Λεόν Τρότσκι ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Λεόν Τρότσκι ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ"

Transcript

1

2 Λεόν Τρότσκι ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Γράφτηκε: το 1923/1924 Πηγές: Εκδόσεις «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» 1966 και 1980, «ΑΛΛΑΓΗ» 1985 και «ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ» 2003 Μετάφραση - Σημειώσεις - Επιμέλεια: Μιχάλης Λίλλης Απόδοση Στοίχων: Κώστας Δελάρος Σύνταξη: Θεοδόσης Θωμαδάκης HTML Markup: Θ. Θωμαδάκης - Ι. Κουκλάκης για τα Μαρξιστικά Βιβλία στο INTERNET, Γενάρης 2005

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΙΦ ΣΛΟΤΕΡ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ Α Μέρος Η ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ «ΣΥΝΟΔOΙΠΟΡΟΙ» ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΤΡΟΣ ΜΠΛΟΚ Ο ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Η ΦΟΡΜΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΙ Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΕΧΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ Β Μέρος ΣΚΟΡΠΙΑ ΦΥΛΛΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΣΕΡΓΚΕΪ ΓΙΕΣΕΝΙΝ Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΑΓΙΑΚΟΒΣΚΙ ΑΝΑΤΟΛ ΒΑΣΙΛΙΕΒΙΤΣ ΛΟΥΝΑΤΣΑΡΣΚΙ ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΪ ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥ ΓΑΛΛΙΚΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΤΖΟΑΝ ΛΟΝΤΟΝ Η ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΌΣ του Κλιφ Σλότερ

4 ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ Το βιβλίο χωρίζεται σε δυο μέρη: στο καθαυτό έργο «Λογοτεχνία και Επανάσταση» που γράφτηκε το 1923 και στα «Σκόρπια Φύλλα» (ο τίτλος είναι δικός μας) που περιλαβαίνουν διάφορα κείμενα του Λεόν Τρότσκι, για την τέχνη και τους συγγραφείς, προγενέστερα ή μεταγενέστερα (τα πιο πολλά). Στην εκλογή αυτών των κειμένων ακολουθήσαμε μιαν αυστηρή τάξη, διαφορετικά από την ιταλική έκδοση (Schwarz, Μιλάνο, 1958) και τη γαλλική (Julliard, Παρίσι, 1964). Η πρώτη παραλείπει τα τρία πρώτα κεφάλαια του καθαυτό έργου και συμπληρώνεται με κείμενα ξένα στο θέμα (όπως λ.χ. «Η Ηθική τους και η Ηθική μας», που κυκλοφορεί σε ξεχωριστή μπροσούρα). Η δεύτερη συμπληρώνεται, χωρίς να θίγει στο παραμικρό το καθαυτό έργο, με κείμενα που βρίσκονται ενσωματωμένα σε άλλα έργα του συγγραφέα (όπως λ.χ. για τον Μαλρώ που αποτελεί μέρος του θεμελιακού έργου του Τρότσκι «Διαρκής Επανάσταση») καθώς και κείμενα άσχετα λίγο πολύ με το θέμα. Κατά τη γνώμη μας τα μελετήματα αυτά θα μπορούσαν να βρουν τη θέση τους σε μιαν ή περισσότερες ξεχωριστές συλλογές (όπως λ.χ. «Μαρξισμός και Επιστήμη» κλπ.) ή να δοθούν ολόκληρα τα έργα απ όπου έχουν αποσπαστεί. Επίσης δεν περιλάβαμε στην έκδοσή μας κείμενα που επαναλαμβάνονται, όπως το άρθρο «Η Ολοκληρωτική Γραφειοκρατία και η Τέχνη» που αποτελεί προσχέδιο μελέτης που βρίσκει την τελειωτική της ανάπτυξη στο άρθρο «Η Τέχνη και η Επανάσταση» το μανιφέστο των Αντρέ Μπρετόν και Ντιέγκο Ριβέρα «Για μιαν Ανεξάρτητη Επαναστατική Τέχνη», που όσο κι αν είναι επηρεασμένο από τις απόψεις του συγγραφέα, δεν γράφτηκε από τον Τρότσκι, καθώς παρατηρεί ο Μισέλ Λεκέν («IV International», Mars 1965) τη συνέντευξη του Μωρίς Παριζανίν που δεν προσθέτει τίποτα στις απόψεις του συγγραφέα κλπ. Περιττό να πούμε ότι δεν μας βρίσκει σύμφωνους η αμερικάνικη έκδοση (Russell and Russell, Νέα Υόρκη, 1957) που δίνει στεγνό το έργο του 1923, στερώντας έτσι τον αναγνώστη από πολύτιμα στοιχεία της σκέψης του συγγραφέα που αποτελούν έτσι κι αλλιώς εμπλουτισμό και επέκταση του θέματος. Εννοείται, δε θα μπορούσαμε να πούμε ότι η έκδοση αυτή είναι οριστική. Μια εξονυχιστική αναδίφηση του απέραντου έργου του Λεόν Τρότσκι θα μπορούσε να δόσει στο μέλλον μια πλουσιότερη συλλογή. * Παρουσιάζοντας στη γλώσσα μας το βαθυστόχαστο αυτό και μοναδικό στο είδος του έργο καταβάλαμε κάθε προσπάθεια να δόσουμε ατόφια τη σκέψη και το λόγο του συγγραφέα. Και γι αυτό το σκοπό, εκτός από το γαλλικό κείμενο που αποτελεί τη βάση της μετάφρασής μας, συμβουλευτήκαμε όλες σχεδόν τις ξένες εκδόσεις.

5 Πέρα απ αυτό, για την απόδοση των αποσπασματικών στίχων που στολίζουν εδώ και κει σαν δείγματα το έργο παραχωρήσαμε τη θέση μας στον ποιητή Κώστα Δελάρο (Κ. Θεοφάνους Θ.Θ.). Με τη φωτεινή προλόγιση του έργου από τον κριτικό Μανόλη Λαμπρίδη καταβάλαμε μιαν πρόσθετη προσπάθεια να βοηθήσουμε όσο γίνεται τον αναγνώστη στην κατανόηση του πολύπλευρου αυτού θέματος. * Οι σημειώσεις που, οφείλουμε να ομολογήσουμε, δεν καλύπτουν όλα τα κενά, είναι συγκεντρωμένες σε ξεχωριστό παράρτημα στο τέλος του βιβλίου. Οι αριθμοί που αναφέρονται στο πρώτο μέρος παρακολουθούν το κείμενο από κεφάλαιο σε κεφάλαιο. Οι αριθμοί του δεύτερου μέρους πάνε συνέχεια Λ. ΜΙΧΑΗΛ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μιλώντας κάποτε ο Τρότσκι για τον Ζυλ Ρομαίν, και χαρακτηρίζοντάς τον ως θεατή απ έξω, θεατή από απόσταση, έκαμε τη βαρυσήμαντη παρατήρηση ότι η απόσταση δεν έχει μόνον οπτική σημασία, μα και ηθική, και ότι μόνον εκείνος που μετέχει ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι μπορεί να είναι αληθινά θεατής, δηλαδή να βλέπει σωστά και βαθιά. Ο Τρότσκι, ένας από τους «μετέχοντες», ένας από τους μεγαλύτερους άντρες της επαναστατικής Πράξης, και μαζί βαθύς θεωρητικός και μεγάλος τεχνίτης του λόγου, αποτελεί την πιο ζωντανή ενσάρκωση της παραπάνω αλήθειας. Με το βιβλίο του «Λογοτεχνία και Επανάσταση», που δεν είναι ακαδημαϊκό πάρεργο, αλλά μορφές αγώνα για ζητήματα ζωτικά της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, δίνει μοναδικά υποδείγματα εφαρμογής της μαρξιστικής μεθόδου, πάνω σ ένα τόσο περίπλοκο και ευαίσθητο θέμα, με το οποίο ο διαλεκτικός υλισμός πολύ λίγο μπόρεσε να καταπιαστεί. Η σκέψη του, αγγίζοντας το άμεσο ακόμη και το καθημερινό φέρνει στο φως το κύριο και το ουσιαστικό, χωρίς να χάνει τη μεγάλη ανθρώπινη ιστορική προοπτική. Ο βιογράφος του Τρότσκι Ισαάκ Ντόϋτσερ δίνει τον παρακάτω γενικό χαρακτηρισμό: «Ακόμα και σήμερα, σαράντα χρόνια από τότε που γράφτηκε το έργο αυτό, εξακολουθεί να παραμένει ανυπέρβλητο όχι μόνον ως επισκόπηση του επαναστατικού Sturm und Drang των ρωσικών γραμμάτων και προκαταγγελία του στραγγαλισμού της καλλιτεχνικής δημιουργίας από το σταλινισμό, αλλά και γενικότερα ως δοκίμιο μαρξιστικής λογοτεχνικής κριτικής. Το βιβλίο είναι γραμμένο με λεπτή αίσθηση της τέχνης και της λογοτεχνίας, πρωτότυπη σύλληψη,

6 συναρπαστική έμπνευση και πνεύμα, και στις τελευταίες του σελίδες με δύναμη οραματισμού, που φτάνει σε σπάνια ύψη ποιητικής έξαρσης» 1. Αλλά εκτός απ αυτά, το βιβλίο δεν έχει χάσει τίποτε από την επικαιρότητα και τη ζωντάνια του. Μέσα στην επισκόπηση της λογοτεχνικής παραγωγής των «εμιγκρέδων», των «συνοδοιπόρων», των «εικονιστών», του Γιεσένιν, Πιλνιάκ, Μπλοκ, Μαγιακόβσκι κλπ., στην εξέταση του θέματος της πολιτικής του Κόμματος στην τέχνη, και του προβλήματος της «προλεταριακής κουλτούρας», ο Τρότσκι θέτει, αντιμετωπίζει και τέμνει ζητήματα, που είναι αυτά, ή ανάλογα με αυτά που μας απασχολούν σήμερα, και που η λύση τους δεν έχει καν προωθηθεί πέρα από το σημείο, που εκείνος τ άφησε. Στις προλογικές τούτες σημειώσεις θα θέλαμε να σταθούμε σε μερικά μόνον από τα θέματα αυτά, όπως τα αντιμετωπίζει ο Τρότσκι, που έχουν ιδιαίτερη σημασία. * Τα πρώτα χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, μέσα στη ζέση του γκρεμίσματος του παλιού καθεστώτος, την εικονοκλαστική διάθεση εναντίον των μορφών της εκμεταλλευτικής κοινωνίας, γεννήθηκε η ιδέα του «προλεταριακού πολιτισμού», της «προλεταριακής τέχνης» και «προλεταριακής επιστήμης». Η ιδέα αυτή παρουσιαζόταν έτσι: όπως κάθε κυρίαρχη τάξη στην ιστορία δημιούργησε τη δική της τέχνη και το δικό της πολιτισμό έτσι και το προλεταριάτο, κατακτώντας την πολιτική εξουσία, θα δημιουργήσει κι αυτό τη δική του τέχνη και επιστήμη, το δικό του, ξέχωρο, ταξικό πολιτισμό. Διάφορες μοντέρνες σχολές διεκδικούσαν για τον εαυτό τους ιδιαίτερη πολιτική σημασία και πολιτιστικό ρόλο. Ανακήρυσσαν τον εαυτό τους ως τη μόνη καλλιτεχνική έκφραση της Επανάστασης, και ζητούσαν ένα είδος μονοπώλιο και «επίσημη» αναγνώριση. Η ιδέα αυτή, που ασκούσε έλξη πάνω σε πολλούς κύκλους διανοουμένων και σε νέους εργάτες, συνάντησε την αντίθεση του Λένιν και του Τρότσκι. Ο Λένιν χαρακτήρισε επιπολαιότητα και ακρισία, θεωρητικά λαθεμένη και πρακτικά ολέθρια κάθε τάση για επινόηση μιας «κουλτούρας» μέσα στο εργαστηριο ή στο θερμοκήπιο ορισμένων στενών κύκλων ή ατόμων. Μια αληθινά νέα κουλτούρα, τονίζει, δεν μπορεί να είναι παρά η σύνοψη των γνώσεων, των εμπειριών και των κατακτήσεων, που απόκτησε κι επεξεργάστηκε η ανθρωπότητα κατά τη διαδρομή των πολιτισμών, και η παραπέρα ανάπτυξη και υπέρβασή τους, που θα φυτρώσει από το έδαφος της γενικής μόρφωσης, έργο του συνόλου των εργαζομένων, που θα έχουν αφομοιώσει ό,τι άξιο κληροδότησε ο καπιταλισμός στην επιστήμη και στην τέχνη. 1 Από το βιβλίο του Ισαάκ Ντόιτσερ για τον Τρότσκι (Β τόμ., «Ο Άοπλος Προφήτης»).

7 Οι θιασώτες της «προλεταριακής τέχνης και κουλτούρας» ζήτησαν από τον Τρότσκι, που ενθάρρυνε τις μοντέρνες τάσεις στην τέχνη, να τους ενισχύσει. Ο Τρότσκι τους απάντησε ότι, οπωσδήποτε θα υποστήριζε το δικαίωμά τους να υπερασπίσουν ελεύθερα τις απόψεις τους, αλλά επεσήμαινε ότι όροι όπως «προλεταριακή λογοτεχνία», «προλεταριακή κουλτούρα» είναι εσφαλμένοι και επιζήμιοι, και οι ιδέες αυτές οφείλονται σε ανεπαρκή κατανόηση του ιστορικού γίγνεσθαι και της διαδοχής των πολιτισμών. Από δω βγήκε η βαθυστόχαστη αναίρεση της ιδέας της «προλεταριακής κουλτούρας και τέχνης», που καταλαμβάνει ένα από τα σημαντικότερα μέρη του βιβλίου. Κατά τη γνώμη μας, ο αναγνώστης θα πρέπει να δόσει ιδιαίτερη προσοχή στη μελέτη αυτού του κεφαλαίου. * Ο Τρότσκι απορρίπτει κάθε ιδέα «επίσημης» άποψης για την τέχνη και την επιστήμη, κομματικής κηδεμονίας πάνω στην επιστήμη και την τέχνη. Υπερασπίζει την αυτονομία της τέχνης, την ελευθερία της έκφρασης για όλες τις λογοτεχνικές σχολές και τα καλλιτεχνικά ρεύματα, τον αυτοκαθορισμό της τέχνης, ιδέα που βρίσκεται σε αρμονία προς τη γενική ιδέα του σοσιαλισμού, που είναι ο αυτοκαθορισμός της ζωής από τους ίδιους τους εργαζόμενους. «Το κράτος είναι οργάνωση καταπίεσης, επομένως οι μαρξιστές, που βρίσκονται στην εξουσία μπορούν να δοκιμάσουν τον πειρασμό να ρυθμίσουν ακόμα και την πολιτιστική και μορφωτική εργασία στις εργαζόμενες μάζες με βάση το δόγμα: Νά την, η αλήθεια γονατίστε μπροστά της!. Η κυβέρνησή μας, βέβαια, είναι αυστηρή. Το εργατικό κράτος έχει το δικαίωμα και το καθήκον να καταφύγει στη βία και τον καταναγκασμό. Εφαρμόζουμε ανελέητη βία εναντίον των εχθρών των εργαζομένων. Στα ζητήματα όμως της εκπαίδευσης της εργατικής τάξης, αυτή η μέθοδος τού Νά η αλήθεια όλοι στα γόνατα, έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την ουσία του μαρξισμού». 2 Άλλωστε η ίδια η διατύπωση είναι παρμένη από τον Μαρξ. «Η πολιτική μας στην τέχνη, ξεκαθαρίζει από την εισαγωγή του κιόλας ο Τρότσκι, μπορεί και πρέπει να βοηθήσει τις διάφορες καλλιτεχνικές ομάδες και σχολές, που προήλθαν απ την επανάσταση, να συλλάβουνε σωστά την ιστορική έννοια της εποχής, και αφού τις βάλει μπροστά στο κατηγορικό κριτήριο: υπέρ ή εναντίον της επανάστασης, να τους παραχωρήσει ολική ελευθερία αυτοκαθορισμού στον τομέα της τέχνης». Και πιο πέρα: «Ο μαρξισμός προσφέρει ποικίλες δυνατότητες: να αξιολογούμε την ανάπτυξη της καινούργιας τέχνης, να παρακολουθούμε όλες τις παραλλαγές της, να ενθαρρύνουμε τα προοδευτικά ρεύματα διαμέσου της κριτικής. Δε μπορούμε να του ζητήσουμε περισσότερα. Η τέχνη πρέπει ν ανοίξει το δικό της δρόμο από μόνη της. 2 Από προσφώνηση του Τρότσκι στους εκπαιδευτικούς, το 1924.

8 Οι μέθοδές της δεν είναι οι μέθοδες του μαρξισμού. Αν το Κόμμα διευθύνει το προλεταριάτο, δεν διευθύνει το ιστορικό προτσέσο. Ναι, υπάρχουνε τομείς όπου διευθύνει άμεσα, επιτακτικά. Υπάρχουν άλλοι όπου ελέγχει και ενθαρρύνει, ορισμένοι όπου περιορίζεται μόνο να ενθαρρύνει, ορισμένοι πάλι όπου δεν κάνει άλλο παρά να προσανατολίζει. Η τέχνη δεν είναι τομέας όπου το Κόμμα καλείται να διατάζει». Και λίγο καιρό πριν τη δολοφονία του διακηρύχνει: «Μια ατόφια επαναστατική εξουσία δε μπορεί ούτε θέλει να δόσει στον εαυτό της το καθήκον να διευθύνει την τέχνη, κι ακόμα λιγότερο να της δίνει διαταγές, ούτε πριν ούτε ύστερα από την κατάληψη της εξουσίας. Μια τέτοια αξίωση δε μπορούσε να περάσει από το μυαλό παρά μόνο μιας γραφειοκρατίας άξεστης κι αναίσχυντης, μεθυσμένης από την παντοδυναμία της, και που έχει καταντήσει η αντίθεση της επανάστασης. Η τέχνη όπως κι η επιστήμη, δε ζητάνε διεύθυνση, μα, από την ίδια τους τη φύση, δε μπορούν να την υποφέρουν. Η καλλιτεχνική δημιουργία υπακούει στους δικούς της νόμους, ακόμα κι όταν μπαίνει συνειδητά στην υπηρεσία ενός κοινωνικού κινήματος. Ατόφια πνευματική δημιουργία είναι ασυμβίβαστη με το ψέμα, την υποκρισία και το πνεύμα του βολέματος. Η τέχνη μπορεί να είναι ο μεγάλος σύμμαχος της επανάστασης, εφόσον θα μένει πιστή στον εαυτό της». Οι θέσεις αυτές του Τρότσκι δεν είναι μόνο θέσεις εκ των υστέρων, θέσεις αντιπολίτευσης, ιδέες «κατατρεγμένου προφήτη». Ο Τρότσκι τις πρωτοδιατύπωσε και τις υποστήριξε όταν είταν επωμισμένος τα πιο υπεύθυνα λειτουργήματα του νεοσύστατου σοβιετικού κράτους. * Η παρέμβαση του Τρότσκι το 1923 στη συζήτηση για τα προβλήματα της τέχνης και του πολιτισμού, χωρίς να παραγνωρίζουμε καθόλου τον παράγοντα του απεριόριστου κύρους που είχε, ως η λαμπρότερη προσωπικότητα της Επανάστασης, δεν έχει καθόλου το νόημα της παρέμβασης του Ζντάνοφ ή του Χρουστσόφ. Δεν είναι καθόλου αυταρχική παρέμβαση του Κράτους και του Κόμματος στη δραστηριότητα των καλλιτεχνών και από τα πάνω καθορισμός των σκοπών και των κατευθύνσεων της πνευματικής δημιουργίας, που συνεπάγεται αστυνόμευση και δίκες. Ο Τρότσκι ρίχνει το βάρος του στη συζήτηση των προβλημάτων της πολιτιστικής ζωής όχι ως κρατικός λειτουργός, ως φορέας κρατικής εξουσίας, αλλά ως κριτικός της λογοτεχνίας και της τέχνης, με συλλογισμούς, με επιχειρήματα, με την κοσμοθεωρία του. Υπερασπίζοντας την αυτονομία της τέχνης, διεκδικεί και υπέρ της τέχνης την αρχή που σε άλλες σφαίρες θεωρείται αυτονόητα δεδομένη, την αρχή δηλαδή ότι κάθε σφαίρα έχει τους δικούς της νόμους και αξιώνει τρόπους και μεθόδους, που προσιδιάζουν σ αυτήν. Κι ωστόσο όταν πρόκειται για την κοινωνία, την ιστορία, την οικονομία, την πολιτική, την τέχνη, η μεθοδολογική αυθαιρεσία, το ανακάτεμα, το μπέρδεμα και η

9 υποκατάσταση μιας σειράς νόμων από μιαν άλλη, ξένη σειρά, είναι φαινόμενο πολύ συχνό. Μ αυτό το νόημα ο Τρότσκι ειρωνεύτηκε την τάση των οπαδών της σχολής του Παβλόφ να εξηγούν όλα τα φαινόμενα του ανθρώπου και τις πιο πολύπλοκες λειτουργίες της συνείδησης, από το σάλιο του σκύλου ως την ποίηση, μόνο με την κατηγορία του «εξαρτημένου ανακλαστικού». Φυσικά, αυτονομία δε σημαίνει απόλυτη στεγανότητα. Αντίθετα, ο μελετητής θα βρει στις σελίδες του Τρότσκι οξυδερκείς αναλύσεις των πολυποίκιλων αλληλεπιδράσεων των διαφόρων σφαιρών, των διασταυρώσεων και των αλληλοκαθορισμών, ιδίως όσον αφορά τους ταξικούς προσδιορισμούς, στον τρόπο που περνούν και δρουν μέσα στην τέχνη οι έννοιες, οι τάσεις και οι θεωρήσεις των κοινωνικών τάξεων, οι συγκρούσεις και τα πολιτικά πάθη. Επίσης, το αίτημα για μη επέμβαση της πολιτικής εξουσίας στα ζητήματα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, δε σημαίνει καθόλου ότι η τέχνη είναι «απολίτικη». Απεναντίας, ο Τρότσκι δείχνει ότι ακόμη και τα πιο λεπτομερειακά προβλήματα που θέτει η πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή, συμπλέκονται με τα γενικά προβλήματα της πολιτικής ζωής. Κάθε θέση, που παίρνομε απέναντι σ αυτά είναι πολιτική θέση. Ακόμη και οι εκδηλώσεις της ζωής και τα δημιουργήματα του πνεύματος, που θέλουν να πιστεύουν οι εστέτ ότι βρίσκονται μακριά από την πολιτική, έχουν ένα σαφώς καθορισμένο πολιτικό νόημα. Μέσα στην ταξικά χωρισμένη κοινωνία, ο καθένας δεν είναι δυνατό παρά να τοποθετείται αναπότρεπτα με την άποψη μιας ιδιαίτερης τάξης ή ομάδας, και αυτήν την άποψη, μ όλες τις παραμορφώσεις και διαθλάσεις, που μπορεί να πάθει στο δρόμο, διοχετεύει και μέσα στα πνευματικά του δημιουργήματα. «Η πολιτική, γράφει το , είναι πεισματάρα, και υποχρεώνει να την υπηρετούν ακόμη κ εκείνους, που επιμένουν να της γυρίζουνε την πλάτη». Όμως το καθρέφτισμα και η επίδραση του κοινωνικού υπόβαθρου και του πολιτικού κλίματος πάνω στη φυσιογνωμία της τέχνης, στη διαμόρφωση ορισμένων τάσεων, μορφών, στυλ κλπ., δεν πραγματοποιείται με διαταγές της πολιτικής εξουσίας, αλλά πάντα σύμφωνα με την καλλιτεχνική λογική και τους ιδιαίτερους νόμους της τέχνης. Η τέχνη, αναπότρεπτα, υπηρετεί την πολιτική. Όχι όμως με την έννοια της υποταγής της στη συγκεκριμένη πολιτική εξουσία. Βέβαια, σε ορισμένες ιστορικές στιγμές, η πολιτική, ο αγώνας για την εξουσία, η επανάσταση έχουν προτεραιότητα κι επισκιάζουν τις άλλες δραστηριότητες. Όμως η «προτεραιότητα» αυτή έκφραση της σκληρής κοινωνικής αναγκαιότητας δεν είναι απόλυτη. Ούτε η εξουσία ούτε η επανάσταση είναι αυτοσκοπός, στον οποίο υποτάσσονται τα πάντα. Είναι μέσα για έναν ανώτερο σκοπό: «την απελευθέρωση των δημιουργικών ικανοτήτων του ανθρώπου απ όλους τους φραγμούς, τις ταπεινωτικές εξαρτήσεις και τους σκληρούς 3 Σε άρθρο του απ αφορμή το βιβλίο του Εμίλ Λούντβιχ για τον Στάλιν.

10 καταναγκασμούς». 4 Ήδη το σημειώσαμε και πιο πάνω: Η τέχνη μπορεί να είναι ο μεγάλος σύμμαχος της επανάστασης, εφόσον θα μένει πιστή στον εαυτό της. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αγώνες αυτοί του Τρότσκι για τα ζητήματα του πολιτισμού, της καλλιέργειας, της επιστήμης και της τέχνης, γίνονται σε καιρούς αφάνταστα δύσκολους. * Ο Τρότσκι ενθάρρυνε τις μοντέρνες τάσεις και σχολές στην τέχνη. Μάλιστα μπορούμε να πούμε εμείς σήμερα, ότι σ ορισμένες μοντέρνες σχολές στήριξε ελπίδες για μιαν αναγέννηση και υψηλότερες κατακτήσεις της τέχνης, που δεν δικαιώθηκαν. Οι πιο πολλοί από εκείνους τους «ισμούς» έμειναν οριστικά στο στάδιο των πειραματισμών και των αναζητήσεων, χωρίς να φτάσουν σε επιτεύγματα, χωρίς να δημιουργήσουν τα «κλασικά» τους έργα, που θα τα παράδιναν στους σύγχρονούς τους και θα τα κληροδοτούσαν στο μέλλον της ανθρωπότητας. Όμως, καταπολεμούσε την ψευτοεπαναστατική έπαρση και την άκριτη καταφρόνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του παρελθόντος. Τη ρήξη με το παρελθόν δεν την έβλεπε απόλυτη, αλλά διαλεκτική, σαν υπέρβαση, με την αφομοίωση και ανάπτυξη στοιχείων από τις ίσαμε σήμερα πραγματοποιήσεις του πολιτισμού. Το «παρελθόν» δεν είναι όλο για πέταμα. Οι ταξικοί πολιτισμοί, που έχουν προηγηθεί, δεν δημιούργησαν μόνο προϊόντα «ιδεολογικά», ταξικής φύσης, που καθρεφτίζουν κ εξυπηρετούν την υποδούλωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Μέσα από την προσπάθεια των κυρίαρχων τάξεων να κρατήσουν και να διαιωνίσουν, την εκμετάλλευση και το χωρισμό της κοινωνίας σε τάξεις, προκύψανε στοιχεία, που ξεπερνούν τον ταξικό εγωισμό, που έχουν, ως ένα βαθμό, γενική σημασία, και αποτελούν κατάκτηση του ανθρώπου. Ακόμα και στα πνευματικά δημιουργήματα, που καθρεφτίζουν την ταξική καταπίεση, βρίσκονται συνδυασμένα αυτά τα στοιχεία, που ξεπερνούν τα όρια των κοινωνικών συνθηκών της εποχής, και αποτελούν στοιχείο του πολιτιστικού πλούτου της ανθρωπότητας. Μέσα από το κοινωνικά σχετικό, η σκέψη και η πολιτιστική πράξη κρυσταλλώνουν το ανθρώπινο. Τέτοια στοιχεία βρίσκονται μέσα στις επιστημονικές γνώσεις καθώς και στα μεγάλα έργα τέχνης, που αποκτούν, έτσι, διιστορικό χαρακτήρα, κ έχουν αξία και γι άλλες γενεές, και γι άλλες εποχές. Ο διττός ταξικός και υπερταξικός μαζί χαρακτήρας της πνευματικής κληρονομιάς του παρελθόντος επιβάλλει το κριτικό ξεκαθάρισμά της. «Εμείς οι μαρξιστές ζούμε με την παράδοση, και δεν παύουμε, γι αυτό, να είμαστε επαναστάτες». * 4 Λεόν Τρότσκι, «Προδομένη Επανάσταση».

11 Καθώς ολόκληρος ο πολιτισμός, σήμερα, από τα οικονομικά του θεμέλια ως τις υψηλότερες σφαίρες της ιδεολογίας, βρίσκεται σε κρίση, και η τέχνη, δεν είναι έξω από την κρίση. Η κρίση, που περνάει η τέχνη, ειδικότερα, έχει τη ρίζα της στην εξής αντίφαση: στην τέχνη, γενικά, ο άνθρωπος εκφράζει το αίτημα της αρμονίας και της πληρότητας της ζωής, δηλαδή των πιο πολύτιμων αγαθών, που η ταξική κοινωνία του στερεί. Γι αυτό, κάθε καινούργιο καλλιτεχνικό ρεύμα αρχίζει με την ανταρσία. Κάθε αυθεντικό έργο τέχνης ενέχει πάντοτε μια διαμαρτυρία, συνειδητή ή ασυνείδητη, μαχητική ή παθητική, αισιόδοξη ή απαισιόδοξη, εναντίον της πραγματικότητας. Η τέχνη της εποχής μας είναι δυνατό να είναι αληθινή και μεγάλη αν έχει βαθύτατη ευαισθησία απέναντι στην κοινωνική πραγματικότητα, στην αλήθεια. Αυτή την ευαισθησία απέναντι στην πραγματικότητα δεν μπορεί να την έχει η κυρίαρχη τάξη της παρακμής, που διαθέτει τη μόρφωση, τα αγαθά του πολιτισμού, καθώς και οι διανοούμενοι, που παίρνουν το μέρος της, γιατί αδυνατεί να δόσει, παρρησία, λόγο της σημερινής της ύπαρξης. Το ίδιο ισχύει και για τη γραφειοκρατία, παλαιοσταλινική και νεοσταλινική, που αποτελεί εσωτερική ανάσχεση στην πρόοδο και το σοσιαλισμό. Και η εργατική τάξη, εκτός από το ότι βρίσκεται σε πολιτιστική πενία, μικρή ποσότητα ενέργειας μπορεί ν αποδεσμεύσει για την καλλιέργεια της τέχνης, κατά την επαναστατική και τη μεταβατική περίοδο. Και έτσι, η τέχνη της Επανάστασης βρίσκεται ακόμη από την εδώ μεριά, στο βασίλειο της Ανάγκης δονείται από τις συγκρούσεις και τα πολιτικά πάθη της εποχής. * Στη συγκινητική νεκρολογία «Στη μνήμη του Σεργκέι Γιεσένιν», που έγραψε λίγες μέρες μετά την αυτοκτονία του ποιητή, ο Τρότσκι δείχνει πόσο απρόσφορες και εχθρικές προς το λυρισμό είναι οι συνθήκες της ανειρήνευτης πάλης ανθρώπου με άνθρωπο στην εποχή μας, όπου οι λεπτές και ευαίσθητες φύσεις πληγώνονται ανεπανόρθωτα, τσακίζονται και συντρίβονται, ό,τι τρυφερό έχει η εσωτερική ζωή συνθλίβεται και μένει εγκάθειρκτο στα βάθη και ανεκδήλωτο, κάτω από την πίεση της προτεραιότητας άλλων καθηκόντων, αγώνων γεμάτων τραχύτητα και καταστροφές. Όμως, νά η ελπίδα και το μέλλον: «Το ελατήριο της εποχής μας είναι πολύ πιο δυνατό από το ελατήριο του καθενός μας. Το σπείρωμα της Iστορίας θα ξετυλιχτεί ως την άκρη. Ας μην αντιταχτούμε σ αυτό, ας το βοηθήσουμε με τις συνειδητές προσπάθειες της σκέψης και της θέλησης. Ας προετοιμάσουμε το μέλλον. Ας καταχτήσουμε, για τον καθένα και για την καθεμιά, το δικαίωμα στο ψωμί και το δικαίωμα στο τραγούδι». Μανόλης Λαμπρίδης

12 Ο ΛΕΟΝ ΤΡΟΤΣΚΙ ΓΙΑ ΤΗN ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Μια Παρουσίαση από τον Κλιφ Σλότερ Το «Λογοτεχνία και Επανάσταση» του Τρότσκι, γραμμένο το , συμπυκνώνει σε εξαιρετικό βαθμό τη συνολική του ιστορική και φιλοσοφική κοσμοθεώρηση. Είναι μια διεισδυτική ανάλυση των διαφόρων λογοτεχνικών σχολών που υπήρχαν στα πρώτα χρόνια της επαναστατικής Σοβιετικής Ρωσίας. Αν και πολύ συχνά παραβλέπεται σαν ένα υποπροϊόν ή σαν παρέκκλιση από τα πιο άμεσα πολιτικά του κείμενα, στην πραγματικότητα είναι μια επίθεση ενάντια στην ιδέα που τότε ενθαρρυνόταν από τους Στάλιν, Μπουχάριν, Λουνατσάρσκι και άλλους για μια «προλεταριακή κουλτούρα» και μια «προλεταριακή λογοτεχνία». Αναλύοντας αυτά τα προβλήματα σε όλο τους το βάθος, που βρίσκεται στην ταξική πάλη και τη σύγκρουση των παραγωγικών δυνάμεων με τις σχέσεις παραγωγής, ο Τρότσκι μπόρεσε να αναπτύξει και να εμπλουτίσει τη μαρξιστική θεωρία του ιστορικού υλισμού, κι ακόμα να προσφέρει μια αναγκαία βάση για την πολιτική πάλη ενάντια στο πρόγραμμα του Στάλιν και του Μπουχάριν. Η εισαγωγή του Τρότσκι διατυπώνει το κύριο σημείο πολύ καθαρά: «Είναι βασικά λαθεμένο να αντιπαραθέτουμε στην αστική κουλτούρα και στην αστική τέχνη την προλεταριακή κουλτούρα και την προλεταριακή τέχνη. Προλεταριακή κουλτούρα και τέχνη δεν θα υπάρξει ποτέ, γιατί το προλεταριακό καθεστώς, είναι πρόσκαιρο και μεταβατικό. Η ιστορική σημασία και το ηθικό μεγαλείο της προλεταριακής επανάστασης βρίσκονται στο γεγονός ότι βάζουν τα θεμέλια μιας κουλτούρας που είναι πάνω από τάξεις και που θα είναι η πρώτη αληθινά ανθρώπινη κουλτούρα, (Λεόν Τρότσκι: «Λογοτεχνία και Επανάσταση», σελ. 14 της αγγλικής έκδοσης, ελληνικά σελ. 21). Όσο για την «προλεταριακή κουλτούρα» κάτω από τον καπιταλισμό, πριν την κατάκτηση της εξουσίας, ο Τρότσκι επαναλαμβάνει τη μαρξιστική θέση ότι το προλεταριάτο είναι πρώτα και κύρια μια εκμεταλλευόμενη τάξη, αποχωρισμένη από τα κέρδη της ανθρωπότητας στην πάλη της με τη Φύση. Το προλεταριάτο αναπτύσσει την ταξική συνείδηση, που συμπυκνώνεται στην πολιτική στρατηγική, τακτική και οργάνωση και στις μεθοδολογικές αναπτύξεις που βρίσκονται πίσω τους και τις εμπλουτίζουν. Μόνο καταργώντας τον εαυτό του σαν τάξη (καταργώντας την ιδιοκτησία, το θεμέλιο αυτό της ταξικής κοινωνίας) το προλεταριάτο θα κάνει τον εαυτό του ικανό να αποκτήσει και να αναπτύξει κουλτούρα. Ενώ η μπουρζουαζία, πριν εξουσιάσει την κοινωνία, μεγαλώνοντας μέσα στους πόρους της φεουδαρχικής κοινωνίας, χτίζει το «δικό της» τύπο ατομικής

13 ιδιοκτησίας, χτίζει τα δικά της σχολεία, εκκλησίες και ακαδημίες, εκπαιδεύει το δικό της σώμα διαχειριστών, φιλοσόφων, αρχιτεκτόνων, δραματουργών και ποιητών, το προλεταριάτο μεγαλώνει κάτω από τον καπιταλισμό, σε μια κατάσταση αποστέρησης από κουλτούρα. Αποχτάει, συνείδηση των ιστορικών του σκοπών, μόνο αποκτώντας συνείδηση ότι του λείπει η κουλτούρα. Στις μέρες μας, οι ρεφορμιστές σαν τον Ρέιμοντ Γουίλιαμς της «νέας αριστεράς», («Κουλτούρα και Κοινωνία») και τον Ρίτσαρντ Χόγκαρτ («Οι Χρήσεις της Γραμματοσύνης») έχουν προβάλλει την ιδέα μιας «εργατικής κουλτούρας»: εννοώντας κάποιες ειδικές «αξίες» ή «τρόπο ζωής» που το προλεταριάτο, εντελώς ξέχωρα από τη συνδικαλιστική και πολιτική του ανάπτυξη, αγωνίζεται να διατηρήσει ενάντια στο «βιομηχανισμό». Μια τέτοια ιδέα δεν είναι παρά μια αντανάκλαση στον τομέα της «κουλτούρας» (μια αντανάκλαση στην κατώτερη μικροαστική ιντελιγκέντσια) του αγγλικού ρεφορμισμού, με το μήνυμά του, ότι ο καπιταλισμός μπορεί βαθμιαία, να γίνει ακίνδυνος και αγνώριστος, με τη βαθμιαία ανάπτυξη προοδευτικών τάσεων μέσα του. Αυτοί οι κύριοι εννοούν, βέβαια, ότι οι ίδιοι οι μικροαστοί διανοούμενοι και οι γραφειοκράτες, που στηρίζονται στην εργατική τάξη και την εμποδίζουν να ασκήσει την πραγματική της δύναμη, θα μπορέσουν να αποκτήσουν υψηλές θέσεις και επιρροή μέσα στην αστική κοινωνία και έτσι θα πραγματοποιήσουν το μικροαστικό όνειρο της σταθεροποίησης. Τί σχέση έχουν όλα αυτά με τα προβλήματα με τα οποία ασχολήθηκε ο Τρότσκι το 1924; Οι διαφορές στην «κουλτούρα» σχετίζονται άμεσα με τις πολιτικές διαφορές. Στην κριτική του της θεωρίας του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα», των Στάλιν και Μπουχάριν, ο Τρότσκι επέμενε, πρώτα απ όλα, ότι είταν μια επιστροφή στο ρεφορμισμό. Σε μια εθνική ποικιλία σοσιαλισμού, που κατάστρεφε την επαναστατική και διεθνιστική ουσία του σοσιαλισμού. Όταν ο Μπουχάριν, λόγου χάρη, σχολίασε το «Λογοτεχνία και Επανάσταση» του Τρότσκι, απόρριψε το κύριο επιχείρημά του (το αδύνατο μιας προλεταριακής κουλτούρας) για πολιτικούς λόγους. Σύμφωνα με τον Μπουχάριν, ο Τρότσκι υποτιμούσε το χρονικό διάστημα που θα κάλυπτε η περίοδος της προλεταριακής επανάστασης. Ο Τρότσκι, έλεγε, είταν ανυπόμονος και υπεραισιόδοξος για την παγκόσμια επανάσταση. Μπορούσε να περάσει μια μακριά περίοδος πριν επιτευχθεί ο σοσιαλισμός και αυτό θα έδινε τον καιρό για την ανάπτυξη μιας προλεταριακής κουλτούρας στη Ρωσία. Αυτό που υποστήριξε πραγματικά ο Μπουχάριν, είταν ότι τα πολιτιστικά καθήκοντα στη Σοβιετική Ρωσία έπρεπε να αντιμετωπιστούν με έναν τρόπο σύμφωνο με

14 ολόκληρη την πολιτική γραμμή των Στάλιν-Μπουχάριν: ο καπιταλισμός σταθεροποιείται, η σοβιετική οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί «με βήματα χελώνας», η πάλη των εργατών σ όλες τις χώρες από την Κίνα μέχρι τη Βρετανία θα περάσει από διάφορα στάδια, συχνά κατω από μη κομμουνιστική ηγεσία, πριν η παγκόσμια επανάσταση απλωθεί. Η «τροτσκιστική» (στην πραγματικότητα λενινιστική) θεωρία της παγκόσμιας επανάστασης είναι επικίνδυνη και πρέπει να εγκαταλειφθεί. Η «προλεταριακή κουλτούρα» ενθαρρυνόταν, επομένως, σαν το συμπλήρωμα στην τέχνη και τη λογοτεχνία του «πειράματος» της οικοδόμησης ενός ιδιαίτερου, ρωσικού είδους, σοσιαλισμού. Στο «Λογοτεχνία και Επανάσταση», ο Τρότσκι παρουσιάζει μια πλήρη μαρξιστική ανάλυση των πραγματικών σχέσεων της λογοτεχνικής δημιουργίας με την προλεταριακή επανάσταση. Για να το κάνει αυτό, έπρεπε να ασχοληθεί με βασικά ζητήματα της μαρξιστικής μεθόδου και γι αυτό το λόγο το βιβλίο είναι ανεκτίμητο για τους μελετητές του μαρξισμού. Αν πάρουμε, λόγου χάρη, το ζήτημα που, πιο συχνά, απασχολεί τους μικροαστούς διανοούμενους στη συζήτηση για τη σοβιετική λογοτεχνία: δηλαδή, την αυθεντία του προλεταριακού κράτους και κόμματος, βρίσκουμε ότι ο Τρότσκι το παρουσιάζει με εντελώς διαφορετικούς όρους από το συνηθισμένο επιχείρημα για την «ελευθερία του ατόμου». Βέβαια, τα κατοπινά σταλινικά τερατουργήματα και οι κτηνωδίες σ αυτόν τον τομέα, συνέβαλαν και από μόνα τους στο να αποξενωθούν πολλοί διανοούμενοι. Αλλά το πιο σημαντικό είναι να καταλάβουμε τις πιο βασικές και ιστορικές σχέσεις ανάμεσα στην επανάσταση και το έργο του καλλιτέχνη: «Ο προλετάριος στην τέχνη, πρέπει να έχει την έκφραση της νέας πνευματικής άποψης που μόλις αρχίζει να διατυπώνεται μέσα του, και που η τέχνη πρέπει να τον βοηθήσει να της δόσει μορφή. Αυτό δεν είναι μια κρατική διαταγή, αλλά μια ιστορική αναγκαιότητα. Δεν μπορείς να το προσπεράσεις αυτό, ούτε να ξεφύγεις από τη δύναμή του», (όπ.π., σελ. 170, ελληνικά, σελ. 139). «Απ αυτό βγαίνει, επομένως, ότι το προλεταριακό κράτος και το μαρξιστικό κόμμα στη δικτατορία του προλεταριάτου έχουν να κρίνουν τις λογοτεχνικές σχολές από την άποψη της συνεισφοράς τους σε μια μελλοντική αληθινά ανθρώπινη κουλτούρα. Δεν μπορείς να δημιουργήσεις λογοτεχνικές σχολές με διατάγματα. Εκτός από τους συγγραφείς της εργατικής τάξης, υπάρχουν συγγραφείς που δίνουν μόνο μια γενική υποστήριξη, και που προσπαθούν να προσαρμόσουν τις λογοτεχνικές μορφές που ξέρουν, στις ιστορικές δυνάμεις που δημιούργησε η επανάσταση. Το Κόμμα δεν μπορεί να τους πει τι πρέπει να γράψουν.

15 Το Κόμμα υπερασπίζει τα ιστορικά συμφέροντα της εργατικής τάξης στο σύνολό της. Επειδή προετοιμάζει συνειδητά, βήμα το βήμα, το έδαφος για μια καινούργια κουλτούρα και, επομένως, για μια καινούργια τέχνη, θεωρεί τους συνοδοιπόρους όχι σαν ανταγωνιστές των συγγραφέων της εργατικής τάξης, αλλά σαν τους πραγματικούς ή τους εν δυνάμει βοηθούς της εργατικής τάξης στο μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης. Το Κόμμα κατανοεί τον επεισοδιακό χαρακτήρα των λογοτεχνικών ομάδων μιας μεταβατικής περιόδου και τις εκτιμάει, όχι από την άποψη του ταξικού διαβατηρίου των μεμονωμένων γραμματιζούμενων κυρίων, αλλά από την άποψη της θέσης που καταλαμβάνουν και μπορούν να καταλάβουν αυτές οι ομάδες στην προετοιμασία μιας σοσιαλιστικής κουλτούρας», (όπ.π., σελ , ελληνικά, σελ ). Επειδή ο Στάλιν και η γραφειοκρατία του Κρεμλίνου, που αντιπροσώπευαν τις πιο συντηρητικές δυνάμεις στη Ρωσία και στηρίζονταν στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό, εγκατάλειψαν αυτές τις θεμελιακές μαρξιστικές αντιλήψεις για τη μετάβαση στο σοσιαλισμό, γι αυτό εξαπόλυσαν τους κατοπινούς άγριους διωγμούς στον λογοτεχνικό και επιστημονικό τομέα, όπως και στην πολιτική. Εκείνοι που προτιμούν να επιτίθενται στις σταλινικές «θεωρίες» της «προλεταριακής κουλτούρας» και του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» απλά σαν κάποιο είδος αντιδημοκρατικής και ωμής εφαρμογής δικτατορικών μεθόδων, δεν μπορούν παρά να επιζητούν μια φιλελευθεροποίηση ή εξανθρωπισμό του σταλινισμού και δεν μπορούν να του επιτεθούν στη ρίζα του, μ έναν επαναστατικό τρόπο, από την άποψη του μαρξισμού και της εργατικής τάξης. Γίνονται απλά μικροαστοί που θέλουν το καλό του σταλινισμού. Προσεγγίζοντας το πρόβλημα της λογοτεχνίας και της επανάστασης με τη μέθοδο του μαρξισμού, ο Τρότσκι ακολουθούσε πολύ συνειδητά τη γραμμή και τη συμβουλή του Λένιν. Ο ίδιος ο Λένιν αποκήρυξε όλες τις προσπάθειες να εφευρεθεί μια ειδική «προλεταριακή» κουλτούρα και τόνισε ιδιαίτερα την ανάγκη να αποκτήσει το προλεταριάτο την κουλτούρα των περασμένων κοινωνιών. Αλλά υπάρχει μια πιο βαθιά έννοια με την οποία ο Τρότσκι εφάρμοσε τη μέθοδο και την προσέγγιση του Λένιν σ αυτό το ζήτημα. Ολόκληρο το βιβλίο «Λογοτεχνία και Επανάσταση» έχει σαν κεντρικό του μοτίβο αυτή τη διαλεχτική υλιστική μέθοδο, σε αντίθεση με τον ιδεαλισμό: που, φυσικά, οργιάζει σε τομείς όπως της λογοτεχνικής κριτικής. Για παράδειγμα, μια «υπεραριστερή» ποικιλία ιδεαλισμού είταν πολύ κοινή ανάμεσα στους δραματικούς κριτικούς, εκείνη την εποχή στην ΕΣΣΔ. Αντί να αναλύουν και να παρουσιάζουν το δράμα σαν τη ζωντανή έκφραση συγκεκριμένων κοινωνικών και ιστορικών σχέσεων, αυτοί οι κριτικοί νόμιζαν ότι μπορούσαν να βγάλουν ένα νέο και αληθινά επαναστατικό δράμα από τη γενική «φύση» του επαναστατικού

16 προλεταριάτου: τον αθεϊσμό του, τον ακτιβισμό του και την ανάγκη του για αντικειμενικότητα κλπ. Αυτοί οι κριτικοί επιτέθηκαν στο έργο ενός γάλλου συγγραφέα, που περιέγραφε ένα στάδιο της πάλης της γαλλικής εργατικής τάξης, σαν «επαναλαμβανόμενο» και κουραστικό αντιπαραθέτοντάς το στη δική τους ιδεώδη εκδοχή του δυναμισμού της Οκτωβριανής Επανάστασης, από την οποία δημιούργησαν στο κεφάλι τους ένα «αληθινό» δράμα. Ο Τρότσκι γράφει: «Το να μετατρέπει κανείς τη δράση ενός συγκεκριμένου ιστορικού χώρου σε έναν αφηρημένο κονστρουκτιβισμό, είναι, σ αυτή την περίπτωση, μια παρέκκλιση από την επανάσταση από εκείνη την πραγματική, αληθινή επανάσταση που αναπτύσσεται πεισματικά και μετακινείται από χώρα σε χώρα, και που εμφανίζεται, επομένως, σε ορισμένους ψευτοεπαναστάτες σαν μια πληχτική επανάληψη», (όπ.π., σελ. 238, ελληνικά, σελ 189). Βρισκόμαστε πίσω στο ίδιο μεθοδολογικό ζήτημα, όπως όταν ο Τρότσκι εξηγούσε το ρόλο των «συνοδοιπόρων». Είναι ένα ζήτημα εξέτασης και επεξεργασίας, σαν επαναστάτες που κάνουν ιστορία, του πραγματικού προτσές της προλεταριακής επανάστασης σ όλες της τις μορφές και μ όλες τις επιρροές και τις αποχρώσεις της εξέτασης των «συνοδοιπόρων», π.χ., «...από την άποψη της θέσης που καταλαμβάνουν και μπορούν να καταλάβουν αυτές οι ομάδες στην προετοιμασία μιας σοσιαλιστικής κουλτούρας». Στη διαμάχη του 1920 στο Μπολσεβίκικο Κόμμα, σ ότι αφορά το ρόλο των συνδικάτων, ο Λένιν είχε δόσει μεγάλο βάρος σ αυτήν την πλευρά της διαλεκτικής υλιστικής μεθόδου. Εκείνη την εποχή, είχαν εμφανιστεί σοβαροί κίνδυνοι από μια τάση να επιβληθεί ένα σχήμα πάνω στην εργατική τάξη και τα συνδικάτα για το τι θα έπρεπε να είναι το εργατικό κράτος. Να βγει από τη θεωρία για τα συνδικάτα και το εργατικό κράτος, ποια θα έπρεπε να είναι η μεταξύ τους σχέση. Ο Λένιν χτύπησε πολύ σκληρά και τον Μπουχάριν και τον Τρότσκι εκείνη την εποχή, επιμένοντας ότι η πραγματική πάλη των αντιθέτων μέσα στην πραγματικότητα πρέπει να εγκαθιδρυθεί με τη «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης»: «η αλήθεια είναι πάντα συγκεκριμένη». Μια τέτοια «συγκεκριμένη μελέτη», έδειχνε τις γραφειοκρατικές παραμορφώσεις στο εργατικό κράτος, και έκανε αναγκαία την ανεξαρτησία των συνδικάτων των εργατών από το κράτος «τους». Έτσι, αυτή δεν είταν μια μάταιη φιλοσοφική συζήτηση. Έπρεπε να παλέψει κανείς για τη διαλεκτική μέθοδο, σαν ζήτημα ζωής και θανάτου για το εργατικό κράτος.

17 Ο Μπουχάριν, όχι μόνο αρνήθηκε να διορθώσει τα λάθη του, αλλά και επέμενε σ αυτά, και σ αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η κρίση στο Κόμμα, το 1921, που οδήγησε στην απαγόρευση των φραξιών. Αυτή η συζήτηση στο Κόμμα είχε τη δική της διαλεκτική. Εκείνοι που επέμεναν στα λάθη τους δημιούργησαν έτσι μια νέα κατάσταση. Τα μικρά λάθη, σε μια νέα εξέλιξη στις ταξικές δυνάμεις και την επανάσταση, έγιναν η μετάβαση σε μεγάλα προβλήματα και σε μια πολύ μεγάλη κρίση στο Κόμμα. Ο Λένιν θεωρούσε ότι ο Τρότσκι, έκανε λάθη απ αυτή την άποψη, τότε, αλλά οι απολογητές του σταλινισμού, θέλουν πάντα να ξεχνούν, ότι, την κρίσιμη στιγμή, είταν ο Μπουχάριν που γρήγορα επρόκειτο να γίνει ο κυριότερος «θεωρητικός» του Στάλιν που έκανε το μοιραίο γλίστρημα στον συνδικαλισμό, επιμένοντας στο λάθος του. Όπως είπε ο Λένιν: «Ο Τρότσκι, που είταν ο αρχηγός στην πάλη, έχει τώρα ξεπεραστεί και πέρα για πέρα επισκιαστεί από τον Μπουχάριν, που έφερε την πάλη σε ένα εντελώς νέο επίπεδο, παρασυρόμενος σ ένα λάθος που είναι πολύ πιο σοβαρό από όλα μαζί τα λάθη του Τρότσκι», (Λένιν: «Άπαντα», τόμ. 32, σελ της αγγλικής έκδοσης). Ανάμεσα στο 1921 και το 1924 (όταν εμφανίστηκε το «Λογοτεχνία και Επανάσταση»), ο Λένιν, βέβαια, σχημάτισε τη συμμαχία του με τον Τρότσκι ενάντια στις γραφειοκρατικές μέθοδες του Στάλιν. Στο έργο του για τη λογοτεχνία, λοιπόν, ο Τρότσκι πάλευε ενάντια στην ανάπτυξη της γραφειοκρατίας, και αυτή η πάλη συνέπεφτε και είταν ταυτόσημη με την πάλη για τη διαλεκτική μέθοδο ενάντια στον ιδεαλισμό, που ξεκινάει από κανόνες για το τι πρέπει να γίνει. Ενδιαφέρον έχει εδώ μια σύγκριση που κάνει ο Τρότσκι, που μπορεί παρεμπιπτόντως να σημειωθεί από όλους εκείνους που θέλουν να χωρίσουν τον ιστορικό υλισμό από τη διαλεκτική της Φύσης. Ενάντια σ όλους εκείνους που «έβγαζαν» από την «επαναστατική φύση» του προλεταριάτου, το πρόγραμμα μιας προλεταριακής τέχνης και λογοτεχνίας, ο Τρότσκι ρωτάει: γιατί όχι μια προλεταριακή επιστήμη επίσης; «Τί θα πουν οι μεταφυσικοί μιας καθαρά προλεταριακής επιστήμης για τη θεωρία της σχετικότητας; Μπορεί να συμβιβαστεί με τον υλισμό ή όχι; Έχει λυθεί αυτό το ζήτημα; Πού; Πότε; Από ποιόν; Είναι καθαρό στον καθένα, ακόμα και στους αμύητους, ότι το έργο του φυσιολόγου μας, του Παβλόφ, προχωρεί ολοκληρωτικά σε υλιστικές γραμμές.

18 Αλλά τί να πει κανείς για την ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόυντ; Μπορεί να συμβιβαστεί με τον υλισμό, όπως πιστεύει, για παράδειγμα, ο Καρλ Ράντεκ (κι εγώ επίσης), ή του είναι εχθρική; Το ίδιο ερώτημα μπορεί να τεθεί για όλες τις νέες θεωρίες, για τη δομή του ατόμου, κλπ., κλπ. Θα είταν θαυμάσιο αν εμφανιζόταν ένας επιστήμονας που να μπορεί να συλλάβει μεθοδολογικά όλες αυτές τις νέες γενικεύσεις και να τις εισάγει στη διαλεχτική υλιστική αντίληψη για τον κόσμο. Θα μπορούσε έτσι, την ίδια στιγμή, να ελέγξει τις καινούργιες θεωρίες και να αναπτύξει τη διαλεχτική μέθοδο», (όπ.π., σελ , ελληνικά, σελ. 176, η υπογράμμιση είναι δική μου C.S.). Ο Τρότσκι, προχωρώντας σαν υλιστής, θεωρεί τις διάφορες τέχνες, όπως και τη φυσική επιστήμη, σαν στοιχεία της ζωντανής πάλης του ανθρώπου να ελέγξει τη Φύση και την ίδια τη μοίρα του. Αυτές πρέπει να αναπτυχθούν μέσα και διαμέσου αυτής της πάλης, και δεν μπορούν να βγουν από αφηρημένες θεωρίες. Για παράδειγμα, περιγράφοντας λακωνικά τα κοινωνικά και τεχνικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής που αναπτυσσόταν στη Σοβιετική Ρωσία, ο Τρότσκι γράφει: «Έτσι, πέρα από ένα πραχτικό πρόβλημα και τη σταθερή δουλιά για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, δεν μπορεί κανείς να δημιουργήσει ένα νέο αρχιτεκτονικό στυλ. Η προσπάθεια να βγει λογικά ένα τέτοιο στυλ με τη μέθοδο της απαγωγής, από τη φύση του προλεταριάτου, από τη συλλογικότητά του, τον αθεϊσμό του κλπ., είναι ο πιο καθαρός ιδεαλισμός και δεν θα δόσει τίποτε άλλο πέρα από μια ευφυή έκφραση του εγώ κάποιου, μια αυθαίρετη αλληγορία, και τον ίδιο παλιό επαρχιώτικο ερασιτεχνισμό», (όπ.π., σελ. 136, ελληνικά, σελ. 110). Ο Τρότσκι δίνει πολλές λαμπρές και βαθιές εξηγήσεις για τη μαρξιστική θεωρία της λογοτεχνίας, αλλά αυτό γίνεται μόνο επειδή μπόρεσε να πλουτίσει τη μαρξιστική θεωρία: ακριβώς με μια υλιστική και διαλεκτική ανάλυση των επαναστατικών συνθηκών της σοβιετικής λογοτεχνίας, και όχι γράφοντας ένα γενικό δοκίμιο για το μαρξισμό και τη λογοτεχνία. Οι αναγνώστες του «Λογοτεχνία και Επανάσταση» πρέπει, επομένως, να μην αποθαρρυνθούν από το γεγονός ότι το βιβλίο ασχολείται με σχολές συγγραφέων, με των οποίων τα έργα δεν είναι εξοικειωμένοι και δεν πρέπει απλά να προσπαθήσουν να ξεχωρίσουν αποσπάσματα πιο γενικού ενδιαφέροντος. Κάνοντας ακριβώς τη λεπτομερειακή αυτή ανάλυση της σχέσης των συγγραφέων με τη Ρωσική Επανάσταση, ο Τρότσκι μπόρεσε να κάνει μια μεγάλη συνεισφορά στη μαρξιστική θεωρία, σ αυτό το βιβλίο. Το «Λογοτεχνία και Επανάσταση» είναι πιο γνωστό σαν μια επίθεση ενάντια στην ιδέα μιας «προλεταριακής κουλτούρας».

19 Αυτή η ιδέα, που προβλήθηκε από ομάδες καλλιτεχνών και συγγραφέων, γρήγορα έπαιξε το παιχνίδι της σταλινικής γραφειοκρατίας, που προσπαθούσε να δόσει κάποια ιδιαίτερη ιστορική αξία στα προϊόντα της καθυστέρησης και της απομόνωσης της Ρωσίας. Αυτό, η θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα», και όλα τα επακόλουθά της, είταν το πρόγραμμα της αντίθεσης της γραφειοκρατίας στην επιμονή του Τρότσκι για τον επαναστατικό ρόλο της εργατικής τάξης και την υπεράσπιση και ανάπτυξη του διαλεκτικού υλισμού. Το καθήκον του προλεταριάτου είταν και είναι να δημιουργήσει μια αταξική κοινωνία, στην οποία η τέχνη και όλη η κουλτούρα θα είναι «αληθινά ανθρώπινη» και θα ξεπεραστεί ο ταξικός της χαρακτήρας. Στη μακρόχρονη πορεία της προλεταριακής επανάστασης, θα γίνονταν αναπτύξεις στην τέχνη, που αναπόφευκτα θα αντανακλούσαν τα προβλήματα και τα επιτεύγματα της επανάστασης, αλλά ακόμα και αυτή η τέχνη, που θα μπορούσε να ονομαστεί «επαναστατική» (όχι «σοσιαλιστική» ή «προλεταριακή»), θα δημιουργείται στο πλαίσιο συγκεκριμένων καλλιτεχνικών παραδόσεων, σύμφωνα με τα περασμένα επιτεύγματα μέσα σε κάθε μορφή τέχνης κλπ., και δεν θα μαγειρεύεται σύμφωνα με κάποια συνταγή που βγαίνει από τη φύση του προλεταριάτου: «Δεν είναι αληθινό ότι η επαναστατική τέχνη μπορεί να δημιουργηθεί μόνο από εργάτες», (όπ.π., σελ. 217, ελληνικά, σελ. 174). Και ποιά είναι η διαλεκτική της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας; Είναι ολοφάνερο ότι οι μαρξιστές δεν πιστεύουν ότι κάθε νουβέλα, ποίημα, έργο, πίνακας κλπ., είναι απλά η μοναδική έκφραση της φαντασίας κάποιου ατόμου. Είναι αυτό, αλλά, για να σημαίνει κάτι για τους άλλους, πρέπει να εκφράζει κάτι κοινό σε όλους όσους το διαβάζουν, το βλέπουν ή το ακούν. Ο ιστορικός υλισμός δείχνει ότι οι χαρακτηριστικές συμπεριφορές, παραδοχές και συναισθηματικές μορφές κάθε εποχής, δεν είναι «φυσικές», όσο και να παίρνονται σαν δεδομένες. Αυτές οι σκέψεις και τα συναισθήματα πηγάζουν από τα αναγκαία οικονομικά θεμέλια της ζωής (και μετά συμβάλλουν επίσης στη διαμόρφωσή τους), και ιδιαίτερα από τα συμφέροντα των τάξεων που αντιπαρατάσσονται η μια στην άλλη, σαν αποτέλεσμα της σχέσης τους μ αυτά τα θεμέλια. Όταν, λοιπόν, οι μαρξιστές λένε ότι ένας καλλιτέχνης (συγγραφέας, ζωγράφος, ποιητής κλπ.) εκφράζει μια ορισμένη τάξη, ή ένα τμήμα μιας τάξης, η μια ομάδα τάξεων, κάτω από την επίδραση ιδιαίτερων ιστορικών εμπειριών, επιλογών κλπ., αυτό σημαίνει μήπως ότι το ατομικό ταλέντο και η μοναδικότητα του καλλιτέχνη μηδενίζεται; «Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα της κριτικής, είναι να αναλύει την ατομικότητα του καλλιτέχνη (δηλ. την τέχνη του) στα συστατικά της στοιχεία, και να δείχνει τους αλληλοσυσχετισμούς τους.

20 Μ αυτό τον τρόπο, η κριτική φέρνει τον καλλιτέχνη πιο κοντά στον αναγνώστη, που έχει επίσης μια λίγο-πολύ μοναδική ψυχή, όχι εκφρασμένη καλλιτεχνικά, όχι επίλεκτη, αλλά που, παρόλα αυτά, αντιπροσωπεύει μια ένωση των ίδιων στοιχείων όπως η ψυχή του ποιητή. Έτσι, μπορεί να φανεί ότι αυτό που χρησιμεύει σαν γέφυρα από ψυχή σε ψυχή δεν είναι το μοναδικό, αλλά το κοινό. Μόνο μέσα από το κοινό γίνεται γνωστό το μοναδικό. Το κοινό προσδιορίζεται στον άνθρωπο από τους βαθύτερους και πιο σταθερούς όρους από τους οποίους φτιάχνεται η ψυχή του, από τους κοινωνικούς όρους της εκπαίδευσης, της ύπαρξης, της εργασίας και των συναναστροφών. Οι κοινωνικοί όροι στην ιστορική ανθρώπινη κοινωνία είναι, πρώτα απ όλα οι όροι της ταξικής αλληλοσύνδεσης. Να γιατί ένα ταξικό κριτήριο είναι τόσο καρποφόρο σ όλους τους τομείς της ιδεολογίας, μαζί και στην τέχνη, και ιδιαίτερα στην τέχνη, γιατί η τελευταία συχνά εκφράζει τους βαθύτερους και πιο κρυφούς κοινωνικούς πόθους. Επιπλέον, ένα κοινωνικό κριτήριο όχι μόνο δεν αποκλείει, αλλά και πάει χέρι χέρι με την τυπική κριτική, δηλαδή με το κριτήριο της τεχνικής επιδεξιότητας. Αυτό, στην πραγματικότητα, ελέγχει επίσης, το ιδιαίτερο με ένα κοινό μέτρο, γιατί αν δεν ανάγει κανείς το ιδιαίτερο στο γενικό, τότε δεν μπορεί να υπάρχει καμιά επαφή ανάμεσα στους ανθρώπους, καμιά σκέψη και καμιά ποίηση», (όπ.π., σελ. 60, ελληνικά, σελ ). Είναι, επομένως, ακριβώς σε κείνη τη συμπεριφορά και τις αξίες, τις οποίες οι άνθρωποι (και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες) δεν τις αμφισβητούν, αλλά τις «παίρνουν σαν δεδομένες» και τις εκφράζουν με αφέλεια σε σχέση με όλων των ειδών τα προβλήματα (οικογένεια, αγάπη, προσωπική ακεραιότητα κλπ.), που εκφράζονται οι βαθύτερες παραδοχές τους, και αυτές είναι που διαπλάθονται από τα πιο βασικά, ταξικά-ιστορικά συμφέροντα. (Αυτό φωτίζει το πολύ γνωστό γεγονός ότι ο Μαρξ και ο Έγκελς λόγου χάρη, ποτέ δεν έκριναν τους συγγραφείς από τις ανοιχτές πολιτικές τους απόψεις, αλλά μόνο από την καλλιτεχνική τους επιτυχία στο να διεισδύουν σ αυτά τα βασικά ζητήματα. Ο Έγκελς μάλιστα είπε ότι ένα λογοτεχνικό έργο θα είταν καλύτερο, από τη σκοπιά του προλεταριάτου, αν δεν εκφραζόταν πολιτικά). Οι αντίπαλοι του μαρξισμού, τόσο στις μέρες του Τρότσκι όσο και σήμερα, αντιτάχτηκαν στη μαρξιστική ανάλυση, παραπονούμενοι ότι είταν απλά ένας τρόπος για την αμαύρωση ή την «ενοχοποίηση» ενός συγγραφέα, καταδείχνοντας τους ταξικούς του δεσμούς ή συμφέροντα. Ο Τρότσκι, απαντώντας, αναπτύσσει τον τρόπο με τον οποίο οι μαρξιστές πρέπει να προσεγγίζουν αυτά τα ζητήματα: (Ο μαρξισμός) «δεν ενοχοποιεί καθόλου έναν ποιητή για τις σκέψεις και τα συναισθήματα που εκφράζει, αλλά βάζει ερωτήματα με μια πολύ βαθύτερη σημασία: σε ποιο είδος συναισθημάτων αντιστοιχεί ένα δοσμένο καλλιτεχνικό έργο με όλες του

21 τις ιδιαιτερότητες; Ποιοί είναι οι κοινωνικοί όροι αυτών των σκέψεων και των συναισθημάτων; Τί θέση καταλαμβάνουν στην ιστορική ανάπτυξη μιας κοινωνίας και μιας τάξης; Και, ακόμα, ποιά λογοτεχνική κληρονομιά έχει υπεισέλθει στην επεξεργασία της νέας μορφής; Κάτω από την επιρροή ποιάς ιστορικής ώθησης έχουν τα νέα συμπλέγματα συναισθημάτων και σκέψεων ξεπηδήσει μέσα από το κέλυφος που τα χωρίζει από τη σφαίρα της ποιητικής συνείδησης;», (όπ.π., σελ. 170, ελληνικά, σελ. 137). Η τελευταία φράση αυτού του αποσπάσματος αρχίζει να απαντάει στο ερώτημά: ποιά είναι η πάλη των αντιθέτων στη ρίζα της καλλιτεχνικής δημιουργίας; Όπως το βλέπει ο Τρότσκι, υπάρχει μια ολόκληρη παράδοση περασμένη καλλιτεχνικής δημιουργίας: «η σφαίρα της ποιητικής συνείδησης». Αναπόφευκτα, στην ταξική κοινωνία κάθε είδους, αυτή η «σφαίρα» έχει σχετικά, και συχνά ολοκληρωτικά, απομονωθεί από τη ζωή και τα συναισθήματα των μαζών. Η εισβολή μιας νέας τάξης στην Ιστορία, και η σχέση της με τη ζωή και τα συναισθήματα όλων των καταπιεζόμενων μαζών, αλλάζει όλες αυτές τις σχέσεις, και συγκρούεται με τις παλιές μορφές. Κάτω απ αυτή τη «νέα ιστορική ώθηση», τα «νέα συμπλέγματα σκέψεων και συναισθημάτων» ξεπηδούν από το «κέλυφος που τα χωρίζει» από την ποίηση, από την τέχνη. Σ ένα ορισμένο βαθμό, οι αλλαγές που γίνονται στην κοινωνική πραγματικότητα τείνουν πάντα να τροποποιήσουν τη λογοτεχνική συνείδηση. Μόνο σε επαναστατικές περίοδες δημιουργούνται οι όροι για βαθιές αλλαγές, και τότε έχουμε συχνά ένα μεγάλο διάλειμμα πριν η νέα τάξη, τα συμφέροντά της και τα χαρακτηριστικά της συναισθήματα, έλθουν να καθορίσουν και να επεξεργαστούν καλλιτεχνικά στυλ. «Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι πάντα ένα πολύπλοκο αναποδογύρισμα παλιών μορφών, κάτω από την επίδραση νέων ερεθισμάτων που έχουν την πηγή τους έξω από την τέχνη», (όπ.π., σελ. 179, ελληνικά, σελ. 145). Οι παλιές μορφές αναπτύσσονται και μετασχηματίζονται, δεν δημιουργούνται εντελώς από την αρχή από τα νέα ερεθίσματα. Εδώ ο Τρότσκι, σ ένα κομμάτι που θυμίζει την έκθεση της διαλεκτικής θεωρίας της γνώσης από τον Λένιν («Φιλοσοφικά Τετράδια»), επιμένει ότι οι λογοτεχνικές μορφές που αναπτύχθηκαν από συγγραφείς στο παρελθόν, είναι ένα απόκτημα της ανθρωπότητας στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής. Δεν πρέπει να πεταχτούν, αλλά να ξεπεραστούν διαλεκτικά: «Η λογοτεχνία, που οι μέθοδες και τα προτσές της έχουν τις ρίζες τους πίσω στο πιο μακρινό παρελθόν και αντιπροσωπεύουν τη συσσωρευμένη πείρα της επιδεξιότητας στο λόγο, εκφράζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις απόψεις και τις ελπίδες της νέας εποχής και της νέας τάξης», (όπ.π., σελ. 180, ελληνικά, σελ. 146).

22 Αυτό ισχύει για τις μορφές και την τεχνική όλων των τεχνών, που μερικές τους είναι, βέβαια, τώρα άμεσα δεμένες (όπως το φιλμ) με την ανάπτυξη της επιστήμης και των παραγωγικών δυνάμεων. Η περασμένη λογοτεχνία και τέχνη, επομένως, ενώ έχει έναν ταξικό χαρακτήρα καθορισμένο από τον τύπο εκμετάλλευσης της άρχουσας τάξης, αντιπροσωπεύει επίσης την πρόοδο της ανθρωπότητας στην αντιφατική της ιστορική πορεία: «Αυτό που θα πάρουν οι εργάτες από τον Σαίξπηρ, τον Γκαίτε, τον Πούσκιν, ή τον Ντοστογιέφσκι, θα είναι μια πιο σύνθετη ιδέα για την ανθρώπινη προσωπικότητα, μια βαθύτερη κατανόηση των ψυχικών της δυνάμεων και του ρόλου του υποσυνείδητου, κλπ. Σε τελευταία ανάλυση, ο εργάτης θα γίνει πλουσιότερος», (όπ.π., σελ. 255, ελληνικά, σελ. 180). Με άλλα λόγια, ο Σαίξπηρ, ο Γκαίτε, κλπ., οι γίγαντες της αστικής λογοτεχνίας, δεν ανάπτυξαν μόνο τις λογοτεχνικές μορφές, αλλά, μέσα απ αυτές τις μορφές, έκαναν γνήσιες ανακαλύψεις για την ανθρώπινη φύση. Έτσι, η τέχνη και η λογοτεχνία έχουν έναν διακεκριμένο ρόλο: να εμπλουτίζουν τις αντιλήψεις και τις ικανότητες του ανθρώπου για τη ζωή. Για να ιδιοποιηθεί το προλεταριάτο τα πολιτιστικά αυτά κέρδη, πρέπει να συγκεντρώσει όλη του την ενεργητικότητα διαμέσου της ηγεσίας ενός επαναστατικού κόμματος βασισμένου στο μαρξισμό στην ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση της πολιτικής του εξουσίας. Αυτό προσφέρει τους όρους για τη δημιουργία μιας αταξικής κοινωνίας. Οι ρώσοι φουτουριστές ήθελαν να επεξεργαστούν μια τέχνη και μια λογοτεχνία, απ αυτήν ακριβώς την επαναστατική φύση του προλεταριάτου, καταδικάζοντας τον «ατομικισμό» της αστικής λογοτεχνίας. Οι κίνδυνοι που περικλείει μια τέτοια στάση, περισσότερο εξέγερσης παρά επανάστασης, φαίνονται από το γεγονός ότι οι όμοιοί τους φουτουριστές στην Ιταλία βρέθηκαν στενά συνδεμένοι με τους φασίστες του Μουσολίνι, που επίσης πήραν μια καινούργια σκούπα για να σαρώσουν την «παρακμή» και τον «ατομικισμό» της «δημοκρατίας» και του «παλιού κόσμου»! Ο Τρότσκι τονίζει ότι το προλεταριάτο, με την επανάστασή του, φέρνει τον εαυτό του μέχρι «το κατώφλι», για να το πούμε λογοτεχνικά. «Όταν οι φουτουριστές προτείνουν να πετάξουμε στη θάλασσα την παλιά λογοτεχνία του ατομικισμού, όχι μόνο επειδή έχει γίνει απαρχαιωμένη στη μορφή, αλλά επειδή έρχεται σε αντίθεση με τη συλλογική φύση του προλεταριάτου, αποκαλύπτουν μια πολύ ανεπαρκή κατανόηση της διαλεκτικής φύσης της αντίφασης ανάμεσα στον ατομικισμό και τη συλλογικότητα. Δεν υπάρχουν αφηρημένες αλήθειες. Υπάρχουν διαφορετικά είδη ατομικισμού. Επειδή είχε πάρα πολύ ατομικισμό, ένα τμήμα της προεπαναστατικής ιντελιγκέντσιας έρριξε τον εαυτό του στο μυστικισμό, αλλά ένα άλλο τμήμα κινήθηκε στις χαοτικές

23 γραμμές του φουτουρισμού και, πιασμένο από την Επανάσταση προς τιμήν του, πρέπει να πούμε ήρθε πιο κοντά στο προλεταριάτο. Αλλά όταν αυτοί που ήρθαν από κοντά, επειδή ο ατομικισμός τούς είχε ακονίσει τα δόντια, αποδίδουν τα συναισθήματά τους στο προλεταριάτο, αποδείχνονται ένοχοι εγωκεντρισμού, Το πρόβλημα είναι ότι αυτή ακριβώς η ιδιότητα λείπει από τον μέσο προλετάριο. Στη μάζα, η προλεταριακή ατομικότητα δεν έχει αρκετά διαμορφωθεί και διαφοροποιηθεί. Είναι ακριβώς μια τέτοια εξύψωση της αντικειμενικής ποιότητας και της υποκειμενικής συνείδησης της ατομικότητας, που είναι η πιο πολύτιμη συνεισφορά της πολιτιστικής προόδου, που στο κατώφλι της στεκόμαστε σήμερα. Είναι παιδιάστικο το να νομίζει κανείς ότι η αστική λογοτεχνία μπορεί να προκαλέσει ένα ρήγμα στην ταξική αλληλεγγύη», (όπ.π., σελ. 225, ελληνικά, σελ ). Ξαναγυρίζουμε λοιπόν, αλλά στη βάση των πιο θεμελιακών ιστορικών και θεωρητικών υπολογισμών, στα ζητήματα της πολιτικής του εργατικού κράτους και του Μπολσεβίκικου Κόμματος. Οι μπολσεβίκοι αντιπροσωπεύουν και καθοδηγούν την εργατική τάξη και πρέπει να καθορίζουν την πολιτική της απέναντι στις άλλες τάξεις και απέναντι στους λογοτέχνες διανοούμενους, που μερικοί τους αναζητούν στην Επανάσταση μια νέα πηγή για τη δημιουργικότητά τους. «Στην πάλη της για τη διατήρηση της συνέχειας στην καλλιτεχνική κουλτούρα, η αριστερή πτέρυγα της παλιάς τέχνης, που η κοινωνική της βάση είχε καταστραφεί από την Επανάσταση πιο ολοκληρωτικά από κάθε άλλη φορά στην Ιστορία, σπρώχνεται να αναζητήσει υποστήριξη στο προλεταριάτο, ή, το λιγότερο, στο νέο κοινωνικό περιβάλλον που σχηματίζεται γύρω από το προλεταριάτο. Με τη σειρά του, το προλεταριάτο επωφελείται από τη θέση του σαν κυρίαρχη τάξη και, αρχίζει, προσπαθεί, να έρθει σε επαφή με την τέχνη γενικά, και έτσι να προετοιμάσει το έδαφος για μια χωρίς προηγούμενο επιρροή στην τέχνη. Μ αυτή την έννοια, είναι αλήθεια ότι τα εργοστασιακά πληροφοριακά δελτία τοίχου, αντιπροσωπεύουν μια πολύ αναγκαία, αν και πολύ απομακρυσμένη, προϋπόθεση για τη νέα λογοτεχνία του μέλλοντος. Κανείς, όμως, δεν θα πει: Ας διαγράψω κάθετι άλλο, μέχρι να υψωθεί το προλεταριάτο από εκείνα τα δελτία τοίχου σε μια ανεξάρτητη επιδεξιότητα στην τέχνη. Το προλεταριάτο επίσης χρειάζεται μια συνεχότητα δημιουργικής παράδοσης. Για την ώρα, το προλεταριάτο πραγματοποιεί αυτή τη συνεχότητα όχι άμεσα, αλλά έμμεσα, διαμέσου της δημιουργικής αστικής ιντελιγκέντσιας που έλκεται προς το προλεταριάτο και που θέλει να ζεσταθεί κάτω από τα φτερά του.

Β. Ι. Λένιν

Β. Ι. Λένιν http://hallofpeople.com/gr/bio/lenin.php Β. Ι. Λένιν Νοέμβρης του 1900 από «Άπαντα BI Λένιν», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», ΤΑ ΖΩΤΙΚΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ Σοσιαλδημοκρατία είναι η συνένωση του εργατικού κινήματος

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 4.4 ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ 4.4 ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ 1/12 Σοσιαλισμός

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση. Stephanie McMillan

50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση. Stephanie McMillan 50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση Stephanie McMillan Stephanie McMillan 50 τρόποι για να προετοιμαστεί η επανάσταση 2011 1 Οι άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι σήμερα ανέτοιμοι να αδράξουν

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα»

Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» Ο συγγραφέας στο νέο του βιβλίο παρουσιάζει μια ορθολογική θέαση της κρίσης Γιώργος Πολίτης: «Τα καταφέραμε σε πιο δύσκολες εποχές, θα τα καταφέρουμε και τώρα» 23 Jan 201611.00 ΜΕΓΕΝΘΥΝΣΗ Συνέντευξη στη

Διαβάστε περισσότερα

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη"

Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη Θεοφανία Ανδρονίκου Βασιλάκη: "Θέλω κάποια στιγμή να γράψω ένα μυθιστόρημα που να έχει όλα τα είδη" Στο βιβλίο χρησιμοποιείτε πολυπρόσωπες αφηγήσεις μέσα στην κεντρική πλοκή ώστε να μιλήσετε για την ίδια

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΚΕΙΜΕΝΟ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Επίπεδο Γ2. Χρήση γλώσσας (20 μονάδες) Διάρκεια: 30 λεπτά. Ερώτημα 1 (5 μονάδες)

Επίπεδο Γ2. Χρήση γλώσσας (20 μονάδες) Διάρκεια: 30 λεπτά. Ερώτημα 1 (5 μονάδες) Γ2 (20 μονάδες) Διάρκεια: 30 λεπτά Ερώτημα 1 (5 μονάδες) Ο φίλος σας έγραψε μία μελέτη σχετικά με τρόπους βελτίωσης της αναγνωστικής ικανότητας των μαθητών. Επειδή, όμως, είναι ξένος, κάνει ακόμη λάθη,

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα 21/04/2015 Το φως της λάμπας πάνω στο τραπέζι αχνοφέγγει για να βρίσκουν οι λέξεις πιο εύκολα το δρόμο τους μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό

Όταν φεύγουν τα σύννεφα μένει το καθαρό Ημερομηνία 9/6/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://plusmag.gr/ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου http://plusmag.gr/article/%cf%84%ce%b1%ce%bd_%cf%86%ce%b5%ce%b3%ce%bf%cf %85%CE%BD_%CF%84%CE%B1_%CF%83%CE%BD%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%B1_%CE%B

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΟΤΑΝ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΜΙΛΟΥΝ Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη σε μια εποικοδομητική συνέντευξη στο

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2.4 Το σοσιαλιστικό σύστημα ή η σχεδιασμένη οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος

Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος 1. Ο κοινοβουλευτισµός είναι η µορφή πολιτικής εκπροσώπησης

Διαβάστε περισσότερα

Οµιλία Όµιλος Εξυπηρετητών 16/02/2013

Οµιλία Όµιλος Εξυπηρετητών 16/02/2013 Οµιλία Όµιλος Εξυπηρετητών 16/02/2013 Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Φίλοι και εκλεκτοί προσκεκληµένοι, Για έναν ποιητή και φιλόσοφο όπως ο αείµνηστος Δηµήτρης Κακαλίδης, ο ιδρυτής αυτού του Οµίλου των Εξυπηρετητών,

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Χ Ρ Η Σ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 0 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Ε Λ Λ

Διαβάστε περισσότερα

Νίκος Σιδέρης. Μιλώ για την κρίση με το παιδί. Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΤΙΤΥΠΑ

Νίκος Σιδέρης. Μιλώ για την κρίση με το παιδί. Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ 12.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ Νίκος Σιδέρης Μιλώ για την κρίση με το παιδί Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται Από τον συγγραφέα του μπεστ σέλερ Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ - I ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞEΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚHΣ EΝΩΣΗΣ

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ - I ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞEΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚHΣ EΝΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΓ Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ - I ΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞEΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚHΣ EΝΩΣΗΣ ΩΣ ΤΟ 1941 100 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Ερωτήσεις διαζευκτικής απάντησης ή του τύπου

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ-ΔΙΑΥΛΩΝ. Βιβλίο-Δίαυλος 1: Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ-ΔΙΑΥΛΩΝ. Βιβλίο-Δίαυλος 1: Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ-ΔΙΑΥΛΩΝ Βιβλίο-Δίαυλος 1: Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Ι. Συνοπτική παρουσίαση του Βιβλίου-Διαύλου Η Ψυχική Υγεία: Η Ψυχική Υγεία εγγυάται τη συνοχή ομοειδών ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών

Διαβάστε περισσότερα

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ.

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ποτέ, πια, πόλεμος! Μετά τις οδυνηρές εμπειρίες του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου, θα περίμενε κανείς

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: 2 Η ιστορία της φιλοσοφίας από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία αναζήτησης μιας απάντησης στο ερώτημα, «τι είναι γνώση;» Οι Δυτικοί φιλόσοφοι

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία

Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Ερωτήσεις Επανάληψης 1 Οι Θεολογικές Δηλώσεις στην Συστηματική Θεολογία Διάλεξη Τρίτη από την σειρά Δημιουργώντας μια Συστηματική Θεολογία Οδηγός Μελέτης Περιεχόμενα Περίγραμμα Ένα περίγραμμα του μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος"

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Πώς υφαίνεται ο χρόνος Σοφία Δημοπούλου: «Το παρελθόν μάς καθορίζει» Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος" Συνέντευξη στη Λεμονιά Βασβάνη Το "Πώς υφαίνεται ο χρόνος" απασχολεί τη Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

ηµόσια ιδιοκτησία και Κοινοκτηµοσύνη

ηµόσια ιδιοκτησία και Κοινοκτηµοσύνη Άντον Πάννεκουκ ηµόσια ιδιοκτησία και Κοινοκτηµοσύνη Πηγή:http://sites.google.com/site/syrizaorizontia/in-thenews/ademosieutastaellenikaarthratouantonpanekouk ( ηµοσιεύτηκε στο περιοδικό Western Socialist,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Εισαγωγικό σημείωμα: Το παρακάτω κείμενο που αποτελεί το τελευταίο ιδιόγραφο του Άγγελου Σικελιανού δόθηκε για δημοσίευση στο «Περιοδικόν μας» από τον Νικηφόρο

Διαβάστε περισσότερα

«Τα Βήματα του Εστερναχ»

«Τα Βήματα του Εστερναχ» «Τα Βήματα του Εστερναχ» Τοποθέτηση του ΔΗΜ.ΓΚΟΥΝΤΟΠΟΥΛΟΥ στη παρουσίαση του βιβλίου ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΕΙΟ-Λάρισα 16/1/2009 Κυρίες και κύριοι. Σε κάθε βιβλίο, μελέτη,διήγημα η ποίημα ο συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή:

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή: Naoki HigasHida Γιατί χοροπηδώ Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού Εισαγωγή: david MiTCHELL 41 Ε13 Προτιμάς να είσαι μόνος σου; «Α, μην ανησυχείτε γι αυτόν προτιμά να είναι μόνος του». Πόσες φορές το

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 4.1 Η πολιτική 4.1 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1/21 Η λέξη πολιτική

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΚΕΙΜΕΝΟ Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΠΡΙΑΜΗ ΒΑΓΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

Διαβάστε περισσότερα

Περί της έννοιας της άρνησης στη διαλεκτική*

Περί της έννοιας της άρνησης στη διαλεκτική* 2 Περί της έννοιας της άρνησης στη διαλεκτική* Πιστεύω, σ αυτό είμαστε όλοι σύμφωνοι, ότι ο προσδιορισμός του περιεχομένου της παρούσης ιστορικής περιόδου και, ειδικά, η ανάπτυξη του ύστερου καπιταλισμού

Διαβάστε περισσότερα

3. Να εξηγήσετε γιατί η αστική επανάσταση δεν κατόρθωσε να επιβληθεί και να οδηγήσει τη Ρωσία σ ένα φιλελεύθερο δηµοκρατικό πολίτευµα.

3. Να εξηγήσετε γιατί η αστική επανάσταση δεν κατόρθωσε να επιβληθεί και να οδηγήσει τη Ρωσία σ ένα φιλελεύθερο δηµοκρατικό πολίτευµα. Β. ΑΝΟΙΚΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Ερωτήσεις ανάπτυξης 1. Λαµβάνοντας υπόψη σας τα εθνικά, κοινωνικά, οικονοµικά και πολιτικά χαρακτηριστικά της τσαρικής Ρωσίας καθώς και τις ιδιαίτερες συνθήκες

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21 Ημερομηνία 12/12/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Μαίρη Γκαζιάνη http://now24.gr/i-singrafeas-giota-gouveli-ke-i-proti-kiria/ Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ζωή για τη δική της ευδαιμονία. Μας κληροδοτεί για το μέλλον προοπτικές χειρότερες από το παρελθόν. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά.

ζωή για τη δική της ευδαιμονία. Μας κληροδοτεί για το μέλλον προοπτικές χειρότερες από το παρελθόν. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά. Φίλες και Φίλοι, Από το 2007, όταν έθεσα για πρώτη φορά υποψηφιότητα για την ηγεσία της προοδευτικής παράταξης, χάσαμε πολλά. Μία ολόκληρη δεκαετία. Γύρω μας, ο κόσμος αλλάζει. Δυστυχώς,τώρα που ξαναγράφεται

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η )

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) 1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ JACKSON POLLOCK ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ WILLIAM WRIGHT ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1950. Το καλοκαίρι του 1950 o δημοσιογράφος William Wright πήρε μια πολύ ενδιαφέρουσα ηχογραφημένη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ

ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ Π.Ο.Ε. Ο.Τ.Α. ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ Π.Ο.Ε. Ο.Τ.Α. ΚΑΙ ΤΗΣ Π.Ο.Π. Ο.Τ.Α. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2007 Π.Ο.Ε. Ο.Τ.Α. ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΟΙΝΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ Θ. ΜΠΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Π.Ο.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα

Β2. α) 1 ος τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική Μέσο πειθούς: Επιχείρημα («Να γιατί η αρχαία τέχνη ελευθερίας»)

Β2. α) 1 ος τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική Μέσο πειθούς: Επιχείρημα («Να γιατί η αρχαία τέχνη ελευθερίας») Α1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κείμενο πραγματεύεται το διαχρονικό ρόλο και τη συμβολή της αρχαίας ελληνικής τέχνης σε παγκόσμια κλίμακα. Αρχικά, επισημαίνεται ότι ο καλλιτέχνης προσπαθεί μέσω της τέχνης να αποστασιοποιηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Να γιατί...η λαϊκή τέχνη

Να γιατί...η λαϊκή τέχνη ÔÝ íç Να γιατί...η λαϊκή τέχνη Εν αρχή το σύνθημά μας είναι ένα: η λαϊκή τέχνη είναι επανάσταση. Και είναι επανάσταση διότι είναι αρχέτυπο λειτουργίας μιας πολιτικά ευνομούμενης κοινωνίας. Η τέχνη αυτή

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί και πώς. μελετούμε την Ιστορία;

Γιατί και πώς. μελετούμε την Ιστορία; Γιατί και πώς μελετούμε την Ιστορία; Στο μάθημα αυτό θα πληροφορηθούμε: τι είναι η Ιστορία, γιατί μελετούμε την Ιστορία, πώς θα την μελετήσουμε αντικειμενικά και αμερόληπτα. Ετυμολογία και σημασία της

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Εισαγωγικό

Διαβάστε περισσότερα

Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση. Φύλλο Εργασίας

Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση. Φύλλο Εργασίας Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση Φύλλο Εργασίας 1. Αφού συμβουλευτείτε τη σελίδα 44 του βιβλίου σας καθώς και το χάρτη που παρατίθεται, να συμπληρώσετε την πιο

Διαβάστε περισσότερα

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου αρχίζει να ξετυλίγει το

Διαβάστε περισσότερα

Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»!

Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»! Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»! OUTNOW, AUGUST 4, 2014 Μια γνήσια Κωνσταντινοπολίτισσα, με ιδιαίτερο ταπεραμέντο και αξιοπρόσεχτη πένα! Το πρώτο της βιβλίο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Είμαστε τυχεροί που είμαστε δάσκαλοι Α ΛΥΚΕΙΟΥ 20\ 11\2016 ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπάρχει ιδανικός ομιλητής της γλώσσας; Δεν υπάρχει στη γλώσσα «ιδανικός ομιλητής». Θα διατυπώσω εδώ μερικές σκέψεις

Διαβάστε περισσότερα

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Κυριακή, 2 Ιουλίου 2017 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Πείτε μας λίγα λόγια

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Mea culpa (?) Γιώργος Η. Οικονομάκης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Mea culpa (?) Γιώργος Η. Οικονομάκης MEA CULPA (?) του Γιώργου Η. Οικονομάκη Κύριε Διευθυντή. Μέχρι τη στιγμή που γράφω το σημείωμα τούτο γνωρίζω ότι για μια, τουλάχιστο, διατύπωση - θέση του τελευταίου άρθρου μου στο περιοδικό έγινα αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Σεμινάριο ΕΓΚΥΡΗ ΠΡΑΞΗ & ΣΥΝΟΧΗ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Δίκτυο σχολείων για τη μη-βία

2 ο Σεμινάριο ΕΓΚΥΡΗ ΠΡΑΞΗ & ΣΥΝΟΧΗ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Δίκτυο σχολείων για τη μη-βία 2 ο Σεμινάριο ΕΓΚΥΡΗ ΠΡΑΞΗ & ΣΥΝΟΧΗ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Δίκτυο σχολείων για τη μη-βία Α Μέρος: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Τα επίπεδα συνείδησης Ύπνος Μισοξύπνιο Αφύπνιση Ελάχιστη εργασία των εξωτερικών αισθήσεων Με εικόνες

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορική μνήμη: Πόσο ανάγκη την έχει ο σημερινός Έλληνας;

Ιστορική μνήμη: Πόσο ανάγκη την έχει ο σημερινός Έλληνας; Ιστορική μνήμη: Πόσο ανάγκη την έχει ο σημερινός Έλληνας; Μνήμη είναι η διατήρηση στη συνείδησή μας διαφόρων πληροφοριακών στοιχείων, η εύκολη ανάκληση στη συνείδησή μας στοιχείων μαθήσεως. Η συγκράτηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ: ΣΥΓΚΛΙΣΕΙς ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙς

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ: ΣΥΓΚΛΙΣΕΙς ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙς ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ: ΣΥΓΚΛΙΣΕΙς ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙς International Conference Facilitating the Acquisition and Recognition of Key Competences ΑΡΧΙΚΗ ΙΔΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Προβληματισμός αναφορικά

Διαβάστε περισσότερα

Η Πένυ Παπαδάκη μας μιλά με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου της "Φως στις σκιές"

Η Πένυ Παπαδάκη μας μιλά με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου της Φως στις σκιές Η Πένυ Παπαδάκη μας μιλά με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου της "Φως στις σκιές" Κυρία Παπαδάκη, το βιβλίο σας Φως στις Σκιές που επανεκδίδεται από τις εκδόσεις Ψυχογιός, πραγματεύεται δύσκολα κοινωνικά

Διαβάστε περισσότερα

Τηλ./Fax: 210.62.19.712, Τηλ: 210.6218.894 www.apolito.gr e-mail:info@apolito.gr Λεωφόρος Μαραθώνος &Χρυσοστόµου Σµύρνης 3,

Τηλ./Fax: 210.62.19.712, Τηλ: 210.6218.894 www.apolito.gr e-mail:info@apolito.gr Λεωφόρος Μαραθώνος &Χρυσοστόµου Σµύρνης 3, «...Πλαστήκαµε για να µην είµαστε µονάχοι. Για τούτο η καρδιά µας ασταµάτητα διψά για τους άλλους. Χωρίς το διάλογο των υπάρξεων µας η ζωή φαίνεται αδειανή, ερηµωµένη, αδικαιολόγητη. Ζούµε και πλησιάζουµε

Διαβάστε περισσότερα

Συμμετοχή στην έκθεση για τις προσωπικότητες της " Μη βίας"

Συμμετοχή στην έκθεση για τις προσωπικότητες της  Μη βίας Συμμετοχή στην έκθεση για τις προσωπικότητες της " Μη βίας" Στις 25-2-2013 οι ομάδα των Έμπιστων Διαμεσολαβητών του σχολείου μας πραγματοποίησε επίσκεψη στην έκθεση για τις προσωπικότητες της " Μη βίας"

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. 2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α ΚΕΙΜΕΝΟ 1) Διαβάζοντας το κείμενο, αντιλαμβανόμαστε ότι το φαινόμενο του ρατσισμού, έχει αρκετές συνέπειες και για εκείνον που το υποστηρίζει και

Διαβάστε περισσότερα

«Μιλώντας με τα παιδιά μας για όλα»: 2η βιβλιοπαρουσίαση στο «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει»

«Μιλώντας με τα παιδιά μας για όλα»: 2η βιβλιοπαρουσίαση στο «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει» 27/11/2018 «Μιλώντας με τα παιδιά μας για όλα»: 2η βιβλιοπαρουσίαση στο «ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει» / Νέοι και Εκκλησία Για να επικοινωνήσουμε, για να καταλάβουμε, για να συμπονέσουμε τον άλλον, χρειάζεται να έχουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 20-05-2004 Α. Σύμφωνα με ξένο συγγραφέα παρατηρεί ο Παπανούτσοςο βασικός λόγος που ο άσκαλος επαναπαύεται στις πνευματικές του κατακτήσεις είναι ότι οι μαθητές του

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Πανάρετος.: Καλησπέρα κυρία Γουδέλη, καλησπέρα κύριε Ρουμπάνη.

Ι. Πανάρετος.: Καλησπέρα κυρία Γουδέλη, καλησπέρα κύριε Ρουμπάνη. (Συνέντευξη του Ι. Πανάρετου στην Νίνα Γουδέλη και τον Γρηγόρη Ρουμπάνη για τα θέματα της Παιδείας (Μήπως ζούμε σ άλλη χώρα;, ραδιοφωνικός σταθμός Αθήνα, 9.84) Ν. Γουδέλη: Καλησπέρα κύριε Πανάρετε. Γ.

Διαβάστε περισσότερα

Η Προκήρυξη. Υπάρχει ένα Νέο Μήνυμα του Θεού στον Κόσμο. Προέρχεται από τον Δημιουργό όλης της ζωής.

Η Προκήρυξη. Υπάρχει ένα Νέο Μήνυμα του Θεού στον Κόσμο. Προέρχεται από τον Δημιουργό όλης της ζωής. Η Προκήρυξη Όπως αποκαλύφτηκε στον Μάρσαλ Βιάν Σάμμερς στης 15 Φεβρουαρίου 2007 στο Μπόλντερ, Κολοράντο, ΗΠΑ Υπάρχει ένα Νέο Μήνυμα του Θεού στον Κόσμο. Προέρχεται από τον Δημιουργό όλης της ζωής. Έχει

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΛ

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΛ Μη Λογοτεχνικό κείµενο Το νόηµα της εργασίας ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η επιλογή επαγγέλµατος αποτελεί σηµαντική απόφαση στη ζωή του κάθε ατόµου και για να είναι σωστή θα πρέπει να ταυτίζεται µε τα ενδιαφέροντα,

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Κομμουνισμός και Φιλοσοφία. Η θεωρητική περιπέτεια του Λουί Αλτουσέρ Παναγιώτης Σωτήρης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Κομμουνισμός και Φιλοσοφία. Η θεωρητική περιπέτεια του Λουί Αλτουσέρ Παναγιώτης Σωτήρης ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ Στους γονείς μου, ως ελάχιστη αναγνώριση Ο Λουί Αλτουσέρ κατέχει μια σημαντική θέση στη σύγχρονη σκέψη. Προσπάθησε να διαμορφώσει στοιχεία μιας πρωτότυπης μαρξιστικής φιλοσοφίας και

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι. Εισαγωγή Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου είναι μέρος μιας σειράς ενημερωτικών οδηγών του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε κάποια βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχεις

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΚΑΙ ΡΟΜΠΟΤ

ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΚΑΙ ΡΟΜΠΟΤ 8 Ο ΓΕΛ Ερευνητικές Εργασίες Τάξη Β ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΚΑΙ ΡΟΜΠΟΤ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ M.G.TECH 4 Αντωνόπουλος Αποστόλης Αντωνόπουλος Κων/νος Δημόπουλος Γεράσιμος Ζαπαντιώτης Γεράσιμος Επιβλέπων: Αναστασόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις;

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις; Πρόλογος Όταν ήμουν μικρός, ούτε που γνώριζα πως ήμουν παιδί με ειδικές ανάγκες. Πώς το ανακάλυψα; Από τους άλλους ανθρώπους που μου έλεγαν ότι ήμουν διαφορετικός, και ότι αυτό ήταν πρόβλημα. Δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 16 Σεπτεμβρίου Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ιστορία & Εκπαίδευση]

Ιστορία. ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 16 Σεπτεμβρίου Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ιστορία & Εκπαίδευση] ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» 16 Σεπτεμβρίου 2018 19.02. Ιστορία Α. ΚΕΙΜΕΝΟ [Ιστορία & Εκπαίδευση] Η χρήση της ιστορίας μπορεί να συμβάλει στην πρόοδο και στην ειρηνική συνύπαρξη της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

II29 Θεωρία της Ιστορίας

II29 Θεωρία της Ιστορίας II29 Θεωρία της Ιστορίας Ενότητα 2: Αντώνης Λιάκος Φιλοσοφική Σχολή Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας Ερωτήσεις Μαθήματος 1 Ιστορία μου, αμαρτία μου, λάθος μου μεγάλο Είσαι αρρώστια μου, στενοχώρια μου, και

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ. Απόσπασμα από το βιβλίο Ενδυναμώνοντας την Ψυχή Μέσω του Διαλογισμού από τον Ρατζίντερ Σινγκ

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ. Απόσπασμα από το βιβλίο Ενδυναμώνοντας την Ψυχή Μέσω του Διαλογισμού από τον Ρατζίντερ Σινγκ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ Απόσπασμα από το βιβλίο Ενδυναμώνοντας την Ψυχή Μέσω του Διαλογισμού από τον Ρατζίντερ Σινγκ Μέσα μας υπάρχουν περισσότερα πλούτη απ ό,τι μπορούμε ποτέ να συσσωρεύσουμε σ αυτήν τη γη.

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16 περιεχόμενα μάθημα πρώτο: αστρολογία & σχέσεις 6 μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16 ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ: με ποιον τρόπο αγαπάμε 42 ΜΑΘΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ: με

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : Νεοελληνική Γλώσσα / Γ ΕΠΑΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 03/01/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Μη λογοτεχνικό κείμενο Α1. Πρόταση 1. Η λέξη πρόοδος ισοδυναμεί με βελτίωση της ζωής σε όλους τους τομείς. Σωστό/ Λάθος

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα - για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -  για περισσότερη εκπαίδευση 1 Έβδομο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-5 Ώρα για δράση... 6-15 Σημειώσεις... 16 2 Μάθημα Έβδομο - Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθουμε τη δύναμη της αντίληψης. Θα ανακαλύψουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κείμενο Η γλώσσα ως αξία Μιλώντας για τη γλώσσα ως αξία-πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα»

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα» Ημερομηνία 27/11/2015 Μέσο trikalakids.gr Συντάκτης Link http://www.trikalakids.gr/bookcorner/%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%bd %CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B7-%CE%B7- %CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%85%CF%87%CE%AF%CE%B1-

Διαβάστε περισσότερα

Πότε πήρατε την απόφαση να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Ήταν εξαρχής στα σχέδιά σας να πορευθείτε από κοινού ή ήταν κάτι που προέκυψε τυχαία;

Πότε πήρατε την απόφαση να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Ήταν εξαρχής στα σχέδιά σας να πορευθείτε από κοινού ή ήταν κάτι που προέκυψε τυχαία; Δευτέρα, Ιουνίου 23, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΛΙΑ ΖΩΤΟΥ ΚΑΙ ΘΟΔΩΡΗ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η Λία Ζώτου και ο Θοδωρής Καραγεωργίου γεννήθηκαν σε δύο γειτονικά χωριά της Καβάλας. Η Λία σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Μετασχηματίζοντας δημιουργικά την αμφισβήτηση Μέσα στην τάξη ο εκπαιδευτικός με τους μαθητές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται από τις μεταξύ τους στάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42

ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ. 1.Στόχοι της εργασίας. 2. Λέξεις-κλειδιά ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΠΟ42 2 Η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2012-2013 ΘΕΜΑ: «Να συγκρίνετε τις απόψεις του Βέμπερ με αυτές του Μάρξ σχετικά με την ηθική της

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Ημερομηνία 25/2/2015 Μέσο Συντάκτης Link diastixo.gr Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης http://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/3524-william-landay ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Δημοσιεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015

Κοινή Γνώμη. Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Κοινή Γνώμη Κολέγιο CDA ΔΗΣ 110 Κομμωτική Καρολίνα Κυπριανού 11/02/2015 Έννοια, ορισμός και ανάλυση Κοινής Γνώμης Κοινή γνώμη είναι η γνώμη της πλειοψηφίας των πολιτών, πάνω σε ένα ζήτημα που αφορά την

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου Συλλογή Περιστέρια 148 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Εύη Τσακνιά 1. Το σωστό γράψιμο Έχεις προσέξει πως κάποια βιβλία παρακαλούμε να μην τελειώσουν ποτέ κι άλλα, πάλι, από την πρώτη κιόλας σελίδα τα βαριόμαστε;

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Περίληψη ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόµενο του κειµένου σε 100-120 λέξεις χωρίς δικά σας σχόλια. Το κείµενο αναφέρεται στις επιπτώσεις της

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή Αγγελοπούλου. Επιβλέπων Καθηγητής: Μανώλης Πατηνιώτης

Κυριακή Αγγελοπούλου. Επιβλέπων Καθηγητής: Μανώλης Πατηνιώτης Κυριακή Αγγελοπούλου Επιβλέπων Καθηγητής: Μανώλης Πατηνιώτης Οι πρώτες προσπάθειες μελέτης του τρόπου επιστημονικής εργασίας έγιναν το 1970. Πραγματοποιήθηκαν μέσω της άμεσης παρατήρησης των επιστημόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ Δεν παραγνωρίζουμε τη διαστρωμάτωση μέσα και γύρω από την τάξη των μισθωτών εργαζομένων, τις δυσκολίες που δημιουργεί στη συνειδητοποίηση των εργατών και τα εμπόδια

Διαβάστε περισσότερα