Σηµείωση: Οι εικόνες οι οποίες έχουν περιληφθεί στον παρόντα τόµο χρησιµοποιούνται για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς και υποκαθιστούν την προβολή

Transcript

1

2 Λιθόσφαιρα Σηµείωση Το ΕΑΠ είναι υπεύθυνο για την επιµέλεια έκδοσης και την ανάπτυξη των κειµένων σύµφωνα µε τη Μεθοδολογία της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Για την επιστηµονική αρτιότητα και πληρότητα των συγγραµ- µάτων την αποκλειστική ευθύνη φέρουν οι συγγραφείς, κριτικοί αναγνώστες και ακαδηµαϊκοί υπεύθυνοι που ανέλαβαν το έργο αυτό.

3 Σηµείωση: Οι εικόνες οι οποίες έχουν περιληφθεί στον παρόντα τόµο χρησιµοποιούνται για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς και υποκαθιστούν την προβολή εικαστικού υλικού στο πλαίσιο µιας διάλεξης. Παρατίθενται µόνο για προσωπική χρήση των φοιτητών του ΕΑΠ και συνοδεύονται από αναφορά της πηγής ή/και του δηµιουργού τους. Οι εικόνες έχουν αναπαραχθεί σε τέτοιο µέγεθος ώστε αυτό να επαρκεί για την κατανόηση του τρόπου χρήσης των λέξεων, των συµβόλων και γενικά του περιεχοµένου τους. Απαγορεύεται η ανατύπωση και κάθε µορφής αναπαραγωγή του παρόντος τόµου, ο οποίος προορίζεται αποκλειστικά για τη διδασκαλία και τις εξετάσεις των φοιτητών του ΕΑΠ. ιανέµεται δωρεάν µόνο στους δηµιουργούς του διδακτικού υλικού, στους εγγεγραµµένους φοιτητές του ΕΑΠ και στο αντίστοιχο διδακτικό προσωπικό και δεν διατίθεται προς πώληση.

4 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠOY EΣ ΣTIΣ ΦYΣIKEΣ EΠIΣTHMEΣ Θεµατική Ενότητα ΠΛANHTHΣ ΓH Τόµος A' Λιθόσφαιρα ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΟΥΤΣΟΣ Kαθηγητής Tµήµατος Γεωλογίας Πανεπιστηµίου Πατρών ΠATPA 2003

5 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠOY EΣ ΣTIΣ ΦYΣIKEΣ EΠIΣTHMEΣ Θεµατική Ενότητα ΠΛANHTHΣ ΓH Τόµος A' Λιθόσφαιρα Συγγραφή ΘEO ΩPOΣ OYTΣOΣ Kαθηγητής Tµήµατος Γεωλογίας Πανεπιστηµίου Πατρών Κριτική Ανάγνωση ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΓΚΙΡΟΣ Kαθηγητής Γεωλογίας Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Aθηνών Ακαδηµαϊκός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου BAΣIΛEIOΣ MAPMAPAΣ Kαθηγητής Tµήµατος Bιολογίας Πανεπιστηµίου Πατρών Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση POZITA TΣEΛEΠH Γλωσσική Επιµέλεια EYPY IKH ΠAΪZH Τεχνική Επιµέλεια EΣΠI EK OTIKH E.Π.E. Καλλιτεχνική Επιµέλεια, Σελιδοποίηση TYPORAMA Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων ΟΜΑ Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / ISBN: X Kωδικός Έκδοσης: ΦYE 42/1 Copyright 2003 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, Πάτρα Τηλ: , Φαξ: Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.

6 ÂÚÈ fiìâó K º π 1 MÈ ÚÒÙË M ÙÈ ÛÙË ÈıfiÛÊ ÈÚ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Aντικείµενο Xρήση της επιστηµολογίας στη Γεωλογία Mέθοδοι της επιστήµης Mέθοδοι της Γεωλογίας H όψη της Γης Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 2 T OÚ ÎÙ Î È Ô K ÎÏÔ ÙˆÓ ÂÙÚˆÌ ÙˆÓ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Oρυκτά Γενικά χαρακτηριστικά των ορυκτών οµή των ορυκτών Oµάδες ορυκτών Aναγνώριση των ορυκτών Πετρώµατα Iζηµατογενή πετρώµατα Πυριγενή πετρώµατα Mεταµορφωµένα πετρώµατα Πετρώµατα ως βασική πηγή για την ιστορία της Γης Kύκλος µετασχηµατισµού των πετρωµάτων Σύνοψη Bιβλιογραφία... 47

7 6 π º πƒ K º π 3 ÚÈÁÂÓ ÂÙÚÒÌ Ù Eισαγωγικές παρατηρήσεις Γένεση µάγµατος Kρυστάλλωση του µάγµατος και υφή Kρυστάλλωση του µάγµατος και ορυκτογένεση Σειρές κρυστάλλωσης Bowen ιαφοροποίηση του µάγµατος Oνοµατολογία πυριγενών πετρωµάτων οµές και τύποι πλουτωνιτών Tύποι πλουτωνιτών Bάθος κρυστάλλωσης των πλουτωνιτών οµές ηφαιστειτών Παράγωγα της ηφαιστειακής δράσης Tύποι ηφαιστείων Hφαιστειακοί σωλήνες και καλδέρες Πρόγνωση ηφαιστειακών εκρήξεων Mακράς διάρκειας πρόγνωση Mικρής διάρκειας πρόγνωση Kοιτάσµατα που συνδέονται µε µαγµατικές διεργασίες Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 4 I ËÌ ÙÔÁÂÓ ÂÙÚÒÌ Ù Eισαγωγικές παρατηρήσεις Γένεση των ιζηµατογενών πετρωµάτων Yφή οµή... 84

8 EPEXOMENA Tαξινόµηση των ιζηµατογενών πετρωµάτων Tα κλαστικά ιζηµατογενή πετρώµατα Tα χηµικά ιζηµατογενή πετρώµατα Iζηµατογενή περιβάλλοντα Πετρελαιοφόρα κοιτάσµατα Σύσταση Oργανική προέλευση Tαµιευτήρες πετρελαίου Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 5 MÂÙ ÌÔÚÊˆÌ Ó ÂÙÚÒÌ Ù Eισαγωγικές παρατηρήσεις Γένεση των µεταµορφωµένων πετρωµάτων Πίεση Θερµότητα Xηµικώς ενεργά ρευστά ιαδροµή θερµοκρασίας πίεσης οµή και υφή των µεταµορφωµένων πετρωµάτων Mεταµορφικές φάσεις και ορυκτά δείκτες Mεταµορφική φάση Oρυκτά δείκτες Mεταµορφικές ζώνες Tαξινόµηση των µεταµορφωµένων πετρωµάτων Kοιτάσµατα που συνδέονται µε τη µεταµόρφωση Σύνοψη Bιβλιογραφία

9 8 π º πƒ K º π 6 H M ÙÚËÛË ÙÔ ÂˆÏÔÁÈÎÔ XÚfiÓÔ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Σχετική χρονολόγηση Aρχές της στρωµατογραφίας Aπολιθώµατα Kαθοδηγητικά απολιθώµατα Στρωµατογραφικοί συσχετισµοί µε απολιθώµατα Aσυµφωνίες Aπόλυτη χρονολόγηση Aρχές της ραδιοµετρικής χρονολόγησης Άλλες µέθοδοι απόλυτης χρονολόγησης H βιόσφαιρα από γεωλογική σκοπιά Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 7 AappleÔÛ ıúˆûë Î È B Ú ÙÈÎ MÂÙ ÎÈÓ ÛÂÈ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Aποσάθρωση Mηχανική αποσάθρωση Χηµική αποσάθρωση Pυθµός αποσάθρωσης Kοιτάσµατα που συνδέονται µε την αποσάθρωση Eδάφη Bαρυτικές µετακινήσεις Aιτία των κατολισθήσεων Tαξινόµηση των κατολισθήσεων

10 EPEXOMENA Mέτρα για την αντιµετώπιση των κατολισθήσεων Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 8 TÔ NÂÚfi ÛÙËÓ EappleÈÊ ÓÂÈ ÙË Ë Î È Î Ùˆ applefi Ù Eισαγωγικές παρατηρήσεις Eπιφανειακά νερά Pοή ποταµού ιάβρωση, µεταφορά, απόθεση Eξέλιξη του ανάγλυφου της Γης Πληµµύρες Προσχωµατικά κοιτάσµατα Yπόγειο νερό Kατανοµή του υπόγειου νερού Kίνηση του υπόγειου νερού Eίδη υδροφόρων, πηγές και σχέση υδροφόρων µε τους ποταµούς Kίνδυνοι από υπεράντληση Pύπανση των υδροφόρων Tο γεωλογικό έργο των υπόγειων νερών Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 9 ÁÂÙÒÓÂ Î È ÕÓÂÌÔÈ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Παγετώνες Kίνηση του παγετώνα Σχήµατα διάβρωσης και αποθέσεις παγετώνα

11 10 π º πƒ Oι εποχές των πάγων Aιτίες των παγετωδών φαινοµένων Άνεµος Σχηµατισµός και τύποι ερήµων ιάβρωση και απόθεση στις ερήµους Eρηµοποίηση Aιολική διάβρωση Aιολικές αποθέσεις Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 10 TÂÎÙÔÓÈÎ ÔÌ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Tάση Παραµόρφωση Παραµόρφωση των γεωλογικών στρωµάτων Tεκτονικές δοµές ιακλάσεις Pήγµατα Πτυχές Eφαρµογές της δοµικής Γεωλογίας οµικοί χάρτες Xάρτες ισοπαχών Γεωλογικοί χάρτες Σύνοψη Bιβλιογραφία

12 EPEXOMENA 11 K º π 11 ÂÈÛÌÔ Î È EÛˆÙÂÚÈÎfi ÙË Ë Eισαγωγικές παρατηρήσεις Σεισµοί Γενικά χαρακτηριστικά Mετρήσεις επί των σεισµών Mηχανισµός γένεσης σεισµών Kαταστροφές και ένταση σεισµού Πρόγνωση σεισµών Aντιµετώπιση των σεισµών Tο εσωτερικό της Γης ιάδοση των σεισµικών κυµάτων O φλοιός O µανδύας O πυρήνας Σύνοψη Bιβλιογραφία K º π 12 ÈıÔÛÊ ÈÚÈÎ Ï ÎÂ Eισαγωγικές παρατηρήσεις Eνεργή κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών Kίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών στο γεωλογικό παρελθόν Σχετική και απόλυτη διεύθυνση κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών O κύκλος του Wilson Aποκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες Aρχικό στάδιο Στάδιο κλειστού ωκεανού Στάδιο ανοικτού ωκεανού

13 12 π º πƒ 12.6 Συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες Ωκεάνια τόξα και ενεργά περιθώρια Oρογενή Συντηρητικά περιθώρια Γεωδυναµική Σύνοψη Bιβλιογραφία Aπαντήσεις Aσκήσεων Aυτοαξιολόγησης Eυρετήριο Παράρτηµα Έγχρωµων Eικόνων