Οµιλία του Προέδρου του Κ.Σ. Ε ΕΚ Γιαννάκη Λ. Οµήρου στην παρουσίαση του βιβλίου του Ιωάννη Παρίση «Η Ευρώπη της Άµυνας»

Transcript

1 Οµιλία του Προέδρου του Κ.Σ. Ε ΕΚ Γιαννάκη Λ. Οµήρου στην παρουσίαση του βιβλίου του Ιωάννη Παρίση «Η Ευρώπη της Άµυνας» Πολιτιστικό Κέντρο Τραπέζης Marfin Laiki Eίναι µε ιδιαίτερη χαρά που αποδέχθηκα την πρόσκληση να πω λίγα λόγια για την εξόχως σηµαντική αλλά και πολύτιµη συγγραφική εργασία του ρα Ιωάννη Παρίση στην οποία µε εξαιρετική επιµέλεια, ακρίβεια και ανάλυση πραγµατεύεται ένα εκ των θεµελιακών πυλώνων πολιτικής της Ε.Ε. Αυτού της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άµυνας. Έχοντας το σηµαντικό υπόβαθρο λαµπρών σπουδών αλλά και εµπειριών σε ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό επίπεδο αναλυτικών προσεγγίσεων στα θέµατα στρατηγικής, αµυντικής πολιτικής, πολιτικής ασφάλειας και άµυνας και ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, ο συγγραφέας καταθέτει στο νέο του βιβλίο µια άκρως αναλυτική αποτύπωση των δεδοµένων και των παραµέτρων που συνθέτουν την «Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άµυνας». Με σεβασµό στους κανόνες επιστηµονικής δεοντολογίας, ο συγγραφέας µε αποκλειστικό εφόδιο και οδηγό την αδιαµφισβήτητη βαθιά γνώση και εµπειρογνωµοσύνη του επιχειρεί και επιτυγχάνει µια πλήρη παράθεση των δεδοµένων που συνθέτουν το ζήτηµα της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής Ασφάλειας και Άµυνας µε ταυτόχρονη ανάδειξη µιας κλασικής εις βάθος γεωπολιτικής ανάλυσης. Ταυτόχρονα επιχειρεί την ανίχνευση των στόχων και επιδιώξεων της για το µέλλον. Ο συγγραφέας ασχολείται στο βιβλίο του µε την ιστορική εξέλιξη της διαµόρφωσης του πυλώνα της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας. Και πραγµατικά. Η ασφάλεια της Ευρώπης δεν είναι κάτι που απασχόλησε µόλις τα τελευταία χρόνια τα Ευρωπαϊκά κράτη. Βέβαια τις περασµένες δεκαετίες µέχρι τη λήξη του ψυχρού πολέµου, πλείστα ευρωπαϊκά κράτη, µε τη συµµετοχή τους στο ΝΑΤΟ, θεωρούσαν ικανοποιητική την παράµετρο της ασφάλειας τους. Όµως το σκηνικό άλλαξε. Οι κίνδυνοι διαφοροποιήθηκαν. Χθεσινοί εχθροί έγιναν σύµµαχοι. Η πραγµατικότητα αυτή οδήγησε σε κοσµογονικές αλλαγές. Σε αναδιατάξεις και ανακατατάξεις δυνάµεων, αλλαγή φιλοσοφίας που χώριζε τον κόσµο και ειδικότερα την Ευρώπη τόσο στο διπλωµατικό, όσο και στον αµυντικό τοµέα. Στο πλαίσιο αυτό, µε τη λήξη του ψυχρού πολέµου, οι ευρωπαϊκοί θεσµοί αναγκάστηκαν να αναπροσαρµοστούν. Ο Ιωάννης Παρίσης µε παραστατικότητα και λεπτοµέρεια παραθέτει την εξελικτική πορεία της πολιτικής άµυνας και ασφάλειας στην πορεία του χρόνου. Η ΚΕΠΠΑ, η ΕΠΑΑ και η ΚΠΑΑ όπως ονοµάστηκε µε τη Συνθήκη της Λισσαβόνας παρά τις διαφορετικές διατυπώσεις, θεσµούς και δοµές είναι σαφές ότι αποσκοπούσαν και αποσκοπούν στο να καταστήσουν την Ε.Ε. ικανή να δρα στη διεθνή σκηνή όχι µόνο ως οικονοµική αλλά και ως ενιαία και κατά το δυνατόν 1

2 ανεξάρτητη πολιτική οντότητα. Πολιτική οντότητα, ισχυρή και αξιόπιστη, ικανή να αντιµετωπίζει τις διεθνείς προκλήσεις ως πραγµατικός παγκόσµιος παίκτης που προωθεί σε πλανητική κλίµακα τις θεµελιακές αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται η ίδια: Ειρήνη, διεθνή ασφάλεια, ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ένωσης, προώθηση της διεθνούς συνεργασίας, δηµοκρατία, κράτος δικαίου, σεβασµός των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών. Οι παρατηρήσεις του συγγραφέα είναι καίριες και εύστοχες ως προς την αξιοπιστία και την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής πολιτικής άµυνας και ασφάλειας. Σηµειώνει: «Για να επιτευχθεί ο τελικός αντικειµενικός σκοπός, θα πρέπει να ενισχυθούν οι επιχειρησιακές της ικανότητες, να αυξηθεί η ισχύς των πολυεθνικών ευρωπαϊκών σχηµατισµών, να βοηθηθεί η δηµιουργία µιας σύγχρονης αµυντικής βιοµηχανίας, να δοθεί ώθηση στη συνεργασία στον τοµέα της δορυφορικής επιτήρησης και να καλυφθούν τα κενά που έχουν διαπιστωθεί στις στρατιωτικές δυνατότητες της Ένωσης». Αξιοσηµείωτες και κρίσιµης σηµασίας είναι και οι επισηµάνσεις του συγγραφέα για την ανάγκη η Ε.Ε. να µπορέσει να καλύψει τα κενά ασφάλειας που θα προκύψουν από την σταδιακή απόσυρση των Αµερικανών µε αποτέλεσµα την ανάγκη ανάληψης µεγαλύτερων ευθυνών για την Ένωση στη διατήρηση της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας στον περίγυρο της. Όπως σηµαντική είναι επίσης η επισήµανση του συγγραφέα ότι υπάρχει µια καθυστέρηση στην ενοποιητική διαδικασία της Ένωσης. Γράφει: «Εκείνο που λείπει είναι η περαιτέρω εξέλιξη της ενοποιητικής διαδικασίας, ιδιαίτερα στον τοµέα της εξωτερικής πολιτικής, της άµυνας και της ασφάλειας καθώς και ο συντονισµός και η συνοχή των ενεργειών τόσο των κρατών µελών όσο και των διαφόρων θεσµικών οργάνων». Χρήσιµες και αναλυτικές είναι και οι αναφορές του συγγραφέα στην περαιτέρω µετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Άµυνας και Ασφάλειας µέσω της νέας Συνθήκης της Λισσαβόνας. Ιδιαίτερα πρέπει να µας απασχολήσουν σε Κύπρο και Ελλάδα, µε δεδοµένη την ανάγκη να αντιµετωπίζουµε την αµετάβλητη τουρκική απειλή, η «ρήτρα αµοιβαίας συνδροµής» του άρθρου 42 της Συνθήκης όπως και η συναφής «ρήτρα αλληλεγγύης». Στις σελ. 54 και 258 του βιβλίου ο συγγραφέας πραγµατεύεται το εξαιρετικά ευαίσθητο και κρίσιµο ζήτηµα τόσο της δηµοκρατικής όσο και της εξ επόψεως ιεθνούς ικαίου νοµιµοποίησης των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων της ΕΠΑΑ. Επειδή στην Κύπρο υπήρξε και εξακολουθεί να υπάρχει µια συστηµατική παραπληροφόρηση γύρω από το θέµα αυτό είναι πολύ χρήσιµες οι επισηµάνσεις του συγγραφέα για τις προϋποθέσεις δηµοκρατικής νοµιµοποίησης των δράσεων της ΕΠΑΑ µε αναφορές στην αποδοχή της κοινής γνώµης, της συµµετοχής των κρατών µελών, των θέσεων του Ευρωπαϊκού και των Εθνικών Κοινοβουλίων και της βάσει του ιεθνούς ικαίου νοµιµότητας τους. Με απαραίτητη την προηγούµενη εντολή του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στα πλαίσια των σχετικών προνοιών του Καταστατικού Χάρτη. 2

3 Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την Κύπρο είναι το κεφάλαιο του βιβλίου για τη Μεσογειακή ιάσταση της ΕΠΑΑ. Εύστοχα σηµειώνει ο συγγραφέας ότι τα προβλήµατα ασφάλειας της νότιας περιοχής της Ευρώπης, δηλαδή της Μεσογειακής περιοχής, αποτελούν προβλήµατα της Ε.Ε. ως συνόλου, Κι αυτό βέβαια καλύπτει τόσο το Μεσανατολικό όσο και το Κυπριακό. Ο συγγραφέας αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο του βιβλίου του σε ένα εξαιρετικά κρίσιµο και επίκαιρο θέµα που αποτελεί αντικείµενο δηµόσιου διαλόγου στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια. Αυτό της συµµετοχής της Κύπρου στην ΕΠΑΑ και ειδικότερα της συµµετοχής στο ΡFΡ (Συνεταιρισµός για την Ειρήνη). Ο Ιωάννης Παρίσης µε απόλυτη σαφήνεια και ακλόνητη λογική επιχειρηµατολογία αναφέρει ότι η απουσία της Κύπρου από την πλήρη και ολοκληρωµένη συµµετοχή της στην ΕΠΑΑ λόγω µη υποβολής αίτησης ένταξης στο «Συνεταιρισµό για την Ειρήνη» οδηγεί στη θεσµική και πολιτική αποδυνάµωση της Κύπρου σε σχέση µε τους τοµείς της Ευρωπαϊκής Άµυνας και Εξωτερικής Πολιτικής. Επίσης στη διατήρηση και ενίσχυση του στρατηγικού ρόλου της Βρετανίας και της Τουρκίας στην περιοχή µέσω της Κύπρου, δεδοµένης της ύπαρξης των Βρετανικών Βάσεων και της παράνοµης παρουσίας των τουρκικών στρατευµάτων στο βόρειο τµήµα της Κύπρου από το Εδώ και χρόνια καταθέτουµε την άποψη εντός και εκτός Βουλής ότι η υποβολή αίτησης για ένταξη της Κυπριακής ηµοκρατίας στο Συνεταιρισµό για την Ειρήνη PFP είναι µια επιτακτική αναγκαιότητα. Είναι αδιανόητο αλλά και εθνικά ζηµιογόνο η Κύπρος µε την κρίσιµη γεωστρατηγική της θέση, εξαιρετικά χρήσιµη για τους σχεδιασµούς της Ε.Ε. στην περιοχή, να είναι η µόνη από τις χώρες µέλη της Ένωσης που βρίσκεται έξω από αυτό το µεταδιπολικό Οργανισµό. Να είναι η µόνη χώρα µέλος της Ένωσης που δεν µετέχει πλήρως και απρόσκοπτα στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Άµυνας και Ασφάλειας που αποτελεί βασικό πυλώνα πολιτικών της Ε.Ε. µε βάση τη Συνθήκη του Μάαστριχ του Έχει λεχθεί στο δηµόσιο διάλογο που αναπτύχθηκε στην Κύπρο γύρω από το θέµα ότι ένταξη στο Συνεταιρισµό για την Ειρήνη σηµαίνει ένταξη στο ΝΑΤΟ. Μέγα λάθος. Αντίθετα στο Συνεταιρισµό για την Ειρήνη µετέχουν ουδέτερες χώρες της Ευρώπης που δεν είναι µέλη του ΝΑΤΟ. Όπως και µη Ευρωπαϊκές χώρες. Λέγεται ακόµα ότι αν ενταχθούµε στο «Συνεταιρισµό για την Ειρήνη» θα συµµετέχουµε σε επιδροµικές στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον φίλων γειτονικών χωρών. Μα αν πράγµατι η Ε.Ε. αποτελεί επιδροµικό στρατιωτικό συνασπισµό γιατί επιλέξαµε να ενταχθούµε στην Ένωση; Βέβαια ουδέν τούτου αναληθέστερον. Με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου οι επιχειρήσεις που αναλαµβάνονται από την Ευρωπαϊκή Πολιτική Άµυνας και Ασφάλειας είναι καθορισµένες. 1. Επιχειρήσεις διάσωσης και έρευνας. 2. ανθρωπιστικές επιχειρήσεις 3. Επιχειρήσεις αποκατάστασης της ειρήνης µόνο κατόπιν απόφασης του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. 3

4 Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι στο Σχέδιο Ανάν υπήρχε πρόνοια που απαγόρευε στο διηνεκές τη συµµετοχή της Κύπρου στο Ευρωπαϊκό Συλλογικό σύστηµα ασφάλειας εκτός αν το επέτρεπε η Τουρκία. Προφανώς αυτή η πρόνοια την οποία επέβαλε η Τουρκία δεν αποσκοπούσε στην εξυπηρέτηση των συµφερόντων της Κύπρου αλλά σε µετατροπή της σε κράτος ήσσονος κυριαρχίας. Επιτέλους πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν ζούµε στην εποχή του ψυχρού πολέµου και ότι δεν µπορούµε να µένουµε µαρµαρωµένοι στο παρελθόν. Πέραν τούτων η άρνηση της Κυπριακής Κυβέρνησης να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο «Συνεταιρισµό για την ειρήνη» δηµιουργεί σοβαρές επιπλοκές στις σχέσεις Ε.Ε. και ΝΑΤΟ. Αποτέλεσµα τούτου είναι η επίρριψη ισόβαθµα ευθυνών σε Κύπρο και Τουρκία για τις περιπλοκές αυτές. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο µε πρόσφατο σχετικό του ψήφισµα και µε συντριπτική πλειοψηφία 575 ψήφων επιρρίπτει εξίσου ευθύνες σε Κύπρο και Τουρκία για «υπονόµευση της αποτελεσµατικότητας και αξιοπιστίας Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ». Η άρνηση της Κυπριακής ηµοκρατίας να προχωρήσει στην αίτηση για ένταξη στο «Συνεταιρισµό για την Ειρήνη» συνεχίζεται µέσα σε µια πολιτική συµπεριφορά κραυγαλέας αντίφασης. Στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του εκεµβρίου του 2008 ο Πρόεδρος Χριστόφιας συµφώνησε στο κείµενο των τελικών συµπερασµάτων που προβλέπουν για «ανάπτυξη πλήρους συµπληρωµατικότητας µε το ΝΑΤΟ στο συµφωνηµένο πλαίσιο της στρατηγικής σχέσης Ε.Ε. ΝΑΤΟ και στο πλαίσιο της τήρησης της αντίστοιχης αυτονοµίας τους ως προς τη λήψη αποφάσεων και των αντίστοιχων διαδικασιών τους» Άρθρο 30 των τελικών συµπερασµάτων. Αντιφατική είναι επίσης η συµπεριφορά της Κυπριακής Κυβέρνησης να επιδιώκει ορθά την υποκατάσταση των αναχρονιστικών εγγυήσεων του 1960 µε τη συµµετοχή της Κυπριακής ηµοκρατίας στην Ε.Ε. και τις εγγυήσεις που παρέχουν οι µηχανισµοί ασφάλειας της Ε.Ε., άρα της ΕΠΑΑ και την ίδια στιγµή να επιµένει πεισµατικά σε µια ελλειµµατική και ανάπηρη συµµετοχή στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας. Για µια ακόµα φορά καλούµε την Κυβέρνηση να κατανοήσει τα συµφέροντα της Κύπρου και να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο «Συνεταιρισµό για την Ευρώπη». Τίποτα δεν µπορεί να δικαιολογήσει µια στάση αποµόνωσης της χώρας µας από τους µηχανισµούς ασφάλειας της Ε.Ε. Τυχόν εµµονή σε παλιές αντιλήψεις, προκαταλήψεις της εποχής του ψυχρού πολέµου, σε ιδεοληψίες και παρωχηµένες πολιτικές πρακτικές που ανήκουν οριστικά στην ιστορία ενός κόσµου που έχει φύγει, θα ισοδυναµεί µε ήττα. Πρέπει να αποτρέψουµε αυτό τον κίνδυνο µε πρωτοβουλίες, µε δράση και µε αξιοποίηση νέων ευκαιριών και δυνατοτήτων. Θα δεχθούµε η Κύπρος να συνεχίσει µια στάση αποµονωτισµού; Να είναι µια ευρωπαϊκή χώρα ελλειµµατική και δεύτερης κατηγορίας; Η πρόκληση για τη συµµετοχή στη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας είναι µπροστά µας. Ας κτίσουµε τη νέα πραγµατικότητα γυρνώντας σελίδα. 4

5 Αγαπητέ κύριε Παρίση, Θερµά συγχαρητήρια και ευχές για συνέχιση της καρποφόρας πορείας και δηµιουργικής σου προσφοράς. 5