Προοπτικές & εργαλεία για την

Transcript

1 Ημερίδα «Το νερό στην εποχή της κλιματικής αλλαγής», 28 Μαρτίου 2008 Προοπτικές & εργαλεία για την Καθ. Διονύσης Ασημακόπουλος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

2 Οι «Προκλήσεις» του νερού Αυξανόμενη ζήτηση Νέες ςχρήσεις Έλλειψη & Ανεπάρκεια Φθίνουσα ποιότητα Κλιματική αλλαγή Σύγκρουση ή συνεργασία?? Mark Twain: Whiskey s for drinking, water is for fighting 2

3 Αντιμετωπίζοντας την Πρόκληση Αύξηση προσφοράς Περισσότερες χρήσεις με μεγαλύτερη ποσότητα νερού Αύξηση αποδοτικότητας Περισσότερες χρήσεις με την ίδια ποσότητα νερού Σταδιακή κατάργηση ορισμένων χρήσεων νερού Λιγότερες χρήσεις με την ίδια ποσότητα νερού 3

4 Αποδοτικότερη χρήση & Διαχείριση ζήτησης Μείωση της «αλόγιστης» και «υπερβολικής» β λ ή κατανάλωσης Μείωση των απωλειών του συστήματος Εξομάλυνση ζήτησης και ορθολογικοποίηση προσφοράς Μείωση μεγέθους υποδομών Εξοικονόμηση χρηματικών πόρων Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση Αύξηση διαθεσιμότητας νερού Παροχή νερού κατάλληλης ποιότητας σε πληθυσμούς και περιοχές που σήμερα δεν εξυπηρετούνται επαρκώς Αύξηση συνολικού κοινωνικοοικονομικού οφέλους 4

5 Περισσότερες χρήσεις με την ίδια ποσότητα νερού Μεγαλύτερη εκμετάλλευση των διαθέσιμων υδατικών πόρων Ανακύκλωση Επαναχρησιμοποίηση σε κάποια χρήση μετά από κατάλληλη επεξεργασία Υψηλότερο επενδυτικό κόστος Επαναχρησιμοποίηση Ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση χωρίς επεξεργασία Αποδοτικότερη χρήση Εξοικονόμηση με βελτίωση/αναβάθμιση εξοπλισμού, υποδομών και διεργασιών 5

6 Μερικές ιδιαιτερότητες στη χρήση αστικού νερού Αύξηση ζήτησης = Αξιοποίηση νέων πηγών νερού Διαθέσιμες πηγές περιορισμένες ρ Υψηλό οριακό κόστος παροχής και επεξεργασίας Πόσιμο νερό καλύπτει το σύνολο της ζήτησης Πόσιμο νερό ως μέσο μεταφοράς αποβλήτων Τεράστιες ποσότητες λυμάτων Κόστος διαχείρισης, μεταφοράς και επεξεργασίας Η ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν είναι πάντα η πρώτη προτεραιότητα των φορέων παροχής υπηρεσιών νερού Αντιμετώπιση του προβλήματος αφού έχει ήδη συντελεστεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση Αποσπασματικές προσπάθειες 6

7 Κατανάλωση αστικού νερού 450 Μέση κατ τανάλωση l/cap/d Τεράστιες αποκλίσεις που υποδεικνύουν ότι: 1. Χρήση καθορίζεται από τις τοπικές περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες 2. Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης 7

8 Παράγοντες διαμόρφωσης ζήτησης Μετεωρολογικές συνθήκες Μόνιμος πληθυσμός Τουρισμός Μέγεθος νοικοκυριού Τύπος δόμησης Εναλλακτικές πηγές νερού Πληθυσμός & χρήσεις γης Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση Ζήτηση νερού (αιχμής & μέση) Προφίλ κατανάλωσης Δίκτυο παροχής πόσιμου νερού Εισόδημα Κοινωνικοί & Πολιτισμικοί παράγοντες Τιμολόγηση Τεχνολογική πρόοδος Περιορισμοί χρήσης νερού Ενημέρωση & Ευαισθητοποίηση Οικιακός εξοπλισμός Απώλειες Πίεση 8

9

10 Τα 5 Εργαλεία 1. Επιβολή Νομοθεσία, αυστηρές προδιαγραφές, πρότυπα 2. Ενθάρρυνση Υποστήριξη των καταναλωτών για την ορθολογική χρήση νερού 3. Τεχνολογία/Σχεδιασμός Διαχείριση διαρροών & ελαχιστοποίηση απωλειών, μέτρηση κατανάλωσης, μείωση πίεσης, μειωτές ροής 4. Οικονομικά εργαλεία Οικονομικά κίνητρα και αντικίνητρα Τιμολόγηση 5. Εκπαίδευση Πρόσβαση σε δεδομένα, πληροφόρηση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των καταναλωτών 10

11 Επιβολή Διευθέτηση ηζήτησης ης Απαγόρευση χρήσεων, Ποσοστώσεις, Διακοπές υδροδότησης Κατάλληλοι νόμοι/διατάξεις για τον περιορισμό της κατανάλωσης Παραδείγματα Απαγόρευση ποτίσματος με καταιονισμό Απαγόρευση ποτίσματος γκαζόν και κήπων Αυστηρές προδιαγραφές για υδραυλικές εγκαταστάσεις και συσκευές μέσα στο σπίτι Υποχρεωτική ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση στη βιομηχανία 11

12 Ενθάρρυνση Παροχή κινήτρων για την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης Παραδείγματα Έκπτωση/επιστροφή φόρου για την αγορά και χρήση αποδοτικού οικιακού εξοπλισμού ή συστημάτων ανακύκλωσης Επιθεώρηση χρήσης νερού (water audit) στις βιομηχανίες & τα δημόσια κτίρια Κίνητρα στη βιομηχανία για αλλαγή διεργασιών και ανακύκλωση 12

13 Ενθάρρυνση Επιθεώρηση χρήσης νερού: Αυστραλία Πιστοποιημένοι τεχνίτες υδραυλικοί Έκπτωση σε διενέργεια επιθεώρησης ης χρήσης νερού στα νοικοκυριά από φορείς παροχής υπηρεσιών Αριθμός κατοικιών 108,000 Στόχος Αποδοτικότερη χρήση Εντοπισμός εσωτερικών διαρροών Ακριβής μέτρηση κατανάλωσης Καταγραφή αποτελεσμάτων προσπαθειών εξοικονόμησης Συνολική εξοικονόμηση νερού Συνολική εξοικονόμηση χρηματικών πόρων 6,200 m³/ημέρα 24εκατομμύρια 2.4 AUS$ 13

14 Ενθάρρυνση Προγράμματα εξοικονόμησης πόσιμου νερού στην Κύπρο Παρεχόμενες κυβερνητικές επιδοτήσεις Ανόρυξη γεώτρησης για άρδευση κήπου: 680 Σύνδεση γεώτρησης με αποχωρητήρια: 680 Εγκατάσταση κυκλοφορητή ζεστού 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 Συνολική (από το 1997) εξοικονόμηση πόσιμου νερού από σύνδεση γεωτρήσεων με αποχωρητήρια (εκατ. m³) 0,7 1,1 1,3 1,7 3,0 νερού: 170 0,0 Πηγή: Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Κύπρου

15 Ενθάρρυνση Πρόγραμμα Παρέμβασης: Κοινότητα Sebokeng, Ν. Αφρική Διαδικασία προσδιορισμού & αντιμετώπισης προβλημάτων Εκπαιδευμένοι υπάλληλοι του φορέα παροχής υπηρεσιών λειτουργούν ως σύνδεσμοι με τους πολίτες (community liaison officers) Κύκλοι επιθεώρησης εγκαταστάσεων Φύλλο επισκευής διαρροών Δωρεάν επισκευή εγκαταστάσεων Συνέχιση διαδικασίας για προβλήματα ποιότητας/διαρροών Ενημέρωση η των πολιτών για την εξοικονόμηση η νερού με φυλλάδια στις τοπικές γλώσσες 15

16 Τεχνολογία Σχεδιασμός Αυστηρές προδιαγραφές για οικιακές εγκαταστάσεις/εξοπλισμό Συστήματα μείωσης πίεσης νερού Μειωτές ροής Συστήματα επαναχρησιμοποίησης ημιακαθάρτων Αποκεντρωμένα συστήματα συλλογής & επεξεργασίας λυμάτων Ανακύκλωση 16

17 Τεχνολογία Σχεδιασμός Προγράμματα εξοικονόμησης πόσιμου νερού στην Κύπρο Εγκατάσταση συστήματος ανακύκλωσης ημιακάθαρτου νερού Για νοικοκυριά/κατοικίες: / 1700 Για λοιπά κτίρια & εγκαταστάσεις: 40% του κόστους εγκατάστασης έως τα ,4 03 0,3 Συνολική (από το 1999) εξοικονόμηση πόσιμου νερού από ανακύκλωση ημιακάθαρτου νερού (εκατ. m³) 1,6 1,5 1,4 1,2 1,0 0,8 0,8 0,6 0,5 0,4 0,2 0,

18 Οικονομικά Εργαλεία Βασικές έννοιες: Προσφορά, ζήτηση, τιμή Λειτουργία Χαμηλότερες τιμές οδηγούν σε μεγαλύτερη κατανάλωση και υψηλότερες τιμές σε μικρότερη Διαφοροποίηση τιμολογίου Ανάλογα με τύπο καταναλωτή και τύπο χρήσης (οικιακός, εμπορικός, βιομηχανικός τομέας) Ανάλογα με εποχή (χειμώνας ~ καλοκαίρι) και ώρα ημέρας Άλλα οικονομικά εργαλεία Επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις Εμπορεύσιμα μ δικαιώματα χρήσης νερού 18

19 Οικονομικά Εργαλεία Τιμολόγηση Στόχοι Ανάκτηση κόστους Βιωσιμότητα υπηρεσιών νερού & Ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών Σύνδεση κατανάλωσης και κόστους Ογκομετρική τιμολόγηση Αποτελεσματική λειτουργία όταν υπάρχει: Σωστή μέτρηση κατανάλωσης & επιμερισμός κόστους Τακτική και Πλήρης Μέτρηση κατανάλωσης Έμφαση σε μεγάλους καταναλωτές, δημόσια κτίρια & υπηρεσίες και στη βιομηχανία Διαφάνεια στον καθορισμό των χρεώσεων & τον οικονομικό προγραμματισμό Αξιόπιστη παροχή υπηρεσιών 19

20 Οικονομικά Εργαλεία Μέτρηση κατανάλωσης & Τιμολόγηση: Η εμπειρία των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης Πριν τη μετάβαση Ισχυρή κρατική παρέμβαση & χρηματοδότηση Μη μέτρηση κατανάλωσης Πολύ χαμηλά τιμολόγια Κανένα κίνητρο για εξοικονόμηση Μεγάλη κατανάλωση νερού ( l/cap/d) Μετά τη μετάβαση Μείωση κρατικών επιχορηγήσεων Εγκατάσταση μετρητών Αύξηση τιμολογίων για ανάκτηση κόστους Κα ατανάλωση (l/ /cap/d) Gdansk, Πολωνία Κατανάλωση % Εγκατάσταση υδρομέτρων % Εγκατά άσταση υδρομ μέτρων Μείωση κατανάλωσης σε ποσοστό άνω του 50% 20

21 Οικονομικά εργαλεία Πρόσβαση στο νερό Αναφαίρετο δικαίωμα Το νερό όθα πρέπει να παρέχεται σε ανεκτές τιμές Εξασφάλιση της πρόσβασης τουλάχιστον σε ένα ελάχιστο επίπεδο κατανάλωσης για τους μη προνομιούχους Εναλλακτικές λύσεις Προσαρμοσμένο τιμολόγιο Διαφοροποίηση τιμολογίου ανάλογα με τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά κάθε ζώνης του αστικού ιστού Άμεση και στοχευμένη κυβερνητική επιχορήγηση Ωστόσο, οι βασικές αρχές της τιμολόγησης θα πρέπει να εφαρμόζονται συνολικά, προκειμένου να ενθαρρύνεται η εξοικονόμηση 21

22 Εκπαίδευση Προωθώντας την ενεργή συμμετοχή του καταναλωτή Εκστρατείες ευαισθητοποίησης Διαρκής ενημέρωση της κοινότητας Ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία και σε επίπεδο κοινότητας Παροχή προγραμμάτων ενημέρωσης στη βιομηχανία Διαφάνεια, πρόσβαση σε δεδομένα και αναφορά προς τους πολίτες για όλα τα έργα και δράσεις Βασική αρχή Οι καταναλωτές είναι μέρη (stakeholders) με δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις 22

23 Το Πλαίσιο Περίοδοι Κρίσης Μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός & σχεδιασμός Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός Τεχνολογία Μείωση παροχής Διακοπτόμενη παροχή Πλήρης διακοπή παροχής Επιδιόρθωση εξοπλισμού Μείωση πίεσης Έλεγχος διαρροών Δεξαμενές σε στέγες Βελτίωση εξοπλισμού Ανακύκλωση Επιβολή Ενθάρρυνση Εκπαίδευση Κινητοποίηση & Πρόγραμμα μέτρησης Ενημέρωση πολιτών κατανάλωσης Νομοθεσία Κοινωνική πειθώ Εκπαίδευση Διαφημιστικά μηνύματα καταναλωτών Οικονομικά εργαλεία Πρόστιμα Μέτρα σωφρονισμού Αλλαγή τιμολογίου Θεώρηση προσφοράς Εμπορεύσιμα και ζήτησης δικαιώματα χρήσης Οριακό κόστος νερού 23

24 Σχεδιάζοντας το αύριο We know only one thing about the future or, rather, the futures: It will not look like the present Jorge Luis Borges

25 Αλλαγή πολιτικής Ολοκληρωμένες υπηρεσίες παροχής νερού συλλογής και επεξεργασίας λυμάτων Ολοκληρωμένη διαχείριση προσφοράς και ζήτησης Αποκεντρωμένες υποδομές και υπηρεσίες με αποδοτικά και κλειστά τοπικά συστήματα Συμμετοχικές διαδικασίες και εμπλοκή της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων 25