Graffiti. Street art. Μια εναλλακτική µορφή τέχνης

Transcript

1

2 1o ΓΕΛ ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΤΑΞΗ Β ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 2 Street art Graffiti Μια εναλλακτική µορφή τέχνης ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ Καψάλη Αναστασία- ΠΕ02 Παπαδιώτης Θεόδωρος -ΠΕ02 ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ Αθανασίου Λάμπρος Γεωργάνου Ευτυχία Δημουλιά Ευδοκία Έλρζι Έλσα Ευθυμίου Ναυσικά Ζανίκα Ελευθερία Ζέρβα Λαμπρινή Ζήκος Κωνσταντίνος Θάνος Ευάγγελος Θειοπούλου Χρυσούλα Καράλη Κυριακή Καρβούνης Σπυρίδων Κονιτσιώτη Δήμητρα Μιχάλη Μαρία Ρυακωτάκη Ασπασία Σακαγιάννης Γεώργιος ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 213

3 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 3 περιεχόµενα Πρόλογος... 4 Street- art... 5 Tι είναι το graffiti... 5 Iστορική αναδρομή. Πρόδρομες ή πρόγονες μορφές... 6 Είδη και χαρακτηριστικά των graffiti... 8 Πότε και πού γεννήθηκε το graffiti... 9 Το graffiti στην Ευρώπη Το graffiti στην Ελλάδα Ποια ή ποιες ανάγκες ωθούν τους writers Λόγος και αντίλογος. Υπέρμαχοι και πολέμιοι Αντιμέτωποι με τη νομοθεσία Συμπεράσματα...18 Παράρτημα: Το graffiti στο σινεμά...19 Βιβλιογραφία...20 Λεξικό όρων...21

4 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 4 πρόλογος ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ 1ο ΓΕΛ GRAFFITI ΣΤΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ Ολο και περισσότεροι τοίχοι σε πόλεις και χωριά φιλοξενούν επιγραφές χρηστικές και μη χρηστικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την πρώτη κατηγορία, η διαφήμιση, ενώ για τη δεύτερη η πλέον συνήθης είναι το graffiti. Τι είναι όμως το graffiti; Ποιο είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του; Ποια ανάγκη το γέννησε; Πού απευθύνεται; Είναι τέχνη ή υποκουλτούρα, μια παιδική ασχολία ή ένας εναλλακτικός τρόπος ζωής; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να δώσει απαντήσεις η παρούσα μελέτη στο πλαίσιο του μαθήματος Ερευνητική Εργασία για τη δεύτερη τάξη του Λυκείου.Και είναι εύλογο ότι ως τέτοια, μαθητική δηλαδή εργασία δεδομένων και των συνθηκών, που είναι βεβαίως αντικείμενο μιας άλλης συζήτησης -- δε διεκδικεί τις αρετές της πληρότητας ούτε (της σχετικής, έστω) εγκυρότητας. Ας αντιμετωπιστεί λοιπόν με κατανόηση, ως μαθητεία στην έ- ρευνα και στη συνεργασία

5 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 5 street art Το graffiti εντάσσεται στα δρώμενα που στη διεθνή γλώσσα ο- νομάζονται street art. H street art είναι η τέχνη του δρόμου, εικαστική έκφραση που αναπτύσσεται σε δημόσιους χώρους και περιλαμβάνει ποικιλία μορφών. Εκτός από το γκράφιτι, υπάρχουν ακόμα το stencil 1, μια τεχνική που γίνεται σε χαρτί, χαρτόνι,λεπτή λαμαρίνα ή ξύλο και μετά κόβονται και αφαιρούνται οι περιοχές που θα περάσει το χρώμα, τα poster, η installation art, εικαστικές εγκαταστάσεις σε γκαλερί ή δημόσιους χώρους, στις οποίες ο θεατής καλείται να συμμετάσχει και να βιώσει τα δρώμενα με όλες του τις αισθήσεις, η προβολή video... Διάφορες δηλαδή δράσεις καλλιτεχνικές που γίνονται «στο δρόμο». ΑΘΗΝΑ, ΕΠΣΤ INSTALLATION ART- ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΛΗΘΕΙΝΟΥ (ΦΕΒ 2013) Τι είναι το graffiti Σταχυολογώντας διάφορες φράσεις που είδαμε στις πηγές που ανατρέξαμε να πούμε ότι το γκράφιτι δεν είναι τοιχογραφία και δεν είναι σύνθημα. Είναι τέχνη, μαζί και γλώσσα οπτική επένδυση της γλώσσας. Είναι παιδί του δρόμου. Είναι μια δυναμική επέμβαση πάνω στην αρχιτεκτονική των πόλεων Στο λεξικό του Τεγόπουλου Φυτράκη 2 βλέπουμε την πορεία της λέξης, μιας λέξης που είναι ξεκίνησε από την ελληνική ρίζα του γράφω (γραφείον στην αρχαία ελληνική ήταν το όργανο γραφής) για να περάσει στα λατινικά, τα ιταλικά και τα αγγλικά, για να επιστρέψει 1 O πιο διάσηµος καλλιτέχνης του στένσιλ γκράφιτι είναι ο Βρετανός Bansky 2 Τεγόπουλου Φυτράκη Μείζον ελληνικό λεξικό

6 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 6 ως αντιδάνειο πλέον στην ελληνική Από την πλευρά του, ο Μπαμπινιώτης 1 ορίζει τη λέξη ως κάθε σχέδιο (ζωγραφικών παραστάσεων, αρχικών γραμμάτων ή συνθημάτων) που ζωγραφίζεται με ψεκαστήρα (σπρέι) κυρίως πάνω σε χτισμένες επιφάνειες, τοίχους ή πεζοδρόμια και αποτελεί συνήθως τρόπο προσωπικής έκφρασης ή διαμαρτυρίας. Αναδροµή στο χρόνο. Πρόγονες ή πρόδροµες µορφές. Το γκράφιτι είναι δημόσια γραφή. Κι η ιστορία της δημόσιας γραφής είναι τόσο παλιά όσο κι η ιστορία του ανθρώπου. Η τάση του να επεμβαίνει στο περιβάλλον του, σε μια προσπάθεια άλλοτε να το οικειοποιηθεί, άλλοτε να το προσωποποιήσει ή ακόμη και να το οριοθετήσει, μπορεί να χαρακτηριστεί έμφυτη 2 Πρόγονες ή πρόδρομες μορφές μπορεί να χαρακτηριστούν οι αναπαραστάσεις ανθρώπων και ζώων στα προιστορικά σπήλαια της Ευρώπης, όπως είναι το Lauscox και το Chauvet στην Γαλλία, το Altamira στην Ισπανία κ.α. ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΛΤΑΜΙΡΑ, ΙΣΠΑΝΙΑ - ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΑ Αναλογίες ακόμη μπορούν να εντοπιστούν στις τοιχογραφίες που η αρχαιολογική σκαπάνη διέσωσε στα μινωικά και μυκηναικά κέντρα ή στις επιγραφές και παραστάσεις που καλύπτουν τους τοίχους της Αρχαίας Πομπηίας. 1 Μπαµπινώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας 2 Graffiti υποκουλτούρα: η σηµασία του χώρου στο δρόµο προς τη φήµη. Αβραµίδης Κωνσταντίνος. 2009

7 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 7 ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΗΣ ΚΝΩΣΣΟΥ - ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ Προχωρώντας στο χρόνο αντικρύζουμε κάτι από graffiti στα καλλιγραφικά κείμενα στους τοίχους των θρησκευτικών και των κοσμικών κτιρίων του ισλαμικού κόσμου.. Το σύγχρονο graffiti προαναγγέλλουν η μεξικανική δημόσια τοιχογραφία, στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν χρησιμοποιήθηκε η δημόσια γραφή για να εκφράσει το πολιτικό πνεύμα της εποχής με υλικά παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιηθήκαν από τους μεγάλους ζωγράφους της Αναγέννησης, δηλαδή τις τέμπερες και τα χρώματα, και οι στυλιζαρισμένες τοιχογραφίες της αμερικάνικης σχολής που μιμήθηκε τη μεξικανική. DIEGO RIVERA: ΜΕΞΙΚΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ Graffiti είναι και η προπαγάνδα των Ναζί στους τοίχους, αλλά και η όμοια αντίσταση προς αυτούς, τα συνθήματα των φοιτητικών εξεγέρσεων στο Παρίσι και άλλες πόλεις τη δεκαετία του 60 ' ακόμη και η γραφή εντός των αποχωρητηρίων Τα παραπάνω μπορεί να μην έχουν άμεση μορφολογική συγγένεια με το στερεοτυπικό ύφος του σημερινού graffiti. Είναι φανερό ότι έγιναν από άλλους ανθρώπους, σε άλλες εποχές και με εντελώς

8 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 8 διαφορετικούς σκοπούς 1 Μπορούμε όμως να εντοπίσουμε ένα κοινό παρονομαστή: τη διάθεση να αφεθούν ίχνη στο δημόσιο χώρο ή να διατυπωθούν κοινωνικές - ακόμη και πολιτικές ιδέες. Είδη και χαρακτηριστικά του graffiti Σύμφωνα με την καθιερωμένη βιβλιογραφικά κατηγοριοποίηση της Susan Philips 2 το γκράφιτι διακρίνεται σε λαικό και κοινοτικό Το λαϊκό-κοινό (popular) είναι το graffiti του καθημερινού ανθρώπου: σπιρτόζικα σχόλια, φαλλικά σύμβολα, αστεία, δηλώσεις αγάπης αλλά και μίσους, επιγραφές του τύπου «ο τάδε ήταν εδώ». Κοινοτικό (community-based) graffiti είναι αυτό που παράγεται από και για κοινότητες ατόμων που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα, και είναι:. 1) το πολιτικό, σκίτσα - συνθήματα δηλαδή με πολιτικό περιεχόμενο 2) το συμμοριακό (gang) από μέλη συμμοριών με σκοπό να σημαδέψουν την περιοχή και τον τόπο δράσης τους, να μαρκάρουν τη γειτονιά τους 3. Και 3) το hiphop graffiti : το οπτικό προϊόν της hip-hip υποκουλτούρας. Χωρίζεται σε τρεις υποκατηγορίες γραφής: tagging, δηλαδή η περίτεχνη γραφή του ονόματος- υπογραφής, bombing (throwups), παράνομα και γρήγορα εκτελεσμένα κομμάτια piecing τοιχογραφίες με μεγάλο βαθμό πολυπλοκότητας και χρωματικό πλούτο, νόμιμα ή παράνομα. 1 Graffiti υποκουλτούρα: η σηµασία του χώρου στο δρόµο προς τη φήµη. Αβραµίδης Κωνσταντίνος S. Phillips, Wallbangin : Graffiti and Gangs in L.A., Σικάγο: University of Chicago Press, 1999 σελ Στην Ελλάδα µαλλον δεν έχουµε τέτοια γκράφιτι. Αντίστοιχα θεωρούνται τα οπαδικά

9 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 9 TAGGING PIECING Στο γκράφιτι μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια διάσταση εικαστική ή αλλιώς αυτό που λέμε προσωπικό στυλ. Παράλληλα έχει και πολιτική διάσταση, αφού βάζει τους πεζούς σε σκέψεις για το τι μπορεί να θέλουν να πουν όλα αυτά τα ονόματα και σχήματα η εξαιρετικά 1 Αλλά χαρακτηριστικά 2 του είναι η εφήμερη διάσταση, αφού το γκράφιτι που γράφεται σήμερα αύριο κιόλας μπορεί να σβηστεί ή να μουντζουρωθεί. Παράλληλα, η ανωνυμία του δημιουργού επιτρέπει την αυθόρμητη έκφραση, χωρίς το φόβο της κριτικής και της λογοκρισίας. Δεδομένη επίσης είναι η παραβατικότητα και η ομαδοποίηση όταν οι γκραφιτάδες δημιουργούν ομάδες με δικό τους κώδικα ενδυμασίας, γλώσσας κλπ Πότε και πού γεννήθηκε το graffiti ; To graffiti είναι γέννημα της μεταπολεμικής κοινωνίας με τις μεγάλες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές, με τα νέα κινήματα ιδεών και τις ραγδαίες επιστημονικές, τεχνολογικές και επικοινωνιακές εξελίξεις, που προκάλεσαν νέα εκφραστικά ήθη, νέα ρεύματα δημιουργίας στην τέχνη και τον πολιτισμό. Γέννημα μιας εποχής που είχε ανάγκη μια τέχνη ελεύθερη, χωρίς 1 Graffiti υποκουλτούρα: η σηµασία του χώρου στο δρόµο προς τη φήµη. Αβραµίδης Κωνσταντίνος Ανδριωτάκης Μανώλης (2005), «Σχέδια πόλης, Τέχνη, διαµαρτυρία και διαφήµιση στους δηµόσιους χώρους των µητροπόλεων», Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα σελ 18-19

10 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 10 φραγμούς και όρια, λαϊκή. Μια τέχνη των προκλήσεων. Από τα ξεχασμένα κομμάτια της πόλης, από τις υποβαθμισμένες γειτονιές των μαύρων, από το Bronx, οι writers αρχίζουν να διεκδικούν την παρουσία τους το δικαίωμα να ξεφύγουν, να γίνουν «κάτι», να γίνουν γνωστοί, να γίνουν κάτι άλλο από αυτό στο οποίο καταδικάστηκαν. 1 Η Φιλαδέλφεια διεκδικεί την τιμή της γενέτειρας του γκράφιτι, αφού σ αυτήν ο πατέρας του σύγχρονου graffiti, ο writer με το όνομα Cornbread ξεκίνησε να γράφει το όνομά του αρχές του 1967 Αλλά αμερικανική και παγκόσμια πρωτεύουσα του graffiti έγινε η Νέα Υόρκη Ορόσημο της εξέλιξης η 21η Ιουλίου 1971, όταν η εφημερίδα New York Times αφιέρωσε το εξώφυλλό της και ένα αντίστοιχο άρθρο στον ελληνικής καταγωγής writer Taki Από τον απλό ανεξίτηλο μαρκαδόρο του Taki, σε νέα σύνεργα και τεχνικές...από την Αμερική σε όλο τον κόσμο...από τους δρόμους του Bronx και την παρανομία στις μεγαλύτερες γκαλερί... σήμερα, όπου υπάρχει μεγαλούπολη, με παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνα των δυτικών μητροπόλεων, υπάρχει και graffiti. Η διάδοση σε αυτές τις χώρες έγινε τόσο μέσω των κινηματογραφικών ταινιών της εποχής όσο και της hiphop 3 υποκουλτούρας, κυρίως μέσω της μουσικής rap. 1 Κουτσοµάλης Κουτσοµάλλης Κυριάκος (2005), «Όταν το κοινότοπο µεταλλάσσεται σε τέχνη», εφηµερίδα το Βήµα, Πολιτισµός, 26/06/2005, διαθέσιµο στην ιστοσελίδα 2 Ο Taki διαµόρφωσε την υπογραφή του συνδυάζοντας το όνοµά του µε τον αριθµό της οδού του σπιτιού του 3 Εικάζεται ότι ο όρος hip hop προέκυψε από την αυτοσχέδια επανάληψη του «hip/hop/hip/hop» που µιµείται το ρυθ- µό των στρατιωτών όταν κάνουν άσκηση.το Rapping είναι η ρυθµική έκφραση λόγου που κάνει ρίµες.

11 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 11 το graffiti στην Ευρώπη Το Βερολίνο θεωρείται μέχρι και σήμερα μία από τις μητροπόλεις του ευρωπαϊκού graffiti, κάτι το οποίο δικαιολογείται και από την ύπαρξη του τείχους που χώριζε το ανατολικό από το δυτικό, και ήταν κατεξοχήν τόπος δράσης των writers. ΤΕΙΧΟΣ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ Ομοίως, το Παρίσι έχει μεγάλη graffiti ιστορία και παρουσιάζει ένα πολύ ιδιαίτερο στιλιστικό ύφος. Οι φοιτητικές εξεγέρσεις του Μάη του 68 άφησαν μια πλούσια παρακαταθήκη στους writers. Στην Αγγλία, και πιο συγκεκριμένα στο Λονδίνο, το γκράφιτι στα μέσα της δεκαετίας του 70, συνδέθηκε με την punk υποκουλτούρα και συγκροτήματα, όπως οι Clash και οι Sex Pistols το graffiti στην Ελλάδα 1 Στην Ελλάδα το γκράφιτι δε φυτεύτηκε στο κενό. Ακούμπησε στη μεγάλη παράδοση της τοιχογραφίας (μυκηναικά κέντρα, μακε- 1 Πηγή:

12 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 12 δονικοί τάφοι, νωπογραφίες στους βυζαντινούς ναούς, οι λαϊκές ζωγραφιές - τοιχογραφίες του Θεόφιλου κλπ) ΒΕΡΓΙΝΑ ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ Ο ΠΛΟΥΤΩΝ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΛΑΙΚΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ Έχουμε μεγάλη παράδοση και στην αναγραφή συνθημάτων. Στην κατοχική Ελλάδα, στη μεταπολεμική περίοδο και ιδιαίτερα στη δικτατορική επταετία, το σύνθημα πήρε τη μορφή της αντίστασης. Σήμερα ρατσιστικά, οικολογικά, αναρχικά συνθήματα, συνθήματα γηπέδου, θρησκευτικά, συνεχίζουν την παρουσία τους, στους

13 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 13 τοίχους των πόλεων ανά την Ελλάδα. To σύγχρονο, κατ' επίδραση του αμερικάνικου, graffiti ανδρώθηκε στην Ελλάδα σε κλειστές ομάδες (crew), που θα δημιουργήσουν και τα πρώτα Graffiti στα τρένα των ΗΣΑΠ και του ΟΣΕ το 1989 με Τα πρώτα ακούσματα της ραπ μουσικής, τα πρώτα hiphop συγκροτήματα 1, η έλευση περιοδικών και βιβλίων («Spraycan Art») και των σπρέι, η δημιουργία ομάδων 2 έδωσαν τη δυνατότητα στους γκραφιτάδες να αποκτήσουν ένα ακόμη δέλεαρ. Τα σχολικά κτίρια, επίσης, πρόσφεραν ιδανικές και προσιτές ε- πιφάνειες για τη δημιουργία και παρουσίαση των έργων.. 1 Πρωτοπόροι του είδους θεωρούνται οι Terror ex Crew 2 Carpe diem κ.α.η οµάδα Carpe Diem συστήθηκε από τον Κυριάκο Ιωσηφίδη το 1998, φέρνοντας κοντά writers από όλη την Ελλάδα. Σκοπός της οµάδας είναι η ανεύρεση τοίχων για graffiti δηµιουργίες, µε απώτερο στόχο την προώθηση του graffiti στην Ελλάδα

14 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 14 Σήμερα, το μεγαλύτερο δέλεαρ για τους παράνομους writers είναι το μετρό. Τα έργα τους όμως δεν θα εμφανιστούν ποτέ μπροστά στα μάτια των χιλιάδων επιβατών, μιας και τα βαγόνια αποσύρονται και καθαρίζονται άμεσα. Γίνονται επίσης φεστιβάλ 1 με νόμιμες άδειες σε χώρους συγκεκριμένους, συνήθως με χορηγίες εταιρειών και στήριξη από τις εκάστοτε τοπικές δημοτικές αρχές. Πέρα απ αυτά το graffiti άνοιξε και στην Ελλάδα καινούργιους δρόμους: Σε ιδιώτες να δημιουργήσουν στους χώρους τους τοιχογραφίες, σε ορισμένους writers να παρουσιάσουν μια πιο εμπορική δουλειά με εκθέσεις, σε εταιρείες και σε διαφημιστικές να προωθήσουν τα προϊόντα τους. ΤΟ GRAFFITI ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Ακόμα θεατρικές παραστάσεις, σίριαλ, προϊόντα, μουσικές εκδηλώσεις (π.χ. eurovision), χώροι club «ντύνονται» με έργα από writers. Όλο και περισσότερη γνώση συσσωρεύεται από τους νέους καλλιτέχνες και το graffiti μετά από μια σχετική κόπωση συνεχίζει δυναμικά να διεκδικεί τη θέση του στον αστικό, και όχι μόνον, χώρο. Ποια ή ποιες ανάγκες ωθούν τους writers; Ποια είναι όμως η ανάγκη και ποιοι οι λόγοι που ωθούν τους writers στην επιλογή αυτού του τρόπου έκφρασης; Εδώ θα δώσουμε το λόγο στους writerς που άλλωστε ξέρουν καλύτερα από τον καθένα την απάντηση. Ο Cornbread, που θεωρείται ο πατέρας του σύγχρονου graffiti (1967) δήλωσε κάποτε ότι όλοι μιλούσαν για μένα [ ] όσο περισ- 1 Μεγάλη ώθηση στο γκράφιτι έδωσε το φεστιβάλ Chromopolis στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυµπιάδας

15 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 15 σότερο μιλούσαν, τόσο περισσότερο έγραφα. Κινητήρια δύναμη λοιπόν για τον πρωτοπόρο Αμερικανό και πολλούς άλλους ήταν η ανάγκη για φήμη και δόξα Ο διάσημος καλλιτέχνης Blek le Rat σημείωσε την ανάγκη να εξωτερικεύσει την υπαρξιακή του αγωνία, να σπάσει τα φράγματα της μοναξιάς, να επικοινωνήσει: «...αφήνω εικόνες μου στο δρόμο και γράφω από κάτω το όνομά μου. Οι χιλιάδες άνθρωποι που βλέπουν τα έργα μου, είναι για μένα η καλύτερη θεραπεία της ανωνυμίας και της απομόνωσης που νιώθω ανάμεσα στα πλήθη. Δεν αγνοώ τους υπόλοιπους ανθρώπους, τους φωνάζω μ'αυτό τον τρόπο, τους μιλώ. Με τα stencils μου, δείχνω σε όλους ότι είμαι εδώ, ζωντανός και μαζί τους» ΣΤΕΝΣΙΛ ΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΜΠΟΜΠ ΜΑΡΛΕΥ Ο Stormie από την Αυστραλία δίνει στο graffiti το χαρακτήρα μιας ατομικής επανάστασης. Το graffiti, λέει, είναι η φωνή μου, είναι ο τρόπος με τον οποίο ουρλιάζω για τις αηδίες. Τα χρησιμοποιώ για να καταγράφω την μαύρη πλευρά και μου επιτρέπει να τα βγάζω πέρα με την κατεστραμμένη ομορφιά του κόσμου». Λόγος και αντίλογος. Υπέρµαχοι και πολέµιοι Και ενώ οι ίδιοι οι γκραφιτάδες θεωρούν το έργο τους φωνή ύ- παρξης και αντίδρασης στην ανωνυμία της πόλης και στην αισθητική της βαρβαρότητα, πράξη αγανάκτησης, θυμού και διαμαρτυρίας στα κοινωνικά αδιέξοδα, το graffiti προκαλεί και θα συνεχίσει να προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις

16 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 16 Απέναντι στις φωνές που βλέπουν στο γκράφιτι μια τέχνη ζωντανή, δυναμική και σύγχρονη...πού έχει φτάσει πλέον σε υψηλά αισθητικά επίπεδα...δίνοντας χρώμα και ζωή στους γκρίζους τοίχους των μεγαλουπόλεων και που θεωρούν πως η δημόσια τέχνη αποτελεί επιτακτικό ζητούμενο στις σύγχρονες προοδευτικές πόλεις και δεν πρέπει να αποτελεί είδος προς εξαφάνιση ή ποινικοποίηση' τουναντίον, η νεανική έκφραση πρέπει να υποστηρίζεται και όχι να διώκεται 1 ορθώνεται απόψεις, συχνά, μα όχι πάντα, υπερβολικές: Οι εξωτερικοί τοίχοι των κατοικιών και των κτιρίων...εδώ και χρόνια προσφέρονται ή υφαρπάζονται για βανδαλισμούς και βρομιές, που κάποιοι βάφτισαν graffities...χρόνια τώρα αγανακτούμε για την απίστευτη αισθητική ρύπανση που γίνεται σε κάθε ελεύθερη επιφάνεια με αυτά τα σχηματοειδή ιδιότροπα γράμματα, με τα οποία κάποιοι εκτονώνονται, ιδίως παράγοντας έτσι έργα τέχνης μιας, τελικά, μηδενικής πρωτοτυπίας. Είναι απλώς μια νευρωτική μόδα κάποιων ανασφαλών ανθρώπων; Eίναι μήπως αποκαλυπτικό μιας βαθύτερης τάσης σαδιστικής ρύπανσης στο μέτρο που όσοι περισσότερο κάποιοι από μας αγανακτούμε, τόσο οι δράστες κρυφτοχαμογελούν;...τα συνθήματα, τα σκαριφήματα, τα σχέδια πάνω στους απαγορευμένους τοίχους είναι τα απελπισμένα σημάδια κατοχής που αφήνει ο εκμηδενισμένος καλλιτέχνης πάνω στην πόλη που τον περιβάλλει, χωρίς νου του επιτρέπει να τη ζει». Το ερώτημα αν το graffiti είναι τέχνη ή βανδαλισμός δεν είναι εύκολο να απαντηθεί 1 Τα αποσπάσµατα των συνεντεύξεων προέρχονται από τις εργασίες των Τσουµάνη και Μάινα και την ιστοσελίδα της Καθηµερινής ( ες βιβλιογραφία)

17 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 17 Αντιµέτωποι µε τη νοµοθεσία Οι αντιδράσεις της κοινωνίας απέναντι στο γκράφιτι είναι θετικές αλλά και αρνητικές. Αλλά πως αντιμετωπίζεται από το επίσημο κράτος; Ο «καλλιτέχνης του δρόμου», σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, διώκεται για «φθορά ξένης ιδιοκτησίας», όταν το γκράφιτι γίνεται σε ιδιωτική περιουσία χωρίς την άδεια του ιδιοκτήτη (κατηγορία σε βαθμό πλημμελήματος για την οποία προβλέπεται ποινή μέχρι πέντε χρόνια). Το αδίκημα αυτό θεωρείται πιο επιβαρυντικό όταν γίνεται πάνω σε δημόσια περιουσία 1. Με την υπάρχουσα κατάσταση (από πλευράς νόμου), το δικαστήριο καλείται να εντοπίσει τα κίνητρα του δημιουργού του γκράφιτι. Αν δηλαδή συντρέχει το στοιχείο του δόλου ή της διάθεσης καταστροφής στην ξένη ή στην ιδιωτική περιουσία, τότε μπορεί και να συνιστά φθορά (βανδαλισμό). Εμμέσως δηλαδή πρέπει να απαντήσει και στο ερώτημα αν το γκραφίτι είναι τέχνη ή βανδαλισμός 2 ΕΞΑΡΧΕΙΑ : ΣΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΟΙΧΟ ΤΟ ΓΚΡΑΦΙΤΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΛΛΩΝ ΓΚΡΑΦΙΤΑΔΩΝ 1 Το graffiti ως αδίκηµα εντάσσεται στην κατηγορία των λεγόµενων Crimes of style (Εγκλήµατα µε στυλ). Σε αυτήν την κατηγορία υπάγονται αδικήµατα που εµπεριέχουν µια συγκεκριµένη σπουδή (στυλ), όπως αυτό του κλεπταποδόχου κοκ. 2 (ο.π.)

18 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 18 Συμπεράσματα Τι μας έμεινε λοιπόν από το ταξίδι μας στον κόσμο του γκράφιτι; Ηταν σίγουρα ένα ταξίδι σε έναν χώρο που ταιριάζει στη φύση της ηλικίας μας και στα ενδιαφέροντά μας, σε νέες εμπειρίες, γνώσεις, στην ομορφιά και στην ασχήμια, σε σκέψεις και προβληματισμούς Έτσι, πολλοί από τους στόχους που θέσαμε επιτεύχθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό, με πρώτο και καλύτερο να υποδυθούμε εμείς το ρόλο του writer. Αλλά υπήρχαν και άλλες πτυχές που θέλαμε να διερευνήσουμε, αλλά δεν κατέστη δυνατό και λόγω της έλλειψης χρόνου, αλλά και γιατί, βήμα προς βήμα, συνειδητοποιούσαμε ότι το εύρος του θέματος είναι πολύ μεγάλο. Κάποιες πάντως παράμετρους, όπως η σχέση του με το Hip hop ή άλλα μουσικά ρεύματα και άλλες εναλλακτικές μορφές τέχνης, υπολογίζουμε πως θα μπορέσουμε να εξετάσουμε στο δεύτερο τετράμηνο Ξεκινήσαμε με την εντύπωση ότι το γκράφιτι είναι οικείο και εύκολο, αλλά νιώσαμε και νιώθουμε πλέον ότι δεν είναι παιδική ασχολία. Είναι ένα κίνημα που για τους δικούς του φαν δεν είναι μια δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου, αλλά ένας τρόπος ζωής. Δεν είναι απλώς σχέδια και υπογραφές είναι μηνύματα που η κοινωνία πρέπει να αποκρυπτογραφήσει Δεν είναι πάντοτε τέχνη, καθώς δεν είναι τέχνη και το οποιοδήποτε σχέδιο κάνει ο καθένας από μας. Είμαστε όμως βέβαιοι ότι πολλά από τα έργα που είδαμε θα δικαιωθούν στο χρόνο ως αυθεντικά έργα τέχνης. Eνέχει, από την άλλη πλευρά, και το στοιχείο του βανδαλισμού, όταν στρέφεται κατά της ατομικής ιδιοκτησίας, όταν βεβηλώνει μνημεία πολιτισμού, όταν ο ένας δημιουργός δε σέβεται το μόχθο του άλλου... Αλλά, είτε τέχνη- είτε βανδαλισμός, τα γκράφιτι θα είναι αυτό που μας είπαν οι συμμαθητές μας όταν τους ζητήσαμε να το χαρακτηρίσουν με ένα επίθετο: πρωτοποριακό, επαναστατικό, ευφάνταστο, νεανικό, δημιουργικό...

19 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 19 Παράρτημα Το graffiti στο σινεμά Gary Weiss, «80 blocks from Tiffany's» Σε αντίθεση με όλες τις εμπορικές ταινίες του '80, εδώ ο σκηνοθέτης κατεβαίνει με την κάμερα στο δρόμο και καταγράφει τη Νέα Υόρκη το Συμμορίες Λατίνων και μαύρων, μπάτσοι, όλοι από το Σάουθ Μπρονξ, μιλάνε στην κάμερα για την άγρια καθημερινότητα στην οποία τα γκράφιτι παίζουν σημαντικό ρόλο. Jon Reiss, «Bomb it» Τριάντα χρόνια μετά το «80 blocks from Tiffany's», το 2009, ο Τζον Ρέις καταγράφει με την κάμερα τα γκράφιτι στους δρόμους πέντε μητροπόλεων, του Κέιπ Τάουν, του Παρισιού, του Λονδίνου, του Αμστερνταμ και του Σάο Πάολο. Στην κάμερά του μιλάνε ράπερ και graffiti artists, εστιάζοντας στη μάχη που δίνεται ανάμεσα στην εξουσία και στους αρνητές της για τον δημόσιο χώρο. «Exit Τhrough the Gift Shop». Πρόκειται για μια ταινία που έχει σκηνοθετήσει ο ίδιος ο Banksy. Με αναφορές τόσο στο δικό του έργο και την εξέλιξή του όσο και σε διάφορες street art ομάδες, παρουσιάζει τις απαρχές, τα ρεύματα, τις προκλήσεις, τα εμπόδια αλλά και την «προδοσία» που μπορεί να βιώσει ένας καλλιτέχνης στην προσπάθειά του να «ανοίξει» και να επικοινωνήσει την τέχνη.

20 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 20 Βιβλιογραφία art (Γ. Δρακάκης Η Τέχνη του Δρόμου) 3. _ Ηλεκτρονικό αρχείο διπλωματικών εργασιών courses.arch.ntua.gr/.. Αβραμίδης Κωνσταντίνος: Η graffiti υποκουλτούρα: Η σημασία του χώρου στο δρόμο προς τη φήμη 5. Άννα Μάινα: Το Γκράφιτι ως ενεργό στοιχείο του αστικού χώρου courses.arch.ntua.gr/fsr/116332/maina.pdf 6. /file/view/tsoumani.pdf- Street art: από το δημόσιο χώρο στο χώρο του μουσείου. Διπλωμ. εργασία της Τσουμάνη Στεφανίας στο ΕΑΠ 7. Ανδριωτάκης Μανώλης (2005), «Σχέδια πόλης, Τέχνη, διαμαρτυρία και διαφήμιση στους δημόσιους χώρους των μητροπόλεων», Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα. 8. Ιωσηφίδης Κυριάκος (2007), «Στο δρόμο», Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα. 9. Κουτσομάλης Κυριάκος (2005), «Όταν το κοινότοπο μεταλλάσσεται σε τέχνη», εφημερίδα το Βήμα, Πολιτισμός,26/06/2005, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα Καθημερινή 7 ημέρες Γκράφιτι η Τέxνη του Δρόμου epal-esp-tavrou.att.sch.gr/projects/etos11.../graffiti.pd..ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΙΧΟΙ ΜΙΛΑΝΕ: street art and graffiti

21 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 21 Λεξικό όρων All city: Ο writer, η δουλειά του οποίου βρίσκεται σε πολλά και διαφορετικά µέρη. Battle: Ο ανταγωνισµός µεταξύ των writers, χρησιµοποιώντας tags ή pieces Bite: Η αντιγραφή του style ενός writer από κάποιον άλλο. Black book: Το βιβλίο-φάκελος του writer που φυλάει τα σχέδιά του. Block style ή Blockbuster: Στυλ graffiti γραφής µε ευανάγνωστα γράµµατα. Bomb: Παράνοµο κοµµάτι graffiti (σε τραίνα, τοίχους κτλ). Bubble style: Στυλ graffiti γραφής που παραπέµπει σε φούσκα (γνωστό και ως New York Style). Caps (fat, skinny): Οι βαλβίδες που εφαρµόζονται στα σπρέι. Fat λέγονται αυτές που γράφουν χοντρή γραµµή και Skinny αυτές που γράφουν λεπτή. Crew: Οµάδα από writers (γνωστό και ως clan ή clique). Cross out ή Line out: Η τοποθέτηση µιας γραµµής (σβήσιµο) πάνω στη δουλειά κάποιου writer από κάποιον άλλο. Υπέρτατη ένδειξη ασέβειας. Cross over: Η µερική ή ολοκληρωτική κάλυψη ενός graffiti από ένα άλλο. Ένδειξη ασέβειας. Fill-in: Το γέµισµα, η διακόσµηση (µε χρώµα, εφέ κτλ ) του εσωτερικού του περιγράµµατος των γραµµάτων. Hall of fame: Μια νόµιµη, ή οικειοποιηµένη ως τέτοια, περιοχή-τοίχος που φιλοξενεί graffiti Getting up: Το να γράφει ένας writer το όνοµά του σε όσο το δυνατόν περισσότερα σηµεία. Hit: Επιθετικός προσδιορισµός του βαψίµατος (συνήθως για παράνοµα). King: Ο παραγωγικός και άριστος writer. Married couple: ύο βαγόνια βαµµένα στη σειρά από τον ίδιο writer ή crew. New school: Νέα γενιά από writers. Old school: Παλιά γενιά από writers. Outline: Εξωτερικό περίγραµµα γραµµάτων σε ένα κοµµάτι ή απλό περίγραµµα χωρίς fill-in, όταν πρόκειται για παράνοµο κοµµάτι. Piece: Νόµιµο κοµµάτι graffiti µε αυξηµένη δυσκολία, πολυπλοκότητα και χρώµα. Punishment: Επαναληπτική γραφή του tag σε µικρή χωρικά περιοχή. Το όνοµα προέρχεται από τη γνωστή σχολική «τιµωρία» της επαναληπτικής γραφής µιας συγκεκριµένης φράσης. Roll out: Τεχνική γραφής, χρησιµοποιώντας µπογιά και ρολό. Rooftop: Κοµµάτι µε τον writer να βρίσκεται σε ταράτσα. Εξαιρετικά ορατό σηµείο. Silver piece: Bomb µε ασηµί fill-in. Το ασηµί είναι το κατεξοχήν παράνοµο χρώµα του graffiti γιατί προσφέρει µεγάλη καλυπτικότητα και είναι ένα χρώµα που δεν απαντάται στο αστικό τοπίο, οπότε προκαλεί την προσοχή. Style: Το στυλ που επιλέγει ο κάθε writer για να παρουσιάσει το έργο του και είναι καθαρά προσωπικό. Tag: Η υπογραφή, το όνοµα του writer. Top to bottom: Κοµµάτι σε τρένο που εκτείνεται από πάνω µέχρι κάτω. Throwup: Γρήγορα εκτελεσµένο παράνοµο κοµµάτι που γράφει το όνοµα του writer (συνήθως δίχρωµο). Toy: Ο νέος, άπειρος ή ανίκανος writer. Whole car: Κοµµάτι σε τρένο που καλύπτει ολόκληρο βαγόνι. Wild style: Στυλ graffiti γραφής µε ηθεληµένα δυσανάγνωστα και περίπλοκαγράµµατα. Windows down: Κοµµάτι σε βαγόνι που εκτείνεται κάτω από τα παράθυρα. Writer: Αυτός που κάνει graffiti. Το µέλος της υποκουλτούρας. ΠΗΓΗ: Graffiti υποκουλτούρα: η σηµασία του χώρου στο δρόµο προς τη φήµη. Αβραµίδης Κωνσταντίνος. 2009

22 street art graffiti: µια εναλλακτική µορφή τέχνης 22