THE ECONOMIST DEBATE

Transcript

1 THE ECONOMIST DEBATE ΟΜΙΛΙΑ ΜΙΧΑΛΗ ΙΑΚΩΒΙΔΗ Sir Donald Gordon Chair of Entrepreneurship and Innovation ΤΟ THE OXFORD-STYLE DEBATE «Is the Young Generation properly skilled to meet tomorrow s challenges?» WEDNESDAY 30 OCTOBER 2013

2 WEDNESDAY 30 OCTOBER 2013 Χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι εδώ και θα ακολουθήσω αυτή την πολύ εύγλωττη παρουσίαση. Αυτό θα κάνει τη δική μου παρουσίαση πολύ πιο εύκολη, γιατί θα μιλήσω κι εγώ για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά. Όσον αφορά το μέρος των προσπαθειών για να πω ότι όχι δεν έχουμε κατάλληλες δεξιότητες, θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω πολλά επιχειρήματα, θα μπορούσα να αναφέρω την πολιτική, τις επιχειρήσεις, όλα αυτά συμμετέχουν, αλλά φοβάμαι ότι θα πρέπει να ελέγξω όμως την πραγματικότητα και θα κάνω κάτι καλό, δε θα προσπαθήσω να προτείνω μόνο ότι η νέα γενιά δεν έχει τις κατάλληλες δεξιότητες για τις προκλήσεις του μέλλοντος, αλλά ότι δεν έχουν καν τα προσόντα για τις σημερινές προκλήσεις. Δεn θέλω βέβαια να πω ότι όλοι πρέπει να σταματήσουμε να ελπίζουμε, όχι, αυτό που υπογραμμίζω είναι ότι πρέπει να ταυτοποιήσουμε τα προβλήματα πριν πάμε μπροστά, πριν προσπαθήσουμε να τα επιλύσουμε και πριν επιτεθούμε σε αυτά θα πρέπει να ξέρουμε με τι έχουμε να κάνουμε. Τι συνέβαινε μέχρι πρότινος; Η καριέρα μας συνήθως ξεκινούσε με το πανεπιστήμιο. Ξεκινούσαμε βέβαια αρχικά με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τη δευτεροβάθμια, μετά πηγαίναμε στο στρατό, εφόσον κάναμε και την τριτοβάθμια εκπαίδευση και όλοι θέλαμε να γίνουμε γιατροί ή δικηγόροι για να έχουμε μια καριέρα ή μηχανικοί καθώς εξελισσόταν ο κόσμος. Δηλαδή υπήρχε η πεπατημένη, γεννιόσουνα, σπούδαζες και εύρισκες μια δουλειά. Το ίδιο συνέβαινε και με την επαγγελματική κατάρτιση, ήταν δηλαδή μία πεπατημένη των συντεχνιών που ακολουθούνταν στην Ευρώπη εδώ και αιώνες. Οι διάφορες συντεχνίες, οι τεχνίτες, οι αρχιτέκτονες, οι μηχανικοί, ανήκαν σε μια συγκεκριμένη ομάδα, είχαν κάποια συγκεκριμένα προσόντα που τους επέτρεπε να έχουν μία καλή καριέρα στην κοινωνία και αυτό πιστεύει. Και σήμερα η κοινωνία, ότι η εκπαίδευση είναι το εισιτήριο που σου δίνει τη δυνατότητα να κάνεις κάτι που δεν μπορούν να κάνουν κάποιοι άλλοι, αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει κι έχουν αλλάξει γιατί η οικονομία έχει

3 αλλάξει τον κόσμο όπως είναι σήμερα. Τι οδήγησε στη δημιουργία αυτού του κενού που θα προσπαθήσω τουλάχιστον να σας πείσω ότι υπάρχει; Αυτό που συνέβη είναι ότι αρχίσαμε να γινόμαστε περισσότερο παγκόσμιοι, ο κόσμος όπως είναι δομημένος έχει αρχίσει να αλλάζει σε πολλές χώρες. Τα επαγγέλματα έχουν χάσει τα προνόμια που είχαν, τα σύννεφα άρχισαν να μαζεύονται πάνω από τα διάφορα επαγγέλματα γιατί αποφασίσαμε ότι κάποιος είναι περισσότερο παραγωγικός όταν συνδυάζει γνώσεις και όχι μόνο εταιρείες αλλά ολόκληρες βιομηχανίες άρχισαν να αλλάζουν τον τρόπο που οργανωνόταν και δημιουργήθηκαν νέες δυνατότητες. Επίσης, ολόκληροι τομείς ενσωματώθηκαν, όπως οι οικονομικές υπηρεσίες που ουσιαστικά συγκεντρώθηκαν και έδωσαν την ευκαιρία σε άλλους ανθρώπους που έχουν εξειδικευτεί σε συγκεκριμένα πράγματα να εισχωρήσουν σε αυτές. Σε άλλους τομείς, όπως οι υπολογιστές, οι παραδοσιακές εταιρείες όπως η ΙΒΜ και η TEC έδωσαν τη θέση τους στην Accenture και σε άλλες εταιρείες οι οποίες λειτουργούν με διαφορετικούς ρυθμούς. Ήρθε και μια άλλη αλλαγή που δεν ήταν μόνο η αναδιάρθρωση των εταιρειών, αλλά και η παγκοσμιοποίηση. Σκεφτείτε σήμερα την ανάπτυξη της Ινδίας και της Κίνας, γιατί αναδύθηκαν αυτές οι χώρες; Γιατί άλλαξε ο τρόπος παραγωγής, γιατί τώρα έχουμε ανάθεση σε τρίτους από εταιρείες, ενώ παλαιότερα οι εταιρείες τα έφτιαχναν όλα μόνες τους. Τώρα μία εταιρεία μπορεί να αναθέσει σε μία άλλη εταιρεία στην Ινδία να παρέχει μια υπηρεσία ή να παρασκευάσει κάτι γι αυτή, οπότε έχουμε ανάθεση αυτών των εταιρειών και η Κίνα ανήκει σε αυτούς τους κατασκευαστές. Και όλη αυτή η αναδιάρθρωση τι σημαίνει; Σημαίνει ότι υπάρχει ρευστότητα και ότι αυτοί οι ανταγωνιστές υπάρχουν, ότι δε ζούμε σε κλειστές κοινωνίες και δεν μπορούμε εμείς να ρυθμίζουμε ποιους θα δεχόμαστε και ποιους δε θα δεχόμαστε. Σημαίνει όμως και κάτι άλλο, ότι μπορείς να έχεις την ευκαιρία να βρεις τρόπους να συνδυάσεις πράγματα, για να δημιουργήσεις αξία, κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν. 2

4 Δε βλέπουμε μόνο να αλλάζει η παραγωγή, αλλά είδαμε επίσης να αλλάζουν και τα επιχειρηματικά πρότυπα. Η ιδέα της μακροχρόνιας καριέρας είναι σπάνια στις μέρες μας. Η ασφάλεια που μπορεί να ένιωθαν οι άνθρωποι στις μεγάλες εταιρείες τις βιομηχανικές ανήκει πλέον στο παρελθόν. Ακόμα και στις μεγάλες εταιρείες βλέπουμε ότι οι εταιρείες οι οποίες επιβιώνουν είναι αυτές οι οποίες αλλάζουν πλοήγηση και φυσικά προσλαμβάνουν και προσωπικό καινούριο για να ανταποκριθεί στην αλλαγή πλεύσης. Οι δεξιότητες λοιπόν που έχουμε και η κατάρτιση από το πανεπιστήμιο βασίζεται μόνον στις συντεχνίες. Ήδη στις συντεχνίες δηλαδή εκπαιδεύουμε ανθρώπους να γίνουν κοινωνιολόγοι, οικονομολόγοι, δικηγόροι και τα λοιπά, δηλαδή τους προετοιμάζουμε να ανήκουν σε μία συντεχνία και ζητάμε από αυτούς τους ανθρώπους να απομνημονεύσουν πράγματα. Και αυτό ήταν η πεπατημένη του παρελθόντος, γιατί στο παρελθόν επειδή δεν υπήρχαν πολλά βιβλία για να διακινηθεί η γνώση οι άνθρωποι έπρεπε να αποστηθίζουν και να θυμούνται πράγματα και να τα μεταφέρουν από γενιά σε γενιά. Πλέον η πληροφορία δεν είναι σπάνια, μπορείς να τη βρεις οπουδήποτε. Μπορείς να βάλεις κάτι το google και να το βρεις αμέσως, που αυτό σημαίνει ότι το οικοδόμημα της οικοδόμησης δεξιοτήτων το οποίο βασίζεται στο παρελθόν έχει ήδη ξεπεραστεί σήμερα, όχι μόνο για το αύριο. Αυτοί οι κανόνες όμως που ακολουθούσαμε όλα αυτά τα χρόνια δε μας άφησαν να κατανοήσουμε ότι η αξία δημιουργείται από τον συνδυασμό πραγμάτων και όχι μόνο από την στείρα αποστήθιση πραγμάτων αλλά από την κριτική αξιολόγησή τους. Εγώ είμαι καθηγητής πανεπιστημίου και θα επιστρέψω σε αυτό που είπατε προηγουμένως, ας σκεφτούμε αν οι εταιρείες μπορούν να δώσουν μια απάντηση σε αυτό το πρόβλημα. Συμφωνώ με την άποψη ότι οι εταιρείες έχουν σταματήσει να εκπαιδεύουν ανθρώπους, κάτι που έκαναν παραδοσιακά. Δυστυχώς αυτό είναι ένας λόγος για τον οποίον θα πρέπει να ψηφίσετε τη δική μου θέση, γιατί πραγματικά πλέον οι εταιρείες δεν εκπαιδεύουν το προσωπικό τους. Έτσι δημιουργείται ένα κενό δεξιοτήτων, όταν φεύγεις από το πανεπιστήμιο. Δηλαδή σκέψου, πας στο πανεπιστήμιο 3

5 και πιστεύεις ότι έχεις όλα τα προσόντα να βρεις δουλειά και ξαφνικά βγαίνεις στην αγορά εργασίας και βλέπεις ότι δεν έχεις. Θα σας δώσω ένα βιωματικό παράδειγμα. Κάθε χρόνο το χειμώνα στο Νταβός υπάρχει μια συνάντηση ανθρώπων που προσπαθούν να δουν ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα του κόσμου και η πρόσκληση λοιπόν που δέχθηκα είναι αυτή που βλέπετε στην οθόνη και ποιο είναι το ερώτημα που ετέθη και εκλήθην να απαντήσω είναι γιατί υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων; Φυσικά, όπως συνέβη και με άλλες περιπτώσεις, πολλή συζήτηση και καθόλου δράση. Για να δούμε όμως κάποια έρευνα που έχει γίνει για το ζήτημα ποια είναι τα ελλείμματα που αναγνωρίζουν οι εργοδότες. Πού υπάρχει έλλειμμα; Δεξιότητες μηχανικής, δεξιότητες λειτουργίας Η/Υ. Βέβαια δεξιότητες τεχνικές, ανάγνωσης και γραφής φυσικά ισχύουν για όλους, αλλά υπάρχουν ουσιαστικά προβλήματα συμμετοχής, όταν ζητούνται εξεζητημένες γνώσεις, όταν ζητείται προσαρμοστικότητα, ηθική, συνεργατικότητα και ούτω καθεξής. Αυτές οι λέξεις τείνουν να λείπουν από το λεξιλόγιο των ανθρώπων οι οποίοι βρίσκονται στην εκπαίδευση σήμερα. Άρα δηλώνει ότι δεν είμαστε προετοιμασμένοι ούτε για το σήμερα ούτε για το αύριο. Η ύφεση όμως χειροτερεύει τα πράγματα. Και γιατί τα χειροτερεύει; Γιατί οι περισσότερες ευκαιρίες παθιάζονται με το να προσλάβουν ανθρώπους που νομίζουν ότι θα είναι ιδανικοί γι αυτές αλλά δεν μπαίνουν στη διαδικασία να κάνουν μακροχρόνιο σχεδιασμό. Και αυτό που βλέπουμε από το 2008 και κάτω, υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος και δραστηριότητας εταιρειών στην επιλογή, στρατολόγηση και αξιολόγηση των εκτελεστικών στελεχών τους. Η αναντιστοιχία λοιπόν δεξιοτήτων υπάρχει και δημιουργείται αυτό το κενό μεταξύ αυτών που έχουν ή δεν έχουν εμπειρία, ικανών ανθρώπων και ανθρώπων που δεν είναι ικανοί ν ανταποκριθούν στις ανάγκες της συγκεκριμένης στιγμής, στο συγκεκριμένο τόπο. Αυτό το γράφημα αποτυπώνει αυτό το κενό και αφορά τις ΗΠΑ, που είναι μια από τις πιο ευέλικτες αγορές εργασίας στον κόσμο. Αυτό το γράφημα δείχνει το ποσοστό ανεργίας και τον αριθμό των αγγελιών που ζητούν υπαλλήλους. Βλέπουμε ότι υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για εργασία, 4

6 υπάρχουν περισσότερες λοιπόν αγγελίες, ενώ μετά το 2009 τα πράγματα αλλάζουν, υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά και λιγότερη ζήτηση μέσω αγγελιών για υπαλλήλους. Όπως είπε κι ένας συνάδελφός μου, ο γιος μου είχε μεγάλη δυσκολία στο να βρει δουλειά μετά την αποφοίτησή του. Δέχτηκε μια δουλειά στον τομέα της υγείας και θέλησε να επαναπροσανατολιστεί σε αυτόν τον τομέα. Γι αυτό ξαναγύρισε στο σχολείο. Συνέχισε τις σπουδές του και όταν αποφοίτησε πάλι δε βρήκε δουλειά, γιατί αυτό που ανακάλυψε ήταν ότι οι εργοδότες ζητούν ανθρώπους οι οποίοι να έχουν αντίστοιχη εμπειρία. Θέλουμε οι άνθρωποι να προσφέρουν ό,τι καλύτερο μπορούν στη δουλειά τους. Αν δούμε το δικό μου σχολείο, το London Business School, τα ποσοστά απασχόλησης είναι μεταξύ 96% και 99% η απορρόφηση των αποφοίτων. Και βέβαια εμείς αποτελούμε ένα πάρα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Αν δούμε την αναντιστοιχία που υπάρχει στην κατανομή του εισοδήματος, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι τα πράγματα δε λειτουργούν με τον τρόπο που λειτουργούσαν στο παρελθόν. Το παρελθόν είναι ότι ως κοινωνίες προσπαθούμε να πείσουμε τον μέσο άνθρωπο να προχωρήσει. Δε λέω ότι αυτό είναι απέλπιδο, αλλά κάποια στιγμή πρέπει ν αναγνωρίσουμε ποιο είναι το βασικό πρόβλημα. Κάποια στιγμή τα πράγματα χειροτερεύουν γιατί έχουμε να κάνουμε με σύνθετα πράγματα: την υγεία, την ηλικία, το περιβάλλον, την ενέργεια, την έλλειψη πόρων. Όλα αυτά δεν διδάσκονται στο πανεπιστήμιο. Χρειαζόμαστε προσαρμοστικότητα, χρειαζόμαστε ανθρώπους που θα μπορέσουν να τα ενσωματώσουν όλα αυτά στα εκπαιδευτικά τους προγράμματα. Και πώς το κάνουμε αυτό; Με το να ενσωματώσουμε αυτό που ονομάζουμε κοινωνικές συμπράξεις στα σχολεία. Να μην αφήνεις δηλαδή στους ανθρώπους τη δυνατότητα να συμμετέχουν, να κατανοούν το νόημα και να λειτουργούν όχι ως άτομα, αλλά ως κοινωνία, για να μπορούν να λειτουργούν καλύτερα σ ένα σύνολο όπου τους δίνεται η δυνατότητα να δημιουργήσουν μια καλύτερη κοινωνία. Το θέμα είναι λοιπόν ν αναγνωρίσουμε το πρόβλημα και να προβούμε στην επίλυσή του. 5

7 Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. 6