ΜΙΑ ΠΡΟΣΑΗ ΓΙΑ ΣΗ ΝΔΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΓΙΑΙΡΔΗ ΣΟΤ Ν. ΚΑΡΓΙΣΑ

Transcript

1 ΜΙΑ ΠΡΟΣΑΗ ΓΙΑ ΣΗ ΝΔΑ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΓΙΑΙΡΔΗ ΣΟΤ Ν. ΚΑΡΓΙΣΑ εξαθείκ Πνιύδνο 1 & ηαπξνύια Αζάλαηνπ 2 Παλεπηζηήκην Θεζζαιίαο, Πνιπηερληθή ρνιή Σκήκα Μεραληθψλ Υσξνηαμίαο, Πνιενδνκίαο θαη Πεξ. Αλάπηπμεο Πεξίιεςε ην άξζξν απηφ αλαιχεηαη ζπλνπηηθά ε δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε «Ι. Καπνδίζηξηαο», ε νπνία αμηνινγείηαη ζε έλα γεληθφ πιαίζην θαη πεξηγξάθνληαη ζπλνπηηθά νη βαζηθέο πξνζπάζεηεο ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ πνπ δηαρξνληθά επηρεηξήζεθαλ ζηελ Διιάδα. Αθφκε, πεξηγξάθνληαη νη κεηαξξπζκηζηηθέο ηάζεηο θαη αλαιχνληαη νη κνξθέο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ Σνπηθψλ Απηνδηνηθήζεσλ ζηηο Δπξσπατθέο ρψξεο κε εζηίαζε ζηα πιεζπζκηαθά δεδνκέλα, ηα κεγέζε ησλ δήκσλ θαη ηνλ ηξφπν δηαρσξηζκνχ ηνπο. ηε ζπλέρεηα πεξηγξάθνληαη θάπνηα βαζηθά θξηηήξηα, ηα νπνία εθηηκνχκε φηη είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε λέα δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε γηα ηελ νπνία έρεη εθθξαζζεί απφ πιεπξάο Πνιηηείαο ε βνχιεζε γηα ζεζκνζέηεζε κε νλνκαζία «Καιιηθξάηεο» θαη πξνηείλεηαη κε βάζε ηα θξηηήξηα απηά πξφηαζε γηα ηε λέα δηνηθεηηθή δηαίξεζε ηνπ Ν. Καξδίηζαο. Λέμεηο θιεηδηά: Διοικηηική Μεηαππύθμιζη, Δήμοι, Τοπική Αςηοδιοίκηζη, Καπδίηζα,«Καποδίζηπιαρ I» 1. Δηζαγσγή Η ζεκαζία ηνπ ξφινπ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη αλαδεηρζεί ηδηαίηεξα θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ νη Γήκνη εθηεινχλ, ζπλερψο δηεπξχλνληαη θαη επεθηείλνληαη. ηε ζχγρξνλε επνρή ν Γήκνο, πέξαλ ηεο δηεθπεξαίσζεο αζήκαλησλ γξαθεηνθξαηηθψλ ζπλαιιαγψλ θαη εμππεξεηήζεσλ, αλαιακβάλεη δξάζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ ηνπηθή αλάπηπμε, ηελ πνηφηεηα δσήο, ην πεξηβάιινλ, ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηηο ηέρλεο. Γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ απηνχ, απαηηείηαη έλα ειάρηζην πιεζπζκηαθφ θαη γεσγξαθηθφ κέγεζνο, θαζψο θαη ε απαξαίηεηε πιηθνηερληθή νξγάλσζε. Η βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο ήηαλ θαη ν βαζηθφο ζηφρνο φισλ ησλ δηνηθεηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ θαηά θαηξνχο έρνπλ ζεζκνζεηεζεί ζηελ Διιάδα. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή θηλήζεθε ε ηειεπηαία δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε ζηελ Διιάδα πνπ ζεζκνζεηήζεθε κε ην Ν. 2539/1997, γλσζηνχ σο Πξφγξακκα «ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑ». Με ην Πξφγξακκα απηφ, νη Α-βάζκηνη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο επαλαθαζνξίζηεθαλ κε πιεζπζκηαθά θαη ρσξνηαμηθά θξηηήξηα, πξαγκαηνπνηήζεθε ζεκαληηθή ζπλέλσζε Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ θαη δεκηνπξγήζεθαλ νη νλνκαδφκελνη «Καπνδηζηξηαθνί Γήκνη». Έηζη, ζηε ρψξα δεκηνπξγήζε- 1 Γξ εξαθείκ Πνιχδνο, Πνιηηηθφο Μεραληθφο, Οηθνλνκνιφγνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Πνιπηερληθήο ρνιήο Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο, spolyzos@uth.gr 2 ηαπξνχια Αζάλαηνπ, Αξρηηέθησλ Μεραληθφο MSc, stavatha@uth.gr

2 θαλ 901 δήκνη θαη 130 θνηλφηεηεο, απνηέιεζκα ηεο ζπλέλσζεο 369 δήκσλ θαη θνηλνηήησλ, νη 748 απφ ηνπο λένπο δήκνπο πνπ πξνέθπςαλ, πξνήιζαλ απφ ηε ζπλέλσζε Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ θαη ν αξηζκφο ησλ Γήκσλ κεηψζεθε θαηά πεξίπνπ 80%. Παξά ηηο αξρηθέο αληηδξάζεηο θαη ηηο αδπλακίεο ηνπ εγρεηξήκαηνο, δελ π- πάξρεη ακθηβνιία φηη απηή ε κεγάιε κεηαξξχζκηζε άιιαμε ην ηνπίν ηεο ΣΑ ζηελ Διιάδα. Μηα λέα γεληά πνιηηηθψλ αλαδείρζεθε ζηνπο «Καπνδηζηξηαθνχο» Γήκνπο, ε δξάζε ησλ νπνίσλ δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηα ηνπηθά ζπκθέξνληα, αιιά επηδηψθεη ηε δηαρείξηζε ησλ ηνπηθψλ πφξσλ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ηνπηθψλ πξνβιεκάησλ (Hlepas, 2003). Η λέα γεληά δεκάξρσλ θαη ζπκβνχισλ αληηθαηνπηξίδεη ηηο δεκνγξαθηθέο, επηθνηλσληαθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηζκηθέο αιιαγέο ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, νη νπνίεο ηείλνπλ λα αζηηθνπνηνχλ ηνλ ηξφπν δσήο ηεο ειιεληθήο ππαίζξνπ. Οη ηνπηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαίλεηαη λα μεζσξηάδνπλ θαη ε «γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε» ησλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ησλ πνιηηηθψλ πεπνηζήζεσλ έρεη παξαθκάζεη (Hlepas, 2003). Η απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ΣΑ, παξά ηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδεη, έρεη βειηησζεί ζε ζρέζε κε ηελ πξφηεξε θαηάζηαζε. Οη Γήκνη νξγαλψζεθαλ θαη αμηνπνηψληαο ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο ζπλελψζεηο θαη ηελ αχμεζε φισλ ησλ κεγεζψλ, αχμεζαλ ην πεδίν δξάζεο ηνπο. Ήδε, έγηλε απφ φινπο αληηιεπηφ, θάηη πνπ εθθξάζζεθε θαηά θαηξνχο απφ ηηο Κπβεξλήζεηο θαη ηνπο ΟΣΑ, ην πείξακα ησλ ζπλελψζεσλ πξέπεη λα ζπλερηζζεί θαη λα ππάξμεη πεξαηηέξσ βειηίσζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο. Έηζη, έλαο «ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑ ΙΙ» ή «ΚΑΛΛΙΚΡΑΣΗ» έρεη αλαγγειζεί απφ ην αξκφδην Τ- πνπξγείν, ελψ πξφζθαηα ε Κπβέξλεζε επαγγέιζεθε ηελ ζηαδηαθή ζεζκνζέηεζή ηνπ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζηηο εθινγέο ηνπ Οθησβξίνπ ηνπ Αλαθχπηεη εχινγα έλαο γεληθφηεξνο πξνβιεκαηηζκφο γηα ηα θξηηήξηα πνπ ζα εθαξκνζζνχλ ζην λέν πξφγξακκα ζπλελψζεσλ θαη ηελ αμηνπνίεζε ηεο εκπεηξίαο πνπ ήδε ππάξρεη. Με ην ελ ιφγσ δήηεκα αζρνιείηαη ε παξνχζα εξγαζία. πγθεθξηκέλα, ζα πεξηγξάςεη ηα θξηηήξηα κε ηα νπνία εθηηκνχκε φηη ζα πξέπεη λα γίλεη ε λέα δηνηθεηηθή δηαίξεζε, αθνχ πξψηα γίλεη ζπλνπηηθή αλαθνξά ζην ηζηνξηθφ ησλ δηνηθεηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ Διιάδα, ζηελ επξσπατθή εκπεηξία θαη ζα δηαηππψζεη κηα πξφηαζε γηα ηε λέα δηνηθεηηθή δηαίξεζε ηνπ Ν. Καξδίηζαο. 2. Ιζηνξηθή αλαδξνκή ησλ δηνηθεηηθώλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ Διιάδα Πεξίνδνο (Ι. Καπνδίζηξηα θαη Βαξβάξσλ) Η Διιάδα, κεηά ηελ αλαγλψξηζή ηεο σο αλεμάξηεην θξάηνο ην 1828, δηαηξέζεθε ζε 13 λνκνχο, ζε 62 επαξρίεο θαη ζε πφιεηο, θσκνπφιεηο θαη ρσξηά. ηε ζπλέρεηα, κε ην Β.Γ. ηεο «Πεξί ζπζηάζεσο ησλ Γήκσλ» πνπ ίζρπζε κε κηθξέο κεηαβνιέο γηα 80 ζπλερή ρξφληα, ε ρψξα δηαηξέζεθε ζε 10 λνκνχο, επαξρίεο θαη δήκνπο ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ ηάμεσλ, αλάινγα κε ηνλ πιεζπζκφ ηνπο θαη δεκηνπξγήζεθαλ 750 δήκνη, νη νπνίνη κε ην Ν16/ κεηψζεθαλ ζε 250 ιφγσ ηνπ εηζαρζέληνο επαξρηαθνχ ζπζηήκαηνο. Οη Γήκνη ήηαλ ζπλελψζεηο Κνηλνηήησλ πνπ 2

3 πθίζηαλην απφ ηα ρξφληα ηεο ηνπξθνθξαηίαο, θαη απφ ηηο θπξηφηεξεο αξκνδηφηεηέο ηνπο ήηαλ ε ζηνηρεηψδεο εθπαίδεπζε, απφ φπνπ θαη βγήθε θαη ν φξνο «δεκνηηθά» ζρνιεία, ε αζηπλφκεπζε θαη ε ζηξαηνιφγεζε. Σν 1893, ε Διιάδα ήηαλ ρσξηζκέλε ζε 442 Γήκνπο (27 Α ηάμεο κε πιεζπζκφ άλσ ησλ θαηνίθσλ, 356 Β ηάμεο κε πιεζπζκφ απφ έσο θαηνίθνπο, θαη 59 Γ ηάμεο κε πιεζπζκφ θάησ απφ θαηνίθνπο) (Αλησλίνπ, 1995) Γηάγξακκα 1: Πνζνζηά πιεζπζκνχ γηα ηηο 3 ηάμεηο Γήκσλ ηνπ 1893 Απφ θαη άλσ 80,54% 13,35% 6,11% Σν έηνο 1893 νη Γήκνη απμήζεθαλ απφ 250 ζε 442 (16 Ννκνί, 88 Δπαξρίεο) ιφγσ ηεο απειεπζέξσζεο ησλ ζεζζαιηθψλ θαη επεηξσηηθψλ επαξρηψλ, ελψ ε πεξίνδνο απηή δηαθξίλεηαη απφ πνιηηηθή θπξηαξρία πνπ εμειίζζεηαη ζε θαηλφκελν ηεο ζχγρξνλεο ηζηνξίαο ηεο Διιάδαο, θαζψο δηεπθφιπλε ηελ ππέξ-ζπγθέληξσζε ηεο δηνίθεζεο. (Lalenis, 2003) Πεξίνδνο (Δ. Βεληδέινπ θαη Υ. Σξηθνύπε) Η ρξνληθή απηή πεξίνδνο ραξαθηεξίδεηαη απφ αιιεπάιιεινπο πνιέκνπο κε απνηέιεζκα ην δηπιαζηαζκφ ηεο έθηαζεο πνπ θαηαιακβάλεη ε ρψξα θαη ηελ ππνδνρή ην ,5 εθαηνκκπξίνπ πξνζθχγσλ (Lalenis, 2003). Με ην Νφκν «Πεξί πζηάζεσο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ» ην 1912, θαηαθεξκαηίζηεθαλ νη Γήκνη θαη δεκηνπξγήζεθαλ ρηιηάδεο Κνηλφηεηεο ζε νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηα. Απηή ε δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε έγηλε απφ ηνλ Δι. Βεληδέιν, θαη νη δηαηάμεηο ηνπ απνηέιεζαλ ηνλ θνξκφ φισλ ησλ κεηέπεηηα ζρεηηθψλ κε ηελ ΣΑ λνκνζεηεκάησλ. Καζψο νη Κνηλφηεηεο ήηαλ κηθξέο θαη ρσξίο ηνπο απαηηνχκελνπο πφξνπο, θαηέιεμαλ ζην λα εθδίδνπλ απιά πηζηνπνηεηηθά θαη ιεμηαξρηθέο πξάμεηο, θαη δελ απνηέιεζαλ δσληαλά θχηηαξα νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο θαη πξνφδνπ. Γήκνη πιένλ απνηεινχλ νη πξσηεχνπζεο ησλ λνκψλ θαη νη πφιεηο πνπ έρνπλ πιεζπζκφ άλσ ησλ θαηνίθσλ, ελψ σο βάζε γηα ηηο Κνηλφηεηεο ηέζεθε σο ειάρηζην φξην πιεζπζκνχ νη 300 θάηνηθνη, κε δπλαηφηεηα, εθφζνλ πιεξνχληαη νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, λα α- λαγλσξίδνληαη Κνηλφηεηεο θαη κε πιεζπζκφ κηθξφηεξν απφ 300 θαηνίθνπο. Με 3

4 απηφλ ηνλ λφκν δεκηνπξγήζεθαλ Γήκνη θαη θνηλφηεηεο, δειαδή 5558 κνλάδεο πεξηζζφηεξεο απφ φηη ππήξραλ ην Πεξίνδνο (ηαζηκόηεηα πξηλ θαη κεηά ην Β Παγθόζκην Πόιεκν) Η πεξίνδνο απηή δηαθξίλεηαη απφ πνιηηηθή αζηάζεηα, ηε δηθηαηνξία ηνπ 1936, ηε γεξκαληθή θαηνρή , ηνλ εκθχιην πφιεκν θαη ηε δηθηαηνξία ηνπ Με ην Ν.Γ. 2888/54 "πεξί θπξψζεσο πεληαθνζίσλ ηνπιάρηζηνλ θαηνίθσλ, νη ιεηηνπξγίεο ηεο ΣΑ δηεπξχλζεθαλ θαη θαζνξίζηεθαλ κε κεγαιχηεξε ζαθήλεηα θαη εληαίν ηξφπν. Μέρξη ην 1975 ε απηνδηνηθεηηθή εηθφλα ηεο ρψξαο παξέκεηλε ίδηα, ελψ ε αζηπθηιία εξήκσζε ηελ χπαηζξν θαη νη θνηλφηεηεο απέκεηλαλ κε κηθξφ θαη γεξαζκέλν πιεζπζκφ, ρσξίο δπλαηφηεηεο γηα αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη αλαπηπμηαθψλ δξάζεσλ. Ο Ν.180/1975 απνζαθήληζε πιήξσο ηε δνκή ηεο ΣΑ, ε νπνία δηαξζξψλεηαη ζε βαζκίδεο, εθ ησλ νπνίσλ ηελ Α απνηεινχλ νη δήκνη θαη νη θνηλφηεηεο, ελψ ηηο ινηπέο ηηο θαζνξίδεη ν θνηλφο λνκνζέηεο. Η ζπληαγκαηηθή απηή δηάηαμε άλνημε ην δξφκν πξνο δηάξζξσζε ελφο ζπζηήκαηνο TA. πξνζαξκνζκέλνπ ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Από ην 1975 έσο ζήκεξα Καηά ηελ πεξίνδν ηεο κεηαπνιίηεπζεο, ν Ν.1065/1980 εηζήγαγε ηελ θαζηέξσζε ηεο 1εο βαζκίδαο ηεο ΣΑ, ηελ νπνία απνηεινχλ νη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο. Οη Γήκνη είλαη νη πξσηεχνπζεο ησλ λνκψλ θαη φζεο πφιεηο έρνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ θαηνίθνπο, ελψ φζνη Γήκνη έρνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ θαηνίθνπο δηαηξνχληαη ζε δηακεξίζκαηα. Ο Ν.1235/1982 επαλάθεξε θαη αλαβάζκηζε ην ζεζκφ ησλ λνκαξρηαθψλ ζπκβνπιίσλ πνπ είρε θαζηεξψζεη ν Υ. Σξηθνχπεο, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πεξηφδνπ, νη πεξηζζφηεξεο κεηαξξπζκίζεηο αζρνινχληαη θπξίσο κε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ρξήζεηο γεο, ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ ρψξνπ. Σν ΤΠΔΥΧΓΔ πξφηεηλε κηα λέα νξγάλσζε ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ, ηηο «αλνηρηέο πφιεηο», ελψ ν Ν.1416/1984 εηζήγαγε λέεο έλλνηεο, φπσο νη πξνγξακκαηηθέο ζπκβάζεηο, νη ζπλελψζεηο δήκσλ, θαη νη «Αλαπηπμηαθνί χλδεζκνη» πνπ κπνξνχζαλ λα ζπζηαζνχλ γηα αλαπηπμηαθνχο ζθνπνχο θαη πξνζδηνξηδφηαλ κε βάζε ηηο γεσνηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη ζπγθνηλσληαθέο ζπλζήθεο. Όκσο, ν λφκνο απηφο δελ έιαβε θαζφινπ ππφςε ηηο πνιηηηθέο γηα «αλνηρηέο πφιεηο», παξ φιν πνπ απηέο είραλ νξηζηεί απζηεξά ζχκθσλα κε ηα θξηηήξηα ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Ο λφκνο είρε ζρεηηθή επηηπρία, δεδνκέλνπ φηη ζρεδφλ νη κηζνί απφ ηνπο δήκνπο ζηελ Διιάδα δεκηνχξγεζαλ αλαπηπμηαθνχο ζπλδέζκνπο, απφ ηνπο νπνίνπο κφλν κεξηθνί εκθάληζαλ αμηφινγε δξαζηεξηφηεηα, ελψ ζηηο ζπλελψζεηο δελ ππήξμε αλάινγε επηηπρία. (Lalenis, 2003). Με ηνλ Ν.1622/1986 θαη ην ΠΓ51/1987, ε Διιάδα ρσξίζηεθε ζε 13 πεξηθέξεηεο, ελψ ν Ν. 2218/1994 εηζάγεη ην ζεζκφ ηνπ 2 νπ βαζκνχ ΣΑ, ν νπνίνο έδσζε άιιε δπλακηθή ζηνπο πξσηνβάζκηνπο αληίζηνηρνπο νξγαληζκνχο. Σέινο, ην 1997 ςεθίζηεθε ν λφκνο 2539/1997, γλσζηφηεξνο σο Πξφγξακκα «Καπνδίζηξηαο» γηα ηνλ νπνίν ήδε έγηλε ζρεηηθή α- λαθνξά. 4

5 Γηάγξακκα 2: Υξνλνινγηθή εμέιημε ησλ Γηνηθεηηθψλ Μεηαξξπζκίζεσλ ζηελ Διιάδα 5

6 6

7 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος 3. πλνπηηθή επηζθόπεζε ηεο δηνηθεηηθήο δηάξζξσζεο ζηελ Δπξώπε ηε ζπλέρεηα ζα γίλεη κηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ησλ κνξθψλ ηεο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ΣΑ ζηελ Δπξψπε, κε εζηίαζε ζηα πιεζπζκηαθά δεδνκέλα, ηα κεγέζε ησλ δήκσλ θαη ηνλ ηξφπν δηαρσξηζκνχ ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ. ε επίπεδν ηππνινγίαο θξαηηθψλ δνκψλ, ηα βαζηθά επξσπατθά δηνηθεηηθά κνξθψκαηα είλαη ηα εμήο: 1. Οκνζπνλδηαθά θξάηε, φπσο ε Ιζπαλία, ε Γεξκαλία, ε Απζηξία θαη ην Βέιγην. 2. Δληαία θξάηε κε ηάζεηο απνθέληξσζεο, ζηα νπνία εληάζζεηαη ε Γαιιία, ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο απηνλνκίαο ηεο ζε ηνπηθφ επίπεδν, θαζψο θαη ηεο πξφζθαηεο αλαβάζκηζεο ηεο πεξηθεξεηαθήο ηεο απηνδηνίθεζεο. 3. Απνθεληξσκέλα εληαία θξάηε, φπσο ε Φηλιαλδία θαη ην ζχλνιν ησλ θαλδηλαβηθψλ ρσξψλ, πνπ παξνπζηάδνπλ πςειφ βαζκφ απηνδηνηθεηηθήο απηνλνκίαο. 4. πγθεληξσηηθά εληαία θξάηε κε κεηαγελέζηεξε ζπληαγκαηηθή απνθέληξσζε, φπσο ε Διιάδα, ε Ιξιαλδία, ε Πνξηνγαιία θαη ην Λνπμεκβνχξγν. Δμαίξεζε απνηειεί ην Ηλσκέλν Βαζίιεην, ην νπνίν ζπληζηά κηα ηδηφηππε πεξίπησζε έληνλα ζπγθεληξσηηθνχ θξάηνπο, κε πξφζθαηα βήκαηα απνθέληξσζεο. Οη πξνβιέςεηο γηα ην Ηλσκέλν Βαζίιεην αθνξνχλ ζηελ απηνλνκία ηεο θνηίαο, ηεο Οπαιίαο, θαη ηεο Βνξείνπ Ιξιαλδίαο θαη ηελ πεξηθεξεηαθή απηνλνκία γηα ηελ πεξίπησζε ηνπ Λνλδίλνπ (σηεξέιεο, 2006) Οη θχξηεο ηάζεηο κεηαξξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ είλαη πνιιέο. πρλά, ε δεκηνπξγία ιηγφηεξσλ ζε αξηζκφ, αιιά κεγαιχηεξσλ πιεζπζκηαθά δήκσλ έρεη ζθνπφ λα εληζρχζεη ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, βαζηδφκελε ζε κεγάιεο εδαθηθέο θαη πιεζπζκηαθέο βάζεηο γηα ηελ θαιχηεξε παξνρή ππεξεζηψλ. Όκσο, ηέηνηεο αιιαγέο κπνξεί λα επηθέξνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο, ζε φηη αθνξά ηελ αίζζεζε ηεο ηαπηφηεηαο ησλ θαηνίθσλ, κε απνηέιεζκα λα απνδπλακψλεηαη ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ πνιίηε θαη ηεο ηνπηθήο αξρήο. Δπνκέλσο, απηέο νη κεηαξξπζκίζεηο ίζσο έρνπλ δπζκελείο επηπηψζεηο γηα ηελ ηνπηθή δεκνθξαηία. Αθφκε, νη ηνπηθέο αξρέο ζε φιε ηελ Δπξψπε δέρνληαη απμαλφκελεο ρξεκαηνδνηηθέο θαη δεκνγξαθηθέο πηέζεηο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κε παξνρή πεξηζζφηεξσλ ππεξεζηψλ κε πην απνδνηηθφ ηξφπν, θαη κάιηζηα ζε νξηζκέλεο ρψξεο, νη θεληξηθέο θπβεξλήζεηο επηδηψθνπλ λα παξεκβαίλνπλ κε έλαλ φιν θαη πην «από πάνω ππορ ηα κάηω» ηξφπν. (CCRE-CEMR, 2008a). ηνηρεία γηα ην έηνο 2007, αλαθέξνπλ φηη ν κ.ν. ησλ θαηνίθσλ ελφο Γήκνπ είλαη πεξίπνπ 5430 θάηνηθνη γηα κ.ν. επηθάλεηαο 47 km 2, ρσξίο φκσο απηνί νη κ.π. λα απνθαιχπηνπλ ηηο ζεκαληηθέο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ ρσξψλ, πνπ θπκαίλνληαη απφ 1 πξνο 85 γηα ηνπο θαηνίθνπο θαη 1 πξνο 310 ζε φηη αθνξά ηελ έθηαζε (βι. Πίλαθα 1). Η πνηθηινκνξθία ησλ Γήκσλ εληνπίδεηαη κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, αιιά είλαη έληνλε θαη ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ. Οη Γήκνη ζηα 16 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ ππφθεηληαη ζε δηαθνξεηηθνχο ζεζκνχο κε βάζε ηηο δηάθνξεο δεκνγξαθηθέο, 7

8 δηνηθεηηθέο, νηθνλνκηθέο ή πνιηηηζηηθέο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο. ε άιιεο 10 ρψξεο, νξηζκέλνη Γήκνη αλήθνπλ ηφζν ζην πξσηνβάζκην επίπεδν φζν θαη ζην επφκελν επίπεδν. ε νξηζκέλεο ρψξεο, νη κεγάιεο πφιεηο θαη νη πξσηεχνπζεο έρνπλ ζπγθεθξηκέλε ζεζκηθή νξγάλσζε, θαη ε ιεηηνπξγία ηνπο δηέπεηαη απφ εηδηθφ θαζεζηψο. Παξά ηελ πνηθηινκνξθία ησλ Γήκσλ, νξηζκέλεο γεληθέο ηάζεηο είλαη νξαηέο ζε επξσπατθφ επίπεδν, φπσο ην γεγνλφο φηη νη Γήκνη κνηξάδνληαη θνηλέο αλεζπρίεο. Έλα απφ ηα θπξηφηεξα ζέκαηα πνπ απαζρνινχλ ηα θξάηε είλαη ε αλαδήηεζε γηα ην «ηέιεην κέγεζνο» πνπ ζα δηαζθαιίζεη, ηφζν ηελ ηνπηθή δεκνθξαηία, φζν θαη ηελ νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα γηα ηελ παξνρή δεκφζησλ ππεξεζηψλ. Γηάθνξεο ιχζεηο έρνπλ πξνηαζεί γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ. Πίλαθαο 1: Μέζνο φξνο θαηνίθσλ θαη έθηαζεο ΟΣΑ Α βαζκνχ ζηελ ΔΔ-27 Κξάηνο ΔE-27 Αξ. θαηνίθσλ Έθηαζε (km 2 ) Κξάηνο ΔE-27 Αξ. θαηνίθσλ Έθηαζε (km 2 ) Απζηξία Λεηνλία Βέιγην Ληζνπαλία Βνπιγαξία Λνπμεκβνχξγν Κχπξνο Μάιηα Σζερνζινβαθία Οιιαλδία Γαλία Πνισλία Δζζνλία Πνξηνγαιία Φηιαλδία Ρνπκαλία Γαιιία ινβαθία Γεξκαλία ινβελία Διιάδα Ιζπαλία Οπγγαξία νπεδία Ιξιαλδία Ηλσκ. Βαζίιεην Ιηαιία ΎΝΟΛΟ EΔ Γηα αξθεηέο δεθαεηίεο ππήξμε κηα ζπλνιηθή ηάζε κείσζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ δήκσλ ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. Οη ζπγρσλεύζεηο ησλ δήκσλ έρνπλ εθαξκνζηεί ζε πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο γηα ηελ αληηζηάζκηζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεηνλεθηεκάησλ πνπ ζπλδένληαη κε ην κηθξφ κέγεζνο πνιιψλ δήκσλ (αλεπαξθψλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ γηα ηελ άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο, πεξηνξηζκέλε θνξνινγηθή βάζε, θιπ.). Οη ζπγρσλεχζεηο μεθίλεζαλ ην 1950 ζηελ Απζηξία (κείσζε ζην κηζφ ηνλ αξηζκφ ησλ δήκσλ) θαη ζηε νπεδία (κείσζε ζε ιηγφηεξν απφ ην 1/8 ηνπ αξρηθνχ αξηζκνχ), ελψ ζπλερίζηεθαλ σο πνιηηηθή γηα πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κηζέο ρψξεο ηεο ΔΔ-15. ηα επφκελα έηε, νη ζπγρσλεχζεηο ησλ δήκσλ, είηε ππνρξεσηηθέο, είηε πξναηξεηηθέο κείσζαλ δξαζηηθά ησλ αξηζκφ ησλ Γήκσλ. ηε Γαλία ην 1970 κεηψζεθαλ θαηά ην 1/5, ζηε Γ. Γεξκαλία θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1960 θαη ηνπ 1970 ζε 1/3 ησλ αξρηθψλ Γήκσλ, ην Βέιγην ην 1975 ζην ¼ θαη ε αιιαγή απηή έγηλε πην ζηαδηαθά ζηελ Οιιαλδία, φπνπ ν αξηζκφο ησλ Γήκσλ κεηψζεθε θαηά κηζφ ζε κία πεξίνδν 50 ρξφλσλ, θαη ηέινο, ζε κηθξφηεξν βαζκφ, ζηε Φηλιαλδία. ηε Ληζνπαλί- 8

9 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος α, ε πνιηηηθή γηα ηελ ζπγρψλεπζε ησλ δήκσλ πνπ εθαξκφζηεθε ην 1994 κείσζε ηνλ αξηζκφ ησλ Γήκσλ θαηά έλα ζπληειεζηή 10. Σέινο, ζηελ Διιάδα ην 1997, ε κεηαξξχζκηζε ηνπ Καπνδίζηξηα ζηελ Διιάδα κείσζε ηνλ αξηζκφ ησλ Γήκσλ ζην 1/6 πεξίπνπ. ήκεξα, ε θαηάζηαζε θαίλεηαη λα έρεη ζηαζεξνπνηεζεί ζε πνιιέο ρψξεο, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηε ζεζκνζέηεζε ελφο ειάρηζηνπ νξίνπ γηα ηα πιεζπζκηαθά κεγέζε ησλ Γήκσλ. Μφλν δπν ρψξεο έρνπλ πξνβεί ζε ηξνπνπνηήζεηο νξγάλσζεο ησλ Γήκσλ ηνπο πξφζθαηα: Η Γαλία ην 2007 θαη ε Λεηνλία, ε νπνία έρεη αζρνιεζεί κε ηελ εδαθηθή ηεο νξγάλσζε απφ ην 1998 κε ζηφρν ηε ζπλέλσζε ησλ Γήκσλ ηεο. Μεηά απφ έλα αζηαζέο μεθίλεκα, ν αξηζκφο ησλ Γήκσλ ηεο ζα πξέπεη λα έρεη κεησζεί ζην 1/5 έσο ην ηέινο ηνπ Απηέο νη αιιαγέο ζα αιιάμνπλ ηα δεκνγξαθηθά κεγέζε, ζε θαηνίθνπο θαηά κέζν φξν γηα ηνπο Γήκνπο ηεο Λεηνλίαο, θαη θαηνίθνπο, γηα ηνπο Γήκνπο ηεο Γαλίαο. Καηά ηελ θνκκνπληζηηθή επνρή ζηελ Κεληξηθή θαη Αλαη. Δπξψπε κεηψζεθαλ νη Γήκνη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δεθαεηηψλ ηνπ 60 θαη ηνπ 70, ζην πιαίζην ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηνπ εδαθηθνχ ειέγρνπ πνπ πξνζπάζεζαλ λα επηβάινπλ νη θεληξηθέο εμνπζίεο. Η δεκνθξαηηθή κεηάβαζε πνπ άξρηζε ηε δεθαεηία ηνπ 90 νδήγεζε ρψξεο φπσο ηε ε ινβελία, ε Σζερηθή Γεκνθξαηία θαη ε Ρνπκαλία ζε κηα δηάζπαζε ηεο απηνδηνίθεζήο ηνπο θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ζηελ επαλαθνξά ησλ ηζηνξηθψλ δήκσλ ηνπο, πνπ ζεσξήζεθαλ ηαπηφρξνλα σο θνξείο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο θαη εδαθηθά σο πην θαηάιιεινη γηα ηε δηαρείξηζε ησλ ηνπηθψλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. ηε ινβελία, ν αξηζκφο ησλ δήκσλ απμήζεθαλ απφ 54 ην 1976 ζε 210 ην 2006, ελ κέξεη σο απνηέιεζκα ελφο λένπ πνιηηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, αιιά θαη ηνπ ηξφπνπ ρξεκαηνδφηεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν, πνπ ηείλεη λα επλνεί ηηο κηθξέο θνηλφηεηεο. Η δηαδεκνηηθή ζπλεξγαζία είλαη κηα άιιε δεκνθηιήο επηινγή ζηελ πξνζπάζεηα λα επηηεπρζεί ην ηδαληθφ κέγεζνο ελφο Γήκνπ. Δπηηξέπεη ηε ζπγθέληξσζε ησλ πφξσλ, πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε δηαρείξηζε ησλ ηνπηθψλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ θαη λα επηηεπρζεί έλα ηθαλφ κέγεζνο γηα λα εθηειεζηνχλ νξηζκέλα θαζήθνληα, ελψ παξάιιεια δηαηεξνχληαη νη δεκνηηθέο δνκέο ηνπο. Οη κνξθέο δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ Γήκσλ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά θαη θπκαίλνληαη απφ πςειφ βαζκφ ζπλεξγαζίαο, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Ιζπαλίαο, ηεο Ιηαιίαο θαη ηεο Πνξηνγαιίαο, ζε πνιχ ζπγθεθξηκέλεο δνκέο. Υσξίο ακθηβνιία ε Γαιιία έρεη ην πξνβάδηζκα ζηελ Δπξψπε, επηιέγνληαο λα αλαπηχμεη έληνλεο δηα-δεκνηηθέο ζπλεξγαζίεο ζηνλ ηνκέα ηεο θνξνινγίαο απφ ην λα εμαιείςεη Γήκνπο. Σν 2007, ην 91% ησλ γαιιηθψλ Γήκσλ αλήθαλ ζε δηαδεκνηηθέο ζπλεξγαζίεο κε δηθέο ηνπο πεγέο θνξνινγηθψλ εζφδσλ, πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ην 87% ηνπ πιεζπζκνχ. Η δηαδηθαζία ηεο απνθέληξσζεο είρε σο απνηέιεζκα κηα ηάζε πξνο ηελ δεκηνπξγία πεξηθεξεηαθνχ επηπέδνπ ζηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο. ε νξηζκέλεο ρψξεο, φπσο ε Σζερία, ε ινβαθία, ε Γαλία θαη ζχληνκα ε ινβελία, δεκηνπξγήζεθε κηα πεξηθεξεηαθή βαζκίδα γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο παξνρήο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ πνπ απαηηνχλ κεγάιε πιεζπζκηαθή βάζε (CCRE CEMR, 2008a). 9

10 πλνπηηθά, νη πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηηο επξσπατθέο ρψξεο ζηελ ΣΑ κπνξνχλ, λα ζπζηεκαηνπνηεζνχλ ζε ηξεηο βαζηθέο γεληθέο θαηεγνξίεο πνπ αληηζηνηρνχλ θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο αληηιήςεηο, σο πξνο ηηο αιιαγέο θαη ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ πξέπεη ή κπνξνχλ λα γίλνπλ ηα επφκελα ρξφληα: Οη παξαδνζηαθνύ ηύπνπ κεηαξξπζκίζεηο, νη νπνίεο πξνζαλαηνιίδνληαη θπξίσο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθαιεί ν θαηαθεξκαηηζκφο ηεο απηνδηνίθεζεο, κέζσ ζπγρσλεχζεσλ ΟΣΑ (εδαθηθή κεηαξξχζκηζε), θαζψο θαη κέζσ ηεο δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο (δεκνηηθνί ζχλδεζκνη, δηαδεκνηηθέο ππεξεζίεο ή/θαη ζπκβάζεηο θ.ά.). ην εζσηεξηθφ ησλ Γήκσλ, επηδηψθεηαη ν νξζνινγηθφο - νξγαλσηηθφο (αλά-) ζρεδηαζκφο θαη θαζίζηαηαη δπλαηή ε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ ζηνπο κεγαιχηεξνπο θαη θαιχηεξα νξγαλσκέλνπο Γήκνπο. Οη κεηαξξπζκίζεηο πνπ εληάζζνληαη ζηελ επξχηεξε αληίιεςε γηα έλα λέν δεκόζην management θαη πεξηιακβάλνπλ έλα επξχηαην θάζκα κέηξσλ, φπσο ηελ κέηξεζε απνηειεζκάησλ, θφζηνπο θαη σθειεηψλ, ηελ αλακφξθσζε ηνπ δεκφζην-ινγηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζχκθσλα κε ηα πξφηππα ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηε γεληθφηεξε κεηαθνξά κεζφδσλ management απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο κεηαξξχζκηζεο είλαη ν δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζηελ πνιηηηθή εγεζία θαη ηηο δηνηθεηηθέο ππεξεζίεο. Mία ηξίηε θαηεγνξία απνηεινχλ νη κεηαξξπζκίζεηο πνπ απνδίδνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο πνιηηηθήο αμηνπηζηίαο, αιιά θαη ηεο γεληθφηεξεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ζεζκνχ ηεο TA, κέζσ ηεο ζπλαθνχο ελεξγνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ. Πξφθεηηαη γηα ηηο ιεγφκελεο ζπκκεηνρηθέο κεηαξξπζκίζεηο (participatory reforms), νη νπνίεο επηδηψθνπλ λα πξνσζεζεί, κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο, ε αληαπνθξηζηκφηεηα ηνπ ζεζκνχ, έηζη ψζηε ηειηθά λα νδεγεζνχλ πξνο ηε βειηίσζε ηεο πνιηηηθήο θαη δηνηθεηηθήο ηνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Πέξαλ απφ ηελ θξίζε αμηνπηζηίαο ηεο πνιηηηθήο, νη ζπκκεηνρηθέο κεηαξξπζκίζεηο επηδηψθνπλ λα αληηκεησπίζνπλ θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δπλαηνηήησλ θαζνδήγεζεο, πνπ έρεη ε πνιηηηθή εγεζία. Μεηαξξπζκίζεηο παξαδνζηαθνχ ηχπνπ εθαξκφζηεθαλ ζηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο, ελψ αηζζεηέο ππήξμαλ νη ηάζεηο γηα κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ (ιεηηνπξγηθή κεηαξξχζκηζε) πξνο ηνπο Γήκνπο, θαζψο θαη νη πξνζπάζεηεο γηα ηνλ εμνξζνινγηζκφ ησλ εζσηεξηθψλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ. Σν Ηλσκέλν Βαζίιεην π- πήξμε ε πξψηε επξσπατθή ρψξα φπνπ εθαξκφζζεθαλ επξχηαηα νη αληηιήςεηο ηνπ λένπ δεκφζηνπ management, ελψ αξγφηεξα αθνινχζεζαλ νη βφξεηεο επξσπατθέο ρψξεο θαη, ζηε ζπλέρεηα, νη λέεο δεκνθξαηίεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Η επηξξνή απηήο ηεο κεηαξξπζκηζηηθήο ζρνιήο είλαη πάλησο αηζζεηά κηθξφηεξε ζηε Νφηηα Δπξψπε (κε εμαίξεζε ηελ Ιηαιία) θαη εμαηξεηηθά αδχλακε ζηε ρψξα καο, φπνπ νη Γήκνη εκθαλίδνπλ πνιχ ρακειά πνζνζηά δαπαλψλ επί ηνπ ΑΔΠ θαη πεξηνξηζκέλν ξφιν γηα ηηο ππεξεζίεο θνηλσληθνχ ραξαθηήξα (CCRE CEMR, 2008a). Ο ιφγνο πνπ νδήγεζε πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο ζε δξακαηηθή κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ΟΣΑ, είλαη ε γεληθή αξρή πνπ επηθξάηεζε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία η 10

11 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος αποδοηικόηηηα ηυν ΟΤΑ αςξάνεηαι με ηη δημιοςπγία μεγαλύηεπυν δήμυν. Η αξρή απηή βαζίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ, ζε νηθνλνκηθέο ζεσξίεο εηδηθφηεξα ζηε ζεσξία γηα ηηο οικονομίερ κλίμακαρ- νη νπνίεο, ρξεζηκνπνηψληαο κηα παξαιιαγή ηνπ θξηηεξίνπ απφδνζεο, επηρεηξνχλ λα θαζνξίζνπλ ην βέιηηζην κέγεζνο γηα ηνπο ΟΣΑ, φπνπ ην νξηαθφ φθεινο ηζνχηαη ην νξηαθφ θφζηνο. Βέβαηα, ν θαζνξηζκφο ηνπ θφζηνπο θαη ηνπ νθέινπο κηαο δεκφζηαο ππεξεζίαο εκπεηξηθά είλαη δχζθνινο θαη πνιχπινθνο θαη γηα απηφ ην ιφγν ιίγεο ρψξεο έρνπλ παξαζέζεη ιεπηνκεξή απνηειέζκαηα εξεπλψλ θαη κειεηψλ γηα ην ζέκα απηφ. πλνπηηθά, ηα κεγέζε πνπ θαζφξηζαλ δηάθνξεο επξσπατθέο ρψξεο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ησλ Γήκσλ είλαη ηα εμήο: ην Βέιγην, φπνπ νη Γήκνη χζηεξα απφ κείσζε ηνπ αξηζκνχ ηνπο θαηά 78% ην 1992 έρνπλ κ.ν. κεγέζνπο θαηνίθνπο, νη έξεπλεο έδεημαλ φηη νη απνδνηηθνί Γήκνη δελ δηαθέξνπλ πνιχ αλάινγα κε ην κέγεζφο ηνπο. Δ- μαίξεζε απνηεινχλ νη κεγάινη ΟΣΑ, νη νπνίνη ζεσξήζεθαλ νηθνλνκηθά απνδνηηθνί. ηελ Γαλία, ε ηειεπηαία κεηαξξχζκηζε κείσζε ηνπο Γήκνπο απφ 271 ζε 98, κε φξην γηα ειάρηζην κέγεζνο ηνπο θαηνίθνπο. ηε Φηλιαλδία, ππνζηεξίδεηαη φηη ην κέγεζνο ηνπ Γήκνπ δελ κπνξεί λα εμεγήζεη ηε δηαθχκαλζε ηνπ θφζηνπο ησλ εμππεξεηήζεσλ πνπ παξέρνπλ θαη ην «βέιηηζην» κέγεζνο πνηθίιιεη κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ ππεξεζηψλ. ηελ Ιηαιία, έξεπλεο φηη ην κηθξφηεξν θφζηνο ιεηηνπξγίαο εκθάληζαλ νη Γήκνη κεγέζνπο θαηνίθσλ. ηελ Οιιαλδία, κειέηε γηα ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ κεγέζνπο ελφο Γήκνπ θαη ηε δηνηθεηηθή ηνπ νξγάλσζε έδεημε φηη νη Γήκνη λα κελ έρνπλ πιεζπζκφ θάησ απφ θαηνίθνπο. ηε Ννξβεγία, κειέηεο έδεημαλ φηη νη Γήκνη κε πεξηζζφηεξνπο απφ θαηνίθνπο έρνπλ ζπγθξηηηθά θαιχηεξεο επθαηξίεο λα επσθειεζνχλ απφ ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Η νπεδία έζεζε σο φξην θαηνίθνπο γηα βηψζηκνπο Γήκνπο. Η Γεξκαλία, έζεζε σο φξην θαηνίθνπο γηα αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη θαηνίθνπο γηα αζηηθέο πεξηνρέο (COE, 1998). Γεληθφηεξα,, νη δείθηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε κέηξεζε ηνπ παξαγφκελνπ απνηειέζκαηνο ζηνπο Γήκνπο ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ είλαη: Δείκηηρ θόπηος επγαζίαρ, ν νπνίνο δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ηνλ φγθν ηεο εξγαζίαο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ κία δεκφζηα ππεξεζία. Δείκηηρ παπαγυγικόηηηαρ, ν νπνίνο δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ην φγθν ησλ παξαγφκελσλ ππεξεζηψλ αλά εξγαδφκελν. Δείκηηρ κόζηοςρ ν νπνίνο δίλεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην θφζηνο ησλ παξαγφκελσλ ππεξεζηψλ αλά κνλάδα. Δείκηηρ ικανοποίηζηρ ηυν σπηζηών, ν νπνίνο δίλεη ην πνζνζηφ ηθαλνπνίεζεο ησλ δεκνηψλ γηα ηηο ππεξεζίεο πνπ έιαβαλ. 11

12 Δείκηηρ απόδοζηρ, ν νπνίνο δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη θαη εθείλσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ δπλεηηθά λα παξέρνληαη (ηερληθή απνηειεζκαηηθφηεηα) ή κεηαμχ ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζηνπο θαη ην ειάρηζην δπλαηφ θφζηνο, ζε ζπλζήθεο απφιπηεο απφδνζεο (απνηειεζκαηηθφηεηα θφζηνπο). Δείκηηρ αποηελεζμαηικόηηηαρ, ν νπνίνο δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ην βαζκφ ζηνλ νπνίν έρνπλ επηηεπρζεί νη ζηφρνη, ή γηα ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ απνηειεζκάησλ πνπ έρνπλ επηηεπρζεί θαη ησλ πφξσλ πνπ δεζκεχζεθαλ (Jeanrenaud and Martin, 2005) 4. Πξνο κηα λέα δηνηθεηηθή κεηαξξύζκηζε Δίλαη γεγνλφο, πσο νη κεηαξξπζκηζηηθέο θηλήζεηο πνπ μεθίλεζαλ ην 1975 νινθιεξψλνπλ ηνλ θχθιν ηνπο, γηαηί νη παξαδνζηαθέο θνηλσληθέο αμίεο κεηαβάιινληαη, νη νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο έρνπλ άιια ραξαθηεξηζηηθά θαη ηα εξγαιεία πνιηηηθήο θαη δηνίθεζεο ρξήδνπλ βειηίσζεο θαη θαηλνηφκεο δξάζεηο. Πιένλ, έρνπλ σξηκάζεη νη ζπλζήθεο γηα κηα λέα δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε, ζηελ νπνία ζα ελζσκαησζεί ε ππάξρνπζα εκπεηξία. Ήδε, έρεη πξνηαζεί απφ ηελ ΚΔΓ- ΚΔ κηα νπζηαζηηθή θνξνινγηθή απνθέληξσζε, έλα δήηεκα ζην νπνίν ε Διιάδα εκθαλίδεη αηζζεηή πζηέξεζε ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο επξσπατθέο ρψξεο. Μηα πξνζπάζεηα πνπ έγηλε γηα πνζνηηθή αμηνιφγεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηεο πεξηφδνπ 1975 έσο ζήκεξα, έδεημε φηη ην πξφγξακκα «ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑ» ζπγθέληξσζε ηε κεγαιχηεξε βαζκνινγία θαη αθνινπζνχλ ε ζπγθξφηεζε ησλ 13 Πεξηθεξεηψλ θαη ε ζπγθξφηεζε ησλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ (Παπνχιηαο θ.α., 2007). Με ην πέξαο ηεο 12-εηίαο απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ, επηδηψθνπκε κηα ζπλνπηηθή αμηνιόγεζε ηνπ Πξνγξάκκαηνο «Ι. ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑ». Η ελ ιφγσ κεηαξξχζκηζε δελ ζπλνδεχηεθε κε ξηδηθή αιιαγή ηνπ πνιηηηθνχ θαη δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο ησλ λέσλ δηεπξπκέλσλ Γήκσλ, έηζη ψζηε ηα πνιηηηθά φξγαλα λα απνθηήζνπλ επηηειηθφ θαη πξνγξακκαηηθφ ξφιν ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. Τζηέξεζε δειαδή σο πξνο ηα ζηνηρεία εθείλα, ηα νπνία, καδί κε ηηο αλαγθαίεο επηηειηθέο ππεξεζίεο, ζα κεηέηξεπαλ ηνπο Γήκνπο ζε ηζρπξέο κνλάδεο ζρεδηαζκνχ θαη πξνψζεζεο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο. Ο ηξφπνο, πνπ ζρεδηάζζεθε ην πνιηηηθφ θαη δηνηθεηηθφ ζχζηεκα ηνπ λένπ δηεπξπκέλνπ Γήκνπ, είρε σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ηνπ πνιίηε ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. Οη Καπνδηζηξηαθνί Γήκνη δεκηνπξγήζεθαλ ρσξίο ηε δηαζθάιηζε ησλ δνκψλ θαη δηαδηθαζηψλ εζσηεξηθήο ηνπο απνθέληξσζεο. Σα πξνβιεπφκελα «Σνπηθά πκβνχιηα» παξέκεηλαλ αδξαλή, ρσξίο αξκνδηφηεηεο θαη πφξνπο, ρσξίο ηνπηθφ πξφγξακκα δξάζεο, ρσξίο νπζηαζηηθή ζεζκηθή ιεηηνπξγία, ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε ζπκκεηνρή θαη έθθξαζε ησλ πνιηηψλ. Πνιινί αηξεηνί ησλ Καπνδηζηξηαθψλ Γήκσλ επέδεημαλ έιιεηκκα σξηκφηεηαο, πλεχκα ηνπηθηζκνχ θαη κηθξνπνιηηηθήο θαη δελ θαηφξζσζαλ λα ππεξβνχλ ηε ινγηθή ηεο ππεξνρήο ηεο έδξαο ηνπ Γήκνπ, πνπ ζπλήζσο ήηαλ ην ηζρπξφηεξν πιεζπζκηαθά - άξα ζε ςήθνπο - νηθηζηηθνχ θέληξν. 12

13 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, εκθαλίζζεθαλ αληηδξάζεηο πνιηηψλ ησλ παιαηψλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ, πνπ έλνησζαλ μαθληθά, φηη πεξηζσξηνπνηήζεθαλ, θαη α- πψιεζαλ ηε δπλαηφηεηα ζπιινγηθήο έθθξαζεο θαη ζπκκεηνρήο ζηα θνηλά (ΙΣΑ, 2008). Έλα άιιν κεηνλέθηεκα ηεο κεηαξξχζκηζεο είλαη φηη, δελ ζπλνδεχηεθε απφ ηε αλάινγε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο (ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν) θαη δελ πεξηειάκβαλε θνξνινγηθή απνθέληξσζε. Αλαθνξηθά κε ηα δηνηθεηηθά ηνπο φξηα επηδηψρζεθε λα δηαηεξεζνχλ ηα πθηζηάκελα φξηα πξνεγνχκελσλ ζεζκψλ, φπσο νη αλαπηπμηαθνί ζχλδεζκνη, νη γεσγξαθηθέο πεξηνρέο, θαη ηα πκβνχιηα Πεξηνρήο. Όκσο, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, ε νξηνζέηεζε θαη ε επηινγή ηνπ δηνηθεηηθνχ θέληξνπ επεξεάζηεθαλ απφ ηνπηθνχο ζπζρεηηζκνχο θαη παξεκβάζεηο πνιηηηθψλ παξαγφλησλ, κε ζπλέπεηα λα δηαηεξεζνχλ θνηλφηεηεο θαη λα πξνθχςνπλ αξθεηνί κε βηψζηκνη ΟΣΑ. Η πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο πξαγκαηνπνηήζεθε ηειηθά κφλν απφ ην ΤΠΔΓΓΑ, ρσξίο ηε ζπλδξνκή ησλ άιισλ Τπνπξγείσλ (ΤΠΟΙΟ, ΤΠΔΥΧΓΔ), φπσο είρε αξρηθά πξνβιεθζεί θαη δελ εμαζθαιίζζεθε ε δηνηθεηηθή θαη νηθνλνκηθή απηνηέιεηα ησλ λέσλ Γήκσλ, φπσο δηαθεξχζζνληαλ. Οη λένη Γήκνη δελ είραλ νηθνλνκηθή απηάξθεηα θαη δπλαηφηεηα άληιεζεο ηδίσλ πφξσλ, νχηε δηνηθεηηθή ηθαλφηεηα κε θαιά νξγαλσκέλεο Τπεξεζίεο θαη αλζξψπηλν δπλακηθφ. Πνιινί Γήκνη θηλδπλεχνπλ απφ νηθνλνκηθή θαηάξξεπζε, δελ κπνξνχλ λα αζθήζνπλ πνιιέο απφ ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ λένπ ΓΚΚ. Σν κηθξφ κέγεζνο ησλ λέσλ Γήκσλ δελ εμαζθάιηζε ηελ νηθνλνκηθή απηνλνκία ηνπο απέλαληη ζηελ θξαηηθή εμνπζία, κε απνηέιεζκα ηε ρξεκαηνδνηηθή εμάξηεζε απφ ηελ εθάζηνηε θπβέξλεζε, ηελ πεξηνξηζκέλε επηρεηξεζηαθή δπλαηφηεηα γηα πξνγξάκκαηα φπσο ην Γ ΚΠ, ην Πξφγξακκα «Θεζέαο» θαη ηελ αδπλακία εμαζθάιηζεο αληαπνδνηηθφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνπλ ζηνπο δεκφηεο. (Υαληδεπαληειήο θ.α., 2008). ην επίπεδν ηεο ζηειέρσζεο νη λένη Γήκνη εληζρχζεθαλ κε λένπο επηζηήκνλεο, ρσξίο φκσο λα εμαζθαιηζζεί ε ζπλερήο θαηάξηηζε θαη ε ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημή ηνπο θαη δελ δφζεθαλ θίλεηξα γηα ηελ παξακνλή ηνπο, κε απνηέιεζκα πνιινί απφ απηνχο λα κεηαηαρηνχλ ζε άιιεο Τπεξεζίεο. Αθφκε, δελ πξνβιέθζεθε ε θαηάξηηζε ηνπ ππεξεηνχληνο πξνζσπηθνχ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ππήξμαλ αξθεηά πξνβιήκαηα ζηε ζπλεξγαζία ηνπ πθηζηάκελνπ πξν Καπνδίζηξηα πξνζσπηθνχ κε ηνπο λένπο επηζηήκνλεο, θαζψο ε κεηάβαζε απφ ηηο παιηέο θνηλφηεηεο ζηνπο λένπο Γήκνπο ήηαλ αξθεηά δχζθνιε γηα ηνπο παιηνχο γξακκαηείο ησλ ρσξηψλ. Οη πνιηηηθέο πνπ αλαθέξνληαη ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ εθηφο απφ ην ρξνληθφ δηάζηεκα ησλ δπν πξψησλ ρξφλσλ δελ εθαξκφζηεθαλ, παξφηη απηέο απνηεινχζαλ θξίζηκν θεθάιαην ησλ ππνζηεξηθηηθψλ κέηξσλ, κε απνηέιεζκα ηε κε εμαζθάιηζε ηεο δηνηθεηηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ λέσλ Γήκσλ. Θεηηθό ζηνηρείν κπνξεί λα ραξαθηεξηζζεί ν θαιχηεξνο ζπληνληζκφο ησλ ηνπηθψλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ γηα έξγα ηερληθήο ππνδνκήο θαη θνηλσληθνχ εμνπιηζκνχ πνπ επηηεχρζεθε, θαζψο κέζσ ηνπ ΔΠΣΑ, δφζεθε ε δπλαηφηεηα θαιχηεξνπ πξνγξακκαηηζκνχ ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη ρξεκαηνδνηήζεθε ε κειέηε θαη ε θαηαζθεπή έξγσλ ηερληθήο ππνδνκήο, θνηλσληθνχ εμνπιηζκνχ, πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο δσήο. Χζηφζν, δελ δηαζθαιίζηεθε ε 13

14 «εδαθηθή ζπλνρή» κέζα απφ έλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα ηνπηθήο αλάπηπμεο ζε θάζε Γήκν κε ρσξνηαμηθφ θαη πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ, ελδν-δεκνηηθή απνθέληξσζε ησλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ θαη νινθιήξσζε βαζηθψλ έξγσλ, φπσο χδξεπζε, απνρέηεπζε, αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία, δηαρείξηζε ησλ απνξξηκκάησλ θαη πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Πξνβιήκαηα ππήξμαλ αλαθνξηθά κε ηε δηαθαλή δηαρείξηζε ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη ηνλ θνηλσληθφ έιεγρν ηεο ηνπηθήο εμνπζίαο, αθνχ δελ εμαζθαιίζηεθε έλα ζαθέο, απιφ θαη απνηειεζκαηηθφ ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ζα ζπκπεξηειάκβαλε θαη ηαθηηθέο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ κε πνιηηηθφ, δηνηθεηηθφ θαη δηαρεηξηζηηθφ πεξηερφκελν γηα ηε δηαθάλεηα, ηε ζσζηή δηνίθεζε θαη ηε ινγνδνζία. Αθφκε, δελ θαηνρπξψζεθε ε πξφζβαζε ησλ απιψλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο ησλ απνθάζεσλ, ψζηε λα εηζαθνχνληαη νη αλάγθεο θαη νη απφςεηο ηνπο. Έξεπλεο ηεο ΚΔΓΚΔ έδεημαλ φηη είλαη έληνλε ε αίζζεζε ζηνπο πνιίηεο παξά ηηο εμαγγειίεο γηα δηνίθεζε δίρσο απνθιεηζκνχο, απηνί πνπ ηειηθά σθεινχληαη, είλαη νη θνκκαηηθά θαη πνιηηηθά πξνζθείκελνη ζηηο Γεκνηηθέο αξρέο. Αθφκε, ζην εζσηεξηθφ ησλ ΟΣΑ είλαη αμηνζεκείσηε ε αίζζεζε, φηη ε δηνίθεζε δηαθξίλεηαη απφ δπζιεηηνπξγία θαη θνκκαηηθέο παξεκβάζεηο, ελψ πεξίπνπ ην 70% απφ ηνπο επηθεθαιείο, πηζηεχεη φηη δελ ππάξρεη ζπληνληζκφο κεηαμχ ησλ επηπέδσλ δηνίθεζεο, κε απνηέιεζκα ηελ ηαιαηπσξία ηνπ θνηλνχ. Σαπηφρξνλα ην 50% ζεσξεί φηη είλαη πξνβιεκαηηθή ε ζπλεξγαζία κε ηελ Πεξηθέξεηα, ζεσξψληαο φηη ν Γ.Γ. ηεο Πεξηθέξεηαο ιεηηνπξγεί κε βάζε ην πνιηηηθφ ζπκθέξνλ ηεο θπβέξλεζεο (Υαληδεπαληειήο θ.α., 2008). Έλα άιιν πξφβιεκα είλαη φηη νη «νηθνλνκίεο θιίκαθαο» ζηηο ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο δελ επηηεχρζεθαλ, αιιά αληίζεηα παξαηεξείηαη αχμεζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ (σηεξέιεο, 2006). πκπεξαζκαηηθά, ε δηνηθεηηθή κεηαξξύζκηζε πνπ ζπληειέζηεθε κε ην πξφγξακκα «Ι. ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑ», εάλ αμηνινγεζεί κε βάζε ηνπο αξρηθνχο ζηφρνπο, δελ αληαπνθξίζεθε κε επάξθεηα ζε απηνύο. Όκσο, ζεκεξηλή εηθφλα ηεο ΣΑ, ζπγθξηλφκελε κε ηελ παιαηφηεξε ηεο πνιπδηάζπαζεο, είλαη θαιχηεξε. Πιένλ, άλνημε ν δξφκνο γηα κηα πην απνηειεζκαηηθή κεηαξξχζκηζε ζε Κεληξηθφ, Πεξηθεξεηαθφ θαη Σνπηθφ επίπεδν, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο κπνξεί λα πινπνηεζεί κηα λέα κεηαξξχζκηζε ηεο ΣΑ, ηφζν κε ηε πάξα πέξα δηνηθεηηθή ζπλέλσζε, φζν κε ηελ αλαβάζκηζή ηεο, ψζηε λα απμεζεί ε ηθαλφηεηά ησλ ΟΣΑ γηα παξνρή πνηνηηθψλ ππεξεζηψλ ζηνπο πνιίηεο θαη πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο ηνπηθήο αλάπηπμεο. Πξηλ δηαηππσζεί ζε επφκελε ελφηεηα ε πξφηαζε γηα ηε λέα δηνηθεηηθή δηαίξεζε ηνπ Ν. Καξδίηζαο, ζα γίλεη ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηεο πξφηαζεο πνπ δηαηχπσζε ε ΚΔΓΚΔ. χκθσλα κε ηελ πξφηαζε απηή, ν Ν. Καξδίηζαο δηαηξείηαη ζε 5 Γήκνπο κε ηε γεληθή δηάξζξσζε πνπ εκθαλίδεηαη ζην Υάξηε 1, εθ ησλ νπνίσλ ν κεγαιχηεξνο έρεη πιεζπζκφ θαηνίθνπο θαη ν κηθξφηεξνο θαηνίθνπο. Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη νη «αδςναμίερ» ηεο πξφηαζεο απηήο είλαη φηη επηδηψθεη ηε δεκηνπξγία Γήκσλ κεγάινπ πιεζπζκηαθνχ κεγέζνπο, πηζαλφλ γηα ηελ επίηεπμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο, αγλνψληαο φκσο βαζηθέο παξακέηξνπο ηνπ πξνβιήκαηνο, φπσο ε δηαηήξεζε φζν ην δπλαηφλ ηεο πθηζηάκελεο δηνηθεηηθήο νξηνζέηεζεο, ε νηθνλνκηθή θαη γεσκνξθνινγηθή θπζηνγλσκία ησλ πεξηνρψλ πνπ ελψλεη, 14

15 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος ε πξνζβαζηκφηεηα ησλ θαηνίθσλ πξνο ηηο έδξεο ησλ λέσλ Γήκσλ θαη ε δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. Έηζη, δεκηνπξγεί Γήκνπο πνπ πεξηιακβάλνπλ νξεηλέο θαη πεδηλέο πεξηνρέο, κε δηαθνξηθά θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά, ελψ νη ρξνλν-απνζηάζεηο αλάκεζα ζηα δπν αθξαία δεκνηηθά γεσγξαθηθά φξηα ππεξβαίλνπλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ηελ 1 ψξα. Γηα παξάδεηγκα, ε κεηάβαζε απφ ην έλα άθξν ζην άιιν ηνπ Γήκνπ Μνπδαθίνπ απαηηεί ψξεο. Η κείσζε ηνπ κεγέζνπο ησλ «αδπλακηψλ» ηεο πξφηαζεο απηήο ζα επηδησρζεί ζε επφκελε ελφηεηα κε ηε δηαηχπσζε κηαο άιιεο πξφηαζεο. Υάξηεο 1: Πξφηαζε ΚΔΓΚΔ, γηα ηνλ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΣΗ», ζην Ν. Καξδίηζαο 5. Γηνηθεηηθή θαη ρσξνηαμηθή νξγάλσζε ηνπ Ν. Καξδίηζαο Ο Ν. Καξδίηζαο είλαη έλαο απφ ηνπο ηέζζεξηο λνκνχο ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο, κε ζπλνιηθή έθηαζε km 2, πνπ απνηειεί ην 18,8% ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο θαη ην 2% ηεο έθηαζεο ηεο ρψξαο. Σν αλαηνιηθφ ηκήκα ηνπ λνκνχ είλαη πεδηλφ κε πςφκεηξν απφ 90 έσο 200 κ θαη απνηειεί ην 47% ηεο έθηαζεο θαη ην ππφινηπν 53% ηεο έθηαζεο ηνπ είλαη νξεηλφ ή εκηνξεηλφ κε πςφκεηξν απφ 200 έσο 2.200κ, θαιχπηεη ην δπηηθφ ηκήκα ηνπ λνκνχ θαη απνηειεί κέξνο ηνπ νξεηλνχ φγθνπ ηεο Πίλδνπ. Ο πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο αλέξρεηαη ζε θαηνίθνπο θαη απνηειεί ην 17.2% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο. Σελ πεξίνδν ν 15

16 πιεζπζκφο ηνπ λνκνχ παξνπζίαζε αχμεζε 2,1%, φηαλ ε αληίζηνηρε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο ήηαλ 6,6%. ήκεξα, ν Ν. Καξδίηζαο κε ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ «Ι. Καπνδίζηξηαο» δηαηξείηαη ζε 20 Γήκνπο θαη 1 δηεπξπκέλε Κνηλφηεηα, φπσο εκθαλίδεηαη ζην Υάξηε 2. Οη 9 απφ ηνπο 20 Γήκνπο έρνπλ κόληκν πιεζπζκό ιηγφηεξν απφ θαηνίθνπο ελψ νη ππφινηπνη Γήκνη έρνπλ πιεζπζκφ κεηαμχ θαη θαηνίθσλ, κε εμαίξεζε ηνπο Γήκνπο Καξδίηζαο θαη νθάδσλ πνπ παξνπζηάδνπλ πιεζπζκφ κεγαιχηεξν απφ θαηνίθνπο. Οξηαθά, ιηγφηεξν απφ θαηνίθνπο έρνπλ ν Γήκνο Μνπδαθίνπ κε θαηνίθνπο θαη ν Γήκνο Παιακά κε θαηνίθνπο. Υάξηεο 2: Τθηζηάκελε δηνηθεηηθή δηαίξεζε Ννκνχ Καξδίηζαο Ο λνκφο Καξδίηζαο απνηειείηαη ζπλνιηθά απφ 144 δεκνηηθά δηακεξίζκαηα θαη 281 νηθηζκνχο. Σα 70 δεκνηηθά δηακεξίζκαηα έρνπλ πιεζπζκφ θάησ απφ 500 θαηνίθνπο, ελψ 120 νηθηζκνί έρνπλ πιεζπζκφ θάησ απφ 100 θαηνίθνπο, 103 έρνπλ πιεζπζκφ απφ 100 έσο 500 θαηνίθνπο, 39 νηθηζκνί έρνπλ πιεζπζκφ απφ 500 έσο 1000 θαηνίθνπο θαη 16 νηθηζκνί έρνπλ απφ 1000 έσο 2000 θαηνίθνπο. Οη 5 νηθηζκνί πνπ έρνπλ πιεζπζκφ πάλσ απφ 2000 θαηνίθνπο είλαη ε Καξδίηζα, ν Παιακάο, ην Μνπδάθη, νη νθάδεο. πλεπψο, ν λνκφο απνηειείηαη θαηά βάζε απφ κε αζηηθφ πιεζπζκφ, ελψ ν αζηηθφο πιεζπζκφο βξίζθεηαη ζηελ πφιε ηεο Καξδίηζαο. Δθηφο ηεο Καξδίηζαο, ησλ νθάδσλ, ηνπ Παιακά θαη ηνπ Μνπδαθίνπ, ησλ νπνίσλ ν πιεζπζκφο ηνπο απμάλεηαη ζηαζεξά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ν πιεζπζκφο ησλ ππφινηπσλ νηθηζκψλ παξνπζηάδεη ζπλερή κείσζε. 16

17 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος πλδπάδνληαο πθηζηάκελε θαηάζηαζε θαη φζα νξίδεη ην Υσξνηαμηθφ ρέδην Θεζζαιίαο, νη νηθηζκνί ηεο Πεξηθέξεηαο Θεζζαιίαο είλαη δπλαηφλ λα θαηαηαγνχλ ζε 5 επίπεδα ή θαηεγνξίεο βάζεη ησλ δηνηθεηηθψλ θαη θνηλσληθψλ εμππεξεηήζεσλ πνπ παξέρνπλ θαη ηεο ζρέζεο εμάξηεζεο πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο. Σν 1 ν επίπεδν ή 1 ε θαηεγνξία, πνπ πεξηιακβάλεη ηε Λάξηζα θαη ην Βόιν, ζεσξνχκελσλ σο δίπνιν, κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία ελφο ηζρπξνχ πφινπ α- λάπηπμεο πεξηθεξεηαθήο θαη δηαπεξηθεξεηαθήο εκβέιεηαο, ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζε εζληθφ επίπεδν θαη κε πξννπηηθή κειινληηθά λα δηεθδηθήζεη ξφιν ζην δηεζλή ρψξν. Υάξηεο 1: Γηάξζξσζε νηθηζκψλ ζην Ν. Καξδίηζαο Σν 2 ν επίπεδν ή 2 ε θαηεγνξία, πνπ πεξηιακβάλεη ηα Σξίθαια θαη ηελ Καξδίηζα, θέληξα λνκαξρηαθήο εκβέιεηαο, κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία κηαο ηζρπξήο δψλεο αλάπηπμεο ζηε Γ. Θεζζαιία. Αλ θαη ζήκεξα δελ εκθαλίδνπλ ζηνηρεία ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο, ε έκθαζε ζηελ ελίζρπζε ηεο ζχλδεζεο θαη ζηε δηθηχσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζα ιεηηνπξγήζεη ζεηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο δψλεο, ζεκειηψλνληαο ίζσο ηελ πξννπηηθή ιεηηνπξγίαο ηνπο ζε απψηεξν κέιινλ, σο δίπνιν. Σν 3 ν επίπεδν ή 3 ε θαηεγνξία, πνπ πεξηιακβάλεη ηνπο νηθηζκνχο κε ζεκαληηθφ θαη δηαθεθξηκέλν ξφιν ζηνλ αλαπηπμηαθφ ζρεδηαζκφ. ην Ν. Καξδίηζαο, ζηελ θαηεγνξία απηή ππάγνληαη ηα νηθηζηηθά θέληξα νθάδεο θαη Μνπδάθη, ζηηο δψλεο επηξξνήο ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνληαη φιεο ζρε- 17

18 δφλ νη νξεηλέο-κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο ηνπ λνκνχ θαη ν Παιακάο, ε δψλε ε- πηξξνήο ηνπ νπνίνπ εμαληιείηαη ζηελ πεδηλή-παξαγσγηθή δψλε ηεο πεξηθέξεηαο. Σν 4 ν επίπεδν ή 4 ε θαηεγνξία, πνπ πεξηιακβάλεη νηθηζκνχο κε δπλαηφηεηεο λα ιεηηνπξγήζνπλ σο Σνπηθά Κέληξα Αλάπηπμεο ησλ αληίζηνηρσλ πεξηνρψλ Δθαξκνγήο Οινθιεξσκέλσλ Πξνγξακκάησλ Αλάπηπμεο Αγξνηηθνχ Υψξνπ. Δίλαη νη νηθηζκνί πνπ δηαζέηνπλ αμηφινγν θηηξηαθφ απφζεκα, βξίζθνληαη ζε πεξηνρέο παξαγσγήο ηνπηθψλ πξντφλησλ θαη γεληθά φζνη δηαζέηνπλ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα (ηακαηηθά ινπηξά, ηερλεηέο ιίκλεο, α- μηφινγν θπζηθφ πεξηβάιινλ). Γηα ην λνκφ Καξδίηζαο, ζηελ θαηεγνξία απηή δχλαληαη λα ππαρζνχλ νη νηθηζκνί: Ρεληίλα θαη Διιελφππξγνο Καξδίηζαο. Πεξηιακβάλνληαη επίζεο: ν Κέδξνο, ην Λενληάξη θαη ε Λνπηξνπεγή κνθφβνπ (ηακαηηθά ινπηξά), ν Μεζεληθφιαο, ην Μνξθνβνχλη, ην Μαπξνκάηη θαη ηα Καλάιηα. Σέινο, νη ππφινηπνη νηθηζκνί ηνπ λνκνχ αλήθνπλ ζην 5 ν επίπεδν ή 5 ε θαηεγνξία. 7. Μηα λέα πξόηαζε δηνηθεηηθήο δηαίξεζεο ηνπ Ν. Καξδίηζαο Κάζε δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε ζηελ Διιάδα ζα πξέπεη λα ζπλππνινγίδεη ηηο Μεηαππςθμιζηικέρ Σσολέρ Σκέτηρ, φπσο απηέο εκθαλίδνληαη ζε πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο θαη λα αμηνπνηήζεη ηηο πινχζηεο εκπεηξίεο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ πξαγκαηνπνίεζε αλάινγσλ εγρεηξεκάησλ. ε φιεο ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ζηελ Δπξψπε, δεκηνπξγήζεθε άπνςε γηα ηελ ΣΑ. Η ΣΑ σο ζεζκφο απνδέρηεθε επζχλεο κεγαιχηεξεο απφ φηη παιαηφηεξα, απέθηεζε ηθαλφηεηεο δηακφξθσζήο πνιηηηθψλ, αιιά θαη πξαγκαηνπνίεζεο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ πνπ ζρεδίαζε ε θεληξηθή εμνπζία, εκπηζηεχζεθε ηνπο πνιίηεο πξνσζψληαο ζεζκνχο δεκνθξαηίαο, ινγνδνζίαο θαη ζπκκεηνρήο. Η εκπεηξία έδεημε φηη νη αιιαγέο θαη νη κεηαξξπζκίζεηο είλαη δχζθνια πξαγκαηνπνηήζηκεο θαη ρξεηάδνληαη πξνεηνηκαζία θαη παξεκβάζεηο ζην επίπεδν ησλ πεπνηζήζεσλ θαη ησλ πξνθαηαιήςεσλ ησλ δεκνηψλ, αιιά θαη ζην επίπεδν ησλ δπλαηνηήησλ ηεο ΣΑ. Μέρξη ζήκεξα, ην Πξφγξακκα «ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑ Ι» δεκηνχξγεζε κηα ζπλνιηθή δπλακηθή ζην ρψξν ηεο ΣΑ, ρσξίο φκσο λα επηηχρεη ηελ απαηηνχκελε εμηζνξξφπεζε ησλ αληηζέζεσλ κεηαμχ θεληξηθήο θαη ηνπηθήο εμνπζίαο κε απνηέιεζκα ηε ζπλερή επηζηξνθή ζε ζέκαηα πνπ είρακε ππνζέζεη φηη ιχζεθαλ. Η ΣΑ ράλεηαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ηε δηνίθεζε κηθξψλ αιιαγψλ πνπ δελ έρνπλ επξχηεξεο επηδξάζεηο θαη δελ θηλεηνπνηνχλ δπλάκεηο γηα αλάπηπμε θαη ζπκκεηνρή. Η αλάπηπμε θαη ελδπλάκσζε ησλ ζπλνιηθψλ δηνηθεηηθψλ ηθαλνηήησλ θαη θαηλνηνκηψλ είλαη ην θιεηδί ηεο επηηπρίαο γηα ηελ πνξεία ησλ Γήκσλ ζην κέιινλ. Πξσηνπνξηαθέο θαη ηνικεξέο πξσηνβνπιίεο κπνξνχλ λα ηνπο νδεγήζνπλ ζε επίπεδα απνδνηηθφηεηαο θαη απνδνρήο αλάινγα ησλ Γήκσλ ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Η κέρξη ζήκεξα εκπεηξία δείρλεη φηη, αθφκα θαη ζηελ Διιάδα ηα παξαπάλσ είλαη πξαγκαηνπνηήζηκα, αξθεί λα ππάξμεη κηα ζπλεηδεηνπνίεζε επζπλψλ, κηα πξνζπά- 18

19 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος ζεηα θαηαλφεζεο ησλ λέσλ θαηαζηάζεσλ θαη πξνβιεκαηηζκψλ ηφζν απφ πιεπξάο ησλ αηξεηψλ, φζν θαη απφ πιεπξάο ησλ πνιηηψλ. Δπίζεο, πξέπεη λα αλαιεθζνχλ εθείλεο νη πξσηνβνπιίεο νη νπνίεο λα ζπκβαδίδνπλ κε ηηο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ θαη ηελ εμέιημε ηνπ πεξηβάιινληνο. Σα δίθηπα, νη λέεο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο κε ηξίηνπο (δηαθπβέξλεζε) θαη ε α- μηνπνίεζε ηεο πείξαο ησλ δεκνηψλ κπνξνχλ λα απνδεηρζνχλ παξάγνληεο επηηπρίαο, καδί κε ηα πνιιαπιαζηαζηηθά νθέιε πνπ πξνζθνκίδνπλ ηέηνηεο ζπκκαρίεο γηα ηελ θνηλσλία θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Όια ηα παξαπάλσ κπνξνχλ λα απνδεηρηνχλ αξθεηά δχζθνια ζηελ πξαθηηθή ηνπο εθαξκνγή, θαζψο ε θξίζε ηεο πνιηηηθήο, ησλ ζεζκψλ γεληθφηεξα, θαη ε έιιεηςε ελδηαθέξνληνο ησλ πνιηηψλ είλαη γεγνλφο. Δπηζηεκνληθέο εξγαζίεο επηκέλνπλ φηη, πξνυπφζεζε νπζηαζηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν είλαη ε αιιαγή ησλ ηξφπσλ ιεηηνπξγίαο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ αιιά θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο πνιηηηθήο ηνπο (Παπνχιηαο θ.α., 2007) Η δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε είλαη θπξίσο πνιηηηθή έλλνηα θαη επηθεληξψλεηαη ζε 4 ηνκείο. Πξώηνλ, ππάξρεη ην δήηεκα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, δειαδή ζε πνηα θιίκαθα δνκήο κηαο ΣΑ κπνξεί λα παξαρζνχλ ππεξεζίεο κε ειάρηζην θφζηνο. Γεύηεξνλ, είλαη ην ζέκα ηεο δεκνθξαηίαο, πνηέο δνκέο κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ θαιχηεξν έιεγρν ησλ πνιηηψλ έλαληη ηεο θπβέξλεζεο. Σξίηνλ, είλαη ην ζέκα ηεο δηαλνκήο ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θνξνινγηθψλ επηβαξχλζεσλ. Σέηαξηνλ, είλαη ην ζέκα ηεο αλάπηπμεο, πνηεο δνκέο είλαη θαιχηεξα εμνπιηζκέλεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο (Judge et al, 1995). Η Γηνηθεηηθή Μεηαξξχζκηζε ηεο Απηνδηνίθεζεο απνηειεί ζήκεξα ζεκαληηθή επθαηξία αλάπηπμεο γηα ηε ρψξα, φρη φκσο κφλν κε κία λέα δηνηθεηηθή δηαίξεζε αιιά, κε κηα πιήξεο αλαηξνπή ηεο θαηεζηεκέλεο δνκήο κε ξηδηθφ θαη δεκνθξαηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ πνπ λα αθνξά φιν ην θξάηνο θαη φινπο ηνπο βαζκνχο ηεο ΣΑ. Η επξσπατθή εκπεηξία δείρλεη φηη ε απνθέληξσζε είλαη κνλφδξνκνο, ζε έλα πιαίζην επηδίσμεο γηα παξνρή πςειήο πνηφηεηαο δεκφζηεο ππεξεζίεο, θαη γηα ηε βειηίσζε πνηφηεηαο δσήο φισλ ησλ πνιηηψλ. Η απνθέληξσζε αμηψλεη απμεκέλεο ηθαλφηεηεο θαη αξκνδηφηεηεο απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο θαη ηαπηφρξνλα πξάμεηο εκπηζηνζχλεο απφ ηνπο αξκφδηνπο ππνπξγνχο. Θα πεξηγξαθνχλ ζηε ζπλέρεηα νξηζκέλνη πξνβιεκαηηζκνί θαη νη βαζηθέο αξρέο πνπ θπξηάξρεζαλ ζηε δηαδηθαζία νξηζκνχ ησλ δηνηθεηηθψλ νξίσλ ησλ λέσλ Γήκσλ ζην Ν. Καξδίηζαο. Αλαθνξηθά κε ην κέγεζνο ησλ λέσλ Γήκσλ, ε επξσπατθή εκπεηξία έδεημε φηη δελ ππάξρεη ην «άξηζην κέγεζνο» ελφο Καπνδηζηξηαθνχ Γήκνπ. Κξίλνπκε φκσο φηη ρσξηθέο ελφηεηεο ηηο νπνίεο ζπληζηνχλ νη Γήκνη ελφο λνκνχ, ζα πξέπεη λα ζηεξίδνληαη ζηνπο γεσγξαθηθνχο, ηζηνξηθνχο δεζκνχο θαη ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζρέζεηο ηεο πεξηνρήο ηνπο, λα παξάγνπλ θαη λα παξέρνπλ πξνο ηνπο πνιίηεο ππεξεζίεο κε ην κηθξφηεξν δπλαηφ θφζηνο. Γηα παξάδεηγκα, ε αλάκεημε αγξνηηθψλ θαη αζηηθψλ πεξηνρψλ ζπλήζσο δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα, αθνχ παξάγεη ηελ αίζζεζε, φηη νη αγξνηηθέο πεξηνρέο δελ ζα ζπγθεληξψλνπλ ηε δένπζα πξνζνρή. Όηαλ φκσο ππάξρνπλ ζρέζεηο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο εμάξηεζεο κεηαμχ ηνπο, ε ζπλέλσζε απηή είλαη εθηθηή. Οη Γήκνη ζηηο 19

20 αγξνηηθέο θαη αξαηνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο είλαη πξνθαλέο φηη δελ κπνξνχλ λα έρνπλ κεγάιν πιεζπζκηαθφ κέγεζνο, ψζηε λα επηηχρνπλ νηθνλνκίεο θιίκαθαο, γηαηί ζηελ πεξίπησζε απηή ηα γεσγξαθηθά ηνπο φξηα ζα ήηαλ ζρεηηθά απνκαθξπζκέλα, νπφηε ε πξνζβαζηκφηεηα ζηελ έδξα ηνπ λνκνχ ζα ήηαλ πεξηνξηζκέλε θαη ην πξνζηηζέκελν θφζηνο γηα ηε δηαλνκή ησλ ππεξεζηψλ ζα ήηαλ κεγαιχηεξν. Αθφκε, είλαη δχζθνιν λα νξηζζνχλ ηα πξαγκαηηθά φξηα κεηαμχ αζηηθψλ θαη αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, αθνχ ηα θπζηθά θαη ιεηηνπξγηθά ηνπο φξηα κεηαηνπίδνληαη κε ηελ αχμεζε ηεο αιιειεμάξηεζεο πνπ θαζνξίδνπλ νη κεηαμχ ηνπο «ξνέο» πξνζψπσλ, αγαζψλ, πιεξνθνξίαο, θεθαιαίσλ θαη ηερλνινγίαο. Η εκπεηξία έδεημε φηη πνιιέο αγξνηηθέο πεξηνρέο πνπ γεηηληάδνπλ κε κεγάιεο πφιεηο, απμάλνπλ ηνπο πιεζπζκνχο ηνπο, εληζρχνληαο ηελ ηάζε γηα ηελ αλάπηπμε ελδηάκεζσλ νηθηζκψλ, φζν θαη ηηο πηέζεηο γηα ηελ αιιαγή ησλ ρξήζεσλ γεο. Η νηθνλνκηθή θπζηνγλσκία ησλ πεξηνρψλ θαη ηα νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, φπσο ε κνξθή ηεο απαζρφιεζεο αλά θιάδν, ην παξαγφκελν ΑΔΠ, ε θηλεηηθφηεηα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ δελ πξέπεη λα αγλννχληαη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ λέσλ νξίσλ. Θα πξέπεη λα επηδηψθεηαη ε ειαρηζηνπνίεζε ησλ κεηαμχ ησλ πεξηνρψλ νηθνλνκηθψλ αληζνηήησλ, ψζηε λα απνθεπρζεί ε δεκηνπξγία απηνδηνίθεζεο πνιιψλ ηαρπηήησλ. Η δηεπθφιπλζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ πνιηηψλ εληφο ηνπ Γήκνπ απαηηεί ηελ χπαξμε ελφο ειάρηζηνπ δηθηχνπ κεηαθνξηθψλ ππνδνκψλ θαη ηε κε παξεκπφδηζε απφ θπζηθά εκπφδηα. Έηζη, δηαζθαιίδεηαη ε ηζφηηκε πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζηελ έδξα ηνπ Γήκνπ, ε αμηνπνίεζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηνπο πνιηηηθνχο ζεζκνχο αληηπξνζψπεπζεο ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΟΣΑ θαη ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ Γήκνπ θαη ε ελδπλάκσζε ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηίαο. Θα επηρεηξεζεί ζηε ζπλέρεηα κηα δηεξεχλεζε ηεο βέιηηζηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο ησλ Γήκσλ ηνπ Ν. Καξδίηζαο κε ηε ρξήζε νξηζκέλσλ βαζηθώλ θξηηεξίσλ. Σα θξηηήξηα απηά είλαη ηα εμήο: Διαηήπηζη διοικηηικήρ ζςνοσήρ Με βάζε ηελ πξνεγνχκελε εκπεηξία απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ Καπνδίζηξηα Ι, ζεσξήζεθε απαξαίηεην λα δηαηεξεζεί φζν ην δπλαηφλ ε ππάξρνπζα δηνηθεηηθή ζπλνρή, αθνχ ζα ζπκβάιεη ζηελ νκαιφηεξε κεηάβαζε απφ ην ππάξρνλ ζχζηεκα ζην λέν θαη ζηελ θαιχηεξε δηάξζξσζε ησλ λέσλ ππεξεζηψλ, νη νπνίεο ζα δεκηνπξγεζνχλ ζηεξηδφκελεο ζηηο ήδε ππάξρνπζεο. Πέξαλ ηνχηνπ, ζα κεησζνχλ νη αληηδξάζεηο πνπ πηζαλφλ λα εκθαληζζνχλ, θάηη πνπ έγηλε ζηελ εθαξκνγή ηνπ πξνεγνχκελνπ πξνγξάκκαηνο ζπλέλσζεο Γήκσλ θαη ζα επηηεπρζεί ε θαιχηεξε δπλαηή εθκεηάιιεπζε ησλ πθηζηάκελσλ δεζκψλ κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. Γευμοπθολογία Οικονομική ζςνοσή Η ίδηα γεσκνξθνινγία δεκηνπξγεί επλντθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνδνηηθφηεξε ζπλεξγαζία ησλ επί κέξνπο νηθηζκψλ ελφο δήκνπ, ιφγσ ηεο νκνηφηεηαο ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ αλαπηπμηαθψλ πξννπηηθψλ ή πξνηεξαηνηήησλ πνπ δεκηνπξγνχληαη. Ο Ν. Καξδίηζαο πεξηιακβάλεη εθηεηακέλεο πεδηλέο θαη νξεηλέο εθηάζεηο. Οη νξεηλνί Γήκνη αληηκεησπίδνπλ ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20

21 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος ρεηκψλα, ελψ ηα ηειεπηαία ρξφληα εκθαλίδνπλ ζεκαληηθή αλάπηπμε ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ. Απφ ηελ άιιε, ε αλάπηπμε ησλ πεδηλψλ πεξηνρψλ ζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή, ζηελ νπνία εληνπίδνληαη θαη ηα πην πηεζηηθά πξνβιήκαηα ησλ θαηνίθσλ ηνπο. Έηζη, θξίζεθε ζθφπηκν λα πηνζεηεζεί ην θξηηήξην απηφ, ψζηε νη λένη Γήκνη λα έρνπλ ίδηα γεσκνξθνινγηθά θαη νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη λα επηηπγράλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο. Πποζβαζιμόηηηα Η θαιή πξνζβαζηκφηεηα ζπλαξηάηαη απφ ην επίπεδν ησλ νδηθψλ ππνδνκψλ. Ο Ννκφο Καξδίηζαο, αλ θαη δηαζέηεη ηθαλνπνηεηηθφ δίθηπν, πεξηιακβάλεη πεξηνρέο νη νπνίεο είλαη ζρεηηθά απνκνλσκέλεο. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ πνιιά ρσξηά ζηνλ νξεηλφ φγθν ησλ Αγξάθσλ. Η θαηάζηαζε απηή εθηηκήζεθε θαηάιιεια ζηα θξηηήξηα δηαρσξηζκνχ ησλ Γήκσλ, ψζηε λα απνθεπρζνχλ πξνβιήκαηα εχθνιεο πξφζβαζεο ησλ θαηνίθσλ ζηα θέληξα ησλ Γήκσλ. Κοινυνική ζςνοσή εκαληηθφ, επίζεο, βάξνο δφζεθε ζηελ αλαγλψξηζε ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ θαηνίθσλ ηνπ λνκνχ Καξδίηζαο. Σα δηαθνξεηηθά βηψκαηα ησλ θαηνίθσλ ηνπ λνκνχ, ζπλέπεηα ηεο δηαθνξεηηθήο ηζηνξηθήο εμέιημήο ηνπο, αιιά θαη πην πξφζθαησλ γεγνλφησλ, έρνπλ νδεγήζεη ζε δηαθνξέο ζηελ θνπιηνχξα θαη ηελ παξάδνζή ηνπο. Έηζη, θξίζεθε ζθφπηκν ζηνπο λένπο δήκνπο λα δηαηεξείηαη ε πθηζηάκελε θνηλσληθή ζπλνρή, γεγνλφο πνπ ζα ηνπο θαηαζηήζεη πην ιεηηνπξγηθνχο θαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθνχο. Μέγεθορ πληθςζμού Σέινο, είλαη απηνλφεην φηη πξέπεη λα δνζεί κεγάιε ζεκαζία ζην πιεζπζκηαθφ κέγεζνο θάζε λένπ Γήκνπ, θαζψο θαη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηνρψλ. Οη ηδηαηηεξφηεηεο πνπ παξνπζηάδεη ε πιεζπζκηαθή θαηαλνκή γεληθφηεξα ζηνλ Ν. Καξδίηζαο εκθαλίδνληαη ζην Υάξηε 4. Ο νξεηλφο φγθνο ηνπ Ν. Καξδίηζαο δελ έρεη νχηε έλαλ νηθηζκφ κε πεξηζζφηεξνπο απφ 500 θαηνίθνπο, θάηη πνπ απνηειεί γεληθφ ραξαθηεξηζηηθά ησλ νξεηλψλ νηθηζκψλ ηεο ρψξαο. Η πξνζπάζεηα πνπ θαηαβιήζεθε ήηαλ λα πξνθχςνπλ Γήκνη κε φζν ην δπλαηφλ ηζνκεξή θαηαλνκή πιεζπζκνχ, ελψ, αμηνπνηψληαο ηε δηεζλή εκπεηξία, επηρεηξήζεθε λα κε δεκηνπξγεζεί Γήκνο κε πιεζπζκφ ζεκαληηθά κηθξφηεξν ησλ θαηνίθσλ γηα αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη θαηνίθσλ γηα αζηηθέο πεξηνρέο. Ύζηεξα απφ ηε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ησλ βαζηθψλ θξηηεξίσλ πνπ πξνεγήζεθε, ζα αθνινπζήζεη ε δηαηχπσζε ηεο πξφηαζεο γηα ηα Νέα Γηνηθεηηθή Γηαίξεζε ηνπ Ν. Καξδίηζαο, πνπ πεξηιακβάλεη δπν ζελάξηα ζηα νπνία επηδηψρζεθε ν ζπγθεξαζκφο ησλ παξαπάλσ θξηηεξίσλ. Η απφιπηε εθαξκνγή ησλ θξηηεξίσλ δελ ήηαλ εθηθηή ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο. Γηα παξάδεηγκα, δελ ήηαλ δπλαηφλ λα εθαξκνζζεί ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ην θξηηήξην ηνπ κεγέζνπο ηνπ πιεζπζκνχ θαη νη πξνθχπηνληεο Γήκνη λα κελ έρνπλ ζεκαληηθέο πιεζπζκηαθέο απνθιίζεηο, αθνχ ν Γήκνο Καξδίηζαο έρεη ζεκαληηθά κεγαιχηεξν πιεζπζκφ απφ ηνπο ππφινηπνπο, ελψ ε απφιπηε εθαξκνγή ηνπ ζπγθε- 21

22 θξηκέλνπ θξηηεξίνπ ζα απαηηνχζε ηελ πιήξε ππνβάζκηζε ησλ ππνινίπσλ. Σέηνηεο πεξηπηψζεηο, νη νπνίεο απνθιίλνπλ ζε θάπνηα ζεκεία απφ ηα θξηηήξηα πνπ πηνζεηήζακε, είλαη αλαπφθεπθηεο, αιιά επηδηψρζεθε ζηελ πξφηαζε πνπ δηαηππψλεηαη ε θαιχηεξε εθαξκνγή ηνπο. Υάξηεο 2: Πιεζπζκηαθή θαηαλνκή νηθηζκψλ (κφληκνη θάηνηθνη 2001) Σενάπιο Ι Βαζηθή επηδίσμε ζηελ πξφηαζε απηή, είλαη ε δεκηνπξγία φζν ην δπλαηφλ ιηγφηεξσλ θαη πην ζπγθεληξσηηθψλ Γήκσλ, ψζηε λα απνηεινχλ ηζρπξέο απηνδηνηθεηηθέο κνλάδεο. Κάζε Γήκνο λα απνηειεί έλα θαιά ηεξαξρεκέλν δίθηπν νηθηζκψλ, πεξηιακβάλνληαο νηθηζκνχο πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ιεηηνπξγήζνπλ σο ηνπηθά θέληξα αλάπηπμεο, ψζηε λα επηηπγράλνπλ ηελ θαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. Με ην 1 ν ελάξην πξνηείλεηαη ε ίδξπζε 6 ΟΣΑ, κε ειάρηζην πιεζπζκφ θαηνίθνπο (ζε νξεηλφ Γήκν) θαη κέγηζην πιεζπζκφ θαηνίθνπο (ζε αζηηθφ Γήκν). Αλ εμαηξεζεί ν Γήκνο Καξδίηζαο πνπ θαηαιακβάλεη ην 1/2 ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηνπ Ννκνχ, νη ππφινηπνη δήκνη παξνπζηάδνπλ κηα δηαζπνξά πιεζπζκηαθήο ππθλφηεηαο κεηαμχ 14 θαη 51 θαηνίθνπο/km 2. ηε δηακφξθσζε ηνπ 1 νπ ελαξίνπ, ειήθζεζαλ ππφςε, αθελφο ε γεσκνξθνινγία ηνπ λνκνχ Καξδίηζαο, αθεηέξνπ νη αλαπηπμηαθέο πξννπηηθέο ησλ δηαθφξσλ 22

23 Σ. Πολύζορ & Σ. Αθάναηος πεξηνρψλ. Έηζη, έρνπκε ηε δεκηνπξγία 3 θπξίσο νξεηλώλ δήκσλ (Μνπδαθίνπ, Πιαζηήξα θαη Μελειατδαο), θαη ηξηώλ πεδηλώλ (Καξδίηζαο, Παιακά & νθάδσλ) θαη επηηπγράλεηαη κηα ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ νξεηλνχ θαη πεδηλνχ φγθνπ ηνπ λνκνχ. Η αλάπηπμε ησλ πεδηλψλ δήκσλ ζηεξίδεηαη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, θπξίσο γεσξγία, εθηφο ηνπ Γ. Καξδίηζαο, ν νπνίνο επεηδή πεξηιακβάλεη ην αζηηθφ θέληξν ηεο πφιεο ηεο Καξδίηζαο, ηεο νπνίαο ην ζεκαληηθφηεξν ηκήκα ηνπ πιεζπζκνχ α- παζρνιείηαη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα. Υάξηεο 53: 1 ε Πξφηαζε γηα ηνλ «ΚΑΛΛΙΚΡΑΣΗ», ζην Ν. Καξδίηζαο Οη νξεηλνί Γήκνη, ηεο Μελειατδαο θαη ηνπ Πιαζηήξα, εληνπίδνπλ ηηο δπλαηφηεηεο αλάπηπμήο ηνπο, ζηελ θηελνηξνθία, αιιά θπξίσο ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα. Οη πξννπηηθέο απηέο βαζίδνληαη ζηελ ηδηαίηεξε αλάπηπμε πνπ γλσξίδεη ηειεπηαία ζηνλ ηνκέα απηφ ε πεξηνρή ηεο Λ. Πιαζηήξα, ελψ αληίζηνηρεο πξννπηηθέο δεκηνπξγνχληαη ζηνλ Γ. Μελειατδνο κε ηελ αλαβάζκηζε ησλ ηακαηηθψλ ινπηξψλ θαη ηελ λέα ηερλεηή Λ. κνθφβνπ. Ο Γήκνο Μνπδαθίνπ, έρεη αλεπηπγκέλε θηελνηξνθία, ελψ παξνπζηάδεη ζηξνθή αλάπηπμεο ζηνλ δεπηεξνγελή ηνκέα (βηνηερλίεο μχινπ, ηπξνθνκία, εκπφξην θ.α.) Η εθαξκνγή ηνπ ελαξίνπ απηνχ πξνυπνζέηεη ηε βειηίσζε ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ νξηζκέλσλ δήκσλ, ψζηε ε πξφζβαζε ησλ απνκαθξπζκέλσλ νηθηζκψλ πξνο ηελ έδξα ηνπ Γήκνπ λα κελ ππεξβαίλεη ηα 30 ιεπηά. Γηα παξάδεηγκα, ζηνλ Γ. Πιαζηήξα, ν νηθηζκφο Νεξάηδαο, απέρεη ζεκαληηθά απφ ηελ έδξα, ην Μνξθνβνχλη, κε δξφκν ν νπνίνο δελ είλαη ζην ζχλνιφ ηνπ αζθαιηνζηξσκέλνο. Κάηη αλάινγν 23