ΠολιτιΚΗ Και ΔιΚαιο. Β Γενικού Λυκείου

Transcript

1 ΠολιτιΚΗ Και ΔιΚαιο Β Γενικού Λυκείου 1

2 ΣυγγραφειΣ: Καλλιόπη Παπακωνσταντίνου Νομικός, Διδάκτωρ Νομικής, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. λεωνίδας Κατσίρας Σχολικός Σύμβουλος Νομικών-Πολιτικών Επιστημών, L.L.M. ΚριτεΣ-αΞιολογΗτεΣ Παναγιώτης γρηγορίου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Δημήτρης Χρυσοχόου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης αγγελική Ηλιοπούλου Σχολική Σύμβουλος Νομικών-Πολιτικών Επιστημών, M.Sc.(Ed.), M.Sc.(Soc.Psych.) ασπασία οικονόμου Νομικός, M.Ed.Psych., Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Στέλλα Σωτηρίου Νομικός, M.Sc.,Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης φιλολογικη επιμελεια: αντωνία Δημητράσκου Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης εποπτεια ΣυντονιΣμοΣ Στο ΠλαιΣιο του ΠαιΔαγωγιΚου ινστιτουτου: Παύλος μάραντος Σύμβουλος Νομικών-Πολιτικών Επιστημών στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εξώφυλλο: Σπύρος Βασιλείου, Χρυσή Αθήνα, 1971 (από το βιβλίο Σπύρος Βασιλείου , Εκδ. Λ ημήτρια, ήμος Θεσσαλονίκης, 1995) 2

3 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Καλλιόπη Παπακωνσταντίνου Λεωνίδας Κατσίρας ΠολιτιΚΗ Και ΔιΚαιο Β Γενικού Λυκείου ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚ ΟΣΕΩΣ Ι ΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ 3

4 ΠεριεΧομενα Κεφαλαιο 1: Η ΠολιτιΚΗ 1.1 Τι σημαίνει πολιτική Η ελληνική καταγωγή της 1.2 Πόλις-Πολίτης-Πολιτική 1.3 Οι ιδιότητες του πολιτικού 1.4 Πολιτική κοινωνικοποίηση Κεφαλαιο 2: το ΔιΚαιο 2.1 Έννοια, προέλευση και εξέλιξη του ικαίου 2.2 Κανόνες ηθικής και κανόνες ικαίου: η διαφορά 2.3 Υποκείμενα ικαίου Τα Φυσικά Πρόσωπα Τα Νομικά Πρόσωπα 2.4 ιακρίσεις ικαίου Κεφαλαιο 3: απο την ΠολΗ-ΚρατοΣ Στο νεο ελληνικο ΚρατοΣ 3.1 Η Αρχαία Ελλάδα: η πόλη-κράτος Ο Έπαινος της αθηναϊκής δημοκρατίας Θουκυδίδου Περικλέους Επιτάφιος Στοιχεία δημοκρατικού πολιτεύματος Αριστοτέλους Πολιτικά 3.2 Η ελληνιστική εποχή: η οικουμενική πόλη 3.3 Η βυζαντινή αυτοκρατορία οι κοινότητες 3.4 Το ελληνικό κράτος ελληνική συνταγματική ιστορία Κεφαλαιο 4: Η οργανωση τησ ΠολιτειαΣ 4.1 Μορφές πολιτευμάτων 4.2 Το πολίτευμα της Ελλάδας 4.3 Εκλογικό σώμα και εκλογικά συστήματα 4.4 Έννοια και ρόλος του Συντάγματος 4.5 Βασικές αρχές του Συντάγματος Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας Η αρχή του κράτους δικαίου Η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου Η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών Κεφαλαιο 5: Η λειτουργια τησ ΠολιτειαΣ 5.1 Η νομοθετική λειτουργία 5.2 Η εκτελεστική λειτουργία Ο Πρόεδρος της ημοκρατίας Η Κυβέρνηση Η ημόσια ιοίκηση Η γραφειοκρατία Ανεξάρτητες ιοικητικές Αρχές 5.3 Η δικαστική λειτουργία Κεφαλαιο 6: ατομικα, ΠολιτιΚα Και ΚοινωνιΚα ΔιΚαιωματα 6.1 ικαιώματα και Υποχρεώσεις 6.2 Άσκηση και κατάχρηση του δικαιώματος

5 6.3 ιακρίσεις δικαιωμάτων Τα Ατομικά δικαιώματα Τα Πολιτικά δικαιώματα Τα Κοινωνικά δικαιώματα 6.4 Πολιτική άμυνα και προστασία Κεφαλαιο 7: ΚοινωνιΚΗ Και ΠολιτιΚΗ ΔυναμιΚΗ 7.1 Εξουσία και πολιτική εξουσία 7.2 Πολιτικά συστήματα Φιλελευθερισμός Καπιταλισμός Σοσιαλισμός Κομμουνισμός 7.3 Τα πολιτικά κόμματα 7.4 Η τοπική αυτοδιοίκηση 7.5 Ο συνδικαλισμός 7.6 Κοινή γνώμη και ομάδες πίεσης συμφερόντων 7.7 Η κοινωνία των πολιτών Τα κοινωνικά κινήματα 7.8 Φαινόμενα λαϊκισμού Η προπαγάνδα Κεφαλαιο 8: τα μεσα μαζικησ επικοινωνιασ 8.1 Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργίες που επιτελούν 8.2 Βασικά στοιχεία της μαζικής επικοινωνίας 8.3 Επιδράσεις των Μ.Μ.Ε Γενικά για τις επιδράσεις των Μ.Μ.Ε Κατασκευή και αναπαράσταση της πραγματικότητας 8.4 Μ.Μ.Ε., πολιτική, οικονομία και πολιτισμός 8.5 Εκτίμηση του ρόλου των Μ.Μ.Ε. Κεφαλαιο 9: ΘεΣμοι Και ΠολιτιΚεΣ τησ ευρωπαϊκησ ενωσησ 9.1 Ιστορική επισκόπηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) 9.2 Βασικοί θεσμοί όργανα της Ε.Ε. 9.3 ιαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε. 9.4 Βασικές πολιτικές της Ε.Ε. 9.5 Πολιτική ενοποίηση Ο Ευρωπαίος πολίτης KEφαλαιο 10: Η ΔιεΘνΗΣ ΚοινοτΗτα Οι διεθνείς σχέσεις και το διεθνές δίκαιο Οι διεθνείς οργανισμοί Ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) Το Ν.Α.Τ.Ο Oι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) Τα ανθρώπινα δικαιώματα Το ανθρωπιστικό δίκαιο Η παγκοσμιοποίηση Η θέση της Ελλάδας στον κόσμο Η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής Ο ελληνικός πολιτισμός Η ελληνική ναυτιλία Ο Ελληνισμός της διασποράς

6 ΠρολογοΣ Στην Πολιτεία του Πλάτωνα (359 b 360 d), αναφέρεται η ιστορία ενός βοσκού, του Γύγη, που η τύχη το έφερε να βρει ένα μαγικό δαχτυλίδι όποιος το φορούσε κι έστριβε την πέτρα του γινόταν αόρατος. Μόλις ο Γύγης συνειδητοποίησε την ιδιότητα του δαχτυλιδιού, το φόρεσε, έγινε αόρατος κι έφτασε στο παλάτι του βασιλιά του, έκλεψε τη βασίλισσα, σκότωσε τον ίδιο και κατέλαβε τελικά την εξουσία. Τι θα έκανε ο καθένας και η καθεμιά από εμάς, αν είχε τη δυνατότητα, όπως και ο Γύγης, να αδικήσει χωρίς να γίνεται αντιληπτός, προκειμένου να αποκτήσει πλούτη, ισχύ και ό,τι άλλο θα επιθυμούσε; Μπορεί με άλλα λόγια να είναι κάποιος δίκαιος από ελεύθερη επιλογή, χωρίς την απειλή της επιβολής μιας τιμωρίας; Ο Σωκράτης στο τέλος της Πολιτείας (612 b) καταλήγει στο συμπέρασμα «ότι καθ εαυτήν η δικαιοσύνη είναι το μεγαλύτερο αγαθό της ψυχής αυτής καθ εαυτήν, και ότι η ψυχή πρέπει να πράττη τα δίκαια, είτε κατέχει το δαχτυλίδι του Γύγη είτε όχι» (μτφρ. Ιωάννη Γρυπάρη). Με την κατάλληλη παιδεία, ακόμη και αν έχει κάποιος τη δυνατότητα να αδικήσει, δεν θα το πράξει, διότι θα γνωρίζει ότι η δικαιοσύνη είναι συνυφασμένη με την αρμονία της κοινωνικής συμβίωσης, με την ευδαιμονία επομένως των πολιτών Το παρόν βιβλίο γράφτηκε με δεδομένη τη θεματική διάρθρωση από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Η δημιουργία ενός βιβλίου για την Πολιτική και το ίκαιο που να διαβάζεται ευχάριστα και να δίνει ερεθίσματα για προβληματισμό και συζήτηση μέσα στην τάξη, είναι οπωσδήποτε ένα δύσκολο εγχείρημα. Το αναλάβαμε παρακινούμενοι από αγάπη για την εκπαίδευση. Πεποίθησή μας είναι ότι η παιδεία αποτελεί το κλειδί για την καλλιέργεια αισθήματος δικαιοσύνης και πολιτικής υπευθυνότητας. Τονίζεται ότι το μάθημα «Πολιτική και ίκαιο» είναι μάθημα που προσφέρεται για συζήτηση, σύνδεση με την επικαιρότητα και διαθεματικές δραστηριότητες μέσα στην τάξη. Ευελπιστούμε ότι το βιβλίο αυτό, με τη συνεργασία όλων εκείνων που εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία, θα αποτελέσει χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο για την εκπλήρωση των σκοπών του μαθήματος. Με αυτό το πνεύμα είναι γραμμένο. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο αποστήθισης και παραδοσιακής από καθέδρας διδασκαλίας. Ελπίζουμε ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες που θα το μελετήσουν, θα το υποδεχθούν με την ίδια θετική ενέργεια που είχαν και οι πρώτοι αποδέκτες του, ο Αλέξανδρος, η Αντωνία, η έσποινα, η Κωνσταντίνα, η Σοφία, ο Σταύρος, ο Χρήστος, μαθητές και μαθήτριες της Β τάξης στο Γενικό Λύκειο Σ/Σ Μουριών Κιλκίς, το σχολικό έτος Τους ευχαριστούμε θερμά για τις όμορφες ιδέες τους και την ανταπόκρισή τους. Ευχαριστίες οφείλονται επίσης σε όσους και όσες συνεισέφεραν υλικά και ηθικά στη συγγραφή του βιβλίου αυτού. Πριν απ όλους πάντως, οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τον κύριο Παύλο Μάραντο, Σύμβουλο Νομικών και Πολιτικών Επιστημών στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Το βιβλίο αυτό δεν θα είχε γραφεί χωρίς τη δική του αμέριστη συνεισφορά και συμπαράσταση. Αφιερώνουμε το βιβλίο αυτό στην Αλκμήνη και τον Αλέξανδρο, την Ελένη, τη έσποινα και την Έφη και σε όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες της Β Λυκείου, με την ευχή, ως πολίτες του αύριο, να δημιουργήσουν μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία. Οι συγγραφείς 7