Θέμα: «Man with a movie camera- Dziga Vertov (1929). Με ποιο τρόπο μπορεί η ταινία να αξιοποιηθεί εκπαιδευτικά».

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θέμα: «Man with a movie camera- Dziga Vertov (1929). Με ποιο τρόπο μπορεί η ταινία να αξιοποιηθεί εκπαιδευτικά»."

Μαριάμ Παπακωνσταντίνου
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος «Η κινούμενη εικόνα ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας» Διδάσκοντες: Γ. Παπακωνσταντίνου, Σ. Παπαδόπουλος Φοιτήτρια: Σάτμαρη Αλεξάνδρα (Α.Μ. 5260) Θέμα: «Man with a movie camera- Dziga Vertov (1929). Με ποιο τρόπο μπορεί η ταινία να αξιοποιηθεί εκπαιδευτικά». Χειμερινό εξάμηνο

2 Η ταινία Man with a movie camera είναι ένα ντοκιμαντέρ, ένα «πείραμα», όπως αναφέρεται στους τίτλους έναρξής της του Dziga Vertov. Η παραγωγή της ταινίας έγινε από το Ουκρανικό κινηματογραφικό studio VUFKU, στα Πρόκειται για μια ταινία χωρίς υπόθεση, μεσότιτλους, σκηνικά, ηθοποιούς ή σενάριο. Παρουσιάζει αποσπάσματα από το ημερολόγιο ενός οπερατέρ. Δείχνει μια τυπική μέρα από το ξημέρωμα ως το βράδυ στην Ουκρανία και σε διάφορες σοβιετικές πόλεις, παρουσιάζοντας τους ανθρώπους στη δουλειά και στο παιχνίδι και δείχνοντας ακόμη και την αλληλεπίδρασή τους με τα μηχανήματα της σύγχρονης ζωής. Μέσα από αυτήν την ταινία ο δημιουργός της, όπως γίνεται γνωστό και στους τίτλους έναρξης, στοχεύει στη δημιουργία μιας διεθνούς κινηματογραφικής γλώσσας που διαχωρίζεται εντελώς από τη γλώσσα της λογοτεχνίας και του θεάτρου. Η ταινία είναι γνωστή και για τις κινηματογραφικές τεχνικές που εισάγει, επεκτείνει ή αναπτύσσει ο Vertov. Ο Vertov γεννημένος στην Πολωνία έφτασε στη Μόσχα το 1915, μετά την εισβολή του γερμανικού στρατού. Το πραγματικό του όνομα ήταν David Abelevich Kaufman. Δημιούργησε τις σειρές Kino- Pravda(κινηματογράφος «αλήθειας») (1922), πιστεύοντας πως μέσα από το σινεμά φαίνεται μια βαθύτερη αλήθεια (μέσω του μοντάζ), που δεν μπορεί εύκολα να τη δει κανείς με γυμνό μάτι. Στην ταινία του λοιπόν αυτή εκλαϊκεύει ουσιαστικά (μέσα από παραλληλισμούς του τρόπου λειτουργίας των κινηματογραφικών διαδικασιών με λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος) τη λειτουργία του κινηματογράφου και μας βοηθά να κατανοήσουμε το μηχανισμό παραγωγής ενός κινηματογραφικού έργου, θεωρώντας, εξάλλου, πως ο κινηματογράφος είναι κατασκευή και γίνεται στο χώρο του μοντάζ. Αποκωδικοποιεί ακόμα και τον τρόπο που λαμβάνονται τα πλάνα. Ταυτόχρονα, έχουμε την περιγραφή της πόλης (Κίεβο, Πετρούπολη, Οδυσσό) και της ζωής σε αυτή. Διατυπώνει ακόμα και τη σύγχρονη κινηματογραφική γλώσσα, πιστεύοντας πως η γλώσσα του κινηματογράφου, πρέπει να είναι μοναδική και ενώνει κατά κάποιο τρόπο τους εργάτες με τις μηχανές. Με αφορμή τα θέματα που θίγει, σίγουρα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον(οποιασδήποτε βαθμίδας, ακόμη και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σε ένα δημοτικό σχολείο), με έναν μάλιστα ιδιαιτέρως εποικοδομητικό τρόπο. Πρώτα πρώτα θα μπορούσε ένας εκπαιδευτικός να μιλήσει για τον κινηματογράφο και να εισάγει τα παιδιά σε μια διαδικασία αποκωδικοποίησης τεχνικών που δε θα μπορούσαν εύκολα να κατανοήσουν ή δε θα τους δινόταν και η ευκαιρία να προσεγγίσουν. Θα μπορούσε δηλαδή να γίνει παρουσίαση του τρόπου λειτουργίας του κινηματογράφου και του μηχανισμού παραγωγής του. Ο Vertov

3 παρομοιάζει το φακό της κάμερας με το ανθρώπινο μάτι, τον ρόπο που λειτουργεί το διάφραγμα με τα παραθυρόφυλλα που ανοίγουν για να μπει το φως. Ο τρόπος λειτουργίας της κάμερας, που τότε ήταν χειροκίνητη παραλληλίζεται με τον τρόπο που κάνουμε ποδήλατο. Μας δείχνει ακόμη τον τρόπο επεξεργασίας του χρόνου στον κινηματογράφο, το πώς παγώνει και επιταχύνεται. Ακόμη, κάτι πολύ σπουδαίο, μας δείχνει πώς γίνεται το μοντάζ. Παραλληλίζεται η διαδικασία του μοντάζ με το κόψιμο και το ράψιμο στη μηχανή από μια γυναίκα Ο τρόπος μάλιστα που καθαρίζεται το φιλμ κατά τη διάρκεια του μοντάζ, σχετίζεται με το καθάρισμα και το μανικιούρ των νυχιών μιας γυναίκας. Ακόμη βλέπουμε και την ανάποδη κίνηση, τον τρόπο λήψης γρήγορων εικόνων (ο κάμεραμαν πάνω σε ένα αυτοκίνητο ή ακόμη και σε τρένο προκειμένου να απαθανατίσει εν κινήσει αυτό που θέλει). Επιπλέον, ο κάμεραμαν παρουσιάζεται να πραγματοποιεί με μια διαφορετική κάθε φορά τοποθέτηση της κάμερας λήψεις, έχουμε δηλαδή την οπτική γωνία. Ο Vertov λοιπόν κατά αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να δώσει αφορμή για συζήτηση, αλλά και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των παιδιών σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του «κόσμου του κινηματογράφου» και ενδεχομένως μιας κατά κάποιο τρόπο «απομυθοποίησής» του. Από την άλλη το γεγονός πως συχνά παρουσιάζεται ο οπερατέρ με την κάμερα στο χέρι να τρέχει για να απαθανατίσει τις σκηνές της καθημερινότητας που τον ενδιαφέρουν, ίσως να μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για μια συζήτηση σχετικά με το πώς η πραγματικότητα παρουσιάζεται μέσα από τη δική του ματιά, η οποία και πάλι «φιλτράρεται» μέσω του μοντάζ. Με λίγα λόγια θα μπορούσε να γίνει συζήτηση σχετικά με το πόσο κριτικοί θα πρέπει να είμαστε σε ό,τι βλέπουμε και σχετικά με την ενδεχόμενη κατασκευή μιας πραγματικότητας στα πλαίσια του μοντάζ. Στην ταινία όμως κυριαρχεί και η σχέση ανθρώπου- μηχανής. Η μηχανή φαίνεται να δουλεύει βασισμένη στα ανθρώπινα πρότυπα, απομυθοποιείται ο τρόπος λειτουργίας της. Όπως παρουσιάζεται μια νεαρή εργάτρια που τυλίγει γρήγορα και σχεδόν αυτοματοποιημένα διάφορα πακέτα έτσι παρουσιάζεται στη συνέχεια μια μηχανή να «μιμείται» την κίνησή της. Γενικότερα, θίγεται συχνά ο τρόπος λειτουργίας των μηχανών με την παρουσία γραναζιών που κινούνται αδιάκοπα, δίνοντάς μας αφορμή για μια συζήτηση, σε εκπαιδευτικά πάντοτέ πλαίσια, σχετικά με την αυτοματοποίηση της ζωής και τον τρόπο λειτουργίας, προσφοράς μα και του ρόλου των μηχανών στη ζωή μας γενικότερα. Χαρακτηριστικό ίσως πλάνο για το συγκεκριμένο ζήτημα είναι η έναρξη της ταινίας όπου παρουσιάζεται ο οπερατέρ πάνω σε μια τεράστια μηχανή. Φυσικά, στο συγκεκριμένο ζήτημα θα μπορούσε να γίνει και μια συγκριτική συζήτηση στις μηχανές του τότε (παρουσιάζεται το ποδήλατο, το τηλέφωνο, το ασανσέρ, το αυτοκίνητο, η

4 γραφομηχανή)και του σήμερα και στον αντίστοιχο ρόλο τους στην κοινωνία. Ο Vertov όμως μας παρουσιάζει και την καθημερινότητα των ανθρώπων στην πόλη, μέσα από μια πληθώρα κοινωνικών αντιθέσεων. Βλέπουμε ανθρώπους να κοιμούνται στο δρόμο, ζητιάνους, άστεγους αλλά και ανθρώπους που ζουν στο σπίτι τους, με ανέσεις. Βλέπουμε φτώχεια, μα και πλούτη, κοσμήματα, υλικές ανέσεις, κομμωτήρια. Γυναίκες που καλλωπίζονται, βάφονται, χτενίζονται, μα και μια γυναίκα εργάτρια, αντίστοιχα, που μουντζουρώνεται, ενώ δουλεύει. Θίγονται ζητήματα κοινωνικά μέσα από διαρκείς αντιθέσεις. Βλέπουμε την ανθρώπινη χαρά, στη γέννηση ενός ανθρώπου, μα και συναισθήματα λύπης λόγω απώλειας, θανάτου αγαπημένου προσώπου. Μας δείχνει το γάμο και το διαζύγιο, τη γέννηση και το θάνατο. Ζητήματα που είναι πραγματικά διαχρονικά, αντιθέσεις που δίνουν αφορμή για μια ουσιαστική συζήτηση σε μια τάξη μα και για μια συγκριτική εξέταση του τότε και εκεί με το σήμερα και εδώ. Συνολικά βέβαια θα μπορούσε η ταινία να αξιοποιηθεί για μια συγκριτική εξέταση της ζωής των σοβιετικών πόλεων όπως παρουσιάζονται τότε με τη σημερινή ζωή σε πολλά επίπεδα: στον τρόπο διασκέδασης, όπως αυτός καταγράφεται στην ταινία, στα αυτοκίνητα, στις μηχανές, στους γρήγορους ρυθμούς ζωής, στα συναισθήματα και τις κοινωνικές αντιθέσεις, ακόμη ακόμη και ως προς τον τρόπο ντυσίματος. Επιπλέον, η σύγκριση θα μπορούσε να γίνει από τα παιδιά σε ένα επίπεδο παραλληλισμού της συγκεκριμένης ταινίας με άλλες που έχουν δει, διαφορές-ομοιότητες και εντυπώσεις. Ακόμη θα μπορούσαμε να ζητήσουμε να εστιάσουν στον τρόπο καταγραφής της πραγματικότητας( υπάρχει «έντονος» ρεαλισμός σε ορισμένες σκηνές) Επιπλέον, ο Vertov μας δείχνει διάφορα επαγγέλματα της εποχής, επίσης μια ωραία αφορμή για παραλληλισμούς με το σήμερα. Βλέπουμε εργάτες, κομμωτές, πυροσβέστες, γιατρούς. Προς το τέλος της ταινίας, αφιερώνεται ένα μεγάλο μέρος στην παρουσίαση διάφορων αθλημάτων, σπουδαία αφορμή για μια σύγκριση του τότε και του σήμερα στο χώρο του αθλητισμού, μα και γενικότερα της αξίας του αθλητικού ιδεώδους, διαχρονικά. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως η ταινία δίνει πάρα πολλές αφορμές για εκπαιδευτικές συζητήσεις και σίγουρα ένας εκπαιδευτικός απομονώνοντας, ενδεχομένως, κάποια κομμάτια που τον ενδιαφέρουν περισσότερο, ταιριάζουν στα ενδιαφέροντα και στο επίπεδο και την ηλικία των μαθητών του ή και παρουσιάζοντας όλη την ταινία, να συζητήσει για την πόλη, τον κινηματογράφο, τις μηχανές, τον τρόπο ζωής, τότε και σήμερα. Κατά την άποψή μου, η «απομυθοποίηση» του μηχανισμού παραγωγής του κινηματογράφου μα και το μήνυμα πως ο

5 κινηματογράφος είναι μια κατασκευή που πραγματοποιείται στο χώρο του μοντάζ και η μεταφορά της πραγματικότητας μέσα από το μάτι της κάμερας, είναι ζητήματα προεξάρχοντα, αφορμής δοθείσης από τη συγκεκριμένη ταινία.

Σχετικά έγγραφα

2 ο Δημοτικό Σχολείο Βροντάδου. Αγιαννίδου Χριστιάνα (Δασκάλα Στ τάξης)

2 ο Δημοτικό Σχολείο Βροντάδου Αγιαννίδου Χριστιάνα (Δασκάλα Στ τάξης) Χίος, 19-20/6/2017 "Καλές Πρακτικές". 2 Με αφορμή τον 3ο μαθητικό διαγωνισμό ταινιών μικρού μήκους, αποφασίσαμε με τους μαθητές της