ΕΓΓΡΑΦΗ ΔΩΡΕΑΝ. Το Συνέδριο τελεί υπο την Αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου

Transcript

1 ΕΓΓΡΑΦΗ ΔΩΡΕΑΝ Το Συνέδριο τελεί υπο την Αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου Οργάνωση/Γραμματεία: Θα δοθούν 10 μονάδες συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης Kύριος χορηγός:

2 Because safety is not a little thing. ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΩΝ 4ο ΚΥΠΡΟΕΛΛΑΔΙΚΟ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Αγαπητοί Συνάδελφοι και Συνεργάτες, LMR L.GR.MKT.RI One contrast agent for every age. ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ Εκ μέρους της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, η Ακτινολογική Εταιρεία Κύπρου σε συνεργασία με την Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία, σας καλωσορίζουν στο 4ο Κύπρο- Ελλαδικό Ακτινολογικό Συνέδριο. Η ανάγκη της συνεχούς ενημέρωσης και εκπαίδευσης στις νεότερες εξελίξεις της Ακτινολογίας όπως και η διαχρονική συνεργασία των δύο Επιστημονικών Εταιρειών, είχε οδηγήσει στην διεξαγωγή του 1ου Κύπρο-Ελλαδικού Ακτινολογικού Συνεδρίου το 2002 και έκτοτε συνεχίστηκε με επιτυχία ως 4ετής θεσμός. Το 2014 δεν έγινε λόγω των δύσκολων καιρών που περνούσαν Ελλάδα και Κύπρος. Τώρα το 4ο Κυπροελλαδικό Ακτινολογικό Συνέδριο γίνεται πραγματικότητα, χάρη στην ευγενή υποστήριξη των χορηγών μας, τους οποίους και ευχαριστούμε θερμά. Το συνέδριο αυτό καλύπτει όλο το φάσμα της σύγχρονης Ακτινολογίας και των επι μέρους υποειδικοτήτων της, με θέματα που ενδιαφέρουν και τις κλινικές ειδικότητες, καθώς και θέματα Ιατροφυσικής και Ακτινοτεχνολογίας. Το συνέδριο θα είναι διαδραστικό, στοχεύοντας στην υψηλού επιπέδου ενημέρωση για τα πρόσφατα επιτεύγματα στην Ακτινολογία, καθώς και τροφή για συζήτηση σε θέματα που αφορούν την καθημερινή κλινική πράξη. Στις δραστηριότητες του συνεδρίου έχουν προσκληθεί 14 διακεκριμένοι Καθηγητές και Ακαδημαϊκοί δάσκαλοι από Ελλάδα και συμμετέχουν άλλοι 18 αξιόλογοι Κύπριοι ομιλητές. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει συνολικά 34 ομιλίες και αρκετές αναρτημένες ανακοινώσεις με στρόγγυλές τράπεζες και WorkShops. Κατά την τελετή έναρξης, θα απονεμηθούν τιμητικοί τίτλοι: Στον Καθηγητή Νικόλαο Γκουρτσογιάννη για την προσφορά του στην Ακτινολογία παγκοσμίως, τιμώντας ιδιαίτερα την Ελλάδα και τη Κύπρο, ο οποίος θα αναπτύξει στην τιμητική του ομιλία, το θέμα, Radiology and Multidisciplinary teams: Sructure, Role and Perspectives. Επίσης θα τιμηθούν ο Καθηγητής Κυριάκος Στριγγάρης και ο Δρ. Αλέκος Κανακάς για την πολυετή προσφορά τους ως Πρόεδροι στις Ακτινολογικές Εταιρείες Ελλάδος και Κύπρου. Η συμμετοχή όλων σας θα συνδράμει στην επιτυχία του Συνεδρίου μας και στην επιτυχημένη συνέχιση του θεσμού αυτού. Σας ευχόμαστε καλή διαμονή και καλή επιτυχία στο Συνέδριο μας. Με συναδελφικούς χαιρετισμούς Δρ. Χρύσα Τζιακούρη Καθηγητής Πάνος Πρασόπουλος Πρόεδρος Ακτινολογικής Πρόεδρος Ελληνικής 2 Εταιρείας Κύπρου Ακτινολογικής Εταιρείας 3 Πριν τη συνταγογράφηση συμβουλευθείτε την Περίληψη των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος

3 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΣ Ελληνικής Ακτινολογικής Εταιρείας ΔΣ Ακτινολογικής Εταιρείας Κύπρου Πρόεδρος: Π. Πρασόπουλος Χ. Τζιακούρη Σιακαλλή Αντιπρόεδρος: Μ. Τσουρούλας Μ. Μιχαηλίδης Γεν. Γραμματέας : Σ. Δευτεραίος Ε. Ηρακλέους Ταμίας: Β. Παπαδόπουλος Ρ. Δημητριάδου Μέλη: Σ. Απέργης Η. Κυριακόπουλος Α. Χαλαζωνίτης Μ. Κοντού Αλλαγιώτη Ε. Χαρταπίλας Σ. Κοκκής Κ. Λυμπερόπουλος Γ. Κολοκασίδης Φ. Τάκης Κ. Ιωαννίδης Ε. Πρωτοπαπά Κ. Ιωαννίδης Κ. Πατάτας Μ. Τσιτσκάρη Μ. Αριστείδου LMR L.GR.MKT.RI Primovist PFS Κάτοχος άδειας Κυκλοφορίας στην Ελλάδα & στην Κύπρο: Bayer Ελλάς ΑΒΕΕ, Σωρού Μαρούσι Τηλ.: Τοπικός αντιπρόσωπος στην Κύπρο: Novagem Ltd Τηλ Τμήμα Επιστημονικής Ενημέρωσης 4 5 Πριν τη συνταγογράφηση συμβουλευθείτε την Περίληψη των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος Τηλ Fax: medinfo.gr.cy@bayer.com

4 ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΕΞ ΕΛΛΑΔΟΣ Καθ. Αργυροπούλου Μαρία Καθηγήτρια Ακτινολογίας Ακτινολογικό Εργαστήριο Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Καθ. Αθηνά Βούρτση MD, PhD Ειδική Ακτινοδιαγνώστρια Μαστού Ιδρυτική πρόεδρος της ΕΕΑΜ Δρ Γκέλη Μυρσίνη MD, MSc Διευθύντρια, Επιστημονικά Υπεύθυνη Ακτινοδιαγνωστικού Τμήματος Αντικαρκινικού Ογκολογικού Νοσοκομείου Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας» Καθ. Καραντάνας Απόστολος Καθηγητής Ακτινολογίας στο Παν/μιο Κρήτης, Δ/ντής του Εργαστηρίου Ιατρικής Απεικόνισης και Δ/ντής Εργ. Τομέα του Παν/κού Γενικού Νοσ/μείου Ηρακλείου Καθ. Κελέκης Νικόλαος MD Professor and Chairman of Radiology 2nd Department of Radiology Medical School National and Kapodistrian University of Athens Καθ. Τσαπάκη Βιργινία Ακτινοφυσικός Ιατρικής, Υπεύθυνη Ακτινοπροστασίας, Κωνσταντοπούλειο Γ. Ν. Ν. Ιωνίας Δρ Φειδά Ελένη Διευθύντρια Ακτινοδιαγνωστικής Ε.Σ.Υ., Υπεύθυνη Τμήματος Απεικόνησης Μαστού, Γ.Ν.Α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Επικ. Καθ. Φιλιππιάδης Δημήτριος Κ. MD, PhD, MSc, EBIR Επίκουρος Καθηγητής Διαγνωστικής και Επεμβατικής Ακτινολογίας Β Εργαστήριο Ακτινολογίας, ΠΓΝ ΑΤΤΙΚΟΝ Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ Καθ. Αρκάδιος Ρουσάκης Ακτινοδιαγνώστης & Επεμβατικός Ακτινολόγος, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής των τμημάτων Αξονικής & Μαγνητικής Τομογραφίας των Νοσοκομείων Υγεία & Μητέρα, Μαρούσι-Ελλάδα. Καθ. Κοτούλας Γρηγόριος Δρ Ρουσάκης Αρκάδιος Επικ Καθ.Λάβδας Ελευθέριος Επίκουρος Καθηγητής Στο ΤΕΙ Αθήνας Δρ Παπανικολάου Νικόλαος Principal Investigator in Oncologic Imaging, Champalimaud Foundation, Lisbon Καθ. Σεϊμένης Ιωάννης Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής Δημόκριτο Πανεπιστήμιο Θράκης 6 7

5 Κύπριοι Ομιλητές Δρ Ανδρονίκου Ζουβάνη Μαρία MBBCh (Wits,) BSc (Wits), FCRAD (SA) Διευθύντρια του Ακτινολογικού κέντρου Δημόκριτος, Παραλίμνι Ακτινολογικό Κέντρο Δημόκριτος Δρ Δημητριάδου Ρένα Βοηθός Διευθύντρια Πυρηνικής Ιατρικής στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού Δρ Ηρακλέους Ελένη MD,DMRD,FRCR,PhD,ESSR Επιστημονική Διευθύντρια Ακτινολογικού Διαγνωστικού Κέντρου Άγιος Θέρισσος Δρ Κάργα Αρχοντία Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης Ακτινολογικό Τμήμα Απολλώνιου Ιδιωτικού Νοσοκομείου, Λευκωσία Δρ Κοτζιαμάνη Νατάσα Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης KOTZIAMANIS BIODIAGNOSTICS, Λεμεσος Δρ Κούρρη Αρίστη Βοηθός Διευθύντρια του Ακτινολογικού τμήματος στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας Υπεύθυνη του τμήματος Μαγνητικής τομογραφίας του Γ.Ν.Λευκωσίας Δρ Μαρίνου Μαργαρίτα Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης Ακτινολογικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος, Λευκωσία Δρ Μητσέλος Λάμπρος Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης, Diplomate of the American certification board of cardiovascular CT with Level II competency in CMR. Υπεύθυνος του ακτινοδιαγνωστικού τμήματος στο American Medical Center, Λευκωσία Δρ Μιχαηλίδης Μιχάλης Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης Πολυκλινική Υγεία, Λεμεσός Δρ Παπαλεοντίου Αντώνης Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης Απολλώνιο Νοσοκομείο, Λευκωσία Δρ Πατάτας Κυριάκος MBBS, BSc, FRCR, EBIR Επεμβατικός Ακτινολόγος American Medical Center, Λευκωσία Δρ Πατζιαρά Μαρία Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης Πολυκλινική Υγεία, Λεμεσός Δρ Στυλιανού Ελένη Ειδική Ακτινολόγος στο διαγνωστικό κέντρο Alpha Evresis, Λευκωσία Δρ Τζιακούρη Σιακαλλή Χρύσα MD, PhD MPA Επεμβατική Ακτινολόγος /Νευροακτινολόγος Διευθύντρια Ακτινολογικού τμήματος Νοσοκομείο Λάρνακας Δρ Τσισκάρη Μαρία Επεμβατική Ακτινολόγος, Απολλώνιο Νοσοκομείο, Λευκωσία Δρ Φιλίππου Άννη Ειδική Ακτινολόγος Πολυκλινική Υγεία, Λεμεσός 8 9

6 ΣΑΒΒΑΤΟ 6 Μαΐου :00-8:30 Εγγραφές 8: ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Προεδρείο: Δρ. Κώστας Βούλγαρης Δρ. Γιάννης Κολοκασίδης 8:30-9:00 ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ Τεχνικά Σφάλματα και τρόποι ελαχιστοποίησης τους Επίκουρος Καθηγητής Ελευθέριος Λαβδάς 9:00-9:30 Τεχνικά ζητήματα και προκλήσεις στην απεικόνιση διάχυσης του σώματος Καθηγητής Γιάννης Σεϊμένης 9:30-10:55 << ΚΑΡΔΙΑ >> WORK SHOP Προεδρείο: Δρ Δήμητρα Ζιάκα Δρ Αντώνης Παπαλεοντίου 9:30-10:10 Αξονική τομογραφία καρδιάς και αγγείων: Επεξεργασία και διάγνωση περιστατικών σε σταθμό εργασίας ζωντανά σε πραγματικό χρόνο Δρ Λάμπρος Μητσέλος 10:10-10:55 Συγγενείς καρδιοπάθειες: Ταξινόμηση, Μορφολογία & Λειτουργική διερεύνηση Καθηγητής Νικόλαος Κελέκης 10:55-11:15 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ Χορηγός: ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ 11:15-12:15 ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Προεδρείο: Δρ. Κυριάκος Αριστείδου Δρ Χρίστος Νικολάου 11:15 11:45 Απεικόνιση της Υποξαιμικής /Ισχαιμικής εγκεφαλοπάθειας των νεογνών Καθηγήτρια Μαρία Αργυροπούλου 11:45-12:00 Τι νεότερο στην Νευροακτινολογία Δρ. Ελένη Ηρακλέους 12:00-12:15 Η Επεμβατική Νευροακτινολογία στην αντιμετώπιση των ΑΕΕ Δρ. Χρύσα Τζιακούρη Σιακαλλή 12:15-13:30 ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Προεδρείο: Δρ Γιώργος Βορκάς Δρ Κλεάνθης Ιωαννίδης 12:15-13:00 WorkShop Ο ρόλος της Μαγνητικής Τομογραφίας στην Αξονική Σπονδυλοαρθροπάθεια Καθηγητής Απόστολος Καραντάνας 13:00-13:30 Διαδερμικές διηθήσεις, Νευρόλυση και αντιμετώπιση άλγους στη Σπονδυλική Στήλη Επικ. Καθηγητής Δημήτρης Φιλιππιάδης 13:30-15:00 ΕΛΑΦΡΥ ΓΕΥΜΑ Χορηγός: ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ 15:00 16: 00 ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ Προεδρείο: Δρ. Δημήτρης Καολής Δρ Στέλιος Κοκκής ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ 15:00-15:30 Νέα Ευρωπαϊκή νομοθεσία και o ρόλος των ειδικών προγραμμάτων συλλογής δόσης ασθενών Καθηγήτρια Βιργινία Τσαπάκη 15:30-16:00 Εστιακές αλλοιώσεις ήπατος. Ο ρόλος του Gadoxetatedisodium (GdEOBDTPA Disodium) (Μαγνητική τομογραφία ήπατος) Δρ Αρκάδιος Ρουσάκης 16:00-17:10 TA ΝΕΟΤΕΡΑ ΣΤΑ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ IMAGING BIOMARKERS Προεδρείο: Δρ Δημήτρης Σοφοκλέους, Δρ. Ειρήνη Πολυκάρπου 16:00-16:40 Νεότερα δεδομένα στην χρήση των σκιαγραφικών μέσων Δρ. Γρηγόρης Κοτούλας 16:40-17:10 Radiomics and Imaging Biomarkers: Clinical applications with a focus on cancer 10 Δρ. Νίκος Παπανικολάου 11

7 17:10-17:20 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ 17:20-18:20 ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΤΕΛΕΤΗ Συντονίστρια: Δρ. Μαργαρίτα Μαρίνου Χαιρετισμοί: Πρόεδρος Παγκύπριου Συλλόγου Τεχνολόγων Ακτινολογίας ΠΣΕΤΑΑ Πρόεδρος Συνδέσμου Ιατροφυσικής και Βιο-ιατρικής Κύπρου CAMPBE Πρόεδρος Ακτινολογικής Εταιρείας Κύπρου Πρόεδρος Ένωσης Επαγγελματιών Ακτινολόγων Ελλάδος Πρόεδρος Ελληνικής Ακτινολογικής Εταιρείας Πρόεδρος Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου Υπουργός Υγείας ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΙΜΗΤΙΚΩΝ ΤΙΤΛΩΝ Τιμητική απονομή τίτλου: Αντεπιστέλλων Πρόεδρος ΑΕΚ Στον τέως Πρόεδρο ΑΕΚ Δρ. Αλέκο Κανακά Τιμητική απονομή τίτλου: Αντεπιστέλλων πρόεδρος ΑΕΚ Στον τέως Πρόεδρο ΕΑΑ Καθηγητή Κυριάκο Στριγγάρη Τιμητική απονομή τίτλου: Επίτιμος Πρόεδρος ΑΕΚ Στον Καθηγητή Ακτινολογίας Νικόλα Γκουρτσογιάννη (Επίτιμο πρόεδρο ESR/ European Society of Radiology & ESOR European School of Radiology) ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ 18:20-18:50 Radiology and Multidisciplinary Teams: Structure, Role and Perspectives Καθ. Νικόλας Γκουρτσογιάννης 18:50-19:00 Κλείσιμο Τελετής ΔΕΙΠΝΟ ΚΥΡΙΑΚΗ 7 Μαΐου :00-9:45 << ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΗΠΑΡ >> Προεδρείο: Δρ Ευγένιος Κότσαπας Δρ Λεωνίδας Ιωάννου Α. Βιοψίες αλλοιώσεων ήπατος: Δρ Μιχάλης Μιχαηλίδης Β. Χημειοεμβολισμοί ΧΜΕ: Δρ Μαρία Τσισκάρη Γ. Θερμοκαυτηρίαση ήπατος: Δρ Κυριάκος Πατάτας 9:45-11:15 ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ : ΟΤΙ ΝΕΩΤΕΡΟ ΣΤΗΝ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Προεδρείο: Δρ Ηλίας Κυριακόπουλος. Δρ Ανδρούλλα Δημητρίου 9:45-10:05 Εξατομικευμένη προσέγγιση: Τομοσύνθεση (DBT) και 3D αυτοματοποιημένο υπερηχογράφημα μαστού (ABUS) Δρ Αθηνά Βούρτση 10:05-10:25 Ψηφιακή Μαστογραφία με ΕΦ χορήγηση σκιαγραφικού (CESM) Δρ. Φειδά Ελένη 10:25-10:40 Υπέρηχοι και σκιαγραφικά: αλήθεια ή παραμύθια; Δρ Μαρία Ζουβάνη 10:40-10:55 Στερεοτακτική Βιοψία μαστών με Τομοσύνθεση Δρ Άννη Φιλίππου 10:55-11:15 Μαγνητική Μαστογραφία: Ενδείξεις, δυνατότητες και περιορισμοί. Κλινικές περιπτώσεις (Breast MRI) Δρ Αρκάδιος Ρουσάκης ΣΥΖΗΤΗΣΗ 11:20-11:35 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ Χορηγός: ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ 12 13

8 11:35-12:45 <<ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ή ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ>> Προεδρείο: Δρ. Ανδριάνα Χρυσοστόμου Δρ. Ανδρέας Κοτζιαμάνης Κοιλίας: Μαστός: Μαστός: Ογκολογία: Μυοσκελετικό: Νευροακτινολογία: Δρ. Αντώνης Παπαλεοντίου Δρ. Νατάσα Κοτζιαμάνη Δρ. Μαργαρίτα Μαρίνου Δρ. Αρχοντία Κάργα Δρ. Αρίστη Κούρρη Δρ. Ελένη Στυλιανού 12:45-2:00 Στρογγύλη τράπεζα: ΘΥΡEΟΕΙΔΗΣ/ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Προεδρείο: Δρ Μαρία Οικονομίδου Δρ Ξένια Κωνσταντινίδου 12:45-13:00 Ο ρόλος των Υπερήχων και άλλων διαγνωστικών μεθόδων στην Διερεύνηση και Διαχείριση παθήσεων του Θυρεοειδούς και Παραθυρεοειδών αδένων Δρ. Χρύσα Τζιακούρη Σιακαλλή 13:00 13:15 Ο ρόλος της Πυρηνικής Ιατρικής στην διερεύνηση παθήσεων θυρεοειδούς και παραθυρεοειδών αδένων Δρ Ρένα Δημητριάδου 13:15 13:30 Προεγχειρητική χαρτογράφηση αδενωμάτων Παραθυρεοειδών αδένων με Αξονική Τομογραφία Δρ. Μαρία Παντζιαρά 13:30 13:55 Θερμοκαυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες Όζων Θυρεοειδούς Δρ. Mυρσίνη Γκέλη ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΛΗΞΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Salient Contrast Injection System Equipment Service At the High Quality Standards You Expect EPM (Engineered Predictive Maintenance) Includes verification and recalibration per factory specifications and procedures Factory-Trained Certified Field Service Engineers Deliver the highest quality on-site service Centralized Customer Support Center One call does it all Technical assistance, service requests and parts Mobile Parts Inventory and Strategic Warehousing Ensure fast on-site parts delivery Υπεύθυνος κυκλοφορίας στην Ελλάδα: Bayer Ελλάς ΑΒΕΕ, Σωρού 18-20, Μαρούσι Τοπικός αντιπρόσωπος της Bayer R&I BV στην Κύπρο: L.G. Biomed Solutions Ltd, Tel: Τμήμα Επιστημονικής Ενημέρωσης Τηλ , Fax: Customer Service Support Τηλ free line Fax:

9 ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ MRI PHILIPS INGENIA 3T ΙΑΤΡΙΚΟ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΓΙΟΣ ΘΕΡΙΣΣΟΣ MRI - CT -US - y-camera ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ΛΑΡΝΑΚΑ - ΑΡΑ ΙΠΠΟΥ Ο Άγιος Θέρισσος εξειδικεύεται από το 1990 στην απεικόνιση τόσο με την χρήση του μαγνητικού όσο και με τον αξονικό τομογράφο. Από τον Αύγουστο του 2017 το κέντρο θα αναβαθμιστεί με τον καινούργιο, κορυφαίο μαγνητικό τομογράφο της Philips Ingenia 3 Tesla. Το νέο αυτό μηχάνημα θα αντικαταστήσει τον πρωτοπόρο Philips Achieva 3T στην Λευκωσία, με νέα υψηλή τεχνολογία που σε συνδυασμό με τα εξειδικευμένα πηνία θα εξασφαλίζει καλύτερα και γρηγορότερα αποτελέσματα. Ο νέος τρόπος λειτουργίας των πηνίων του με ψηφιακή ανάλυση ευρείας ζώνης και επεξεργασία κατευθείαν στην πηγή (στο πηνίο) οδηγεί σε 40% αύξηση του λόγου σήματος προς τον θόρυβο (SNR) με ενισχυμένη απόδοση με τεχνολογία ραδιοσυχνότητας ανεξάρτητη από κανάλια, αλλά με χρήση οπτικών ινών. Έτσι, απλουστεύεται η επεξεργασία με χρήση λιγότερων συνιστωσών/ηλεκτρονικών στοιχείων, εξαφανίζονται οι παρεμβολές από τη χρήση αναλογικών λειτουργιών και επιτυγχάνεται η δημιουργία σήματος χωρίς παραμορφώσεις ή συμπίεση. Τα παραπάνω εξασφαλίζουν μείωση των ψευδοκαταχωρήσεων (ειδικά στα μεταλλικά υλικά), καλύτερη ευκρίνεια, και μικρότερο χρόνο εξέτασης. Επιπλέον, η εγκάρσια διάμετρος του κυλίνδρου εξέτασης στον νέο μαγνήτη ανέρχεται στα 70 cm με το μεγαλύτερο πεδίο ενδιαφέροντος (FOV) στην κατηγορία του - σε σύγκριση με cm στους λοιπούς συμβατικούς μαγνητικούς τομογράφους - που βοηθά να μειώνεται το αίσθημα κλειστοφοβίας, να καλύπτονται μεγαλύ-τερα ανατομικά τμήματα του σώματος και να διεκπεραιώνονται εξετάσεις σε παχύσαρκους ασθενείς. Οι βελτιστοποιημένες τεχνικές προσφέρουν καλύτερες εξετάσεις αγγειογραφίας, φασματοσκοπίας, μοριακής διάχυσης σε ακόμα μικρότερες περιοχές του σώματος, ενώ υπάρχουν καινούργια εξειδικευμένα προγράμματα στον εγκέφαλο, στον μαστό, στον προστάτη, στο ορθό, και στο μυοσκελετικό (συμπεριλαμβανομένου της σπονδυλικής στήλης). Στο παράρτημά μας στην Λάρνακα, θα εξακολουθεί να ηγείται ο ευέλικτος μαγνητικός τομογράφος της Siemens Avanto 32 καναλιών των 1.5 Tesla, που θεωρείται από τα κορυφαία μοντέλα στο είδος του. Επιπρόσθετα, το ήδη αναβαθμισμένο πρόγραμμα αποθήκευσης εικόνων (PACS) εξασφαλίζει την άμεση πρόσβαση των συνεργαζόμενων ιατρών στις εξετάσεις των ασθενών τους διαδικτυακά, χωρίς την χρήση του ψηφιακού δίσκου (CD). Το κέντρο μας συνεχίζει την παράδοση της τελευταίας λέξης στην τεχνολογία, με έμφαση στην σωστή, άρτια και γρήγορη διεκπεραίωση των περιστατικών και την επαγγελματική εξυπηρέτηση των εξεταζόμενών μας. ΝΕΟΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΟ MRI ΠΟΥ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΜΑΣ Η απεικόνιση υψηλής ευκρίνειας του τοιχώματος των ενδοκράνιων αγγείων στο μαγνητικό τομογράφο με την τρισδιάστατη (3D) Black Blood τεχνική, προσφέρει το πλεονέκτημα της ακριβούς εντόπισης της παθολογίας του τοιχώματος των αγγείων που πιθανόν να μην είναι ορατή στην αγγειογραφία, αυξάνοντας έτσι τη διαγνωστική ακρίβεια. Η ίδια τεχνική βελτιώνει επίσης τις εικόνες νευρογραφίας. Η απεικόνιση στο μαγνητικό τομογράφο με τη χρήση ειδικών ακολουθιών καταστολής των ψευδοκαταχωρήσεων που προκαλούνται από μεταλλικά αντικείμενα, αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τη μελέτη των επιπλοκών μετά από αρθροπλαστική, κάτι που ως τώρα δεν ήταν εφικτό. Η τεχνική Arterial Spin Labeling (ΑSL) χρησιμεύει στη μη-επεμβατική εκτίμηση της αιματικής εγκεφαλικής ροής, χωρίς την ΕΦ χορήγηση παραμαγνητικής ουσίας, αλλά με μαγνητική σήμανση του διερχόμενου αίματος. Η τεχνική αυτή δύναται να χρησιμοποιηθεί επίσης στη μελέτη της άνοιας και στη μελέτη των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία σώματος (whole-body MRI) αποτελεί μία μη-επεμβατική μέθοδο πληθυσμιακού ελέγχου (screening) σε στεφανιαίο επίπεδο με τη χρήση γρήγορων ακολουθιών. Επίσης, η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία με την τεχνική της μοριακής διάχυσης (whole body MRI with diffusion weighted imaging) έχει πρόσφατα χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση δευτεροπαθών εντοπίσεων σε ογκολογικούς ασθενείς. H αυτόματη και αξιόπιστη ποσοτική ογκομετρία του εγκεφαλικού παρεγχύματος, στο σύνολό του ή επί μέρους τμημάτων του, συντελεί στην αντικειμενική διάγνωση και παρακολούθηση των νευροεκφυλιστικών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης και της κατά πλάκας Σκλήρυνσης

10 Μηχάνημα ψηφιακής μαστογραφίας με τομοσύνθεση της εταιρείας HOLOGIC που λειτουργεί στo ιδιωτικό νοσοκομείο 'Ευαγγελισμός' INFORMATION LINE (+357)

11 Περιλήψεις ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ Διαλέξεων 20 21

12 ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΌΠΟΙ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥΣ Λαβδάς Ελευθέριος Επίκουρος Καθηγητής στο ΤΕΙ Αθήνας στο Τμήμα Ακτινοθεραπείας Ακτινολογίας και απόφοιτος του ίδιου τμήματος. Κάτοχος Master (MSc) στην Ιατρική Φυσική Πανεπιστήμιο Πατρών και διδακτορικού (PhD) στην Ιατρική Απεικόνιση Ιατρική Λάρισας Τεχνικό σφάλμα (artifact) στην μαγνητική τομογραφία, ορίζεται κάθε απόκλιση της εικόνας από την ακριβή αναπαράσταση των ανατομικών και γεωμετρικών χαρακτηριστικών του ανθρωπίνου σώματος. Τα τεχνικά σφάλματα προκαλούν ελάττωση της ποιότητας της εικόνας και συχνά μπορούν να μιμηθούν παθολογία με αποτέλεσμα την επανάληψη της εξέτασης ή την συμπλήρωση της με άλλη διαγνωστική μέθοδο. Τα κυριότερα είναι τα ακόλουθα: 1. Ανεπαρκής δειγματοληψία (Aliasing ή wrap-around). Στο φαινόμενο αυτό ανατομικές δομές που βρίσκονται έξω από το πεδίο απεικόνισης (FOV) εμφανίζονται εντός της εικόνας όταν η συχνότητα δειγματοληψίας είναι χαμηλή. Το παραπάνω σφάλμα επιλύεται αυξάνοντας την συχνότητα δειγματοληψίας, το πεδίο απεικόνισης και χρησιμοποιώντας φίλτρα αποκοπής. 2. Σφάλμα ακρωτηριασμού (truncation artifact). Το σφάλμα αυτό οφείλεται στην αδυναμία του μετασχηματισμού Fourier να αποδώσει σωστά τις αιφνίδιες μεταβολές στην ένταση του σήματος. Αντιμετωπίζεται με χρήση ειδικού φίλτρου και αύξηση του αριθμού των βημάτων κωδικοποίησης φάσης. 3. Διασταυρούμενη διέγερση (crosstalk). Το φαινόμενο αυτό εκδηλώνεται ως μείωση του λόγου σήματος προς θόρυβο από δομές με μεγάλο χρόνο Τ1, όπως το ΕΝΥ. Για τον περιορισμό του σφάλματος μπορούμε να αυξήσουμε το διάστημα μεταξύ των τομών και να εφαρμόσουμε δυο διαφορετικές ακολουθίες τους, τα πρωτόνια στο νερό και στο λίπος μεταπίπτουν σε διαφορετικές συχνότητες. Το φαινόμενο περιορίζεται αυξάνοντας το εύρος των συχνοτήτων, την κωδικοποίησης συχνότητας και με καταστολή σήματος του λίπους. 6. Μαγνητική επιδεκτικότητα (magnetic susceptibility). Οι διαφορετικοί βαθμοί μαγνητικής επιδεκτικότητας προκαλούν τεχνικό σφάλμα, ειδικά στα όρια των ιστών και σε περιοχές με μεταλλικά ξένα σώματα (clips), λόγω ανομοιογένειας του τοπικού μαγνητικού πεδίου. Το σφάλμα μειώνεται με την επιλογή ακολουθίας TSE και με μείωση του χρόνου ΤΕ καθώς και λήψη λεπτότερων τομών. 7. Ακύρωση σήματος ύδατος λίπους (Fat/water phasing). Σε ακολουθίες βαθμιδωτής ηχούς, λόγω της απουσίας του παλμού των 180ο, τα πρωτόνια του λίπους και του νερού βρίσκονται σε διαρκή μεταβολή ως προς τη φάση τους συναρτήσει του χρόνου ΤΕ. 8. Παρεμβολή ραδιοκυμάτων (zipperlike artifact). Το τεχνικό αυτό σφάλμα, παρουσιάζεται ως μια φωτεινή γραμμή στον άξονα του πεδίου κωδικοποίησης φάσης,. 9. Τα ηλεκτρονικά σφάλματα i) Φωτεινή ή σκοτεινή κηλίδα στο κέντρο της εικόνας (central point artifact ), ii) «Ψαροκόκκαλο» (herringbone artifact): παράγεται από σφάλμα στην επεξεργασία Fourier και έχει την εικόνα υφαντού, iii)αστάθεια φάσης: προκύπτει από μικρές παροδικές ανακρίβειες των ενισχυτών των βαθμιδωτών πεδίων και των πηνίων-πομπών. Εκδηλώνεται ως κακής ποιότητας εικόνα με συνοδό αύξηση της έντασης σήματος του αέρα στον άξονα φάσης, που μοιάζει με σφάλμα κίνησης. iv) Αποτυχία αυτοθωράκισης. 4. Η κίνηση ασθενών ή η ροή. Παράγουν πολλαπλά τεχνικά σφάλματα «είδωλα» τα οποία περιορίζονται με παλμούς προκορεσμού, με τεχνικές υπερδειγματοληψίας σε συνδυασμό με κυκλικό τρόπο πλήρωσης του Κ- χώρου (propeller, blade). 5. Χημική μετατόπιση (chemical shift). Λόγω της διαφοράς του χημικού περιβάλλοντος 22 23

13 Τεχνικά ζητήματα και προκλήσεις στην απεικόνιση διάχυσης του σώματος I. Σεϊμένης Θα αναφερθούν οι βασικές αρχές καθώς και οι διαφορετικές προσεγγίσεις της απεικόνισης με βαρύτητα διάχυσης στο σώμα. Θα συζητηθούν τεχνικά ζητήματα στην ποιοτική αξιολόγηση των εικόνων διάχυσης δεδομένου ότι η ένταση σήματος εξαρτάται από τη διάχυση των μορίων νερού αλλά και από τη σταθερά χαλάρωσης Τ2. Σχετικά με τον ποσοτικό υπολογισμό του φαινομενικού συντελεστή διάχυσης, θα αναφερθούν οι κύριες παράμετροι που επηρεάζουν την ακρίβεια της μέτρησης και οι περιορισμοί στην εφαρμογή της μεθόδου στην κλινική πράξη. Εν συνεχεία, θα γίνει αναφορά στο μοντέλο της ασύμφωνης κίνησης εντός του ογκοστοιχείου (IVIM). Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η ασύμφωνη ροή αίματος στα τριχοειδή αγγεία έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της μαγνήτισης του αίματος όταν εφαρμόζονται βαθμιδωτά πεδία διάχυσης. Λόγω της ψευδοτυχαίας κατανομής των τριχοειδών αγγείων στο χώρο, η κυκλοφορία του αίματος σε αυτά προσομοιάζει, σε μακροσκοπικό επίπεδο, μια διαδικασία ψευδοδιάχυσης. Οι σχετικές ποσοτικές παράμετροι και οι πιθανές κλινικές εφαρμογές θα συζητηθούν. Επιπλέον, θα γίνει μια σύντομη αναφορά στη χρήση των τεχνικών της απεικόνισης μαύρου αίματος και του τανυστή διάχυσης στο σώμα. Αξονική τομογραφία καρδιάς και αγγείων: Επεξεργασία και διάγνωση περιστατικών σε σταθμό εργασίας ζωντανά σε πραγματικό χρόνο Λάμπρος Μητσέλος Ιατρός Ακτινοδιαγνώστης, Diplomate of the American certification board of cardiovascular CT with Level II competency in CMR. Υπεύθυνος του ακτινοδιαγνωστικού τμηματος στο American Medical Center Λευκωσία - Κύπρος

14 Δρ Ελένη Ηρακλέους MD, DMRD, FRCR, PhD, ESSR Δρ Κώστας Βούλγαρης EDiR Δρ Στέλιος Δημητρίου EDiR (Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Αγιος Θέρισσος Λευκωσία) Ο ρόλος της ζελατινάσης Τι νεότερο στη Νευροακτινολογία ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (ΑΕΕ) Κατά τη διάρκεια του ισχαιμικού ΑΕΕ, παρατηρείται αυξημένη δραστηριότητα του ενζύμου ζελατινάση στις περιοχές του εγκεφάλου που υποαρδεύονται, προκαλώντας σημαντική καταστροφή του εγκεφαλικού παρεγχύματος, με διαταραχή του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, αιμορραγία και νέκρωση των εγκεφαλικών κυττάρων. Ο S Chen με την ομάδα του (Δεκ 2015) υπέθεσαν ότι η ανίχνευση και απεικόνιση της δραστηριότητας της ζελατινάσης σε πραγματικό χρόνο, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην ανάπτυξη αναστολέων της ζελατινάσης και πρόληψη της καταστροφής των εγκεφαλικών κυττάρων. Η δραστηριότητα της ζελατινάσης στα ποντίκια δύναται να ανιχνευθεί με τη χρήση ειδικών πεπτιδίων σεσημασμένων με ραδιοϊσότοπο (ACPPs tagged with a fluorescence και/ή παραμαγνητική ουσία). Η Μαγνητική Τομογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παρακολούθηση της κατανομής της δραστηριότητας της ζελατινάσης στο εγκεφαλικό παρέγχυμα στην πορεία του χρόνου, μετά από ένα ισχαιμικό επεισόδιο. Λόγω του σημαντικού ρόλου της ζελατινάσης στην παθοφυσιολογία της εγκεφαλικής ισχαιμίας, η εκλεκτική αναστολή της δράσης της φαίνεται να αποτελεί μία υποσχόμενη, μελλοντική θεραπευτική επιλογή στην οξεία ισχαιμία. Σύμφωνα με τον S. Kurzepa (2014), έχει ήδη αποδειχθεί ότι συνθετικοί αναστολείς της ζελατινάσης μειώνουν την έκταση του ισχαιμικού εμφράκτου σε ζωϊκά μοντέλα. Η πολυφασική Υπολογιστική Τομογραφία παρέχει πληροφορίες σχετικά με το βαθμό και την έκταση της σκιαγράφησης των παράπλευρων χοριοειδών αγγείων, εύρημα που συντελεί στην απόφαση των θεραπευτικών χειρισμών θρομβόλυσης (Bijou k. Menou 2015). Ταχεία Μαγνητική Τομογραφία: Στη διαγνωστική προσέγγιση των οξέων ΑΕΕ, προτείνεται η χρήση μιας υπερταχείας εξέτασης με τη χρήση του Μαγνητικού Τομογράφου, η οποία συμπεριλαμβάνει αγγειογραφικό έλεγχο των ενδοκράνιων αγγείων, καθώς και εφαρμογή της τεχνικής μοριακής διάχυσης και αιματικής διήθησης, παρέχοντας εντός 6 λεπτών περισσότερες πληροφορίες συγκριτικά με την αντίστοιχη ΥΤ εξέταση (Kambiz Nae 2014). Μη-Απεικονίσιμα στη ΜΤ έμφρακτα: Κλινικά επιβεβαιωμένα ΑΕΕ είναι δυνατό να μην είναι απεικονίσιμα με την χρήση της τεχνικής της μοριακής διάχυσης, λόγω του ότι οι μεταβολές στην αιματική διήθηση δεν είναι τόσο σοβαρές ώστε να προκαλέσουν απεικονίσιμο κυτταροτοξικό οίδημα, αλλά είναι δυνατό να προκαλέσουν κλινική συμπτωματολογία. Η σημασία του φαινομένου αυτού έγκειται στο ότι, ασθενείς με κλινικά επιβεβαιωμένα ισχαιμικά ΑΕΕ και αρνητικά ευρήματα στην τεχνική μοριακής διάχυσης, δύνανται να υποτροπιάσουν εντός 1 έτους (Stepen D J 2015 and Fujimoto 2012) και ως εκ τούτου χρήζουν της κατάλληλης θεραπείας. Υψηλής ευκρίνειας ΜΤ: Η απεικόνιση του τοιχώματος των ενδοκράνιων αγγείων με τη χρήση της μαγνητικής τομογραφίας υψηλής ευκρίνειας (high resolution MRI με την τεχνική 3D black blood) πλεονεκτεί της συμβατικής απεικόνισης των ενδοκράνιων αγγείων με τη χρήση της ΥΤ, ΜΤ και ψηφιακής αγγειογραφίας, αφενός παρέχοντας άμεσες πληροφορίες για τις τοιχωματικές αλλοιώσεις των αγγείων και ειδικά για τις αθηρωματικές πλάκες με θετική αναδιαμόρφωση που συνήθως δεν απεικονίζονται στις συμβατικές μεθόδους αγγειογραφίας και αφετέρου διακρίνοντας την αθηροσκλήρυνση από άλλες παθολογικές καταστάσεις όπως οι αγγειίτιδες, η νόσος Moya Moya, το σύνδρομο PRES και ο διαχωρισμός ενδοκράνιων αγγείων (Kim 2014). Νευρογραφία: Η χρήση της τεχνικής 3D black blood βελτιώνει σημαντικά και την απεικόνιση των νεύρων με την χρήση της Μαγνητικής Τομογραφίας. Λεπτοί ενδοκράνιοι καθετήρες: Η απεικόνιση των ενδοκράνιων και στεφανιαίων αγγείων μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί με την χρήση ειδικών, ενδοαυλικών, λεπτών καθετήρων και την εφαρμογή ειδικών τεχνικών, όπως integrated backscatter ultrasound και optical coherence tomography με τη χρήση φωτοκυμάτων, παρέχοντας ανάλυση έως και 4-20μm. Η χρήση του PET CT στην απεικόνιση των αθηρωματικών πλακών συμπεριλαμβάνει τη μοριακή απεικόνιση της αθηροσκλήρυνσης φλεγμονής με τη χρήση του 18-FDG (fluorodeoxyglucose). Επίσης, με τη χρήση του 18F-NaF (18F-sodium fluoride - PET bone-seeking agent) είναι δυνατή η απεικόνιση της πρώιμης αποτιτάνωσης των αθηρωματικών πλακών, φάση στην οποία είναι δυνατή η ρήξη τους προκαλώντας εμβολικά επεισόδια (EJR van Beek ECR 2016). ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ PARKINSON Σχετικά με τη νόσο Parkinson, η τεχνική SWI δύναται να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο για την ανάδειξη του σημείου της απώλειας της ουράς του χελιδονιού (absent swallow tail sign), αλλά και για τη διάκριση των διάφορων παρκινσονικών συνδρόμων με την μέτρηση της έντασης σήματος στο κατώτερο-έξω τμήμα του κελύφους του φακοειδούς πυρήνα (F.J.A. Meijer 2015). Ενδεικτικά σημειώνεται η ακόλουθη ταξινόμηση βάσει των ποσοτικών μετρήσεων της έντασης σήματoς (SI) στην ακολουθία SWI: Grade 0 hypointensity (SI > 200): PD Grade 1 hypointensity (SI > 150 but <200): PD. Grade 2 hypointensity (SI > 75 but <150): DLB (Dementia Lewy Body). Grade 3 hypointensity (SI < 75): MSA-P (Multisystem Atrophy with predominant parkinsonian signs and symptoms)

15 Η Επεμβατική Νευροακτινολογία στην αντιμετώπιση των ΑΕΕ Δρ. Χρύσα Τζιακούρη Σιακαλλή MD,PhD, MPA Το Αγγειακό Εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) χαρακτηρίζεται από την αιφνίδια εγκατάσταση νευρολογικής σημειολογίας που προκαλείται από βλάβη του εγκεφαλικού ιστού. Η βλάβη αυτή προέρχεται είτε από διακοπή της αιμάτωσης στην πάσχουσα περιοχή, λόγω θρόμβωσης, ή εμβολής ενός αγγείου (Ισχαιμικά ΑΕΕ) και αφορά περίπου το 85% των περιπτώσεων, είτε από αιμορραγία ως επακόλουθο της ρήξης ενός αγγείου (Αιμορραγικά ΑΕΕ) στο υπόλοιπο 15% των ασθενών, (Sacco et al., 2013). Επιδημιολογικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι ο επιπολασμός της νόσου ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια περιπτώσεις ανά έτος περίπου. Στις ΗΠΑ το ΑEΕ είναι η πρώτη αιτία αναπηρίας, τρίτη αιτία θανάτων στο γενικό πληθυσμό και η πρώτη σε δαπάνες υγείας (Mackay and Monsah, 2004). Στο Ηνωμένο Βασίλειο σημειώνονται περίπου νέα περιστατικά το έτος, γεγονός που σημαίνει ότι καταγράφεται ένα περιστατικό κάθε 3 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα, ενώ οι επιζήσαντες από ΑΕΕ ανέρχονται σε 1.2 εκατομμύρια. Μέχρι την ηλικία των 75 ετών, 1 στις 5 γυναίκες και 1 στους 6 άνδρες παθαίνουν ΑΕΕ (Stroke Association, 2016). Το ΑΕΕ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες αναπηρίας, με τους μισούς επιζήσαντες να έχουν κάποια μορφή αναπηρίας. Στην Κύπρο, σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε από τη Νευρολογική Εταιρεία (Policy Paper for Stroke Strategy in Cyprus, 2015, από τους Dr George Samoutis, Dr George Kaponides, Professor Anthony Rudd) σημειώνονται περίπου 1000 νέα ΑΕΕ ετησίως. Τα εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν την 3η αιτία θανάτου, καθώς ευθύνονται για το 11% των θανάτων που σημειώνονται. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 25% των επεισοδίων αφορούν ασθενείς κάτω των 65 ετών και το 20-25% των ασθενών με ΑΕΕ καταλήγουν εντός 30 ημερών από το επεισόδιο. Υπολογίζεται ότι 9000 ασθενείς έχουν υποστεί ΑΕΕ, και 3000 ασθενείς επιβιώνουν με μέτρια έως σοβαρή αναπηρία ως επακόλουθο εγκεφαλικού επεισοδίου. Η Επεμβατική Νευροακτινολογία με την ανάπτυξη και εισαγωγή των μεθόδων της για ενδαγγειακή αντιμετώπιση του ισχαιμικού ΑΕΕ, έχει επιφέρει ριζική αλλαγή στη θνητότητα και νοσηρότητα των ασθενών αυτών. Πολυκεντρικές τυχαιοποιημένες μελέτες όπως η MR CLEAN (Berkhemer et al) και ESCAPE, έχουν αποδείξει την υπεροχή της ενδαγγειακής αντιμετώπισης έναντι της φαρμακευτικής σε ασθενείς με απόφραξη κεντρικών αγγειακών κλάδων της πρόσθιας και της οπίσθιας κυκλοφορίας. Τα αποτελέσματά αυτά έχουν επιβεβαιωθεί από πλέον πρόσφατες μετα-αναλύσεις (Lakhan et.al). Τα αποτελέσματα αυτά σε συνδυασμό με μελέτες με αντικείμενο την οικονομική αποδοτικότητα των εν λόγω θεραπειών (Lobotesis et al), έχουν οδηγήσει στη δημιουργία οργανωμένων μονάδων αντιμετώπισης εγκεφαλικών επεισοδίων σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία, το Ην. Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων ο χρόνος εφαρμογής της, η χρησιμοποιούμενη μέθοδος, η εμπειρία του κέντρου και παράγοντες που αφορούν τον ασθενή. Τα πλέον πρόσφατα δεδομένα συγκλίνουν στην υπεροχή της θεραπείας εάν αυτή εφαρμοσθεί εντός ωρών (όπως αποδικνύει πρόσφατη μετα-αναλυση των Saver et al.) από την έναρξη των συμπτωμάτων για την πρόσθια κυκλοφορία και εντός 24 ωρών για την οπίσθια κυκλοφορία. Οι εφαρμοζόμενες τεχνικές όπως και οι χρησιμοποιούμενες συσκευές, εξελίσσονται ραγδαία. Τις πρώτες συσκευές θρομβοαναρρόφησης ( PENUMBRA ) και σύλληψης θρόμβου ( MERCI ) ακολούθησαν δεύτερης γενιάς συσκευές οι οποίες βασίζονται σε ενδαγγειακές ενδοπροθέσεις (stent) όπως η συσκευή «SOLITAIRE καθώς και η χρήση ειδικών μπαλονιών αγγειοπλαστικής. Ακόμα, ο συνδυασμός πρωτοκόλλων φαρμακευτικής θρομβόλυσης σε ασθενείς που προσέρχονται με οξεία συμπτωματολογία εντός ωρών με τις τεχνικές Ενδοαρτηριακής αντιμετώπισης έχει επίσης εξετασθεί με θετικά αποτελέσματα (Coutinho et al). Τέλος, σε ασθενείς με αιμορραγικά ΑΕΕ που οφείλονται σε ρήξη ανευρύσματος εγκέφαλου ή αγγειοδυσπλασίες, έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία τεχνικές ενδαγγειακού εμβολισμού και αποκοπής της πάσχουσας περιοχής του αγγείου (clipping and coiling). Η εισαγωγή των τεχνικών Επεμβατικής Νευροακτινολογίας έχει αλλάξει ριζικά τα δεδομένα και έχει προσφέρει θεραπευτικές προσεγγίσεις σε επιλεγμένους ασθενείς με ΑΕΕ, βελτιώνοντας την έκβαση των ασθενών αυτών και μειώνοντας τη νοσηρότητα και τη θνητότητά τους. Τα νέα αυτά δεδομένα καθιστούν αναγκαία τη θέσπιση κατευθυντήριων οδηγιών όσο αφορά την εφαρμογή των εν λόγω τεχνικών αλλά και όσο αφορά την εκπαίδευση και κατάρτιση των ιατρών που εφαρμόζουν τις μεθόδους επεμβατικής νευροακτινολογίας (Lavine, S. D et al). Η ενεργή συμμετοχή των ιατρών ακτινολόγων θα καθορίσει και τον κεντρικό ρόλο της ειδικότητάς μας στον αναδυόμενο αυτό τομέα. Απόφαση υποστήριξης προς αυτή την κατεύθυνση έχει παρθεί στην κοινή συνάντηση των UEMS Section of Radiology, UEMS Neuroradiology Division and CIRSE Interventional Radiology, τον Αύγουστο

16 Ο ρόλος της Μαγνητικής Τομογραφίας στην Αξονική Σπονδυλοαρθροπάθεια Απόστολος ΚΑΡΑΝΤΑΝΑΣ Η αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα (ΑΣ) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει κατ εξοχήν τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις και τη σπονδυλική στήλη. Σε ασθενείς με ΑΣ, ο όρος μη ακτινολογική αξονική σπονδυλοαρθροπάθεια (nr-axspa) αναφέρεται σε ασθενείς που έχουν φλεγμονώδες επώδυνο σύνδρομο χωρίς ευρήματα στις ακτινογραφίες ιερολαγονίων αρθρώσεων και ΘΟΜΣΣ. Με στόχο την πρώιμη διάγνωση που έχει καθοριστικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας που περιλαμβάνει και τους βιολογικούς παράγοντες, προτάθηκαν πρόσφατα νέα διαγνωστικά κριτήρια, στα οποία η απεικόνιση με μαγνητικό συντονισμό (ΜΤ) έχει σημαντικό ρόλο. Στην παρουσίαση θα γίνει εισήγηση πάνω στην τεχνική, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ΜΤ στην nr-axspa και στη συνέχεια θα γίνει διαδραστική διδασκαλία σε άγνωστα περιστατικά. Διαδερμικές διηθήσεις, νευρόλυση και αντιμετώπιση άλγους στη σπονδυλική στήλη DK Filippiadis 2nd Radiology Dpt, University General Hospital ATTIKON, Athens/GR Low back pain and neuralgia account for the vast majority of cases whenever a painful syndrome is concerned. In the western countries, 70-90% of population will experience a minimum of one episode during their lifetime with facet joints accounting for ~40% of these cases. The vast majority of these patients (~80%) will report spontaneous regression of symptoms within 3-12 months with nothing else but conservative therapy. Percutaneous image guided steroid infiltrations (foraminal or epidural) are palliative therapies which can be performed either in combination to conservative therapy course or as an intermediate treatment between conservative therapy and minimally invasive or surgical treatments. These techniques involve injection of glucocorticosteroid with or without local anesthetic inside the epidural space, the facet or sacroiliac joint or around a nerve root. The main purpose of this treatment is to control painful symptoms during the acute phase until natural recovery occurs (in this case injectate consists of 1.5 cc of corticosteroid mixed to 1 cc of local anesthetic). In our department usually we mix 1.5 cc of Cortivasol to 1 cc of Lidocaine Hydrochloride 2% and the injectate is delivered by means of a 22G spinal needle. Concerning cervical spine infiltrations we do not use local anesthetic (but dilute steroid with normal saline) since in cases of epidural dispersion respiratory depression might occur due to C3, C4 and C5 nerve root anesthetization. Furthermore, in thoracic and lumbar spine, infiltrations can be performed as diagnostic tests (1.5 cc of local anesthetic is solely injected) in order to verify the controlled anatomic structure as a pain source of back pain or neuralgia. Contraindications include local or systemic infection, uncorrected coagulopathy or a patient unwilling to provide informed consent. It is suggested that image-guided percutaneous epidural steroid infiltrations are more effective concerning pain reduction and mobility improvement than placebo, local anesthetic alone or bed rest. Following an average of 6-13 days post the infiltration session 65% of patients experience at least 50% of pain reduction, an improvement that lasts for an average of 15 months. Meta-analyses upon epidural steroid infiltrations, report a 14% positive treatment effect over placebo and provide evidence suggesting that these injections constitute an excellent therapy for pain management. In addition, it is reported that a 30% of surgical candidates decide against surgery after epidural infiltration sessions. Percutaneous facet or sacroiliac joint neurolysis in the spine using radiofrequency ablation is a safe and cost-effective technique performed under fluoroscopy or CT guidance as an outpatient procedure; imaging guidance increases technical and clinical success and decreases potential complications rate. Percutaneous neurolysis by means of heat (radiofrequecy) or cold (cryoablation) as well as percutaneous neuromodulation by means of pulsed RF is feasible and reproducible, efficient (70-80% success rate) and safe (>0.5% mean complications rate) therapy. Percutaneous diagnostic infiltrations are necessary for proper patient selection enhancing thus efficiency rates. Clinical results report better and longer lasting results (pain reduction and mobility improvement) when compared to standard percutaneous infiltrations

17 Βιργινία Τσαμπάκη Τα ειδικά προγράμματα συλλογής δόσης ασθενών η αλλιώς dosetrackingsystems είναι εξειδικευμένα λογισμικά πακέτα τα οποία έχουν στόχο να συλλέξουν όλες τις κλινικές πληροφορίες αλλά και τις τεχνικές παραμέτρους που καταγράφονται ή καταχωρούνται από το λογισμικό του κάθε απεικονιστικού ιατρικού μηχανήματος ή των ιατρικών πληροφοριακών συστημάτων (HIS,RIS, PACSκλπ)και μεταφέρονται μέσω του πρωτοκόλου DigitalImagingandCommunicationsinMedicine (DICOM). Tα ειδικά αυτά προγράμματα συλλογής δόσης ασθενών μπορούν να συνδεθούν με τα απεικονιστικά ιατρικά μηχανήματα και τα συστήματα διαχείρησης των ιατρικών δεδομένων διαφορετικών εταιρειών. Η ανάλυση όλων των παραπάνω παραμέτρων παρέχει εξαιρετικά αναλυτικές πληροφορίες όσον αφορά στην δόση ακτινοβολίας των ασθενών αλλά και στον τρόπο χρήσης των πρωτοκόλλων ακτινοβόλησης. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και μπορούν να συνεισφέρουν στην μείωση της δόσης ακτινοβολίας των απεικονιστικών ιατρικών εξετάσεων, στην πιστοποίηση των εργαστηρίων από διεθνής οργανισμούς (π.χ JCI), στην συμμόρφωση με την Ευρωπαική Νομοθεσία,στην εκπαίδευση του προσωπικού που χειρίζεται τα μηχανήματα αυτά αλλά και κυρίως να αναβαθμίσουν τη γενικότερη λειτουργία των απεικονιστικών Τμημάτων. «Εστιακές Βλάβες Ήπατος: ο ρόλος της Μαγνητικής Τομογραφίας με Gd-EOB-DT- PA (Primovist)» Αρκάδιος Ρουσάκης, Ακτινοδιαγώστης - Επεμβατικός Ακτινολόγος. Διευθυντής Τμήματος Αξονικής & Μαγνητικής Τομογραφίας Νοσοκομείων «Υγεία» & «Μητέρα», Μαρούσι, Ελλάδα. Εκτός από τις συνήθεις ενώσεις του γαδολινίου, που χρησιμοποιούνται ως σκιαγραφικά μέσα στη «δυναμική» Μαγνητική τομογραφία (ΜΤ) και κατανέμονται μόνο στον εξωκυττάριο χώρο, τα τελευταία χρόνια αξιολογήθηκαν και άλλου τύπου σκιαγραφικές ουσίες για χρήση στη ΜΤ, με σκοπό τη βελτίωση της ανίχνευσης και διαφορικής διάγνωσης των εστιακών ηπατικών αλλοιώσεων. Από τις ενώσεις αυτές, ορισμένες συγκεντρώνονται εκλεκτικά στα ηπατοκύτταρα και στη συνέχεια απεκκρίνονται μέσω του χοληφόρου συστήματος, ενώ άλλες προσλαμβάνονται εκλεκτικά από τα κύτταρα του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος (κύτταρα Kuppfer). Από αυτές τις ειδικές παραμαγνητικές ουσίες, σήμερα παραμένουν εμπορικά διαθέσιμες μόνο δυο, η Gadobenate dimeglumine (Gd-BOPTA, MultiHance, Bracco) και η Gadoxetate disodium (Gd-EOB-DTPA, Primovist, Bayer). Οι δύο αυτές σκιαγραφικές ουσίες, χορηγούμενες ενδοφλεβίως κατανέμονται στον ενδαγγειακό και στη συνέχεια στόν εξωαγγειακό εξωκυττάριο χώρο (κατά την αρτηριακή, πυλαία φλεβική και καθυστερημένη φλεβική φάση) και στη συνέχεια συγκεντρώνονται προοδευτικά μέσα στα ηπατοκύτταρα και τελικά απεκκρίνονται στα χοληφόρα αγγεία. Μεταξύ των δύο, το Primovist διαθέτει ευνοϊκότερο φαρμακοκινητικό προφίλ, καθώς συγκεντρώνεται ταχύτερα στα ηπατοκύτταρα και παρέχει ικανοποιητική ηπατοχολική σκιαγράφηση ήδη στα 10 min μετά την ενδοφλέβια χορήγηση της. Ο λόγος είναι ότι σκιαγραφική αυτή ουσία απεκκρίνεται κατά 50% της χορηγούμενης δόσης μέσω του ήπατος και των χοληφόρων και κατά το υπόλοιπο 50% μέσω των νεφρών. Συνεπώς, επιτρέπει την ολοκλήρωση της εξέτασης στη διάρκεια μίας ενιαίας συνεδρίας των min. Αντίθετα, η άλλη σκιαγραφική ουσία (Gadobenate dimeglumine-multihance, Bracco) απεκκρίνεται μέσω του ήπατος και των χοληφόρων μόνο κατά το 10% της ενδοφλεβίως χορηγούμενης δόσης και, κατά συνέπεια, επιτρέπει πιο καθυστερημένη επίτευξη ικανοποιητικής ηπατοχολικής σκιαγράφησης (1-2 ώρες μετά την ενδοφλέβια χορήγησή της). Επομένως, σε συνθήκες καθημερινής κλινικής πράξης δεν είναι εφικτή η ολοκλήρωση της εξέτασης σε μια ενιαία συνεδρία. Το Primovist χορηγείται σε δόση 0,1 ml/kgr σωματικού βάρους. Ο ενζυμικός μηχανισμός της κυτταρικής μεμβράνης με τον οποίο το Primovist μεταφέρεται στο εσωτερικό του ηπατοκυττάρου, είναι ο ίδιος με αυτόν που χρησιμοποιείται για την ενδοκυττάρια μεταφορά και άλλων φαρμακευτικών ουσιών (όπως η ατορβαστατίνη, ορισμένα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, αναστολείς της πρωτεάσης του HIV, η ριφαπικίνη, η 32 33

18 πακλιταξέλη, η γλιβενκλαμίδη). Συνεπώς, η χορήγηση του Primovist θα πρέπει να αποφεύγεται για 2-3 ώρες μετά την από του στόματος χορήγηση των παραπάνω φαρμακευτικών ουσιών. Χορηγούμενο ταχέως ενδοφλεβίως, το Primovist επιτρέπει την διενέργεια δυναμικής μελέτης όπως με τις συνήθεις ενώσεις γαδολίνιου και στη συνέχεια σκιαγράφηση σε ηπατοχολική φάση. Συνεπώς, παρέχει συνδυασμό ανατομικών και λειτουργικών πληροφοριών στη διερεύνηση εστιακών ηπατικών αλλοιώσεων, οι οποίες δεν είναι διαθέσιμες με τα συνήθη παραμαγνητικά σκιαγραφικά μέσα. Ιδεώδης ηπατοχολική φάση σκιαγράφησης μπορεί να επιτευχθεί στα 20 min μετά την ενδοφλέβια χορήγηση του Primovist, αν και μελέτες έχουν δείξει ότι σε εξεταζόμενους με φυσιολογική ηπατική λειτουργία είναι ικανοποιητική η ηπατοχολική φάση σκιαγράφησης ήδη στα 10 min. Ωστόσο, στην περίπτωση που η εξέταση διενεργείται για την ανίχνευση η αποκλεισμό της παρουσίας πολύ μικρών βλαβών, όπως μικρών δευτεροπαθών εντοπίσεων, συνιστάται να αξιολογείται η ηπατοχολική σκιαγράφηση στα 20 min. Επίσης, σε ασθενείς με σημαντική ηπατική ανεπάρκεια, η ηπατοχολική σκιαγράφηση θα πρέπει να αξιολογείται πιο καθυστερημένα και σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 60 min μετά την ενδοφλέβια χορήγηση. Όσον φορά στην αρχική δυναμική μελέτη, από πολλούς ερευνητές προτείνεται η διενέργεια τριπλής αρτηριακής φάσης, με τη χρήση ακολουθίας διάρκειας έως 8 sec, η οποία επαναλαμβάνεται στα 20, 28 και 36 sec μετά την ταχεία ενδοφλέβια χορήγηση της σκιαγραφικής ουσίας. Στη συνέχεια ακολουθεί η απεικόνιση σε πυλαία φάση σκιαγράφησης, sec μετά την έγχυση του σκιαγραφικού, και η δυναμική μελέτη ολοκληρώνεται με την απεικόνιση σε καθυστερημένη φλεβική φάση στα 2-3 min μετά την έγχυση του σκιαγραφικού. Πριν την ενδοφλέβια χορήγηση του Primovist, προτείνεται η απεικόνιση του ήπατος με στεφανιαίες τομές ακολουθίας τεχνικής Τ2 και με εγκάρσιες τομές ακολουθίας τεχνικής Τ1 βαθμιδωτής ηχούς, εντός και εκτός φάσης. Στη συνέχεια ακολουθεί η ταχεία ενδοφλέβια χορήγηση του Primovist και η διενέργεια δυναμικής μελέτης (με τον τρόπο που περιγράφτηκε). Μέχρι να παρέλθει ο απαιτούμενος χρόνος για τη διενέργεια σάρωσης σε ηπατοχολική φάση (σε εγκάρσιο και στεφανιαίο επίπεδο), προτείνεται η λήψη των εγκάρσιων εικόνων τεχνικής Τ2, των εικόνων τεχνικής διάχυσης και, στην περίπτωση που κρίνεται σκόπιμο, των εικόνων μαγνητικής χολαγγειοπαγκρεατογραφίας (MRCP). Με την εφαρμογή ενός τέτοιου πρωτοκόλλου είναι εφικτή η ολοκλήρωση τις εξεέτασης σε μία μόνο συνεδρία συνολικής διάρκειας min. Οι κύριες ενδείξεις χρήσης του Primovist είναι: 1. Χαρακτηρισμός εστιακών αλλοιώσεων σε μη κιρρωτικό ήπαρ: διάκριση εστιακής οζώδους υπερπλασίας από ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα και αδένωμα. 2.Ανίχνευση και χαρακτηρισμός εστιακών αλλοιώσεων σε κιρρωτικό ήπαρ, με βασικό στόχο την πρώιμη ανίχνευση ηπατοκυτταρικού καρκινώματος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ΜΤ με Primovist έχει διαγνωστική ακρίβεια 93% για διάκριση ηπατοκυτταρικού καρκινώματος από δυσπλαστικό όζο. Άλλη μελέτη κατέληξε ότι η MT με Primovist έχει σημαντικά υψηλότερη ευαισθησία και συνολική ακρίβεια σε σύγκριση με την πολυτομική αξονική τομογραφία 64 τομών με ιωδιούχο σκιαγραφικό. 3. Ανίχνευση χαρτογράφηση δευτεροπαθών εντοπίσεων στο Ήπαρ, ιδίως πριν από σχεδιαζόμενη χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση τους. Η πολυκεντρική μελέτη VALUE, η οποία αξιολόγησε την διαγνωστική ακρίβεια και χρησιμότητα της MT με Primovist, σε σύγκριση με την πολυτομική αξονική τομογραφία και τη MT με συμβατικές σκιαγραφικές ουσίες, στην σταδιοποίηση των δευτεροπαθών εντοπίσεων από καρκίνο του παχέος εντέρου στο ήπαρ, κατέληξε σε πολύ ευνοϊκά συμπεράσματα όσον αφορά στην χρησιμότητα της πρώτης. Η συνδυαστική αξιολόγηση των ευρημάτων της ΜΤ με Primovist και της ακολουθίας διάχυσης, προσφέρει αυξημένη ευαισθησία και ειδικότητα τόσο για την ανίχνευση του πρώιμου ηπατοκυτταρικού καρκινώματος και υψηλόβαθμου δυσπλαστικού όζου σε ασθενείς με κίρρωση όσο και για την ανίχνευση μικρών μεταστάσεων στο ήπαρ. Συμπερασματικά, το Primovist είναι μία ειδική σκιαγραφική ουσία η οποία επιτρέπει συνδυασμένη δυναμική και ηπατοκυτταρική απεικόνιση με μαγνητική τομογραφία σε μια ενιαία εξέταση σχετικά σύντομης διάρκειας ( min). Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει την υπεροχή της απέναντι στις συμβατικές σκιαγραφικές ουσίες του γαδολινίου και στην πολυτομική αξονική τομογραφία για την ανίχνευση μικρών μεταστάσεων στο ήπαρ και για τη διαφορική διάγνωση αγγειοβριθών εστιακών ηπατικών αλλοιώσεων. Ωστόσο, τονίζεται ότι σε ασθενείς με βαριά ηπατική ανεπάρκεια και στις περιπτώσεις όπου μια διερευνούμενη εστιακή ηπατική βλάβη είναι πιθανό να παριστά αιμαγγείωμα, είναι προτιμότερο να διενεργείται μαγνητική τομογραφία με τη χρήση των συμβατικών σκιαγραφικών ουσιών του γαδολινίου σε συνδυασμό με ακολουθίες διάχυσης. Η ευρύτερα συνιστώμενη δόση χορήγησης του Primovist είναι 10 ml ανεξαρτήτως σωματικού βάρους του εξεταζόμενου. Έχουν προταθεί πρωτόκολλα και τεχνικές βελτιστοποίησης της αρτηριακής φάσης της δυναμικής μελέτης. Για τη διερεύνηση εστιακής βλάβης σε ασθενείς χωρίς κίρρωση κρίνεται ότι επαρκεί η παρέλευση χρόνου 10 min για την επίτευξη αξιόπιστης ηπατοχολικής φάσης σκιαγράφησης. Ο χρόνος αυτός είναι αναγκαίο να παρατείνεται στα 20 min για την ανίχνευση μικρών ηπατικών βλαβών, όπως μεταστάσεων, καθώς επίσης σε ασθενείς με κίρρωση

19 ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ Δρ. Γρ Κωτούλας ΙΣΤΟΡΙΑ-ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Αμέσως μετα την ανακάλυψη των ακτινών Χ και την εφαρμογή τους στον άνθρωπο προέκυψε η ανάγκη για την καλλίτερη σκιαγράφηση -απεικόνιση των οργάνων του ανθρωπίνου σώματος.τυχαία το 1923 ιατροί της MAYO CLINIC στις ΗΠΑ που ασχολούνταν με την θεραπεία της σύφιλης παρατήρησαν ότι το φάρμακο που χορηγούσαν στους συφιλιδικούς ασθενείς (νατριουχο ιώδιο) απεκκρίνονταν από τους νεφρούς και σκιαγραφούσε στις απλές ακτινογραφίες το ουροποιητικό σύστημα.στην συνέχεια τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Γερμανία έγιναν οι κατάλληλες έρευνες και το 1928παρουσιαστικε το πρώτο ιωδιούχο σκιαγραφικό που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για πυελογραφίες.η εξέλιξη των σκιαγραφικών ήταν σχετικά αργή όσον αφορά το καλλίτερο διαγνωστικό αποτέλεσμα και κυρίως όσον αφορά την ασφάλεια των ασθενών.το 1974 παρουσιάστηκε το πρώτο ιωδιούχο σκιαγραφικό που ανήκε στην κατηγορία των μη ιονικών σκιαγραφικών τα οποία είναι αυτά που χρησιμοποιούμε σήμερα και είναι τα πλέον ασφαλή.παρόλο την πολύ καλή ποιότητα από φαρμακολογική άποψη των μη ιονικών ιωδιούχων σκιαγραφικών δεν έχουν εξαλειφθεί οι ανεπιθύμητες δράσεις τους καθώς και η επίδραση τους στην νεφρική λειτουργία. Η Νεφροπάθεια από Σκιαγραφικά (Contrast Induced Nephropathy) απασχόλησε την επιστημονική κοινότητα και τις φαρμακευτικές εταιρείες που παράγουν σκιαγραφικά πάρα πολύ τα τελευταία δέκα πέντε χρόνια. Πάρα πολλές κλινικές μελέτες έγιναν και πολλές εκατοντάδες άρθρα δημοσιεύτηκαν στον ιατρικό τύπο και πληθώρα συμποσίων και ημερίδων έγιναν σε όλο τον κόσμο.σήμερα γνωρίζουμε πολλά για την CIN καθώς και ότι τα ιωδιούχα σκιαγραφικά είναι πολύ ασφαλή όταν χορηγούνται στην επιτρεπόμενη δοσολογία προσαρμόζοντας τη κατάλληλα σε ασθενείς βαρέως πάσχοντες και σε νεφροπαθείς. Εκτός από τα ιωδιούχα σκιαγραφικά που χρησιμοποιούνται στις διαγνωστικές και θεραπευτικές εξετάσεις με ιοντιζουσα ακτινοβολία (ακτίνες-χ),έχουμε και τα σκιαγραφικά τα οποία χρησιμοποιούνται στην μαγνητική τομογραφία. Τα σκιαγραφικά αυτά έχουν σαν δραστικό μόριο το γαδολίνιο (Gd).Η χρήση τους άρχισε το 1998 λίγα μόλις χρόνια μετα την εφαρμογή της μαγνητικής τομογραφίας στην καθημερα κλινική πράξη. Τα σκιαγραφικά του γαδολινίου είναι γενικά πολύ ασφαλή, παρόλα αυτά προ δώδεκα περίπου χρόνια ορισμένοι ασθενείς που έπασχαν από σημαντικού βαθμού νεφρική ανεπάρκεια (e-gfr<30ml/min/1.73m2) και υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία με χορήγηση γαδολινίου ανέπτυξαν μια συστηματική νόσο την Νεφρογενη Συστηματική Ινωση (Nephrogenic Systemic Fibrosis) η οποία σε ποσοστό 5% περίπου είναι θανατηφόρος. Μετα την παρατήρηση αυτή οι διεθνείς οργανισμοί φαρμάκων σε όλο τον κόσμο απαγόρευσαν ουσιαστικά την χορήγηση γαδολινίου σε νεφροπαθείς ασθενείς και έκτοτε από το 2008 και μετα δεν έχει αναφερθεί νέο κρούσμα Τα τελευταία τρία χρόνια παρατηρήθηκε ότι σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε περισσότερες από έξι μαγνητικές τομογραφίες με χορήγηση γαδολινίου στην ζωή τους με φαρμακευτικό σκεύασμα που ανήκει στην κατηγορία από χημική άποψη των γραμμικών σκιαγραφικών γαδολινίου,μικροποσοτητες γαδολινίου εναποτίθενται στην ωχρά σφαίρα και στον οδοντωτό πυρήνα του εγκεφάλου, χωρίς όμως μέχρι σήμερα η εναπόθεση αυτή να συνδέεται με την εμφάνιση κάποιας νόσου η δυσλειτουργίας του εγκεφάλου η οιασδήποτε κλινικής εκδήλωσης.το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε κατακράτηση γαδολινίου (Retention).Όμως σε ασθενείς που τους χορηγήθηκε σκιαγραφικό γαδολινίου μακροκυκλικης χημικής δομής δεν παρατηρήθηκε. Για τον λόγο αυτό η Ευρωπαϊκή επιτροπή φαμακοεπαγρυπνησης (PRAG) τον Μάρτιο του 2017 αποφάσισε με οδηγία της να χορηγούνται τα σκιαγραφικά γαδολινίου που ανήκουν στην κατηγορία των μακροκυκλικων. An Introduction to Radiomics: Capturing Tumor Biology in Space and Time N. Papanikolaou, Ph.D. Currently, a hypothesis driven research is the mainstream methodology incorporating a single or limited number of imaging biomarkers approach either to aid in differential diagnosis, to provide with prognostic information regarding treatment response or to monitor and guide therapy. Apparently, this strategy suffers from selection bias, and therefore there is a shift in cancer imaging biomarkers to a more holistic approach by quantifying and extracting myriads of imaging patterns including texture and shape features on a pixel by pixel basis otherwise invisible to the human eye. The latter methodology is summarized under the term Radiomics and it s the process were an intelligent algorithm is undergoing training with labelled data, then validation and testing is performed to determine the clinical performance answering a specific clinical question. Radiomics refers to the process of extracting mineable, high-dimensional data from the routine, standard of care computed tomography (CT), magnetic resonance imaging (MRI), and positron emission tomography (PET) images, using automatic or semiautomatic extracted data-characterization algorithms. Most of the information regarding tumour histology classification is currently obtained from biopsy, that is invasive, and suffers from poor time and cost efficiency. On the other hand, imaging provides an opportunity to extract important information regarding tumor characteristics in a non-invasive way. It provides with 3D tumor assessment multiple times during the course of the disease (before, during and after treatment). However, currently imaging evaluation is based on the subjective opinion of Radiologists, its time consuming, varies significantly protocol-wise and therefore it provides with low reproducibility. These are the main driving forces of development of Radiomics where there is an effort to infer from macroscopic based imaging features tumour histological subtypes, and proteo-genomic patterns. Machine learning methods are used to build, train and validate models that can aid in the prediction and early stratification of patients that is the heart of precision medicine concept. Recent developments in the fields of machine and deep learning are offering opportunities in the field of robust algorithms that could be used to assess more objectively the previously discussed clinical questions in oncologic patients. Our effort will be focused on developing such algorithms and optimizing the workflows for an easy user-friendly application in the clinical routine. A typical workflow of Radiomics comprises image acquisition, lesion segmentation, features extraction, features selection, development and validation of the predictive model. In all phases, there are unsolved problems and challenges. In the image acquisition part, we need to make sure that the raw information 36 37

20 as provided on our images adds value to answer the clinical question. In other words, we need to optimize our image acquisition in order to contain as much as possible of valuable information and remove noise. Various image filters can be used to achieve the latter task. One of the bottlenecks in Radiology when it comes to quantification of imaging biomarkers is the lesion segmentation. Usually, the radiologist must trace the lesions in multiple images manually, which is time-consuming and results in low reproducibility. Modern algorithms based on machine learning techniques can be used to provide automatic or semi-automatic segmentation with minimal human interaction. The following step is feature computation/ extraction, where texture and shape features will be calculated along with clinical biomarkers. Feature selection will be done to avoid redundant features and improve the quality of data, by reducing their dimensionality. Following to that multiple machine learning algorithms will be evaluated in order to find the optimal that can provide with the best prognostic power. Algorithms like Naïve Bays, linear regression, Support Vector Machines, Random Forests and others will be used. At Champalimaud Foundation, Radiomics is a strategical priority that s why an independent group was formed (Clinical Computational Imaging Group) to bring Radiomics closer to clinical practice and therefore patients can benefit from precision medicine treatments. We believe in the complementarity of information that can be obtained by multiple imaging modalities and therefore our platform will be used for multi-modal analysis of imaging features including PET-CT and MRI. We start by using standard protocols and techniques like plain CT images or T1-w, T2-w, contrast enhanced T1-w and DWI images. If those images does not contain the desired information we can incorporate more advanced methods likes parametric maps (DCE Ktrans, Kep, Ve, iodine maps, ADC, f, D, kurtosis, and others), to further enhance diagnostic efficacy. In addition, non-imaging layers of information will be engaged in the form of genomics, proteomics or metabolomics to further explore correlations and interactions in a molecular level. Apart from conventional anatomical imaging in the form of T1 and T2-weighted imaging, functional methods like DW MRI or DCE MRI could be used to assess specific components of the disease including angiogenesis, abnormal metabolism, hypoxia, and hypercellularity. A critical phase in a Radiomics project is the clear identification of the clinical question. This can be prognosis regarding treatment response, accurate subtype classification in a histopathological or molecular level, patient stratification regarding: i) toxicity of specific treatments (i.e. radiation therapy), ii) tumor aggressiveness, iii) tumor resistance to treatment, and iv) metastatic propensity. The choice of the clinical question should be based on the clinical importance and the amount of available patient data. Although it is relatively easy to train a machine learning algorithm with homogeneous data (Lab conditions) the difficult and interesting part is to validate your model using heterogeneous data from multiple institutions in order to introduce variability (real life conditions). Only if such requirements are satisfied your model could make robust, accurate predictions on unknown cases. Therefore, Radiomics can be significantly strengthen by multi-institutional studies. Regarding the number of cases that are needed for training and validating a model, it depends on the amount information that can be found on the imaging features. As a rule of thumb cases are needed for each feature that will contribute the final Radiomic signature. So for a 15 feature model we need at least 150 cases in order to train and validate the model

21 Εξατομικευμένη προσέγγιση: Τομοσύνθεση (DBT) και 3D αυτοματοποιημένο υπερηχογράφημα μαστού (ABUS) Αθηνά Βούρτση MD, PhD Ειδική Ακτινοδιαγνώστρια Μαστού Ιδρυτική πρόεδρος της ΕΕΑΜ Τα τελευταία χρόνια οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της απεικόνισης του μαστού και η γνώση όσον αφορά την συχνότητα ανάπτυξης της νόσου ανάλογα με το προφίλ κινδύνου μιας γυναίκας έχει μεταβάλει την αντίληψη ότι, το ένα μέγεθος ταιριάζει σε όλες προς την αντίληψη της εξατομικευμένης προσέγγισης (συμπεριλαμβανομένης της πυκνότητας). Δύο απεικονιστικές εξετάσεις, η τομοσύνθεση και το 3D αυτοματοποιημένο υπερηχογράφημα μαστού (ABUS) έχουν πλαισιώσει τη φαρέτρα του Ακτινοδιαγνώστη προσφέροντας μεγαλύτερη ασφάλεια στην διάγνωση. Σύμφωνα με τον Δρ. Danial Copans η τομοσύνθεση δεν είναι μια καινούργια τεχνική αλλά μια εξελιγμένη μορφή μαστογραφίας που συμβάλει στην ανίχνευση περισσότερων καρκίνων μικροτέρου μεγέθους, προσφέροντας καλύτερη πρόγνωση ενώ παράλληλα μειώνεται το κόστος θεραπείας και η συχνότητα επανάκλησης των γυναικών. Αποτελέσματα αναδρομικών μελετών έχουν καταδείξει ότι η τομοσύνθεση προσφέρει υψηλότερη διαγνωστική ακρίβεια και ειδικότητα έναντι της 2D μαστογραφίας στην ανίχνευση της διαταραχής της αρχιτεκτονικής του παρεγχύματος ως ευρήματος ύποπτου για κακοηθεία και το οποίο ταξινομείται ως BI-RADS 4c. Άλλα σημαντικά πλεονεκτήματα της τομοσύνθεσης έναντι της 2D μαστογραφίας είναι, α. για τον έλεγχο νέων γυναικών ως εξέταση αναφοράς, β. την υψηλότερη αξιοπιστία στην ανίχνευση πολυεστιακής ή πολυκεντρικής νόσου, γ. τη διαγνωστική προσέγγιση ύποπτων μαστογραφικών ή κλινικών ευρημάτων, δ. την παρακολούθηση γυναικών μετά από διάγνωση κακοήθειας και ε. την παρακολούθηση γυναικών ενδιαμέσου και υψηλού κινδύνου. Κατά την έναρξη εφαρμογής της τομοσύνθεσης υπήρξε ανησυχία όσον αφορά την εντόπιση και τον χαρακτηρισμό των απασβεστώσεων. Στην πορεία μελέτες απέδειξαν ότι, όχι μόνο έχει παρόμοια αξία αλλά προσφέρει επιπλέον πληροφορίες για τον ακριβή εντοπισμό των επασβεστώσεων, αλλά και την απεικόνιση συνοδών ευρημάτων (διατεταμένοι γαλακτοφόροι πόροι, διαταραχή της αρχιτεκτονικής). Παράλληλα έχει αποδειχθεί πιο αξιόπιστη για τον σχεδιασμό και την διενέργεια επεμβατικών τεχνικών σε αλλοιώσεις που απεικονίζονται μόνο στην τομοσύνθεση. Το (Invenia ABUS) αποτελεί καινοτομία στο χώρο των υπερήχων του μαστού. Η νέα αυτή γενιά του αυτοματοποιημένου υπερηχογραφήματος προσφέρει αυτόματη ογκομετρική μελέτη του μαστού σε τρία διαφορετικά επίπεδα. Κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι το ABUS ξεπερνά τους περιορισμούς του κλασσικού υπερηχογραφήματος και είναι μια πολλά υποσχόμενη εξέταση στην απεικόνιση του μαστού. Το ABUS έχει σχεδιαστεί ώστε να βοηθά τον Ακτινοδιαγνώστη να εντοπίζει κακοήθειες σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς όπου η μαστογραφία σε ένα ποσοστό είναι αρνητική. Άλλες ενδείξεις για την εφαρμογή του ABUS είναι: ο έλεγχος γυναικών με ενθέματα σιλικόνης, η παρακολούθηση πολλαπλών καλοήθων μορφωμάτων, ο έλεγχος γυναικών < 35 ετών με βεβαρημένο κληρονομικό ιστορικό, ο έλεγχος γυναικών < 40 ετών με κλινικά ευρήματα, η παρακολούθηση BI-RADS 3 αλλοιώσεων, ο έλεγχος γυναικών με αλλοιώσεις υψηλής επικινδυνότητας και ατομικό ιστορικό καρκίνο μαστού. Κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι το ABUS υπερτερεί έναντι των κλασσικών υπερήχων του μαστού διότι η σάρωση της εικόνας γίνεται αυτόματα, έτσι οι εικόνες που λαμβάνονται δεν επηρεάζονται από τον χρήστη που διενεργεί την εξέταση όπως συμβαίνει με τον κλασσικό υπέρηχο. Παράλληλα η κεφαλή που χρησιμοποιείται είναι μεγαλύτερη ώστε με κάθε σάρωση απεικονίζεται μεγάλο τμήμα του μαστού που αφορά μέγεθος της κάθε εικόνας 15.4Χ17Χ5 εκ. με πάχος τομών 2 χιλ. ξεκινώντας από την επιφάνεια του δέρματος έως και τον θωρακικό μυ. Στη συνέχεια η εξέταση μεταφέρεται σε ειδικό σταθμό εργασίας που προσφέρει τη δυνατότητα να μελετηθεί από έναν ή περισσότερους Ακτινοδιαγνώστες όσες φορές χρειάζεται χωρίς την παρουσία της ασθενούς. Από μελέτες που έχουν διεξαχθεί έχει αποδειχθεί ότι το ABUS υπερέχει για την ανίχνευση αλλοιώσεων που εμφανίζονται στο στεφανιαίο επίπεδο ως διαταραχή της αρχιτεκτονικής. Αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για τους χειρουργούς, οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη το στεφανιαίο επίπεδο κατά τη διάρκεια της χειρουργικής σχεδιασμό, επειδή ο μαστός απεικονίζεται με παρόμοιο προσανατολισμό κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Παράλληλα προσφέρει αυτόματα πληροφορίες για την ακριβή εντόπιση της βλάβης, την απόσταση από το δέρμα και από τη θηλή. Ένα άλλο πλεονέκτημα του ABUS είναι ότι προσφέρει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκταση της πολυεστιακής πολυκεντρικής νόσου, λόγω της ογκομετρικής απεικόνισης της ανατομίας του μαστού. Συμπερασματικά, η τομοσύνθεση και το αυτοματοποιημένο υπερηχογράφημα αποτελούν δύο εκσυγχρονισμένες τεχνικές που εφαρμόζονται ολοένα και περισσότερο στο πλαίσιο της εξατομικευμένης προσέγγισης των γυναικών, ανιχνεύοντας επιπλέον καρκίνους που θα διέφευγαν στη 2D μαστογραφία και προσφέροντας στις γυναίκες τη βέλτιστη ιατρική φροντίδα

22 Ελένη Φειδά Η μέθοδος Contrast Enhanced Spectral Mammography επιτρέπει την ανάδειξη βλαβών που εμπλουτίζονται ιωδιωμένου μέσου σκιαγραφικής αντίθεσης μετά ενδοφλέβιο έγχυση Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην καθημερινή πράξη: ως μια συμπληρωματική διαγνωστική μέθοδος στην απεικόνιση του μαστού, ως ένα εργαλείο σταδιοποίησης του καρκίνου του μαστού (πολυεστιακοί ή πολυκεντρικοί καρκίνοι, λεμφαδένες). Μπορεί να βελτιώσει την επιλογή των ασθενών που θα υποβλήθουν σε βιοψία μαστού. Να χρησιμοποιηθεί ως ένας δείκτης αποτελεσματικότητας της χημειοθεραπείας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο screening των γυναικών με πυκνούς μαστούς (ACR 3 & 4), ή των γυναικών με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού (γιατί έχει την δυνατότητα να αυξάνει τις πιθανότητες ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού). Η δόση ακτινοβολίας είναι κάτω από τα επίσημα αποδεκτά όρια της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Ως μέθοδος έχει υψηλή προγνωστική αξία και υψηλώτατη ( 99,1% )αρνητική,σύμφωνα με τα δικά μας αποτελέσματα, τα οποία είναι αντίστοιχα με εκείνα της διεθνούς βιβλιογραφίας. Λόγω του μικρού χρόνου, ο οποίος απαιτείται για την εκτέλεσή της αφ ενός και λόγω της ακρίβειάς της, η Ευρωπϊκή Εταιρεία Απεικόνησης του Μαστού ( EUSOBI ) προσφάτως ( 2017 ) την προτείνει ως εναλλακτική μέθοδο της MRI μαστού. Στην ομιλία μεταξύ των άλλων θα παρουσιαστούν 30 ενδιαφέροντα περιστατικά. Δρ Μαρία Ανδρονίκου Ζουβάνη MBBCh(Wits,) BSc (Wits), FCRAD (SA) Ακτινολογικό Κέντρο Δημόκριτος Υπέρηχος Μαστού και σκιαγραφικά Αλήθεια, ή παραμύθια; Όλοι συμφωνούμε για την εύκολη, αδάπανη, ανώδυνη και σχετικά αποτελεσματική χρήση του υπέρηχου, στον μαστό. Όμως, υπάρχει μεγάλη διαφωνία στον ιατρικό κόσμο όσο αφορά την χρήση του υπέρηχου στον πληθυσμιακό έλεγχο για καρκίνο του μαστού. Αυτό αφορά κυρίως την σχετικά χαμηλή ευαισθησία και χαμηλή ειδικότητα της εξέτασης αυτής. Για να αυξήσουμε αυτούς τους δείκτες, δημιουργήθηκε η ανάγκη για άλλες τεχνολογικές βελτιώσεις του υπερήχου π.χ. η σκιαγραφική ενίσχυση της εικόνας, η οποία χρησιμοποιούταν για χρόνια πριν στην αξονική τομογραφία και ΜRI. Από το 1998 που εγκρίθηκε από το FDA η χρήση του πρώτου σκιαγραφικού υλικού στην καρδιολογία, οι ακτινολόγοι ψάχνουν για εφαρμογές του στην ακτινολογία.. Το η εφεύρεση σκιαγραφικών με βάση τα λιπίδια, άνοιξε περισσότερες ευκαιρίες για τη χρήση τους στο ήπαρ και στο μαστό. Υπήρχαν, όμως, πολλές αναταραχές στην χρήση αυτών των ουσιών, με δυσανάλογες δαπάνες, με δυσκολίες στην έγκριση και μετά με την απόσυρση τους από το FDA, αλλά και με την υποκειμενικότητα τον αποτελεσμάτων τους. Παρόλο που ακουγόταν πολύς θόρυβος για τις υποσχόμενες εφαρμογές αυτών των σκιαγραφικών σε συνέδρια, μελέτες, και γενικά στην θεωρία, έλειπαν από την κλινική πράξη. Κάπου στην πορεία, φαίνεται να χάθηκε το ενδιαφέρον γι αυτά και από της ίδιες της φαρμακευτικές εταιρίες, και εν τούτοις. τα παραμύθια. Πιο πρόσφατα όμως, με την εξέλιξη της τεχνολογίας και των υπολογιστών, λογισμικές ποσοτικοποίησης, επανέφεραν την ιδέα των υπερηχογραφικών σκιαγραφικών στον χάρτη, αφού μας υπόσχονται ότι με λιγότερες ποσότητες σκιαγραφικού, μπορούμε να έχουμε πολύ ακριβή αποτελέσματα.αλήθεια ;;; 42 43

23 Άννα Φιλίππου Πάπουτσου Βιοψίες Μαστού με Τομοσύνθεση Τα πλεονεκτήματα συγκριτικά με στερεοτακτική βιοψία: 1. Απαιτούν λιγότερο χρόνο. 2. Είναι πιο προσιτές και καλύτερα ανεκτές από τις εξεταζόμενες. 3. Έχουν υψηλή διαγνωστική ακρίβεια. 4. Είναι εφικτή η βιοψία σε βλάβες οι οποίες είναι ορατές μόνο με τομοσύνθεση. 5. Οι εξεταζόμενες εκτίθενται σε μικρότερη δόση ακτινοβολίας καθότι απαιτούνται λιγότερες λήψεις. ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ενδείξεις, δυνατότητες και περιορισμοί Αρκάδιος Ρουσάκης, Ακτινολόγος. Διευθυντής Τμημάτων CT & MRI. Δ.Θ.Κ.Α. «Υγεία» & «Μητέρα», Μαρούσι, Ελλάδα. Η μαγνητική τομογραφία μαστών ή μαγνητική μαστογραφία (ΜΜ), όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές μελέτες, έχει ευαισθησία πολύ υψηλή (89-100%) για τη διάγνωση του διηθητικού καρκίνου του μαστού (ΚΜ), αλλά χαμηλότερη (85-90%) για τον προδιηθητικό καρκίνο (DCIS). Η ειδικότητά της είναι ευρέως κυμαινόμενη και, κατά μέσο όρο, μέτρια (30-90% σε διάφορες μελέτες), καθώς η μέθοδος συχνά καταλήγει σε ψευδώς θετική για καρκίνο διάγνωση, ιδιαίτερα σε νέες γυναίκες. Αυτό οφείλεται στη σημαντική αλληλεπικάλυψη των απεικονιστικών χαρακτηριστικών καλοήθων και κακοήθων βλαβών. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η μεθοδική συνεκτίμηση των μορφολογικών χαρακτηριστικών και της αιμοδυναμικής συμπεριφοράς των αλλοιώ-σεων που αναδεικνύει η MM αλλά και η εκτέλεσή της στη σωστή φάση του εμμηνορυσιακού κύκλου, μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ειδικότητα της μεθό-δου. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για τυποποίηση της τεχνικής της εξέτασης και συστηματοποίηση των διαγνωστικών κριτηρίων που χρησιμοποιούνται. Επίσης, αποτελεί μια εξέταση με μακρύ χρόνο εκμάθησης (learning curve) και η δόμηση εμπειρίας καθώς και η βελτιστοποίηση της διαγνωστικής ακρίβειας του κάθε ακτινοδιαγνώστη εξαρτάται άμεσα από την συσχέτιση των διαγνωστικών του εκτιμήσεων με την τελική έκβαση του κάθε περιστατικού. Στη συνέχεια, αναφέρονται και συζητούνται τα οφέλη αλλά και οι προβληματισμοί που προκύπτουν από την εφαρμογή της ΜΜ στις κύριες κλινικές ενδείξεις της. 1) όταν υπάρχουν ύποπτα/αμφίβολα ευρήματα στη μαστογραφία (ΜΓ) είτε το υπερηχογράφημα (ΥΓ). Συνήθεις περιπτώσεις όπου η συμβολή της ΜΜ είναι σημαντική για τη λήψη αποφάσεων, αποτελούν εκείνες κατά τις οποίες τίθεται ζήτημα: α) διαφορικής διάγνωσης μεταξύ μεταθεραπευτικής ουλής και υποτροπής ΚΜ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ΜΜ έχει υψηλότερη ακρίβεια όταν εκτελείται αφού έχουν συμπληρωθεί τουλάχιστον 3 μήνες από τη χειρουργική επέμβαση ή 12 μήνες από την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας. β) διάκρισης άτυπης καλοήθους βλάβης (όπως κύστης με παχύρρευστο περιεχόμενο είτε επιπλακείσας, ιναδενώματος) από ΚΜ. γ) αξιολόγησης εστιακής ή περιοχικής ασυμμετρίας, χωρίς αποτιτανώσεις, στη ΜΓ. δ) διερεύνησης ευρήματος που είναι εμφανές μόνο σε μια προβολή της ΜΓ. ε) αξιολόγησης ύποπτων μικροαποτιτανώσεων στη ΜΓ. Στις περιπτώσεις α-δ και χάρη στην υψηλή της αρνητική προβλεπτική αξία (NPV), αν η ΜΜ εκτιμήσει ότι πρόκειται για καλοήθη βλάβη, περιορίζεται ο αριθμός των άσκοπων βιοψιών. Στην περίπτωση (ε), πρέπει να τονισθεί ότι η απόφαση για βιοψία ύποπτων 44 45

24 μικροαποτιτανώσεων θα πρέπει να στηρίζεται αποκλειστικά στην εντύπωση που δίνουν στη ΜΓ και ότι για τη διάγνωση του DCIS και την εκτίμηση της έκτασής του, ο ρόλος της ΜΓ και της ΜΜ είναι συμπληρωματικός. 2) όταν υπάρχει κλινική υποψία για ΚΜ, ενώ η ΜΓ και το ΥΓ είναι αρνητικά, όπως: α) μεταστατικός καρκίνος άγνωστης πρωτοπαθούς εστίας. Αν και οι σχετικές μελέτες περιλαμβάνουν μικρούς αριθμούς περιστατικών, φαίνεται ότι η ΜΜ βοηθά στην ανάδειξη του πρωτοπαθούς ΚΜ, ενώ όταν είναι αρνητική μπορεί να αποτρέψει άσκοπη μαστεκτομή. β) παθολογική έκκριση από τη θηλή. Σε περιπτώσεις που ο συμβατικός έλεγχος (ΜΓ, ΥΓ, γαλακτογραφία) είναι αρνητικός, η ΜΜ μπορεί να βοηθήσει αναδεικνύοντας μια ενδοπορική βλάβη αλλά, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν μπορεί να διακρίνει ένα θήλωμα από ένα μικρό διηθητικό ΚΜ ή DCIS. 3) Προεγχειρητικά: όταν σχεδιάζεται συντηρητική επέμβαση για γνωστό ή πολύ πιθανό ΚΜ, με σκοπό να καθορισθεί με ακρίβεια η έκτασή του και να αποκλεισθούν ή να ανιχνευθούν άλλες πιθανές εστίες της νόσου είτε παρουσία ενδοπορικής νεοπλασίας που συνοδεύει εστία διηθητικού ΚΜ. Για όλες αυτές τις ενδείξεις, σε πολλές μελέτες έχει τεκμηριωθεί η υπεροχή της ΜΜ, απέναντι στην κλινική εξέταση (ΚΕ), τη ΜΓ και το ΥΓ. Ειδικότερα, η ευαισθησία της μεθόδου στην ανάδειξη άλλων εστιών καρκίνου στον ίδιο ή τον άλλο μαστό κυμαίνεται από 88% έως 100% (έναντι 30-38% της ΜΓ και του ΥΓ). Επειδή αυτή η δυνατότητα της ΜΜ μπορεί να οδηγήσει σε τροποποίηση της αρχικά σχεδιαζόμενης χειρουργικής επέμβασης σε ποσοστό 15-27% (εικόνα), εύλογα αναδύεται σκεπτικισμός μεταξύ των χειρουργών μαστού σχετικά με τον περιορισμό των ογκεκτομών και μερικών μαστεκτομών έναντι των ριζικών. Ωστόσο, φαίνεται ότι η προεγχειρητική ΜΜ βοηθά στην ελάττωση της συχνότητας τοπικής υποτροπής και πιθανώς στην αύξηση του χρόνου επι-βίωσης χωρίς νόσο, οπότε ενδεχομένως επηρεάζει και τη συνολική επιβίωση των ασθε-νών. Η δυνατότητα βιοψίας είτε σήμανσης, με την καθοδήγηση του μαγνητικού τομογράφου, των επιπρόσθετων ύποπτων εστιών που αναδεικνύει η ΜΜ, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη λήψη σωστών θεραπευτικών αποφάσεων και τον περιορισμό των περιπτώσεων υπερθεραπείας (overtreatment) εξαιτίας ψευδώς θετικών ευρημάτων. 4) ανίχνευση υπολειμματικού ΚΜ μετά από ογκεκτομή: η ΜΜ έχει ένδειξη όταν, κατά την ιστολογική εξέταση του παρασκευάσματος της ογκεκτομής, διαπιστωθεί διήθηση των εγχειρητικών ορίων από τον καρκίνο ή εγγύτητα κάτω από τα αποδεκτά όρια, είτε όταν διαπιστωθεί ιστολογικός τύπος με υψηλή πιθανότητα πολυεστιακότητας (όπως λοβιακός διηθητικός ΚΜ). Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ΜΜ έχει μεγαλύτερη ακρίβεια όταν διενεργείται μεταξύ 20ης και 45ης ημέρας μετά τη χειρουργική επέμβαση. 5) εκτίμηση τοπικής ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία (ΧΜΘ) σε ανεγχείρητο ΚΜ: έχει αποδειχθεί η μεγάλη ακρίβεια της ΜΜ, συγκρίσιμη με της ΡΕΤ, στην εκτίμηση της πρώιμης ανταπόκρισης στη ΧΜΘ. Όσον αφορά στην εκτίμηση της έκτασης της υπολειμματικής νόσου μετά την ολοκλήρωση της ΧΜΘ, προκειμένου να διερευνηθεί το ενδεχόμενο χειρουργικής επέμβασης, η ΜΜ έχει αποδειχθεί ότι υπερέχει της ΚΕ και του συμβατικού ελέγχου. Ωστόσο, σε σύγκριση με την ιστολογική εξέταση, έχει παρατηρηθεί ότι υπολειμματικός ΚΜ μπορεί να διαφύγει της ΜΜ σε ποσοστό ως και 30% όταν έχει προηγηθεί χημειοθεραπεία με ταξάνες. Επίσης, μελέτες έχουν δείξει ότι η MΜ είναι πιο ακριβής σε «τριπλά αρνητικό» (triple-negative) ή HER2-positive ΚΜ, αλλά έχει χαμηλότερη ακρίβεια σε ER-positive/HER2-negative ΚΜ. 6) Προσυμπτωματικός έλεγχος γυναικών υψηλού κινδύνου για ΚΜ (high-risk screening): Οι γυναίκες σε υψηλό κίνδυνο για ανάπτυξη ΚΜ, αποτελούν έναν ετερογενή πληθυσμό, στον οποίο υπάγονται ομάδες: α) φορέων γονιδιακών μεταλλάξεων (BRCA1, BRCA2, PTEN, TP53, CHECK), β) γυναικών με ατομικό είτε ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ΚΜ είτε καρκίνου ωοθηκών, γ) με ιστορικό βιοψίας μαστού που ανέδειξε προκαρκινική βλάβη ή ατυπία (όπως ακτινωτή ουλή, άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία-adh, λοβιακό καρκίνο in situ-lcis) και δ) γυναίκες με ιστορικό ακτινοθεραπείας του θώρακα σε νεαρή ηλικία (όπως σε περιπτώσεις λεμφώματος). Η προσυμπτωματική διάγνωση του οικογενούς και κληρονομικού KM είναι δύσκολη. Η ΜΓ μπορεί να διαγνώσει λιγότερους από τους μισούς των ΚΜ που εμφανίζονται στις φορείς γονιδιακών μεταλλάξεων BRCA, κυρίως λόγω του πυκνού μαστού αυτών των νεαρών γυναικών και του γρήγορου ρυθμού ανάπτυξης των ΚΜ. Πραγματικά, σε αυτές τις γυναίκες το 43-60% των ΚΜ γίνονται αντιληπτοί κλινικά μεταξύ των ετησίων προσυμπτωματικών ελέγχων, έχουν μέση διάμετρο 1,7εκ. και τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς έχουν ήδη δώσει λεμφαδενικές μεταστάσεις τη στιγμή της διάγνωσης. Τα τελευταία 20 χρόνια, δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα αρκετών μελετών που αξιολόγησαν τις διαγνωστικές επιδόσεις της ΜΜ σε σύγκριση με τον συμβατικό έλεγχο (ΚΕ, ΜΓ, ΥΓ) σε γυναίκες υψηλού κινδύνου. Όλες συγκλίνουν στο ότι η πρώιμη διάγνωση του ΚΜ βελτιώνεται σημαντικά όταν η ΜΜ περιλαμβάνεται στο ετήσιο πρόγραμμα προσυμπωματικού ελέγχου. Στις μελέτες αυτές, η ευαισθησία της ΜΜ κυμάνθηκε μεταξύ 79-98%. Η θετική προβλεπτική αξία (PPV) της μεθόδου (35-64%) δεν είναι ιδεώδης, αλλά θεωρείται αποδεκτή συγκρινόμενη με τη χαμηλότερη αντίστοιχη επίδοση της ΜΓ και του ΥΓ. Μειονέκτημα της μεθόδου αποτελεί η αυξημένη συχνότητα ψευδών θετικών διαγνώσεων, η οποία ωστόσο μειώνεται προοδευτικά στους επόμενους επανελέγχους. Η τελευταία παρατήρηση δείχνει ότι η μειωμένη ει-δικότητα και PPV δεν αποτελούν εγγενές πρόβλημα της ΜΜ, αλλά ζήτημα απόκτησης εμπειρίας από τη χρήση της. Σύμφωνα με πρόσφατη οδηγία της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (2007), συνιστάται ετήσιος προσυμπτωματικός έλεγχος με ΜΜ όλων των γυναικών που: α) είναι αποδειγμένα φορείς μετάλλαξης BRCA1, BRCA2, TP53 ή PTEN είτε έχουν πρώτου βαθμού συγγένεια με φορέα τέτοιας γονιδιακής μετάλλαξης 46 47

25 β) έχουν δια βίου πιθανότητα ανάπτυξης ΚΜ μεγαλύτερη ή ίση του 20%, σύμφωνα με μοντέλα υπολογισμού κινδύνου που στηρίζονται στην παρουσία ισχυρού οικογενειακού ιστορικού καρκίνου μαστού ή ωοθηκών γ) υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία θώρακα σε ηλικία ετών για νόσο Hodgkin 7) Έλεγχος ενθεμάτων μαστών: α) διάγνωση ρήξεων: τόσο εξωκαψικών (ευαισθησία και ειδικότητα 90% έως 100%) όσο και ενδοκαψικών (ακρίβεια 74% έως 90%) και β) διάγνωση φλεγμονής: η ακρίβεια της μεθόδου είναι υψηλότερη του 90%. Πρόσφατα, προτάθηκε η διεύρυνση της χρήσης της ΜΜ για προσυμπτωματικό έλεγχο (screening) του γενικού πληθυσμού. Τα αποτελέσματα μερικών μελετών συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι ένα συντομευμένο πρωτόκολλο της εξέτασης (Abbreviated breast MRI) μπορεί, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, να είναι εξίσου αποτελεσματικό με την πλήρη τυπική εξέταση για τη διάγνωση του ΚΜ και χαρακτηρίζεται από ευαισθησία σημαντικά υψηλότερη από εκείνη της ΜΓ και του ΥΓ. Ωστόσο, τονίζεται ότι απαιτούνται ευρύτερες μελέτες για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας αυτού του συντομευμένου πρωτοκόλλου, το οποίο βέβαια δεν αποτελεί (όπως μερικές φορές παραπλανητικά προβάλλεται) «καινοτόμο» μέθοδο αλλά μια συμβιβαστική επιλογή ώστε να είναι εφικτή, από την πλευρά του κόστους, η εφαρμογή του σε προγράμματα μαζικού προσυμπτωματικού ελέγχου (screening). Το γεγονός ότι πολλές ύποπτες βλάβες που ανιχνεύονται με ΜΜ δεν είναι εμφανείς, έστω και αναδρομικά, στη ΜΓ ή το ΥΓ, επιβάλλει τη διαθεσιμότητα τεχνικών διαδερμικής βιοψίας είτε σήμανσης των ύποπτων εστιών με την καθοδήγηση του μαγνητικού τομογράφου. Ιδεώδης μέθοδος διαδερμικής βιοψίας είναι αυτή που χρησιμοποιεί τεχνική αναρρόφησης με υποβοήθηση κενού (vacuum assisted biopsy-vab). Ο ρόλος των Υπερήχων και άλλων διαγνωστικών μεθόδων στην Διερεύνηση και Διαχείριση παθήσεων του Θυρεοειδούς και Παραθυρεοειδών αδένων. Δρ. Χρύσα Τζιακούρη Σιακαλλή MD,PhD,MPA ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΑΔΕΝΑ Οι Απεικονιστικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην διερεύνηση των παθήσεων του θυρεοειδούς αδένα περιλαμβάνουν: το Υπερηχογράφημα, το σπινθηρογράφημα, την Αξονική και Μαγνητική τομογραφία, ακόμα και απλές Ακτινογραφίες. Οι ενδείξεις Υπερηχοτομογραφικής απεικόνισης του θυρεοειδή αδένα σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του American Institute of Ultrasound in Medicine, περιλαμβάνουν την ανατομική εντόπιση και τον χαρακτηρισμό ψηλαφητών μορφωμάτων στον τράχηλο, συμπεριλαμβανομένου και του διογκωμένου θυρεοειδούς, τη διερεύνηση παθολογικών εργαστηριακών ευρημάτων, την ακριβή εντόπιση και εκτίμηση των διαστάσεων του θυρεοειδούς αδένα, ή και έκτοπου θυρεοειδικού ιστού, την παρακολούθηση ασθενών σε κίνδυνο εμφάνισης ή με νεοπλασία του θυρεοειδούς και τον προσδιορισμό τυχόν επιχώριων μεταστάσεων και την εκτίμηση και παρακολούθηση θυρεοειδικών όζων. Το Υπερηχογράφημα επίσης χρησιμοποιείται για να κατευθύνει βιοψία με λεπτή βελόνη όζων του θυρεοειδούς. Η Υπερηχοτομογραφική Ελαστογραφία χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της σκληρότητας ενός ιστού. Στοχεύει στη διάκριση μεταξύ καλοήθων και κακοήθων όζων του θυρεοειδούς αδένα και αποτελεί μια δοκιμαζόμενη αλλά υποσχόμενη τεχνική στην εκτίμηση των θυρεοειδικών όζων. Θα αναληθούν τα διάφορα υπερηχογραφικά χαραχτηριστικά όζων του Θυρεοειδούς και η ταξινόμηση κατά TIRADS ( Thyroid Imaging Reporting and Data System ). Η κατά TIRADS κατηγοριοποίηση των όζων του θυρεοειδούς αδένα, βασίζεται στην ταξινόμηση των διάφορων μορφολογικών χαρακτηριστικών τους, όπου με κοινή αποδοχή, συγκεκριμένες υποομάδες χρήζουν κυτταρολογικής συσχέτισης ( FNA ), για κακοήθεια. Είναι δε παρόμοια με την κατά BIRADS κατηγοριοποίηση για αλλοιώσεις του μαστού. Το σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς είναι η ενδεδειγμένη εξέταση για την ανάδειξη υπολειπόμενου όγκου ή υποτροπής μετά από θυρεοειδεκτομή, όπως επίσης και για την αναζήτηση έκτοπου θυρεοειδικού ιστού. Η Αξονική και η Μαγνητική Τομογραφία ενδείκνυνται σε ορισμένες περιπτώσεις για την εκτίμηση ευμεγέθων πρωτοπαθών όγκων και της σχέσης τους με τις γειτονικές ανατομικές δομές, την ανίχνευση απομακρυσμένων μεταστάσεων και για τη μελέτη του μυελοειδούς καρκίνου του θυρεοειδούς. Η απλή Ακτινογραφία μπορεί να εντοπίσει επασβεστώσεις στην περιοχή του θυρεοειδούς αδένα 48 49

26 και μπορεί επίσης να εντοπίσει εκτόπιση της τραχείας σε περιπτώσεις υπερπλασίας του θυρεοειδούς αδένα. ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ : Οι πλέον χρησιμοποιούμενες Απεικονιστικές/διαγνωστικές μέθοδοι για τη διερεύνηση, ανίχνευση/εντόπιση των παραθυρεοειδών αδένων, είναι το Υπερηχογράφημα και το Σπινθηρογράφημα. Το Υπερηχογράφημα συμβάλλει στη διάγνωση και την ανίχνευση διογκωμένων παραθυρεοειδών αδένων σε ασθενείς που διερευνούνται για πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή Υπερπαραθυρεοειδισμό, στην εκτίμηση του αριθμού και του μεγέθους των τυχόν διογκωμένων παραθυρεοειδών αδένων και σε ασθενείς που έχουν ήδη υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση ή καυτηριασμό παραθυρεοειδών αδένων και εμφανίζουν υποτροπή των συμπτωμάτων τους. Το Υπερηχογράφημα έχει σημαντικό ρόλο στην ακριβή εντόπιση των διογκωμένων παραθυρεοειδών αδένων σε ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση για εξαίρεση τους. Στην ομιλία αναλύονται τα χαραχτηριστικά ευρηματα ανίχνευσης και εντόπισης των αδενωμάτων παραθυρεοειδων αδένων, καθως και ο αλγόριθμος που ακολουθείται. Η Μαγνητική και η Αξονική τομογραφία με πιο περιορισμένο ρόλο, χρησιμοποιούνται ιδαίτερα στις περιπτώσεις έκτοπης εντόπισης αδενωμάτων των παραθυρεοειδων αδένων και στον εντοπισμό υπολλειπόμενης βλάβης ή τοπικής υποτροπής μετά από χειρουργική επέμβαση. Η Αξονική Τομογραφία, MDCT (3D πολυτομική Αξονική Τομογραφία), έχει σημαντική εφαρμογή στην προεγχειρητική χαρτογράφηση των διογκωμένων παραθυρεοειδών αδένων. Συμπερασματικά οι Απεικονιστικές μέθοδοι έχουν συμβάλλει τα μέγιστα στην εκτίμηση των θυρεοειδικών και παραθυρεοειδών νόσων, τόσο στη διάγνωση, όσο και στην παρακολούθηση των ασθενών αυτών και έχουν συντελέσει στη μείωση των χειρουργικών διαγνωστικών επεμβάσεων που αφορούν τους αδένες αυτούς. Προεγχειρητική χαρτογράφηση αδενώματος παραθυρεοειδούς με αξονική τομογραφία -4DCT. Μαρία Παντζιαρά MD Τμήμα Αξονικής και Μαγνητικής τομογραφίας Πολυκλινικής Υγεία, Λεμεσός. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η4Dαξονικήτομογραφίαηοποίαπρωτοπεριγράφηκετο2006απότους Rodgersatal είναιε υρέωςαποδεκτήωςεξέταση2ηςεπιλογήςμετάτοσπινθηρογράφημακαιτουπερηχογράφη μαγιατηνπροεγχειρητικήανίχνευσηπαθολογικούπαραθυρεοειδικούιστούσεασθενείςμεπ ρωτοπαθήυπερπαραθυρεοειδισμό. Ησημασίατηςεξέτασηςέγγυταιστογεγονόςότιπαρέχειστονασθενήτηδυνατότηταναυποβ ληθείσεελάχισταεπεμβατικήπαραθυρεοειδεκτομήμεταπλεονεκτήματαπουαυτήπαρέχει (μικρότεροποσοστόεπιπλοκών,λιγότερεςώρεςχειρουργείου,καλύτεροαισθητικόαποτέλε σμα)παράστηνκλασικήδιερεύνησητουτραχήλου. Περιγράφουμετοπρωτόκολλοπουχρησιμοποιούμεστοτμήμαμαςκαιστησυνέχειαπροτείν ουμεμέθοδοεπεξεργασίαςκαιμελέτηςτωνεικόνωνμεστόχοτησωστήδιάγνωση. Μέσααπότηνπαρουσίασηκάποιωντυπικώνήκαιλιγότεροτυπικώνπεριστατικώνμαςπεριγ ράφουμεταπροβλήματαπουμπορείναπροκύψουνκατάτηδιάγνωσηπροτείνονταςτρόπου ςαντιμετώπισηςαυτών. Η4Dαξονικήτομογραφίαμπορείσεαρκετέςπεριπτώσειςνααποτελείπραγματικήδιαγνωστι κήπρόκλησηέχειόμωςπολύκαλάαποτελέσματακαιυψηλήευασθησίαστηνανίχνευσηπαθο λογικούπαραθυρεοειδικούιστούιδιαίτερασε δύσκολες ομάδεςασθενώνόπωςσεασθενεί ςμεμικρόαδένωμα,μεέκτοποαδένωμαήσεασθενείςμεπολυεστιακήνόσο. ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕίμαιαπόφοιτοςτουτμήματοςΙατρικήςτουΕθνικούκαι ΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνών( ). ΕργάστηκαωςειδικευόμενηακτινοδιαγνωστικήςστοΑντικαρκινικόΟγκολογικόΝοσοκομ είο ΆγιοςΣάββας στηναθήνααπότο1999εώςκαιτο2004,οπότεκαιαπέκτησατοντίτλοτης ειδικότητας. Απότο2005εργάζομαιωςιατρόςΑκτινοδιαγνώστηςστηΛεμεσό.ΈχωεργασθείστοΓενικόΝσ οσοκομείολεμεσούκαιτοιδιωτικόνοσοκομείο Αχίλλειον ενώαπότο2011,εργάζομαιστοτ μήμααξονικούκαιμαγνητικούτομογράφουτηςπουλκλινικής Υγεία στηλεμεσό

27 Θερμοκαυτηρίαση Όζων Θυρεοειδούς Μυρσίνη Γκέλη, MD, MSc Διευθύντρια Επιστημονικά Υπεύθυνη Ακτινοδιαγνωστικού Τμήματος Αντικαρκινικού Ογκολογικού Νοσοκομείου Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας» Η οζώδης νόσος του θυρεοειδούς είναι πολύ συχνή στην κλινική πρακτική, ενώ υπερηχογραφικά ανακαλύπτεται περίπου στο 50% του γενικού πληθυσμού, συχνότερα στις γυναίκες και τους ηλικιωμένους. Παρόλο που η θεραπεία είναι απολύτως καθιερωμένη και κοινή για την θυρεοειδική κακοήθεια, εν τούτοις η θεραπευτική αντιμετώπιση των καλοήθων θυρεοειδικών όζων διαδράμει από την κλινική παρακολούθηση και τον υπερηχογραφικό (επαν)έλεγχο μέχρι την χειρουργική επέμβαση. Τα τελευταία έτη χρησιμοποιείται, εναλλακτικά του χειρουργείου, για τον θεραπευτικό χειρισμό (σμίκρυνση) των καλοήθων θυρεοειδικών όζων η θερμοκαυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες (RFA), μία ελάχιστα επεμβατική μέθοδος συχνά πραγματοποιούμενη για την θεραπεία κακοήθων ηπατικών όγκων. Επίσης η RFA εφαρμόζεται σε υποτροπές θυρεοειδικού καρκίνου στην κοίτη του αδένα ή λεμφαδένες, σε ασθενείς που δεν δύνανται να χειρουργηθούν και η θεραπεία με ραδιενεργό Ι είναι αναποτελεσματική. Στην ομιλία περιγράφονται οι βασικές φυσικές αρχές και τα υλικά για την υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη RFA των θυρεοειδικών όζων, οι ενδείξεις και οι αντενδείξεις, η τεχνική, η αποτελεσματικότητά της στην διεθνή βιβλιογραφία και οι επιπλοκές της μεθόδου. Παρουσιάζεται επίσης η εμπειρία μας από την εφαρμογή της RFA των θυρεοειδικών όζων στο Νοσοκομείο μας. Ο διακαθετηριακός ενδαρτηριακός χημειοεμβολισμός βασίζεται στην απόφραξη των τροφοφόρων αγγείων του όγκου μετά από εκλεκτικό καθετηριασμό αυτών, με τη βοήθεια ψηφιακής αφαιρετικής αγγειογραφίας. Συνήθης είναι επίσης ο συνδυασμός του εμβολικού υλικού με το χημειοθεραπευτικό υλικό ώστε στην ισχαιμική νέκρωση που προκαλεί ο εμβολισμός να προστεθεί επίσης η κυτταροτοξική δράση του φαρμάκου. Από το 1983 και μετέπειτα αποτελεί συνήθη πρακτική στον χημειοεμβολισμό η ανάμειξη του χημειοθεραπευτικού φαρμάκου με λιπιοδόλη. Η τελευταία είναι ελαιώδες ιωδιούχο σκιαγραφικό το οποίο όταν εγχυθεί ενδαρτηριακά στο ήπαρ δρα σαν εμβολικό υλικό και κατακρατείται από νεόπλαστο αρτηριακό δίκτυο και τα κύτταρα του όγκου. Τα μικροσφαιρίδια που εκλυουν χημειοθεραπευτικό φάρμακο αποτελούν μία πρόσφατη εξέλιξη στον τομέα των υλικών του χημειοεμβολσμού. Ο χημειοεμβολισμός έχει ενταχθεί στα guidelines με πολύ υψηλό level of evidence και 1Α recommendation για την αντιμετώπιση του ΗΚΚ σε ενδιάμεσο στάδιο. Επίσης εφαρμόζεται με ενθαρυντικά αποτελέσματα ως περιοχική θεραπεία φια έλεγχο της νόσου σε μεταστατικούς όγκους όπως καρκίνο παχέος εντέρου

28 The seamles solution that automates the recording, monitoring and reporting of all radiation dose date ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ Intelligent Radiation Dosing for More Personalized Care Υπεύθυνος κυκλοφορίας στην Ελλάδα: Bayer Ελλάς ΑΒΕΕ, Σωρού 18-20, Μαρούσι Τοπικός αντιπρόσωπος της Bayer R&I BV στην Κύπρο: L.G. Biomed Solutions Ltd, Tel: Τμήμα Επιστημονικής Ενημέρωσης 54 Τηλ , Fax: Customer Service Support Τηλ free line Fax:

29 3Δ Ανακατασκευή και Ευθυγράμμιση από Εικόνες Μαγνητικής Τομογραφίας Εγκέφαλου Χ. Παπαχαραλάμπους1, Γ. Σαμαράς1, Χ. Π. Λοΐζου1, E. Κυριάκου2, M. Παντζαρής3, E. Ηρακλέους4, Χ. Σ. Παττίχης5 1Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Λεμεσός, Κύπρος, s: christos. cy; 2Πανεπιστήμιο Frederick, Τμήμα Πληροφορικής και Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, Λεμεσός, Κύπρος, Hλ. Tαχ.: 3Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος, 4Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος, Λευκωσία, Κύπρος, 5Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Πληροφορικής, Λευκωσία, Κύπρος, Εισαγωγή: Παρουσιάζουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα για την τρισδιάστατη (3Δ) ανακατασκευή και ευθυγράμμιση εγκέφαλου και εστιών πολλαπλής σκλήρυνσης (ΠΣ) από εικόνες μαγνητικής τομογραφίας (ΜRI). Στον τομέα της ιατρικής απεικόνισης, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την 3Δ αναπαράσταση και ανακατασκευή εστιών ΠΣ μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, με σκοπό την παρακολούθηση της πορείας και την εξέλιξης της εν λόγο νόσου. Αποτελέσματα: Η προτεινόμενη μέθοδος αξιολογήθηκε βάση ποσοτικών μετρήσεων οι οποίες εξάχθηκαν από τις εικόνες MRI εγκέφαλου και τις phantom ΜRI εικόνες πριν και μετά την προ-επεξεργασία, ευθυγράμμιση και την 3Δ ανακατασκευή. Το ποσοστό ακρίβειας που επιτεύχθηκε είναι για την χρονική στιγμή Τ0 και Τ1 είναι 78.5% / 97.2% και 95.4% / 95.8% για τις phantom και MRI (- / -) εικόνες εγκέφαλου αντίστοιχα. Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα αξιολογήθηκαν και οπτικά από δυο κλινικούς ιατρούς. Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα των ποσοτικών μετρήσεων που εφαρμοστήκαν στις phantom και τις MRI εικόνες παρουσιάζουν αυξημένη επιτυχία με πολύ μικρά ποσοστά σφάλματος. Η 3Δ ανακατασκευή από δεδομένα μαγνητικής τομογραφίας, παρέχει μια μη επεμβατική διαδικασία για την εξέταση της επιφάνειας του εγκέφαλου και τον ανατομικών χαρακτηριστικών του. Ως εκ τούτου, αναμένεται ότι το σύστημα θα αυξήσει την εξεταστική ικανότητά του ιατρού και θα προσφέρει ένα επιπλέον ιατρικό εργαλείο για την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου της ΠΣ. Ωστόσο, απαιτείται μελέτη ευρύτερης κλίμακας ούτως ώστε το σύστημα να μπορεί στο μέλλον να εφαρμοστεί στην κλινική πρακτική. Μεθοδολογία: Η προτεινόμενη μέθοδος εντοπίζει, εξάγει και παρουσιάζει συνεχόμενες επιφάνειες εγκέφαλου ΜRI από 19 ασθενείς με κλινική διάγνωση ΠΣ. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς, έτυχαν παρακολούθησης εντός δυο χρονών και υποβλήθηκαν ανά εξάμηνο σε τέσσερις συνολικά εξετάσεις και ανακτήσεις εγκέφαλου MRI από εικόνες DICOM (0 μήνες (Τ0), 6 μήνες (Τ1), 12 μήνες (Τ2), 18 μήνες(τ3)), με την χρήση του μαγνητικού τομογράφου Philips Achieva 3.0 T. Επιπλέον, εικόνες MRI ανακτήθηκαν χρησιμοποιώντας το American College of Radiology (ACR) MRI Phantom. Οι ανακτώμενες Τ2 εικόνες από την κάθε λήψη, αρχικά έτυχαν προ-επεξεργάσιας μέσω κανονικοποίησης ιστογράμματος και ψηφιακού φιλτραρίσματος για την απομάκρυνση αθροιστικού θορύβου. Εν συνέχεια οι εικόνες MRI ευθυγραμμίστηκαν βάση της ενδογενής ευθυγράμμισης και μετέπειτα έτυχαν 3Δ ανακατασκευής μετατρέποντας τις σε όγκο, χρησιμοποιώντας την μέθοδο των ίσο-επιφανειών. Μετά την ανακατασκευή του 3Δ MRI εγκέφαλου, οι εστίες ΠΣ οι οποίες κατατμήθηκαν χειροκίνητα από τους ιατρούς ευθυγραμμίστηκαν με τον ίδιο τρόπο και τοποθετήθηκαν στον 3Δ όγκο εγκέφαλου. Ο κλινικός ιατρός έχει την δυνατότητα να περιστρέψει τους 3Δ όγκους και να αξιολογήσει την εξέλιξη της νόσου χρησιμοποιώντας έτσι ποσοτικές μετρήσεις

30 3Δ Ανακατασκευή Εστιών Πολλαπλής Σκλήρυνσης σε Εικόνες Μαγνητικής Τομογραφίας τύπου DICOM και Ανάλυση Χαρακτηριστικών Υφής Γ. Σαμαράς1, Χ. Π. Λοίζου1, Ε. Κυριάκου2, Μ. Πατζιαρής3, Ε. Ηρακλέους4, Κ. Σ. Παττίχης5 1Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Λεμεσός, Κύπρος, s: christos. 2Πανεπιστήμιο Frederick, Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών, Λεμεσός, Κύπρος, 3Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος, 4Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος, Λευκωσία, Κύπρος, gmail.com; 5Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών, Λευκωσία, Κύπρος, Εισαγωγή: Σε αυτή τη εργασία, προτείνουμε την τρισδιάστατη (3Δ) ανακατασκευή εστιών πολλαπλής σκλήρυνσης (ΠΣ) από εικόνες μαγνητικής τομογραφίας (ΜΤ). Επίσης, διερευνούμε την εφαρμογή της ανάλυσης υφής των εστιών ΠΣ για την καλύτερη κατανόηση της ασθενείας. Η 3Δ αναπαράσταση των εστιών ΠΣ του εγκεφάλου μαζί με τα χαρακτηριστικά υφής (XY) και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά (ΓΧ) μπορεί να δώσουν μια επιπλέον δυνατότητα για την κλινική αξιολόγηση και παρακολούθηση της ασθένεια της ΠΣ. και έτσι μπορούν να υποβοηθήσουν στην παρακολούθηση της νόσου. Η στατιστική μέθοδος Mann-Whitney rank sum test, έχει χρησιμοποιηθεί για να καταδείξει στατιστικές σημαντικές διαφορές (με p<0.05) μεταξύ των χρονικών στιγμών για τα ΧΥ. Αποτελέσματα: Έγινε ανάλυση σε ένα ασθενή με ΠΣ και έχουν εντοπισθεί 2/3/5/7 περιοχές εστιών ΠΣ για τις χρονικές στιγμές Τ0/Τ1/Τ2/Τ3 αντίστοιχα. Η μεγαλύτερη 3Δ εστία ΠΣ για την κάθε χρονική στιγμή έχει μέση περίμετρο 28.6/25.9/24.6/19.1 mm και συνολικό όγκο 308/295/308/168 mm3 αντίστοιχα. Τα ΧΥ, μέσος όρος και μέση τιμή έχουν βρεθεί να είναι στατιστικά διαφορετικά μεταξύ των τεσσάρων διαφορετικών χρονικών στιγμών (p-value: T0-T1: / / , T0-T2: 0.023/ / και T0-T3: / / ). Συμπεράσματα: Τα ΧΥ από τις εστίες εγκεφάλου ΠΣ εικόνων ΜΤ που είναι στατιστικά διαφορετικά και μπορούν να υποβοηθήσουν τους ιατρούς να παρακολουθήσουν την πορεία της ασθένειας. Προσδοκούμε να αυξήσουμε την εξεταστική ικανότητά του ιατρού και να προσφέρουμε ένα επιπλέον εργαλείο για την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου της ΠΣ. Ωστόσο, απαιτείται μελέτη ευρύτερης κλίμακας ούτως ώστε το σύστημα να μπορεί στο μέλλον να εφαρμοστεί στην κλινική πρακτική. Μεθοδολογία: 19 ασθενείς που διαγνώστηκαν κλινικά με την ασθένεια της ΠΣ, υποβλήθηκαν σε εξέταση μέσω του ΜΤ Philips Achieva 3.0 Τ σε τέσσερα διαφορετικά χρονικά διαστήματα εντός δύο ετών (0 μήνες (Τ0), 6 μήνες (Τ1), 12 μήνες (Τ2), 18 μήνες(τ3)). Οι Τ2 φέτες εγκεφάλου ΜΤ που ανακτήθηκαν από κάθε ασθενή έτυχαν πρώτα προ-επεξεργασίας μέσω εφαρμογής κανονικοποίησης ιστογράμματος και ψηφιακού φιλτραρίσματος για την απομάκρυνση αθροιστικού θορύβου. Στην συνέχεια έγινε ευθυγράμμιση φετών, βάση της ενδογενής ευθυγράμμισης και 3Δ ανακατασκευή μέσω της μεθόδου ίσο-επιφανειών και χαρτογράφησης υφής. Μετέπειτα, οι εστίες ΠΣ έτυχαν χειροκίνητης κατάτμηση από νευρολόγο και έγινε η 3Δ ανακατασκευή τους. Για την αποτίμηση της 3Δ ανακατασκευής των εστιών ΠΣ, έχουν εξαχθεί 5 διαφορετικά γεωμετρικά χαρακτηριστικά (ΓΧ) του όγκου των εστιών. Ακολούθως έχουν εξαχθεί 10 διαφορετικά ΧΥ (μέσος όρος, διακύμανση, μέση τιμή, λοξότητα, κύρτωση, ενέργεια, εντροπία, σπονδύλωσης, ομοιογένεια, αντίθεση) από τις εστίες ΠΣ σε όλα τα χρονικά διαστήματα (Τ0, Τ1, Τ2,Τ3), σε μια προσπάθεια να προσδιοριστούν ΓΧ και ΧΥ που να υποβοηθούν στην εκτίμηση της βαρύτητας και της επέλασης της ασθενείας. Εντοπίστηκαν ΧΥ τα οποία είναι στατιστικά διαφορετικά στις τέσσερεις χρονικές στιγμές 58 59

31 Ανάλυση Διαφραγματικής Κίνησης σε Νεογνά Ε. Δυμιώτου1, Χ. Π. Λοϊζου2, Ε. Κυριάκου1, Κ. Σαραφιδης3, Μ. Παντζάρης4, Κ. Σ. Παττίχης5 1Πανεπιστήμιο Frederick, Τμήμα Πληροφορικής και Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, Λεμεσός, Κύπρος, Hλ. Tαχ.: com, 2Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Λεμεσός, Κύπρος, Ηλ. Ταχ.: christos. 3Α Νεογνολογική Κλινική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα, Hλ. Tαχ.: 4Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος, Ηλ. Ταχ.: 5Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Πληροφορικής, Λευκωσία, Κύπρος, Ηλ. Ταχ.: Εισαγωγή: Η ανώμαλη κίνηση των αναπνευστικών μυών και ιδιαίτερα του διαφράγματος, συμβάλει σημαντικά στην πρόκληση αναπνευστικής ανεπάρκειας σε πρόωρα και τελειόμηνα νεογνά. Σκοπός της μελέτης αποτελεί η παρουσίαση ενός ολοκληρωμένου αυτοματοποιημένου υπολογιστικού συστήματος το οποίο να επιτρέπει την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών της κίνησης του διαφράγματος (ομαλή ή ανώμαλη) παρέχοντας έτσι σημαντικές πληροφορίες για την εξέλιξη της αναπνευστικής νόσου. της διαμέτρου στην διάρκεια του καρδιαγγειακού κύκλου. Αποτελέσματα: Η ανάλυση 5 αναπνευστικών κύκλων, έδειξε τα έξης: excursion = 7.56 μμ, tot = sec, tinsp = 1.14 sec, average area = μμ, area under the curve = μμ, slope = 0.67 cm/s, relaxation/contraction frames = 32, 86, 123, 183, 236 pixels / 5, 57, 106, 160, 211 pixels, relaxation rate = 0.69 cm/s, maximum/minimum diaphragm diameter = μμ στο frame 57 και 7.05 μμ στο frame 183 αντίστοιχα. Συμπεράσματα: Με την βοήθεια του προτεινόμενου συστήματος μπορούν να υπολογιστούν μετρήσεις οι οποίες δυνατόν να υποβοηθήσουν τον ιατρό κατά την κλινική διάγνωση, ανάλυση της διαφραγματικής μετατόπισης σε νεογνά και την παρακολούθηση και αξιολόγηση της νόσου. Μεθοδολογία: Η προτεινόμενη μέθοδος εξάγει την διαφραγματική κίνηση από βίντεο υπερήχων (B-mode) το οποίο ανακτήθηκε από πρόωρα γεννημένο μωρό με την χρήση του μαγνητικού τομογράφου Philips HDISU/S στην Α Νεογνολογική κλινική του Α.Π.Θ. Το βίντεο, αρχικά έτυχε προ-επεξεργασίας μέσω κανονικοποίησης ιστογράμματος και ψηφιακού φιλτραρίσματος για την απομάκρυνση πολλαπλασιαζόμενου θορύβου. Ακολούθως, δημιουργείται εικόνα που δείχνει την λειτουργία της κίνησης, (Μ-mode) του διαφράγματος και εξάγετε το διάγραμμα κίνησης. Αυτό καταδεικνύει συστολικές και διαστολικές χρονικές στιγμές, καταγράφει την κίνηση του διαφράγματος κατά την διάρκεια του καρδιαγγειακού κύκλου και δίδει ελάχιστα και μέγιστα σημεία διάτασης. Από το διάγραμμα υπολογίστηκαν ποσοτικοί παράμετροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της κίνησης του διαφράγματος, όπως: η μετατόπιση του διαφραγματικού τοιχώματος (excursion), ο χρόνος εισπνοής/εκπνοής (tinsp-inspiration time), η διάρκεια του καρδιαγγειακού κύκλου (tot), η περιοχή έκτασης (average area), η περιοχή του τριγώνου κάτω από το μέγιστο σημείο καμπής (area under the curve), η κλίση (slope) σε διάφορα σημεία του διαγράμματος, τα σημεία εισπνοής/ εκπνοής (relaxation/contraction frames), ο ρυθμός διαφραγματικής χαλάρωσης (relaxation rate), η μέγιστη/ελάχιστη μετατόπιση των διαφραγματικών τοιχωμάτων (maximum/minimum diaphragm diameter) καθώς και η μέτρηση και καταγραφή της αλλαγής 60 61

32 Ανάλυση Ομοιογενούς και Ανομοιογενούς Κίνησης Καρωτιδικής Πλάκας με τη Χρήση B-mode Υπερηχογραφήματος Α. Κωνσταντίνου1, E. Κυριάκου2, Χ.Π Λοίζου3, A.N. Νικολαΐδης4, Κ.Σ Παττίχης5 1,5 Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τμ Πληροφορικής, Λευκωσία, Κύπρος, s: 2Πανεπιστήμιο Frederick, Τμήμα Πληροφορικής και Μηχανικών Η/Υ, Λεμεσός, Κύπρος, 3 Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Λεμεσός, Κύπρος, 4Cardiovascular Disease Educational Research Trust, Λευκωσία 2368, Κύπρος, Εισαγωγή: Σκοπός αυτής της μελέτης, είναι η δημιουργία ενός συστήματος το οποίο θα αναλύει την κίνηση της καρωτιδικής πλάκας (ομοιογενής/ανομοιογενής) κατά τη διάρκεια του καρδιακού κύκλου. Αυτό θα εξάγει στατιστικά στοιχεία τα οποία θα υποδεικνύουν τον κίνδυνο ρήξης της πλάκας και τη συσχέτιση με τον κίνδυνο πρόκλησης εγκεφαλικού επεισοδίου. Η ανάλυση γίνεται σε B-Mode υπερηχογραφήματα. Αποτελέσματα: Για τον έλεγχο του συστήματος δημιουργήθηκαν τεχνητά βίντεο στα οποία είναι καθορισμένη η κίνηση της πλάκας έτσι ώστε να επαληθευτεί η ορθότητά του. Τα αποτελέσματα ήταν ορθά και επίσης φάνηκε ότι τα μεγαλύτερα διανύσματα κίνησης εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της καρδιακής συστολής. Τέλος, χρησιμοποιήθηκαν δύο πραγματικά βίντεο B-mode υπερηχογραφήματος της καρωτίδας αρτηρίας τα οποία οπτικά φαίνονταν να είναι το ένα ομοιογενές και το άλλο ανομοιογενές. Η εξαγωγή των στατιστικών από το σύστημα είχε ως αποτέλεσμα τα ίδια συμπεράσματα. Συμπεράσματα: Μέσα από την προσπάθεια αυτή παρουσιάζονται τα αρχικά βήματα για τον ολοκληρωμένο και επιτυχή καθορισμό επικίνδυνων καρωτιδικών πλακών. Μελλοντικά βήματα περιλαμβάνουν την ανάλυση μεγαλύτερου αριθμού βίντεο και τον συνδυασμό με την ανάλυση περισσότερων χαρακτηριστικών της πλάκας εκτός της κίνησης για τον ολοκληρωμένο καθορισμό της επικινδυνότητας. Μεθοδολογία: Το σύστημα αυτό δημιουργήθηκε στο περιβάλλον MATLAB και αναλύει βίντεο από B-mode υπερηχογράφημα σε καρωτίδες κατά τη διάρκεια ενός καρδιακού κύκλου. Η παρακολούθηση του καρδιακού κύκλου γίνεται με M-mode βίντεο το οποίο δημιουργείται τεχνητά με επιλογή κάποιου σταθερού σημείου της αρτηρία στο B-mode βίντεο. Η ανάλυση κίνησης γίνεται με την εφαρμογή αλγορίθμων ανάλυσης ροής κίνησης σε σήμα βίντεο (motion flow analysis). Για τους σκοπούς της εργασίας αυτής χρησιμοποιήθηκε ένας αλγόριθμος που παρουσιάζει συγκριτικά καλύτερα αποτελέσματα στην βιβλιογραφία, η μέθοδος Farneback s. Μέσα από το σύστημα δίνεται η δυνατότητα επιλογής της πλάκας και από εκεί εξάγονται τα στατιστικά στοιχεία μετά από σύγκριση των εικόνων (frames) στη διάρκεια του καρδιακού κύκλου. Αρχικά δημιουργείται ένα πολικό διάγραμμα το οποίο παρουσιάζει τις κλίσεις όλων των διανυσμάτων ταχύτητας της πλάκας. Στο διάγραμμα αυτό για τον καθορισμό της διασποράς της κίνησης λαμβάνονται υπόψιν τα διανύσματα που έχουν τιμές μέχρι και το 50% της μεγαλύτερης κλίσης. Επιπλέον δημιουργείται και ένα διάγραμμα διασποράς (scatter plot) το οποίο έχει στον άξονα x την επικρατέστερη κλίση για κάθε πλαίσιο και στον άξονα y την μέση τιμή του μέτρου του διανύσματος για την κλίση αυτή. Στη συνέχεια υπολογίζεται ο όρος MAXFW o οποίος είναι η μέγιστη κλίση για καθορισμένα μέτρα διανύσματος και ο όρος SMAXFW ο οποίος υπολογίζει το συνολικό άθροισμα της μέγιστης κλίσης για διάφορα μήκη μέτρου. Η βασική ιδέα αυτής της μελέτης είναι ότι για μεγάλες τιμές του όρου SMAXFW η πλάκα είναι ανομοιογενής και για μικρές τιμές ομοιογενής

33 Figure of merit in ERCP utilizing a phantom-based study A. C. Hadjiconstanti1, G. A. T. Messaris1, K. C. Thomopoulos2 and G.S. Panayiotakis1,* 1 Department of Medical Physics, School of Medicine, University of Patras, Patras, Greece 2 Department of Gastroenterology, School of Medicine, University of Patras, Patras, Greece *Corresponding author: panayiot@upatras.gr Endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP) is an interventional procedure (IP) performed for the diagnosis and treatment of hepatobiliary diseases. The Figure of Merit (FOM) is evaluated, utilizing a phantom-based study, aiming to optimize patient dose and image quality (IQ) in ERCP procedures. The x-ray system used was equipped with a flat panel (FP) detector (Philips, Veradious; Philips Medical Systems, Netherland B.V.). The selectable field of view (FOV) values were three with field diagonal sizes 27 (max FOV), 18 (med FOV) and 13 cm (min FOV). The unit employed three fluoroscopic modes: low dose, normal and high quality fluoroscopy, while the available pulse rate values for each mode were 15, 7.5 and 3.75 pps. The patient thickness was simulated with various polymethyl methacrylate slabs (16, 20 and 24 cm). The phantom was positioned on the operation table, without mattress, between the under-couch x-ray tube and the over-couch FP detector, to simulate a typical clinical ERCP procedure. The IQ was evaluated using the Leeds test object, which was placed at the middle of the phantom thickness. Dose measurements were carried out using a digital electrometer (Barracuda, RTI Electronics AB) equipped with a semiconductor photo diode T20B for the measurement of the entrance surface air kerma (ESAK) rate and an ionization chamber (model 10 Χ 6 60) with an Accu-Pro 9096 control unit (RadCal, Monrovia, CA) for the measurement of the entrance detector dose rate. The main factors evaluated were phantom thickness, distance between phantom and detector, FOV and pulse rate. For all these factors, the dosimetric indices, ESAK rate and ESAK per pulse, as well as the IQ parameters, signal-to-noise ratio (SNR) and high contrast spatial resolution (HCSR), were calculated. Based on these measurements, the FOM was estimated. The ESAK rate values were decreased by reducing the distance between phantom and FP, the phantom thickness and the pulse rate, whilst increasing FOV, the ESAK rate values were decreased. ESAK per pulse exhibited the highest value for the maximum distance between phantom and FP, for the thickest phantom and for the min FOV. The highest SNR value was obtained for the smallest phantom thickness, whilst the HCSR values obtained were practically independent on the factors evaluated. The FOM values practically were influenced only by the smallest phantom thickness. The results obtained highlight the necessary measures towards the optimization of patient dose and IQ in the therapeutic ERCP procedures. Considering FOM as the main criterion, it is observed that positioning of the patient close to the detector could contribute to a serious patient dose reduction, whilst extracting adequate clinical information. Taking into account ESAK rate it is observed that using the maximum FOV and lowest fluoroscopy pulse rate further patient dose reduction can be achieved. In conclusion, the FOM and ESAK rate values indicated the optimum combination of the factors evaluated which could provide adequate clinical information, assuring minimum patient dose. Specifically, the optimum combination was minimum distance between patient and detector, maximum FOV and lowest pulse rate

34 Follow European University Cyprus today: Ο ρόλος της ποσοτικοποιημένης Μαγνητικής Τομογραφίας στην απεικόνιση της νόσουalzheimer. Stephanos Leandrou, MSc.Instructor, Radiologic Technology Περίληψη: Σήμερα, για την αξιολόγηση της νόσου Alzheimer (AD) χρησιμοποιούνται, σε ερευνητικό επίπεδο, διάφορες τεχνικές ποσοτικοποίησης οι οποίες βασίζονται στις εικόνες Μαγνητικής Τομογραφίας (MT) και συγκεκριμένα στη 3D ακολουθία βαρύτητας T1. Μέσα από τις τεχνικές αυτές γίνονται υπολογισμοί στις αλλαγές του όγκου και της μορφής σε διάφορες περιοχές ενδιαφέροντος, αλλά και σε ολόκληρο το φλοιό του εγκεφάλου, καθώς επίσης και μετρήσεις του πάχους του εγκεφαλικού φλοιού. Επιπλέον, η ανάλυση υφής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό αλλαγών προτού αυτές γίνουν διακριτές από τις προαναφερθείσες τεχνικές. Η πλειονότητα αυτών των τεχνικών χρησιμοποιείται κυρίως για τον διαχωρισμό ασθενών που φέρουν τη νόσο ή των ασθενών με Ήπια Γνωστική Εξασθένιση (MildCognitiveImpairment - MCI) από τα υγιή άτομα. Δυο από τις περιοχές ενδιαφέροντος που χρησιμοποιούνται συχνότερα για την αξιολόγηση της νόσου είναι ο ιππόκαμπος και ο ενδορινικός φλοιός. Στόχοι εργασίας: 1. Κατανόηση της χρησιμότητας της ποσοτικοποιημένης μαγνητικής τομογραφίας στην αξιολόγηση της νόσου Alzheimer με τη βοήθεια συστημάτων CAD. 2. Επεξήγηση αναφορικά με ποιες δομές είναι καλύτερο να χρησιμοποιούνται στην ταξινόμηση ασθενών αλλά και στην πρόγνωση της νόσου. 3. Παρουσίαση ανάλυσης όγκου (volume) των σημαντικότερων περιοχών ενδιαφέροντος (Ενδορινικού Φλοιού και Ιππόκαμπου) στην ταξινόμηση μεταξύ NormalvsAD, NormalvsMCI και MCIvsAD. ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΑΛΟΗΘΩΝ ΚΑΙ ΚΑΚΟΗΘΩΝ ΟΖΩΝ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΑΔΕΝΑ. ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΕ ΠΑΡΑΚΕΝΤΗΣΗ ΔΙΑ ΛΕΠΤΗΣ ΒΕΛΟΝΗΣ (FNA). Αθηνά Σάββα1, Ιωάννα Τρίτου1, Καλιρρόη Καλαιτζάκη1, Γεωργία Παναγιωτοπούλου1, Εμμανουήλ Μαστοράκης2, Ευαγγελία Σφακιανάκη1 1.Ακτινολογικό τμήμα, Βενιζέλειο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Ηράκλειο Κρήτης 2.Κυτταρολογικό εργαστήριο, Βενιζέλειο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Ηράκλειο Κρήτης Σκοπός: Σκοπός της εργασίας είναι η καταγραφή των υπερηχοτομογραφικών ευρημάτων-«προτύπων» ή ευρημάτων ενδεικτικών καλοήθειας και κακοήθειας όζων του θυρεοειδούς. Γίνεται επίσης ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και σημειώνεται η ευαισθησία και ειδικότητα καθενός από αυτά με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ασθενών με καρκίνο σε πρώιμο στάδιο, τη μείωση νοσηρότητας-θνησιμότητας και την αποφυγή άσκοπων FNA και χειρουργείου για καλοήθεις όζους Υλικό- Μέθοδοι: Στη μελέτη μας χρησιμοποιήθηκε υψίσυχνος γραμμικός ηχωβολέας (17-12 ΜHz) και συμπεριλήφθηκαν εκπαιδευτικά περιστατικά από το αρχείο ασθενών του τμήματος μας. Αποτελέσματα: Τα απεικονιστικά πρότυπα καλοήθων όζων είναι: 1) Σπογγιώδες (spongiform) χωρίς αύξηση της αιματικής ροής 2) Κυστικό με ή χωρίς κολλοειδές βύσμα ή θρόμβο αίματος χωρίς αιματική ροή γ) δίκην λαιμού καμηλοπάρδαλης (girraffe pattern) δ) Ομοιογενώς υπερηχογενές (white knight). Απαραίτητη προυπόθεση των 2 τελευταίων προτύπων είναι να εντοπίζονται σε έδαφος θυρεοειδίτιδας. Τα υπερηχογραφικά σημεία ενδεικτικά κακοήθειας όζων είναι: 1)η παρουσία μικροασβεστώσεων, 2)- η τοπική διήθηση, 3)οι λεμφαδενικές μεταστάσεις, 4) όζος με προσθιοπίσθια διάμετρο μεγαλύτερη της εγκάρσιας(taller than wide), 5) η έντονη υποηχογένεια. Ύποπτα ευρήματα για κακοήθεια, αλλά λιγότερα ειδικά, είναι: 1) η απουσία περιφερικής υπόηχης άλω, 2)τα ασαφή - ανώμαλα όρια του όζου, 3)η συμπαγής σύσταση και υπόηχη απεικόνιση, 4) η κεντρική αιματική ροή Συμπεράσματα: Η αναγνώριση των καλοήθων προτύπων βοηθά στη μείωση των άσκοπων FNA. Με εξαίρεση την αναγνώριση τοπικής διήθησης, κανένα από τα υπόλοιπα, ύποπτα για κακοήθεια ευρήματα δεν είναι από μόνο του παθογνωμονικό. Ο συνδυασμός τους όμως, μπορεί να οδηγήσει στη διάγνωση κακοήθειας και να επιστήσει την προσοχή του ακτινολόγου σε άλλους, ύποπτους όζους οι οποίοι χρειάζονται περαιτέρω διερέυνηση

35 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΟΣ ΘΩΡΑΚΑΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΛΗ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΗΜΑ - ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΖΗΤΕΙΤΑΙ - ΤΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΣΤΟΝ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟ Ιωάννα Τρίτου, Αθηνά Σάββα, Καλλιρόη Καλαιτζάκη, Γεωργία Παναγιωτοπούλου, Ευαγγελία Σφακιανάκη Ακτινολογικό τμήμα, Βενιζέλειο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, Ηράκλειο Κρήτης Εισαγωγή: Η απλή ακτινογραφία θώρακος(α/α) παραμένει η συνηθέστερα ζητούμενη απεικονιστική εξέταση στα παιδιά, ειδικά στο τμήμα επειγόντων. Μπορεί όμως, μερικές φορές να δημιουργήσει διαγνωστικά διλήμματα που απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση. Το υπερηχογράφημα(υχ) αποτελεί εξελισσόμενη συμπληρωματική μέθοδο ή/και πρώτης γραμμής εξέταση στην μελέτη του παιδιατρικού θώρακα. των πυκνώσεων μειώνοντας το κόστος της ακτινοβολίας για τον παιδιατρικό ασθενή. Σε περιπτώσεις διερεύνησης μάζας, βοηθά στην αποφυγή άσκοπων εξετάσεων σε περιπτώσεις φυσιολογικού θύμου αδένα ενώ σε αντίθετη περίπτωση συμβάλλει στη λήψη αποφάσεων κατευθύνοντας στη σωστή επόμενη απεικονιστική ή επεμβατική μέθοδο. Τέλος, μπορεί να βοηθήσει στην παρακέντηση υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση και στη λήψη θεραπευτικής απόφασης. Σκοπός: Η περιγραφή των υπερηχογραφικών σημείων και ενδείξεων για τη διερεύνηση παθήσεων θώρακα στα παιδιά. Υλικό: Στη διάρκεια 8 ετών μελετήθηκαν υπερηχογραφικά 342 παιδιά ηλικίας 2 μηνών 11 χρονών με ακτινογραφικές ενδείξεις πνευμονίας, ετερόπλευρου ακτινοσκιερού ημιθωρακίου, διεύρυνσης προσθίου μεσοθωρακίου, ανύψωσης ημιδιαφράγματος και παρασπονδυλικής σκίασης. Μέθοδος: Χρησιμοποιήθηκαν ηχοβολείς διαφόρων συχνοτήτων ανάλογα με την ηλικία, το σωματότυπο του παιδιού και το σημείο προσέγγισης. Καταγράφηκαν τα υπερηχογραφικά ευρήματα και συσχετίστηκαν με την α/α. Αποτελέσματα: Περιγράφηκαν τα διαφοροδιαγνωστικά σημεία πύκνωσης, ατελεκτασίας και συμπαγούς ή κυστικής μάζας. Το ΥΧ απεδείχθη αξιόπιστη μέθοδος στην παρακολούθηση της πορείας πνευμονικών πυκνώσεων (λύση, νεκρωτική πνευμονία, απόστημα, διαφορετικής υφής και σταδίου παραπνευμονικές συλλογές). Σε διεύρυνση μεσοθωρακίου αναγνωρίστηκε φυσιολογικός, αλλά με ασυνήθη μορφολογία θύμος αδένας ή διογκωμένοι λεμφαδένες. Σε παρασπονδυλική σκίαση ανιχνεύθηκε μάζα οπισθίου μεσοθωρακίου. Τέλος, σε ετερόπλευρη ανύψωση ημιδιαφράγματος μελετήθηκε η κινητικότητά του και αναζητήθηκε υποκείμενη παθολογία. Συμπεράσματα: Το ΥΧ αποτελεί εύκολα προσβάσιμη και επαναλήψιμη μέθοδο. Μπορεί να μειώσει τη χρήση ή/και να υποκαταστήσει την α/α στην παρακολούθηση 68 69

36 3Δ Ανακατασκευή και Ευθυγράμμιση από Εικόνες Μαγνητικής Τομογραφίας Εγκέφαλου Χ. Παπαχαραλάμπους1, Γ. Σαμαράς1, Χ. Π. Λοΐζου1, E. Κυριάκου2, M. Παντζαρής3, E. Ηρακλέους4, Χ. Σ. Παττίχης5 1Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, Λεμεσός, Κύπρος, s: christos. cy; 2Πανεπιστήμιο Frederick, Τμήμα Πληροφορικής και Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, Λεμεσός, Κύπρος, Hλ. Tαχ.: 3Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος, 4Ιατρικό Διαγνωστικό Κέντρο Άγιος Θέρισσος, Λευκωσία, Κύπρος, 5Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Πληροφορικής, Λευκωσία, Κύπρος, Εισαγωγή: Παρουσιάζουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα για την τρισδιάστατη (3Δ) ανακατασκευή και ευθυγράμμιση εγκέφαλου και εστιών πολλαπλής σκλήρυνσης (ΠΣ) από εικόνες μαγνητικής τομογραφίας (ΜRI). Στον τομέα της ιατρικής απεικόνισης, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την 3Δ αναπαράσταση και ανακατασκευή εστιών ΠΣ μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, με σκοπό την παρακολούθηση της πορείας και την εξέλιξης της εν λόγο νόσου. Μεθοδολογία: Η προτεινόμενη μέθοδος εντοπίζει, εξάγει και παρουσιάζει συνεχόμενες επιφάνειες εγκέφαλου ΜRI από 19 ασθενείς με κλινική διάγνωση ΠΣ. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς, έτυχαν παρακολούθησης εντός δυο χρονών και υποβλήθηκαν ανά εξάμηνο σε τέσσερις συνολικά εξετάσεις και ανακτήσεις εγκέφαλου MRI από εικόνες DICOM (0 μήνες (Τ0), 6 μήνες (Τ1), 12 μήνες (Τ2), 18 μήνες(τ3)), με την χρήση του μαγνητικού τομογράφου Philips Achieva 3.0 T. Επιπλέον, εικόνες MRI ανακτήθηκαν χρησιμοποιώντας το American College of Radiology (ACR) MRI Phantom. Οι ανακτώμενες Τ2 εικόνες από την κάθε λήψη, αρχικά έτυχαν προ-επεξεργάσιας μέσω κανονικοποίησης ιστογράμματος και ψηφιακού φιλτραρίσματος για την απομάκρυνση αθροιστικού θορύβου. Εν συνέχεια οι εικόνες MRI ευθυγραμμίστηκαν βάση της ενδογενής ευθυγράμμισης και μετέπειτα έτυχαν 3Δ ανακατασκευής μετατρέποντας τις σε όγκο, χρησιμοποιώντας την μέθοδο των ίσο-επιφανειών. Μετά την ανακατασκευή του 3Δ MRI εγκέφαλου, οι εστίες ΠΣ οι οποίες κατατμήθηκαν χειροκίνητα από τους ιατρούς ευθυγραμμίστηκαν με τον ίδιο τρόπο και τοποθετήθηκαν στον 3Δ όγκο εγκέφαλου. Ο κλινικός ιατρός έχει την δυνατότητα να περιστρέψει τους 3Δ όγκους και να αξιολογήσει την εξέλιξη της νόσου χρησιμοποιώντας έτσι ποσοτικές μετρήσεις. Αποτελέσματα: Η προτεινόμενη μέθοδος αξιολογήθηκε βάση ποσοτικών μετρήσεων οι οποίες εξάχθηκαν από τις εικόνες MRI εγκέφαλου και τις phantom ΜRI εικόνες πριν και μετά την προ-επεξεργασία, ευθυγράμμιση και την 3Δ ανακατασκευή. Το ποσοστό ακρίβειας που επιτεύχθηκε είναι για την χρονική στιγμή Τ0 και Τ1 είναι 78.5% / 97.2% και 95.4% / 95.8% για τις phantom και MRI (- / -) εικόνες εγκέφαλου αντίστοιχα. Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα αξιολογήθηκαν και οπτικά από δυο κλινικούς ιατρούς. Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα των ποσοτικών μετρήσεων που εφαρμοστήκαν στις phantom και τις MRI εικόνες παρουσιάζουν αυξημένη επιτυχία με πολύ μικρά ποσοστά σφάλματος. Η 3Δ ανακατασκευή από δεδομένα μαγνητικής τομογραφίας, παρέχει μια μη επεμβατική διαδικασία για την εξέταση της επιφάνειας του εγκέφαλου και τον ανατομικών χαρακτηριστικών του. Ως εκ τούτου, αναμένεται ότι το σύστημα θα αυξήσει την εξεταστική ικανότητά του ιατρού και θα προσφέρει ένα επιπλέον ιατρικό εργαλείο για την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου της ΠΣ. Ωστόσο, απαιτείται μελέτη ευρύτερης κλίμακας ούτως ώστε το σύστημα να μπορεί στο μέλλον να εφαρμοστεί στην κλινική πρακτική

37 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 72 73

38 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: Θερμές ευχαριστίες στους χορηγούς μας Kύριος χορηγός: Address: 24, Alkeou Street, 2nd floor, office Tel: Fax: mse@mse.com.cy Xορηγοί: ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ ΙΑΤΡΙΚΟ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΓΙΟΣ ΘΕΡΙΣΣΟΣ MRI - CT -US - y-camera ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ΛΑΡΝΑΚΑ - ΑΡΑ ΙΠΠΟΥ

39 LMR L.GR.MKT.RI A good feeling to be sure ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ Πριν τη συνταγογράφηση συμβουλευθείτε την Περίληψη των Χαρακτηριστικών του Προϊόντος