013, ελψ θαηά ηα δχν ηξίηα ηνπο πξννξίδνληαη γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε. Οη πνιηηηθέο δαπαλψλ ινηπφλ, πνπ θαζνξίζηεθαλ γηα ηελ πεξίνδν δίλνπλ έκθαζε ζηνπο ζηφρνπο ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο απαζρφιεζεο θαη ζε λένπο πξνζαλαηνιηζκνχο πνιηηηθήο φπσο ε ειεπζεξία, ε αζθάιεηα θαη ε δηθαηνζχλε. Σαπηφρξνλα, ε απφθαζε δηελέξγεηαο ηεο επαλεμέηαζεο ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ, ππνδειψλεη φηη ρξεηάδεηαη κία πην 55

56 νπζηαζηηθή αμηνιφγεζε πνπ ζα παξέρεη έλα καθξνρξφλην πιαίζην γηα ηελ εθπφλεζε πξνηάζεσλ γηα ην πξνζερέο δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην θαη πέξα απφ απηφ. Δθφζνλ ν Πξνυπνινγηζκφο απνηειεί βαζηθφ κέζν γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ ζηφρσλ ηεο ΔΔ θαη αληηπξνζσπεχεη κηα επέλδπζε ζηνπο κειινληηθνχο επξσπατθνχο ζηφρνπο - νη πνιίηεο πξνζδνθνχλ θαη δηθαηνχληαη ηε κεγαιχηεξε δπλαηή απφδνζε απφ ηελ ελ ιφγσ επέλδπζε - πξέπεη λα δηαζθαιηζηεί φηη είλαη εζηηαζκέλνο ζηελ επίηεπμε ηνπ θαιχηεξνπ δπλαηνχ απνηειέζκαηνο, φηη ε δηαρείξηζή ηνπ αζθείηαη κε ηηο πςειφηεξεο δπλαηέο πξνδηαγξαθέο θαη φηη επηηπγράλεη λα βειηηψζεη απνηειεζκαηηθά ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ πνιηηψλ. Απηφ ζεκαίλεη έλαλ Πξνυπνινγηζκφ πνπ δχλαηαη λα πξνζαξκνζηεί ζηηο αιιαγέο ησλ πξνηεξαηνηήησλ θαη λα παξαθνινπζήζεη ζηελ εμέιημή ηεο ηε δηαδηθαζία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. 59 Ο ζηφρνο ινηπφλ είλαη λα θαηαξηηζηεί έλαο Πξνυπνινγηζκφο ζηνλ νπνίν ζα ππάξρεη πξφβιεςε γηα ηηο κειινληηθέο πξνθιήζεηο πνπ ζα αληηκεησπίζεη ε ΔΔ ζε έλαλ γξήγνξα κεηαβαιιφκελν θφζκν. 3.4 Νέα δεδομένα για ηην ΕΕ Νέερ πποκλήζειρ για ηην Πεπιθεπειακή Πολιηική Με ην ηέινο ηνπ 2008, ε ΔΔ ζα ζπκπιεξψζεη 51 ρξφληα δσήο 60 θαη θπζηθά φζν πεξλάλε ηα ρξφληα, ηα δεδνκέλα ηνπ πνιηηηθννηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηβάιινληφο ηεο κεηαβάιινληαη θαη καδί κε απηά κεηαβάιινληαη θαη νη πξνθιήζεηο πνπ ε ΔΔ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη. Μεξηθά ινηπφλ απφ απηά ηα λέα δεδνκέλα πνπ θαιείηαη λα ιάβεη ππ φςελ ε ΔΔ, είλαη ηα εμήο: α. Ζ πξφζθαηε δηεχξπλζε ηεο ΔΔκε ηελ έληαμε ησλ δψδεθα λέσλ θξαηψλκειψλ 61 (ηα νπνία έρνπλ έληνλεο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε ηα παιηά δεθαπέληε θξάηε-κέιε) Χο γλσζηφ ηδξχζεθε ην 1957 σο Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα (ΔΟΚ). 61 Σα θξάηε είλαη ηα εμήο: Πνισλία, Οπγγαξία, Σζερία, ινβαθία, Ληζνπαλία, Λεηνλία, Δζζνλία, ινβελία, Μάιηα, Κχπξνο, Βνπιγαξία θαη Ρνπκαλία. 56

57 β. Οη πεξηνξηζκνί πνπ ζέηεη ε ΟΝΔ 62 (κε ηε κνξθή απζηεξψλ φξσλ δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο, ζηα δψδεθα θξάηε-κέιε 63 πνπ ζπκκεηέρνπλ ζ απηή θαη ζπγθξνηνχλ ηε δψλε ηνπ Δπξψ). γ. Σα αλαθχπηνληα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα εληφο ηεο δψλεο ηνπ Δπξψ (ππέξβαζε ηνπ θξηηεξίνπ γηα ην δεκφζην έιιεηκκα θαη ρξένο απφ αξθεηά θξάηε-κέιε, πςειή αλεξγία, νμχο αληαγσληζκφο κε ΖΠΑ, Ηαπσλία θαη Κίλα θ.ά.). δ. Ζ άζρεκε δηεζλή νηθνλνκηθή ζπγθπξία (ή νηθνλνκηθή χθεζε) πνπ πιήηηεη ηα θξάηε παγθνζκίσο θαη θπζηθά θαη ηα επξσπατθά. ε. Οη δεκνγξαθηθέο κεηαβνιέο (ε γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ 64 θαη ε κεγάιε εηζξνή κεηαλαζηψλ) πνπ δεκηνπξγνχλ λέεο θαηαζηάζεηο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. ζη. Σν «πάγσκα» ηεο δηαδηθαζίαο επηθχξσζεο ηνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο (έπεηηα θαη ηα δχν αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηα δεκνςεθίζκαηα ηεο Γαιιίαο θαη ηεο Οιιαλδίαο) πνπ πξνθαιεί πξφζζεηεο ζνβαξέο δπζθνιίεο ζηελ πνξεία γηα ηελ πνιηηηθή ελνπνίεζε ηεο Δπξψπεο. δ. Οη έληνλεο δηαθσλίεο θαη απνθιίζεηο ησλ ζέζεσλ (λαπάγην απφ ηε κία θαη ζπλαηλεηηθή, κε δπζθνιίεο, απφθαζε απφ ηελ άιιε), πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δχν πλφδσλ ησλ Βξπμειιψλ, ηνπ Ηνπλίνπ θαη ηνπ Γεθεκβξίνπ 2005 (αληηζηνίρσο επί πξνεδξίαο Λνπμεκβνχξγνπ θαη Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ) φζνλ αθνξά ηελ έγθξηζε ηνπ λένπ δεκνζηνλνκηθνχ πιαηζίνπ ηεο πεξηφδνπ , πνπ δεκηνχξγεζαλ πνιινχο πξνβιεκαηηζκνχο ζηελ Έλσζε. Αλακθηζβήηεηα, απηά ηα λέα δεδνκέλα πνπ αληηκεησπίδεη ε ΔΔ, έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία θαη γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, δηφηη επεξεάδνπλ άληζα ηηο δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Δπξψπεο θαη είλαη δπλαηφλ λα νδεγήζνπλ ζε δηεχξπλζε ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ. Θα κπνξνχζακε 62 Ζ ΟΝΔ απνηειεί ηε ζπλέρεηα ηεο εληαίαο εζσηεξηθήο αγνξάο, πινπνηήζεθε ζε ηξία ζηάδηα θαη ην κεγαιχηεξν επίηεπγκα ηεο, είλαη ε δεκηνπξγία ηνπ θνηλνχ επξσπατθνχ λνκίζκαηνο (Δπξψ), ην νπνίν θπθινθνξήζεη επηζήκσο ηελ , ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσδψλεο. 63 Σα δψδεθα απηά θξάηε-κέιε είλαη ηα εμήο: Γαιιία, Γεξκαλία, Οιιαλδία, Βέιγην, Λνπμεκβνχξγν, Ηηαιία, Απζηξία, Ηξιαλδία, Ηζπαλία, Πνξηνγαιία, Φηλιαλδία θαη Διιάδα. 64 Έσο ην 2025 ην πνζνζηφ ειηθησκέλσλ επξσπαίσλ πνιηηψλ (60+) ζην ζχλνιν ηνπ επξσπατθνχ πιεζπζκνχ ζα απμεζεί απφ 21% (199) ζην 30% πεξίπνπ. Βι. Θεφδσξνο αθειιαξφπνπινο, Τπεξεζληθέο Κνηλσληθέο Πνιηηηθέο ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, Ζ Κνηλσληθή Πνιηηηθή δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Δθδφζεηο Κξηηηθή, Αζήλα 2001, ζει

58 ινηπφλ λα πνχκε πσο επεξεαζκέλε απφ ηα λέα δεδνκέλα, ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, ζα αληηκεησπίζεη ηηο εμήο πξνθιήζεηο: Αχμεζε ηεο παγθφζκηαο πίεζεο γηα αλαδηάξζξσζε θαη εθζπγρξνληζκφ. ρεδφλ φιεο νη πεξηθέξεηεο αληηκεησπίδνπλ ηελ αλάγθε λα αλαδηαξζξσζνχλ, λα εθζπγρξνληζηνχλ θαη λα δηεπθνιχλνπλ ηε ζπλερή θαη κε βάζε ηε γλψζε θαηλνηνκία ζε πξντφληα, κεζφδνπο δηνίθεζεο θαη δηαδηθαζίεο, θαζψο θαη ζε φηη αθνξά ην αλζξψπηλν θεθάιαην, νχησο ψζηε λα αληαπεμέιζνπλ ζηελ πξφθιεζε ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Αθφκε θαη κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ εληππσζηαθψλ πνζνζηψλ αλάπηπμεο, νη πεξηθέξεηεο ησλ λέσλ θξαηψλ-κειψλ έρνπλ νηθνλνκηθή δνκή πνπ είλαη ζπγθεληξσκέλε, ζε κεγάιν βαζκφ, ζε ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ν αληαγσληζκφο απφ ηηο αλαδπφκελεο αζηαηηθέο νηθνλνκίεο είλαη έληνλνο. Σν νηθνλνκηθφ δεηνχκελν γηα ηηο πεξηθέξεηεο απηέο ζα είλαη ε πξφβιεςε θαη ε δηεπθφιπλζε ηεο αιιαγήο. Απηφ ζα ζπκβάιεη ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ηεο αιιαγήο θαη ζα απνηειέζεη επίζεο παξάγνληα πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηελ αιιαγή. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο, πξέπεη λα ιεθζνχλ πνιχ έγθαηξα δηάθνξα κέηξα πνπ ζα εθνδηάζνπλ θαη ζα πξνεηνηκάζνπλ ηνπο αλζξψπνπο θαη ηηο πεξηθέξεηεο γηα ηελ αιιαγή. Οκνίσο, ζε πνιιέο πεξηθέξεηεο ησλ πινπζηφηεξσλ θξαηψλ-κειψλ, κεγάιν πνζνζηφ ηεο απαζρφιεζεο είλαη ζπγθεληξσκέλν ζε παξαδνζηαθνχο ηνκείο, φπνπ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα βαζίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζε κεζφδνπο παξαγσγήο ρακειφηεξνπ θφζηνπο θαη ρακειφηεξσλ ακνηβψλ. Ο αληαγσληζκφο πνπ βαζίδεηαη κφλν ζε παξάγνληεο θφζηνπο δελ απνηειεί βηψζηκε επηινγή. Δπνκέλσο, νη πεξηθέξεηεο πξέπεη λα εθζπγρξνλίζνπλ θαη λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο δνκή ζε ηνκείο πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο, δεκηνπξγψληαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο, θαη ηδίσο γηα ηηο ΜΜΔ, ηηο αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο γηα λα πηνζεηνχλ θαη λα πξνζαξκφδνπλ θαηλνηφκα πξντφληα θαη δηαδηθαζίεο, λα δεκηνπξγνχλ δίθηπα ζπλεξγαζίαο κε άιιεο επηρεηξήζεηο θαη κε εξεπλεηηθνχο θνξείο, λα έρνπλ πξφζβαζε ζε επηρεηξεκαηηθά θεθάιαηα θαη λα δηεζλνπνηνχλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. Οη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο αηρκήο θαη ην ηαιαληνχρν αλζξψπηλν δπλακηθφ έρνπλ ηελ ηάζε λα ζπγθεληξψλνληαη γεσγξαθηθά ζε κεγάιν βαζκφ, ζε ιίγα αζηηθά θέληξα πνπ έρνπλ παγθφζκηα παξνπζία. Απηφ δεκηνπξγεί επθαηξίεο, αιιά ε έξεπλα δείρλεη φηη, πάλσ απφ έλα νξηζκέλν κέγεζνο, αξρίδνπλ λα 58

59 εκθαλίδνληαη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηε ζπγθέληξσζε ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο ε ξχπαλζε, ε άλαξρε επέθηαζε ησλ πφιεσλ θαη ε θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε. Πνιιέο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμχ ησλ αληαγσληζηηθφηεξσλ θαη πιένλ θαηλνηφκσλ πεξηθεξεηψλ ηνπ θφζκνπ θαη επσθεινχληαη απφ ηελ παγθνζκηνπνίεζε. Απηφ επηηεχρζεθε κε ηελ επέλδπζε ζε λέεο δεμηφηεηεο, κε ηε δεκηνπξγία ή ηελ πξνζέιθπζε λέσλ «δεμακελψλ» ηαιαληνχρνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη κε ηελ πξνψζεζε δηθηχσλ θαη νκάδσλ. Μφλν κε ηελ αμηνπνίεζε απηψλ ησλ επηηπρηψλ θαη αλαπηπμηαθψλ ζηξαηεγηθψλ κπνξεί ε Έλσζε λα θηλεηνπνηήζεη φιν ην δπλακηθφ ηεο θαη λα νδεγήζεη ηελ νηθνλνκία ηεο ζηελ νδφ ηεο ηαρχξξπζκεο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο. Αιιαγή ηνπ θιίκαηνο Πνιιέο πεξηθέξεηεο ζε φιε ηελ Δπξψπε ζα θιεζνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ζε νινέλα θαη κεγαιχηεξν βαζκφ ηηο αζχκκεηξεο ζπλέπεηεο ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο. Απηφ ζα δεκηνπξγήζεη ζνβαξέο πξνθιήζεηο γηα ηε γεσξγία, ηελ αιηεία θαη ηε βηνκεραλία ηνπ ηνπξηζκνχ ζε νξηζκέλεο πεξηθέξεηεο, θαη ζα απαηηήζεη ζεκαληηθέο επελδχζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο μεξαζίαο, ησλ ππξθαγηψλ, ηεο δηάβξσζεο ησλ αθηψλ θαη ησλ πιεκκπξψλ. Οη ελ ιφγσ αιιαγέο ελδέρεηαη λα έρνπλ δπζαλάινγεο ζπλέπεηεο γηα ηηο κεηνλεθηνχζεο ή ηηο ρακεινχ εηζνδήκαηνο νκάδεο, νη νπνίεο ίζσο λα κελ έρνπλ ηα κέζα γηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζ απηέο. Δπίζεο ζα ρξεηαζηνχλ ζεκαληηθέο επελδχζεηο γηα ηε ζπκκφξθσζε κε ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν θαη κε ηνπο ζηφρνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ ηέζεθαλ απφ ην εαξηλφ πκβνχιην ηνπ Μαξηίνπ ηνπ Χζηφζν, φιεο νη δηαζέζηκεο νηθνλνκηθέο εθζέζεηο επηζεκαίλνπλ φηη ην θφζηνο ηεο κε αλάιεςεο δξάζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ ππεξβαίλεη θαηά πνιχ ην θφζηνο ηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε επίπεδν ζπκβαηφ κε ην ζηφρν ηεο ΔΔ γηα πεξηνξηζκφ ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο ζε 2 βαζκνχο Κειζίνπ. Ζ θαηαπνιέκεζε ηεο αιιαγήο ηνπ θιίκαηνο παξέρεη ζηηο πεξηθεξεηαθέο νηθνλνκίεο λέα νηθνλνκηθά θίλεηξα θαη επθαηξίεο κέζσ ηεο νηθνινγηθήο θαηλνηνκίαο, ηεο αλάπηπμεο βηνκεραληψλ θηιηθψλ γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ ηνκέα απηφλ. 59

60 Αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο ελέξγεηαο Ζ αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο ελέξγεηαο ζα επεξεάζεη ηηο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο αλάινγα κε ηνλ ηξφπν θάιπςεο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ηνπο, ηελ νηθνλνκηθή ηνπο δνκή θαη ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεψλ ηνπο. Ζ αχμεζε ηνπ θφζηνπο κεηαθνξάο ηείλεη λα πιήμεη ηηο γεσγξαθηθά απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηεο, φπσο ηα βφξεηα κέξε ηεο Φηλιαλδίαο θαη ηεο νπεδίαο ή ηα λνηηφηεξα ηκήκαηα ηεο Πνξηνγαιίαο, ηεο Ηζπαλίαο θαη ηεο Ηηαιίαο, θαζψο θαη ηα λεζηά, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο Μάιηαο θαη ηεο Κχπξνπ. Σνκείο βαζηθήο ζεκαζίαο γηα πνιιέο ηέηνηεο πεξηθέξεηεο, φπσο ν ηνπξηζκφο, ζα κπνξνχζαλ λα είλαη επάισηνη ζηηο απμήζεηο ηνπ θφζηνπο, αλ θαη απηφ ζα ήηαλ δπλαηφλ λα αληηζηαζκηζηεί βξαρππξφζεζκα απφ ηα θέξδε απνδνηηθφηεηαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνπο αεξνκεηαθνξείο ρακεινχ θφζηνπο. Οη απμήζεηο ησλ ηηκψλ ηεο ελέξγεηαο έρνπλ δπζαλάινγεο επηπηψζεηο ζηηο ρακειέο εηζνδεκαηηθέο νκάδεο θαη επηηείλνπλ ηελ «ελεξγεηαθή θηψρεηα» ησλ κεηνλεθηνχλησλ. Ζ αλάπηπμε ή ε επέθηαζε ησλ αλαλεψζηκσλ κνξθψλ ελέξγεηαο θαη ε πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ζηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα παξέρνπλ ζεκαληηθέο επθαηξίεο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηθέξεηεο θαη πξνζθέξνπλ κεγάιεο δπλαηφηεηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ απαζρφιεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ππνινγίδεηαη φηη ηα εηήζηα έζνδα ηεο παγθφζκηαο βηνκεραλίαο εμνπιηζκνχ ειηαθήο ελέξγεηαο ζα ηεηξαπιαζηαζηνχλ απφ ην 2007 έσο ην Δπίζεο, νη απμήζεηο ησλ ηηκψλ ηεο ελέξγεηαο ζα κπνξνχζαλ λα ελζαξξχλνπλ, ηδίσο ζηηο πεξηθέξεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ πζηέξεζε, ηε ράξαμε αλαπηπμηαθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ βαζίδνληαη ζε κεζφδνπο παξαγσγήο κε κηθξφηεξε έληαζε ελέξγεηαο. Δκθάληζε δεκνγξαθηθψλ αληζνξξνπηψλ θαη θνηλσληθψλ εληάζεσλ ην έλα ηξίην ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Έλσζεο ζεκεηψζεθε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ κεηαμχ 2000 θαη ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ε εμέιημε απηή νθεηιφηαλ ηφζν ζηε θπζηθή κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ φζν θαη ζηελ θαζαξή κεηαλαζηεπηηθή εθξνή. Σα ζηνηρεία δείρλνπλ φηη ε θπζηθή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζα εμαθνινπζήζεη λα κεηψλεηαη, αθφκε θαη ζε πνιιέο απφ ηηο πζηεξνχζεο πεξηθέξεηεο. Χο εθ ηνχηνπ, νη πεξηθέξεηεο απηέο ζα θιεζνχλ λα αληηκεησπίζνπλ κηα δηηηή πξφθιεζε: λα πξνσζήζνπλ ηελ αλάπηπμε θαη ηελ 60

61 απαζρφιεζε, αληηκεησπίδνληαο φκσο ζπγρξφλσο ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο γήξαλζεο θαη ηεο κείσζεο ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο. Ζ δεκνγξαθηθή αιιαγή θαη παξαθκή ππνλνκεχεη ηελ αλάπηπμε ηεο απαζρφιεζεο ζην κέιινλ. Έσο ην 2011 ππάξρνπλ αθφκε πεξηζψξηα γηα ζεκαληηθή αλάπηπμε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο νηθνλνκίαο. Απφ ην 2012 έσο πεξίπνπ ην 2017 αλακέλεηαη αχμεζε ησλ πνζνζηψλ απαζρφιεζεο, πνπ ζα αληηζηαζκίζνπλ ηε κείσζε ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ. κσο, απφ ην 2017 θαη κεηά, ε ζπξξίθλσζε ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε ζηαζηκφηεηα θαη, ελ ζπλερεία, ζε κείσζε ηνπ απφιπηνπ επηπέδνπ απαζρφιεζεο. Παξάιιεια, νη πεξηθέξεηεο ζα θιεζνχλ λα αληηκεησπίζνπλ δηάθνξεο θνηλσληθέο πξνθιήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο αλαληηζηνηρίεο δεμηνηήησλ (δηαρσξηζκφο ηεο αγνξάο εξγαζίαο κεηαμχ πςειψλ δεμηνηήησλ/πςειψλ κηζζψλ θαη ρακειψλ δεμηνηήησλ/ ρακειψλ κηζζψλ, αχμεζε ηεο εηζξνήο κεηαλαζηψλ), θαζψο ε νηθνλνκία νδεγεί ηελ αιπζίδα αμίαο πξνο δξαζηεξηφηεηεο βαζηζκέλεο ζηε γλψζε, κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ ζην νπνίν νη παξαδνζηαθνί ζεζκνί αζθαιείαο δηαβξψλνληαη. Οη εζληθέο πνιηηηθέο δπζθνιεχνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν λα ζπκβαδίζνπλ κε ηνλ ηαρχ ξπζκφ ησλ αιιαγψλ πνπ επηβάιινπλ απηέο νη ηάζεηο. Δλψ ε δηαρείξηζε ησλ δεκφζησλ επελδχζεσλ γίλεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζε επίπεδν θαηψηεξν ηνπ εζληθνχ, ε ηάζε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ ήηαλ πησηηθή, δεδνκέλνπ φηη νη εζληθνί θαη νη «ππνεζληθνί» πξνυπνινγηζκνί αληηκεησπίδνπλ ηηο ζπλέπεηεο ηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ (κεηαξξχζκηζε ηνπ ζπληαμηνδνηηθνχ ζπζηήκαηνο, πην δαπαλεξά ζπζηήκαηα πγείαο, εθπαίδεπζεο θαη θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ) θαη ηεο πξαγκαηνπνίεζεο νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ βαζίδνληαη ελ κέξεη ζε ρακειφηεξε θνξνινγία. Δπηπιένλ, νη πφξνη πνπ παξακέλνπλ δηαζέζηκνη γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο νηθνλνκίαο θαηεπζχλνληαη θπξίσο πξνο πφινπο αλάπηπμεο. Απηφ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κεγάια πξνβιήκαηα ιφγσ ζπζζψξεπζεο ηνπ πιεζπζκνχ (ζπκθφξεζε, ξχπαλζε, θνηλσληθφο δηαρσξηζκφο, άλαξρε επέθηαζε ησλ πφιεσλ), αθελφο, θαη αχμεζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ, αθεηέξνπ. 61

62 Άιιε κηα πξφθιεζε κείδνλνο ζεκαζίαο, πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο, είλαη θαη ε πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα. Χο βαζηθνί πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο πεξηθεξεηαθήο αληαγσληζηηθφηεηαο αλαθέξνληαη νη εμήο ηέζζεξηο: 1. Οη αλζξψπηλνη πφξνη (πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη πξνζφληα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ) 2. Οη πιηθέο ππνδνκέο (δίθηπα κεηαθνξψλ θαη επηθνηλσληψλ) 3. Ζ θαηλνηνκία θαη ε ηερλνινγία αηρκήο (θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλψζεο) 4. Ζ αεηθφξνο αλάπηπμε (αλάπηπμε κε ζεβαζκφ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ) Ζ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ε επεκεξία εμαξηψληαη φκσο πιένλ φιν θαη πεξηζζφηεξν θαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ λα αμηνπνηνχλ ζην έπαθξν φια ηα εδαθηθά πξνηεξήκαηα. Χζηφζν, ζε κηα παγθφζκηα νηθνλνκία πνπ δηεζλνπνηείηαη θαη δηαζπλδέεηαη, ε αληαγσληζηηθφηεηα εμαξηάηαη ζπλ ηνηο άιινηο απφ ηελ νηθνδφκεζε ζρέζεσλ κε άιια εδάθε ψζηε λα εμαζθαιηζηεί φηη ηα θνηλά ζεηηθά ζηνηρεία αμηνπνηνχληαη θαηά ζπληνληζκέλν θαη βηψζηκν ηξφπν. Ζ ζπλεξγαζία παξάιιεια κε ηε εηζξνή ηεο ηερλνινγίαο θαη ησλ ηδεψλ, θαζψο επίζεο θαη ησλ αγαζψλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θεθαιαίσλ αλάγεηαη ζε φιν θαη ζεκαληηθφηεξε πηπρή ηεο εδαθηθήο αλάπηπμεο θαη ζε βαζηθφ παξάγνληα γηα ηε ζηήξημε ηεο καθξνπξφζεζκεο θαη βηψζηκεο αλάπηπμεο ηεο ΔΔ ζπλνιηθά. Σίζεηαη ινηπφλ ε έλλνηα ηεο εδαθηθήο ζπλνρήο, πνπ αθνξά ηελ εμαζθάιηζε ηεο αξκνληθήο αλάπηπμεο φισλ ησλ πεξηνρψλ πνπ πεξηέρνληαη ζηελ ΔΔ (ιίγεο κεγάιεο πφιεηο, πνιιέο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη κηθξέο πφιεηο, εμφρσο απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηο, λεζησηηθέο θαη νξεηλέο), θαζψο θαη ηε κέξηκλα ψζηε λα είλαη ζε ζέζε νη πνιίηεο ηνπο λα αμηνπνηήζνπλ ζην έπαθξν ηα εγγελή ραξαθηεξηζηηθά ησλ ελ ιφγσ εδαθψλ. Με απηήλ ηε κνξθή, ε εδαθηθά ζπλνρή, απνηειεί έλα κέζν γηα ηε κεηαηξνπή ηεο πνηθηινκνξθίαο ζε πξνηέξεκα πνπ ζπκβάιιεη ζηε βηψζηκε αλάπηπμε νιφθιεξεο ηεο ΔΔ. Ζ εδαθηθή ζπλνρή έρεη απνηειέζεη ην αληηθείκελν δεκφζηαο ζπδήηεζεο ζηελ ΔΔ ζε δηαθπβεξλεηηθφ επίπεδν απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ηδίσο ζε επίπεδν ππνπξγψλ αξκφδησλ γηα ηε ρσξνηαμία. Σν 1999 ε ελ ιφγσ δεκφζηα ζπδήηεζε είρε σο απνηέιεζκα ηελ έγθξηζε ηνπ ρεδίνπ Αλάπηπμεο 62

63 ηνπ Κνηλνηηθνχ Υψξνπ (ΑΚΥ) ην νπνίν απνηέιεζε ην έλαπζκα γηα δηάθνξεο ζεκαληηθέο πξσηνβνπιίεο, φπσο ε πξψηε γεληά πξνγξακκάησλ δηαθξαηηθήο ζπλεξγαζίαο ζην πιαίζην ηνπ INTERREG θαη ε δεκηνπξγία ηνπ Γηθηπαθνχ Παξαηεξεηεξίνπ ηεο Δπξσπατθήο Υσξνηαμίαο (ESPON). Ζ ζεκαζία ηεο εδαθηθήο ζπλνρήο ηνλίζηεθε επηπιένλ, ζην πιαίζην ησλ θνηλνηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ γηα ηε ζπλνρή πνπ εθδφζεθαλ απφ ην πκβνχιην ην 2006, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο «ε πξνψζεζε ηεο εδαθηθήο ζπλνρήο ζα πξέπεη λα απνηειεί κέξνο ηεο πξνζπάζεηαο πνπ θαηαβάιιεηαη πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί φηη φιν ην έδαθνο ηεο Δπξψπεο έρεη ηελ επθαηξία λα ζπκβάιεη ζηε ζηξαηεγηθή γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε» 65. Οκνίσο, νη θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε 66 ηνλίδνπλ ηε ζπκβνιή πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ ηα πξνγξάκκαηα αγξνηηθήο αλάπηπμεο ηεο ΔΔ σο πξνο ηελ επηδίσμε ηεο εδαθηθήο ζπλνρήο. Παξάιιεια, αλαγλσξίδεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ε αλάγθε γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο, ηνπ δηαιφγνπ θαη ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ επηπέδσλ δηαθπβέξλεζεο θαη ησλ ελ ιφγσ επηπέδσλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ θαη ησλ αλζξψπσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή πνπ αθνξά άκεζα ε αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία. Με ηε ζέζπηζε ηεο εδαθηθήο αηδέληαο ζηε Λεηςία ην Μάην ηνπ 2007, νη ππνπξγνί ηεο ΔΔ αξκφδηνη γηα ηε ρσξνηαμία θαη ηελ αλάπηπμε ηφληζαλ ηελ αλάγθε γηα βηψζηκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο, θαζψο θαη θνηλσληθή θαη νηθνινγηθή αλάπηπμε ζε φιεο ηηο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ, κε παξάιιειε εμαζθάιηζε «θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη θαιχηεξεο πνηφηεηαο δσήο κε ίζεο επθαηξίεο αλεμάξηεηα απφ ηνλ ηφπν θαηνηθίαο ησλ αλζξψπσλ» 67. Ζ εδαθηθή αηδέληα θαη ην πξψην πξφγξακκα δξάζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο, πνπ εγθξίζεθαλ ζηηο Αδφξεο ην Ννέκβξην ηνπ 2007, έδσζαλ θαηά ζπλέπεηα λέα ψζεζε ζηε ζπδήηεζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ έμη εδαθηθψλ πξνηεξαηνηήησλ (πνπ πνηθίινπλ απφ ηνπο ζχιαθεο πεξηθεξεηαθήο θαηλνηνκίαο σο ηηο νηθνινγηθέο δνκέο θαη ηνπο πνιηηηζηηθνχο πφξνπο, απφ ηελ πνιπθεληξηθή αλάπηπμε σο ηηο λέεο κνξθέο ζπλεξγαζίαο θαη εδαθηθήο 65 ΔΔ L 291 ηεο , ζ ΔΔ L 55 ηεο , ζ Δδαθηθή Αηδέληα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο,, Λεηςία Μαΐνπ

64 δηαθπβέξλεζεο) θαη ησλ ελεξγεηψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο 68. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή εμέδσζε ζηηο 6 Οθησβξίνπ 2008 ηελ Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή, ζεκαηνδνηψληαο έηζη ην μεθίλεκα κηαο ζεκαληηθήο δηαβνχιεπζεο κε πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο αξρέο, ελψζεηο, ΜΚΟ, ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη άιινπο θνξείο, κε ζθνπφ λα θαηαλνεζεί θαιχηεξα θαη λα δηακνξθσζεί κηα θνηλή αληίιεςε γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή θαη ηηο ζπλέπεηέο ηεο ζηε κειινληηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ. Υαξαθηεξηζηηθά, ε Δπίηξνπνο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Hübner, αλαθέξεη: «Είκαη πεπεηζκέλε όηη ε εδαθηθή ζπλνρή κπνξεί λα καο βνεζήζεη λα βειηηώζνπκε ηελ αληαγσληζηηθόηεηα ησλ εδαθώλ καο, ηελ επεκεξία ησλ πνιηηώλ καο, όπνπ θη αλ δνπλ, θαη ηελ πνηόηεηα ηνπ πεξηβάιινληόο καο. Ο ζηόρνο είλαη λα δηεξεπλεζνύλ ηξόπνη κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξέζνπκε λα κεηαηξέςνπκε ηελ εδαθηθή καο πνιπκνξθία ζε ηζρπξό πιενλέθηεκα, ράξε ζηελ εθαξκνγή κηαο επέιηθηεο θαη δηαθνξνπνηεκέλεο πνιηηηθήο πνπ απνδίδεη καθξνπξόζεζκα απνηειέζκαηα. Η εδαθηθή ζπλνρή αθνξά ηελ πξνζαξκνγή ζηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθόηεηα θαη ζηηο ζεκεξηλέο πξνθιήζεηο. Είλαη ην επξσπατθό κνληέιν δηαηεξήζηκεο απαζρόιεζεο θαη αλάπηπμεο» 69. Ζ Πξάζηλε Βίβινο δξνκνινγεί ινηπφλ κηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηελ εδαθηθή ζπλνρή κε ζθνπφ ηε βαζχηεξε θαηαλφεζε ηεο ελ ιφγσ έλλνηαο θαη ησλ επηπηψζεψλ ηεο ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε ζπλεξγαζία. Απηή ε δεκφζηα ζπδήηεζε δηεμάγεηαη κε ηελ επηθχιαμε σο πξνο ηελ έθβαζε ηνπ παξάιιεινπ πξνβιεκαηηζκνχ ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ. Ζ Πξάζηλε Βίβινο δελ θαιχπηεη θακία ρξεκαηννηθνλνκηθή πηπρή ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο εληφο ηνπ ηζρχνληνο νηθνλνκηθνχ πιαηζίνπ. Ζ βαζηθή πξφθιεζε ζπλίζηαηαη ζηελ εμαζθάιηζε ηζνξξνπεκέλεο θαη βηψζηκεο εδαθηθήο αλάπηπμεο ηεο ΔΔ ζπλνιηθά, κε ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ησλ αλαπηπμηαθψλ δπλαηνηήησλ ηεο, κε παξάιιειν ζεβαζκφ ηεο αλάγθεο δηαθχιαμεο ηεο θπζηθήο θιεξνλνκηάο θαη εμαζθάιηζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. Απηφ ζπλεπάγεηαη ηελ απνθπγή ππεξβνιηθψλ ζπγθεληξψζεσλ αλάπηπμεο θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο ζηα απμαλφκελα θέξδε απφ ηελ νηθηζηηθή ζπζζψξεπζε ζε φιεο ηηο πεξηνρέο. 68 Δπξσπατθή Δπηηξνπή COM(2008) 616 ηειηθφ, Πξάζηλε Βίβινο γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή- Μεηαηξνπή ηεο εδαθηθήο πνηθηινκνξθίαο ζε πξνηέξεκα {SEC(2008) 2550}. 69 Δπξσπατθή Δπηηξνπή IP/08/1460, «Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή εθδίδεη Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή». 64

65 Αλακέλεηαη ινηπφλ πσο ε εζηίαζε ηεο πξνζνρήο εθ κέξνπο ηεο επξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζηνπο παξαπάλσ πνηθίινπο παξάγνληεο θαη ε ζρεηηθή ρξεκαηνδνηηθή ελίζρπζε ζα ζπκβάιεη πνιιαπιψο ζηε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ εθείλσλ πξνυπνζέζεσλ θαη ζπλζεθψλ πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηαδηαθά ζε κηα απηνηξνθνδνηνχκελε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Απηφ αθξηβψο απνηειεί θαη ην κεγάιν δεηνχκελν γηα ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή ζπλνρήο θαη αιιειεγγχεο ζήκεξα, δειαδή ην πσο ζα ελεξγνπνηήζεηθηλεηνπνηήζεη ηηο δεκηνπξγηθέο δπλάκεηο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, νη νπνίεο ζα δψζνπλ ζηελ ζπλέρεηα ηελ επηδεηνχκελε θαη αλαγθαία αλαπηπμηαθή ψζεζε Τάζειρ ηηρ Πεπιθεπειακήρ Πολιηικήρ Απφ ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη νη πξννπηηθέο, κε ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα, γηα κηα ηζρπξή θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, απνηππψλνπλ κία κάιινλ ζπγθξαηεκέλε αηζηνδνμία γηα ην κέιινλ. Οη θπξίαξρεο δε ηάζεηο πνπ ζα επεξεάζνπλ ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή κειινληηθά, αλαθέξνληαη: ηελ αλαδήηεζε κίαο ηζνξξνπίαο αλάκεζα ζην ζηφρν ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ζηε δηαδηθαζία νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο ηεο Έλσζεο (φπσο απηή εθθξάδεηαη κέζσ ηεο ΟΝΔ). Οη ζεσξεηηθέο απφςεηο δελ έρνπλ θαηαιήμεη ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή απάληεζε γηα ηε ζρέζε νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο θαη ζπλνρήο, δειαδή γηα ην αλ ε νινθιήξσζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζχγθιηζε ησλ επηπέδσλ αλάπηπμεο ή ζε αθφκα κεγαιχηεξε απφθιηζε. 71 Ζ ελνπνίεζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ε απειεπζέξσζε ηεο θίλεζεο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο κπνξεί κελ λα εληζρχεη ηε ζπλνιηθή αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο, αιιά επίζεο εληζρχεη ηε ζπγθέληξσζε ζηηο ήδε αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο θαη δεκηνπξγεί ζεκαληηθά πξνβιήκαηα πξνζαξκνγήο ζηηο ιηγφηεξν αληαγσληζηηθέο νηθνλνκίεο θαη πεξηνρέο γηα δχν ηνπιάρηζηνλ ιφγνπο: Απφ ηε 70 Πξάγκαηη, είλαη πηα θαηξφο, κεηά απφ ηξηάληα ρξφληα θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, νη ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο λα αλαιάβνπλ έλαλ πην ελεξγφ ξφιν ζηελ, απφ θνηλνχ κε ηελ Δπηηξνπή, θαηαζθεπή ελφο επξσπατθνχ πξνηχπνπ πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. 71 Μαξαβέγηαο

66 κηα πιεπξά, ε πινπνίεζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ηεο νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο Έλσζεο πεξηνξίδεη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ θξαηψλ-κειψλ λα εθαξκφζνπλ κέηξα πξνζηαζίαο ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο (κέζσ ειέγρνπ ησλ εηζαγσγψλ θαη ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ) θαη αθήλεη έηζη ηηο ιηγφηεξν αληαγσληζηηθέο νηθνλνκίεο «αλνηρηέο» ζηνλ αληαγσληζκφ. Απφ ηελ άιιε, νη απαηηήζεηο γηα ηε ζχγθιηζε ησλ νηθνλνκηψλ, ψζηε λα νινθιεξσζεί ε νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή Έλσζε, επηβάιινπλ πεξηνξηζηηθέο πνιηηηθέο ιηηφηεηαο πνπ έξρνληαη ζε αληίζεζε, ηδίσο ζηα αζζελέζηεξα νηθνλνκηθά θξάηε-κέιε, κε ηε ζεκαληηθή αλαπηπμηαθή πξνζπάζεηα πνπ ρξεηάδεηαη γηα ηελ επίηεπμε ηεο ζπλνρήο. Μπνξεί πξάγκαηη ε θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή λα εμηζνξξνπήζεη ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο δηαδηθαζίαο νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο θαη λα εληζρχζεη ηε ζπλνρή; ηελ αλαδήηεζε ηζνξξνπίαο αλάκεζα ζηνπο θνηλνηηθνχο θαη ηνπο εζληθνχο ζηφρνπο ησλ παξεκβάζεσλ θαη ζπλεπαθφινπζα, ζηελ εμαζθάιηζε κίαο πην ζηελήο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηελ θνηλνηηθή θαη ζηελ αζθνχκελε απφ ηα θξάηε-κέιε (εζληθή) πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή. Αλ θαη ηίζεληαη πεξηθεξεηαθνί ζηφρνη ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, ε θνηλνηηθή δηάζηαζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ είλαη πεξηνξηζκέλε. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ πφξσλ δηαρένληαλ κέζσ ησλ ΚΠ αξρηθά θαη ηνπ ΔΠΑ ηψξα, ζηα νπνία ηνλ πξψην ιφγν γηα ηε ράξαμε ηεο ζηξαηεγηθήο θαη ηελ πινπνίεζε ηεο εθαξκνγήο έρνπλ νη εζληθέο θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλκειψλ. Οη θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο, νη θαηλνηφκεο ελέξγεηεο θαη ηα πξφηππα ζρέδηα είλαη ηα κέζα πνιηηηθήο πνπ ρεηξίδεηαη ε ΔΔ, ζέηνληαο ηηο δηθέο ηεο πξνηεξαηφηεηεο, θαη απηά θαιχπηνπλ κφλν έλα ειάρηζην κέξνο ησλ πφξσλ. Βέβαηα θαη ζηελ πξψηε πεξίπησζε, ε ΔΔ έρεη θάπνην ξφιν λα παίμεη, ηδίσο κε ηε ράξαμε ηεο γεληθήο ζηξαηεγηθήο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν θαη κε ηε ζπκκεηνρή ηεο ζηελ απφθαζε θαη ηελ εθαξκνγή ησλ ΚΠ-ΔΠΑ (εηαηξηθή ζρέζε). Δλ ηνχηνηο, ν ξφινο απηφο δελ ηεο ρξεψλεη θαη ηηο πηζαλέο απνηπρίεο, θαζψο ην κεγαιχηεξν βάξνο θαη ηελ επζχλε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ πφξσλ θέξνπλ ηα θξάηε-κέιε. 66

67 ην κέγεζνο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ σο πξνο ηελ ππνζηήξημε δηαξζξσηηθψλ πνιηηηθψλ. Ο ηξφπνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ δελ επηηξέπεη ζεκαληηθή αχμεζε ησλ δαπαλψλ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ψζηε λα εμππεξεηεζεί ν ζηφρνο ηεο ζπλνρήο. Οη δηαζέζηκνη απφ ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία πφξνη δελ επαξθνχλ γηα λα θαιχςνπλ ην ράζκα κεηαμχ αλεπηπγκέλσλ θαη ππαλάπηπθησλ πεξηνρψλ θαη λα ζηεξίμνπλ ηνπο ξπζκνχο πνπ ζα ρξεηάδνληαλ γηα ηε ζχγθιηζε ησλ επηπέδσλ αλάπηπμεο. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, ε ειπίδα είλαη φηη νη πφξνη ζα κπνξέζνπλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα αλαπηπμηαθνχο ζθνπνχο θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ σο κνρινί πνπ ζα επηηξέςνπλ λα δεκηνπξγεζνχλ νη ζπλζήθεο γηα κηα απηνζπληεξνχκελε αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ. ηε δπλαηφηεηα πξνψζεζεο πξσηνβνπιηψλ απφ απνθεληξσκέλεο αξρέο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. ην βαζκφ πνπ νξηζκέλα ζηνηρεία ηνπ λένπ κνληέινπ αλάπηπμεο πξνυπνζέηνπλ κηα επξχηεξε θηλεηνπνίεζε ζε ηνπηθφ επίπεδν, ν δπλακηζκφο πνπ κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ νη ηνπηθέο θνηλσλίεο ζα είλαη θαζνξηζηηθφο γηα ηε κειινληηθή ηνπο αλάπηπμε. Ζ ΔΔ απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνσζεί ηέηνηνπ είδνπο ηνπηθέο πξσηνβνπιίεο, ηδίσο κέζσ ησλ θνηλνηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, ησλ θαηλνηφκσλ ελεξγεηψλ θαη ησλ πξνηχπσλ ζρεδίσλ. Ζ γεληθφηεξε άπνςε πνπ πξνσζεί ε ΔΔ, κε βάζε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο, φηη νη απνθάζεηο ζα πξέπεη λα παίξλνληαη ζην θαηψηεξν δπλαηφ επίπεδν, έδσζε ζηηο πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο αξρέο κηα ηζφηηκε ζέζε - δίπια ζηηο θνηλνηηθέο θαη ηηο εζληθέο αξρέο - ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ αλαθνξηθά κε ηε ζχληαμε θαη ηελ εθαξκνγή ησλ πεξηθεξεηαθψλ πξνγξακκάησλ ζηα πιαίζηα ησλ ΚΠ θαη ηνπ ΔΠΑ. Ζ αλαβάζκηζε ηνπ ξφινπ ησλ πεξηθεξεηψλ επηβάιιεη ηελ αλαζπγθξφηεζε ηεο δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Ζ απηφλνκε παξνπζία θαη εθπξνζψπεζε ησλ πεξηθεξεηψλ, δεδνκέλε γηα ρψξεο κε ηζρπξή πεξηθεξεηαθή ζπγθξφηεζε, αληηκεησπίδεη ζνβαξά πξνβιήκαηα πινπνίεζεο ζε ρψξεο κε ηζρπξά ζπγθεληξσηηθφ ζχζηεκα δηνίθεζεο φπσο ε Διιάδα. Φαίλεηαη φκσο φηη είλαη ηφζν κηα αλαγθαία εμέιημε ζηα πιαίζηα ηεο 67

68 ΔΔ φζν θαη κηα πηζαλή δηέμνδνο ζηα πξνβιήκαηα πνπ ζέηεη ν δηεζλήο αληαγσληζκφο ζηα πιαίζηα ηνπ εληαίνπ επξσπατθνχ ρψξνπ. 3.6 Τα διδάγμαηα ηος παπελθψνηορ για ηην πεπιθεπειακή πολιηική Δίλαη ρξήζηκν λα αλαθέξνπκε ζπγθεληξσηηθά θάπνηα ζπκπεξάζκαηα πνπ ζα πξέπεη λα δξνπλ ζα γλψκνλεο γηα ηνλ επηηπρή ζρεδηαζκφ ηεο κειινληηθήο επξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη ηελ ζσζηή αμηνπνίεζε ησλ πξννπηηθψλ ηεο. Σα δηδάγκαηα ηνπ παξειζόληνο Οη παξεκβάζεηο πνιηηηθήο ζε πεξηθεξεηαθή θιίκαθα δελ νδεγνχλ απηφκαηα ζε κείσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Ζ επθνξία ησλ πξψησλ δεθαεηηψλ έρεη παξέιζεη, θαζψο γίλεηαη ζπλείδεζε ε δηαρξνληθφηεηα θαη αληνρή ηνπ πξνβιήκαηνο, ε πνιππινθφηεηα ησλ ρσξηθψλ ηζνξξνπηψλ θαη ε δηαξζξσηηθή δηάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο (ρακεινί πεξηθεξεηαθνί πνιιαπιαζηαζηέο). Ζ δεκηνπξγία ππνδνκψλ είλαη κελ αλαγθαία, αιιά φρη θαη επαξθήο ζπλζήθε γηα ηελ αλάπηπμε ησλ θαζπζηεξεκέλσλ πεξηνρψλ. Απαηηνχληαη παξεκβάζεηο θαη ζε άιια επίπεδα, φπσο ην ζεζκηθφ (κεραληζκνί ππνζηήξημεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, αλαπηπμηαθνί ζεζκνί ζε ηνπηθφ επίπεδν) θαη ζην επίπεδν ηεο αλάπηπμεο ησλ δεμηνηήησλ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Οη πνιηηηθέο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, πνπ ζηεξίδνληαη απνθιεηζηηθά ζηε δεκηνπξγία κεηαθνξηθψλ ππνδνκψλ δηαπεξηθεξεηαθήο θιίκαθαο, ελδέρεηαη λα απμήζνπλ ηηο αληζφηεηεο (παξάδεηγκα Ν. Ηηαιίαο). Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, πνπ ζηεξίδεηαη ζε κεηαβηβάζεηο πφξσλ ππφ κνξθή εηζνδεκαηηθψλ εληζρχζεσλ, είλαη πνιχ πηζαλφ λα νδεγήζεη ζε εμάξηεζε θαη αδξάλεηα, θαζψο παξνπιίδνληαη ηα αληαλαθιαζηηθά απηνζπληήξεζεο θαη κεηψλεηαη ε επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ε θαηλνηνκηθή δηάζεζε ηνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ ηεο πεξηνρήο. Ζ επίδξαζε κηαο πνιηηηθήο δελ εμαξηάηαη κφλνλ απφ ην χςνο ηεο δαπάλεο, αιιά θαη απφ ηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο θαη εθαξκνγήο ηεο. Κιαζηθφ παξάδεηγκα 68

69 απνηειεί ην πξψην ΚΠ ζηελ Διιάδα, ηνπ νπνίνπ ε επίδξαζε ζεσξείηαη ζρεδφλ κεδεληθή. Δπίζεο πςειή απνξξφθεζε πφξσλ δελ ζπλεπάγεηαη αλαγθαζηηθά γξήγνξνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο, αιιά κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη πςειά επίπεδα ζπαηάιεο. Ζ επηινγή κεηαμχ «hard» θαη «soft» πνιηηηθψλ γίλεηαη κε κεξνιεπηηθφ ηξφπν, κε θξηηήξην ηελ επθνιία πνζνηηθνπνίεζεο ηνπ έξγνπ θαη ηνλ πξφζθαηξν εληππσζηαζκφ. Δπίζεο επηθξαηεί κηα εξγνιεπηηθή αληίιεςε ηεο αλάπηπμεο πνπ ηε ζπλδέεη αλαγθαζηηθά κε έξγα ππνδνκήο θαη αγλνεί ηηο άιιεο παξακέηξνπο. Δλψ είλαη εχθνιν λα θαηαζθεπάζεηο ππνδνκέο ζε ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο, είλαη πνιχ πην δχζθνιν λα αιιάμεηο ηελ πνηφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, ηελ θαηλνηνκία, ηε ζπλεξγαζία, θ.ιπ. 3.6 Πποοπηικέρ ηηρ Πεπιθεπειακήρ Πολιηικήρ Δίλαη γλσζηφ, πσο κε ηελ πξνζρψξεζε ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Ρνπκαλίαο δελ νινθιεξψλεηαη ε δηαδηθαζία δηεχξπλζεο ηεο ΔΔ. Ήδε, απφ ηηο 3 Οθησβξίνπ 2005 έρνπλ μεθηλήζεη δηαπξαγκαηεχζεηο δηεχξπλζεο κε ηελ Κξναηία θαη ηελ Σνπξθία. Ζ ΠΓΓΜ έρεη ππνβάιεη αίηεζε έληαμεο, ελψ ηα δπηηθά Βαιθάληα (ε Αιβαλία, ε Βνζλία-Δξδεγνβίλε, ην Μαπξνβνχλην θαη ε εξβία-καδί κε ην Κνζζπθνπέδην), κεηά ηηο απνθάζεηο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο Θεζζαινλίθεο, επί ειιεληθήο πξνεδξίαο, ην Γεθέκβξην ηνπ 2003, ζεσξνχληαη δπλεηηθά σο ππνςήθηεο ρψξεο (potential candidates) θαη πξνζβιέπνπλ ζηε κειινληηθή ηνπο έληαμε κέζσ ηνπ πιαηζίνπ ησλ πκθσληψλ ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. Δθηηκάηαη ινηπφλ φηη κε ηελ έληαμε ηεο Κξναηίαο, ε έθηαζε ηεο ΔΔ-27 ζα απμεζεί θαηά 1,3 %, ν αξηζκφο ησλ θαηνίθσλ θαηά 0,9 %, ην θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ ζα κεησζεί θαηά 0,6 %, κε ηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο, ε έθηαζε ηεο ΔΔ-27 ζα απμεζεί θαηά 18,3 %, ν αξηζκφο ησλ θαηνίθσλ θαηά 14,7 %, ην θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ ζα κεησζεί θαηά 10,5 % θαη κε ηελ έληαμε ησλ άιισλ ρσξψλ ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ε έθηαζε ηεο ΔΔ-27 ζα απμεζεί θαηά 4,8 %, ν αξηζκφο ησλ θαηνίθσλ θαηά 4 % θαη ην θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ ζα κεησζεί θαηά 3,5 %. 69

70 Βέβαηα, ζε κία Δπξσπατθή Έλσζε 34 θξαηψλ, ζηελ Κξναηία ζα αληηζηνηρνχζε κφλν ην 7% ησλ επηπιένλ δηαξζξσηηθψλ πφξσλ, ζχκθσλα κε ηνπο ηζρχνληεο θαλφλεο, ελψ ζηηο άιιεο ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, πνπ ιακβάλνπλ ηψξα πξνεληαμηαθή ελίζρπζε, ην 9,2 %. κσο ε Σνπξθία κφλε ηεο ζα ιάκβαλε ην 63%! χκθσλα ινηπφλ κε ηνπο ηζρχνληεο θαλφλεο θαη ππφ ηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο, κε ηελ έληαμε ηεο Σνπξθίαο, ε πνιηηηθή ζπλνρήο ηεο ΔΔ ζα πξνζειάκβαλε εληειψο λέεο δηαζηάζεηο, θαζψο ε πνιηηηθή απηή δελ έρεη εθαξκνζηεί πνηέ κέρξη ζήκεξα ζε ρψξα ηέηνηνπ κεγέζνπο, κε ηφζν ρακειφ επίπεδν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηφζν νμείεο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο. 72 Γη απηφ απαηηείηαη λα παξνπζηάζεη ε Δπηηξνπή ζρέδην ζηαδηαθνχ πξνηχπνπ γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο, ην νπνίν ζα επηηξέπεη κεγαιχηεξε δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ πξνεληαμηαθήο ελίζρπζεο θαη ελίζρπζεο πξνο θξάηνοκέινο θαη ζα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε δπλεηηθά ππνςήθηεο ρψξεο λα ιακβάλνπλ απνηειεζκαηηθή ππνζηήξημε γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, πνπ ζα εμαξηάηαη απφ ηελ πνιηηηθή ηνπο πξφνδν, πξηλ απφ ηελ ελδερφκελε έληαμή ηνπο ζηελ ΔΔ. 73 ηηο κέξεο καο ινηπφλ, ε πεξαηηέξσ πνξεία ηεο δηεχξπλζεο δηαθνξνπνηείηαη, απ φηη κέρξη ζήκεξα γλσξίδακε: Αλ θαη ρσξίο λα έρεη αλαιπζεί πιήξσο σο πξνο ηηο επηπηψζεηο ηεο, θάζε λέα δηεχξπλζε ζηεξίρζεθε απφ ηελ επξσπατθή θνηλή γλψκε, ζεσξνχκελε σο κνριφο γηα κεγαιχηεξε επεκεξία, ελφηεηα θαη αζθάιεηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο, νη εμειίμεηο φζνλ αθνξά ηε πληαγκαηηθή πλζήθε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απμαλφκελε ακθηζβήηεζε ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο θαη ηεο ηθαλφηεηάο ηεο λα αληαπνθξηζεί ζηα πξνβιήκαηα ησλ πνιηηψλ ηεο, δεκηνπξγνχλ έλα λέν ζθεληθφ. Δχινγα ινηπφλ, ακθηζβεηείηαη πνιιέο θνξέο θαη ε ίδηα ε ζθνπηκφηεηα ηεο δηεχξπλζεο, ζηελ νπνία απνδίδνληαη πνιιά απφ ηα δεηλά ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ φπσο ε αλεξγία, ε κείσζε ησλ πξαγκαηηθψλ εηζνδεκάησλ θαη ε εζσηεξηθή αλαζθάιεηα θαη αζηάζεηα. Πξνζηίζεληαη δε ζηηο αλεζπρίεο απηέο θαη 72 Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 24εο Απξηιίνπ 2007 ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ησλ κειινληηθψλ δηεπξχλζεσλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο (2006/2107(INI)). 73 Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 24εο Απξηιίνπ 2007 ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ησλ κειινληηθψλ δηεπξχλζεσλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο (2006/2107(INI)). 70

71 άιιεο, π.ρ. νη θνβίεο γηα ηελ πξννπηηθή εηζφδνπ ηεο Σνπξθίαο θαη νη ακθηβνιίεο γηα ηε δπλαηφηεηα νκαιήο πξνζέγγηζεο κε ηνλ «μέλν» γηα ηνλ πνιίηε ηεο δπηηθήο παξαδνζηαθήο Δπξψπεο, κνπζνπικαληθφ θφζκν. Έηζη, ε ζπλέρηζε ηεο δηαδηθαζίαο δηεχξπλζεο, πνπ γηα νξηζκέλεο ηνπιάρηζηνλ εγεζίεο απνηειεί θεληξηθφ ζηφρν, ρξεηάδεηαη πηα λα γίλεη μαλά απνδεθηή. Σν ήδε, απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Κνπεγράγεο, αλαθεξζέλ θξηηήξην ηεο ηθαλφηεηαο απνξξφθεζεο ή θαιχηεξα ελζσκάησζεο ησλ λέσλ κειψλ (absorξtion or integration capacity), πνπ αθνξά ηα ππάξρνληα θαη φρη ηα λέα κέιε, αξρίδεη πιένλ λα ζρεκαηνπνηείηαη. ηελ πξάμε, κε ην θξηηήξην απηφ εμεηάδεηαη ην θαηά πφζν ε Έλσζε δηαζέηεη ην θαηάιιειν ζεζκηθφ πιαίζην γηα λα ιεηηνπξγήζεη κε κεγαιχηεξν αξηζκφ κειψλ, ην θαηάιιειν δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην θαη ην πιέγκα πνιηηηθψλ πνπ απαηηείηαη, γηα ηελ επίηεπμε ησλ θνηλψλ ζηφρσλ. Παξά ηε κέρξη ζήκεξα πεξηνξηζκέλε επεμεξγαζία ηνπ, ην θξηηήξην ηεο ελζσκάησζεο απνηειεί νπζηαζηηθή πξνυπφζεζε πξνθεηκέλνπ ε δηεχξπλζε λα κε ιεηηνπξγήζεη ζε βάξνο ηεο εκβάζπλζεο. ηα ζπκπεξάζκαηα άιισζηε ηεο Πξνεδξίαο, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Ηνπλίνπ ηνπ 2006 ππνγξάκκηζε φηη ε ΔΔ ζα πξέπεη θαηά ηελ εηζδνρή λέσλ κειψλ λα εμαθνινπζήζεη λα είλαη ζε ζέζε «λα δηαηεξήζεη ηε δπλακηθή ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο» θαη φηη «ζα πξέπεη λα θαηαβιεζεί θάζε πξνζπάζεηα γηα λα δηαθπιαρζεί ε ζπλνρή θαη ε απνηειεζκαηηθόηεηα ηεο Έλσζεο». 74 Έρεη δηαθαλεί ινηπφλ φηη ππάξρεη επείγνπζα αλάγθε ζεζκηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ πνπ ζα απνηειέζνπλ ην ζεκέιην γηα ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα ελζσκαηψλεη λέα κέιε. ην πιαίζην απηφ δηθαηνινγείηαη φηη πιένλ ε πξνζρψξεζε ζηελ ΔΔ εμαξηάηαη θαη απφ ηελ πιήξσζε ησλ θξηηεξίσλ ηεο Κνπεγράγεο θαη ζπλεπψο απφ ηε δεκνθξαηηθή εμέιημε ησλ πξνο έληαμε ρσξψλ. Απηή ε πεξίνδνο «ζεζκηθήο κεραληθήο» ζηελ ΔΔ, θιείλεη κε ηελ ππνγξαθή κέζα ζην 2007 κηαο λέαο ζπλζήθεο, ηεο πλζήθε ηεο Ληζζαβφλαο 75, μεπεξλψληαο έηζη ηε ζεζκηθή 74 Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 24εο Απξηιίνπ 2007 ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ησλ κειινληηθψλ δηεπξχλζεσλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο (2006/2107(INI)) 75 Ζ λέα ζπλζήθε δηαζψδεη πεξίπνπ ην 90% ησλ ζεζκηθψλ θαηλνηνκηψλ ηνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο, αλ θαη γεληθφηεξα είλαη έλα πνιχ πην πεξίπινθν θείκελν, κε δεθάδεο πξσηφθνιια θαη δειψζεηο, εμαηξέζεηο θαη απηνεμαηξέζεηο πνπ ην θαζηζηνχλ αθαηαλφεην γηα 71

72 θξίζε ζηελ νπνία είρε πεξηέιζεη ε ΔΔ κεηά ηελ απφξξηςε ηνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο 76. Ζ πξνζνρή ηψξα ζα ζηξαθεί ζηνλ ηνκέα ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ πνπ αληηκεησπίδεη ε Δπξψπε ζην επξχηεξν, παγθνζκηνπνηεκέλν ζχζηεκα, ρσξίο σζηφζν λα ππνηηκεζεί ν έζραηνο, θεληξηθφο, ζηφρνο γηα ηελ αλάδεημε ηεο ΔΔ ζε πνιηηηθή Έλσζε κε νκνζπνλδηαθή πξννπηηθή. ηα πιαίζηα ινηπφλ ηεο αλαδφκεζεο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο ΔΔ, ν δηάινγνο γηα ην κέιινλ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ζα βαζηζηεί ζε εξσηήκαηα, φπσο: πνηα είλαη ηα θπξία ζηνηρεία πνπ ρξεηάδεηαη λα έρεη ε ζεκεξηλή Δπξψπε γηα λα είλαη αληαγσληζηηθή; Πνηνη είλαη νη θαιχηεξνη ηξφπνη γηα λα ζπλεξγαζηεί απνηειεζκαηηθά ε Έλσζε κε ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο; Καινχληαη δε ε Δπηηξνπή, ηα θξάηε-κέιε, νη πεξηθέξεηεο θαη νη ηνπηθέο αξρέο λα δψζνπλ πξνηεξαηφηεηα ζε κέηξα πνπ απνβιέπνπλ ζηελ πξφιεςε ησλ εδαθηθψλ αληζνηήησλ, πξνσζψληαο ηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε θαη ηε δεκηνπξγία πνιπθεληξηθψλ ρψξσλ. Δπηπιένλ απνδίδεηαη απμεκέλνο ξφινο ζηελ εδαθηθή ζπλεξγαζία θαη θαινχληαη νη αξρέο δηαρείξηζεο λα ελζαξξχλνπλ ηε δηεζληθή θαη δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο δηαθφξσλ εδαθηθψλ θαη ηνκεαθψλ δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο θαζψο θαη ηε κεηαθνξά εκπεηξηψλ θαη θαιψλ πξαθηηθψλ ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν κέζσ ηεο πξσηνβνπιίαο «Πεξηθέξεηεο γηα ηελ νηθνλνκηθή αιιαγή». 77 Τπάξρνπλ φκσο θαη πνιιέο θαηαγγειίεο γηα ηε «γξαθεηνθξαηία» θαη απαηηήζεηο γηα ινγηζηηθφ έιεγρν φζνλ αθνξά ηελ πινπνίεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Οη θαηαγγειίεο θαη νη απαηηήζεηο απηέο ζεσξείηαη φηη απνζαξξχλνπλ πνιινχο πηζαλνχο δηθαηνχρνπο θαη εκπνδίδνπλ ηελ πινπνίεζε ζεκαληηθψλ πξνγξακκάησλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Ζ Δπηηξνπή παξνηξχλεηαη ηνλ κέζν επξσπαίν πνιίηε. Δίλαη, σζηφζν, ζεκαληηθφ φηη δηαζψδνληαη θαηλνηνκίεο φπσο ε ζέζπηζε ζηαζεξνχ πξνέδξνπ γηα ην Δπξσπατθφ πκβνχιην, ε ζέζπηζε ηεο ζέζεο ηνπ ππνπξγνχ Δμσηεξηθψλ, αλ θαη θάησ απφ ηελ νλνκαζία χπαηνο εθπξφζσπνο, ε θαζηέξσζε λέαο θφξκνπιαο γηα ηελ εηδηθή πιεηνςεθία θαη ε επέθηαζε ηεο εηδηθήο πιεηνςεθίαο, ε αλαγλψξηζε ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ σο λνκηθά δεζκεπηηθνχ θεηκέλνπ. 76 Απνξξίθζεθε απφ ηε Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία κε δεκνςεθίζκαηα ην Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 23εο Μαΐνπ 2007 ζρεηηθά κε ηνλ αληίθηππν θαη ηηο επηπηψζεηο ησλ δηαξζξσηηθψλ πνιηηηθψλ ζηε ζπλνρή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (2006/2181 (INI)) 72

73 ινηπφλ λα απινπνηήζεη ηηο ππάξρνπζεο δηαδηθαζίεο ηνπιάρηζηνλ γηα ηα κηθξά πξνγξάκκαηα. 78 ην πιαίζην ησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ ηψξα, θαιείηαη ε Δπηηξνπή λα εθπνλήζεη πξνηάζεηο γηα κηα κειινληηθή πνιηηηθή ζπλνρήο πεξηζζφηεξν πξνζαξκνζκέλε ζηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ησλ πεξηθεξεηψλ, δεδνκέλνπ φηη νη πεξηθέξεηεο νη νπνίεο ιακβάλνπλ ελίζρπζε απφ θνηλνηηθά θνλδχιηα γηα 10, 20 ή 30 ρξφληα έρνπλ ζαθψο επηηχρεη δηαθνξεηηθφ επίπεδν αλάπηπμεο απφ απηέο πνπ δελ έρνπλ ιάβεη αθφκε ρξεκαηνδφηεζε. Πξνηείλεηαη δε, ζην πιαίζην ησλ ζπδεηήζεσλ ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, λα ρξεζηκνπνηήζεη πεξηζζφηεξν ε ΔΔ ηελ ψζεζε πνπ δίλεη ε ρξεκαηνδφηεζε δαλείσλ, ηδίσο πξνο ρψξεο θαη πεξηθέξεηεο πνπ έρνπλ ήδε ιάβεη θνηλνηηθή ρξεκαηνδφηεζε γηα πνιιά ρξφληα, πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θνηλνηηθήο ζηήξημεο. πγθεθξηκέλα, θαιφ ζα ήηαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ πεξηζζφηεξα ηδησηηθά θεθάιαηα σο πεγή ζπγρξεκαηνδφηεζεο ηεο δηαξζξσηηθήο ελίζρπζεο θαη λα δηεπθνιπλζεί ζεκαληηθά ε ηδησηηθή ζπγρξεκαηνδφηεζε έξγσλ θαη πξνγξακκάησλ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ. 79 Απαηηείηαη αθφκα θαιχηεξνο ζπληνληζκφο, πεξαηηέξσ ελδπλάκσζε ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ πνπ αζθνχλ ηα θξάηε-κέιε θαη βέβαηα πξνψζεζε πην νξζνινγηθψλ ηξφπσλ δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ, έηζη ψζηε ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ λα είλαη ζπγθξνηεκέλε θαη πην απνηειεζκαηηθή, ζηε θαηαπνιέκεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Καη απηφ γηαηί είλαη θαλεξφ πσο, παξά ηελ αχμεζε ησλ θνλδπιίσλ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ζηφρνπ ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο, νη ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο θαη πεξηνρέο δελ είλαη δπλαηφλ λα ζηεξηρζνχλ κφλν ζηελ θνηλνηηθή αιιειεγγχε. Οη δηαθνξέο είλαη ηφζν ζεκαληηθέο θαη ην ράζκα αλάπηπμεο είλαη ηφζν κεγάιν, κεηαμχ ησλ θησρφηεξσλ θαη ησλ πινπζηφηεξσλ ρσξψλ, ψζηε κφλν 78 Δπξσπατθή Δπηηξνπή, «Πέκπηε έθζεζε πξνφδνπ ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή-απμάλνληαη νη πεξηθέξεηεο, κεγαιψλεη ε Δπξψπε» {SEC(2008) 2047 ηειηθφ}. 79 Βι. Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 24εο Απξηιίνπ 2007 ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ησλ κειινληηθψλ δηεπξχλζεσλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο (2006/2107(INI)). 73

74 πνιχ πςειφηεξνη ξπζκνί αλάπηπμεο ζηηο θησρφηεξεο πεξηθέξεηεο, ζε ζρέζε κε ηηο πινπζηφηεξεο, κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε νπζηαζηηθή κείσζε ησλ αληζνηήησλ. Έηζη κηα πεξηθέξεηα κε θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ίζν κε 50% ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ΔΔ, πξνθεηκέλνπ λα θζάζεη ζην 70%, ζα πξέπεη γηα είθνζη ζπλερή ρξφληα λα έρεη ξπζκφ αλάπηπμεο θαηά 1,75% πςειφηεξν απφ απηφλ ηνπ κέζνπ φξνπ αλάπηπμεο ηεο ΔΔ σο ζπλφινπ. Οπνηαδήπνηε ινηπφλ αχμεζε ησλ πφξσλ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ, είλαη κελ εμαηξεηηθά ζεκαληηθή, δελ κπνξεί φκσο λα είλαη θαζνξηζηηθή γηα ηνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο ησλ ρσξψλ θαη πεξηθεξεηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε θαζπζηέξεζε. Ζ εζσηεξηθή νηθνλνκηθνπνιηηηθή δπλακηθή ζ απηέο ηηο ρψξεο θαη πεξηθέξεηεο, ν ηξφπνο ελζσκάησζήο ηνπο ζηελ επξσπατθή νηθνλνκία αιιά θαη ε αμηνπνίεζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ έρνπλ ηειηθά κεγαιχηεξε ζεκαζία. Κηλνχκελνη απφ ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο, πνιινί είλαη απηνί πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε δξαζηηθή κείσζε ησλ θνλδπιίσλ πνπ ζα δηαηίζεληαη ζην κέιινλ γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, απφ ηνλ Κνηλνηηθφ Πξνυπνινγηζκφ, ζθηαγξαθψληαο έηζη έλα αβέβαην κέιινλ γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή. Τπέξκαρνο απηήο ηεο άπνςεο, ν Aληξέ απίξ 80, θνηλνπνίεζε ζε έθζεζε, θαη ηνλίδεη φηη ν θνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο ρξεηάδεηαη νπσζδήπνηε ξηδηθή αλαδηάξζξσζε. Δάλ ζέινπκε ε Δπξσπατθή Έλσζε λα θηλείηαη κε πςεινχο ξπζκνχο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο - ππνγξακκίδεη ε έθζεζε - πξέπεη λα ζηακαηήζεη λα δαπαλά φια απηά ηα πνζά γηα ηελ ΚΑΠ θαη ηηο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο. H KΑΠ πξέπεη λα θαηαξγεζεί, φπσο εηζεγείηαη ε έθζεζε ηνπ απίξ, θαη λα πεξάζεη μαλά ζε εζληθά ρέξηα πξνθεηκέλνπ λα εμνηθνλνκεζνχλ ηεξάζηηεο δαπάλεο γηα άιινπο ζθνπνχο. πσο ην ίδην ζα πξέπεη λα ζπκβεί θαη κε ηα θνλδχιηα ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Σα γηγαληηαία πνζά πνπ μνδεχνληαη απφ ηα θνηλνηηθά ηακεία πξνο απηέο ηηο δχν θαηεπζχλζεηο (αληηπξνζσπεχνπλ πεξίπνπ ην 70% ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ), ζα πξέπεη λα ζηξαθνχλ ζε ηέζζεξηο ζπγθεθξηκέλεο θαηεπζχλζεηο: πξψηνλ, ηελ έξεπλα θαη ηελ ηερλνινγία, δεχηεξνλ ηελ εθπαίδεπζε, ηξίηνλ ηα δηεπξσπατθά κεηαθνξηθά δίθηπα θαη, 80 Bέιγνο νηθνλνκνιφγνο, επηθεθαιήο ηεο νκάδαο ησλ εκπεηξνγλσκφλσλ πνπ έρεη ζπζηήζεη ν Pνκάλν Πξφληη, κε δεηνχκελν ηελ πνιηηηθή πνπ ζα δηαζθαιίδεη ηελ αλάπηπμε γηα ην κέιινλ ηεο Δπξψπεο. 74

75 ηέηαξην, ηα αληίζηνηρα ελεξγεηαθά δίθηπα. Δάλ δελ ζηξαθνχλ νη πφξνη θαη νη επελδχζεηο ζε απηνχο ηνπο ηνκείο, αλαθέξεη ζηα ζπκπεξάζκαηά ηεο ε ελ ιφγσ έθζεζε, ζα είλαη πνιχ δχζθνιν λα πηζηεχνπκε πσο ε EΔ κπνξεί λα «απνγεησζεί» νηθνλνκηθά, λα επηηπγράλεη δειαδή πςεινχο ξπζκνχο αλάπηπμεο. H έθζεζε ππνζηεξίδεη πσο ε θαηάζηαζε έρεη αιιάμεη θαη ν θνηλνηηθφο Πξνυπνινγηζκφο δελ κπνξεί λα ζηεξίδεηαη ζε παιαηά δεδνκέλα. «Pίμηε ηα ιεθηά ζε θαηλνύξγηνπο ηνκείο γηα ηελ αληαγσληζηηθόηεηα θαη ηελ αλάπηπμε» - απηφ ππνηίζεηαη είλαη ην ζχλζεκα. Αλεμαξηήησο, πάλησο, κε ην πψο ζα εμειηρζνχλ νη ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθννηθνλνκηθέο πξνηάζεηο, ην ζίγνπξν είλαη φηη ηε λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν , ε ΔΔ ζα δηαζέζεη ζεκαληηθά ρξεκαηηθά κέζα γηα ηελ κείσζε ησλ αληζνηήησλ, επεηδή έρεη ζπλεηδεηνπνηήζεη φρη κφλν ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο θαη πεξηθέξεηεο, αιιά θαη ην γεγνλφο φηη ε ρξεκαηνδνηηθή ζηήξημε ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ θαη πεξηθεξεηψλ είλαη πξνο φθεινο θαη ησλ αλεπηπγκέλσλ θξαηψλκειψλ θαη ζπλεπψο νιφθιεξεο ηεο Έλσζεο. Άιισζηε, ε Δπίηξνπνο γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θ. Hübner ηφληζε: «Η πνιηηηθή ζπλνρήο πξέπεη λα ζπλερίζεη λα εμειίζζεηαη ζε κηα πνιηηηθή πνπ αληαπνθξίλεηαη ζην πξόγξακκα δξάζεο ηεο Έλσζεο γηα αλάπηπμε θαη απαζρόιεζε, ζε κηα πνιηηηθή πνπ ζηεξίδεη ηελ ελδνγελή αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηώλ καο. Γηα ην ιόγν απηό ε κεηαξξύζκηζε θαηά ηελ πεξίνδν άιιαμε αθόκε πεξηζζόηεξν ηελ θαηεύζπλζε ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο πξνο ηηο επελδύζεηο πνπ εληζρύνπλ πεξηζζόηεξν ηελ πξνώζεζε ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο ησλ επξσπατθώλ πεξηθεξεηώλ». ε λέν ζρνιηαζκφ ηεο δήισζήο ηεο, πξφζζεζε: «Οη πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη επξσπατθέο πεξηθέξεηεο επηβάιινπλ κηα πνιηηηθή ε νπνία ζηνρεύεη ζηνπο δηαξζξσηηθνύο παξάγνληεο ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο, ηεο πεξηβαιινληηθήο θαη θνηλσληθήο αεηθνξίαο θαη πξνσζεί ηελ αλαδηάξζξσζε ησλ πεξηθεξεηαθώλ νηθνλνκηώλ, εθκεηαιιεπόκελε ηνπο εηδηθνύο πιηθνύο, ζεζκηθνύο θαη αλζξώπηλνπο πόξνπο πνπ δηαζέηνπλ νη νηθνλνκίεο απηέο. Πξέπεη επίζεο λα εληζρπζνύλ νη ελέξγεηεο ζπλεξγαζίαο ζε νιόθιεξε ηελ Έλσζε κε ζηόρν ηελ αληηκεηώπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, ηελ ελεξγεηαθή αζθάιεηα, ηε 75

76 δεκνγξαθία θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε. Η ζπδήηεζε γηα ην κέιινλ ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο πξέπεη λα δηεμαρζεί κέζα ζε απηό ην πιαίζην». 3.7 Η εικψνα ηυν πεπιθεπειακϊν ανιζοηήηυν ζηην απσή ηηρ νέαρ ππογπαμμαηικήρ πεπιψδος και ηο μέλλον ηηρ πεπιθεπειακήρ πολιηικήρ ζηην Ελλάδα ηε λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν , ηα δεδνκέλα ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα αιιάδνπλ. Οξηζκέλεο ειιεληθέο πεξηθέξεηεο φπσο ε ηεξεά Διιάδα θαη ην Νφηην Αηγαίν δελ θαιχπηνπλ ην φξην επηιεμηκφηεηαο (94,89% θαη 79,72% αληίζηνηρα ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ-15), ελψ θαη ε Αηηηθή αληηκεησπίδεη ηε ζηαηηζηηθή επίπησζε (72,23% ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ-15, 82,09% ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ-25). Αλ αλαινγηζηεί δε θαλείο φηη ε Αηηηθή αληηπξνζσπεχεη ζρεδφλ ηε κηζή ρψξα, ή ηελ πεξίπησζε ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ, πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ κεγάιεο γεσγξαθηθέο ηδηαηηεξφηεηεο, αιιά θαη απφ δπζθνιία επηθνηλσλίαο θαη γεσγξαθηθή απνκφλσζε, αληηιακβάλεηαη φηη ζπρλά ε αξηζκεηηθή ζχγθιηζε δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Καη θπζηθά, ην ελδερφκελν δηαθνπήο ησλ εληζρχζεσλ ζα κπνξνχζε λα κπινθάξεη ή θαη λα αλαηξέςεη φ,ηη έγηλε κέρξη ζήκεξα, κε ηηο φπνηεο δπζθνιίεο θαη πξνβιήκαηα. Γελ είλαη ινηπφλ ηπραίν πνπ θαηά ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ, ε Διιάδα, πξνζπάζεζε λα εμαζθαιίζεη φηη ην πνζφ πνπ ζα ιακβάλεη δελ ζα κεησζεί εμαηηίαο ηεο δηεχξπλζεο. 81 ΑΔΠ ΚΑΣΑ ΚΔΦΑΛΗΝ (Δ ΜΑΓ) ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΩΝ ΣΗ ΔΛΛΑΓΑ ΣΟ 2004 Δ ΥΔΗ ΜΔ ΣΟ ΚΟΙΝΟΣΙΚΟ ΜΔΟ ΟΡΟ ΔΔ-15=100 (2001) ΔΔ-25=100 (2004) Αλαη. Μαθεδνλία - Θξάθε 52,45 57,49 Κεληξηθή Μαθεδνλία 69,37 76,04 Γπηηθή Μαθεδνλία 70,15 76,89 Θεζζαιία 57,49 63,01 81 Βι. Π. Ληαξγθφβαο, Γ. Αλδξένπ, νπ.π. (ζεκ.54), ζει

77 Ήπεηξνο 54,20 59,41 Ηφληα Νεζηά 59,95 65,71 Γπηηθή Διιάδα 51,47 56,42 ηεξεά Διιάδα 96,16 105,40 Πεινπφλλεζνο 67,35 73,82 Αηηηθή 72,23 82,09 Βφξεην Αηγαίν 67,86 74,38 Νφηην Αηγαίν 80,28 88,00 Κξήηε 66,06 72,41 Πεγή: European Commission ηελ ΔΔ-27 ινηπφλ, επίπεδν αλάπηπμεο πάλσ απφ ην 75% έρνπλ ε ηεξεά Διιάδα, ην Νφηην Αηγαίν 82, ε Αηηηθή, θαη νη πεξηθέξεηεο Γπηηθήο θαη Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 83. Οη ππφινηπεο ειιεληθέο πεξηθέξεηεο, εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ επίπεδν αλάπηπμεο θάησ απφ ην 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. Γειαδή, παξά ην γεγνλφο φηη ην κέζν επίπεδν αλάπηπμεο κεηψλεηαη, κε βάζε ηα πην πξφζθαηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ ελλέα πεξηθέξεηεο κε επίπεδν αλάπηπμεο θάησ απφ 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. Παξά ινηπφλ ηελ εκθαλή ηάζε γηα κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ πιαηζίνπ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, κπνξνχλ λα δηαηππσζνχλ νξηζκέλεο ζθέςεηο γηα ην κέιινλ ηεο ζηελ Διιάδα. Έηζη, ηα ζέκαηα πνπ αλακέλεηαη λα θαζνξίζνπλ ηελ ειιεληθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζην λέν επξσπατθφ πιαίζην, είλαη ηα εμήο: 1. Οη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο εγθαζίζηαληαη σο ελδεκηθφ θαη κνληκφηεξν θαηλφκελν ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο. Με ηε δηεχξπλζε παγηψλεηαη ε ΔΔ ηξηψλ ηαρπηήησλ. Αδξαλνπνηνχληαη, αλ δελ ππνρσξνχλ, νη αλαδηαλεκεηηθνί κεραληζκνί ζε επξσπατθφ επίπεδν, ηε ζηηγκή πνπ ε δηεχξπλζε δηπιαζίαζε ηηο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο. Σν γεγνλφο απηφ επεξεάδεη θαη ηελ ειιεληθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή κε δχν ηξφπνπο: α. κε ηε «ζηαηηζηηθή» αλάπηπμε νξηζκέλεο ειιεληθέο πεξηθέξεηεο εμαηξνχληαη απφ ην επίπεδν ζηήξημεο πνπ γλψξηζαλ κέρξη ζήκεξα θαη, β. κε ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ πφξσλ ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, γηα πεξηζζφηεξνπο 82 Πεξηθέξεηεο phase in ζην ζηφρν Πεξηθέξεηεο phase out απφ ην ζηφρν 1. 77

78 απνδέθηεο, νδεγνχκαζηε κάιινλ ζε κηα νχησο ή άιισο κείσζε ηεο ζηήξημεο θαη ησλ ππφινηπσλ πεξηθεξεηψλ, πνπ εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ ρακειφ επίπεδν αλάπηπμεο. 2. Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή κεηαηίζεηαη ζηαδηαθά φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηα θξάηε-κέιε θαη ηαπηφρξνλα ππάγεηαη ζε πην πεξηνξηζηηθά πιαίζηα. Οη δηαξθείο «θξαζηηθέο» κεηαηνπίζεηο ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο απφ ηελ πνιηηηθή πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ζηελ πνιηηηθή ζπλνρήο θαη, ηέινο, ηε ρσξηθή αλάπηπμε, αληαλαθινχλ θαη κηα νπζηαζηηθή αλαδηάηαμε ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο. Σα ζεηηθά πνηνηηθά ζηνηρεία πνπ εκπινπηίδνπλ ην πεξηερφκελν ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ζπρλά ζρεηηθνπνηνχλ ηε βαξχηεηα ησλ πεξηθεξεηαθψλ νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ. Δπηπιένλ, νη πην πινχζηεο ρψξεο ηεο ΔΔ, πνπ έθεξαλ κέρξη ζήκεξα ην κεγαιχηεξν βάξνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ, εκθαλίζηεθαλ αξρηθά απξφζπκεο λα ζπλερίζνπλ κε ηνλ ίδην ηξφπν ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν κεηά ην Παξαηεξείηαη ζηαδηαθή θπξηαξρία ησλ κεραληζκψλ ηεο αγνξάο έλαληη ηεο πνιηηηθήο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Οη ηνκεαθέο πνιηηηθέο θαίλεηαη ζηαδηαθά λα ππεξηζρχνπλ ησλ πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ. Οη πνιηηηθέο απηέο, πνπ ππαγνξεχνληαη θπξίσο απφ ηε ινγηθή ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ελδέρεηαη λα νδεγήζνπλ ζε κεγαιχηεξε ρσξηθή ζπγθέληξσζε ησλ δεκνζίσλ πφξσλ θαη ζε αχμεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Σελ ίδηα ψξα, ε ππαγσγή ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ζηνπο ζηφρνπο ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ζέηεη εκπφδηα ζηελ αχμεζε ησλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ απφ ηα κεκνλσκέλα θξάηεκέιε. Ζ πνιηηηθή πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο κεηαηίζεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζε θάζε θξάηνο ρσξηζηά, γεγνλφο πνπ ζεκαηνδνηεί θαη ηελ θαηά έλα δάλεην φξν «εζληθνπνίεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο», έρνληαο φκσο ππνλνκεπζεί ε νπζηαζηηθή πξνυπφζεζε, πνπ είλαη ε δπλαηφηεηα ρξεκαηνδφηεζήο ηεο. Χο ιχζε πξνβάιιεηαη ε ζπλεξγαζία ηνπ δεκνζίνπ κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. 4. Υξεηάδεηαη αλαζρεδηαζκφο ηεο πνιηηηθήο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο κε βάζε ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα. Οη θνηλνηηθέο πξνηεξαηφηεηεο έρνπλ δεκηνπξγήζεη έλα έληνλν δπτζκφ ζην εζσηεξηθφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη έρνπλ απνπξνζαλαηνιίζεη ηελ 78

79 εζληθή πνιηηηθή πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Οη λενινγηζκνί ηεο αζηηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο δηαθπβέξλεζεο έξρνληαη εθ ησλ άλσ θαη δελ ζπκβαδίδνπλ πάληα νχηε κε ηηο εμειίμεηο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, νχηε κε θνηλσληθά αηηήκαηα ηα νπνία θαινχληαη λα επηιχζνπλ. ε απηφ ην πιαίζην, έλαο πην ζπλεθηηθφο επαλαζρεδηαζκφο ηεο ειιεληθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ πξνγξακκάησλ θξίλεηαη απαξαίηεηνο φζν πνηέ άιινηε. 3.8 Σςμπεπάζμαηα - Γιαηί είναι ζημανηική η Εςπυπαφκή Πεπιθεπειακή Πολιηική; Δίλαη γεγνλφο, πσο νη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο αληζφηεηεο ζηελ Δπξψπε ήηαλ κεγάιεο θαη απμήζεθαλ ζεκαληηθά κε ηηο πξφζθαηεο δηεπξχλζεηο. Σν Λνπμεκβνχξγν, ην πην εχπνξν θξάηνο-κέινο ζε φξνπο θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο, είλαη πιένλ επηά θνξέο πινπζηφηεξν απφ ην θησρφηεξν θξάηνο, ηε Ρνπκαλία. ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, νη δηαθνξέο είλαη αθφκε κεγαιχηεξεο: ε πινπζηφηεξε πεξηθέξεηα είλαη ε πεξηνρή ηνπ Λνλδίλνπ κε 290 % ηνπ θαηά θεθαιήλ κέζνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο (ΑΔγρΠ) ηεο ΔΔ-27, ελψ ε θησρφηεξε πεξηθέξεηα είλαη ε Βνξεηναλαηνιηθή ηεο Ρνπκαλίαο κε 23 % ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ΔΔ. Αλ θαη ην ΑΔγρΠ δελ ζπληζηά κηα απνιχησο αθξηβή αληαλάθιαζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ, εθφζνλ δελ απνηειεί παξάγνληα ηνπ ζρεηηθνχ θφζηνπο δσήο, απνηειεί έλδεημε ησλ πθηζηάκελσλ δηαθνξψλ. Απηφ ζπκίδεη πξφηππα πνπ παξαηεξνχληαη ζηελ Κίλα θαη ηελ Ηλδία: θαη ζηηο δχν απηέο ρψξεο, ε πεξηθέξεηα κε ην πςειφηεξν θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ είλαη επηά θνξέο πινπζηφηεξε απφ ηε ιηγφηεξν αλεπηπγκέλε πεξηθέξεηα. ηηο ΖΠΑ, ε δηαθνξά απηή είλαη κφλν δπφκηζη θνξέο θαη ζηελ Ηαπσλία κφιηο δηπιάζηα. Ζ ΔΔ φκσο, πνπ είλαη θάηη πεξηζζφηεξν απφ κηα θνηλή αγνξά, βαζίδεηαη ζε θνηλέο αμίεο θαη πνιηηηθέο πνπ ηηο έρνπλ πηνζεηήζεη ηα θξάηε-κέιε ηεο πξνο φθεινο ησλ ιαψλ ηνπο. Έηζη, ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ πινπνηεί ζηελ πξάμε ηελ αιιειεγγχε αλάκεζα ζηνπο ιανχο ηεο Δπξψπεο, ελψ παξάιιεια εληζρχεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο ηεο ΔΔ ζπλνιηθά. πκβάιιεη ζηελ επίηεπμε ελφο απφ ηνπο ζεκειηψδεηο ζηφρνπο πνπ έρνπλ θαζνξηζηεί ζηε 79

80 ζπλζήθε ΔΔ: ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο, κέζσ ηεο κείσζεο ησλ αληζνηήησλ αλάκεζα ζηηο πεξηθέξεηεο θαη ηεο δηθαηφηεξεο θαηαλνκήο ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο θνηλήο αγνξάο ζε φιε ηελ επηθξάηεηα ηεο ΔΔ. Πνζνζηφ άλσ ηνπ ελφο ηξίηνπ ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΔΔ δηαηίζεηαη ζήκεξα ζηα ρξεκαηνδνηηθά κέζα ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή: ζην ΔΣΠΑ, ην Σακείν πλνρήο θαη ην ΔΚΣ. Σα κέζα απηά αληηπξνζσπεχνπλ απφ θνηλνχ ζπλνιηθή επέλδπζε 347,4 δηζ. επξψ θαηά ηελ πεξίνδν απφ ην 2007 έσο ην 2013, εθ ησλ νπνίσλ ην 82 % ζα επελδπζεί ζηηο θησρφηεξεο πεξηθέξεηεο ηεο ΔΔ. Απνδεηθλχεηαη ινηπφλ, πσο ε πξνζηηζέκελε αμία ηεο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ γηα ηε ζπλνρή είλαη ζεκαληηθή γηαηί: ηεξίδεη ηηο πνιχ απαξαίηεηεο επελδχζεηο ζηηο ππνδνκέο, ζηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο θαη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ νηθνλνκηψλ θαη ζπκβάιιεη ζηε κεγαιχηεξε αλάπηπμε θαη απαζρφιεζε ζηα θησρφηεξα θξάηε-κέιε θαη ηηο πεξηθέξεηεο. Σα θξάηε-κέιε θαη νη πεξηθέξεηεο πνπ επσθεινχληαη απφ ηηο επελδχζεηο επηηπγράλνπλ επηδφζεηο αλψηεξεο ηνπ κέζνπ φξνπ ζηνπο ηνκείο ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο απαζρφιεζεο θαη εμνπιίδνληαη θαιχηεξα γηα λα ζπκβαδίζνπλ ηαρχηεξα κε ην επίπεδν ηεο ΔΔ απ φηη ζα κπνξνχζαλ λα επηηχρνπλ ρσξίο ηα κέζα ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή. Λεηηνπξγεί σο κνριφο θαη δηαζθαιίδεη ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο άιιεο πνιηηηθέο ηεο ΔΔ ζηνπο ηνκείο ησλ θξαηηθψλ εληζρχζεσλ, ηνπ πεξηβάιινληνο, ησλ κεηαθνξψλ, ηεο ζηήξημεο ηεο θαηλνηνκίαο ή ηεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο. πκβάιιεη επίζεο ζηελ αλαβάζκηζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ δεκφζησλ δηνηθήζεσλ, ζηε βειηίσζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο. Βέβαηα, ε επξσπατθή επηθξάηεηα σο ζχλνιν αληηκεησπίδεη πηα λέεο πξνθιήζεηο. Ζ παγθνζκηνπνίεζε, ε θιηκαηηθή αιιαγή ή ε γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ δελ γλσξίδνπλ εζληθά, ζεζκηθά ή πνιηηηθά ζχλνξα. Αληίζεηα, επεξεάδνπλ άκεζα ηηο πεξηθέξεηεο θαη ηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο θαη ζε δηαθνξεηηθνχο βαζκνχο, εληείλνληαο ηηο αληζφηεηεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ. Φπζηθά, ηπρψλ δηαηήξεζε απηψλ ησλ αληζνηήησλ, ελέρεη ζνβαξνχο θηλδχλνπο θιπδσληζκνχ ηεο δνκηθήο ηζνξξνπίαο νιφθιεξνπ ηνπ ζεζκηθνχ ζπζηήκαηνο 80

81 ηεο Έλσζεο, γηαηί αθξηβψο ζα δηαξξήμεη ηελ θνηλσληθή εκπηζηνζχλε θαη αιιειεγγχε ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ, εηδηθά απηψλ πνπ θαηνηθνχλ ζ απηέο ηηο πεξηνρέο κε πζηέξεζε, ζα νδεγήζεη ζε πεξαηηέξσ εμαζζέλεζε ηε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε (αχμεζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο) ηεο Έλσζεο (κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ηάζεσλ ακθηζβήηεζεο) θαη ζα πιήμεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή ηνπ θνηλνχ επξσπατθνχ ρψξνπ. Οη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο ινηπφλ, παξακέλνπλ έλα κείδνλνο ζεκαζίαο πξφβιεκα γηα ηελ ΔΔ θαη ε κείσζε θαη εμάιεηςε ηνπο, κέζσ ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ζεσξείηαη σο κηα απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο 84. ζν ινηπφλ θαη αλ δηαηππψλνληαη απφςεηο γηα επαλεζληθνπνίεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, θάηη ηέηνην δελ πξφθεηηαη λα ζπκβεί ζην πξνζερέο κέιινλ 85, γηαηί ζα απαηηνχζε θαη ηελ νκνζπνλδηνπνίεζε ηεο ΔΔ. ίγνπξα νη πφξνη πνπ δηαηίζεληαη ζηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θαη αληηζηνηρνχλ ζε θάζε θξάηνο-κέινο, ζα κεηψλνληαη εθφζνλ απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ δηθαηνχρσλ, ρσξίο βέβαηα απηφ λα ζεκαίλεη φηη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή δε ζα απνηειεί θαη ζην κέιινλ πνιηηηθή πξψηεο πξνηεξαηφηεηαο γηα ηελ ΔΔ, θαζ φηη σθειεί φρη κφλν ηηο πεξηνρέο πνπ παξνπζηάδνπλ πζηέξεζε ζηελ αλάπηπμε, αιιά θαη ηηο εχπνξεο ρψξεο πνπ ζα βξνπλ κειινληηθά πην εχξσζηεο αγνξέο γηα ηα πξντφληα ηνπο. Σν δήηεκα ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ είλαη ζίγνπξα ζεκαληηθφ θαη ζπλδέεηαη κε ην κέιινλ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Γηαηί ε εμνηθνλφκεζε πφξσλ αζθαιψο απνηειεί ζηφρν φισλ ησλ θξαηψλκειψλ, ζην πιαίζην ηεο δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο θαη ηεο ρξεζηήο δεκνζηνλνκηθήο δηαρείξηζεο, σζηφζν, νη αλάγθεο θαη νη ζηφρνη ηεο Έλσζεο, 84 Πξφθεηηαη γηα έλα ζηφρν πνπ απαηηεί ηε δηαπεξηθεξεηαθή αιιειεγγχε ησλ θνηλνηηθψλ εηαίξσλ έηζη ψζηε λα δηαζθαιηζζεί ε ζπλεθηηθφηεηα, ε δηαθάλεηα θαη έλα πξαγκαηηθφ απνηέιεζκα απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ αλαδηαλεκεηηθψλ κεραληζκψλ. Βι. Παλαγηψηεο Γ. Γξεγνξίνπ, Σν Μέιινλ ηεο Δπξψπεο θαη ε πλνρή ηνπ Δπξσπατθνχ Υψξνπ, Ζ θνηλσληθή, πνιηηηθή θαη ζεζκηθή δηάζηαζε ηεο ρσξηθήο ζπλνρήο ζηελ πξννπηηθή ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2002, ζει «Οπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα λα γίλεη μαλά εζληθή ε πνιηηηθή ζπλνρήο απνξξίπηεηαη ζρεδφλ νκφθσλα» Δπξσπατθή Δπηηξνπή, «Πέκπηε έθζεζε πξνφδνπ ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή-απμάλνληαη νη πεξηθέξεηεο, κεγαιψλεη ε Δπξψπε» {SEC(2008) 2047 ηειηθφ}. 81

82 φπσο ζπλνπηηθά πεξηγξάθεθαλ, δελ είλαη δπλαηφλ λα αληηκεησπηζζνχλ κε «νηθνλνκίεο». Καη θπζηθά, δελ είλαη ξεαιηζηηθφ, λα αλακέλεη θαλείο φηη, ε Έλσζε ζα αληαπνθξηζεί ηθαλνπνηεηηθά ζηηο πξνθιήζεηο, ηηο νπνίεο ε ίδηα έζεζε, εμνηθνλνκψληαο γηα παξάδεηγκα πφξνπο απφ πνιηηηθέο, γηα ηηο νπνίεο ήδε δηαηίζεληαη πεξηνξηζκέλνη πφξνη, ζε ζρέζε κε ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο. Τπάξρεη ινηπφλ ε πάγηα αλάγθε δηάζεζεο ζηελ ΔΔ επαξθψλ πφξσλ, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί ηθαλνπνηεηηθά ζηνπο ζηφρνπο θαη ηηο πξνηεξαηφηεηέο ηεο. Ζ αξρή ηεο επάξθεηαο ησλ πφξσλ, απνηειεί ζπλεπαθφινπζα, θεληξηθφ ζηνηρείν ζην πιαίζην ηεο επαλεμέηαζεο ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ. Σν ζχζηεκα ινηπφλ ησλ ηδίσλ πφξσλ ηεο Έλσζεο νθείιεη λα παξέρεη επάξθεηα πφξσλ θαη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ δηθαηνζχλε, ζηαζεξφηεηα, απιφηεηα θαη δηαθάλεηα. Οη ζπλεηζθνξέο ησλ θξαηψλ-κειψλ νθείινπλ λα αληαλαθινχλ ηε ζρεηηθή ηνπο επεκεξία. Παξάιιεια, ε Διιάδα αληηηίζεηαη ζηε ινγηθή ησλ δεκνζηνλνκηθψλ δηνξζψζεσλ, νη νπνίεο ζηελ νπζία νδεγνχλ ζε κία ινγηζηηθή πξνζέγγηζε ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ, πηνζεηψληαο κία εμαηξεηηθά πεξηνξηζηηθή αληίιεςε, φζνλ αθνξά ζηα νθέιε θαη ζην θφζηνο απφ ηε ζπκκεηνρή ζηε Έλσζε. Απφ ηελ έλαξμε ηνπ πξψηνπ δεκνζηνλνκηθνχ πιαηζίνπ (ην 1988) έσο ζήκεξα, ην ζχζηεκα ησλ ηδίσλ πφξσλ έρεη, φπσο είλαη γλσζηφ, κεηεμειηρζεί ζεκαληηθά. Σν 2013 θχξηα πεγή ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ ηεο Δ.Δ. ζα είλαη ε ζπλεηζθνξά, πνπ βαζίδεηαη ζην ΑΔΔ ησλ θξαηψλ-κειψλ (ζα θαιχπηεη ην 74% ηνπ ζπλφινπ ησλ πφξσλ απφ ιηγφηεξν ηνπ 11% ην 1988), έλαληη κφιηο 13% απφ δαζκνχο θαη γεσξγηθέο εηζθνξέο θαη 12% απφ ηνλ πφξν, πνπ βαζίδεηαη ζην ΦΠΑ. Παξάιιεια, θαη ηδηαίηεξα κε αθεηεξία ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Fontainebleau ηνλ Ηνχλην ηνπ 1984, ν κεραληζκφο δηφξζσζεο ππέξ ηνπ Ζ. Βαζηιείνπ θαη νη ινηπνί κφληκνη ή πξφζθαηξνη κεραληζκνί ππέξ άιισλ ρσξψλ, (Οιιαλδία, Απζηξία, νπεδία, Γεξκαλία) σο ζπλέπεηα ηνπ πξψηνπ, θαηέζηεζαλ ην ζχζηεκα ηδίσλ πφξσλ πεξίπινθν, αδηαθαλέο θαη, ζε κεγάιν βαζκφ, αζχκβαην κε ηελ αξρή ηεο δηθαηνζχλεο. Δπηπιένλ, νη δηαδνρηθέο ξπζκίζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο έρνπλ επλνήζεη ηηο πιένλ εχπνξεο ρψξεο-κέιε, εάλ ιεθζεί ππφςε ην θξηηήξην ηεο ζρεηηθήο ηνπο επεκεξίαο, φπσο απηφ εθθξάδεηαη απφ ηνλ δείθηε ηεο θαηά θεθαιήλ ζπλεηζθνξάο σο πξνο ην θαηά 82

83 θεθαιήλ ΑΔΠ 86. Έηζη, νξηζκέλεο εχπνξεο ρψξεο, ησλ νπνίσλ ε ζπλεηζθνξά ζηα έζνδα ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ θαίλεηαη φηη, θπκαίλεηαη ζε πνζνζηά άλσ ηνπ 10%, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαηαβάιινπλ πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 1% ηνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔΔ ηνπο. Αληίζεηα, ιηγφηεξν εχπνξεο ρψξεο, νη νπνίεο θαίλεηαη φηη, ρξεκαηνδνηνχλ κε ρακειφηεξα πνζνζηά ηα έζνδα ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ (1-2%), ζηελ πξαγκαηηθφηεηα επηβαξχλνληαη πεξηζζφηεξν, θαζψο θαηαβάιινπλ πνζνζηφ άλσ ηνπ 1% ηνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔΔ ηνπο. Λακβάλνληαο ππφςε ηα φζα ήδε αλαθέξζεθαλ, έλα ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ θνηλνηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ βαζηδφκελν θπξίσο ζηνπο παξαδνζηαθνχο ίδηνπο πφξνπο θαη ηνλ πφξν ΑΔΔ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαηάξγεζε ησλ δηνξζψζεσλ θαη εθπηψζεσλ, εθηηκάηαη σο ην πιένλ ζχκθνξν, θαζψο πξνζεγγίδεη πεξηζζφηεξν ηηο αξρέο ηεο δηθαηνζχλεο, ηεο αιιειεγγχεο, ηεο απιφηεηαο θαη ηεο δηαθάλεηαο. 87 Ζ επαλεμέηαζε ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ απνηειεί αλακθηζβήηεηα κία θαηλνηφκν δηαδηθαζία, πνπ απνηειεί ζπλάκα κία πξαγκαηηθή επθαηξία γηα νπζηαζηηθή πνιηηηθή ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηελ πνξεία ηεο Έλσζεο. Κάζε θξάηνο-κέινο ζα πξέπεη λα ζπκκεηάζρεη ηζφηηκα θαη κε πλεχκα ζπλεξγαζίαο κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε νξγάλσζε θαη πινπνίεζε ηνπ θνηλνχ νξάκαηνο. Γηαηί ζην κέιινλ ινηπφλ, θαη φζν ηα θξάηε-κέιε απμάλνληαη, ε ζηελή ζπλεξγαζία αλάκεζα ζηελ ΔΔ θαη ηηο εζληθέο θαη ηνπηθέο δηνηθήζεηο, θξίλεηαη φιν θαη πην αλαγθαία, αθνχ ε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο Δπξψπεο δελ είλαη δπλαηφλ λα επηηεπρζεί κφλν κε ηηο πνιηηηθέο ηεο ΔΔ, ή κε ηε δξάζε ηνπ θάζε θξάηνπο κέινπο ή ηεο θάζε πεξηθέξεηαο ρσξηζηά. πσο επηζεκαίλεηαη θαη ζηε δήισζε ηνπ Βεξνιίλνπ (Μάξηηνο 2007), «Υπάξρνπλ πνιινί ζηόρνη πνπ δελ κπνξνύκε λα ηνπο επηηύρνπκε θαζέλαο κόλνο ηνπ, παξά κόλν καδί, γίλεηαη δε θαηακεξηζκόο θαζεθόλησλ κεηαμύ ΕΕ, θξαηώλ-κειώλ, πεξηθεξεηώλ θαη δήκσλ/θνηλνηήησλ». Ζ νηθνλνκηθή επηηπρία ινηπφλ, είλαη κηα θνηλσληθή δηεξγαζία πνπ απαηηεί ζηελή ζπλεξγαζία. Ζ επξσπατθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηνπ κέιινληνο, ζα πξέπεη λα έρεη ηε δπλακηθή λα κεηαηξέπεη ηηο θνηλέο πξνθιήζεηο 86 Σνχην εληζρχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη, ζηνλ ππνινγηζκφ ηεο ζρεηηθήο επεκεξίαο δελ ιακβάλνληαη ππφςε άιινη παξάγνληεο γηα ηελ ζπλεθηίκεζε έκκεζσλ σθειεηψλ θαη πιενλεθηεκάησλ

84 ζε επθαηξίεο θαη λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο 27 θαη πιένλ δηαθνξεηηθψλ θξαηψλκειψλ, πνπ φκσο ζηφρν έρνπλ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Ληζζαβφλαο θαη ηνπ Γθέηεκπνξγθ, γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ΔΔ θαη ηε κεηαηξνπή ηεο ζε κηα θνηλσλία ηεο γλψζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζεκαληηθή δηεζλή παξνπζία ηεο ζε έλα φιν θαη πην αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. 84

85 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Π. Ληαξγθφβαο, Γ. Αλδξένπ, «Ζ λέα πνιηηηθή ζπλνρήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ε Διιάδα», Δθδφζεηο Παπαδήζεο, Αζήλα Διέλε Αλδξηθνπνχινπ, «Οη Πεξηθέξεηεο ζηελ Δ.Δ. Ζ εμέιημε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο απφ ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο έσο ην Μάαζηξηρη», Δθδφζεηο Θεκέιην, Αζήλα Νίθνο Μνχζεο, «Δγρεηξίδην Δπξσπατθήο Πνιηηηθήο», Δθδφζεηο Παπαδήζεο, Αζήλα Ζξψ Νηθνιαθνπνχινπ-ηεθάλνπ, «Ζ Κνηλσληθή Δπξψπε, Διιείκκαηα θαη Πξννπηηθέο», Δθδφζεηο Η. ηδέξεο, Αζήλα Ναπνιέσλ Μαξαβέγηαο, «Ζ Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή», ζην έξγν: Ναπνιέσλ Μαξαβέγηαο, Μηράιεο Σζηληζηδέιεο επηκ., Η Οινθιήξσζε ηεο Επξσπατθήο Έλσζεο, ζεζκηθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο πηπρέο, Δθδφζεηο Θεκέιην. Δπξσπατθή Δπηηξνπή, «Πέκπηε έθζεζε πξνφδνπ ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή-απμάλνληαη νη πεξηθέξεηεο, κεγαιψλεη ε Δπξψπε» {SEC(2008) 2047 ηειηθφ}. Δπξσπατθή Δπηηξνπή, «Σέηαξηε έθζεζε γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή», Μάηνο Δπξσπατθή Δπηηξνπή «Πξάζηλε Βίβινο γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή- Μεηαηξνπή ηεο εδαθηθήο πνηθηινκνξθίαο ζε πξνηέξεκα», {SEC(2008) 2550}. Δπξσπατθή Δπηηξνπή IP/08/1460, «Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή εθδίδεη Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή». Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 23εο Μαΐνπ 2007 ζρεηηθά κε ηνλ αληίθηππν θαη ηηο επηπηψζεηο ησλ δηαξζξσηηθψλ πνιηηηθψλ ζηε ζπλνρή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (2006/2181 (INI)). Φήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηεο 24εο Απξηιίνπ 2007 ζρεηηθά κε ηηο επηπηψζεηο ησλ κειινληηθψλ δηεπξχλζεσλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο (2006/2107(INI)). Π.Κ. Ησαθεηκίδε, «Σν Μέιινλ ηεο Δπξψπεο, Ζ Πξννπηηθή ηεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο θαη ε Διιάδα», Δθδφζεηο Η. ηδέξεο. 85

86 Π. Κ. Ησαθεηκίδεο, «Οη πξννπηηθέο ηεο Δπξψπεο», Κπξηαθάηηθε - 30/12/2007. Γεκήηξε Θ. Σζάηζνπ, «Δπξσπατθή πκπνιηηεία, Γηα κία Έλσζε ιαψλ κε ηζρπξέο παηξίδεο», Δθδφζεηο Καζηαληψηε, Αζήλα Θεφδσξνο αθειιαξφπνπινο, «Τπεξεζληθέο Κνηλσληθέο Πνιηηηθέο ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, Ζ Κνηλσληθή Πνιηηηθή δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δθδφζεηο Κξηηηθή, Αζήλα Γ. Πεηξάθνο, Γ. Φπράξεο, «Πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ζηελ Διιάδα», Δθδφζεηο Κξηηηθή Ν. Κφλζνιαο, «χγρξνλε πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδφζεηο Παπαδήζεο Π. Γξεγνξίνπ Α. Μεηαμάο, «Δπξσπατθή δηαθπβέξλεζε θαη Δπξσπατθή πεξηθέξεηα», Δθδφζεηο άθθνπιαο, Αζήλα Παλαγηψηεο Γ. Γξεγνξίνπ, «Σν Μέιινλ ηεο Δπξψπεο θαη ε πλνρή ηνπ Δπξσπατθνχ Υψξνπ, Ζ θνηλσληθή, πνιηηηθή θαη ζεζκηθή δηάζηαζε ηεο ρσξηθήο ζπλνρήο ζηελ πξννπηηθή ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο», Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα Θ. θνχληδνο, «Πεξηθεξεηαθή Οηθνλνκηθή Αλάιπζε θαη Πνιηηηθή, Σερληθέο Αλαιχζεσο», Δθδφζεηο ηακνχιεο, Αζήλα Εεξβνχ, «Πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ θαη ε επίδξαζή ηεο ζηελ Διιεληθή πεξηθέξεηα, ην πξφγξακκα ISTOS», ΝΟΠΔ: Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα 2005 (Μεηαπηπρηαθή Γηαηξηβή). Μειέα, «Ζ πεξηθεξεηαθή/δηαξζξσηηθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ θαη ε επίδξαζή ηεο ζηελ Διιεληθή πεξηθέξεηα», ΝΟΠΔ: Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα 2002 (Μεηαπηπρηαθή Γηαηξηβή). Δ. Γξαθάθε, «Θεσξεηηθή επηζθφπεζε θαη εκπεηξηθή αμηνιφγεζε ηεο ζπκβνιήο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ ζηε ζπλνρή θαη ηε ζχγθιηζε ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ πεξηθεξεηψλ: ε πεξίπησζε ηεο πεξηθέξεηαο Κξήηεο», Παλεπηζηήκην Κξήηεο, ρνιή Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ (πξφηαζε δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο). Λνπδνβίθνο Βαζελρφβελ, Γηάιεμε: «ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ, ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ζηελ Διιάδα», ΔΜΠ 86

87 ρνιή Πνιηηηθψλ Μεραληθψλ-Πξφγξακκα Γηαηκεκαηηθψλ Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ Δμεηδίθεπζεο. Γήισζε ηνπ Laaken γηα ην κέιινλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ΔΔ-Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή, «Δξγαδφκαζηε γηα ην κέιινλ ηεο Δπξψπεο- Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ ηελ πεξίνδν », Ηαλνπάξηνο ΔΔ-Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή, «ηελ ππεξεζία ησλ πεξηθεξεηψλ», «Γηα κηα λέα Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή ην 2007», Έθζεζε εγθεθξηκέλε απφ ην πνιηηηθφ γξαθείν ηεο C.R.P.M. ζηηο 21 Ηαλνπαξίνπ 2000 ζηελ Καζηνξηά (Διιάδα). Υσιφπνπινο Αλδξέαο, Σζαρνπξίδεο Πάξηο, Καξαηζηψξεο Παλαγηψηεο, «Γηεπξπκέλε Δπξψπε θαη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο: Πξνθιήζεηο θαη πξννπηηθέο γηα ηελ Διιάδα». Αιέμαλδξνο Σδηφιαο, «Γηα κηα Δπξσπατθή θαη Δζληθή Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή Αλάπηπμεο». Παλαγηψηεο Ληαξγθφβαο, «Ζ Διιεληθή Γεσξγία θαη Όπαηζξνο ζηε Γηεπξπκέλε Δπξσπατθή Έλσζε: Νέεο Πξνζθιήζεηο θαη Πξνζαλαηνιηζκνί». EC, «Second report on economic and social cohesion», 2001 θαη EC, Eurobarometer, «Citizens perceptions of EU Regional Policy», Febuary ΔΔ L 291 ηεο , ζ. 29. ΔΔ L 55 ηεο , ζ. 26. European Commission 2004β:

88

89 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΤΓΚΡΙΣΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΚΩΝ ΠΔΡΙΟΓΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΤΝΟΥΗ ηφρνη Υξεκαηνδνηηθά κέζα ηφρνη Υξεκαηνδνηηθά κέζα Σακείν πλνρήο Σακείν πλνρήο «χγθιηζε» ΔΣΠΑ ηφρνο αξηζ. 1 ΔΣΠΑ - ΔΚΣ - ΔΚΣ - Σακείν πλνρήο - ΔΓΣΠΔ - Δγγπήζεηο ΔΓΣΠΔ - Πξνζαλαηνιηζκφο ΥΜΠΑ - - ηφρνο αξηζ. 2 ΔΣΠΑ «Πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε» ΔΣΠΑ - ΔΚΣ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ΔΚΣ ηφρνο αξηζ. 3 ΔΚΣ ζε εζληθφ επίπεδν: επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε - Interreg ΔΣΠΑ Δπξσπατθή εδαθηθή ζπλεξγαζία ΔΣΠΑ URBAN ΔΣΠΑ - - EQUAL ΔΚΣ - - Leader+ ΔΓΣΠΔ - Πξνζαλαηνιηζκφο - - Αγξνηηθή ΔΓΣΠΔ

90 αλάπηπμε θαη αλαδηάξζξσζε ηνπ ηνκέα ηεο αιηείαο εθηφο ηνπ ζηφρνπ αξηζ. 1 Δγγπήζεηο ΥΜΠΑ ζηφρνη 6 κέζα 3 ζηφρνη 3 κέζα ΓΡΑΦΗΜΑ ΓΙΑ ΣΟ ΜΔΓΔΘΟ ΣΟΤ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΜΟΤ 90

91 ΥΑΡΣΗ ΚΑΣΑ ΚΔΦΑΛΗΝ ΑΔΠ ΣΗΝ ΔΔ-27 91