Κ.Υ.Α /2332 (ΦΕΚ 1022Β ) Κ.Υ.Α /703 (ΦΕΚ 332Β ) Ο Ν. 4014/ /Β/2012)

Transcript

1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΙ ΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΙ ΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΡΜΟ ΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΕΚΤΑΣΗ - ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μετεωρολογικά στοιχεία - βιοκλιµατικές συνθήκες Μορφολογία - Έδαφος - Γεωλογία Σεισµικότητα Υδρογεωλογία και υδατικό δυναµικό περιοχής µελέτης - Υδάτινοι πόροι Οικοσυστήµατα Χλωρίδα Βλάστηση Πανίδα Προστατευόµενες περιοχές Φυσικό τοπίο ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ιοικητική και οικιστική διάρθρωση περιοχής Υφιστάµενο καθεστώς χρήσεων γης ευρύτερης & άµεσης περιοχής ηµογραφικά χαρακτηριστικά και στοιχεία απασχόλησης - Οικονοµικά στοιχεία Υφιστάµενη υποδοµή περιοχής Ιστορικοί και αρχαιολογικοί χώροι ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΠΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Πιέσεις στο έδαφος Πιέσεις στους υδάτινους πόρους Ανθρωπογενείς επιδράσεις στην χλωρίδα πανίδα Επιδράσεις στην ατµόσφαιρα και το κλίµα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες Υφιστάµενη κατάσταση ακουστικού περιβάλλοντος ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ...52

3 6.3. ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΙΑΡΚΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΑΡ ΕΥΤΙΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Επιπτώσεις στην χλωρίδα και την πανίδα Επιπτώσεις στους φυσικούς πόρους και το έδαφος Επιπτώσεις στην µορφολογία της περιοχής και στο τοπίο Επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Εκτίµηση επιπτώσεων στην ποιότητα της ατµόσφαιρας Εκτίµηση και αξιολόγηση επιπτώσεων από θόρυβο και δονήσεις Επιπτώσεις στις χρήσεις γης Επιπτώσεις στον πληθυσµό και την κατοικία Επιπτώσεις στα δίκτυα κοινής ωφελείας Επιπτώσεις στην πολιτιστική κληρονοµιά ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΧΛΩΡΙ Α ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΝΙ Α ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟ Ε ΑΦΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΑ ΝΕΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΕ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΣΧΕ ΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ Ο ΗΓΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΗΓΕΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΗΛΩΣΗ ΜΕΛΕΤΗΤΗ ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΟ ΠΤΥΧΙΟ ΜΕΛΕΤΗΤΗ

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα µελέτη αναφέρεται στην περιβαλλοντική αδειοδότηση στα πλαίσια του έργου «ΕΚ ΟΣΗ Α ΕΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΝΕΡΟΥ ΟΜΑ ΑΣ ΗΜΟΤΙΚΩΝ ΑΡ ΕΥΤΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ Υ23 ΚΑΙ Υ43 ΣΤΗΝ Τ.Κ. ΟΡΦΑΝΩΝ.Ε. ΦΥΛΛΟΥ ΗΜΟΥ ΠΑΛΑΜΑ» που βρίσκονται βόρεια βορειοανατολικά του οικισµού των Ορφανών (Υ43) και ανατολικά της νέας σιδηροδροµικής γραµµής Αθηνών Θεσσαλονίκης (Υ23) της.ε. Φύλλου του ήµου Παλαµά Π.Ε. Καρδίτσας και έχει συνταχθεί σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Εθνικής και Κοινοτικής Νοµοθεσίας. Ειδικότερα µε: Κ.Υ.Α /2332 (ΦΕΚ 1022Β ) Κ.Υ.Α /703 (ΦΕΚ 332Β ) άρθρα 1, 2 & 3 του Ν (ΦΕΚ 91Α ) την παράγραφο 3, άρθρο 8 της Κ.Υ.Α /5387 (ΦΕΚ 678Β ) Υπουργική Απόφαση 69269/5387/90 (ΦΕΚ 678/τ.Β/ ) Ο Ν. 1650/1986 όπως τροποποιήθηκε µε το Ν (ΦΕΚ 91Α ) Ο Ν. 4014/2011 ΚΥΑ 43504/2005 (ΦΕΚ 1784/Β/2005) ΚΥΑ /2011 (ΦΕΚ 1440/Β/2011) όπως τροποποιήθηκε µε την ΚΥΑ (ΦΕΚ 1190/Β/2012) ΚΥΑ /2012 (ΦΕΚ 3368/Β2012) Αριθµ. Οικ.: /ΕΥΠΕ (ΦΕΚ 964/Β/2013) Σύµφωνα µε την υπουργική απόφαση Α.Π 1958/ (ΦΕΚ 21/Β/2012) όπως τροποποιήθηκε µε το ΦΕΚ 1565/Β/2012, «Κατάταξη δηµοσίων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύµφωνα µε το άρθρο 1 παράγραφος 4 του N. 4014/2011 (ΦΕΚ Α 209/2011)», το έργο κατατάσσεται ως εξής: ΟΜΑ Α : 2 η -Υ ΡΑΥΛΙΚΑ ΕΡΓΑ Α/Α 6 Υδρογεωτρήσεις και φρέατα κάθε χρήσης (εφεξής «Υδρογεωτρήσεις») ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Α ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Α m 3 /έτος > V > m 3 /έτος και Α/Α 7 Αγωγοί µεταφοράς νερού κάθε είδους και χρήσης, όπως: κλειστοί αγωγοί µεταφοράς νερού(συµπεριλαµβανοµένου και του θερµού) ή αποχέτευσης ακαθάρτων ή οµβρίων, διώρυγες, τάφροι, σήραγγες µεταφοράς υδάτων κλπ 4

5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Β ΣL > Λαµβάνοντας υπόψη την αρχή της κατάταξης τους στην κατηγορία του επιµέρους έργου ή δραστηριότητας µε την υψηλότερη κατάταξη (παράγραφος 5 του άρθρου 1 του Ν.4014/2011) (συνολική απολήψιµη ποσότητα των δύο γεωτρήσεων ,81m 3 και συνολικό ισοδύναµο µήκος κυρίων αγωγών προσαγωγής απο τις γεωτρήσεις προς την δεξαµενή ΣL1=6.795,05(σε έρεισµα αδροτικής οδού) ΣL2=980*2=1.960 (εκτός οδού) και ΣL= ΣL1+ ΣL2=8.755,05) το συνολικό έργο κατατάσσεται στην κατηγορία Α2 Συνοπτικά τα στοιχεία της ανατεθείσης µελέτης έχουν ως εξής: Τίτλος µελέτης: Έκδοση αδειών χρήσης νερού οµάδας δηµοτικών αρδευτικών γεωτρήσεων Υ23 και Υ43 στην Τ.Κ. Ορφανών.Ε. Φύλλου δήµου Παλαµά ιευθύνουσα Υπηρεσία: Τµήµα Περιβάλλοντος ήµου Παλαµά Προϊσταµένη Αρχή: Οικονοµική Επιτροπή ήµου Παλαµά. Μελετητής: Παλαιοχωρίτης Κωνσταντίνος (ΑΜ 17578). 2. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΙ ΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 2.1. Ονοµασία και είδος του έργου Η παρούσα ΜΠΕ αναφέρεται στην περιβαλλοντική αδειοδότηση στα πλαίσια του έργου «Έκδοση αδειών χρήσης νερού οµάδας δηµοτικών αρδευτικών γεωτρήσεων Υ23 και Υ43 στην Τ.Κ. Ορφανών.Ε. Φύλλου δήµου Παλαµά» που χωροθετούνται βόρεια βορειοανατολικά του οικισµού των Ορφανών (Υ43) και ανατολικά της νέας σιδηροδροµικής γραµµής Αθηνών Θεσσαλονίκης (Υ23) της.ε. Φύλλου του ήµου Παλαµά Π.Ε. Καρδίτσας Αρµόδια υπηρεσία Φορέας υλοποίησης του έργου (έκδοση αδειών χρήσης νερού) είναι ο ήµος Παλαµά Π.Ε. Καρδίτσας Περιφέρειας Θεσσαλίας. 5

6 3. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το προτεινόµενο έργο αφορά την έκδοση αδειών χρήσης νερού αρδευτικών γεωτρήσεων ιδιοκτησίας ήµου Παλαµά που χρησιµοποιούνται για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών. Η γεώτρηση Υ23 καλύπτει αρδευτικές ανάγκες συνολικής έκτασης 310,02 στρεµµάτων εντατικών καλλιεργειών αποτελούµενες από βαµβάκι και σιτηρά. Η εν λόγω γεώτρηση (Υ23) ανορύχθηκε και λειτουργεί από το 1987 από την τότε Κοινότητα Ορφανών, ενώ είναι ηλεκτροδοτούµενη από το 1988 και ανορύχθηκε στα πλαίσια της αντικατάστασης της παλαιότερης γεώτρησης που βρισκόταν στα βόρεια του οικίσκου και σε απόσταση 3 µέτρων. Η γεώτρηση Υ 23 βρίσκεται σε απόσταση 15 µέτρων νότιο - ανατολικά από τον οικίσκο στέγασης του πίνακα ελέγχου (ηλεκτρολογικών) και η καλωδίωση του κινητήρα γίνεται µέσω υποδάφιου µονωµένου καλωδίου. Η γεώτρηση Υ23 διαθέτει πιεζόµετρο για τη µέτρηση της ελεύθερης στάθµης ενώ δεν διαθέτει υδρόµετρο και το οποίο θα τοποθετηθεί στο προσεχές διάστηµα και πριν την έκδοση της άδειας χρήσης νερού. Στην θέση της γεώτρησης δεν προβλέπεται να γίνουν κανενός είδους χωµατουργικές ή µηχανολογικές ή άλλου είδους πάσης φύσεως εργασίες παρά µόνο έκδοση της αδείας χρήσης νερού που απαιτείται από την κείµενη νοµοθεσία. Το νερό της γεώτρησης µεταφέρεται µέσω γαλβανισµένων αρθρωτών µε συνδετήρες σιδηροσωλήνων 6 ιντσών προς τα δυτικά και εν συνεχεία προς τον οικισµό των Ορφανών ακολουθώντας της αγροτική οδό, ενώ πριν την διέλευση από την κοίτη του ποταµού Ενιπέα η µεταφορά του νερού διασπάται σε 2 όµοιους αγωγούς 6 ιντσών για µείωση της πίεσης ώστε ο µονός αγωγός να µην υποστεί θραύση λόγω της αύξησης της πίεσης που προέρχεται από την πτώση του υψοµέτρου. Η διέλευση του διπλού αγωγού στην κοίτη του ποταµού Ενιπέα γίνεται στο βορειοδυτικό στηθαίο - έρεισµα της γέφυρας της αγροτικής οδού απ' όπου γίνεται και η πρόσβαση στην περιοχή. Εν συνεχεία ο διπλός αγωγός κινείται προς τα δυτικά (δίπλα στην επαρχιακή οδό) και προς τα νότια όπου χωροθετείται δεξαµενή προσωρινής αποθήκευσης του νερού. Η αρδευτική γεώτρηση Υ43 κατασκευάστηκε το 1996 και είναι ιδιοκτησίας του ήµου Παλαµά ενώ χρησιµοποιείται για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών συνολικής έκτασης 222,92 στρεµµάτων εντατικών καλλιεργειών αποτελούµενες από βαµβάκι και σιτηρά. Η εν λόγω γεώτρηση ηλεκτροδοτήθηκε το Η γεώτρηση δεν διαθέτει υδρόµετρο ενώ διαθέτει πιεζόµετρο για τη µέτρηση της ελεύθερης στάθµης. Για την έκδοση της άδειας χρήσης νερού προβλέπεται η τοποθέτηση υδροµέτρου από τον ήµο Παλαµά. Το νερό της γεώτρησης µεταφέρεται µέσω γαλβανισµένων αρθρωτών µε συνδετήρες σιδεροσωλήνων προς τα νότια (οικισµό των Ορφανών) ακολουθώντας την αγροτική οδό. Εν συνεχεία ο αγωγός κινείται προς τα δυτικά (δίπλα στην επαρχιακή οδό) και προς τα νότια όπου 6

7 χωροθετείται δεξαµενή προσωρινής αποθήκευσης του νερού. Στην θέση της γεώτρησης δεν προβλέπεται να γίνουν κανενός είδους εργασίες παρά µόνο έκδοση αδείας χρήσης νερού. Η γεώτρηση δεν διαθέτει οικίσκο κάλυψης των ηλεκτρικών κυκλωµάτων και του πίνακα ελέγχου και βρίσκεται σε υπαίθριο χώρο ενώ λόγω χρήσης υποβρυχίου δεν υπάρχει επιφανειακός µηχανολογικός εξοπλισµός. Συνολικά στην εγκατάσταση το νερό από τις δυο γεωτρήσεις καταλήγει µέσω αγωγών στην δεξαµενή προσωρινής αποθήκευσης απ' όπου το νερό αντλείται µέσω τριών ηλεκτροκινητήρων (αντλιοστασίων) και µέσω κλειστού συστήµατος αγωγών αρδεύουν τις εξυπηρετούµενες εκτάσεις. Το κλειστό δίκτυο αγωγών αποτελείται από τρεις κλάδους επιφανειακών αρθρωτών χαλυβδοσωλήνων διαµέτρου 6'' και µήκους 6 µέτρων για το καθένα. Ειδικότερα: 1. Από τη θέση των αντλιοστασίων ξεκινά ο πρώτος κλάδος που κινείται προς δυτικά και εν συνεχεία προς βορειοδυτικά για την εξυπηρέτηση των αγροτεµαχίων 297, 298 κλπ. συνολικού µήκους 1200 µέτρων περίπου. Αποτελείται από αρθρωτούς χαλυβδοσωλήνες 6'' που συνδέονται µέσω σφιγκτήρων ενώ διαθέτουν στόµια (βάνες) για την εξυπηρέτηση των πλευρικών αγροτεµαχίων. 2. Ο δεύτερος κλάδος του δικτύου που ξεκινά από τη θέση των αντλιοστασίων κινείται προς νότια - νοτιοανατολικά για την εξυπηρέτηση των αγροτεµαχίων 392, 395, 408 κλπ. συνολικού µήκους 1300 µέτρων περίπου 3. Ο τρίτος κλάδος από τη θέση των αντλιοστασίων κινείται αρχικά προς τα δυτικά και εν συνεχεία προς τα νότια παραπλεύρως της αγροτικής οδού και εκατέρωθεν των αγροτεµαχίων 371 και 380 συνολικού µήκους 1430 µέτρων περίπου. Εν συνεχεία προς τα νότια εξυπηρετεί τα παράπλευρα δηλωθέντα αγροτεµάχια µέσω στοµίων (βάνες επί του αγωγού). Τα ειδικότερα τεχνικά στοιχεία των γεωτρήσεων είναι: ΓΕΩΤΡΗΣΗ Υ43 Υ23 Γεωµετρικό µήκος (ΕΓΣΑ) , ,91 Γεωµετρικό πλάτος (ΕΓΣΑ) , ,96 Υψόµετρο θέσης 105 m 112 m 7

8 Βάθος Γεώτρησης 150 m 140 m Σωλήνωση 9 in 8 in Εξωτερική σωλήνωση 12,25 in 12,25 in Πάχος εσωτερικής σωλήνωσης 4 mm 5 mm Πιεζόµετρο 1 in 0,5 in Άντληση Υποβρύχια ηλεκτρική αντλία (100m) Υποβρύχια ηλεκτρική αντλία (120m) Αιτούµενη ποσότητα νερού ,81 m m 3 ιαθέσιµο υπόγειο υδατικό δυναµικό καρστικού συστήµατος Φυλλήιου Ορφανών (GR ) m m 3 Αρδευόµενη έκταση 222,92 στρ 310,02 στρ Ελεύθερη στάθµη 50 m 60 m Παροχή γεωτρησης m 3 /hr m 3 /hr Ιδιοκτήτης ήµος Παλαµά Π.Ε. Καρδίτσας ήµος Παλαµά Π.Ε. Καρδίτσας Ιδιοκτισιακό καθεστώς ηµοτική έκταση ήµου Παλαµά ηµοτική έκταση ήµου Παλαµά Ιποδύναµη κινητήρα 180 Hp 200Hp Αγωγός µεταφοράς νερού 6 in γαλβανισµένος σιδηροσωλήνας 6 µέτρων που συνδέονται µεταξύ τους µέσω σφιγκτήρων 6 in γαλβανισµένος σιδηροσωλήνας 6 µέτρων που συνδέονται µεταξύ τους µέσω σφιγκτήρων Πιν. 1: Τεχνικά χαρακτηριστικά των γεωτρήσεων Υ23 και Υ43 (πηγή: Μελετητικό γραφείο Κων/νος Παλαιοχωρίτης) 8

9 3.1. Επιπτώσεις και µέτρα αντιµετώπισης κατά την κατασκευή του έργου Η κατασκευή της γεωτρήσεων υλοποιήθηκε κατά το έτος 1987 για την µεν Υ43 και το 1996 για την Υ23 και η παρούσα ΜΠΕ αφορά την έκδοση περιβαλλοντικών όρων για την έκδοση των αδειών χρήσης νερού. Στο παρόν έργο δεν προβλέπονται κανενός είδους κατασκευαστικές εργασίες στους χώρους των γεωτρήσεων Επιπτώσεις κατά τη λειτουργία του έργου και µέτρα αντιµετώπισης Η λειτουργία του έργου δεν πρόκειται να δηµιουργήσει παρά ελάχιστες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον της περιοχής. Η λειτουργία τους δεν πρόκειται να προκαλέσει υψηλά επίπεδα θορύβου ούτε αέριων ρύπων λόγω του ότι χρησιµοποιούνται ηλεκτροκινητήρες µε µηδαµινούς εκπεµπόµενους ρύπους, ενώ όσον αφορά το θόρυβο οι αντλίες (υποβρύχια) είναι τοποθετηµένα σε βάθος 120 και 100 µέτρων αντίστοιχα (Υ23 και Υ43) µε αποτέλεσµα να µην υφίσταται θόρυβος. 4. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΕΚΤΑΣΗ - ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ Η γεώτρηση Υ23 βρίσκεται στη θέση «Γούρνα Βουνό» βόρεια του οικισµού των Ορφανών και ανατολικά της νέας σιδηροδροµικής γραµµής Αθηνών Θεσσαλονίκης (σε απόσταση 150 µέτρα), ενώ υπάγεται διοικητικά στο ήµο Παλαµά Π.Ε. Καρδίτσας της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Η γεώτρηση Υ 43 βρίσκεται στη θέση «Ανάχωµα», 700 περίπου µέτρα βόρεια του οικισµού των Ορφανών και πλησίον του αναχώµατος του ποταµού Ενιπέα ενώ η πρόσβαση σε αυτή γίνεται µέσω αγροτικής οδού. Η τοπική κοινότητα Ορφανών βρίσκεται ανατολικά της Καρδίτσας σε απόσταση 31 χιλιοµέτρων και νοτιοανατολικά της πόλης του Παλαµά σε απόσταση 15 χιλιοµέτρων. Η γεώτρηση Υ23 απέχει από τον οικισµό των Ορφανών περίπου 1,5 χιλιόµετρο και η πρόσβαση σε αυτή είναι µέσω αγροτικής οδού βόρεια του οικισµού περνώντας τη γέφυρα της κοίτης του ποταµού Ενιπέα και εν συνεχεία µετά από διαδροµή 500 µέτρων προς ανατολικά µέσω της υπόγειας διάβασης της σιδηροδροµικής γραµµής Αθηνών Θεσσαλονίκης και σε απόσταση 150 µέτρων. Η γεώτρηση Υ43 απέχει από τον οικισµό των Ορφανών περίπου 1 χιλιόµετρο και η πρόσβαση σε αυτή είναι µέσω αγροτικής οδού βόρεια του οικισµού (για 850 µέτρα) και πριν τη γέφυρα της κοίτης του ποταµού Ενιπέα προς δυτικά µέσω αγροτικής οδού και σε απόσταση 250 µέτρων. 9

10 Χάρτης 1: Χάρτης προσανατολισµού κλίµακας 1: (Πηγή: Μελετητικό γραφείο Κων/νος Παλαιοχωρίτης) 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 5.1. Φυσικό Περιβάλλον Η απογραφή των φυσικών και δασικών ενδιαιτηµάτων στην περιοχή µελέτης βασίζεται στην αναγνώριση των φυσικών και δασικών ενδιαιτηµάτων µετά από φωτοερµηνεία και επιβεβαίωση µε εργασίες πεδίου. 10

11 Μετεωρολογικά στοιχεία - βιοκλιµατικές συνθήκες Σύµφωνα µε στοιχεία του Μετεωρολογικού Υποσταθµού Παλαµά, το κλίµα µπορεί να θεωρηθεί ως ηπειρωτικό µε εναλλαγή υγρής και ξηρής περιόδου. Σε αυτό συντελεί η γειτνίαση µε τα ψηλά βουνά που υψώνονται στο δυτικό µέρος του Νοµού, αλλά και η µεγάλη απόσταση από τη θάλασσα. Η µέση ετήσια θερµοκρασία ανέρχεται σε 15,3 ο C. Θερµότερος µήνας είναι ο Ιούλιος (µέση θερµοκρασία 27,6 ο C, ανώτερη 40 ο C) και ψυχρότερος ο Ιανουάριος (µέση θερµοκρασία 3,4 ο C, κατώτερη 10 ο C). Η υγρή περίοδος εντοπίζεται από τα µέσα Φθινοπώρου έως τα µέσα της Άνοιξης. Ο χειµώνας είναι συνήθως βαρύς, µε πολύ χαµηλές θερµοκρασίες, χιονοπτώσεις και το µέγιστο ύψος βροχής. Αντίθετα, κατά το -ιδιαίτερα ξηρό και πολύ ζεστό- καλοκαίρι καταγράφονται οι µέγιστες θερµοκρασίες. Βροχοπτώσεις σηµειώνονται κυρίως από το Νοέµβριο µέχρι το Μάιο. Οι µέγιστες βροχοπτώσεις σηµειώνονται τον Μάρτιο (163,3 mm). Ο µέσος όρος των βροχοπτώσεων είναι 582,4mm, ενώ οι ηµέρες βροχής ανά έτος ανέρχονται σε 48,4 (µέσος όρος των τελευταίων 19 ετών). Χιονοπτώσεις σηµειώνονται κυρίως από το Νοέµβριο µέχρι το Μάρτιο. Ολικοί παγετοί παρατηρούνται στην πεδινή περιοχή τους χειµερινούς µήνες ή νωρίς την άνοιξη, χωρίς όµως να προκαλούν ζηµιές στις αροτραίες καλλιέργειες της αρδευόµενης περιοχής. Οι χαλαζοπτώσεις αποτελούν συχνό φαινόµενο, ιδιαίτερα αργά την άνοιξη και το καλοκαίρι Μορφολογία - Έδαφος - Γεωλογία Σεισµικότητα Γεωµορφολογία Η περιβάλλουσα των γεωτρήσεων περιοχή συνίσταται από την δυτική απόληξη του Φυλλήιου Όρους προς την πεδινή περιοχή της λεκάνης της θεσσαλίας που είναι τµήµα της λεκάνης απορροής του ποταµού Εννιπέα. Οι κλίσεις που συναντούµε στην περιοχή είναι της τάξης 0,3% - 0,5%.στην πεδινή ζώνη ενώ αυξάνονται προοδευτικά προς τα ανατολικά και τις κλιτύες του Φυλλήιου όρους σε τιµές µεταξύ 10% 30%. Τα υψόµετρα στην ευρύτερη περιοχή της Τ.Κ. Ορφανών κυµαίνονται από 100 στην πεδινή ζώνη έως 531 µέτρα στην κορυφή «ογαντζή» του Φυλλήιου όρους. Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής είναι πυκνό και αποτελείται κυρίως από αποστραγγιστικά κανάλια των αγρών που κατασκευάστηκαν από την ιεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων και τα οποία τοποθετούνται κάθετα και παράλληλα προς τους κύριους ποταµούς της περιοχής. Τα ποτάµια αυτά εµφανίζουν µορφές µαιάνδρων και έχουν κατασκευαστεί σε αυτά αναχώµατα για την αποφυγή πληµµύρων κατά τους χειµερινούς µήνες. 11

12 Η στενή περιοχή πλησίον των γεωτρήσεων διασχίζεται από την κοίτη του ποταµού Ενιπέα λίγο πριν την εκτροπή του στην νέα τεχνητή κοίτη. Οι τεχνικές επιχωµατώσεις στην περιοχή απαντώνται κυρίως στους ποταµούς µε την µορφή αναχωµάτων που κατασκευάστηκαν για αντιπληµµυρική προστασία των οικισµών και των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Ειδικότερα στην ευρύτερη περιοχή έχουν κατασκευαστεί αναχώµατα στους ποταµούς Καλέντζη, Φαρσαλιώτη, Ενιπέα, Ονόχωνο και Πηνειό. Οι κύριοι υδατικοί πόροι της περιοχής προέρχονται από τα επιφανειακά ύδατα της περιοχής (ποτάµια) καθώς και από τις γεωτρήσεις που υπάρχουν στην περιοχή. Στην περιοχή δυτικά της γεώτρησης Υ23, το µεγαλύτερο τµήµα της ευρύτερης περιοχής έχει αποδοθεί σε αγροτικές δραστηριότητες και καλλιεργείται συστηµατικά, ενώ δευτερευόντως αφορά βιοτεχνικές δραστηριότητες µικρών µονάδων ενώ περιµετρικά της γεώτρησης Υ43 εντοπίζονται αποκλειστικά καλλιέργειες. 12

13 Χάρτης 2: Χάρτης περιοχής µελέτης κλίµακας 1: (πηγή: ΓΥΣ φύλλα Σοφάδες και Φάρσαλα) 13

14 Γεωλογία Η ευρύτερη περιοχή µελέτης ανήκει στην υποπελαγονική - υπερπινδική ζώνη και πλευρική µετάβαση προς τη ζώνη της Πίνδου. Τα στοιχεία για την γεωλογική δοµή της ευρύτερης και της στενής περιοχής του έργου προέρχονται από την χαρτογράφηση σε κλίµακα 1: του γεωλογικού χάρτη «Φύλλο Σοφάδες» και «Φύλλο Φάρσαλα», εκδόσεις του Ι.Γ.Μ.Ε. Η υτική λεκάνη της Θεσσαλίας είναι η αρχαιότερη από την ανατολική και αυτή στην οποία το υπόβαθρο συναντάται σε µεγαλύτερο βάθος. Το πάχος της προσχωµατικής ακολουθίας είναι πολύ µεταβλητό, διότι το υπόβαθρο είναι ρηγµατωµένο και κάποια από τα ρήγµατα παρουσιάζουν µεγάλα άλµατα. Η λεκάνη αυτή έχει σχηµατισθεί κατά το Τριτογενές, και πιθανόν ακόµη και σήµερα να τελεί υπό καθίζηση. Κάποιοι συγγραφείς θεωρούν ότι αποτελεί την "Μεσοελληνικήν αύλακα" του BRUNN, πτυχωµένη κατά τον διαµήκη άξονα της (από Β προς ΝΑ) και επηρεάζεται από διαµήκη και εγκάρσια ρήγµατα. Από ανατολικά προς δυτικά, διακρίνονται οι ενότητες: Η «υποπελαγονική» σειρά απαντάται στα νοτιοδυτικά κράσπεδα της λεκάνης της δυτικής Θεσσαλίας. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία της σχιστοκερατολιθικής διάπλασης (Ιουρασικό) µε οφιόλιθους και επάνω τους ασύµφωνα άνω Κρητιδικοί ασβεστόλιθοι. «Υπερπινδική υποζώνη» που αποτελεί την µετάβαση των Εξωτερικών στις Εσωτερικές ζώνες και βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές της ζώνης της Πίνδου. Μόλασσα της «Μεσοελληνικής» αύλακας. Οι τριτογενείς µολασσικές αποθέσεις αποτελούν µια ασυνεχή σειρά που ξεκινά στο µέσο ανώτερο Ηώκαινο και ολοκληρώνεται το Βουρδιγάλιο. ιακόπτεται λόγω των τεκτονικών επεισοδίων. Στο δυτικό τµήµα της Θεσσαλικής Πεδιάδας αναπτύσσονται µολασσικά ιζήµατα. Το αλπικό υπόβαθρο της ευρύτερης περιοχής µελέτης ανήκει στην Πελαγονική ενότητα και στην περιοχή µελέτης εµφανίζονται οι κρητιδηκοί ασβεστόλιθοι. Ασύµφωνα στο σύστηµα τοποθετούνται τα πρόσφατα µεταλπικά ιζήµατα του Νεογενούς και Τεταρτογενούς, τα οποία έχουν µεγάλη έκταση και καλύπτουν σηµαντικό τµήµα της δυτικής υπό µελέτης περιοχής. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί, που χαρτογραφήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή µελέτης συνοπτικά είναι οι παρακάτω από τους αρχαιότερους προς τους νεότερους: Μεταµορφωµένο σύστηµα. Γνεύσιοι (gn): Πρόκειται για οφθαλµώδεις κατά θέσεις γνεύσιους µε παρεµβολές χλωριτικού και µαρµαρυγιακού σχιστόλιθου µε φυλλώδη αργιλοπυριτικά ορυκτά κατά µήκος των επιπέδων σχιστότητας. Ο σχηµατισµός αυτός εντοπίζεται από την περιοχή της Συκεώνας και βορειότερα. Κρητιδικό. 14

15 Ασβεστόλιθοι(ks) λεπτοπλακώδεις, έως παχυστρωµατώδεις σε εναλλαγές µε µαργαϊκούς ασβεστόλιθους που αποτελούν το κυρίως σώµα του Φυλλήιου όρους και τον σχηµατισµό που εκµεταλλεύονται και οι δυο γεωτρήσεις. Η γεώτρηση Υ43 εµφανίζεται εντός των τεταρτογενών προσχώσεων αλλά από το βάθος των 100 µέτρων και κάτω συναντά τον κρητιδικό ασβεστόλιθο. Νεογενές. Κροκαλοπαγή (mo): Πολύµικτα ηµισυνεκτικά κροκαλοπαγή, που συνίστανται από κροκάλες και λίθους σύστασης κυρίως γνευσιακής. Ο σχηµατισµός αυτός παρουσιάζεται σε µικρή έκταση. Θεωρείται ότι τα κροκαλοπαγή αυτά αποτελούν υπολείµµατα των µολασσικών ιζηµάτων της Μεσοελληνικής Αύλακας. Τεταρτογενές. Αργιλικά κορήµατα (SF): Αργιλικής έως αργιλοαµµώδους σύστασης κορηµατικά υλικά, που προέρχονται από την αποσάθρωση των σχηµατισµών των γύρω ορεινών λοφωδών περιοχών. Κώνοι κορηµάτων (CS): Αργιλικής σύστασης κώνοι κορηµάτων µε εναλλαγές στρώσεων αργίλων µε διάσπαρτα χαλίκια και λατύπες. Αποθέσεις κοίτης (RD): Πρόκειται για ασύνδετα υλικά, αργιλικής κυρίως σύστασης, τα οποία καλύπτουν τις κοίτες των ρεµάτων και ποταµών της περιοχής. Το πάχος τους εκτιµάται ότι είναι µικρό. Αλλουβιακές προσχώσεις (ALο, ALc): Προσχώσεις πεδιάδας, οι οποίες αποτελούν υλικά πλήρωσης λεκανών. Έχουν σύσταση αργιλική έως αργιλοαµµώδη (ALc). Κατά περιοχές τα εδάφη επιφανειακά έχουν µαύρο χρώµα λόγω της περιεκτικότητας τους σε οργανικά (ALo). Οι σχηµατισµοί αυτοί επικρατούν στην στενή περιοχή µελέτης. Αλλουβιακό ριπίδιο (AF): Ποταµοχειµάριες αποθέσεις µε αργιλική έως αργιλοαµµώδη σύσταση µε διάσπαρτα χαλίκια και κροκάλες. Οι σχηµατισµοί αυτοί επικρατούν στις περιοχές µε ήπιο ανάγλυφο. Παλαιοί κώνοι κορηµάτων (PS): Επικρατεί η καστανοκόκκινη άργιλος µε εναλλαγές ενστρώσεων κροκαλολατυπών µε αργιλικό συνδετικό υλικό. Ο σχηµατισµός αυτός παρουσιάζεται σε µικρή έκταση στην περιοχή. 15

16 Πλειστοκαινικές ποτάµιες αποθέσεις (PT): Πρόκειται για αποθέσεις ποτάµιας αναβαθµίδας µε επικράτηση των άµµων και αµµοκροκαλών µε µαργαϊκές παρεµβολές. Η σύστασή τους ποικίλει από θέση σε θέση. 16

17 Χάρτης 3: Γεωλογικός χάρτης περιοχής κλίµακας 1: Πηγή ΙΓΜΕ / Φύλλο Σοφάδες 17

18 Εδαφολογικά στοιχεία Σύµφωνα µε την "Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και επανορθωτικών µέτρων από την κατασκευή και λειτουργία τον φράγµατος Σµοκόβου και συναφών έργων", της /νσης Εγγειοβελτιωτικών Έργων ( 7) της Γ.Γ..Ε. του ΥΠΕΧΩ Ε, 1995, προκύπτουν τα παρακάτω στοιχεία όσον αφορά τις εδαφολογικές συνθήκες του ήµου Παλαµά. Στο πεδινό τµήµα της περιοχής, οι κλίσεις που παρουσιάζονται είναι µικρές της τάξης του 0-3%. Οι µικρές κλίσεις του εδάφους και η έλλειψη επαρκούς αποστραγγιστικού δικτύου, προκαλούν λίµνασµα των όµβριων υδάτων κατά τους χειµερινούς µήνες. Με βάση την προέλευσή τους, τα εδάφη ανήκουν στην κατηγορία των αζωικών - αλλουβιακών εδαφών. Σύµφωνα εξάλλου µε τις έρευνες που πραγµατοποιήθηκαν στα πλαίσια της "Εδαφολογικής Μελέτης Περιοχής Τµήµατος Γ' Ζώνης Θεσσαλιώτιδος" της Υ.Ε.Ε.Β. της /νσης Γεωργίας Ν. Καρδίτσας (1975), που κυρίως αφορά στα πεδινά, η βαρεία έως µέση σύσταση των εδαφών, σε συνδυασµό µε τη βραδεία διαπερατότητα και την ύπαρξη στρώµατος µάργας σε µικρό βάθος (0,5-1,5 µ.) δεν συνεπάγονται ευµενείς συνθήκες στράγγισης µε αποτέλεσµα την πρόσκαιρη κατάκλιση. Η υγρασία των εδαφών έχει χαρακτηριστεί µέτρια έως χαµηλή και κατά συνέπεια, οι απαιτούµενες ποσότητες αρδευτικού νερού κυµαίνονται από µέτριες έως χαµηλές. Το σύνολο των εδαφών είναι επίπεδο µε ελαφρές κλίσεις και παρουσιάζουν έλλειψη ασβεστίου ενώ τα επίπεδα οργανικής ουσίας είναι χαµηλά, µε εξαίρεση τις λεγόµενες «µαυρογαίες». Η αντίδραση των εδαφών αυτών είναι ελαφρά όξινη έως ισχυρά αλκαλική. Έχουν επίσης εντοπιστεί, σε σχετικά περιορισµένο βαθµό, παθογενή εδάφη (αλατούχα και στους βαθύτερους ορίζοντες αλκαλιωµένα εδάφη). Γενικά, η δοµή των εδαφών δεν θεωρείται ως ικανοποιητική. Τα περισσότερα πάντως εδάφη θεωρούνται κατάλληλα για µεγάλο αριθµό καλλιεργειών µε άρδευση κατά την ξηρή περίοδο. Τεκτονική Σύµφωνα µε δεδοµένα αεροµαγνητικών και γεωηλεκτρικών µετρήσεων φαίνεται ότι η ευρύτερη περιοχή του έργου είναι ένα σύνθετο νεοτεκτονικό βύθισµα που οριοθετείται αλλά και διασχίζεται από µεγάλες ρηξιγενείς ζώνες µε σεισµική δράση από τους ιστορικούς χρόνους. Το «αντίκλινο» Τιτάνου Χαλκοδονίου διαχωρίζει τη δυτική Θεσσαλία από τη λεκάνη της Λάρισας. Βόρεια του Πηνειού, σχηµατίζεται ένα αντίκλινο µε διεύθυνση ΒΒ -ΝΝΑ. Ο πυρήνας του αποτελείται από γνεύσιο (Ζάρκος Φαρκαδών), ενώ οι δύο πτέρυγες του από µάρµαρα (Βούλα στα δυτικά, Ζάρκος Τύρναβος στα ανατολικά). Νότια του Πηνειού, οι τεκτονικές γραµµές κάµπτονται προς ανατολάς, µε γενική διεύθυνση από Α- ως ΑΝΑ- Β. Η στροφή των τεκτονικών γραµµών 18

19 πρέπει να οφείλεται στην επίδραση διαφορετικών διευθύνσεων πτυχωσιγενών τάσεων και στην ύπαρξη µεγάλης εγκάρσιας διάρρηξης. Νότια του Τιτανίου, γεωφυσική έρευνα διαπίστωσε την ύπαρξη µεγάλης διάρρηξης µε αρχική διεύθυνση Α-, που κάµπτεται προς Β στο ύψος του Παλαµά. Οι διαρρήξεις καλύπτονται από ιζήµατα του πλειοτεταρτογενούς και είναι πιθανόν οι αιτίες δηµιουργίας της τάφρου Τρικάλων Καρδίτσας. Οι κύριες τεκτονικές γραµµές είναι οι διαρρήξεις ΑΝΑ- Β στο ύψος Φαναρίου - Αγναντερού και Ματαράγκας Φυλλύιου όρους. Τα κύρια εγκάρσια ρήγµατα διαχωρίζουν τη δυτική Θεσσαλία σε τρεις περιοχές: Το βόρειο τµήµα (περιοχή Τρικάλων), το κεντρικό τµήµα, που διαχωρίζεται σε δύο από το ρήγµα Καρδίτσας Τιτάνου (Σηµαντικό στοιχείο, στο τµήµα αυτό, αποτελεί η ανύψωση του υποβάθρου λίγα µέτρα κάτω από την επιφάνεια στην περιοχή του Παλαµά), το ΝΑ τµήµα, που οριοθετεί το ρήγµα Ματαράγκας και αποτελεί µια µεγάλη τάφρο βάθους 600 µ. Στοιχεία σεισµικότητας Σύµφωνα µε τον ισχύοντα από 01/01/2004, αναθεωρηµένο Χάρτη Ζωνών Σεισµικής Επικινδυνότητας του Ο.Α.Σ.Π., που συνοδεύει τον Αντισεισµικό Κανονισµό της χώρας (Ε.Α.Κ. 2000), η ευρύτερη περιοχή µελέτης εντάσσεται από πλευράς σεισµικότητας στην Ζώνη ΙΙ σεισµικής επικινδυνότητας. Σύµφωνα µε τον ισχύοντα Χάρτη Σεισµικής Επικινδυνότητας (Χάρτης 4) η τιµή της ενεργής εδαφικής επιτάχυνσης σχεδιασµού α για τη ζώνη IΙ είναι α=0,24 g (όπου g η επιτάχυνση της βαρύτητας). ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Χάρτης 4: Χάρτης ζωνών σεισµικής επικινδυνότητας του ελληνικού χώρου κατά ΕΑΚ-2003 κλ. 1: (Πηγή: 19

20 Στον Πίνακα 2 που ακολουθεί σηµειώνονται οι σηµαντικότεροι σεισµοί, τα επίκεντρα των οποίων εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή µελέτης. Τα στοιχεία προέρχονται από βιβλιογραφικά δεδοµένα (Παπαζάχος, 1989, Comninakis et all, 1982), όπου καταγράφονται όλα τα σεισµικά επίκεντρα του ελληνικού χώρου που έχουν δώσει ισχυρούς σεισµούς µεγέθους µεγαλύτερους από 6 βαθµούς της κλίµακας Richter κατά τους ιστορικούς χρόνους. ΣΕΙΣΜΙΚΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΕΙ ΟΣ ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΕΓΙΣΤΗ ΕΝΤΑΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Α/Α ΗΜ/ΝΙΑ φ (ο) λ (ο) ΣΕΙΣΜΟΥ (RICHTER) (MERCALLI) ΜΕΓ. ΕΝΤΑΣΗΣ ,4 22, ΦΕΒ , ΜΑΡ ,4 22,1 4 ΑΥΓ ,6 22, ,6 22,5 6 9 ΝΟΕ ,7 22, ΑΥΓ ,6 22,5 8 1 ΜΑΡ ,6 22,5 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km 7 X ΦΑΡΣΑΛΑ 6,2 VII ΜΕΤΕΩΡΑ 6,1 VII ΜΕΤΕΩΡΑ 6,2 VIII ΛΑΡΙΣΑ 6 VIII ΛΑΡΙΣΑ 6,3 VIII ΕΛΑΣΣΟΝΑ 6,3 VIII ΛΑΡΙΣΑ 6,3 VIII ΛΑΡΙΣΑ 9 30 ΑΠΡ ,3 22,2 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΣ h<60km 7 IX+ ΚΑΡ ΙΤΣΑ (ΣΟΦΑ ΕΣ) Πιν. 2: Ισχυροί Ιστορικοί Σεισµοί Ισχυροί Ιστορικοί Σεισµοί (πηγή: Παπαζάχος 2005) Υδρογεωλογία και υδατικό δυναµικό περιοχής µελέτης - Υδάτινοι πόροι Υδρολιθολογία Η υδρολογική συµπεριφορά των διαφόρων γεωλογικών σχηµατισµών και πετρωµάτων είναι συνάρτηση της λιθολογικής τους σύστασης, της κοκκοµετρίας (εφόσον πρόκειται για κοκκώδεις σχηµατισµούς), του βαθµού διαγένεσης και του τεκτονισµού που έχουν υποστεί (στην περίπτωση των συµπαγών πετρωµάτων). H υδροφορία του καρστικού συστήµατος Φυλλήϊου - Ορφανών αναπτύσσεται σε ανθρακικούς σχηµατισµούς των Κρητιδικών ασβεστολίθων που δοµούν και τµήµατα της κεντρικής και νότιας 20

21 Θεσσαλίας (περιλαµβάνει και τις δυο γεωτρήσεις). Οι ασβεστόλιθοι χαρακτηρίζονται από υψηλές τιµές περατότητας Κ= m/d και υψηλό συντελεστή εναποθήκευσης (S) που κυµαίνεται µεταξύ 2-4%. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που δοµούν την ευρύτερη προς τα δυτικά περιοχή µελέτης περιλαµβάνουν Αλλουβιακές Τεταρτογενείς αποθέσεις και περιλαµβάνουν διάφορους τύπους χαλαρών υλικών µε διαφορετική υδρογεωλογική συµπεριφορά. Οι άργιλοι συµπεριφέρονται πρακτικά ως στεγανοί σχηµατισµοί, ενώ αντίθετα οι άµµοι χάλικες κροκάλες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την συγκέντρωση υπόγειας υδροφορίας λόγω του αυξηµένου ενεργού πορώδους τους. Γενικά η πιεζοµετρία των αποθέσεων αυτών αναµένεται υψηλή, πλην της περιπτώσεως υπερεντατικών αντλήσεων που έχουν ως αποτέλεσµα τον έντονο υποβιβασµό της υπόγειας στάθµης. Η ταξινόµηση των γεωλογικών σχηµατισµών ως προς την κατηγορία του συντελεστή υδροπερατότητας k γίνεται µε βάση την ταξινόµηση κατά Terzaghi and Peck (1967) που παρουσιάζεται στον Πίνακα 3. Πίν.3: Κατηγορίες Συντελεστή Υδροπερατότητας κατά Terzaghi and Peck (1967). Υδρογεωλογία Η πεδιάδα της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας µε το αντίστοιχο υδροφόρο σύστηµα καταλαµβάνει µε έκταση που ανέρχεται σε Km 2. Η πεδινή αυτή περιοχή, η οποία αποτελείται από µεγάλο πάχος ιζηµάτων εκτείνεται στους νοµούς Καρδίτσας και Λάρισας και Φθιώτιδας. Στη λεκάνη της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας παρατηρείται πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο από παραπόταµους του Πηνειού, ο οποίος συνεχίζει την πορεία του, µέσα από τα στενά Ζάρκου - Ίταµου, στην πεδιάδα της Ανατ. Θεσσαλίας και στο τέλος της διαδροµής του µέσω των στενών των Τεµπών κατευθύνεται προς τις εκβολές του ( έλτα ποταµού Πηνειού- περιοχή Μεσσάγγαλα) και εκβάλλει στο Αιγαίο πέλαγος. Η λεκάνη της υτικής Θεσσαλίας σχηµατίσθηκε από ένα τεκτονικό βύθισµα το οποίο καλύφθηκε από ιζήµατα Νεογενούς και Τεταρτογενούς ηλικίας. Οι νεογενείς σχηµατισµοί αποτελούνται από ιζήµατα κυρίως λιµνοθαλάσσια ή αβαθούς θάλασσας πλειοκαινικής µειοκαινικής ηλικίας. Πρόκειται για εναλλαγές ή αµιγείς ορίζοντες από µάργες, αργίλους, 21

22 κροκαλοπαγή, ψαµµίτες, άµµους µαργαϊκών και τραβερτινοειδών ασβεστολίθων. Το µέγιστο πάχος που µπορούν να έχουν είναι λίγες εκατοντάδες µέτρα. Οι τεταρτογενείς σχηµατισµοί αποτελούνται από αλλουβιακές αποθέσεις, πλευρικά κορήµατα και κώνους κορηµάτων και ποταµοχειµάρριες θαλάσσιες αναβαθµίδες. Οι επικρατούντες λιθολογικοί τύποι είναι άµµοι, αµµούχες άργιλοι, ιλυώδεις άµµοι, πηλοί, χαλίκια, ψηφίδες, συνεκτικοί ψαµµίτες, λατύπες και κροκάλες. Υπόβαθρο των τεταρτογενών και νεογενών σχηµατισµών αποτελούν οι µολασσικές αποθέσεις. Στο Υδατικό ιαµέρισµα Θεσσαλίας αναγνωρίζονται πολλές τεκτονικές φάσεις και περιλαµβάνονται πολλοί τύποι δοµών. Η διάταξη των πεδιάδων της Θεσσαλίας είναι Β -ΝΑ και είναι αποτέλεσµα των διευθύνσεων κύριων ρηγµάτων. Οι ιευθύνσεις των κύριων αξόνων των πτυχώσεων είναι ΒΒ -ΝΝΑ ενώ στην περιοχή νότια του ποταµού Πηνειού οι άξονες αυτοί στρέφονται σε Α- εξαιτίας διαρρήξεων που έχουν διεύθυνση παράλληλη µε το ρου του ποταµού. ύο µεγάλες εγκάρσιες διαταραχές το ρήγµα της Ματαράγκας και το ρήγµα Αγναντερού χωρίζουν την πεδιάδα σε τρία τµήµατα. Στο βόρειο τµήµα η περιοχή Τρικάλων είναι εκτός των ορίων του υπόγειου υδατικού συστήµατος GR Το υδροφόρο σύστηµα της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας αναπτύσσεται στα δύο νότια τεκτονικά τµήµατα. Το κεντρικό τµήµα της λεκάνης χωρίζεται από το εγκάρσιο ρήγµα της Καρδίτσας µε διεύθυνση ΒΑ προς τον ορεινό όγκο του Τιτάνου. Στην τεκτονική ενότητα του αντικλίνου Γοργοβιτών Ματαράγκας, ο κρητιδικός ασβεστόλιθος εµφανίζεται επιφανειακά, ενώ προς τα ΝΑ το ρήγµα της Ματαράγκας διακόπτει απότοµα την προαναφερθείσα έξαρση. Στο ΝΑ τµήµα µεταξύ ρήγµατος Ματαράγκας και περιφερειακής ζώνης οµοκού-φαρσάλων υπάρχει εξαιρετικά πολύπλοκη γεωµετρία υποβάθρου. Οι γεωφυσικές έρευνες που πραγµατοποίησε η SOGREAH (1974) διαπιστώνουν την ύπαρξη µεγάλης τάφρου νοτιοδυτικά του ασβεστολιθικού όγκου του Φυλλήιου. Το ανθρακικό υπόβαθρο στην περιοχή αυτή εντοπίζεται σε βάθος 600µ ενώ λίγο δυτικότερα ο κρητιδικός ασβεστόλιθος εµφανίζεται στην επιφάνεια σχηµατίζοντας το λόφο του Χτουρίου. Τα αποτελέσµατα αυτά επιβεβαιώθηκαν και από γεωτρήσεις. Στη πεδιάδα της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας αναπτύσσονται πλούσιες υδροφορίες µε δυσκολίες όµως στην τροφοδοσία του. Αυτό οφείλεται αφενός στην τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων από τη διήθηση επιφανειακού νερού από τους ποταµούς που εκβάλλουν σ αυτή, στην περίµετρο της πεδινής έκτασης δια µέσου των κώνων των αδροµερών προσχώσεων που έχουν σχηµατίσει και στη συνέχεια την ανάπτυξη επάλληλων οριζόντων αδροµερών και λεπτόκοκκων ιζηµάτων. Μεγάλο τµήµα των διηθήσεων αυτών επανέρχεται στην επιφάνεια µέσω µεγάλων αλλουβιακών πηγών στα βόρεια ως όρια του υδροφόρου συστήµατος και µικρό µόνο τµήµα αυτών κινείται νοτιότερα για την τροφοδοσία του συστήµατος. Στο υπόγειο υδατικό σύστηµα αναπτύσσεται ουσιαστικώς µόνο ο κώνος Σοφαδίτη, στον οµώνυµο ποταµό, µε υψηλού δυναµικού φρεάτιο υδροφορέα, που 22

23 µεταπίπτει σε υπό πίεση και τροφοδοτείται από τις διηθήσεις του ποταµού. Παλιότερα στην περίµετρο του εµφανιζόταν κάποιες αλλουβιακές πηγές. Το υπόλοιπο της νοτιοδυτικής πεδιάδας, µε πολλούς επάλληλους υπό πίεση υδροφορείς, που τροφοδοτούνται κυρίως από τους κώνους των παραποτάµων του Πηνειού µε βραδύτατο ρυθµό, πράγµα που δυσχεραίνει την επαναπλήρωση των ποσοτήτων νερού που αντλούνται. Το σύστηµα µπορεί να διαχωρισθεί σε δύο επιµέρους αλληλοσυνδεόµενες λεκάνες υπολεκάνες: υπολεκάνη Καρδίτσας-Σοφάδων υπολεκάνη Ζαїµίου-Φαρσάλων Στο σύνολό του, το κοκκώδες υδροφόρο σύστηµα της Νοτιοδυτικής Θεσσαλίας αποτελείται από τις προαναφερόµενες επί µέρους υδρογεωλογικές ενότητες µε διασυνδέσεις µεταξύ τους, ισχυρές ή όχι. Στην λεκάνη αναπτύσσονται οι ελεύθερης πιεζοµετρικής επιφάνειας υδροφόροι ορίζοντες κυρίως στους κώνους και στο σύστηµα στον Σοφαδίτη και οι υπό πίεση ή µερικώς υπό πίεση. Σύστηµα Φυλλήιου Ορφανών (GR ) Το Φυλλήϊο καρστικό σύστηµα αναπτύσσεται στην ανατολική περίµετρο της προσχωµατικής λεκάνης της υτικής Θεσσαλικής πεδιάδας και καταλαµβάνει έκταση 37,1 Km 2. Το σύστηµα, εξαιτίας των πολύ καλών υδραυλικών παραµέτρων (υδαταγωγιµότητα κλπ), τέθηκε στο κέντρο της προσοχής, κατά το παρελθόν, σε ότι αφορά στην κατασκευή υδρογεωτρήσεων µε πολύ υψηλές παροχές (>300 m 3 /ώρα). Το ασβεστολιθικό σύστηµα του Φυλλήϊου όρους αποτελείται από κρητιδικής ηλικίας ασβεστόλιθους λεπτοπλακώδεις, έως παχυστρωµατώδεις σε εναλλαγές µε µαργαϊκούς ασβεστόλιθους. H υδροφορία του καρστικού συστήµατος Φυλλήϊου - Ορφανών αναπτύσσεται σε ανθρακικούς σχηµατισµούς των Κρητιδικών ασβεστολίθων που δοµούν και τµήµατα της κεντρικής και νότιας Θεσσαλίας. Η καρστική αυτή ενότητα αποστραγγίζετο, παλαιότερα κυρίως από την πηγή Γκιόλι (Μικρού Βουνού),η οποία ανάβλυζε, έως το 1985, στο βόρειο τµήµα του ανθρακικού όγκου σε υψόµετρο 99µ. Στο σύστηµα αυτό παρατηρούνται επίσης και πλευρικές µεταγγίσεις υπόγειων καρστικών νερών προς τους αλλουβιακούς σχηµατισµούς της προσχωµατικής λεκάνης της υτ. Θεσσαλίας (GR ) και πιθανώς και στον π.ενιπέα. Εξαιτίας της ευκολίας απόληψης µεγάλων ποσοτήτων υπόγειου νερού από γεωτρήσεις που κατασκευάστηκαν στους ασβεστόλιθους αυτούς, το σύστηµα βρίσκεται σε καθεστώς υπερεκµετάλλευσης. Αποτέλεσµα της υπερεκµετάλλευσης αυτής ήταν η πλήρης στείρευση της πηγής Γκιόλι, η παροχή της οποίας, έως το 1985, ανερχόταν σε 500 m 3 /ώρα. Η υδροστατική στάθµη του υδροφορέα κυµαίνεται µεταξύ 35µ. (ανώτατη στάθµη) και 23

24 65µ.(κατώτατη). Οι ασβεστόλιθοι χαρακτηρίζονται από υψηλές τιµές περατότητας Κ= m/d και υψηλό συντελεστή εναποθήκευσης (S) που κυµαίνεται µεταξύ 2-4%. Η τροφοδοσία του καρστικού συστήµατος πραγµατοποιείται από την απ ευθείας κατείσδυση των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων που δέχεται η ελεύθερη επιφάνεια των κρυσταλλικών ασβεστολίθων. Η φυσική επανατροφοδοσία του συστήµατος ανέρχεται σε 9x10 6 m 3 /έτος και οι απολήψεις νερού εκτιµώνται στα 4,5 x 10 6 m 3 /έτος. Το άθροισµα των απολήψεων και των πλευρικών µεταγγίσεων υπερβαίνει την µέση ετήσια τροφοδοσία του συστήµατος. Το υπόγειο υδατικό σύστηµα βρίσκεται σε κακή ποσοτική κατάσταση. Πέραν της τοπικής µόνο επιβάρυνσης µε νιτρικά ιόντα που δεν ξεπερνούν τα όρια ποσιµότητας δεν έχουν ανιχνευθεί ρύπανσης στο υπόγειο νερό του υδροσυστήµατος. Στο υδροφόρο σύστηµα έχει γίνει µελέτη από το ΥΠΠΑΤ για την εφαρµογή προγράµµατος τεχνητού εµπλουτισµού χρησιµοποιώντας τις χειµερινές απορροές του π. Ενιπέα χωρίς όµως να έχουν ολοκληρωθεί τα έργα. Τα υπόγεια νερά της ανθρακικής ενότητας είναι σκληρά έως πολύ σκληρά, οξυανθρακικά ασβεστούχα καλής έως µέτριας ποσιµότητας και αρδευτικής καταλληλότητας Οικοσυστήµατα Ο κυρίαρχος τύπος οικοσυστήµατος στην περιοχή αναφοράς είναι πλέον οι καλλιεργήσιµες εκτάσεις οι οποίες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, καλλιεργούνται µε βαµβάκι, καλαµπόκι, µηδική και σιτηρά. Το βαµβάκι είναι µια απολύτως µηχανοποιηµένη καλλιέργεια γεγονός το οποίο έχει επιφέρει σηµαντικές επιπτώσεις στη σηµερινή οικολογική κατάσταση του κάµπου (απλοποίηση της µορφής του τοπίου, εκτόπιση της βλάστησης γύρω από τους αγρούς, χρήση των ίδιων λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων σε πολύ µεγάλες και ενιαίες εκτάσεις, κ.λ.π.). Ο λόγος για τον οποίο συνέβησαν οι παραπάνω «απλοποιήσεις» στη µορφή του τοπίου και στην ποιότητα των οικοσυστηµάτων, είναι το γεγονός ότι το φυσικό περιβάλλον αντιµετωπίζεται εδώ και αρκετές δεκαετίες ως «υπόστρωµα» οικονοµικής παραγωγής γεωργικών προϊόντων και σε καµία περίπτωση ως οικοσύστηµα το οποίο χρειάζεται σεβασµό, προστασία και κατάλληλη περιβαλλοντική διαχείριση. Ο παραπάνω τρόπος συµπεριφοράς απέναντι στα φυσικά οικοσυστήµατα είχε ως αποτέλεσµα την ολοένα επιταχυνόµενη κατάρρευση των πεδινών οικοσυστηµάτων της περιοχής µε τον κίνδυνο της ερηµοποίησης και της εξαφάνισης του γενετικού αποθέµατος της άγριας ζωής ως παραπάνω από πιθανή κατάσταση στο άµεσο µέλλον. Τα «φυσικά» (ορισµένα από αυτά είναι πρωτογενή) οικοσυστήµατα που µπορούµε ακόµα να ανιχνεύσουµε σ όλη την περιοχή ενδιαφέροντος, είναι: α) εκτάσεις µε θαµνότοπους (λυγαριές, βάτους, παλιούρια, κ.λ.π.) που εντοπίζονται στις κλιτύες του Φυλλήιου όρους 24

25 β) υπολειµµατικές εµφανίσεις παλαιών δασικών οικοσυστηµάτων µε την παρουσία µεµονωµένων ατόµων δένδρων που κάποτε συνιστούσαν δάση (δρυς, φτελιές, φράξοι, κ.λ.π.). γ) ποτάµια οικοσυστήµατα (ποταµοί του κάτω ρου) µε παρόχθια βλάστηση χαµηλών υψοµέτρων (ιτιές, καλαµιώνες, κ.λ.π.). Ουσιαστικά αυτός ο τύπος οικοσυστήµατος εκπροσωπείται µόνον στα πρανή του Ενιπέα. Η κατάσταση διατήρησης αυτού του τύπου οικοσυστήµατος θεωρείται διαταραγµένη για το λόγο ότι έχουν αλλοιωθεί πολλά από τα φυσικά χαρακτηριστικά του συστήµατος. Η αιτία είναι οι έντονες ανθρωπογενείς επιδράσεις οι οποίες έχουν επιφέρει πολύ µεγάλες αλλαγές στην ποιότητα των πρωτογενών οικοσυστηµάτων. Συγκεκριµένα, οι «διευθετήσεις» της κοίτης των ποταµών για αντιπληµµυρική προστασία και προστασία των αγρών από τη διάβρωση, η ευθυγράµµιση της κοίτης των ποταµών, η δηµιουργία αναχωµάτων µε µονοκαλλιέργεια των πρανών τους µε διάφορα είδη λεύκας, το συνεχές κάψιµο ή κόψιµο της παρόχθιας βλάστησης µε σκοπό τη βελτιστοποίηση της αρδευτικής και στραγγιστικής λειτουργίας των ποταµών και γενικά οι όποιες ενέργειες που είχαν ως αποτέλεσµα τον περιορισµό της ποικιλίας του τοπίου, την αποξήρανση µεγάλων και σηµαντικών εκτάσεων για τη διατήρηση της υγροτοπικής ζωής και ο εκτοπισµός των θέσεων µε πυκνή παρόχθια βλάστηση, είχαν ως αποτέλεσµα την σε µεγάλο βαθµό υποβάθµιση της ποιότητας και της κατάστασης διατήρησης αυτών των τύπων οικοσυστηµάτων. δ) ακαλλιέργητες εκτάσεις (βοσκότοπους, εγκαταλελειµµένους αγρούς, κ.λ.π.). Αυτός ο τύπος οικοτόπου χαρακτηρίζεται επίσηµα µε τον όρο: «ψευδοστέπες µε γράστες και ετήσιες πόες» και ουσιαστικά περιορίζεται στα ακαλλιέργητα διάκενα µεταξύ των καλλιεργούµενων εκτάσεων (αγρών). ε) εκτάσεις µε αραιή θαµνώδη ή δενδρώδη βλάστηση («οικοσυστήµατα» µε παρόµοια χαρακτηριστικά της «σαβάνας»). Αυτός ο τύπος οικοτόπου χαρακτηρίζεται µε τον όρο «φρυγανικό οικοσύστηµα» και ουσιαστικά περιορίζεται όπως και ο προηγούµενος σε θέσεις και διάκενα που παραµένουν ακαλλιέργητα επί σειρά ετών. στ) εποχικοί τυρφώνες (έλη). Αυτός ο τύπος οικοτόπου καταλάµβανε πριν από αρκετές δεκαετίες αρκετές εκτάσεις στην περιοχή και ειδικότερα εκατέρωθεν της παλαιάς κοίτης του ποταµού Ενιπέα αλλά µετά τα στραγγιστικά έργα των περασµένων δεκαετιών έχει σχεδόν εξαλειφθεί και επιβιώνει µόνο από τον πληµµυρισµό µικρών εκτάσεων από τα νερά της βροχής κατά τη χειµερινή περίοδο έως και τις αρχές της άνοιξης. Οι τύποι των φυσικών οικοτόπων (που κάποτε κυριαρχούσαν στην περιοχή) έχουν πλέον ουσιαστικά εξαφανιστεί και το µόνο που αποµένει απ αυτούς είναι ελάχιστα υπολείµµατα τα οποία 25

26 εντοπίζονται σε κάποιες θέσεις που έχουν αποµείνει ως άλση µε δασική βλάστηση ή σε διάφορες θέσεις όπου δεν ήταν εφικτό να καλλιεργηθούν. Τα υγροτοπικά οικοσυστήµατα αν και έντονα υποβαθµισµένα, εξακολουθούν να λειτουργούν ως αποθήκες υδρόβιας ζωής και ο κυριότερος λόγος γι αυτό είναι η χρησιµότητα του φυσικού υδρολογικού δικτύου αλλά και των τεχνητών αρδευτικών έργων (κανάλια) για τους αρδευτικούς σκοπούς του εντατικά καλλιεργούµενου κάµπου, γεγονός που στάθηκε η αιτία για τη δηµιουργία και διατήρηση ενός πολύ εκτεταµένου (αν και πολύ υποβαθµισµένου) υγροτοπικού δικτύου στο οποίο επιβιώνει ικανός αριθµός ειδών και πληθυσµών άγριας υδρόβιας ζωής. Η κατάσταση διατήρησης των χερσαίων οικοτόπων είναι γενικά κακή. Η εξαφάνιση της δενδρώδους χλωρίδας είχε ως αποτέλεσµα τον εκτοπισµό των δασικών οικοσυστηµάτων και των θαµνότοπων. Η παραπάνω κατάσταση δηµιουργήθηκε λόγω της εκτόπισης των χερσαίων οικοσυστηµάτων για τη δηµιουργία γεωργικής γης και την εκµετάλλευση όσων απέµειναν για τη βόσκηση των κοπαδιών, κυρίως αιγοπροβάτων. Ο εκτοπισµός των κυρίαρχων ειδών φυτών και τύπων βλάστησης είχε ως αποτέλεσµα και την µερική ή πλήρη εξαφάνιση πολλών ειδών της άγριας πανίδας (αγριόγατα, λαγός, πεδινή πέρδικα, κ.λ.π.) γιατί αυτά έπαψαν να βρίσκουν τροφή, τόπους για φώλιασµα και κρυψώνες για προστασία. Γενικά, οι φυσικοί οικότοποι της περιοχής είναι εξαφανισµένοι ή βρίσκονται σε πλήρη αποδιοργάνωση. Η περιοχή του έργου δεν περιλαµβάνεται στους σηµαντικούς οικοτόπους για τη διαβίωση της πανίδας (δηλ. στον κατάλογο των περιοχών στο δίκτυο Natura 2000), ούτε στις σηµαντικές για τα πουλιά περιοχές που σύνταξε η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία το Χλωρίδα Βλάστηση Η φυσική χλωρίδα της περιοχής χαρακτηρίζεται από την σχεδόν εξολοκλήρου απουσία των αυτοχθόνων δασικών δένδρων (δρυς, φράξος, κ.λ.π.) εκτός από τα είδη εκείνα τα οποία επιβίωσαν λόγω ευτυχών συγκυριών (π.χ.: ο πλάτανος επειδή φύεται συνήθως ακριβώς δίπλα στα ποτάµια όπου δεν µπορεί να φτάσει η γεωργική γη). Στην περιοχή δυτικά της γεώτρησης Υ23 και ανατολικά της γεώτρηση Υ43, εκατέρωθεν της κοίτης του ποταµού Ενιπέα, απαντώνται ευµεγέθεις παραποτάµιες συστάδες µε υδρόφιλα δέντρα και θάµνους. Οι συστάδες αλλού είναι συνεχείς και αλλού διακόπτονται (Salix alba, Populus sp., Platanus orientalis, Ulmus sp., Alnus glutinosa, Acer sp.) µε πυκνό υπόστρωµα (Phragmites australis), πυκνοί καλαµώνες και θαµνώνες λυγαριάς (Vitex agnus - castus), διαβαθµίσεις καλαµώνα και θαµνώνες λυγαριάς µε µικρές συστάδες υδρόφιλων, πυκνοί καλαµώνες και ψαθιά στο µέσον της κοίτης και σποραδική δενδρώδης βλάστηση στις όχθες. 26

27 Πανίδα Η περιοχή µελέτης, ως προς τη σηµασία της για την πανίδα, µπορεί να διακριθεί στις περιοχές χαµηλής αξίας (οικισµοί, επαρχιακοί δρόµοι και διάσπαρτες αγροτικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις), µέσης αξίας (γεωργικές καλλιέργειες και λωρίδες φυσικής βλάστησης, κατά µήκος των δρόµων ή στα όρια των καλλιεργειών) και περιοχές υψηλής αξίας για την πανίδα, στις οποίες ανήκουν οι παρόχθιες φυτοκοινωνικές διαπλάσεις των υδατορευµάτων και των στραγγιστικών τάφρων. Παρά τα υποβαθµισµένα οικοσυστήµατα του ποταµού Ενιπέα, απαντώνται αρκετά είδη πανίδας, καθώς και αποδηµητικής και διαβατικής πανίδας. Η περιοχή µελέτης που αποτελεί τµήµα της θεσσαλικής πεδιάδας, έχει υποστεί τη µακρόχρονη εκµετάλλευση από τον άνθρωπο µε σκοπό τη γεωργική καλλιέργεια. Η φυσική βλάστηση που κάποτε αναπτύσσονταν στην περιοχή και αποτελείτο από δάση οστριάς και γαύρου έχει προ πολλού αποµακρυνθεί και αντικατασταθεί µε αροτριαίες καλλιέργειες, ενώ η αποξήρανση των ελωδών εκτάσεων που καταλάµβαναν παλιότερα µεγάλη έκταση της θεσσαλικής πεδιάδας και ο περιορισµός των κατακλιζοµένων από τον Ενιπέα ποταµό εκτάσεων µε την κατασκευή τεχνικών έργων έχουν περιορίσει σηµαντικά την υδροχαρή βλάστηση. Η πανίδα η οποία ενδιαιτάτο στην περιοχή έχει αποµακρυνθεί και περιοριστεί κυρίως στις λοφώδεις περιοχές που υπάρχουν διάσπαρτες στην θεσσαλική πεδιάδα και στα µεγάλα υδατορέµατα συνεχούς ροής που διασχίζουν την περιοχή. Στην περιοχή µελέτης τα φυσικά χερσαία ενδιαιτήµατα περιορίζονται σε ζώνες κατά µήκος των υδατορεµάτων, οι οποίες περιοδικά κατακλύζονται και σε εκτάσεις όπου δεν επεκτάθηκαν οι καλλιέργειες. Στην κατηγορία των ηµιφυσικών χερσαίων ενδιαιτηµάτων υπάγονται οι περιοχές φυτεύσεων µε δασικά είδη (π.χ. στα αναχώµατα στα ανατολικά και βόρεια της γεώτρησης Υ43) και οι περιοχές µίξης της αυτοφυούς βλάστησης µε εισαγόµενα είδη καθώς και οι καλλιεργούµενες εκτάσεις. Ενδιαιτήµατα των υδάτων στην περιοχή µελέτης απαντώνται κατά µήκος του Ενιπέα ποταµού και των αποστραγγιστικών τάφρων που διαρρέουν την περιοχή. Όλα τα ενδιαιτήµατα της περιοχής µπορούν να χαρακτηριστούν χαµηλής έως µέσης αξίας για την πανίδα. Το είδος των καλλιεργειών (κυρίως αρδευόµενες αροτριαίες) και ο σηµερινός τρόπος καλλιέργειας τους (µηχανική καλλιέργεια, µεγάλη χρήση χηµικών καλλιεργητικών µέσων) δεν επιτρέπει την ενδιαίτηση (φώλιασµα, διατροφή) πολλών ειδών µικροπανίδας και ιδίως ορνιθοπανίδας. Η θέση όµως της θεσσαλικής πεδιάδας στην Κεντρική Ελλάδα η οποία περιβάλλεται από λόφους και ορεινούς όγκους, όπου ενδιαιτώνται αρκετά είδη πανίδας επιτρέπει την ηµερήσια µετακίνηση 27

28 ορισµένων ειδών πανίδας (κυρίως αρπακτικών και ανώτερων καταναλωτών) για αναζήτηση τροφής (µικρά τρωκτικά, κοσµοπολίτικα είδη ορνιθοπανίδας, κλπ.) τα οποία διατρέφονται από τα υπολείµµατα των καλλιεργειών και την εντοµοπανίδα των καλλιεργούµενων εκτάσεων. Σύµφωνα µε βιβλιογραφικά δεδοµένα, µαρτυρίες κατοίκων της περιοχής και επιτόπου παρατηρήσεις στην ευρύτερη περιοχή απαντώνται τα παρακάτω είδη: Τα θηλαστικά Vulpes vulpes (αλεπού), Mustella nivalis (νυφίτσα), Metres foina (Κουνάβι), Erinaceus concolor (σκατζόχοιρος), Mus muscultus (σταχτοποντικός), Rattus rattus (µαυροποντικός), Microtus arvalis (αρουραίος). Τα είδη αυτά φωλιάζουν σε κοιλότητες και στη βλάστηση που απαντάται στην παραποτάµια περιοχή. Οι υδρόβιοι οργανισµοί (ψάρια), Chondrostoma nasus cardarense (σύρτης), Cyprinus carpio (σαζάνι), Barbus barbus macedonicus (µπριάνα), Barbus meridionalis (κεφαλόπουλο), Anquilla anguilla (χέλι) που απαντώνται στα υδάτινα ενδιαιτήµατα της ευρύτερης περιοχής (ποταµούς Ενιπέα, Ονόχωνου και Πηνειού). Τα ερπετά και αµφίβια Bufo bufo (µπράσκα), Bufo viridis (πασινόφρυνος), Rana graeca (Ρυακοβάτραχος), Testudo hermanni (ονυχοχελώνα), Emys obricularis (Βαλτοχελώνα), Lacerta trilineata (τρανόσαυρα), Vipera ammodytes (οχιά), Malpolon monspenssulanus (δεντρογαλιά), Elaphe situla (σπιτόφιδο), Natrix natrix (νερόφιδο). Τα συνήθη κοσµοπολίτικα είδη ορνιθοπανίδας Pica pica (καρακάξα), Streptopelia turur (τρυγόνι), Columba palumbus (φάσσα), Hirudo riparia (οχθοχελίδονο), Corvus coronecornix (σταχτοκουρούνα), Turdus merula (κότσυφας), Turdus philonels (τσίχλα), Petronia petronia (σπουργίτι), Merops apiaster (µελισσοφάγος), Sterna albifrons (νανογλάρονο), Sturnus vulgaris (ψαρώνι), Carduelis carduelis (καρδερίνα), Motacilla sp. (σουσουράδα) κ.ά. Επίσης, σε κατοικηµένες περιοχές κοντά στην περιοχή απαντώνται εποχιακά Ciconia ciconia (λευκοπελαργός), το οποίο είναι είδος προστατευόµενο από την ελληνική και κοινοτική νοµοθεσία. Στην ευρύτερη περιοχή απαντάται επίσης µεγάλη ποικιλία αρπακτικών τα οποία βρίσκονται σε άµεση αλληλεπίδραση µε την περιοχή µελέτης (κάλυψη αναγκών διατροφής, νερού κ.α.). Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι των αρπακτικών είναι: Aquilla pomarina (κραυγαετός), Pernis apivorus (σφηκοβαρβακίνα), Accipiter gentilis (διπλοσάϊνο), Circus aeruginosus (καλαµόκιρκος), Falco naumanni (κιρκινέζι) κ.ά. Στις παραποτάµιες εκτάσεις επίσης απαντώνται παρυδάτια είδη όπως: Podiceps nigricolis (µαυροβουτηχτάρα), Anas platyrjynchos (πρασινο-κεφαλόπαπια), 28

29 Cygnus cygnus (αγριόκυκνος), Aythya niroca (βαλτόπαπια), Gallinula chloropus (νερόκοτα), Fulica atra (φαλαρίδα). Η ιχθυοπανίδα των ποταµών παρουσιάζει σοβαρή µείωση τα τελευταία χρόνια, οφειλόµενη αφ ενός µεν στην ρύπανση των υδάτων τους και αφ' ετέρου στην διακύµανση της στάθµης των νερών τους. Το καλοκαίρι πολλές φορές οι ποταµοί µετατρέπονται σε απλά ρυάκια, αφού µεγάλες ποσότητες νερού αντλούνται και χρησιµοποιούνται για την άρδευση των καλλιεργειών Προστατευόµενες περιοχές Η περιοχή των γεωτρήσεων δεν περιλαµβάνεται στους σηµαντικούς οικοτόπους για την χλωρίδα και πανίδα δηλ. στον κατάλογο των περιοχών του δικτύου «Φύση 2000» (Natura 2000), σύµφωνα µε την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας», ούτε στις σηµαντικές για τα πουλιά περιοχές, σύµφωνα µε την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ «Περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών». Πλησίον της γεώτρησης Υ23 (ανατολικά) βρίσκεται η περιοχή προστασίας spa µε κωδικό GR (περιοχή Θεσσαλικού κάµπου), η οποία όµως δεν χωροθετείται εντός της ζώνης λειτουργίας και επιρροής της γεώτρησης αλλά ανατολικότερα στις κορυφές του όρους Φυλλήιου (χάρτης 5) 29

30 ΜΠΕ του έργου «Έκδοση αδειών χρήσης νερού δηµοτικών αρδευτικών γεωτρήσεων (Υ23) και (Υ43) στην Τ.Κ. Ορφανών.Ε. Φύλλου Χάρτης 5: Προστατευόµενες περιοχής(natura 2000) της ευρύτερης περιοχής της γεώτρησης κλίµακας 1:50.000(πηγή: Μελετητικό γραφείο Κων/νος Παλαιοχωρίτης) 30

31 Φυσικό τοπίο Η περιοχή της γεώτρησης Υ23 περιλαµβάνει καλλιέργειες προς τα δυτικά και χορτολιβαδικές εκτάσεις υποβαθµισµένης µορφής προς τα ανατολικά και τα πρανή του όρους. Τα εµφανιζόµενα στις εκτάσεις αυτές είδη είναι κυρίως οικοσυστήµατα φρυγανικού τύπου και θαµνώνων. Η γεώτρηση Υ43 βρίσκεται πλησίον του αναχώµατος του ποταµού Ενιπέα (νότια του ποταµού) και το σύνολο της περιοχής αποτελείται από καλλιέργειες ενώ ανατολικότερα το τοπίο µεταπίπτει λοφώδους αναγλύφου µε χορτολιβαδικά και φρυγανικά χαρακτηριστικά. Το τοπίο της περιοχής στερείται φυσικότητας λόγω της µακροχρόνιας ανθρωπογενούς επέµβασης. Χαρακτηρίζεται ανοιχτό, αλλά µέσης έως χαµηλής ποιότητας. Εξαιρουµένων των παραποτάµιων ζωνών του Ενιπέα, δεν εµφανίζει ποικιλία, πλούσια φυσική βλάστηση ή βλάστηση ιδιαίτερου κάλλους. Εναλλαγές χρωµάτων εντοπίζονται µόνο κατά τις εναλλαγές των εποχών και των καλλιεργειών. Ενδιαφέρον τοπιολογικά παρουσιάζουν οι ασβεστολιθικοί όγκοι του Φυλλήιου όρους που δεσπόζουν εν µέσω της πεδιάδας, οφειλόµενοι σε τεκτονικά αίτια. Η τοπιολογία την πρανών του όρους πλησίον της γεώτρησης έχει αλλοιωθεί από την λειτουργία λατοµείων αδρανών υλικών κατά το παρελθόν. Έτσι στην περιοχή παρατηρούνται διάσπαρτα έγκοιλα παλιών λατοµικών δραστηριοτήτων που έχουν αποτεθεί απορρίµµατα Ανθρωπογενές περιβάλλον ιοικητική και οικιστική διάρθρωση περιοχής Σύµφωνα µε το Νόµο 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ιοίκησης Πρόγραµµα Καλλικράτης» (ΦΕΚ 87Α/ ) ο ήµος Παλαµά αποτελεί έναν από τους 6 πρωτοβάθµιους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης - Ο.Τ.Α. της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας, ο οποίος διοικητικά ανήκει στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Η νέα διοικητική µεταρρύθµιση κατατάσσει τον ήµο Παλαµά στην τρίτη θέση από πλευράς πληθυσµιακής δυναµικότητας των νέων ήµων της Περιφερειακής Ενότητας Καρδίτσας µε κατοίκους (Πραγµατικός πληθυσµός, ΕΣΥΕ Απογραφή Πληθυσµού 2001), ενώ η συνολική έκταση του Καλλικρατικού πλέον ήµου Παλαµά ανέρχεται σε 382,722 τετραγωνικά χιλιόµετρα. εδοµένων των πρόσφατων διοικητικών µεταρρυθµίσεων από την 01/01/2011 µε την εφαρµογή του Νόµου 3852/2010 «Πρόγραµµα Καλλικράτης», που είχε ως στόχο την συγκρότηση µιας νέας αρχιτεκτονικής της αυτοδιοίκησης, η σύνθεση του Καποδιστριακού ήµου Παλαµά µεταβλήθηκε, καθώς ενσωµατώθηκαν σε αυτόν οι πρώην ήµοι Σελλάνων και Φύλλου, οι οποίοι καταργήθηκαν. Έτσι ο ήµος Παλαµά, που ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Καρδίτσας, αποτελείται πλέον από τρεις ηµοτικές Ενότητες (.Ε.) και συγκεκριµένα τη.ε. Παλαµά, τη.ε. Σελλάνων και τη.ε. Φύλλου. Η.Ε. Παλαµά αποτελείται από την ηµοτική Κοινότητα (.Κ.) Παλαµά, καθώς αυτή έχει 31