Ηµερίδα ΤΕΕ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΝΕΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. Γενικού Γραµµατέα ΥΠΕΧΩ Ε, κ.

Transcript

1 Ηµερίδα ΤΕΕ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΝΕΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Γενικού Γραµµατέα ΥΠΕΧΩ Ε, κ. ΜΠΑΛΤΑ 5 εκεµβρίου 2007, Αθήνα

2 2 Κύριοι Βουλευτές, κύριε Πρόεδρε του Τ.Ε.Ε., αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι. Εκ µέρους του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε κ. Σουφλιά, αλλά και του κ. Ξανθόπουλου, που είχε προσκληθεί, θα ήθελα να χαιρετίσω τη σηµερινή εκδήλωση και να συγχαρώ τους διοργανωτές για την πρωτοβουλία τους αυτή. Το θέµα αφορά στις πληµµύρες και στον αντιπληµµυρικό σχεδιασµό. Καταρχήν, οι πληµµύρες είναι γνωστό σε όλους µας ότι είναι το συνηθέστερο φυσικό φαινόµενο που οδηγεί στην κατάκλυση, στην ανεξέλεγκτη κατάκλυση µιας περιοχής από νερό. Είναι ένα φαινόµενο που εξελίσσεται ταχύτατα αφήνοντας µικρά περιθώρια αντίδρασης όταν δεν έχει προηγηθεί κατάλληλος σχεδιασµός πρόβλεψης αλλά και αντιµετώπισης των επιπτώσεων. Οι οποίες επιπτώσεις, µπορεί να αφορούν σε ανθρώπινες ζωές, σε απώλειες ανθρώπινων ζωών, σε υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος και σε σηµαντική οικονοµική ζηµιά. Τα πληµµυρικά φαινόµενα µπορεί να είναι είτε µικρής εµβέλειας, επηρεάζοντας δηλαδή µικρές οικιστικές δραστηριότητες, είτε µεγάλης κλίµακας, επιδρώντας σε ολόκληρες λεκάνες απορροής που καλύπτουν µεγάλες εκτάσεις. Στον ελλαδικό χώρο συνήθως οι πληµµύρες εµφανίζονται τοπικά, συµβαίνουν πολύ γρήγορα και έχουν µικρή διάρκεια. Είναι δηλαδή οι λεγόµενες ταχείας απόκρισης. Επειδή οι πληµµύρες κατ αναλογία µε τους σεισµούς αποτελούν φυσικό φαινόµενο δεν µπορούν να αποτραπούν εντελώς, ούτε υπάρχει ενδεδειγµένος τρόπος µε λογικό κόστος να εξασφαλίσουµε 100% προστασία απέναντί τους. Το κύριο αντικείµενο µελέτης των πληµµύρων είναι το πώς θα αποφευχθεί, οι ακραίες πληµµυρικές παροχές να µετατραπούν σε πληµµύρα σε συνδυασµό πάντα µε τις αλλαγές που έχουν επέλθει στο φυσικό ανάγλυφο µιας περιοχής, λόγω τεχνικών έργων, κατασκευών, αστικοποίησης. Αναζητώντας τα αιτία που µπορούν να προκαλέσουν πληµµύρα διαπιστώνεται ότι η υπερβολική αύξηση της επιφανειακής απορροής, που οδηγεί σε πληµµύρα, σχετίζεται µε την αδυναµία ρύθµισης της απορροής. Αυτή µπορεί να εξαρτάται είτε από φυσικά αίτια όπως µετεωρολογικά φαινόµενα, γεωλογικά φαινόµενα, κατολισθήσεις, συµπεριφορά γεωλογικών σχηµατισµών ή διατάξεις της φυσικής απορροής κατάντη. Είτε επίσης, µπορεί να εξαρτάται από ανθρωπογενή αίτια όπως η καταστροφή φυσικών ρεµάτων, η διατάραξη του υδρογραφικού δικτύου µιας περιοχής, ο κακός σχεδιασµός ή η πληµµελής συντήρηση αποστραγγιστικών δικτύων. Ωστόσο, µε τη χρήση νέων τεχνολογιών, δορυφορικές εικόνες, γεωγραφικά συστήµατα πληροφοριών, µετεωρολογικά ραντάρ, αυτόµατοι τηλεµετρικοί µετεωρολογικοί σταθµοί, την κατάλληλη τεχνική υποδοµή και τη λήψη των απαραίτητων θεσµικών µέτρων, µας παρέχεται η δυνατότητα καταρχήν να κατανοήσουµε µε αρκετή ακρίβεια το πώς και το που µπορούν να εκδηλωθούν πληµµύρες και στη συνέχεια να τις διαχειριστούµε σε δύο επίπεδα. Αφενός να µειώσουµε την πιθανότητα εκδήλωσής τους, µε µέτρα πρόληψης και αφετέρου να µειώσουµε τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και ζωή στο περιβάλλον, στην πολιτιστική κληρονοµιά, στην οικονοµική δραστηριότητα και στις υποδοµές, διασφαλίζοντας πάντα την εύρυθµη συνέχιση της ζωής, σε σύντοµο χρονικό διάστηµα µετά την παρέλευση του φαινοµένου. Θα ήθελα να κάνω µια αναφορά στα µέτρα πρόληψης, διότι εδώ έχει βαρύνοντα ρόλο ο ανθρώπινος παράγοντας και άρα υπάρχει µεγάλο περιθώριο παρέµβασης, τόσο από την πλευρά της πολιτείας όσο και από την πλευρά του κάθε πολίτη ξεχωριστά.

3 3 Όπως προανέφερα, είναι διαπιστωµένο ότι ορισµένες ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν συµβάλει στην αύξηση της πιθανότητας εκδήλωσης πληµµύρων. Και θα ήθελα να εστιάσω στα εξής σηµεία. Καταρχήν, στην επέκταση της δόµησης µέσα σε πληµµυρικά πεδία, σε λεκάνες πληµµύρων και στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων που επηρεάζουν την παροχέτευση και την διήθηση των όµβριων υδάτων. Εποµένως, δράσεις που επηρεάζουν την κάλυψη γης όπως οι δασικές πυρκαγιές που ανέφερε και η Βουλευτής, η αστικοποίηση της αγροτικής γης, η δόµηση σε δασικές εκτάσεις, η µείωση του αστικού πρασίνου και η κατασκευή οδικών αξόνων αυτόµατα συµβάλουν στην αύξηση του συντελεστή απορροής του νερού της βροχής ή στη µείωση της κατείσδυσης στον υδροφόρο ορίζοντα και συνεπώς στην αύξηση της επικινδυνότητας για πληµµύρες. εύτερον και µεγαλύτερης κλίµακας, είναι οι παρατηρούµενες τάσεις για συχνότερη εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινοµένων και η διαπιστούµενη πλέον αύξηση της θερµοκρασίας του πλανήτη από ανθρώπινες αιτίες. Είναι το γνωστό θέµα της κλιµατικής αλλαγής, που δυστυχώς µας επηρεάζει ήδη. Και όπως είναι γνωστό, από εχθές έχει αρχίσει στο Μπαλί για την µετά Κιότο εποχή, δηλαδή για το µετά το Τι πρόκειται να συµβεί, ποιες θα είναι οι περαιτέρω µειώσεις, ποια θα είναι τα µέτρα σε πολιτικό ή στρατηγικό επίπεδο τα οποία θα πρέπει να ληφθούν, έτσι ώστε ένα από τα φαινόµενα που θα πρέπει να αντιµετωπιστούν είναι και τα ακραία µετεωρολογικά ή υδρολογικά φαινόµενα. Εποµένως, η πολιτεία οφείλει να προβαίνει σε ολοκληρωµένο σχεδιασµό τόσο σε ότι αφορά στην χάραξη πολιτικών χρήσεων γης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και στην εφαρµογή συγκεκριµένων θεσµικών και κανονιστικών µέτρων. Η αποτελεσµατικότητα των οποίων απαιτεί τον συντονισµό και την προώθηση διευρυµένων συνεργασιών ανάµεσα σε διαφορετικά Υπουργεία, αφού το φαινόµενο των πληµµύρων επηρεάζεται από διαφορετικές τοµεακές πολιτικές, χωροταξικός σχεδιασµός, χρήσεις γης, υδροηλεκτρική ενέργεια, µεταφορές, έρευνα και τεχνολογική καινοτοµία. Καθώς και µέτρα αντιµετώπισης των επιπτώσεων από το φαινόµενο του θερµοκηπίου. Από την άλλη, βασική προϋπόθεση, για την αύξηση της αποτελεσµατικότητας του κρατικού σχεδιασµού για την πρόληψη αλλά και την αντιµετώπιση των επιπτώσεων των πληµµύρων, είναι η συνεργασία των πολιτών σε δύο επίπεδα. Πρώτον, στην κατανόηση, από πλευράς τους, πως συγκεκριµένες επιλογές τους και συµπεριφορές µπορούν να συµβάλουν σηµαντικά στην πρόληψη του φαινοµένου. Και δεύτερον, στην κατάλληλη προετοιµασία τους για την αντιµετώπιση του φαινοµένου, αφού αυτό εκδηλωθεί. Το ΥΠΕΧΩ Ε, στο µέρος που του αναλογεί, έχει δροµολογήσει τα τελευταία χρόνια µια σειρά δράσεων και ενεργειών, που συνδέονται άµεσα ή έµµεσα µε την αντιπληµµυρική προστασία. Πέραν της οργάνωσης, της στελέχωσης µε βάση το Ν. 3199/03, µιας σειράς Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων, Προεδρικού ιατάγµατος για τη λειτουργία της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων, µέσα από το επιχειρησιακό πρόγραµµα του Γ Κ.Π.Σ. έχει διατεθεί ένα σηµαντικό κονδύλιο, που αφορά αντιπληµµυρικά έργα τόσο στον αστικό ιστό όσο και στις εξωαστικές περιοχές. Αφορούν την Αττική, αφορούν µεγάλες πόλεις της περιφέρειας, όπως είναι η Λάρισα, η Καβάλα, η Καστοριά, η υτική Αττική, η Χαλκιδική, η Ξάνθη, η Θεσσαλονίκη, τα Τρίκαλα, ο Ασωπός.

4 4 Επίσης, για την προγραµµατική περίοδο , και αυτό είναι σηµαντικό, µέσα από τα 4,3 δις που αφορά στο επιχειρησιακό πρόγραµµα, µόνο για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη και µόνο για αντιπληµµυρικά έργα έχει διατεθεί το ποσό περίπου των Αξίζει εδώ να αναφέρω ότι αυτό το ποσό θα καλύπτει περιοχές ή διοικητικές περιφέρειες που συχνά υποφέρουν από καταστροφικές πληµµύρες. Και αυτές είναι η Θεσσαλονίκη, η Αττική, η υτική Ελλάδα, ο Έβρος κλπ. Εδώ θα πρέπει να αναφέρω ως το πλέον πρόσφατο παράδειγµα, σηµειακής βέβαια επέµβασης έκτακτου χαρακτήρα, την επιτυχηµένη και ταχύτατη εκτέλεση των αντιπληµµυρικών έργων που απαιτήθηκαν στον ορεινό όγκο της Πάρνηθας, µετά την τελευταία καταστροφική πυρκαγιά τέλος του Ιούνη, σε συνεργασία πάντα µε τον Φορέα ιαχείρισης. Το ΥΠΕΧΩ Ε επιπρόσθετα συµµετείχε σε συνεργασία µε τους αρµόδιους φορείς στην εκτέλεση αντίστοιχων έργων στην περιοχή της Αρχαίας Ολυµπίας. Σε αυτό το σηµείο να αναφέρω, και είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα. Η υτική Αττική, σχεδόν κάθε χρόνο και µε βάση αυτά που προειπώθηκαν αφού αυξήθηκε ο συντελεστής απορροής, αστικοποιήθηκε η αντίστοιχη περιοχή µέσα στη λεκάνη απορροής που ήταν τα ρέµατα, µε ένα ποσό γενναίο πάνω από , το οποίο διατέθηκε για µικρά αντιδιαβρωτικά ή ανά βαθµούς ή για αντιπληµµυρικά και ήπιες διευθετήσεις σε αυτό το εύλογα µικρό χρονικό διάστηµα καταφέραµε και θα σας πω το εξής παράδειγµα. Στη δυτική Αττική, και µε βάση τους µετεωρολογικούς σταθµούς που παρακολούθησα του Ε.Μ.Π,. ήταν πάνω από 90 χιλιοστά βροχής το πρώτο 10ηµερο του Οκτωβρίου. Αυτό, σε µια αναγωγή από τις όµβριες καµπύλες της περιοχής προέκυπτε ότι θα ήταν λίγων δεκαετιών βροχή. Σε αντίστοιχες βροχές τον Μάιο ή και µικρότερες βροχές τους προηγούµενους µήνες του τρέχοντος έτους, υπήρχε σηµαντική κατάκλυση αστικών περιοχών. Οι ίδιοι οι ήµαρχοι των περιοχών αυτών διότι εκεί έχουµε το ρέµα της Εσχατιάς, του Κηφισού, το Χαϊδαρόρεµα, το ρέµα της Γιαννούλας, οι ίδιοι οι ήµαρχοι και εγώ προσωπικά να σας πω την αλήθεια, έµεινα θετικά έκπληκτος, από την απόκριση έστω και για αυτό το µικρό χρονικό διάστηµα, των όσων αντιπληµµυρικών έργων στη συγκεκριµένη βροχόπτωση. Επίσης, στα πλαίσια της αναθεώρησης της Εθνικής Στρατηγικής της Αειφόρου Ανάπτυξης, η οποία ολοκληρώθηκε µέσα στο 2007, µε ευρεία συµµετοχή των εµπλεκόµενων συναρµοδίων υπουργείων και φορέων, κοινωνικών εταίρων και πολιτών, έχουν τεθεί οι γενικοί και οι επιµέρους στόχοι ενώ προτείνονται συγκεκριµένες δράσεις τόσο τοµεακές όσο και οριζόντιες που θα συµβάλουν στο σκέλος κυρίως της πρόληψης των πληµµύρων. (...) Αυτή αφορά στην έναρξη συντονισµένης δράσης σε επίπεδα Ευρωπαϊκής Κοινότητας, εξάλλου υπάρχει αργότερα και οµιλία για αυτό, για την βελτίωση του συνολικού επιπέδου προστασίας από τις πληµµύρες, καλύπτοντας έτσι το κενό που υπήρχε στην Οδηγία 2000/60, η οποία δεν περιλαµβάνει στους στόχους της την µείωση του κινδύνου αυτού, ούτε είχε λάβει υπόψη της την ενδεχόµενη αύξηση του κινδύνου πληµµυρικών φαινοµένων, ως αποτέλεσµα της αλλαγής του κλίµατος. Μέσω της Οδηγίας, εισάγονται αρκετές καινοτοµίες, µεταξύ των οποίων και η καθιέρωση χαρτών επικινδυνότητας πληµµύρας, χαρτών διακινδύνευσης πληµµύρας για την δηµιουργία ενός αποτελεσµατικού µέσου ενηµέρωσης, καθώς και µιας πολύτιµης βάσης για τον καθορισµό των προτεραιοτήτων και τη λήψη περαιτέρω

5 5 τεχνικών, οικονοµικών και πολιτικών αποφάσεων, σχετικά µε την διαχείριση της διακινδύνευσης της πληµµύρας. Επίσης, προκειµένου να αποφευχθούν και να µειωθούν οι όποιες δυσµενείς επιπτώσεις των πληµµύρων, προβλέπονται διαχειριστικά σχέδια. Ως εκ τούτου, λαµβάνοντας υπόψη και τις επιταγές της οδηγίας 2007/60 η ολοκληρωµένη πλέον διαχείριση της λεκάνης απορροής του ποταµού περιλαµβάνει διαχειριστικά σχέδια µε βάση την 2000/60, σχέδια διαχείρισης διακινδύνευσης πληµµύρας µε βάση την 2007/60. Και βασίζεται στις βέλτιστες πρακτικές και διαθέσιµες τεχνολογίες που δεν συνεπάγονται υπερβολικό κόστος. Εδώ θα πρέπει να σηµειώσω ότι η Ελλάδα είναι πάνω από χιλιόµετρα έχει ακτογραµµή. Αυτό πολύ απλά σηµαίνει ότι έχει ένα πολύ µεγάλο αριθµό λεκανών απορροής. Όταν προέκυψε η Οδηγία 2000/60, τότε στο µυαλό τους εκείνοι οι οποίοι είχαν δουλέψει για αυτή την οδηγία, είχαν τις µεγάλες λεκάνες απορροής. Του ούναβη µετά το ατύχηµα από το εργοστάσιο χηµικών στην Ελβετία, του Ρήνου από τη βαριά βιοµηχανία της Γερµανίας. Και µε βάση κυρίως αυτές τις λεκάνες, όπου η µία είναι εκατοντάδες, αν θυµάµαι καλά γύρω στα τετραγωνικά χιλιόµετρα, η άλλη επίσης κάτι τετραγωνικά χιλιόµετρα. Η µεγαλύτερη λεκάνη απορροής που βρίσκεται στη χώρα µας, ως αµιγώς ελληνική, και δεν µιλώ για τα διακρατικά ποτάµια γιατί από τον Αλιάκµονα και πάνω Αξιός, Στρυµόνας, Νέστος και Έβρος είναι διακρατικά ποτάµια, είναι της τάξης των τετραγωνικών χιλιοµέτρων. Και για αυτό στην αρχή της τοποθέτησής µου είπα ότι οι πληµµύρες ή τα πληµµυρικά φαινόµενα, που συνήθως συναντώνται στην Ελλάδα, είναι ταχείας απόκλισης. Πιάνει η πληµµύρα, διαρκεί µερικές ώρες και µετά ολοκληρώνεται. Από ιστορικά πληµµυρικά φαινόµενα µια πληµµύρα η οποία συνέβη στη Θεσσαλία την δεκαετία του 90, το 94, κράτησε µερικές ώρες. Όταν µπορεί κανείς να αναλογιστεί αντίστοιχες πληµµύρες στην Ευρώπη, στην βόρεια Ευρώπη κρατούν µερικές µέρες. Οπότε υπάρχει πάντοτε και ο διαθέσιµος χρόνος για την µετακίνηση πληθυσµού. Παράδειγµα, η αντίστοιχη πληµµύρα του 95 στο Ρήνο µέσα σε 2-3 µέρες που θα ερχόταν από τη Γερµανία, η πληµµύρα κράτησε για την µετακίνηση περίπου κατοίκων. Ο Έβρος είναι πράγµατι διακρατικό ποτάµι, τώρα η Βουλγαρία είναι µέσα, το µέγιστο ποσοστό κάλυψης της λεκάνης απορροής είναι στη Βουλγαρία. Αν θυµάµαι καλά είναι της τάξης του 85% περίπου στη Βουλγαρία. Ένα 6% είναι σε επιφάνεια στην Ελλάδα, το υπόλοιπο είναι στην Τουρκία. Και εκεί πέρα, µιλάµε βέβαια για διαχείριση σε επίπεδο απορροών, αλλά πάντοτε η σωστή ορολογία και για τους τεχνικούς είναι η διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Στα πλαίσια εφαρµογής της οδηγίας προβλέπονται σε γενικές γραµµές οι νοµοθετικές κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις οι οποίες πρέπει να έχουν τεθεί σε ισχύ µέχρι το 2009, το Νοέµβρη 2009, (... ) προκαταρκτική αξιολόγηση της διακινδύνευσης της πληµµύρας, η οποία διεξάγεται για να αξιολογηθούν οι δυνητικοί κίνδυνοι. Οι χάρτες επικινδυνότητας της πληµµύρας, που εξετάζονται διάφορα σενάρια µε διαφορετικές περιόδους επαναφοράς, χάρτες διακινδύνευσης πληµµύρας οι οποίοι περιγράφουν τις δυνητικά αρνητικές συνέπειες των πληµµύρων. Και τα διαχειριστικά σχέδια κινδύνων πληµµύρας µε χρονοδιάγραµµα για τα δύο τελευταία αντίστοιχα το 2013 και το Κλείνοντας και αφού ευχαριστήσω για την σηµερινή πρόσκληση, θα ήθελα να πω ότι στο ΥΠΕΧΩ Ε και βεβαίως αναµένουµε και προσβλέπουµε στα όποια

6 6 αποτελέσµατα και συµπεράσµατα από τη σηµερινή Ηµερίδα, τα οποία τα θεωρούµε ως µία συνιστώσα, στην κοινή πάντοτε εν δυνάµει συνισταµένη που διαµορφώνεται, για την διαχείριση των πληµµύρων και εν γένει τους υδατικούς πόρους ή το περιβάλλον, και τα οποία συµβάλλουν στην αειφορική διαχείριση. Θα ήθελα εδώ να κηρύξω την έναρξη των εργασιών, όπως είπε και ο Πρόεδρος, και να ευχηθώ καλή επιτυχία σε όλους τους συµµετέχοντες. Ευχαριστώ.