THE ECONOMIST DEBATE STEVE BAINBRIDGE

Transcript

1 THE ECONOMIST DEBATE ΟΜΙΛΙΑ STEVE BAINBRIDGE Senior Analyst of European Training Policies Cedefop «Is the young generation properly skilled to meet tomorrow s challenges?» WEDNESDAY 30 OCTOBER 2013 Κυρίες και κύριοι, ευχαριστώ πολύ που ήρθατε εδώ απόψε, ευχαριστώ τον Economist και τη Citi που με κάλεσαν εδώ να μιλήσω. Θυμίζει λίγο το διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision η ψηφοφορία, για να δούμε πώς θα τα πάμε απόψε. Κάθε γενιά έχει άγχος για την επόμενη. Ο παππούς μου δεν επαινούσε ποτέ τις δεξιότητες του πατέρα μου, ενώ ο ίδιος ο πατέρας μου ανησυχούσε τι θα γίνω εγώ, διότι υπολειπόμουν σε πρακτικές δεξιότητες, δεν ήξερα τον κόσμο εν γένει, ο πατέρας μου πρέπει να σας πω ακόμη ανησυχεί για μένα. Και φυσικά όλοι εμείς ανησυχούμε για την επόμενη τη νέα γενιά. Το ερώτημα το οποίο συζητάμε σήμερα, εάν δηλαδή η νέα γενιά έχει τις κατάλληλες δεξιότητες για τις προκλήσεις του αύριο, ουσιαστικά αποτυπώνει μία ανησυχία ότι δεν είναι και σίγουρα θα υπάρχουν καλά επιχειρήματα γι αυτή την άποψη. Οι νέοι ορίζονται συνήθως ως εκείνοι που είναι ηλικίας μεταξύ 15 και 24 ετών, για στατιστικούς λόγους, χρειάζεται να αντεπεξέλθουν στο ρυθμό των τεχνολογικών και οργανωτικών αλλαγών, την παγκοσμιοποίηση,

2 τις δημογραφικές μετατοπίσεις, περιβαλλοντικές μεταβαλλόμενους κανονισμούς. πιέσεις και διαρκώς Σαν να μην αρκεί αυτό, οι νέοι άνθρωποι έχουν ακόμη να αντιμετωπίσουν μία αγορά εργασίας η οποία είναι αρκετά δυσμενής, με δεδομένο ότι έχουμε τη χειρότερη οικονομική ύφεση από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Επίσης, η αγορά είναι πολύ πιο απαιτητική, οι θέσεις εργασίας σε όλα τα επίπεδα γίνονται ολοένα και μεγαλύτερης εντάσεως δεξιοτήτων. Οι τελευταίες προβλέψεις του Cedefop για την αγορά εργασίας και τη ζήτηση δείχνουν ότι θα δημιουργηθούν περίπου 10 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας τα επόμενα χρόνια, αλλά αυτές οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν θα είναι πολωμένες, οι περισσότερες θα έχουν μεγάλες απαιτήσεις σε δεξιότητες ή θα είναι στοιχειώδεις. Οι στοιχειώδεις είναι εκείνες οι οποίες δε χρειάζονται σχεδόν καθόλου ή ελάχιστες δεξιότητες. Θα έχουμε την τεχνολογία που θα υποκαθιστά τον άνθρωπο σε πολλά καθήκοντα, αλλά πρέπει να σας πω ότι δεν υπάρχει κάποια άμεση σύνδεση ανάμεσα στο επίπεδο δεξιοτήτων μιας θέσης εργασίας και το ποσοστό της ρουτίνας που περιλαμβάνει. Υπάρχουν για παράδειγμα θέσεις εργασίας υψηλών δεξιοτήτων, όπως οι πιλότοι αεροπλάνων, οι οποίες όμως έχουν πολλή ρουτίνα. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή οι αυτόματοι πιλότοι που υποκαθιστούν τους ανθρώπινους, είναι σίγουρο όμως ότι πολύ σύντομα παρά το ότι έχουμε ήδη αεροπλάνα χωρίς πιλότους θα αργήσουμε να έχουμε αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς. Οι θέσεις εργασίας λοιπόν σε όλα τα επίπεδα, καθώς θα περιπλέκονται, θα χρειάζονται ανθρώπους που να μπορούν να σκεφτούν, να επικοινωνήσουν, να οργανωθούν και να προσπαθήσουν. Έχουμε εμείς τέτοια άτομα; Ειδικά, όπως είπε ο John Andrews όταν βλέπουμε τόσο μεγάλα ποσοστά ανεργίας στους νέους, υπάρχουν δεξιότητες; Υπάρχει όμως μία διαφορά ανάμεσα στο ποσοστό ανεργίας στους νέους, που είναι ο αριθμός των ανέργων νέων ανθρώπων ως αναλογία των νέων οι οποίοι αυτή τη στιγμή αναζητούν μια θέση εργασίας ή ήδη εργάζονται και την αναλογία της ανεργίας στους νέους που είναι ο αριθμός

3 των ανέργων νέων ατόμων σε αναλογία όλων των νέων ατόμων, είτε είναι ακόμη στην εκπαίδευση πλήρους απασχόλησης, είτε στο σχολείο. Παρά λοιπόν το ότι το ποσοστό ανεργίας είναι στο 23,3% η αναλογία ανεργίας στους νέους είναι στο 9,7%. Στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας στους νέους τον Αύγουστο ήταν 65,1%, αλλά η αναλογία ανεργίας στους νέους ήταν 16,8%, δηλαδή ούτε το ένα τρίτο. Στη Γερμανία η αντίστοιχη αναλογία είναι 3,9%. Φαίνεται λοιπόν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μένουν στην εκπαίδευση, κάτι που είναι θετικό, αλλά οι στατιστικές έχουν φτιαχτεί έτσι ώστε να αυξάνουν το ποσοστό ανεργίας στους νέους, κάτι που είναι κακό. Και φυσικά έχουμε και το τι θα γίνει εάν κάποιος δεν βρει εργασία σε νεαρή ηλικία, μπορεί να αλλάξει, να επηρεαστεί όλη του η ζωή. Γι αυτό λοιπόν από το 2013 θέλουμε να αλλάξουμε αυτές τις στατιστικές. Είναι τραγικό το ότι αυτή τη στιγμή έχουμε 5,5 εκατομμύρια νέους ανθρώπους ηλικίας 15 έως 24 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση που είναι άνεργοι, μιλάμε για μία ολόκληρη Αθήνα. Έχουμε 27 εκατομμύρια νέους ανθρώπους στην ίδια ηλικία 15 έως 24 που είναι στην εκπαίδευση, μιλάμε για έναν πληθυσμό δύο φορές εκείνον της Ελλάδος. Αυτά λοιπόν τα 27 εκατομμύρια δεν συμπεριλαμβάνουν νέους ανθρώπους που εργάζονται και υπάρχουν 18,5 εκατομμύρια από αυτούς, πολλοί δε συμμετέχουν ακόμη στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, όπως για παράδειγμα σε μαθητείες. Για να δούμε λοιπόν πώς θα ανταποκριθούμε σε έναν πιο απαιτητικό κόσμο, βλέπουμε ότι οι νέοι προετοιμάζονται διαρκώς καλύτερα. Αυτό αποτυπώνεται στα υψηλότερα επίπεδα ακαδημαϊκών επιτυχιών. Έως το 2025 θα έχουμε εργατικό δυναμικό με ακαδημαϊκό πτυχίο και θα ανέρχεται στο 39%. Αυτό είναι σε αντίθεση με το 31% του Επίσης το εργατικό δυναμικό που δε θα έχει καθόλου προσόντα, θα πέσει στο 14%, το οποίο είναι λιγότερο από το μισό από το 31% που ήταν το 2000 και εκείνοι που θα έχουν τις καλύτερες προϋποθέσεις, που θα έχουν τα καλύτερα προσόντα, θα είναι οι νέοι. Τι θα κάνουμε λοιπόν; Θα γινόμαστε σοφότεροι και θα κριτικάρουμε θα επικρίνουμε τους νέους που δεν έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες;

4 Υπάρχει μία αναντιστοιχία δεξιοτήτων και θα αναφερθώ σε ένα περιστατικό. Πηγαίνει ένας νέος να βρει δουλειά σε ένα εργοτάξιο και ο επόπτης ο επιστάτης τον ρωτάει "ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα «joist» και στο «girder» που είναι δοκάρια. Ο νέος απαντά "ο Joist έγραψε τον Οδυσσέα και ο Girder τον Φάουστ". Γνώσεις ναι, δεξιότητες; Άλλο ερώτημα αυτό. Και πρέπει να σας πω ότι το δοκάρι «joist» είναι στην κορυφή της οροφής, ενώ το δοκάρι «girder» είναι κάτω από αυτό, είναι υποστηρικτικό. Μιλούμε λοιπόν διαρκώς για ελλείμματα δεξιοτήτων, μιλούμε για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα οποία δεν εκπαιδεύουν δεν προετοιμάζουν τους νέους για τις θέσεις εργασίας, είναι αυτό σωστό; Παρά την τρέχουσα οικονομική ύφεση, μια μελέτη από την ManPower που δημοσιεύθηκε φέτος και πραγματοποιήθηκε σε 42 χώρες, ανέφερε ότι το 25% των επιχειρήσεων στην Ευρώπη αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην πρόσληψη, το 25% των επιχειρήσεων στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, που η ανεργία είναι τόσο υψηλή, το αντίστοιχο νούμερο ήταν περίπου 38% και στη Γερμανία περίπου 35%. Υπήρχε επίσης μία έρευνα του European Barometer του 2010, η οποία διαπίστωσε ότι το 33% των εργοδοτών αναγνωρίζει έλλειμμα αιτούντων για θέση εργασίας που να έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες και ικανότητες. Υπάρχουν κι άλλες έρευνες, η έρευνα της McKinsey του 2011, η οποία δείχνει ότι ως το 2020 ο κόσμος θα έχει 40 εκατομμύρια εργάτες, οι οποίοι δε θα έχουν αποφοιτήσει από κολέγιο. Ποιος είναι υπεύθυνος λοιπόν γι αυτή την κατάσταση; Σύμφωνα με την έρευνα της ManPower μόνον το 42% των εργοδοτών πιστεύει ότι οι απόφοιτοι είναι επαρκώς προετοιμασμένοι, το 70% των εργοδοτών κατηγορεί το εκπαιδευτικό σύστημα για το έλλειμμα εργατών με δεξιότητες. Συμβαίνει αυτό, ισχύει αυτό καθηγητά; Ο κ. Ιακωβίδης, ο οποίος αντιτίθεται στην άποψή μου, θα μας μιλήσει για το τι κάνουν λάθος τα πανεπιστήμια, διότι το μέλλον των παιδιών μας, το μέλλον των εγγονών μας, είναι στα χέρια του. Είναι σαφές ότι ορισμένοι εργοδότες αντιμετωπίζουν δυσκολίες να βρουν τα ταλέντα που χρειάζονται, εγώ όμως έχω πίστη στον καθηγητή και τους συναδέλφους του,

5 πιστεύω ότι θα καλυφθούν όλα αυτά. Ένας εργοδότης ο οποίος δυσκολεύεται να καλύψει μία θέση εργασίας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει να κάνει με έλλειμμα δεξιοτήτων. Το Ευρωβαρόμετρο του 2010 έδειξε ότι το 25% των εργοδοτών παραδέχθηκε πως δεν ήταν δυνατόν να παράσχει έναν ανταγωνιστικό πρώτο μισθό. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η έρευνα του 2009 για το εργασιακό περιβάλλον και την επιχειρησιακή απόδοση έδειξε ότι μόλις το 9% των εργοδοτών στην ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία θεωρούν ότι το σοβαρό εμπόδιο για τις επιχειρησιακές λειτουργίες είναι το ανεπαρκές εργατικό δυναμικό, αυτό που έχει τις ανεπαρκείς δεξιότητες. Υπάρχουν περισσότερα εμπόδια τα οποία είναι πιο σημαντικά σε σχέση πάντα με την έλλειψη δεξιοτήτων. Στις ΗΠΑ, έχει επίσης τεθεί το ίδιο ζήτημα για την έλλειψη δεξιοτήτων. Εκεί όμως, λένε ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν καλές στρατηγικές. Οι εργοδότες εκεί προτιμούν να περιμένουν τον ιδανικό υποψήφιο, δηλαδή εκείνον ο οποίος αυτή τη στιγμή απασχολείται στο ίδιο κομμάτι σε μια ανταγωνιστική επιχείρηση. Επομένως οι επιχειρήσεις βλάπτουν οι ίδιες τον εαυτό τους καθώς είναι απρόθυμες να προσλάβουν νεότερους υποψηφίους, οι οποίοι έχουν τις δεξιότητες αλλά υπολείπονται σε εμπειρία. Σύμφωνα με μια μελέτη της ManPower, μόλις το 13% των εργοδοτών είναι διατεθειμένοι να διευρύνουν τις αναζητήσεις τους για τις προσλήψεις. Μόλις το 7% των εργοδοτών είναι διατεθειμένοι να επαναπροσδιορίσουν τις εργασιακές απαιτήσεις, ακόμη και όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσληψη. Οι εργοδότες παραπονούνται επίσης για την έλλειψη εμπειρίας των νεαρών υποψηφίων. Όμως η εμπειρία της οποίας υπολείπονται οι νέοι, μπορεί να καλυφθεί μέσα από την εργασία. Αλλά τα περισσότερα εκπαιδευτικά συστήματα πασχίζουν να βρουν πρακτικές ασκήσεις για τους φοιτητές τους. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε βέβαια ότι υπάρχει έλλειμμα δεξιοτήτων, αλλά το μεγαλύτερο έλλειμμα δεξιοτήτων είναι σε θέσεις εργασίας στις οποίες απαιτούνται συγκεκριμένες υψηλού επιπέδου δεξιότητες και φυσικά σε κάθε οικονομία, η οποία οδηγείται από την καινοτομία είναι

6 αναμενόμενο να υπάρχουν ελλείμματα δεξιοτήτων. Αυτά τα ελλείμματα δε σημαίνουν βέβαια ότι η νέα γενιά δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένη. Μάλιστα υπάρχουν πολύ ισχυρά επιχειρήματα για ότι ισχύει το αντίθετο. Η ασθενής ζήτηση απασχόλησης αυξάνει τον ανταγωνισμό για τις θέσεις εργασίας και υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αποδέχονται θέσεις εργασίας για τις οποίες είναι over qualified, για τις οποίες έχουν υπερβολικά πολλά προσόντα. Αυτή η τάση τείνει να γίνει ο κανόνας. Οι εργάτες οι οποίοι είναι over qualified, έχουν υπερβολικά πολλά προσόντα, είναι πιθανότερο να βρουν μια θέση εργασίας η οποία δεν τους ταιριάζει και πρέπει να σας πω ότι αυτό αφορά κυρίως τις γυναίκες. Η νέα γενιά κάνει όλα όσα μπορεί για να προετοιμαστεί για τις προκλήσεις του αύριο. Αυτή τη στιγμή το 40% των νέων ανθρώπων εγκαταλείπει την εκπαίδευση αφού αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο ή ένα αντίστοιχου επιπέδου εκπαιδευτικό ίδρυμα. Λέμε στους νέους ότι χρειάζονται τις κατάλληλες δεξιότητες, αλλά η αγορά εργασίας δεν είναι κάτι το στατικό. Οι κατάλληλες δεξιότητες αλλάζουν διαρκώς. Λέμε στους νέους ότι χρειάζονται να είναι κατά το δυνατό καλύτερα προετοιμασμένοι. Παρόλα αυτά, τα δεδομένα αλλάζουν διαρκώς. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι οι οποίοι λένε ότι πολύ ωραία, αν έχουμε κάποιους οι οποίοι είναι over qualified, έχουν πολλά προσόντα, και αυτό είναι ένδειξη ότι δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι. Αλλά, το εργατικό δυναμικό που έχει υπερβολικά προσόντα, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ανταγωνιστικότητα. Οι ανεπτυγμένες οικονομίες οι οποίες φιγουράρουν στην κορυφή, οδηγούν την κούρσα, έχουν αυτούς τους ανθρώπους. Δεν μπορούμε ν ανταγωνιστούμε με χαμηλό κόστος. Όχι, ανταγωνιζόμαστε με βάση την ποιότητα και την καινοτομία. Οι υπηρεσίες μας πρέπει να είναι άριστες. Αυτό σημαίνει ότι το εργατικό μας δυναμικό πρέπει να είναι άριστο. Η νέα γενιά, είναι η κατάλληλη πρώτη ύλη. Είναι λοιπόν ανόητο, είναι εσφαλμένο να προσδοκούμε ότι κάθε νέο άτομο θ αποφοιτήσει από την εκπαίδευσή του και θα είναι τελειωμένο προϊόν.

7 Έλεγα και πριν, ο παππούς ο δικός μου ανησυχούσε για τον πατέρα μου και ο πατέρας μου ανησυχούσε για μένα. Για τα παιδιά μου, κι έχω 5, ηλικίας από 2 έως 22 ετών, εγώ δεν ανησυχώ. Δεν ανησυχώ ότι δε θα έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες. Ανησυχώ για το αν θα τους δοθεί η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητες που έχουν αποκτήσει. Ανησυχώ για το αν θα έχουν την ευκαιρία να δείξουν το τι μπορούν να κάνουν. Ανησυχώ για το αν θα τους δοθεί η ευκαιρία ν αναπτύξουν την ικανότητά τους να μάθουν περισσότερα. Με βεβαιωμένη την τρέχουσα οικονομική κατάσταση, χρειάζεται να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για τους νέους. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε και να αναπτύξουμε τις δεξιότητες που διαθέτουν. Οι άνθρωποι είναι το πιο σημαντικό στοιχείο του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Και παρ όλα αυτά συνήθως τους αντιμετωπίζουμε ως το μεγαλύτερο μειονέκτημα. Ο καθηγητής Ιακωβίδης έχει γράψει πολύ εύστοχα κάτι για το πώς χρειάζεται ν αλλάξουν οι επιχειρήσεις τις στρατηγικές τους και να τις αντιμετωπίζουν ως ένα σενάριο ενός θεατρικού έργου. Δηλαδή ότι πρέπει να τις αντιμετωπίζουν ως κάτι το οποίο χρειάζεται διαρκή επανεξέταση και ανανέωση. Έτσι πρέπει ν αντιμετωπίζουμε το εργατικό μας δυναμικό. Οι άνθρωποι είναι εκείνοι που καινοτομούν, όχι τα μηχανήματα. Οι άνθρωποι είναι εκείνοι που φτιάχνουν ή καταστρέφουν τη φήμη μιας επιχείρησης. Οι άνθρωποι είναι εκείνοι οι οποίοι φροντίζουν τους υπάρχοντες πελάτες και βρίσκουν νέους. Χωρίς την αφοσίωσή τους, χωρίς τη δική τους προσπάθεια, χωρίς τη δική τους είσοδο στην αγορά εργασίας, δεν μπορεί να υπάρξει επιτυχία. Οι αποτελεσματικές επιχειρήσεις είναι εκείνες που προσαρμόζονται στις αλλαγές, όπως για παράδειγμα στην αλλαγή των τιμών των εμπορευμάτων. Για να υπάρχει ευημερία, οι επιχειρήσεις πρέπει να εξετάσουν πώς θα αξιοποιήσουν ένα καλύτερο εργατικό δυναμικό για να γίνουν πιο ανταγωνιστικές σ ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Εμείς πρέπει λοιπόν να διασφαλίσουμε ότι θα έχουμε τους ανθρώπους που θα έχουν τα καλύτερα προσόντα, τις καλύτερες δεξιότητες. Ευχαριστώ πολύ.

8