Οι δικτυακοί τόποι των ελληνικών ΜΜΕ

Transcript

1 Οι δικτυακοί τόποι των ελληνικών ΜΜΕ Μελέτη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ ΙΟΥΛΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009

2 Θεσσαλονίκη Ιούλιος 2009 Χρηματοδότηση: Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων Επιστημονικός υπεύθυνος: Ανδρέας Βέγλης Αναπληρωτής Καθηγητής Μέλη ερευνητικής ομάδας: Αλέξανδρος Μπαλτζής Πασχαλία Σπυρίδου Ευαγγελία Αβραάμ Χρήστος Βασδέκης Δημήτρης Γιομελάκης Κατερίνα Τοπαλίδου Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 2

3 Περιεχόμενα Πρόλογος... 6 Εισαγωγή... 7 Σκοποί και στόχοι της έρευνας... 7 Η ταυτότητα της έρευνας... 8 Επιλογή δείγματος... 8 I. Τηλεοπτικοί σταθμοί... 8 ΙΙ. Ραδιοφωνικοί σταθμοί... 9 III. Εφημερίδες... 9 IV. Ξένο δείγμα... 9 Διάκριση των ΜΜΕ σε μέσα ειδησεογραφικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα Γενικές παρατηρήσεις για τη σύσταση του τελικού δείγματος Γενικά στοιχεία της έρευνας Ερευνητική ομάδα Μεθοδολογία Επιλογή του Σχετικού Περιεχομένου (unit sampling) Καθορισμός των αναλυτικών κατηγοριών (μεταβλητών) Περιγραφή και αξιολόγηση των μεταβλητών Ταξινόμηση των επιμέρους μεταβλητών Κωδικοποίηση και βαθμολόγηση Πιλοτική έρευνα Περιορισμοί της έρευνας Εναλλακτικά κανάλια δημοσίευσης Γενικά CD/DVD Μετάδοση μέσω διαδικτύου (webcasting) PDA TabletPC SMS... 1 PDF... 1 WAP... 1 RSS... 2 Blogs... 2 Ερευνητικά ερωτήματα... 2 Αποτελέσματα... Εφημερίδες... Τηλεοπτικοί σταθμοί... 5 Ραδιοφωνικοί σταθμοί... 7 Διαφορές στο είδος των εναλλακτικών καναλιών ανάλογα με το μέσο Συμπεράσματα Ειδικές υπηρεσίες Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ.

4 Εισαγωγή Κατά παραγγελία υπηρεσίες Δικτυακοί τόποι κοινωνικής δικτύωσης Ερευνητικά ερωτήματα Αποτελέσματα Εφημερίδες Τηλεοπτικοί σταθμοί Ραδιοφωνικοί σταθμοί Σύνδεση με δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης Συμπεράσματα Διαδραστικότητα... 5 Εισαγωγή... 5 Η δομική διαδραστικότητα... 5 Ερευνητικά ερωτήματα Αποτελέσματα Συμπεράσματα Σχεδίαση Γενικά Οργάνωση δικτυακού τόπου Σχέσεις Δομή δικτυακού τόπου Ακολουθίες Ιεραρχίες Ιστοί Ερευνητικά ερωτήματα Περιορισμοί στην έρευνα Αποτελέσματα Ειδησεογραφικά ΜΜΕ Ψυχαγωγικά ΜΜΕ Συμπεράσματα... 9 Συμπεράσματα Παραρτήματα Δείγμα Πιλοτική έρευνα Αποτελέσματα ελέγχου αξιοπιστίας πιλοτικής έρευνας Εισαγωγή Α. Ψυχαγωγικοί δικτυακοί τόποι Β. Ενημερωτικοί δικτυακοί τόποι Συμπέρασμα Βιβλιογραφικές αναφορές Τροποποιήσεις στις μεταβλητές μετά τη διενέργεια της πιλοτικής έρευνας Οι πίνακες-εργαλεία Περιγραφή των μεταβλητών για την ύπαρξη εναλλακτικών καναλιών δημοσίευσης στα ΜΜΕ Περιγραφή των μεταβλητών για την ύπαρξη υπηρεσιών κατόπιν παραγγελίας στα ΜΜΕ Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 4

5 Περιγραφή των μεταβλητών για τη σχέση των ΜΜΕ με δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης Περιγραφή και αξιολόγηση των μεταβλητών στην κατηγορία ειδησεογραφικά ΜΜΕ στην έρευνα για τη διαδραστικότητα Περιγραφή και αξιολόγηση των μεταβλητών στην κατηγορία ψυχαγωγικά ΜΜΕ στην έρευνα για τη διαδραστικότητα Πίνακες αποτελέσματα - διαδραστικότητα Πίνακες σχέσης ελληνικών ΜΜΕ με υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωση Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 5

6 Πρόλογος Η παρούσα έρευνα διενεργήθηκε από το Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με χρηματοδότηση του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας αποτελούσαν ο Ανδρέας Βέγλης αναπληρωτής καθηγητής, ο Αλέξανδρος Μπαλτής λέκτορας, η Λία Σπυρίδου, διδάκτορας, η Ευαγγελία Αβραάμ, υποψήφια διδάκτορας, ο Χρήστος Βασδέκης, μεταπτυχιακός φοιτητής, ο Δημήτρης Γιομελάκης, μεταπτυχιακός φοιτητής καθώς και η Κατερίνα Τοπαλίδου, προπτυχιακή φοιτήτρια. Η ερευνητική ομάδα θα ήθελε να εκφράσει τις ευχαριστίες της προς το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων και ιδιαίτερα στον πρόεδρο κ.ροδόλφο Μορώνη για την ανάθεση της συγκεκριμένης έρευνας. Θεσσαλονίκη Ιούλιος 2009 Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 6

7 Εισαγωγή Οι αρχικοί ανταγωνιστές της έντυπης εφημερίδας ως κανάλι δημοσίευσης πληροφοριών, οι οποίοι παρουσιάστηκαν τον 20ο αιώνα ήταν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Όμως με την πάροδο του χρόνου οδηγηθήκαμε σε συνύπαρξη των τριών καναλιών δημοσίευσης καθώς το κάθε ένα από αυτά απέκτησε το δικό του κοινό. Το κοινό εξακολουθεί να διαβάζει (σε κάποιο βαθμό) εφημερίδες παρά το ότι ακούνε τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο και τις βλέπουν στην τηλεόραση. Τη δεκαετία του 1990 η ανάπτυξη του διαδικτύου και των υπηρεσιών του, καθώς και η ταχεία σύγκλιση της πληροφορικής και των επικοινωνιών είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ανταγωνιστικών καναλιών δημοσίευσης πληροφοριών. Τα περισσότερα από αυτά βασίζονται σε υπηρεσίες του διαδικτύου, ενώ μια σημαντική μερίδα αναπτύχθηκε πάνω στα δίκτυα της κινητής τηλεφωνίας καθώς και άλλων υπηρεσιών ασύρματης μετάδοσης. Το σημαντικότερο κανάλι είναι το WWW. Ο δικτυακός τόπος των ΜΜΕ ή η Online έκδοσή τους είναι το πρώτο εναλλακτικό κανάλι που επιλέγουν να υλοποιήσουν. Εκτός όμως από το περιεχόμενο του δικτυακού τόπου, η σχεδίαση αλλά και το στοιχείο της διαδραστικότητας που εμπεριέχει, διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην αποδοχή του από το κοινό. Το στοιχείο της διαδραστικότητας έχει χαρακτηριστεί ως το κατεξοχήν επαναστατικό χαρακτηριστικό της ψηφιακής επικοινωνίας, καθώς αποδίδει στο κοινό έναν περισσότερο ενεργό ρόλο κατά την ενημερωτική διαδικασία. Το ζήτημα μιας πιο ισότιμης σχέσης μεταξύ των οργανισμών MME και του κοινού κατέστη ιδιαίτερα δημοφιλές την τελευταία δεκαετία εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του νέου μέσου, και δη της διαδραστικότητας. Σήμερα, 14 χρόνια μετά την εμφάνιση των πρώτων δικτυακών τόπων από MME, υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η διείσδυση του διαδικτύου επεκτείνεται, ότι η υιοθέτησή του ως αναπόσπαστο κομμάτι της ενημερωτικής εμπειρίας των χρηστών - και δη των νεαρών ατόμων αυξάνεται-, καθώς επίσης και ότι η χρήση διαδραστικών εργαλείων και εφαρμογών διαρκώς εμπλουτίζεται. Στα τέλη του 2006, η βρετανική Guardian, πρωτοπόρος στη χρήση διαδραστικών εργαλείων, ανακοίνωσε ότι το βασικό προϊόν και κύριο μέλημά της εταιρίας είναι η ψηφιακή έκδοση της εφημερίδας, ενώ η έντυπη καθίσταται πλέον συμπληρωματική. Σκοποί και στόχοι της έρευνας Σκοπός της έρευνας είναι η μελέτη των δικτυακών τόπων των ελληνικών ΜΜΕ και συγκεκριμένα, εκείνων που διαθέτουν ιστοσελίδα. Αντικείμενο της έρευνας είναι οι εφημερίδες εθνικής κυκλοφορίας, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί των νομών Αττικής και Θεσσαλονίκης, οι τηλεοπτικοί σταθμοί εθνικής εμβέλειας και περιφερειακής εμβέλειας. Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 7

8 Στόχος της έρευνας είναι να αναδείξει διάφορα στοιχεία των δικτυακών τόπων, όπως η σχεδίαση, το περιεχόμενο σε επίπεδο παροχής κατά παραγγελία υπηρεσιών (on demand services, catch-up TV κ.λπ.), εναλλακτικών καναλιών υπηρεσιών δημοσίευσης των ΜΜΕ (Cross Media Publishing) μέσω διαφόρων συσκευών και μέσων (διαδίκτυο, κινητή τηλεφωνία, τηλεόραση, αποκωδικοποιητής, ηλεκτρονικός υπολογιστής σταθερός ή φορητός, webcasting, Blogs, RSS, SMS, WAP, CD, DVD), και τέλος το στοιχείο της δομικής διαδραστικότητας των δικτυακών τόπων των ελληνικών ΜΜΕ. Με βάση τα στοιχεία θα εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την εξέλιξη των δικτυακών τόπων των ελληνικών ΜΜΕ. Τα στοιχεία θα συγκριθούν με τα ανάλογα στοιχεία από τα πρωτοπόρα στο συγκεκριμένο τομέα ΜΜΕ του εξωτερικού και συγκεκριμένα της Βρετανίας και των Η.Π.Α. Η ταυτότητα της έρευνας Επιλογή δείγματος Αντικείμενο της έρευνας είναι οι δικτυακοί τόποι των τηλεοπτικών σταθμών, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και οι εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας. Επιπρόσθετα, προκειμένου να δοθεί μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα των αποτελεσμάτων και να καταστεί δυνατή μία συγκριτική μελέτη μεταξύ του ελληνικού μιντιακού τοπίου και του διεθνούς, συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα μέσα διεθνούς και αναγνωρισμένου κύρους, όπως είναι οι δικτυακοί τόποι του τηλεοπτικού σταθμού CNN, των εφημερίδων THE GUARDIAN και NEW YORK TIMES του τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σταθμού BBC καθώς και του ραδιοφωνικού σταθμού KIIS FM. Ειδικότερα: I. Τηλεοπτικοί σταθμοί Στο πλαίσιο μελέτης των δικτυακών τόπων των τηλεοπτικών σταθμών, συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα οι εξής κατηγορίες: α) οι δικτυακοί τόποι των τηλεοπτικών σταθμών εθνικής εμβέλειας β) οι δικτυακοί τόποι των τηλεοπτικών σταθμών περιφερειακής εμβέλειας με άδεια γ) οι δικτυακοί τόποι των τηλεοπτικών σταθμών περιφερειακής εμβέλειας που έχουν υποβάλλει αίτηση άδειας και εδρεύουν στις πόλεις της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης Η εύρεση και ο προσδιορισμός του status των τηλεοπτικών σταθμών προέρχεται από στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών - Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης κατά την 28 η Φεβρουαρίου Πηγή: Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 8

9 ΙΙ. Ραδιοφωνικοί σταθμοί Συμπεριλαμβάνονται οι ραδιοφωνικοί σταθμοί που εκπέμπουν στις πόλεις της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Η επιλογή έγινε σύμφωνα με την κατάταξη των σταθμών βάσει της μέσης ημερήσιας ακροαματικότητας σε ποσοστό (%) επί των ακροατών σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρίας FOCUS BARI κατά τους μήνες Ιανουάριος-Φεβρουάριος III. Εφημερίδες Οι εφημερίδες του δείγματος περιλαμβάνουν τις εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας, τις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης καθώς επίσης και τρεις τίτλους δωρεάν κυκλοφορίας που διανέμονται στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Η εύρεση και ο προσδιορισμός του status των εφημερίδων προέρχεται από στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών - Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης κατά την 20 η Φεβρουαρίου IV. Ξένο δείγμα Πέντε ΜΜΕ, αγγλόφωνα και διεθνούς κύρους συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα με στόχο να χρησιμοποιηθούν ως μέτρο σύγκρισης κατά την ανάλυση των αποτελεσμάτων. Η επιλογή των συγκεκριμένων μέσων στηρίζεται στο γεγονός ότι η διεθνής δημοσιογραφική κοινότητα αναγνωρίζει στο ηλεκτρονικό τους προϊόν στοιχεία πρωτοπορίας, τεχνολογικής καινοτομίας, δημοσιογραφικής επάρκειας και εγκυρότητας. 1. CNN 2. THE GUARDIAN THE NEW YORK TIMES 4. BBC 5. KiisFM Μετά την επιλογή των ΜΜΕ της έρευνας, το επόμενο στάδιο είναι η αναζήτηση της ηλεκτρονικής διεύθυνσης, ήτοι του ηλεκτρονικού προϊόντος. Η έρευνα κατέδειξε μία σαφή απουσία ηλεκτρονικών εκδόσεων. Έτσι το τελικό δείγμα διαμορφώθηκε ως ακολούθως: 2 Πηγή: Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 9

10 ΣΥΣΤΑΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΜΜΕ ΑΡΧΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (υπάρχει ηλεκτρονική διεύθυνση) ΤΕΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (αφαιρούμενων των ανενεργών, υπό κατασκευή δικτυακών τόπων και εκείνων που επαναλαμβάνονται) ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ ΞΕΝΑ ΜΜΕ ΣΥΝΟΛΟ: ιάκριση των ΜΜΕ σε μέσα ειδησεογραφικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα Η μελέτη της δομικής διαδραστικότητας και του σχεδιασμού (layout) των δικτυακών τόπων απαιτεί τη διαμόρφωση συγκεκριμένων μεταβλητών, η αξιολόγηση των οποίων θα χρησιμοποιηθεί ως βασικός παράγοντας μελέτης. Για λόγους μεγαλύτερης ακρίβειας των αποτελεσμάτων, κρίθηκε σκόπιμο να διακριθεί το δείγμα σε δύο βασικές κατηγορίες: σε μέσα ενημερωτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Αναφορικά με τους τηλεοπτικούς σταθμούς, εννέα συνολικά κανάλια εντάχθηκαν στην κατηγορία των ψυχαγωγικών ΜΜΕ. Το STAR CHANNEL με το σκεπτικό ότι έχει ενστερνιστεί τη λογική του «infotainment», το CHANNEL 9 του οποίο το πρόγραμμα αρχικά βασίζονταν σε δελτία ειδήσεων (είχε στο πρόγραμμά του εννέα δελτία κάθε μέρα), αλλά σήμερα απαρτίζεται κυρίως από κινούμενα σχέδια. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί MAD TV, MTV και GTV ως μουσικά κανάλια, ο σταθμός JUNIOR TV ως κανάλι με παιδικό πρόγραμμα, ο σταθμός LOCAL TV καθώς εξειδικεύεται στην προώθηση προϊόντων και τέλος οι σταθμοί ΠΑΝΟΡΑΜΑ TV και BLUE SKY, οι οποίοι δεν έχουν ειδήσεις. Από το δείγμα των εφημερίδων που εντάχθηκε στα Μέσα ενημερωτικού χαρακτήρα εξαιρέθηκαν η ATHENS VOICE και οι εφημερίδες ESPRESSO και TRAFFIC. Η ATHENS VOICE συνδυάζει το ενημερωτικό και το ψυχαγωγικό στοιχείο χωρίς ωστόσο να δίνει βαρύτητα στην τρέχουσα πολιτική και οικονομική επικαιρότητα, αλλά εστιάζει σε μία ευρύτερη κοινωνική προβληματική. Η ESPRESSO και η TRAFFIC αποτελούν κατεξοχήν δείγματα tabloid εφημερίδας αγγλικού τύπου. Μολονότι διαθέτουν ειδήσεις, η φιλοσοφία Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 10

11 τους στηρίζεται στο επονομαζόμενο «infotainment» και γι αυτό το λόγο εξαιρέθηκαν από τα αμιγώς ενημερωτικά Μέσα. Όσον αφορά στους ραδιοφωνικούς σταθμούς η παραπάνω διάκριση στηρίχθηκε στην ήδη διαμορφωμένη κατηγοριοποίησή τους από τη Bari Focus. O παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει το τελικό δείγμα: (i) ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΜΜΕ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ 1. ET.1 ΝΕΤ ΕΤ MEGA CHANNEL ANTENNA TV 4. ALPHA TV 5. ΣΚΑΙ TV 6. ALTER CHANNEL ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ 7. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ TV ΑΡΙΣΤΕΡΑ 9. ΤΗΛΕΑΣΤΥ ΗΜΟΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ TV tv/tv100.htm 11. HIGH TV ΤV ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1. EUROPE ONE ΚΑΝΑΛΙ 9 (πρώην COSMOS TV) ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΠΡΩΙΝΕΣ 1. Η ΑΥΓΗ 2. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 4. ΤΟ ΒΗΜΑ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΕΣ 5. Α ΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 11

12 6. ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 7. ΕΘΝΟΣ 8. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ 9. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ΕΣΤΙΑ Η ΧΩΡΑ 1. ΤΑ ΝΕΑ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕΣ 14. ΑΛΦΑ ΕΝΑ Η ΕΠΟΧΗ ΠΡΙΝ ΣΤΟ ΚΑΡΦΙ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ 2. AGRENDA ATHENS NEWS PRESS TIME REAL NEWS ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Ημερήσιες Οικονομικές Εφημερίδες 27. ΕΞΠΡΕΣ ΗΜΕΡΗΣΙΑ Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 0. ΚΕΡ ΟΣ 1. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ Εβδομαδιαίες Οικονομικές Εφημερίδες 2. ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΧΡΗΜΑ ΤΡΙΤΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 12

13 4. ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ 5. ΕΓΝΑΤΙΑ 6. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΔΩΡΕΑΝ ΔΙΑΝΕΜΟΜΕΝΕΣ 7. CITY PRESS 8. METRO ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Αθήνα ΣΚΑΙ (Επανάληψη) 1. REAL FM ANTENNA ΕΡΑ ΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 10.7/ (Επανάληψη). ALPHA CITY FLASH NET 105,8 / 91.6 (ΕΡΑ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ) Θεσσαλονίκη (Επανάληψη) 6. ΡΑ ΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΤΕΝΝΑ FM 100 ΗΜΟΤΙΚΟ Ρ/Φ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΡΑ ΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 10.7/ ΞΕΝΟ ΔΕΙΓΜΑ (Επανάληψη) (Επανάληψη) 1. CNN 2. THE GUARDIAN THE NEW YORK TIMES 4. BBC (ii) ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΑ ΜΜΕ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ 1. STAR CHANNEL ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 1

14 2. MAD TV MTV (πρώην SMART TV) 4. G TV 5. BLUE SKY TV 7. Shop tv (πρώην STV) 8. LOCAL TV 9. ΠΑΝΟΡΑΜΑ TV ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΕΣ 1. ESPRESSΟ ΔΩΡΕΑΝ ΔΙΑΝΕΜΟΜΕΝΕΣ 2. ATHENS VOICE ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Αθήνα 1. ΡΥΘΜΟΣ ΛΑΜΨΗ KISS FM , ATHENS DEE JAY 5. RED ΙΕΣΗ SFERA ΡΟΜΟΣ ΜΕΛΩ ΙΑ FM DERTI V FM 88. (πρώην VILLAGE FM) ROCK FM LOVE RADIO BEST GALAXY ORANGE KOSMOS 9.6/ JOHN GREEK OASIS 88.0 FM Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 14

15 MAD RADIO (Επανάληψη) 19. ΕΝ ΛΕΥΚΩ ΝITRO Θεσσαλονίκη 21. STAR FM ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΡΑ ΙΟ ZOO RADIO PLUS RADIO IMAGINE HEART FM LIBERO FM ΡΑ ΙΟ ΕΝΑ 0. REPUBLIC ΠΑΝΟΡΑΜΑ RSO ROCK 4. OLA ΜΕΛΩ ΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ FM ΞΕΝΟ ΔΕΙΓΜΑ 1. KIIS FM Της αρχικής επιλογής του δείγματος των παραδοσιακών Μέσων, έπεται η κατηγοριοποίησή τους σε ψυχαγωγικά/ενημερωτικά και το επόμενο στάδιο είναι η αναζήτηση της ηλεκτρονικής διεύθυνσης, ήτοι του ηλεκτρονικού προϊόντος. Έτσι εξαιρουμένων των Μέσων που δεν έχουν δικτυακό τόπο (ή είναι υπο-κατασκευή ή είναι ανενεργός) το τελικό δείγμα διαμορφώνεται ως ακολούθως: ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΜΜΕ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 14 ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ 8 ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 7 ΞΕΝΟ ΕΙΓΜΑ 4 Σύνολο: 6 Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 15

16 ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΑ ΜΜΕ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 9 ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ 2 ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 6 ΞΕΝΟ ΕΙΓΜΑ 1 Σύνολο: 48 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ: 111 Γενικές παρατηρήσεις για τη σύσταση του τελικού δείγματος Οι βασικοί λόγοι για την επιλογή MME που εδρεύουν στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη απορρέει από το γεγονός ότι τα Μέσα των δύο αυτών πόλεων αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς και επιπλέον χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερο βαθμό καινοτομιών. Αναφορικά με την επιλογή των ραδιοφωνικών σταθμών επιλέχθηκαν εκείνοι των οποίων η ακροαματικότητα μετρήθηκε από τοις εκατό και πάνω σύμφωνα με τα στοιχεία της BARI FOCUS (έρευνα χρονικής περιόδου 5/1-1/2 2009) Εξαιρέθηκαν όλα τα ΜΜΕ αθλητικού χαρακτήρα Οι δημόσιοι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί «μοιράζονται» τον ίδιο δικτυακό τόπο. Επομένως για τα τρία τηλεοπτικά κανάλια (ΕΤ.1, ΝΕΤ, ΕΤ.) και για τους ραδιοφωνικούς σταθμούς KOSMOS 9.6/ 107.0, ΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 10.7/ και NET 105,8 / 91.6 (ΕΡΑ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ), εκ των οποίων οι δύο τελευταίοι εκπέμπουν τόσο στην Αθήνα όσο και στη Θεσσαλονίκη, ουσιαστικά αναλογεί ένας δικτυακός τόπος, ο O ραδιοφωνικός σταθμός REAL FM εκπέμπει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά εύλογα διαθέτει ένα δικτυακό τόπο. Ο δικτυακός τόπος του Mad Radio είναι μέρος του Το ίδιο ισχύει για τον antenna 97.5 ( καθώς επίσης και για το ραδιοφωνικό σταθμό του ΣΚΑΙ 100. ( 11 τηλεοπτικοί σταθμοί δεν διαθέτουν διαδικτυακή υπηρεσία, στην περίπτωση του σταθμού ATTICA TV, ο δικτυακός τόπος δεν είναι ενεργός 12 εφημερίδες δεν έχουν δημιουργήσει δικτυακό τόπο Στην περίπτωση του ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΥ ΤΥΠΟΥ και της ΕΣΤΙΑΣ, ο δικτυακός τόπος είναι υπό κατασκευή, ενώ της εφημερίδας ΤΟ ΑΡΘΡΟ δεν λειτουργεί. Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 16

17 Γενικά στοιχεία της έρευνας Μέθοδος: ανάλυση περιεχομένου Δείγμα: 111 δικτυακοί τόποι ειδησεογραφικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα Δειγματοληπτική ενότητα: ο δικτυακός τόπος στο σύνολό του Χρόνος διεξαγωγής της έρευνας: Τετάρτη Ιουνίου Κυριακή 14 Ιουνίου Ερευνητική ομάδα Για τη συλλογή των στοιχείων της έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τέσσερις ερευνητές. Οι ερευνητές εκπαιδεύτηκαν για τη συλλογή των στοιχείων και διενεργήθηκε πιλοτική έρευνα για να διαπιστωθούν διάφορα προβλήματα στην κατανόηση και καταχώρηση των στοιχείων. Μεθοδολογία Επιλογή του Σχετικού Περιεχομένου (unit sampling) Η επιλογή του περιεχομένου πάνω στο οποίο θα διενεργηθεί η ανάλυση περιεχομένου αποτελεί μία λεπτή υπόθεση στην περίπτωση του διαδικτυακού υλικού δεδομένων των πολλαπλών στρωμάτων περιεχομένου που υπάρχουν μέσω των υπερσυνδέσεων. Η συγκεκριμένη μελέτη υιοθέτησε την τεχνική μέθοδο και όρισε ως δειγματοληπτική ενότητα ολόκληρο τον δικτυακό τόπο. Σύμφωνα με την τεχνική μέθοδο η χρήση του δικτυακού τόπου ως δειγματοληπτική ενότητα σημαίνει ότι μελετώνται όλες οι επιμέρους ιστοσελίδες που τον συναποτελούν. Οι δικτυακό τόποι αποτελούνται από ένα domain name πρώτου επιπέδου (για παράδειγμα: το οποίο πολύ συχνά ιδίως στις περιπτώσεις πλούσιου περιεχομένου- περικλείει domain names χαμηλότερων επιπέδων (για παράδειγμα: ή κτλ). Δεδομένου ότι η μελέτη αυτή θέλει να καταγράψει την παροχή εναλλακτικών καναλιών δημοσίευσης, διαφόρων κατόπιν παραγγελίας υπηρεσιών, αλλά και να εντοπίσει την ύπαρξη διαφόρων και ποικίλων στοιχείων διαδραστικότητας, κρίθηκε σκόπιμο ότι έπρεπε να ελεγχθεί ο δικτυακός τόπος στο σύνολό του. Δηλαδή όχι μόνο σε επίπεδο διαφορετικών domain names, αλλά να πλοηγηθεί εξονυχιστικά ο ερευνητής μέσα στον δικτυακό τόπο, να επιλέξει διάφορες υπερσυνδέσεις και να αποτυπώσει τον προορισμό τους, να κάνει χρήση των διαφόρων διαδραστικών στοιχείωνυπηρεσιών προκειμένου να ελέγξει εάν είναι ενεργές ή αν απλά παρατίθεται το σχετικό εικονίδιο στην αρχική σελίδα (home page) ή σε κάποιο άλλο σημείο. Εν ολίγοις, έπρεπε να διερευνηθεί κάθε πιθανή ιστοσελίδα που θα μπορούσε να περιέχει κάποιο στοιχείο δομικής διαδραστικότητας και αν βεβαίως αυτό είναι σε λειτουργία. Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 17

18 Καθορισμός των αναλυτικών κατηγοριών (μεταβλητών) Για την περίπτωση των εναλλακτικών καναλιών δημοσίευσης η επιλογή τους έγινε βάσει της υπάρχουσας βιβλιογραφίας (σχετικές έρευνες στις ΗΠΑ). Όσον αφορά στις υπηρεσίες κατόπιν παραγγελίας διενεργήθηκε πλήρης έλεγχος για οποιαδήποτε υπηρεσία που προσφερόταν και θα μπορούσε να ανήκει σε αυτή την κατηγορία και είχε μια γενική εφαρμογή. Σήμερα υπάρχει μία ευρεία γκάμα διαθέσιμων διαδραστικών εργαλείων τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα διαδικτυακά μέσα προκειμένου να βελτιώσουν το προϊόν τους τόσο στη βάση μεμονωμένων θεμάτων (story-by-story basis) όσο και σε επίπεδο προσφερόμενων υπηρεσιών γενικότερα. Στην παρούσα μελέτη αποπειράται μια ολιστική προσέγγιση με στόχο την ενσωμάτωση μεγάλου αριθμού πιθανών διαδραστικών εργαλείων που μπορεί να υιοθετήσει ένα μέσο σήμερα με βάση πραγματικά δεδομένα. Επιπρόσθετα, η ολιστική φύση της μελέτης είναι απόρροια του γεγονότος ότι δεν διαχωρίζει τη διαδραστικότητα από τις έννοιες της πολυμεσικότητας (multimediality) και της υπερσυνδετικότητας (hypertextuality) και δεν αντιμετωπίζει τα χαρακτηριστικά-στοιχεία των υπερσυνδέσεων ή των πολυμεσικών εφαρμογών ως ξεχωριστά συστατικά του ψηφιακού προϊόντος. Με δεδομένο ότι η ύπαρξή τους εξασφαλίζει μεγαλύτερη ποικιλία περιεχομένου, κατάργηση της γραμμικής μορφής της ενημέρωσης, μεγαλύτερο φάσμα επιλογών, μεταβίβαση μέρους του ελέγχου της επικοινωνιακής διαδικασίας στο χρήστη και αποδυνάμωση της πρόθεσης άσκησης πειθούς από τον πομπό, η έρευνα βασίζεται στη λογική ότι η ύπαρξη αυτών των στοιχείων αποτελεί μέρος της συνολικής δομικής διαδραστικότητας του δικτυακού τόπου. Η θεώρηση αυτή έχει τις ρίζες της στο συνεργειακό (synergistic) πρότυπο της υπερ-προσαρμοστικότητας, σύμφωνα με το οποίο η πολυμεσικότητα, η δυνατότητα υπερσυνδέσεων, η διαδραστικότητα και ο φιλικός-προς-το-χρήστη σχεδιασμός ενσωματώνονται σε ένα ολιστικό μοντέλο διαδραστικότητας, το οποίο σε επίπεδο χαρακτηριστικών, οδηγεί το μιντιακό δικτυακό τόπο στο μέγιστο της απόδοσής του. Περιγραφή και αξιολόγηση των μεταβλητών Σύμφωνα με την παραπάνω θεώρηση καταρτίστηκαν οι πίνακες-εργαλείο, βάσει των οποίων θα αξιολογούνταν οι δικτυακοί τόποι υπό μελέτη. Στην περίπτωση της μελέτης της διαδραστικότητας εξαιτίας του διαχωρισμού του δείγματος σε Μέσα ειδησεογραφικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα, δημιουργήθηκαν δύο διαφορετικοί πίνακες (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ). Αυτοί οι πίνακες χρησιμοποιήθηκαν στην πιλοτική έρευνα, η οποία μετά την ολοκλήρωσή της οδήγησε σε μικρές τροποποιήσεις. Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 18

19 Ταξινόμηση των επιμέρους μεταβλητών Ειδικά για την περίπτωση της μελέτης της διαδραστικότητας εξαιτίας του γεγονότος ότι η έννοια υπό μελέτη αποτελεί μία πολυδιάστατη ιδέα, οι επιμέρους μεταβλητές ταξινομήθηκαν σε δέκα διαφορετικές ευρύτερες κατηγορίες για τα ειδησεογραφικά μέσα και σε εννέα για τα ψυχαγωγικά. Η τυπολογία των διαστάσεων διαδραστικότητας έχει τις ρίζες της στη θεώρηση της διαδραστικότητας ως πολυδιάστατης έννοιας. Το μοντέλο έξι διαστάσεων της Carrie Heeter χρησιμοποιήθηκε ως μοντέλο-οδηγός, ωστόσο η τελική κατηγοριοποίηση διαμορφώθηκε αποκλειστικά για τις δύο ομάδες των ΜΜΕ. Έτσι, στην περίπτωση των ψυχαγωγικών μέσων προστέθηκαν οι διαστάσεις «αμεσότητα του περιεχομένου», «προσαρμογή του δικτυακού τόπου στις ανάγκες και προτιμήσεις του χρήστη» και «σχεδιασμός», ενώ για την περίπτωση των ειδησεογραφικών μέσων εκτός των τριών που προαναφέρθηκαν προστέθηκε και η διάσταση «δυνατότητα κοινωνικής δράσης» (civil action). Αναλυτικότερα, οι επιμέρους διαστάσεις της διαδραστικότητας που χρησιμοποιήθηκαν είναι οι εξής: Διάσταση Ι: Ποικιλία των Διαθέσιμων Επιλογών Ο όρος αναφέρεται στο φάσμα του υλικού και περιεχομένου που προσφέρεται στους αναγνώστες. Η διαδραστικότητα ενός δικτυακού τόπου εξαρτάται από την ποικιλία του περιεχομένου του. Όσο μεγαλύτερο είναι το φάσμα των επιλογών που παρέχονται στο χρήστη, τόσο μειώνεται η γραμμική μορφή της πληροφόρησης. Κατά αυτόν τον τρόπο καταργείται η έννοια του πυλωρού της ενημέρωσης όπου o δημοσιογράφος έχει την αποκλειστική ευθύνη για το τι θα διαβάσει ο αναγνώστης. Ο χρήστης αποκτά μερικό έλεγχο της επικοινωνιακής διαδικασίας καθώς έχει την ευκαιρία να δημιουργήσει και να ακολουθήσει το δικό του ενημερωτικό μονοπάτι. Έτσι, μετριάζεται ο ρόλος του παθητικού καταναλωτή, και ο χρήστης αποκτά ενεργό ρόλο στην επικοινωνιακή διαδικασία καθώς μπορεί να επιλέξει το περιεχόμενο, την ακολουθία και το χρόνο (timing) της επικοινωνίας. Βέβαια, ο βαθμός ελέγχου που μεταβιβάζεται στο χρήστη είναι ανάλογος με την ποικιλία των διαθέσιμων επιλογών που παρέχονται. Διάσταση ΙΙ: Προσπάθεια που Πρέπει να Ασκήσει ο Χρήστης Η διάσταση αυτή συνδέεται με το βαθμό φιλικότητας του δικτυακού τόπου προς το χρήστη σε επίπεδο παροχής στοιχείων και μηχανισμών που του επιτρέπουν να βρει τις πληροφορίες που επιθυμεί, αλλά και να διαχειριστεί το περιεχόμενου του δικτυακού τόπου εύκολα και γρήγορα καταβάλλοντας τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια. Αναφέρεται δηλαδή στα Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 19

20 χαρακτηριστικά ή τους μηχανισμούς εκείνους που επιτρέπουν στο χρήστη να πλοηγείται μέσα στον δικτυακό τόπο με ταχύτητα και να εντοπίζει συγκεκριμένες πληροφορίες μέσα από ένα μεγάλο όγκο υλικού. Επίσης, σχετίζεται με τις υπηρεσίες εκείνες μέσω των οποίων ο χρήστης, αφού εγγραφεί, μπορεί να λαμβάνει ειδοποιήσεις ή άλλο υλικό αναφορικά με προκαθορισμένες θεματικές. Τέλος, έχει να κάνει με τη δυνατότητα του χρήστη να διαχειρίζεται την αποκτηθείσα πληροφορία όπως εκείνος επιθυμεί (δηλαδή να μπορεί να την αποθηκεύσει, να την εκτυπώσει, να την αποστείλει μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, να αναζητήσει περαιτέρω ενημέρωση κτλ). Διάσταση ΙΙΙ: Δυνατότητα Ανταπόκρισης στο Χρήστη Η «δυνατότητα ανταπόκρισης στο χρήστη» αναφέρεται σε εκείνα τα στοιχείαχαρακτηριστικά που καθιστούν δυνατή τη διάδραση μεταξύ του παραγωγού και του αποδέκτη του μηνύματος. Οι αναγνώστες κάνοντας χρήση των ιδιαίτερων τεχνολογικών στοιχείων έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους, να διατυπώνουν ερωτήματα και προβληματισμούς και να προσδοκούν στην ανάλογη ανάδραση από τους δημοσιογράφους ώστε να υπάρξει διαλογική επικοινωνία. Στην περίπτωση αυτή αναδεικνύεται ο ρόλος του δημοσιογράφου-οδηγού που αν και διαθέτει περισσότερες γνώσεις επί θεμάτων της ειδικότητάς του, ωστόσο είναι πρόθυμος να μοιραστεί τις πληροφορίες αυτές και να λάβει σοβαρά υπόψη του τους προβληματισμούς και τα σχόλια των αναγνωστών του, ενίοτε δε και να εμπλουτίσει το γνωστικό του πεδίο μέσω των πληροφοριών που του παρέχουν. Πρόκειται για μία πολύ σημαντική διάσταση, καθώς η ουσία της αμφισβητεί την κυρίαρχη δημοσιογραφική κουλτούρα, η οποία προτιμά τα ατομικά συστήματα γνώσης έναντι της συλλογικής εργασίας και της συμμετοχικής συλλογής πληροφοριών και γνώσης. Διάσταση IV: Διευκόλυνση της Διαπροσωπικής Επικοινωνίας μεταξύ των Χρηστών Η τέταρτη διάσταση καλείται «διευκόλυνση της διαπροσωπικής επικοινωνίας» και σχετίζεται με τη δυνατότητα του δικτυακού τόπου να λειτουργεί ως ένας ψηφιακός αγωγός μέσω του οποίου οι αναγνώστες μπορούν να πραγματοποιήσουν συγχρονισμένες ή μη-συγχρονισμένες επαφές μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, αναφέρεται σε εκείνα τα στοιχεία-χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στους χρήστες να επικοινωνούν μεταξύ τους σε βάση πολλών κατευθύνσεων, δηλαδή ένας με έναν ή ένας με πολλούς ή πολλοί με πολλούς. Κατά την επικοινωνιακή διαδικασία οι χρήστες έχουν την ευκαιρία να ανταλλάξουν επιχειρήματα, απόψεις ακόμη και υλικό. Η παράμετρος της ανταλλαγής υλικού είναι πολύ σημαντική διότι μπορεί να αφορά πληροφορίες που ενδεχομένως δεν περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο του δικτυακού τόπου, Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 20