Περίληψη : Χρονολόγηση 13ος-16ος αι. Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. 1. Η περίοδος από το 10ο έως το 13ο αιώνα

Transcript

1 Περίληψη : Η ανάπτυξη του βενετικού εμπορίου στη Μαύρη Θάλασσα ανάγεται στο 13ο αι. Για δύο περίπου αιώνες τα βενετικά πλοία ταξίδευαν εντατικά στις κύριες αποικίες της Βενετίας, την Τάνα και την Τραπεζούντα. Μαζί με τη Γένουα, που υπήρξε ο σταθερός αντίπαλός της, η Βενετία απεκόμισε τεράστιο κέρδος από το εμπόριο αγαθών μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η εμπορική δραστηριότητα σε αυτήν την περιοχή σταδιακά έφθινε, ώσπου εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 16ου αι. Χρονολόγηση 13ος-16ος αι. Γεωγραφικός εντοπισμός Εύξεινος Πόντος 1. Η περίοδος από το 10ο έως το 13ο αιώνα Η βενετική κυριαρχία στην οικονομική ζωή του Βυζαντίου ήταν βασισμένη στα εμπορικά προνόμια που δίνονταν από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες το πρώτο διάταγμα εκδόθηκε το έτος 992. Οι βενετοί έμποροι ταξίδευαν στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά δεν τους επιτρεπόταν να πλέουν στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας. Το 1204 ο στρατός των Σταυροφόρων κατέστρεψε τη βυζαντινή πρωτεύουσα. Οι αμύθητοι θησαυροί μοιράστηκαν ανάμεσα στους Σταυροφόρους και τους Βενετούς. Οι Βενετοί έλαβαν ένα τέταρτο και μισό των εδαφών της κατεστραμμένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καθώς και μία συνοικία στην Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια, ο Δόγης της Βενετίας έλαβε τον τίτλο "dominator quarte partis et dimidae totius imperii Romanii". Οι έμποροι της Βενετίας της πιο γρήγορα αναπτυσσόμενης εμπορικής δημοκρατίας της Ιταλίας βάδισαν σε όλες τις σημαντικές θέσεις κατά μήκος των εμπορικών δρόμων που ένωναν την Ανατολή με τη Δύση, ξεκινώντας από την Αδριατική και τα νησιά του Αιγαίου πελάγους και φθάνοντας μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Αρχικά, οι άγνωστες ακόμα ακτές της Μαύρης Θάλασσας δεν είλκυαν εμπορικές γαλέρες. Εντούτοις, ήδη από την εποχή της Λατινικής Αυτοκρατορίας ξεκίνησε η διείσδυση των πλοίων σε αυτήν τη θάλασσα και η εκμετάλλευση των πιο απόμακρων ακτών της. Σε εκείνη την εποχή ανάγονται και οι πρώτοι σωζόμενοι χάρτες και οι πρώτοι πορτολάνοι που έγιναν στη Βενετία. 1 Ύστερα από την αρχική διαίρεση των εδαφών του υποταγμένου Βυζαντίου κατά τη διάρκεια της Λατινικής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, ακολούθησε η δημιουργία της βενετικής αποικιακής αυτοκρατορίας από το 1204 έως το 1209: το νησί της Κρήτης (υπό βενετική κυριαρχία κατά τη χρονική περίοδο ), το νησί της Κέρκυρας ( ), τα λιμάνια της Κορώνης και της Μεθώνης στη χερσόνησο της Πελοποννήσου (εξελίχθηκαν σε κύριες εμπορικές βάσεις της Βενετίας), το νησί της Εύβοιας (προτεκτοράτο της Βενετίας και αργότερα αποικία της). Με τις γαλέρες τους και το καλά οργανωμένο τους εμπόριο οι Βενετοί πήραν στα χέρια τους σχεδόν αποκλειστικά το εμπόριο σιτηρών και ζωικού λίπους από τις βόρειες έως τις δυτικές περιοχές της Μαύρης Θάλασσας μέχρι τη Βενετία, καθώς και τη μεταφορά μεταξιού και γούνας, πολύτιμων μετάλλων και προϊόντων πολυτελείας από τις περιοχές της Ανατολικής και Νότιας Μαύρης Θάλασσας. 2. Το βενετικό εμπόριο στη Μαύρη Θάλασσα Η αγαπημένη αποικία της Γαληνοτάτηςείναι η Τάναϊς, στις εκβολές του ποταμού Ντον στην Αζοφική Θάλασσα, όπου οι συνθήκες ήταν σκληρές, καθώς ξεσπούσαν συχνά επιδημίες που εξαπλώνονταν στα εδάφη των Τατάρων, ταυτόχρονα όμως εκεί συνέρεαν μεγάλες ποσότητες δημητριακών από τις ρωσικές στέπες, μετάξι από την Κίνα και δούλοι. Νηοπομπή από 8-10 γαλέρες, συνοδευόμενη από στρατιωτικά πλοία ξεκινούσε κάθε χρόνο για την Τανάϊδα και έφθανε τους μήνες Αύγουστο- Σεπτέμβριο, για να πλεύσει πίσω στην Κωνσταντινούπολη πριν αρχίσει ο χειμώνας. Η άλλη βασική αποικία της Βενετίας ήταν η Τραπεζούντα στη νότια ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Εκεί οργανωνόταν η διαμετακόμιση των εμπορευμάτων από την Ασία και τον Καύκασο στην Κωνσταντινούπολη μετάξι, γουναρικά, ζωικό λίπος, πολύτιμα μέταλλα και αγαθά πολυτελείας ανταλλάσσονταν με υφάσματα, γυαλικά και άλλα προϊόντα της δυτικής τέχνης. Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 1/8

2 Εξαρχής η εμπορική δραστηριότητα της Βενετίας οργανώθηκε και διοικήθηκε από το κράτος.η Σύγκλητος της Βενετίας και το Μεγάλο Συμβούλιο (Concilium majus) ενέκριναν όλες τις σημαντικές αποφάσεις που αφορούσαν στο εμπόριο: έλεγχαν το σύστημα μίσθωσης πλοίων (incanto), τα δρομολόγια και την ώρα αναχώρησης, την ποσότητα και το είδος των εμπορευμάτων, την εκλογή και το διορισμό του πάτρωνα (στα αγγλικά patron: καπετάνιος και κάποιες φορές ιδιοκτήτης πλοίων-μάλλον γλωσσάρι), των καπετάνιων, των ναυάρχων, την εκλογή των βενετών βαΐλων και προξένων που διοικούσαν τις αποικίες, κλπ. Από την τρίτη δεκαετία του 14ου αι. η Βενετία εισήγε το σύστημα των ταξιδιών με νηοπομπή (muda), που ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό μέχρι το 15ο αι. Επρόκειτο για ομάδες αποτελούμενες από 5-8 γαλέρες, φρουρούμενες από στρατιωτικά πλοία και που ακολουθούσαν ένα αυστηρά προκαθορισμένο δρομολόγιο. Τη μεγαλύτερη αίγλη την είχαν οι νηοπομπές για τη Ρωμανία, στις γαλέρες των οποίων επιβιβάζονταν οι πιο διακεκριμένοι αντιπρόσωποι από τους βενετούς πατρικίους. Ξεκινούσαν το ταξίδι τους στα μέσα του Ιουνίου και επέστρεφαν το Νοέμβριο. Από το Σεπτέμβριο έως τις 11 Οκτωβρίου η εορτή του Αγίου Μιχαήλ ήταν η προθεσμία για την παράδοση της καινούριας συγκομιδής δημητριακών στην Κωνσταντινούπολη, και από Νοέμβριο μέχρι τον Ιανουάριο έπλεαν πίσω στη Βενετία και τη Γένοβα. Την άνοιξη πουλιόταν το σιτάρι από τις προηγούμενες χρονιές. Από το Νοέμβριο μέχρι και το Φεβρουάριο τα θαλάσσια ταξίδια σταματούσαν, αν και υπάρχουν αρχεία για πλοία που περνούσαν το χειμώνα στη Μαύρη Θάλασσα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες από τα σωζόμενα έγγραφα της Βενετικής Συγκλήτου από το 1306 έως το 1451, 125 ταξίδια νηοπομπών πραγματοποιήθηκαν και σε μια σπάνια περίπτωση καταγράφονται δύο ταξίδια το χρόνο. 2 Τα ναυτικά ταξίδια σε αυτό το μέρος της Μεσογείου ήταν εκτεθειμένα σε μεγάλους κινδύνους: επιθέσεις από Γενουάτες και Τούρκους πειρατές, θαλάσσιες καταιγίδες και στρατιωτικές απειλές. Το βενετικό εμπόριο στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας άνθισε από τα τέλη του 13ου αι. έως τα μέσα του 14ου αι. Έπειτα ξεκίνησε η μεγάλη οικονομική κρίση, εξαιτίας διαφόρων λόγων. Ένας από αυτούς ήταν η επιδημία της βουβωνικής πανώλης, που ξεκίνησε στις κριμαϊκές αποικίες της Γένοβας και της Βενετίας και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η άλλη αιτία για την κρίση στη διεξαγωγή του εμπορίου ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση ήταν η μετατόπιση των βασικών δρόμων για τη διακίνηση των αγαθών. Εξαιτίας της πολιτικής αστάθειας στα εδάφη της Χρυσής Ορδής και των εισβολών των Μογγόλων και των Σελτζούκων στη Μικρά Ασία, μειώθηκε η μεταφορά πολύτιμων αγαθών, μεταξιού και σκλάβων προς τη Δύση. Επιπλέον, η αντιπαλότητα μεταξύ Βενετίας και Γένοβας για την κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα συνεχίστηκε σταθερά και οδήγησε σε πλήθος στρατιωτικών συγκρούσεων που μειώθηκαν το 15ο αι., οπότε διαφάνηκε η τουρκική απειλή. 3. Βενετικά πλοία Οι ναυτικές Δημοκρατίες της Ιταλίας, συμπεριλαμβανομένης της Βενετίας, χρησιμοποιούσαν τρεις βασικούς τύπους πλοίων γαλέρες (με κουπιά και πανιά) και στρογγυλά πλοία (με πανιά). Μεγάλες γαλέρες με δύο ιστία (grosse, με μήκος έως 48 μ.) χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά εμπορευμάτων πολυτελείας, ενώ από το 15ο αι. διέθεταν τρία ιστία και 4-5 πανιά. Οι Βενετοί τις χρησιμοποιούσαν στη Μαύρη Θάλασσα σε προορισμούς όπως η Τραπεζούντα και η Τάναϊς. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μεγάλες γαλέρες (galeazzo) χρησιμοποιούνταν για την επανεξαγωγή των εμπορευμάτων-των προερχομένων από τη Μαύρη Θάλασσα- από την Κωνσταντινούπολη στη Βενετία. Οι ελαφριές γαλέρες (με μήκος έως 40 μ.) ήταν πιο ευέλικτες και ανέπτυσσαν μεγαλύτερη ταχύτητα, αλλά μπορούσαν να ταξιδεύουν μόνο την ημέρα και δεν διέθεταν μεγάλες δεξαμενές νερού. Η Βενετία έστελνε στη Μαύρη Θάλασσα κυρίως ελαφριές γαλέρες, οι οποίες έμοιαζαν ως προς ορισμένα τεχνικά στοιχεία στις μεγαλύτερες γαλέρες. Η δεύτερη κατηγορία πλοίων ήταν τα στρογγυλά με αναλογία μεταξύ μήκους και πλάτους 2,6 προς 3,7 και με μεγαλύτερη χωρητικότητα. Είχαν ψηλά καταστρώματα για προστασία και μετά το 15ο αι. ήταν εξοπλισμένα και με κανόνια. Χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά φθηνών βαρέων φορτίων. 4. Πολιτικές και οικονομικές σχέσεις της Βενετίας με τα κράτη της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας Εκτός από τα παραδοσιακά προνόμια για αδασμολόγητο εμπόριο, που είχαν δοθεί στους Ιταλούς εμπόρους από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, το 13ο-15ο αι. Οι Βενετοί κατέληξαν σε συμφωνίες με τους ηγεμόνες των κρατών της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας: με τους αυτοκράτορες της Τραπεζούντας (1319, 1364), τους χάνους της Χρυσής Ορδής (1333, 1358), τον ηγεμόνα της Βουλγαρίας 1347, 3 το μεγάλο βοεβόδα της Μολδαβίας 1435, κλπ. Οι συνήθεις τελωνειακοί Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 2/8

3 δασμοί που επιβάλλονταν σε αυτά τα κράτη ήταν 3%, και μπορούσε να αυξηθεί σε 5% σε ορισμένες περιπτώσεις (συμφωνία του 1358 με την Χρυσή Ορδή) ή να μειωθεί. Συνολικά 40 αποικίες των ιταλικών ναυτικών δημοκρατιών υπήρχαν κατά μήκος της Βόρειας και Ανατολικής Μαύρης Θάλασσας και οι περισσότερες από αυτές ανήκαν στη Γένοβα αλλά ένα μεγάλο μέρος τους ανήκε στη Βενετία. Η βενετική σύγκλητος εξέλεγε τους πρόξενους-διοικητές (consuls) των αποικιών για ένα διάστημα ενός έως δύο χρόνια. Είχαν σταθερό μισθό και δεν τους επιτρεπόταν να αναμιγνύονται στο εμπόριο. Κάθε factoria είχε έναν πρόξενο-βάιλο (στην Τραπεζούντα, στην Κωνσταντινούπολη και το Negroponte, κλπ.), βοηθούμενο από συμβούλους εκλεγμένους από την τάξη των βενετών πατρικίων. 5. Βενετο-Οθωμανική Αυτοκρατορία Μετά από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους στις 29 Μαΐου 1453 το εμπόριο της Βενετίας με την ανατολική Μεσόγειο συνεχίστηκε. Η πρώτη συμφωνία ανάμεσα στα δύο κράτη έγινε στις 18 Απριλίου Η Βενετία και ο Μωάμεθ Β ο Πορθητής έκαναν ειρήνη και συνήψαν εμπορικές συμφωνίες. Το δίκτυο των βενετών προξένων διατηρήθηκε στις διάφορες πολιτείες της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (για παράδειγμα, υπήρχε πρόξενος στη Θεοδοσία το 1590), αλλά το εμπόριο άρχισε σταδιακά να φθίνει και τελικά έσβησε. 5 Οι Τούρκοι Σουλτάνοι εισήγαν ένα περιοριστικό καθεστώς για τα ξένα πλοία που έμπαιναν στη Μαύρη Θάλασσα και μετά τα μέσα του 16ου αιώνα η Μαύρη Θάλασσα δε ήταν πλέον προσβάσιμη στους εμπόρους της δυτικής Ευρώπης. Έλεγχος στα γλωσσάρια Χρυσή Ορδή, Μεγάλο Συμβούλιο και factoria (έχει μείνει ως έχει στο ελληνικό γλωσσάρι) και στη βιβλιογραφία το Lane F. "Progrès technologiques et productivité dans les transports maritimes dès la fin du Moyen-Age au début des Temps Modernes", δεν βρήκα τον αριθμό του τόμου. 1. Александров, И., Югозападното Черноморие в картните и текстови портулани ХІІІ-ХV в., Phd Dissertation (София 2002), σελ Карпов, С.П., Путями средневковых мореходов. Черноморская навигация Венецианской республики в ХІІІ-ХV вв. (Москва 1994), σελ Codice Trevisaneo, φ. 446 Archivio di Stato di Venezia. 4. Pedani, M-P., Venezia tra Mori, Turchi e Persiani (Vicenza 2005), σελ ; Theunissen, H., Ottoman-Venetian Diplomatics: The ahidnames. The Historical Background and the Development of a Category of Political-Diplomatic Instruments together with an annotated Edition of a Corpus of Relelvant Documents. PhD Dissertation, (Utrecht 1991). 5. Popescu, A., La Mer Noire ottomane: mare clausum? mare apertum? στο F. Bilici, I. Candea, A. Popescu (eds.) Enjeux politiques, économiues et militaires en Mer Noire (XIVe-XXIe siècle). Etudes à la mémoire de M. Guboglu (Braila 2007), σελ Βιβλιογραφία : Miklosich F., Müller J., Acta et diplomata graeca medii aevi sacra et profana I-VI, Vienna Zakythinos D., Le Chrysobulle d Alexis ΙΙΙ Comnène, Empereur de Trébizonde en faveur des Venitiens, Paris 1932 Thiriet F., La Romanie vénitienne au Moyen Age. Le développement et l exploitation du domaine Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 3/8

4 colonial vénitien, Paris 1959 Lilie R.J., Handel und Politik zwischen dem byzantinischen Reich und den italienischen Kommunen Venedig, Pisa und Genua in der Epoche der Komnenen und Angeloi ( ), Amsterdam 1984 Laiou A.E., Constantinople and the Latins. The Foreign Policy of Andronicus II, , Cambridge Mass. 1972, Harvard Historical Studies 88 Thomas G., Tafel G., Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Levante. 1. Theil ( ), Wien 1856 (repr. Amsterdam 1964) Laiou A.E., "Byzantium and the Black Sea, 13th-15th c.: Trade and the Native Populations of the Black Sea Area", Fol, A.N. (ed.), Bulgaria Pontica Medii Aevi 2, Sofia 1988, Nystazopoulou-Pélékidis M., "Venise et la mer Noire du XIe au XVe siècle", Θησαυρίσματα, 7, 1970, Todorova E., Mitchkovska P., Bibliografia delle fonti e delle ricerche sui rapporti tra Genova e le regioni del Mar Nero durante il medioevo, Sofia 1982 Karpov S.P., La navigazione veneziana nel Mar Nero, XIII-XV sec., Ravenna 2000 Pedani M.P., "Consoli veneziani nei porti di Mediterraneo nel età mоderna", Cancila, R. (ed.), Mediterraneo in armi (XV-XVII sec.), Palermo 2007, Atanasiu A., "Nave veneţiene şi genoveze în bazinul pontic", Cristea, O. (ed.), Marea Neagră. Puteri maritime Puteri terestre (sec. XIII-XVIII), Bucarest 2006, Карпов С.П., Итальянские морские республики и Южное причерноморье в ХІІІ-ХV вв. Проблемы торговли, Москва 1990 Kedar B., Merchants in crisis. Genoese and Venetian men of affairs and the fourtheenth century depression, New Haven London 1976 Matschke K.P., "Commerce, trade, markets, and money, Thirteenth-Fifteenth Centuries", Laiou, A. (ed.), The Economic History of Byzantium from the Seventh through the Fifteenth Century, Washington D.C. 2002, Dumbarton Oaks Studies 39, Matschke K.P., "The late Byzantine urban economy, Thirteenth-Fifteenth Centuries", Laiou, A. (ed.), The Economic History of Byzantium from the Seventh through the Fifteenth Century, Washington, D.C. 2002, Dumbarton Oaks Studies 39, Pegolotti F.B., La Pratica della mercatura, Cambridge, Massachusets 1936 Popescu A., "La Mer Noire ottomane: mare clausum? mare apertum?", Bilici, F. Candea, I. Popescu, A. (eds), Enjeux politiques, économqiues et militaires en Mer Noire (XIVe-XXIe siècle). Études à la mémoire de M. Guboglu, Braila 2007, Ciocîltan V., Mongolii şi Marea Neagra in secolele XIII-XIV, Bucureşti 1998 Dalché P., "Portulans and the Byzantine world", Macrides, R. (ed.), Travel in the Byzantine world: papers from the thirty-fourth Spring Symposium of Byzantine Studies, Birmingham, April 2000, Aldershot: Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 4/8

5 Ashgate 2002, Inalcik H., "The question of the closing of the Black Sea under the Ottomans", Αρχείον Πόντου, 35, 1979, Karpov S.P., "Black Sea and the crisis of the mid XIVth century: an underestimated turning point", Θησαυρίσματα, 27, 1997, Карпов С.П., История Трапезундской империи, Санкт Петербург 2007 Карпов С.П., Латинская Романия, Санкт Петербург 2000 Карпов С.П., Путями средневековых мореходовл Черноморская навигация венецианской республики в ХІІІ-ХV вв., Москва 1994 Laiou A.E., "The provisioning of Constantinople during the winter of ", Byzantion, 38, 1968, Lane F., "Progrès technologiques et productivité dans les transports maritimes dès la fin du Moyen Age au début des Temps Modernes", Review Historique, 1974, Manolescu R., "Le commerce sur le littoral ouest de la Mer Noire (à partir du XIIIe siècle jusqu'au milieu du XVIe siècle)", Études d histoire maritime présentées au XIIIe Congrès international des Sciences Historiques -Moscou 1970, Paris 1970, Cheynet J.-C., Morrisson C., "Prices and wages in the Byzantine world", Laiou, A. (ed.), The Economic History of Byzantium from the Seventh through the Fifteenth Century, Washington, DC 2002, Dumbarton Oaks Studies 39, Papacostea Ş., "Gênes, Venise et la Mer Noire à la fin du XIIIe siècle", Révue Roumaine d Histoire, 29: 3-4, 1990, Papacostea Ş., La Mer Noire carrefour des grandes routes intercontinentales , Bucureşti 2006 Pryor J., Geography, technology, and war. Studies in the maritime history of the Mediterranean , Cambridge 1988 Scandurra E., "The maritime republics", Bass, G. (ed.), A historу of seafaring, London 1972, Tangheroni M., Di Nero L., Commercio e navigazione nel Mediterraneo medioevale, Roma 1978 Unger R., The ship in the Medieval Economy, London 1980 Александров И., Югозападното Черноморие в картните и текстови портулани ХІІІ-ХV в., PhD Dissertation, София 2002 Almagia R., Monumenta Cartographica Vaticana. vol. I. Planisferi, carte nautiche e affini dal sec. XIV al XVII esistenti nella Biblioteca Apostolica Vaticana, Citta del Vaticano 1944 Cazacu M., "Venise et la Moldavie au début XVe siècle", Studii si Materiale de istorie Medie, 21, 2003, Charanis P., "Piracy in the Aegean during the reign of Michael VIII Palaelogus", Charanis, P. (ed.), Social, Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 5/8

6 economic and political life in the Byzantine Empire, London 1973, Chrysostomides J., "Venetian comercial privileges under the Paleologoi", Studi veneziani, 12, Cristea O., Veneţia şi Marea Neagă în secolele XIII XIV, Brăila 2004 Doumerc B., "Le galere da mercato", Alberto Tenenti e Ugo Tucci (eds.), Storia di Venezia, t. XII: Il Mare, Roma 1991, Doumerc B., "Le rôle ambigu de la muda vénitienne: convoi marchand ou unité de combat?", 15e Congr. National des Sociétés savantes. Histoire maritime, Avignon 1990, Fenster E., "Zur Fahrt der venezianischen Handelsgaleeren in das Schwarze Meer 1362", Byzantinoslavica, 39, 1978, Gjuzelev V., "Les relations bulgaro-vénitiennes durant la première moitié du XIVe siècle", Etudes Historiques, 9, 1979, Hocquet J.-C., Le sel et la fortune de Venise. 1-2 vols, Lille Kretschmayr K., "Die italienischen Portolane des Mittelalters. Ein Beitrag zur Geschichte der Kartographie und Nautik", Veröffentlichungen des Instituts für Meereskunde und des Geographischen Instituts an der Universität Berlin, 13, 1909 Lane Fr., Navires et constructeurs à Venise pendant la Renaissance, Paris 1965 Lane Fr., Venice. A maritime republic, Baltimore 1973 Luzzatto G., Storia economica di Venezia dall XI al XVI secolo, Venezia 1961 McNeill W., Venice. The Hinge of Europe , Chicago 1974 Migliardi G., "Presentation des archives du baile à Constantinople", Turcica, 33, 2001, Талызина А., "Венецианские нотариальные акты: новые возможности старых источников", Byzantinoslavica, 60: 2, 1999, Tenenti A., "Venezia e la pirateria nel Levante ", Pertusi, A., (ed.), Venezia e il Levante fino al secolo XV, Firenze 1973, Thiriet F., "De l importance des mers dans le système Romaniote de Venise", Byzantinobulgarica, 1, 1981, Thiriet F., Régestes des délibérations du Sénat de Venise concernant la Romanie, I-III, Paris Tiepolo M. Fr., "Fonti archivistiche meno noti sui rapporrti tra Venezia e le regioni del Mar Nero", Byzantinobulgarica, 1, 1981, Balard M., La Méditerranée médiévale: Espaces, itinéraires, comptoirs, Paris 2006 Δικτυογραφία : Byzantium, the Italian maritime powers, and the Black Sea before 1204 Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 6/8

7 La déroute financière gérée par Venise en The Encyclopedia of World History Γλωσσάριo : factoria Κέντρα εμπορικής δραστηριότητας ξένων εμπόρων (π.χ. Γενουατών ή Βενετών). muda, η η νηοπομπή με κατεύθυνση την Ανατολή ή τη Βόρειο Ευρώπη. Partitio Romaniae Το έγγραφο της συνθήκης που υπέγραψαν οι Λατίνοι της Δ Σταυροφορίας (δώδεκα Βενετοί και δώδεκα Φράγκοι) μεταξύ 12ης Απριλίου και 9ης Μαΐου Με αυτό ιδρύθηκε η Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης και διαμοιράστηκαν τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μεταξύ Βενετών και Φράγκων. βάιλος, ο Βάιλος ονομαζόταν ο αντιπρόσωπος (πρέσβης) της Bενετίας στην Kωνσταντινούπολη ήδη από τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. H θέση ήταν σημαντική και γι αυτό διορίζονταν σε αυτή μόνο μέλη της βενετικής τάξης των ευγενών (nobili). Ο βάιλος είχε ιδιαίτερη μόρφωση και η διπλωματική του παρουσία στην Yψηλή Πύλη ήταν καθοριστική οι εκθέσεις των βαΐλων και οι αναφορές τους στη βενετική διοίκηση συνιστούν σημαντικά έγγραφα που υπερβαίνουν τον αρχικό σκοπό της σύνταξής τους: Συχνά είναι πραγματικά εγχειρίδια πολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής επιστήμης και αποτελούν πολυτιμότατες πηγές για το σύγχρονο ιστορικό. Γαληνοτάτη, η ονομασία της Βενετίας στα μεσαιωνικά έγγραφα. Μεγάλο Συμβούλιο της Βενετίας, το απετελείτο από μέλη, είχε ως πρόεδρο το δόγη και αποφάσιζε για το καλό της βενετικής κοινότητας. πορτολάνος, ο Ναυτικό βιβλίο, είδος λιμενολογίου, επίτευγμα της ναυσιπλοΐας το 12ο αιώνα (από το λατινικό portus, λιμάνι). Παρείχε περιγραφή των ακτών και υποδείκνυε τα νηολόγια, ανάλογα με το λιμένα προορισμού. Επίσης, παρουσίαζε τα πιθανά αγκυροβόλια και τις γεωλογικές ιδιαιτερότητες. Ρωμανία, η ονομασία των βενετικών εδαφών στην πρώην Βυζαντινή Αυτοκρατορία Χρυσή Ορδή, η Συμβατική ονομασία του κράτους του Ουλούς Τζότσι ή του Χανάτου Κιπτσάκ. Πρόκειται για ένα λαό που ήταν επιμειξία Τούρκων και Μογγόλων και κατοικούσε στο δυτικό τμήμα της Μογγολικής Αυτοκρατορίας. Η Ορδή άκμασε από τα μέσα του 13ου μέχρι και τα τέλη του 14ου αιώνα και ανέπτυξε εμπορικές σχέσεις με λαούς της Μεσογείου, κυρίως Γενουάτες. Πηγές Tafel, G.,Thomas, G., Urkunden zur älteren Handels und Staatsgeschichte der Republik Venedig, vol. I III (Wien ) Pedani, M P., Venezia tra Mori, Turchi e Persiani (Vicenza 2005), σελ Χρονολόγιο 992: Το πρώτο χρυσόβουλο προς όφελος των βενετών εμπόρων : Η Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως : Βενετοί βάιλοι στην Κωνσταντινούπολη Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 7/8

8 1453: Άλωση της Κωνσταντινούπολης αι.: Συμφωνίες με οθωμανούς σουλτάνους Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 8/8