ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος των συγγραφέων για την ελληνική έκδοση... xxiii ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Κεφάλαιο 1. Παρουσίαση της ψυχολογίας της ανάπτυξης...

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή της επιμελήτριας της έκδοσης... xix Πρόλογος των συγγραφέων για την ελληνική έκδοση... xxiii Πρόλογος... xxv ΜΑΘΗΜΑΤΑ Κεφάλαιο 1. Παρουσίαση της ψυχολογίας της ανάπτυξης Επιστημολογικά θεμέλια Το αντικείμενο της αναπτυξιακής ψυχολογίας Μεθοδολογικά ζητήματα Ιστορικά σημεία αναφοράς Διευκρινίσεις σε ζητήματα ορολογίας Θεωρητικοί προβληματισμοί Το έμφυτο και το επίκτητο Το νευρολογικό και το ψυχολογικό Το ατομικό και το κοινωνικό Το ατομικό και το οικουμενικό Το γνωστικό και το συναισθηματικό Η ανάπτυξη και η λειτουργία Βασικές έννοιες Αναπτυξιακές λειτουργίες και αλληλουχίες ανάπτυξης Στάδια ανάπτυξης... 40

2 viii Ψυχολογία της ανάπτυξης 3.3. Διεργασίες, μηχανισμοί, καθοριστικοί όροι και παράγοντες της ανάπτυξης Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 2. Οι κοινωνικές και συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις του νεογέννητου Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις των βρεφών Το νεογέννητο Το βρέφος των 4 έως 8 εβδομάδων Οι συμπεριφορές μεταξύ 3 και 6 μηνών Μετά τους 6 μήνες: η από κοινού προσοχή και οι κοινωνικές αναφορές Η από κοινού προσοχή Οι κοινωνικές αναφορές Δύο αντιφατικές υποθέσεις για τον ρόλο της μητέρας Η προσκόλληση και οι πρώτοι κοινωνικοί δεσμοί Η προέλευση της έννοιας της προσκόλλησης Η διαδικασία της προσκόλλησης-αποδέσμευσης σύμφωνα με τον Bowlby Το πειραματικό πρότυπο της ασυνήθιστης κατάστασης Οι πρόσφατες εργασίες για την προσκόλληση Η συγκινησιακή ανάπτυξη Συναίσθημα και συγκινησιακή έκφραση Η κατανόηση των συγκινήσεων Η ρύθμιση των συγκινήσεων Συμπέρασμα Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 3. Η αισθησιοκινητική και γνωστική ανάπτυξη έως τα 2 χρόνια Η αντιληπτική ανάπτυξη Οι πρώιμες αντιληπτικές ικανότητες Η αξιολόγηση των αντιληπτικών ικανοτήτων του νεογέννητου Το παράδειγμα των οπτικών συμπεριφορών Οι σχέσεις μεταξύ των αισθήσεων... 96

3 Περιεχόμενα ix 2. Η κινητική ανάπτυξη Οι κινήσεις: ενδείξεις σωματικής αύξησης και ανάπτυξης Η κινητικότητα στη γέννηση Τα αντανακλαστικά Ο κινητικός παρορμητισμός και η αυθόρμητη κινητικότητα Οι κατευθυνόμενες κινητικές ενέργειες Το νεογνικό άγγιγμα με το χέρι Η νεογνική μίμηση Ανάπτυξη της σύλληψης: πιάσιμο και κράτημα Οι φάσεις της λαβής Η ρύθμιση της σύλληψης και συγκράτησης των αντικειμένων Η μετακίνηση Ο αντιληπτικός έλεγχος της μετακίνησης Διαχείριση της μετατόπισης και των κινδύνων Η ανάπτυξη των τρόπων βάδισης Η αισθησιοκινητική νοημοσύνη Οι φάσεις της αισθησιοκινητικής νοημοσύνης σύμφωνα με τον Piaget Η γέννηση και η εξέλιξη της νοημοσύνης Οι φάσεις δόμησης του αντικειμένου Η κριτική πρόταση των νατιβιστών Ζητήματα ανάπτυξης Η κλινική αξιολόγηση των αισθησιοκινητικών δραστηριοτήτων του παιδιού Συμπέρασμα Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 4. Η σημειωτική λειτουργία και η ρύθμιση της παραγωγής συμπερασμάτων Αναφορές και παραγωγή συμπερασμάτων μέσα στις συμβολικές λειτουργίες Κλασικοί ορισμοί και είδη αναφορών Μορφές της παραγωγής συμπερασμάτων των σημειωτικών λειτουργιών Πρακτική νοημοσύνη και σημειωτική λειτουργία Συνέχεια ή ασυνέχεια Περιγραφή της εξέλιξης και θεωρητικές προεκτάσεις

4 x Ψυχολογία της ανάπτυξης 3. Η ποικιλία των τομέων άσκησης της σημειωτικής λειτουργίας Οι χρονικά διαφοροποιημένες μιμήσεις Τα συμβολικά παιχνίδια Η εξέλιξη της ζωγραφιάς στο παιδί Η νοερή εικόνα Η λεκτική ανάκληση και η κατηγοριοποίηση Ποικιλία των τομέων της σημειωτικής λειτουργίας, δομική ενότητα και λειτουργικοί δεσμοί Η προοδευτική ρύθμιση της παραγωγής συμπερασμάτων: ο κρίκος που λείπει Επίλυση σημειωτικών προβλημάτων: πού πήγε ο Σνούπι; Φαινομενική όψη, πραγματικότητα και λανθασμένες πεποιθήσεις Σύνδεση των διαφοροποιημένων αναπαραστάσεων Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 5. Η κατάκτηση της γλώσσας Η γένεση της ομιλίας Εύρος και όρια των ικανοτήτων τη στιγμή της γέννησης Νευρωνικό υπόστρωμα και ευπλαστότητα Έλεγχος της φώνησης και βάβισμα Οι πρώτες λέξεις Η ανάπτυξη του λεξιλογίου και η κατάκτηση της προφορικής γλώσσας Η ανάπτυξη του λεξιλογίου Οι κανόνες και η ρύθμιση της προφορικής γλώσσας Η ανάπτυξη των πραγματολογικών όψεων της γλώσσας Οι αναπτυξιακές πλευρές της κατάκτησης της γραπτής γλώσσας Τα «στάδια» κατάκτησης της ανάγνωσης Φωνολογική συνειδητοποίηση και μορφολογική συνειδητοποίηση Οι συνιστώσες της πράξης της γραφής

5 Περιεχόμενα xi 5. Ποικιλομορφίες, δυσφασίες, δυσλεξίες Καθυστερήσεις της κατάκτησης της γλώσσας και δυσφασίες Οι αναπτυξιακές δυσλεξίες Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 6. Οι νοητικές πράξεις Θεωρητικές βάσεις και κλασικά παραδείγματα Οι έννοιες της διατήρησης Οι νοητικές πράξεις της ταξινόμησης και της σειροθέτησης Οι «τυπικές» νοητικές πράξεις και το παράδειγμα της αναλογικότητας Οι οριζόντιες και κατακόρυφες αποστάσεις Ο στρουκτουραλισμός του Piaget Οι έννοιες του σταδίου και του συστήματος Το δομικό μοντέλο του Piaget Πέντε όψεις των «μεταπιαζετιανών» προσεγγίσεων Ενσωμάτωση της λειτουργικότητας Δημιουργία μοντέλου για το γνωστικό σύστημα συνολικά Νέες περιγραφές των φάσεων της ανάπτυξης Ορισμός των τελεστών της ανάπτυξης ή της λειτουργικής αλλαγής Συζήτηση για τον ρόλο της μνήμης εργασίας Το παράδειγμα των αριθμητικών δραστηριοτήτων «Οι δρόμοι του αριθμού» μέχρι το 7ο έτος Η πορεία των αριθμών μετά τα 7 χρόνια Οι αναπτυξιακές δυσαριθμησίες Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 7. Η εξέλιξη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ομηλίκων Το θεωρητικό πλαίσιο: δύο ανταγωνιστικές υποθέσεις Η πρωιμότητα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ομηλίκων

6 xii Ψυχολογία της ανάπτυξης 3. Η διαφοροποίηση εαυτός-άλλος Οι κοινωνικές όψεις του παιχνιδιού Οι κοινωνικές συγκρούσεις Ο υπολογισμός της άποψης του άλλου: η κοινωνική γνώση Η σπουδαιότητα των ομάδων των ομηλίκων την εποχή της εφηβείας Μορφές ομαδοποίησης την εποχή της εφηβείας Το μέγεθος της ομάδας Ο τυπικός ή άτυπος χαρακτήρας των ομάδων Ο μικτός χαρακτήρας των ομάδων Η ομάδα των ομηλίκων ως ομάδα αναφοράς Η ομάδα των ομηλίκων ως περιβάλλον ανάπτυξης και επιρροής Συμπέρασμα Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 8. Κοινωνικοποίηση και κατασκευή της ταυτότητας Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και ανάπτυξη του προσώπου Οικογενειακό περιβάλλον και ανάπτυξη Εξέλιξη του ψυχαναλυτικού μοντέλου Η έκφραση και ο έλεγχος των παιδικών συγκινήσεων Αναπαραστάσεις του εαυτού και κατασκευή της ταυτότητας Εννοιολογικοί προσδιορισμοί Το παράδειγμα της ταυτότητας του γένους Οι ταυτοτικές προκλήσεις της εφηβείας Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 9. Κοινωνικές δεξιότητες και κοινωνικοί κανόνες Οι φιλοκοινωνικές συμπεριφορές των μικρών παιδιών Οι μελέτες γύρω από την ηθική ανάπτυξη Οι κλασικές αναλύσεις Οι παρατηρήσεις του Piaget Τα στάδια του Kohlberg

7 Περιεχόμενα xiii Οι φιλοκοινωνικοί συλλογισμοί κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία Ζητήματα μεθοδολογίας και αξιολόγησης Το ζήτημα της αλληλουχίας των σταδίων Το ζήτημα της διαφοροποίησης των μορφών των κοινωνικών κανόνων Διαπιστωμένες ποικιλομορφίες και διαφοροποίηση της ηθικής ανάπτυξης Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 10. Οι συγκριτικές προσεγγίσεις της ανάπτυξης Προβληματική και μεθοδολογικές δυσκολίες Αναπηρίες και ανάπτυξη Η αναπτυξιακή μελέτη του τυφλού παιδιού Το κωφό παιδί Το νοητικά καθυστερημένο παιδί Αναπτυξιακή ψυχοπαθολογία Πολιτισμική διαφορετικότητα και ανάπτυξη Η πολιτισμική διαφοροποίηση της ανάπτυξης Οι μορφές της οικουμενικότητας Συμπέρασμα Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική Κεφάλαιο 11. Θεωρητικοί προσανατολισμοί και πεδία παρέμβασης στην ψυχολογία της ανάπτυξης Η ανάπτυξη, ένα σύνθετο σύστημα υπό εξέλιξη Συγκεκριμενοποίηση των εννοιών και σταθεροποίηση της ορολογίας Τα συστατικά ενός μοντέλου της ανάπτυξης Τα μοντέλα περιγραφικού τύπου Η αναζήτηση των μηχανισμών και των καθοριστικών όρων Τρία ζητήματα που αναζητούν απάντηση

8 xiv Ψυχολογία της ανάπτυξης 2. Τα πεδία παρέμβασης: από την έρευνα στην πράξη Ψυχολογία της ανάπτυξης και εκπαίδευση Ψυχολογία της ανάπτυξης και παιδιατρική Προτεινόμενα αναγνώσματα Συμπληρωματική βιβλιογραφία στην ελληνική ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΑΣΚΗΣΕΙΣ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Κεφάλαιο 1. Παρουσίαση της ψυχολογίας της ανάπτυξης Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Κεφάλαιο 2. Οι κοινωνικές και συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις του νεογέννητου Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Κεφάλαιο 3. Η αισθησιοκινητική και γνωστική ανάπτυξη έως τα 2 χρόνια Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Άσκηση παρατήρησης Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου

9 Περιεχόμενα xv Κεφάλαιο 4. Η σημειωτική λειτουργία και η ρύθμιση της παραγωγής συμπερασμάτων Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Κεφάλαιο 5. Η κατάκτηση της γλώσσας Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Κεφάλαιο 6. Οι νοητικές πράξεις Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Κεφάλαιο 7. Η εξέλιξη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ομηλίκων Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Άσκηση παρατήρησης

10 xvi Ψυχολογία της ανάπτυξης Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Κεφάλαιο 8. Κοινωνικοποίηση και κατασκευή της ταυτότητας Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Κεφάλαιο 9. Κοινωνικές δεξιότητες και κοινωνικοί κανόνες Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ανοικτές ερωτήσεις Ανάλυση δεδομένων Κεφάλαιο 10. Οι συγκριτικές προσεγγίσεις της ανάπτυξης Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Ανάλυση δεδομένων Διόρθωση Ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών Ερωτήσεις σχετικές με το περιεχόμενο του κεφαλαίου Ανάλυση δεδομένων

11 Περιεχόμενα xvii Κεφάλαιο 11. Θεωρητικοί προσανατολισμοί και πεδία παρέμβασης στην ψυχολογία της ανάπτυξης Ασκήσεις Ανοιχτές ερωτήσεις Διόρθωση Ανοιχτές ερωτήσεις Βιβλιογραφία Ευρετήριο συγγραφέων Ευρετήριο όρων και θεμάτων

12