ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΗΚ ΥΟΛ ΓΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚ ΔΗΡΑ ΣΜΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚ ΓΗΟΗΚ / ΓΗΟΗΚ ΤΠΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΣΔΛΗΚ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: «Πξνλνηαθέο δνκέο ζηελ Διιάδα. Πξνβιήκαηα θαη πξννπηηθέο.» Δπηβιέπσλ: ηαξαληδήο Κσλζηαληίλνο πνπδαζηήο: ππξόπνπινο Γεκήηξηνο ΑΘΝΑ

2 ΠΔΡΗΛΦ Aληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο ηεο εξγαζίαο απνηειεί ην εζληθφ ζχζηεκα θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, ηδηαίηεξα, φπσο απηφ δηακνξθψζεθε ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Έκθαζε δίλεηαη ζηηο πξνλνηαθέο δνκέο νη νπνίεο είηε κεηαζρεκαηίζηεθαλ είηε ζπζηάζεθαλ εθ λένπ πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ θνηλσληθή αλάγθε γηα ηελ παξνρή ζχγρξνλσλ ππεξεζηψλ θνηλσληθήο θξνληίδαο (πεξίζαιςε, κφξθσζε, επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε, θνηλσληθή επαλέληαμε, επαηζζεηνπνίεζε ηεο θνηλφηεηαο θαη πξνψζεζε ηνπ εζεινληηζκνχ θ.ιπ) ζηηο εππαζείο νκάδεο πιεζπζκνχ φπσο είλαη ηα Άηνκα κε Αλαπεξίεο, νη ειηθησκέλνη, παηδηά πνπ είλαη απξνζηάηεπηα θαη ζηεξνχληαη νηθνγελεηαθήο θξνληίδαο. Δλδεηθηηθά, αλαθέξνληαη νη εμήο πξνλνηαθνί θνξείο: Κέληξα Κνηλσληθήο Τπνζηήξημεο θαη Καηάξηηζεο Αηφκσλ κε Αλαπεξίεο (ΚΔ.Κ.Τ.Κ.Α.ΜΔ.Α), Κέληξα Απνζεξαπείαο-Απνθαηάζηαζεο, Κέληξα Παηδηθήο Μέξηκλαο, Θεξαπεπηήξηα Υξνλίσλ Παζήζεσλ, Ηδξχκαηα Κνηλσληθήο Πξφλνηαο, Κέληξα κεξήζηαο Φξνληίδαο ιηθησκέλσλ (Κ..Φ..), Κέληξα Πεξίζαιςεο Παηδηψλ (ΚΔ.ΠΔ.Π), Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο θαη νη Μνλάδεο θνηλσληθήο επαλέληαμεο θαη απνθαηάζηαζεο (Ξελψλεο, Οηθνηξνθεία, Πξνζηαηεπκέλα Γηακεξίζκαηα). κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη επηθεληξψλεηαη αθελφο, ζηελ παξνπζίαζε ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ (κνληέια) ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ην ειιεληθφ ζπζηήκα Κνηλσληθήο πξφλνηαο ( χληαγκα, αξρέο θνηλσληθήο πξφλνηαο), θαη αθεηέξνπ, ζηελ αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ πξνλνηαθψλ θνξέσλ επηζεκαίλνληαο ηελ ηζηνξηθή ηνπο δηάζηαζε. Σα ζπκπεξάζκαηα ζπλνςίδνληαη σο εμήο: Σα ηειεπηαία ρξνληα επηρεηξείηαη κηα αλαδηάξζξσζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο πξφλνηαο κε ηελ αλακφξθσζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο θαη παξνρήο ππεξεζηψλ ησλ αληίζηνηρσλ θνξέσλ, κε ζηφρν ηελ νξγάλσζε ελφο εληαίνπ, επέιηθηνπ θαη απνηειεζκαηηθνχ πζηήκαηνο Κνηλσληθήο Φξνληίδαο, κε ζπληνληζκέλε δξάζε, ζπλεξγαζία θαη ζπκπιεξσκαηηθφηεηα φισλ ησλ εκπιεθφκέλσλ ζε απηφ θνξέσλ. ην πιαίζην απηφ, επηηπγράλεηαη ζηαδηαθά ν εθζπγρξνληζκφο ησλ ήδε παξερνκέλσλ πξνλνηαθψλ ππεξεζηψλ, κε ηελ αλακφξθσζε ησλ Οξγαληζκψλ δηνίθεζεο θαη ιεηηνπξγίαο θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ πιηθνηερληθψλ ππνδνκψλ, κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ θηινμελνπκέλσλ. Οη πξνλνηαθνί θνξείο κπνξνχλ λα ζέηνπλ ζε ιεηηνπξγία ππεξεζίεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ απντδξπκαηνπνίεζε, απνθαηάζηαζε θαη επαλέληαμε ησλ αηφκσλ κε αλαπεξίεο, φπσο μελψλεο, 1

3 πξνζηαηεπφκελα ή ελνηθηαδφκελα δηακεξίζκαηα, πξνζηαηεπφκελα εξγαζηήξηα θαη εξγαζηήξηα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη επαλέληαμεο, λα παξέρνπλ ππεξεζίεο θηινμελίαο ή θιεηζηήο θξνληίδαο απνζθνπψληαο ηφζν ζηε ζεξαπεία θαη απνθαηάζηαζε ζσκαηηθήο, πλεπκαηηθήο, ςπρηθήο λφζνπ ή αλαπεξίαο, φζν θαη ζηελ πξφιεςε θαη απνθαηάζηαζε ησλ ζπλεπεηψλ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ απνθιεηζκνχ. Δπηπιένλ κε ζηφρν ηνλ απντδξπκαηηζκφ, δεκηνπξγνχληαη λέεο δνκέο, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ αλνηθηήο θξνληίδαο, ηελ απηφλνκε δηαβίσζε θαη ηελ θνηλσληθή απνθαηάζηαζε ησλ εππαζψλ νκαδσλ πιεζπζκνχ. Έηζη επηρεηξείηαη ε αλακφξθσζε ηνπ αζπιηθνχ ραξαθηήξα ησλ πξνλνηαθψλ ηδξπκαησλ, ζε αλνηρηέο απνθεληξσκέλεο δνκέο ζηήξημεο θαη ε εμαζθάιηζε ησλ απαηηνχκελσλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ επαλέληαμε ησλ αηφκσλ ηζφηηκα ζηελ θνηλφηεηα. Σν ειιεληθφ θξάηνο αληηκεησπίδεη φκσο κηα κεγάιε πξφθιεζε: ηε κεηαηξνπή ηεο Διιάδαο απφ ρψξα απνζηνιήο ζε ρψξα ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Δπηπιένλ, ηα θαηλφκελα ηεο γήξαλζεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη ησλ πςειψλ πνζνζηψλ ηεο θηψρεηαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ εμαθνινχζνπλ λα πθίζηαληαη. ια απηά απμάλνπλ ηελ απαίηεζε γηα έλα απνηειεζκαηηθφηεξν θξάηνο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο αιιά θαη εγείξνπλ δεηήκαηα φπσο ε ζηξνθή πξνο ηνλ ηξίην ηνκέα θαη ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ : Κξάηνο Πξφλνηαο, Πξνλνηαθέο δνκέο, Απντδξπκαηηζκφο, Κνηλσληθή Δπαλέληαμε. 2

4 SUMMARY The subject that this project negogiates with, is the national system of social solidarity as it has been formulated during the last decade. Emphasis is given to the welfare institutions that have been either transformed or rebuilt in order to respond to the social need for the provision of modern services in the sector of social care, such as persons with disabilities, elderly people, children deprived of family care and protection. Indicatively, some of the welfare institutions are: Centres of Social Support and Train of People with Disabilities, Centres of Complete Cure and Rehabilitation Centres of Daily Care, Centres of Daily Care of Elderly People, Centres of Children Care, National Centre of Social Solidarity. The methology that is implemented, focuses on the presentation of both the theoretical and constitutional frameworks that apply to the greek system of social welfare. It also deals with the detailed presentation of the welfare institutions, taking into account their historical dimension. The main conclusions are the following ones: During the last years, it has been attempted a complete reconstruction of the greek welfare state with the upper aim of the creation of a united and resultive Social Welfare System. In this context, it is gradually succeded the modernization of the present welfare services, the reformulation of their Organizations, in order to achieve better living conditions. The welfare institutions are able to put in function services that contribute to the social inclusion of the weak and disabled people. In this way, the reformation of the asylic character of the above mentioned institutions is attempted, while efforts are taking place in order that weak people can successfully be accepted to the social environment. The Greek State confronts a new greate challenge: hence, Greece no longer sends massively people abroad, but accepts a great number of immigrants. Moreover, the phenomena of people growing up and the high rate of unemployment and social exclusion still exist. All these, lead to the increase of the demand for a more effective state of social protection, but in the same time there are coming in the surface issues, such as the exploitation of the so-called third sector and the activation of the Civil Society 3

5 KEY WORDS: Welfare State, Welfare institutions, Living out of the Institution, Social Inclusions. 4

6 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ει. Δηζαγσγή...7 Κεθάιαην Πξψην: Οη έλλνηεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο...10 Κεθάιαην Γεχηεξν: Σα ηξία κνληέια ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο θαηά ηνλ Esping- Andersen Δηζαγσγηθά Σν αγγινζαμνληθφ θηιειεχζεξν κνληέιν Σν ζθαλδηλαβηθφ-ζνζηαιδεκνθξαηηθφ κνληέιν Σν επεηξσηηθφ-θνξπνξαηηζηηθφ κνληέιν Σν 4 ν κνληέιν θξάηνπο πξφλνηαο- πξφηαζε ηνπ Ferrera...15 Κεθάιαην Σξίην: λνκηθή ζεκειίσζε ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο Κνηλσληθήο Πξφλνηαο Δηζαγσγηθά Αξρέο θνηλσληθήο πξφλνηαο Αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο Αξρή ηεο αλαγθαηφηεηαο Αξρή ηεο εμαηνκίθεπζεο...20 Κεθάιαην Σέηαξην: εμέιημε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο πξφλνηαο ζε ηζηνξηθά πιαίζηα Α Πεξίνδνο: Αξρηθή ζπγθξφηεζε θαη απνζπαζκαηηθή ξχζκηζε Β Πεξίνδνο: Αλάπηπμε ηνπ επξσπατθνχ κνληέινπ «ρξπζή επνρή» ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο Γ Πεξίνδνο: Ακθηζβήηεζε θαη θαηαγγειία ηεο «θξίζεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο» - Δμάξζξσζε ή αλαδηάξζξσζε; Γ πεξίνδνο: Πέξα απφ ην Κξάηνο Πξφλνηαο; Οη επηδξάζεηο ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ηεο Παγθνζκηνπνίεζεο...23 Κεθάιαην Πέκπην: Καηεγνξίεο πξνλνηαθψλ θνξέσλ Κέληξα Κνηλσληθήο Τπνζηήξημεο θαη Καηάξηηζεο Αηφκσλ κε Αλαπεξία (ΚΔ.Κ.Τ.Κ.Α.ΜΔ.Α.) Κέληξα Απνζεξαπείαο-Απνθαηάζηαζεο Παηδνπφιεηο-Κέληξα Παηδηθήο Μέξηκλαο-Αλαξξσηήξην Πεληέιεο

7 5.4 Θεξαπεπηήξηα-Ηδξχκαηα Κνηλσληθήο Πξφλνηαο-Οίθνη Δπγεξίαο ή Κέληξα Πξνζηαζίαο Γήξαηνο Κέληξα Πεξίζαιςεο Παηδηψλ (ΚΔ.ΠΔ.Π) Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο (Δ.Κ.Κ.Α) Δζληθφ Ίδξπκα Κσθψλ (Δ.Κ) Κέληξν Δθπαίδεπζεο-Απνθαηαζηάζεσο Σπθιψλ (Κ.Δ.Α.Σ)...27 Κεθάιαην Έθην: Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο ηδξπκαηηθήο πεξίζαιςεο Κεθάιαην Έβδνκν: Απντδξπκαηηζκφο. Μνλάδεο θνηλσληθήο επαλέληαμεο θαη απνθαηάζηαζεο (θνηλνηηθέο ζηεγαζηηθέο δνκέο) Δηζαγσγηθά Ξελψλαο Οηθνηξνθείν (Ξελψλαο καθξνρξφληαο παξακνλήο) Πξνζηαηεπκέλν Γηακέξηζκα Άιιεο ππνζηεξηθηηθέο ππεξεζίεο θαη πξνγξάκκαηα απντδξπκαηηζκνχ θαη θνηλσληθήο επαλέληαμεο Πξνγξάκκαηα Πξνζνκνησκέλσλ Καηνηθηψλ Πξνγξάκκαηα Αλάπηπμεο Μνλάδσλ Απμεκέλεο Φξνληίδαο Ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία Κνηλσληθψλ Λεζρψλ Πξνδηαγξαθέο ιεηηνπξγίαο ζηεγαζηηθψλ δνκψλ (Μνλάδσλ) θαη πξνγξακκάησλ...54 Κεθάιαην γδνν: Πξνβιήκαηα...55 Κεθάιαην Έλαην: Πξννπηηθέο-Πξνθιήζεηο...57 Βηβιηνγξαθία...61 Παξάξηεκα

8 ΔΗΑΓΧΓ Οη λέεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο φπσο δηακνξθψλνληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, νη θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο αλαθαηαηάμεηο θαη ε δεκνγξαθηθή εμέιημε ζηε ρψξα καο, θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ θνηλσληθήο ζηήξημεο κέζα απφ έλα ζχγρξνλν «κνληέιν» θνηλσληθψλ πξνζεγγίζεσλ θαη παξεκβάζεσλ. θαζπζηέξεζε ηεο αλάπηπμεο ελφο νινθιεξσκέλνπ εζληθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ ηνκέα ηεο Πξφλνηαο (ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία γηα πξψηε θνξά νξγαλψλεηαη ν ρψξνο ηεο Πξφλνηαο θαη αλαπηχζζνληαη θεληξηθέο πνιηηηθέο, πέξαλ ηεο επηδνκαηηθήο) είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ αλεπάξθεηα θπξίσο δνκψλ απνθαηάζηαζεο θαζψο θαη ππνζηεξηθηηθψλ ππεξεζηψλ. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 ε πξνλνηαθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηελ θάιπςε βαζηθψλ αλαγθψλ αιιά θαη ηελ ππνζηήξημε θαη αμηνπνίεζε δνκψλ πνπ ήδε είραλ αξρίδεη λα αλαπηχζζνληαη απφ κε θπβεξλεηηθέο θαη θηιαλζξσπηθέο νξγαλψζεηο. ηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ παηδηνχ θαη ηεο νηθνγέλεηαο θαη γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηεο εξγαδφκελεο κεηέξαο δεκηνπξγνχληαη θξαηηθνί παηδηθνί ζηαζκνί ζε αζηηθέο, εκηαζηηθέο αιιά θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο. Γηα ηα άηνκα κε αλαπεξίεο αλαπηχζζνληαη ζηε δεθαεηία ηνπ 1980 δνκέο «θιεηζηήο» θξνληίδαο θαη θέληξα ζηήξημεο θαη επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, ελψ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία δίλεηαη ηδηαίηεξν βάξνο ζηελ αλάπηπμε αλνηρηψλ δνκψλ ζηήξημεο κε ζηφρν ηελ παξακνλή ζην νηθείν πεξηβάιινλ θαη ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ελζσκάησζε. Με ηελ αλάπηπμε ηνπ πξσηνπνξηαθνχ ζεζκνχ ησλ Κέληξσλ Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο ιηθησκέλσλ (ΚΑΠ), ηα νπνία άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, πέξαζε κηα λέα αληίιεςε γηα ηελ θνηλσληθή ζπκκεηνρή αιιά θαη ηε θξνληίδα ησλ ειηθησκέλσλ αηφκσλ. Παξάιιεια, ε ζηαδηαθή αλάπηπμε ηνπ πξνγξάκκαηνο «Βνήζεηα ζην ζπίηη» ζηηο αζηηθέο, εκηαζηηθέο θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ παξακνλή ηνπο ζην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ πνπ πξνέθπςαλ ιφγσ ηεο απμεκέλεο πξνζέιεπζεο παξάλνκσλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα καο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία δεκηνπξγήζεθαλ θέληξα πξνζσξηλήο δηακνλήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ησλ αηφκσλ πνπ ππάγνληαη απ επζείαο ζε θαζεζηψο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο κε πξνζεζκία λα θχγνπλ απφ ηε ρψξα (αλζξσπηζηηθφ θαζεζηψο) κε απνηέιεζκα λα αλαπηπρζνχλ εηδηθά πξνγξάκκαηα κε ζηφρν ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή έληαμε. 7

9 ηε δεθαεηία ηνπ 1990, ν ηνκέαο ηεο θνηλσληθήο πξφλνηαο ζηελ Διιάδα αξρίδεη λα εθζπγρξνλίδεηαη ηφζν κε ηηο ζεζκηθέο ξπζκίζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο κεηαξξχζκηζεο θαη αλαδηνξγάλσζεο ησλ ππεξεζηψλ θνηλσληθήο θξνληίδαο φζν θαη κε ηηο παξεκβάζεηο πνπ πινπνηήζεθαλ ζην πιαίζην ηνπ Β Κ Βαζηθφο ζηφρνο ήηαλ ε ζπζηεκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ζηελ θαηεχζπλζε ελφο απνθεληξσκέλνπ κνληέινπ αλνηθηήο θνηλσληθήο θξνληίδαο. ζνλ αθνξά ζηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, δφζεθε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε δνκψλ γηα ηελ παξνρή ππεξεζηψλ απνθαηάζηαζεο θαη ζηήξημεο,κε ηξφπν πνπ λα δηαζθαιίδεηαη ε παξακνλή ηνπο ζην νηθείν πεξηβάιινλ θαζψο θαη ε θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ηνπο (επαλ)έληαμε. Οη ελέξγεηεο πνπ ρξεκαηνδνηήζεθαλ αθνξνχζαλ ζηε δεκηνπξγία ελφο Δζληθνχ Γηθηχνπ Κέληξσλ Κνηλσληθήο Τπνζηήξημεο θαη Καηάξηηζεο Αηφκσλ κε Δηδηθέο Αλάγθεο (ΚΔΚΤΚΑΜΔΑ) θαζψο θαη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ήδε ππαξρνπζψλ δνκψλ. Παξά ηηο ζεκαληηθέο βειηηψζεηο πνπ έρνπλ επηηεπρζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζην ρψξν ηεο θνηλσληθήο θξνληίδαο, εμαθνινπζνχλ λα εκθαλίδνληαη θαηλφκελα δπζιεηηνπξγίαο πνπ αθνξνχλ ζηελ απνζπαζκαηηθφηεηα, ηελ επηθάιπςε, ηε ραιαξή έσο αλχπαξθηε ζχλδεζε ησλ ππεξεζηψλ. Δπίζεο, αξθεηά απφ ηα ηδξχκαηα θιεηζηήο θξνληίδαο πνπ παξέρνπλ πεξίζαιςε ζε άηνκα κε βαξηέο θηλεηηθέο αλαπεξίεο θαη λνεηηθή πζηέξεζε δηαηεξνχλ αθφκε ηνλ αζπιηθφ ηνπο ραξαθηήξα. Σν λέν ζχγρξνλν θνηλσληθφ θξάηνο επαλαπξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηα λέα θνηλσληθά, νηθνλνκηθά αιιά θαη δεκνγξαθηθά δεδνκέλα, ψζηε κέζα απφ ζπγθεθξηκέλα πξνγξάκκαηα θαη παξεκβάζεηο θνηλσληθήο ζηήξημεο πξνζηαζίαο λα δηαζθαιίδεη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, ηελ θνηλσληθή έληαμε θαη ηελ αιιειεγγχε. ηελ θαηεχζπλζε απηή, θεληξηθφ ζηφρν απνηειεί ε νινθιεξσκέλε θαη ζπζηεκαηηθή παξέκβαζε γηα ηελ πξφιεςε αιιά θαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ, ηφζν κε ηελ αλάπηπμε πνιηηηθψλ γεληθήο εθαξκνγήο ζηήξημεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ελίζρπζεο ησλ δπλαηνηήησλ απαζρφιεζεο, φζν θαη κε ηελ παξνρή εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ πνπ απεπζχλνληαη ζηνλ θαζέλα ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ. Οη πξνζαλαηνιηζκνί ησλ παξεκβάζεσλ θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαηεπζχλνληαη πιένλ ζηελ πηνζέηεζε ελφο λένπ απνθεληξσκέλνπ ζπζηήκαηνο κε έκθαζε ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ απφ αλνηθηέο δνκέο ζηήξημεο θαη θνηλσληθήο θξνληίδαο. Σν πξνζηαηεπηηθφ «κνληέιν» πνπ θπξηαξρνχζε κέρξη ζήκεξα, θξίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθφ ελψ, παξάιιεια, δηαπηζηψλνληαη νη αξλεηηθέο ηνπ επηπηψζεηο ζε άηνκα θαη νκάδεο (νδεγεί ζηελ απνκφλσζε, ηνλ απνθιεηζκφ θαη ηνλ ηδξπκαηηζκφ). 8

10 ηόρνο είλαη ε ζηήξημε ηνπ αηφκνπ ή ησλ νκάδσλ κέζα ζηελ θνηλφηεηα, ζε έλα πιαίζην απηνθαζνξηζκνχ θαη ελεξγεηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηα πξνβιήκαηα θαη ζέκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. 9

11 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ: Οη έλλνηεο ηνπ θξάηνπο πξόλνηαο θαη ηνπ θνηλσληθνύ θξάηνπο. Οη έλλνηεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο θαη ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο είλαη αιιειέλδεηεο. Σν θξάηνο πξφλνηαο (ή θξάηνο επ δελ είλαη ε θπξηνιεθηηθή κεηάθξαζε ηνπ welfare state) είλαη ην θξάηνο πνπ έρεη ηελ επζχλε γηα ηε δηαζθάιηζε ελφο βαζηθνχ ειάρηζηνπ επ δελ (αμηνπξεπνχο επηπέδνπ δηαβίσζεο) γηα ηνπο πνιίηεο ηνπ 1. Βαζηθφ ιεηηνπξγηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηνχ ηνπ θξάηνπο είλαη φηη αθηεξψλεη κεγάιν κέξνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ θαη ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ ζηελ παξνρή θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ, κε άιια ιφγηα ζηελ εμππεξέηεζε ησλ λνηθνθπξηψλ γηα ηελ βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ ηνπο επηπέδνπ. Σν θξάηνο πξφλνηαο είλαη απηφ ζην νπνίν ε θνηλσληθή ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε 2, δειαδή ε εμάζθεζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, ζπληζηά θεληξηθφ ζηνηρείν ησλ πνιηηηθψλ ηνπ. Σν θξάηνο πξφλνηαο είλαη ν θαζνιηθφο "ηχπνο" ηεο θξαηηθήο νξγάλσζεο φισλ ησλ ζχγρξνλσλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ. Γελ ζα πξέπεη λα ζπγρέεηαη, θαηά ζπλέπεηα, κε ηελ έλλνηα ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο, φξνπ πνπ ζπκππθλψλεη ζεζκηθά θαη πνιηηεηνινγηθά ηελ αλάιεςε απφ ην θξάηνο ζπληαγκαηηθψλ ππνρξεψζεσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ βαζηθψλ αλαγθψλ ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο θαη πξνζδηνξίδεη, επνκέλσο, έλα ππνζχλνιν κφλνλ ησλ θξαηψλ πξνλνίαο 3. έλλνηα ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο είλαη θαλνληζηηθή-ζεζκηθή θαη αλαθέξεηαη ζηε ζπληαγκαηηθή ζχληαμε ηεο πνιηηείαο, ελψ ε έλλνηα ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο είλαη πεξηγξαθηθή θαη αλαθέξεηαη ζε νξγαλσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πνιηηεηαθνχ ζρεκαηηζκνχ. Γελ πξέπεη επνκέλσο λα ρξεζηκνπνηνχληαη αδηαθξίησο θαη ππαιιαθηηθά, φπσο ζπρλά γίλεηαη, θαη απηφ φρη κφλνλ ιφγσ ηνπ δηαθνξεηηθνχ ελλνηνινγηθνχ ηνπο θνξηίνπ αιιά θαη γηαηί πξνζδηνξίδνπλ δηαθνξεηηθά θαζεζηψηα. Πην απιά θαη θάπσο ζρεκαηηθά: θνηλσληθά θξάηε είλαη ηα θξάηε πξφλνηαο ζηα νπνία ε θνηλσληθή πνιηηηθή έρεη ζπληαγκαηηθή θαηνρχξσζε. Γηα παξάδεηγκα, νη ΠΑ, ε Απζηξαιία ή ε Εειαλδία είλαη θξάηε πξφλνηαο, φπσο φιεο νη πξνεγκέλεο βηνκεραληθέο ρψξεο, ζε θακία φκσο πεξίπησζε θνηλσληθά θξάηε. 1 Costa Esping-Andersen, The Three Worlds of Welfare Capitalism, Polity Press, Κέηκπξηηδ 1990, ζει Γηα ηελ θνηλσληθή ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε βιέπε T. H. Marshall-T. Bottomore, Ηδηφηεηα ηνπ Πνιίηε θαη Κνηλσληθή Σάμε, εθδφζεηο Gutenberg, Αζήλα Γηψξγνο Καηξνχγθαινο, Σν θνηλσληθφ θξάηνο ηεο κεηαβηνκεραληθήο επνρήο. Θεζκνί παξνδηθήο δηνίθεζεο θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα ζην ζχγρξνλν θφζκν, Δθδφζεηο Αλη. άθθνπια, Αζήλα-Κνκνηελή 1998, ζει

12 Ο φξνο "θνηλσληθφ θξάηνο" γλψξηζε επξχηαηε δηάδνζε κεηαπνιεκηθά, κε ηελ πηνζέηεζε ηνπ ζε πνιιά πληάγκαηα δπηηθψλ δεκνθξαηηψλ. Πξνεμάξρνπζα είλαη, θπζηθά, ε ζρεηηθή δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 20 ηνπ γεξκαληθνχ Θεκειηψδνπο Νφκνπ. Με δηαθνξεηηθέο εθθξάζεηο, σο "θνηλσληθή δεκνθξαηία", ή σο "θξάηνο πνπ βαζίδεηαη ζηελ εξγαζία" θ.ι.π. θαηνρπξψλεηαη επίζεο ζηα άξζξα 2 ηνπ γαιιηθνχ πληάγκαηνο, 1 ηνπ ηηαιηθνχ, ηνπ ηζπαληθνχ θαη ηνπ πνξηνγαιηθνχ, ζπλάγεηαη δε εξκελεπηηθά ζηα πεξηζζφηεξα άιια πληάγκαηα ηεο επείξνπ. Σν θξάηνο πξφλνηαο απνηειεί λνκνηειεηαθή, ιεηηνπξγηθή αλαγθαηφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ βηνκεραληθψλ θνηλσληψλ. χκθσλα κε ηνλ Jessop, ηέζζεξηο είλαη νη δηαζηάζεηο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο πνπ ζθηαγξαθνχλ ηε ιεηηνπξγηθή ηνπ αλαγθαηφηεηα: 1. Σν θξάηνο πξφλνηαο είλαη θευλζηαλφ δηφηη ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα δηαηεξήζεη ηελ θεξδνθνξία δηαζθαιίδεη ηελ πιήξε απαζρφιεζε ζε κηα ζρεηηθά θιεηζηή εζληθή νηθνλνκία κέζσ ηεο δηαρείξηζεο ηεο δήηεζεο. 2. Σν θξάηνο πξφλνηαο έρεη έλα δηαθξηηφ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηε δηαζθάιηζε ηεο επεκεξίαο αθνχ πξνζπάζεζε λα δηαζθαιίζεη ηε καδηθή θαηαλάισζε δηακνξθψλνληαο έλαλ ελάξεην θχθιν καδηθήο θαηαλάισζεο-καδηθήο παξαγσγήο. Οη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο πνιηηηθέο ζπλδένληαλ κε ηα νηθνλνκηθά θαη ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα πνπ απέξξεαλ απφ ηελ ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε. 3. Σν θξάηνο πξφλνηαο ήηαλ εζληθφ, ζην βαζκφ πνπ νη πνιηηηθέο απεπζχλνληαλ ζηνπο πνιίηεο κηαο ζπγθεθξηκέλεο ρψξαο. 4. Σέινο, ην θξάηνο πξφλνηαο ήηαλ «θξαηηζηηθφ» ζην βαζκφ πνπ ήηαλ νη θξαηηθνί ζεζκνί πνπ ζπκπιήξσλαλ ηηο δπλάκεηο ηεο αγνξάο γηα ηελ δηαζθάιηζε ζπλζεθψλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. 11

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: Σα ηξία κνληέια ηνπ θξάηνπο πξόλνηαο θαηά ηνλ Esping-Andersen 2.1 Δηζαγσγηθά ρεηηθά πξφζθαηα μεθίλεζε κηα έληνλε ζπδήηεζε γχξσ απφ ηα κνληέια ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο πνπ πθίζηαληαη, θαζψο θαη γηα ηα δηαθξηηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαζελφο απφ απηά. Πνιινί αλαιπηέο δηέθξηλαλ δηάθνξα είδε ρξεζηκνπνηψληαο ν θαζέλαο ζπγθεθξηκέλα εξγαιεία γηα λα ζηεξίμεη ηελ άπνςή ηνπ : νη πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο, ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο πξφλνηαο, ην αλ έρνπλ θαζνιηθφ ραξαθηήξα ή αλ αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο νκάδεο, ε ζρέζε ηνπο κε ηελ αγνξά εξγαζίαο είλαη θάπνηα απφ ηα θξηηήξηα πνπ ιακβάλνληαη ππφςε. Χζηφζν, ε κνληεινπνίεζε ηνπ Esping-Andersen είλαη απηή πνπ ζήκεξα ζεσξείηαη νξζφηεξε, είλαη γεληθψο απνδεθηή θαη απνηειεί ζεκείν αλαθνξάο θαη ρξήζηκν βνήζεκα γηα νπνηαδήπνηε αλάιπζε. Υξεζηκνπνηψληαο ηξεηο αιιειέλδεηεο κεηαβιεηέο ην θξάηνο, ηελ αγνξά θαη ηελ νηθνγέλεηα ν Esping Andersen δηαθξίλεη ηζηνξηθά ηελ αλάπηπμε 3 κνληέισλ θξάηνπο πξφλνηαο ζην δπηηθφ θφζκν. ην ζθαλδηλαβηθό-ζνζηαιδεκνθξαηηθό κνληέιν θξάηνπο πξφλνηαο, ηα απνηειέζκαηα θνηλσληθήο πνιηηηθήο ζηε δσή ησλ πνιηηψλ είλαη ηέηνηα, ψζηε νη πνιίηεο λα εμαξηψληαη ζε κηθξφ βαζκφ απφ ηελ αγνξά, πξνθεηκέλνπ λα νηθνδνκήζνπλ ηηο πξννπηηθέο ηεο δσήο ηνπο. ηελ αληίζεηε πιεπξά βξίζθεηαη ην αγγινζαμσληθόθηιειεύζεξν κνληέιν, ην νπνίν έρεη ζαθψο ππνιεηκκαηηθφ ραξαθηήξα, εθφζνλ θαιχπηεη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ηηο αλάγθεο ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο πνπ δε δηαζέηνπλ, ζηεξνχληαη παληειψο, ησλ βαζηθψλ κέζσλ δηαβίσζεο. Δδψ, ινηπφλ, πθίζηαηαη απφ ειάρηζηε έσο κεδακηλή απνεκπνξεπκαηνπνίεζε ηεο εξγαζίαο ελ αληηζέζεη κε ην ζνζηαιδεκνθξαηηθφ κνληέιν θαη ν δηθαηνχρνο πξφλνηαο ζηηγκαηίδεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο θνηλσληθά. Σέινο, ην επεηξσηηθό θνξπνξαηηζηηθό κνληέιν παξέρεη αξθεηά θνηλσληθά δηθαηψκαηα ζηνπο δηθαηνχρνπο, δηθαηψκαηα, σζηφζν, ηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη απφ πνιίηε ζε πνιίηε, αλαιφγσο ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπ απαζρφιεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα : 12

14 2.2 Σν αγγινζαμνληθό θηιειεύζεξν κνληέιν Σν κνληέιν απηφ ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα επηιεθηηθή θνηλσληθή βνήζεηα ζηα πιένλ αδχλακα κέιε ηεο θνηλσλίαο κέζσ ηνπ ειέγρνπ ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο 4. Απηφ, θπζηθά, ζπλεπάγεηαη επέκβαζε θαη έιεγρν ηεο πξνζσπηθήο δσήο ησλ δηθαηνχρσλ θαη θαη επέθηαζε ην ζηηγκαηηζκφ ηνπο σο αμηνπαζνχλησλ θαη απνηπρεκέλσλ. Σν εχξνο θάιπςεο ηνπ πιεζπζκνχ, αλ θαη θαζνιηθφ, είλαη αλεμάξηεην απφ ηνλ αζθαιηζηηθφ δεζκφ. ην αγγινζαμνληθφ κνληέιν πθίζηαηαη ην ιεγφκελν δίρηπ αζθαιείαο (safety net) εθείλεο ηεο κεξίδαο αηφκσλ πνπ είλαη νη πιένλ αδχλακνη θαη εθηφο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. θνηλσληθή πνιηηηθή βαζίδεηαη φρη ζε ρξεκαηηθέο παξνρέο αιιά ζηελ νξγάλσζε πξνλνηαθψλ ππεξεζηψλ, κε απψηεξν ζηφρν ηελ επαλέληαμε ησλ αηφκσλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία 5. Γη απηφ θαη βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνχηνπ ηνπ κνληέινπ είλαη ν άθξαηνο θηιειεπζεξηζκφο ηνπ, ηφζν ζε πνιηηηθφ φζν θαη λνκηθφ επίπεδν. Άιισζηε, εδψ ην θξάηνο πξφλνηαο ιεηηνπξγεί θπξίσο σο κεραληζκφο ελίζρπζεο ηεο αγνξάο. Σν κνληέιν απηφ ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ θαη ηε θνξνινγία θαη, επηθνπξηθά, απφ αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο. Τηνζεηήζεθε απφ ηηο αγγινζαμνληθέο ρψξεο Μεγάιε Βξεηαλία,.Α, Απζηξαιία, Καλαδάο, Νέα Εειαλδία 2.3 Σν ζθαλδηλαβηθό-ζνζηαιδεκνθξαηηθό κνληέιν Σν κνληέιν απηφ, φπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ ην φλνκά ηνπ, αλαπηχρζεθε ζηηο ρψξεο ηεο θαλδηλαβίαο. Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ε θαζνιηθφηεηα ησλ παξνρψλ θαη ε θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε κέζσ ηεο γεληθήο θνξνινγίαο. ην κνληέιν απηφ ε θνηλσληθή πνιηηηθή λνείηαη σο παξνρή θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ θαη φρη σο ρνξήγεζε ρξεκαηηθήο βνήζεηαο. Μάιηζηα, ηελ παξνρή ησλ θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ δηαρεηξίδεηαη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, πξάγκα πνπ βνεζά ζηελ εμάιεηςε πνιχρξνλσλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ. ην ζθαλδηλαβηθφ κνληέιν δίδεηαη έκθαζε ζηελ πιήξε απαζρφιεζε θαη ην θξάηνο σο επί ην πιείζηνλ είλαη ν θχξηνο εξγνδφηεο. Δπηπιένλ, νη φπνηεο θνηλσληθέο παξνρέο 4 Κατρούγκαλου, «Θεζκνί θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζην ζχγρξνλν θφζκν», άθθνπιαο, 2004, ζει Κατρούγκαλου, «Θεζκνί θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζην ζχγρξνλν θφζκν», άθθνπιαο, 2004, ζει

15 αθνξνχλ ηνπο δηθαηνχρνπο, δίδνληαη ιφγσ ηεο ηδηφηεηάο ηνπο σο πνιίηεο ηεο ρψξαο θαη φρη ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο εξγαζηαθήο ηνπο απαζρφιεζεο. Καη επέθηαζε ε ρξεκαηνδφηεζε απηνχ ηνπ κνληέινπ δελ απνξξέεη απφ ηηο εηζθνξέο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ, αιιά απφ ηε γεληθή θνξνινγία. ηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο ηζρχεη ην φινη πιεξψλνπλ θαη φινη επσθεινχληαη εμίζνπ. Απηφ, φκσο, ζπλεπάγεηαη θαη κηα ππέξνγθε θνξνινγηθή επηβάξπλζε γηα ηνλ ζθαλδηλαβφ πνιίηε. 2.4 Σν επεηξσηηθό-θνξπνξαηηζηηθό κνληέιν ην κνληέιν απηφ εληάζζεηαη ε πιεηνλφηεηα ησλ θξαηψλ ηεο επεηξσηηθήο Δπξψπεο (Γαιιία, Γεξκαλία, Απζηξία θ.α ). χκθσλα κε ηνλ Esping-Andersen, θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ επεηξσηηθνχ κνληέινπ είλαη ν αζθαιηζηηθφο δεζκφο πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ παξνρή θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ αλάινγα κε ηελ επαγγεικαηηθή απαζρφιεζε ηνπ δηθαηνχρνπ. πλέπεηα απηνχ είλαη, ηα φπνηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα αλαγλσξίδνληαη, λα κελ έρνπλ ραξαθηήξα θαζνιηθφ αιιά λα δηαρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο. Καη επέθηαζε, νη νπνηεζδήπνηε παξνρέο πνπ δίδνληαη ζηνπο δηθαηνχρνπο, λα εμαξηψληαη απφ ηελ εξγαζία θαη ηηο αζθαιηζηηθέο θξαηήζεηο. πλάκα, νη παξνρέο είλαη θπξίσο ρξεκαηηθέο θαη ιηγφηεξν άιιεο κνξθήο θαη βαζίδνληαη ζηηο εηζθνξέο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ 6. ην επεηξσηηθφ κνληέιν ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ πνιηηηθψλ απφ ηε θνξνινγία είλαη ειάρηζηε. Σν επεηξσηηθφ κνληέιν επεξεάζηεθε άκεζα, ηφζν απφ ηελ παξαδνζηαθή νηθνγέλεηα, φζν θαη απφ ηελ Δθθιεζία. Έρεη επδηάθξηηα ζεκάδηα ηνπ παηξηαξρηθνχ κνληέινπ νηθνγέλεηαο (male bread-winner family), φπνπ ν άλδξαο απνηειεί ηελ πεγή εηζνδήκαηνο αιιά θαη είλαη εκπνηηζκέλν απφ ηηο ρξηζηηαληθέο αληηιήςεηο γηα δηθαίσκα ζηε δσή ζηνλ θαζέλα, ην νπνίν κπνξεί λα εμαζθαιηζηεί κε ηελ αξσγή ηνπ θξάηνπο κέζσ ρξεκαηηθήο εηζθνξάο ( π.ρ ειάρηζην εηζφδεκα). Αμίδεη λα αλαθεξζεί, φηη ην επεηξσηηθφ κνληέιν ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα πςειήο κνξθήο ηππνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. ηα πεξηζζφηεξα ζπληάγκαηα ησλ ρσξψλ, φπνπ θαη πηνζεηείηαη ην επεηξσηηθφ κνληέιν, γίλεηαη ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν ιφγνο γηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Σν επεηξσηηθφ κνληέιν νλνκάδεηαη θαη θνξπνξαηηζηηθφ, θαη ηνχην ην νθείιεη ζηηο απαξρέο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ. Σν κνληέιν απηφ δεκηνπξγήζεθε δίδνληαο θχξηα 6 Κατρούγκαλου, «Θεζκνί θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζην ζχγρξνλν θφζκν», άθθνπιαο, 2004, ζει

16 έκθαζε ζηνλ ζπληερληαθφ-θνξπνξαηηζηηθφ ηξφπν νξγάλσζεο. Ννκνζεηηθά ή ζπκβνπιεπηηθά ζψκαηα γηα ηελ εθπξνζψπεζε επαγγεικαηηθψλ ζπκθεξφλησλ ιεηηνχξγεζαλ ζε ρψξεο φπσο ε Απζηξία, ε Ηηαιία θαη ε Γεξκαλία. Άμην αλαθνξάο είλαη φηη ηα ζπλδηθάηα απηά πξσηνιεηηνχξγεζαλ ζε πεξηφδνπο απηαξρηθψλ θαζεζηψησλ (π.ρ. λαδηζηηθή Γεξκαλία), κ απνηέιεζκα ηα ίδηα ηα ζπλδηθάηα, φζν θαη αλ ππνηίζεηαη φηη εμέθξαδαλ ηηο απφςεηο ησλ κειψλ ηνπο, ηειηθά λα ππνθχπηνπλ ζηνλ αζθπθηηθφ έιεγρν ηνπ Κξάηνπο απ φπνπ θαη ρεηξαγσγνχληαλ. 2.5 Σν 4 ν κνληέιν θξάηνπο πξόλνηαο- πξόηαζε ηνπ Ferrera Σα 3 κνληέια θξάηνπο πξφλνηαο πνπ δηεηχπσζε ν Esping-Andersen θαιχπηνπλ γεσγξαθηθά εθ πξψηεο φςεσο φιε ηελ Δπξψπε. Χζηφζν, κηα πξνζεθηηθφηεξε αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ρσξψλ θαη ησλ πξνλνηαθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ, κπνξεί λα νδεγήζεη πνιινχο ζην εξψηεκα, αλ είλαη δπλαηφλ λα πθίζηαηαη θαη ηέηαξην κνληέιν. Ο Ferrera, ην 1996, έθαλε ιφγν γηα ηελ χπαξμε ελφο ηέηαξηνπ κνληέινπ, πνπ ην νλφκαζε Ννηηνεπξσπατθφ κνληέιν. Απηφ, θαηά ηνλ Ferrera, πηνζεηείηαη απφ ηηο ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο θαη ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ Ηηαιία, ηελ Διιάδα, ηελ Ηζπαλία θαη ηελ Πνξηνγαιία. Καηά ηελ άπνςή ηνπ, νη ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο αθνινχζεζαλ κηα ηδηαίηεξε νδφ πξνο ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ζήκεξα εμαθνινπζνχλ λα κνηξάδνληαη νξηζκέλα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ζηηο ζχγρξνλεο πνιηηηθέο νηθνλνκίεο ηνπο. Χζηφζν, δε μερλάεη λα ππελζπκίζεη φηη νη φπνηεο κειέηεο αθνξνχλ απηά ηα θξάηε, έρνπλ γίλεη απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαη κεηέπεηηα. Σνχην νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε κειεηψλ ηηο πξνεγνχκελεο δπν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, δηφηη νη φπνηεο ζπγθξηηηθέο έξεπλεο ιάβαηλαλ ρψξα γηα ηα πεδία ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο ζηελ Δπξψπε, πξνέξρνληαλ απφ παξαηεξήζεηο ησλ επεηξσηηθψλ θαη βνξεηνεπξσπατθψλ ρσξψλ. Έζησ, φκσο, θαη κε ηηο έξεπλεο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαη έπεηηα, επηβεβαηψλεηαη ε χπαξμε νξηζκέλσλ ζπζηεκαηηθψλ πεξηθεξεηαθψλ νκνηνηήησλ φπσο: ζρεηηθή ππαλάπηπμε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο θαη ηα ειάρηζηα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηα ππεζρεκέλα θαη ηα λνκνζεηεκέλα. αλζεθηηθφηεηα θαη ε ζεκαζία ηνπ ζεζκνχ ηεο νηθνγέλεηαο γηα ηελ παξνρή πξνζηαζίαο ζηα κέιε ηεο 15

17 Μηα θνηλσληθή θνπιηνχξα πνπ δηαπλέεηαη απφ κηα ηδηαίηεξε αιιειεγγχε, έληνλα επεξεαζκέλε απφ ην θνηλσληθφ δφγκα ηεο Δθθιεζίαο. Ο Ferrera ζπλερίδνληαο ηελ έξεπλα πάλσ ζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ησλ ρσξψλ απηψλ, αλαθέξεη φηη ην λφηην κνληέιν απνηειεί έλα κείγκα ζηνηρείσλ βηζκαξθηαλήο αληίιεςεο (Bismarck) θαη ζηνηρείσλ ηνπ κπεβεξηηδηαλνχ κνληέινπ(beveridge). Έλαο πεξηεθηηθφο ραξαθηεξηζκφο ηνπ λνηηνεπξσπατθνχ κνληέινπ ζα πξέπεη επνκέλσο λα εκπεξηέρεη ηνπιάρηζηνλ επηά δηαθξηηηθά γλσξίζκαηα. Απηά είλαη θαηά ηνλ Ferrera: Οη εηζνδεκαηηθέο κεηαβηβάζεηο θαη ν εμέρσλ ξφινο ηνπο ζηηο θξαηηθέο παξνρέο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. άληζε θαηαλνκή ηεο παξερφκελεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. αληίιεςε θαζνιηθφηεηαο φζνλ αθνξά ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε. Ο ρακειφο βαζκφο δηείζδπζεο ηνπ θξάηνπο ζην πεδίν ηεο πξφλνηαο κε ηελ παξάιιειε ζπλχπαξμε δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ θνξέα. Οη πειαηεηαθέο ζρέζεηο. ρακειή απνδνηηθφηεηα ησλ παξερφκελσλ θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ. Ο ηξφπνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ: λνκηθή ζεκειίσζε ηνπ ειιεληθνύ ζπζηήκαηνο Κνηλσληθήο Πξόλνηαο. 3.1 Δηζαγσγηθά: Σν ειιεληθφ ζχζηεκα Κνηλσληθήο Πξφλνηαο πεξηιακβάλεη θαηεγνξηαθά πξνγξάκκαηα πξνζηαζίαο γηα ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ, ζηε βάζε, θπξίσο, ρνξήγεζεο επηδνκάησλ, παξνρψλ ζε είδνο θαη ππεξεζηψλ θξνληίδαο, ηα νπνία ζεζπίζζεθαλ θπξίσο ζηηο δεθαεηίεο ηνπ '60 θαη ηνπ '80. Ηδηαίηεξε κλεία πξέπεη λα γίλεη ζην Δπίδνκα Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο πληαμηνχρσλ (ΔΚΑ), πνπ θαζηεξψζεθε ην Πξφθεηηαη γηα ζχζηεκα ζπκπιεξσκαηηθψλ παξνρψλ γηα ηνπο ζπληαμηνχρνπο ρακεινχ εηζνδήκαηνο ηνπ Γεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, εθηφο ηνπ ΟΓΑ, πνπ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 60φ έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο. 16

18 Οη ππεξεζίεο θαη ηα επηδφκαηα παξέρνληαη θαηαθεξκαηηζκέλα κέζσ απνθεληξσκέλσλ λνκηθψλ πξνζψπσλ πνπ επνπηεχνληαη απφ ην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Πξφλνηαο, Κνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη ηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη απφ έλα πιέγκα εζεινληηθψλ νξγαληζκψλ θαη κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη έληνλα ηδίσο ζην πεδίν πξνζηαζίαο ησλ παηδηψλ, ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο. ζεζκνζέηεζε ελφο θεληξηθνχ Δζληθνχ Οξγαληζκνχ Κνηλσληθήο Φξνληίδαο πξνβιέθζεθε κε ην 2646/98 αιιά νπδέπνηε πινπνηήζεθε, ηφζν ιφγσ έιιεηςεο πφξσλ φζν θαη ιφγσ αδπλακίαο ζπγθξφηεζεο ηνπ ζρεηηθνχ νξγαλσηηθνχ κεραληζκνχ. Δλψ ν γεληθφο ζθνπφο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ είλαη ε εμαζθάιηζε ηεο θαιχηεξεο δπλαηήο πνηφηεηαο δσήο ησλ θνξέσλ ηνπο, ην δηθαίσκα ζηελ πξφλνηα εγγπάηαη γηα φινπο ηε δηαζθάιηζε ελφο ειάρηζηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο θαη πξνζηαζίαο απφ ηνπο θνηλσληθνχο θηλδχλνπο. Σν ειάρηζην ηνχην φξην δελ ηαπηίδεηαη κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζηνηρεησδψλ κφλνλ βαζηθψλ αλαγθψλ, αιιά φζσλ επηβάιιεη ν ζεβαζκφο ηεο αλζξψπηλεο αμίαο. ζρεηηθή αμίσζε ζε έλα «Existenzminimum» ζα κπνξνχζε, άιισζηε, λα ζηεξηρζεί απ' επζείαο ζηελ αξρή ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο αθφκε θαη ρσξίο θακία άιιε εηδηθφηεξε ζπληαγκαηηθή δηάηαμε. ηα πιαίζηα ηνπ ειιεληθνχ πληάγκαηνο ε sedes materiae ηεο γηα ην ζχλνιν ηνπ κε εξγαδφκελνπ πιεζπζκνχ βξίζθεηαη ζην άξζξν 21, κνινλφηη ε θξαζηηθή δηαηχπσζε ηνπ ηειεπηαίνπ δελ κνηάδεη, prima facie, λα θαηνρπξψλεη έλα γεληθφ δηθαίσκα γηα θνηλσληθή πξφλνηα. Πεξηέρεη, αληηζέησο, δηάθνξεο δηαηάμεηο πνπ αλάγνπλ ζε ζπληαγκαηηθή ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο ηελ πξνζηαζία ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ (αλήιηθνη, παηδηά, πνιχηεθλνη, ζχκαηα πνιέκνπ, ρήξεο θαη νξθαλά, αλάπεξνη, ειηθησκέλνη, άπνξνη) ή θνηλσληθψλ θαηεγνξηψλ θαη ζεζκψλ (κεηξφηεηα, γάκνο, νηθνγέλεηα). Χζηφζν, κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί βάζηκα φηη νη παξαπάλσ ξπζκίζεηο αθνξνχλ απιψο επί κέξνπο εθθάλζεηο ελφο εληαίνπ δηθαηψκαηνο. Πξάγκαηη, δελ θαίλεηαη ινγηθή ε ζέζε φηη ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ζέιεζε λα εγγπεζεί πεξηνξηζηηθά ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία νξηζκέλσλ κφλνλ θαηεγνξηψλ ηνπ πιεζπζκνχ, εμαηξψληαο άιιεο, φπσο, π.ρ., νη άλεξγνη. Κάηη ηέηνην θαίλεηαη αδηαλφεην, αθ' ελφο ιφγσ ηεο αδπλακίαο λα πξνβιεθζνχλ εθ ησλ πξνηέξσλ φιεο νη πηζαλέο θαηαζηάζεηο αλάγθεο θαη αθ' εηέξνπ ιφγσ ηεο ζεκειηψδνπο αξρήο ηεο ηζφηεηαο πνπ δελ επηηξέπεη αλαίηηεο δηαθξίζεηο. Θα πξέπεη, επνκέλσο, λα γίλεη δεθηφ φηη ε αλαθνξά ησλ παξαπάλσ εηδηθψλ θαηεγνξηψλ έρεη ην λφεκα εληνλφηεξεο εληνιήο πξνο ηα ζπληεηαγκέλα φξγαλα 17

19 ηεο πνιηηείαο γηα ηε ιήςε πιένλ εμεηδηθεπκέλσλ κέηξσλ σο πξνο απηέο, πέξαλ φζσλ δειαδή απεπζχλνληαη ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ. Παξά ηελ αλαγλψξηζε ζρεηηθνχ απηνηεινχο ζπληαγκαηηθνχ ππνθεηκεληθνχ δηθαηψκαηνο, είλαη αιήζεηα φηη ιφγσ ηεο γεληθφηεηαο ηεο δηαηχπσζεο ηνπ άξζξνπ 21 δελ είλαη εχθνιν λα ζηεξηρζνχλ ζπγθεθξηκέλεο αγψγηκεο αμηψζεηο ζε ηνχην, ρσξίο πξνεγνχκελε επέκβαζε ηνπ λνκνζέηε. Παξφκνηα εθαξκνγή ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ έρεη σο έλα βαζκφ ήδε γίλεη κε κία ζεηξά λνκνζεηηθά θείκελα, φπσο, ι.ρ., κε ην ΝΓ 57/73 γηα ηνπο άπνξνπο (21 παξ. 3 ), ην 958/79 γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ηπθιψλ (21 παξ. 2), ην 1296/82 γηα ηνπο ειηθησκέλνπο, θ.ι.π.. Δπνκέλσο, νη θνξείο ησλ ζρεηηθψλ αμηψζεσλ έρνπλ φρη κφλνλ ηελ γεληθή απαίηεζε πνπ απνξξέεη απφ ην χληαγκα γηα ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο αιιά θαη ηηο εηδηθέο απαηηήζεηο γηα πξάμε ή παξάιεηςε πνπ πξνβιέπνπλ νη εηδηθνί ηνχηνη λφκνη. Δίλαη πξνθαλέο φηη νη ηειεπηαίνη, ιφγσ ηεο ζπληαγκαηηθήο πξνζηαζίαο, δελ κπνξνχλ πιένλ λα θαηαξγεζνχλ ή λα αληηθαηαζηαζνχλ ρσξίο ηελ πξφβιεςε ελαιιαθηηθψλ ηξφπσλ πξνζηαζίαο. Βάζεη ηεο θνηλήο λνκνζεζίαο, ην ζπληαγκαηηθφ δηθαίσκα εμεηδηθεχεηαη κε πνιιέο δηαθνξεηηθέο εηδηθέο κνξθέο, φπσο, π.ρ., σο πεξηνξηζκέλε- πξνζσπηθή δνπιεία, δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο πξνζνδνθφξνπ πξάγκαηνο, δηθαίσκα πξνηίκεζεο «επί ίζνηο φξνηο», αθφκε θαη σο αμίσζε παξνρήο ζπγθεθξηκέλεο ππεξεζίαο ή θαη θαη' νίθνλ αξσγήο. Χζηφζν, ν θνηλφο λνκνζέηεο δελ έρεη αθφκε αζρνιεζεί κε ηελ πην ζχγρξνλε κνξθή θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, ηελ θαηνρχξσζε δειαδή ελφο ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο γηα φιν ηνλ πιεζπζκφ. Σν άξζξν 21 ηνπ πληάγκαηνο θαζηεξψλεη ππνρξέσζε ηνπ λνκνζέηε γηα ηε ιήςε εμεηδηθεπκέλσλ κέηξσλ γηα ηελ αλαθνχθηζε κεηνλεθηνχλησλ αηφκσλ θαη θαηεγνξηψλ, πέξαλ απηψλ πνπ απεπζχλνληαη ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ. Γελ πξφθεηηαη γηα απηνηειέο ζπληαγκαηηθφ δηθαίσκα, αιιά γηα επίηαζε ησλ αμηψζεσλ πνπ απνξξένπλ απφ ην βαζηθφ δηθαίσκα γηα θνηλσληθή πξφλνηα. Καη ρσξίο ηε ξεηή ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε ε ιήςε παξφκνησλ κέηξσλ ζα επηβαιιφηαλ θαη κε βάζε ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο, δεδνκέλνπ φηη ηα άηνκα απηά ρξεηάδνληαη, ιφγσ ηεο εηδηθήο ηνπο θαηάζηαζεο, κεγαιχηεξν αλαινγηθά κέξνο ηεο θξαηηθήο θξνληίδαο απφ φηη νη απνιχησο πγηείο. Γηα ην ιφγν απηφ, αθφκε θαη ειιείςεη ζρεηηθψλ εηδηθψλ πξνβιέςεσλ νη ππάξρνπζεο ξπζκίζεηο ζα πξέπεη λα εξκελεχνληαη ππφ ην θσο ηεο ζπληαγκαηηθήο δηάηαμεο ηνπ άξζξνπ 21, ψζηε λα παξέρεηαη πξφζζεηε πξνζηαζία ζηα κεηνλεθηνχληα άηνκα. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, θξίζεθε παξάλνκε απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο, ελ φςεη θαη ηνπ άξζξνπ 21 παξ. 3, ε άξλεζε ηνπ ΗΚΤ λα ηξνπνπνηήζεη ηνλ Καλνληζκφ 18

20 ππνηξνθηψλ ηνπ ψζηε λα επηηξέςεη ζε ηεηξαπιεγηθφ θνηηεηή λα ρξεζηκνπνηήζεη ζην ζρεηηθφ γξαπηφ δηαγσληζκφ γξαθνκεραλή ή ππνινγηζηή. Άιισζηε θαη ππφ ηα πξντζρχζαληα πληάγκαηα γηλφηαλ δεθηφ φηη γηα ιφγνπο θνηλσληθήο πνιηηηθήο ήηαλ ζπληαγκαηηθά επηηξεπηφ λα δίλνληαη θάπνηα πξνλφκηα ζε θαηεγνξίεο αδχλαησλ πνιηηψλ, φπσο, π.ρ., ε ρνξήγεζε αδεηψλ πεξηπηέξσλ ή θαπλνπσιψλ ζε αλαπήξνπο ή ζχκαηα πνιέκνπ ή ε ππνρξέσζε πξνζιήςεσο παιαηψλ πνιεκηζηψλ. ηα πιαίζηα ηνπ ηζρχνληνο πληάγκαηνο ε λνκνινγία πάγηα δέρεηαη ηελ χπαξμε ζπληαγκαηηθνχ ζθνπνχ ή δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηψλ απηψλ, αλ θαη φρη σο εθδήισζε ππνθεηκεληθνχ δηθαηψκαηνο. Γελλάηαη έλα ζέκα σο πξνο ην εάλ είλαη αλεθηή ε θάκςε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο γηα ηελ ελίζρπζε ησλ θνηλσληθψλ ηνχησλ θαηεγνξηψλ ζε ζρέζε κε ηηο πξνζιήςεηο ζην δεκφζην ηνκέα. Σν ζέκα δελ είλαη αθαδεκατθφ. έιιεηςε επαξθψλ πφξσλ θαη ε ππαλάπηπμε ησλ ελ γέλεη θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ αλαδεηθλχεη ζηξεβισηηθά ηελ είζνδν ζην δεκφζην σο ηελ πιένλ απνηειεζκαηηθή κνξθή θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Τπνζηεξίδεηαη φηη ε εθαξκνγή θνηλσληθψλ θξηηεξίσλ απνθιείεηαη ζην ζηάδην ηεο επαλδξψζεσο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, φπνπ, κφλνλ αμηνθξαηηθά θξηηήξηα κπνξνχλ λα ιεθζνχλ ππ' φςε. Παξ' φια απηά, ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο δέρζεθε, νξζά φηη ε πξηκνδφηεζε ππνςεθίσλ ησλ παξαπάλσ θνηλσληθψλ θαηεγνξηψλ είλαη ζπληαγκαηηθά αλεθηή «σο κε ππεξβαίλνπζα ηα αθξαία φξηα πέξαλ ησλ νπνίσλ ην παξερφκελνλ ππφ ηνπ λφκνπ πξνλφκηνλ εκθαλίδεηαη αδηθαηνιφγεηνλ θαη εθ ηνπ ιφγνπ ηνχηνπ ζπληαγκαηηθψο αλεπίηξεπηνλ». ζπληαγκαηηθή βάζε ηεο παξφκνηαο θάκςεο ηεο αξρήο ηεο αμηνθξαηίαο βξίζθεηαη, ζχκθσλα κε φζα πξναλαθέξζεθαλ, ζηηο εηδηθέο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 21. ηε ζπλέρεηα ζα αλαθεξζνχκε αλαιπηηθά ζηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηελ θνηλσληθή πξφλνηα. 3.2 ΑΡΥΔ ΚΟΗΝΧΝΗΚ ΠΡΟΝΟΗΑ: ΑΡΥ Σ ΔΠΗΚΟΤΡΗΚΟΣΣΑ: απνηειεί ηε βαζηθφηεξε αξρή ηεο θνηλσληθήο πξφλνηαο θαη πξνζδηνξίδεη ηνλ ππξήλα ηεο. Υαξαθηεξίδεη ηε ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ηεο πξφλνηαο κε ηα θξαηηθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη κε ηα ηδησηηθά ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Μείδνλ 19

21 δήηεκα είλαη ε ζρέζε αμηψζεσλ κε ην νηθνγελεηαθφ δίθαην (αμίσζε δηαηξνθήο κεηαμχ γνλέσλ θαη ηέθλσλ). Απηέο νη αμηψζεηο πξνζκεηξψληαη ΑΡΥ Σ ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΣΑ: Σν επίδνκα δίλεηαη εθεί φπνπ ππάξρεη αλάγθε. ιν ην δίθαην θνηλσληθήο πξνζηαζίαο δηέπεηαη απφ ηε ινγηθή ηεο ηππνπνίεζεο (ηχπνο=κέζνδνο ηεο ινγηθήο). Ο ηχπνο είλαη έληνλνο ζηα ζέκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο γηαηί έρνπκε πεξηνξηζκέλνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο. Σν δίθαην θνηλσληθήο πξνζηαζίαο έρεη λα θάλεη θπξίσο κε ηελ αλαθαηαλνκή ησλ πφξσλ. ιν ην ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιηζεο ζηεξίδεηαη ζηνλ αλαινγηζκφ. ηππνπνίεζε ζπκπιεξψλεη ηηο αλεπάξθεηεο ηνπ θνηλσληθναζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο. ζπκπιεξσκαηηθφηεηα είλαη αλαγθαζηηθά νξηνζεηεκέλε. ηαλ δελ ππάξρεη ζεκαληηθή αζθάιηζε επηθνπξεί ε θνηλσληθή πξφλνηα ΑΡΥ Σ ΔΞΑΣΟΜΗΚΔΤ: (ή αξρή ηεο πξνζσπηθήο επαθήο). παξνρή πξέπεη λα είλαη εμαηνκηθεπκέλε,δειαδή ν θαζέλαο πεγαίλεη θαη παίξλεη επίδνκα ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ. αξρή ηεο εμαηνκίθεπζεο πξνυπνζέηεη ζπλέληεπμε θαη ζπδήηεζε κε ηνλ ελδηαθεξφκελν-δηθαηνχρν θαζψο θαη έιεγρν γηα ηελ εμαθξίβσζε ηεο πηζηφηεηαο ησλ δεινχκελσλ θαηαζηάζεσλ. Απηφο φκσο ν κεραληζκφο δεκηνπξγεί κεγάιν δηνηθεηηθφ θφζηνο. Γη απηφλ ην ιφγν ν λνκνζέηεο έρεη θάλεη ηππνπνίεζε ησλ θαηαζηάζεσλ (πξνγξάκκαηα). Σν πξφβιεκα βεβαίσο πνπ δεκηνπξγείηαη είλαη φηη νπζηαζηηθά δελ εθαξκφδεηαη ε αξρή ηεο εμαηνκίθεπζεο θαη έηζη δελ είλαη νξζή ε θαηαλνκή ησλ πφξσλ (κπνξεί λα θαξπσζνχλ θάπνην επίδνκα θαη άηνκα πνπ δελ είλαη θαλνληθά δηθαηνχρνη). ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: εμέιημε ηνπ ειιεληθνύ θξάηνπο πξόλνηαο ζε ηζηνξηθά πιαίζηα. ηζηνξηθή πνξεία ηεο αλάπηπμεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζηελ Δπξψπε θαη ηελ επξσγελή θνηλσληθή πνιηηηθή είλαη άξξεθηα δεκέλε κε ηελ αλάπηπμε ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο, ην νπνίν ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο δηακφξθσζήο ηνπ. εκαληηθφ ξφιν έπαημε επίζεο ε νξγαλσκέλε δξάζε ηνπ εξγαηηθνχ 20

22 θηλήκαηνο, κε αμηαθφ πιαίζην ηελ θνηλσληθή δηθαηνζχλε, ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αληζφηεηαο θαη ηελ επίηεπμε ηεο επεκεξίαο. Μεηά ηελ αξρηθή ηνπο ζπγθξφηεζε, ν ραξαθηήξαο, ε δηεχξπλζε ή ζπξξίθλσζε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο επεξεάδνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηελ εθάζηνηε ζπγθπξία ησλ πνιηηηθψλ δπλάκεσλ, αιιά ηδηαίηεξα απφ ηα πςειφβαζκα δηνηθεηηθά ζηειέρε θαη ηα ζπλαθή επαγγέικαηα (π.ρ. ε επίδξαζε ηνπ ηαηξηθνχ επαγγέικαηνο ζηελ δεκηνπξγία θαη πνξεία ελφο Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο είλαη δεδνκέλε). πλνπηηθά δηαθξίλνπκε ηηο εμήο πεξηφδνπο αλάπηπμεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο: 4.1 Α Πεξίνδνο: Αξρηθή ζπγθξόηεζε θαη απνζπαζκαηηθή ξύζκηζε ηε δηάξθεηα ηεο πξψηεο πεξηφδνπ αλάπηπμεο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζηελ Δπξψπε ε Διιάδα πεξλάεη δηαθνξεηηθέο θάζεηο, θαζνξηζηηθέο γηα ηελ κεηέπεηηα εμέιημε θαη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο. Μέζα ζην 19 ν αηψλα δηεμάγεη έλαλ αηκαηεξφ απειεπζεξσηηθφ αγψλα, πνπ αθήλεη πίζσ ηνπ εθηεηακέλεο θαηαζηξνθέο θαη κεγάια πξνβιήκαηα αλαπαξαγσγήο. Δηζη θχξην κέιεκα ηνπ Καπνδίζηξηα είλαη λα θαιχςεη άκεζα απηέο ηηο αλάγθεο. Σν λενζχζηαην θξάηνο παίξλεη άκεζα κέηξα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, δεκφζηαο πγείαο θαη ζπγθξφηεζεο ηεο παηδείαο, κε ηελ θαηαιπηηθή ζπκβνιή ηεο εθθιεζίαο, ησλ θηιαλζξψπσλ θαη ησλ κεγάισλ επεξγεηψλ. Δμαθνινπζεί λα ζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηδίσο ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα. δεθαεηία ηνπ 1920, επί Βεληδέινπ, είλαη επνρή πξνζπάζεηαο εθζπγρξνληζκνχ, κε έκθαζε ζην εξγαηηθφ δίθαην θαη ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ ζπζηήκαηνο Bismark. κσο ηελ επνρή πνπ νη άιιεο επξσπατθέο ρψξεο αξρίδνπλ λα δηεπξχλνπλ ηελ παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο, ε Διιάδα είλαη αθφκα κία ρψξα πνπ δεη ηελ αλαζθάιεηα ησλ εζληθψλ ζπλφξσλ θαη ηελ ηξαγσδία ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ Μηθξαζηαηηθνχ ειιεληζκνχ. Σν εζληθφ θαη ην πξνζθπγηθφ δήηεκα θπξηαξρνχλ, ζέηνληαο ην θνηλσληθφ δήηεκα ζε δεχηεξε κνίξα. Αληίζεηα κε ηελ Δπξψπε, ε θνηλσληθή ιεηηνπξγία ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλε, ελψ δέρεηαη ζεκαληηθή βνήζεηα απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη κε-θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο. Μηινχκε δειαδή γηα έλα πνιχ νξηαθφ θξάηνο πξφλνηαο. 21

23 δεθαεηία ηνπ 1930, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ζεκαληηθέο θαηλνηνκίεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα είραλ καθξνπξφζεζκα κεγάιε επίδξαζε ζηελ αλάπηπμε ελφο θξάηνπο πξφλνηαο, αλαθφπηεηαη απφ κία θαζηζηηθή δηθηαηνξία. 4.2 Β Πεξίνδνο: Αλάπηπμε ηνπ επξσπατθνύ κνληέινπ «ρξπζή επνρή» ηνπ θξάηνπο πξόλνηαο. Σελ επνρή πνπ ηα επξσπατθά θξάηε πξφλνηαο απνγεηψλνληαη, ε Διιάδα, κεηά απφ ηελ Γεξκαληθή θαηνρή βηψλεη ηηο επηπηψζεηο ελφο θαηαζηξνθηθνχ εκθπιίνπ πνιέκνπ θαη ηελ κεηεκθπιηαθή ζρέζε θξάηνπο-πνιίηε. αληζφηεηα θπξηαξρεί ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε θαη ηελ πγεία, ελψ ηα πξνβιήκαηα θαηνηθίαο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο αληηκεησπίδνληαη κε ηελ παξάλνκε δφκεζε. κεηαλάζηεπζε ζεκαληηθνχ κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ είλαη ίζσο ε πην ζεκαληηθή παξάκεηξνο δηαρείξηζεο ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ. Σν θξάηνο πξφλνηαο εμαθνινπζεί λα έρεη έληνλα ππνιεηκκαηηθφ ραξαθηήξα θαη λα ζηεξίδεηαη ζηελ ππφζεζε ηεο νηθνγελεηαθήο θξνληίδαο θαη ζηελ εζεινληηθή πξνζθνξά. Δδξαηψλνληαη σζηφζν νη θπξίαξρεο ζρέζεηο ηεο πξφλνηαο πνπ ζα αθνινπζήζνπλ ηελ πνξεία ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο αθφκα θαη ζηελ πεξίνδν ηεο πηνζέηεζεο ζηνηρείσλ ζεζκηθνχ/αλαδηαλεκεηηθνχ πξνηχπνπ: είλαη νη πειαηεηαθέο ζρέζεηο θξάηνπο-πνιίηε θαη ή έκθαζε ζηελ επηβνιή θνηλσληθνχ ειέγρνπ θαη πεηζάξρεζεο κέζσ ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο ηνπ θξάηνπο θαη ησλ θηιαλζξσπηθψλ ηδξπκάησλ. Σηο ηάζεηο εθζπγρξνληζκνχ θαη αλάπηπμεο πνπ εθθξάδνληαη ζηε δεθαεηία ηνπ 60 αλαθφπηεη ην 1967 ε Υνχληα. 4.3 Γ Πεξίνδνο: Ακθηζβήηεζε θαη θαηαγγειία ηεο «θξίζεο ηνπ θξάηνπο πξόλνηαο» - Δμάξζξσζε ή αλαδηάξζξσζε; Σελ επνρή θαηά ηελ νπνία ζηελ Δπξψπε θαηαγγέιιεηαη ε θξίζε ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζηελ Διιάδα επηρεηξείηαη ε ζηξνθή πξνο ην ζεζκηθφ/ αλαδηαλεκεηηθφ πξφηππν κε αηρκή ηνπ δφξαηνο ηελ ζπγθξφηεζε ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο. δεθαεηία ηνπ 80 ραξαθηεξίδεηαη επίζεο απφ ηελ πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ζε πνιινχο ηνκείο, πνπ είηε δηεπξχλνπλ ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή, είηε αθνξνχλ αλαπαξαγσγηθνχο ζεζκνχο (π.ρ. νηθνγελεηαθφ δίθαην). δηαδηθαζία απηή φκσο δελ νινθιεξψλεηαη, θαζψο δέρεηαη ηηο 22

24 επηπηψζεηο ηεο επξχηεξεο αλαδίπισζεο, ρσξίο λα κπνξεί λα ζηξαθεί πξνο έλα πινπξαιηζηηθφ πξφηππν, ην νπνίν είλαη μέλν πξνο ηελ θξαηνχζα αληίιεςε γηα ηηο ζρέζεηο θξάηνπο - αγνξάο θαη νηθνγέλεηαο. 4.4 Γ πεξίνδνο: Πέξα από ην Κξάηνο Πξόλνηαο; Οη επηδξάζεηο ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ηεο Παγθνζκηνπνίεζεο. αλαδηάξζξσζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο πξφλνηαο δελ παίξλεη δξακαηηθέο δηαζηάζεηο ζηελ παξνχζα θάζε θαη ζπληειείηαη απνζπαζκαηηθά ζε επξχ θάζκα ηνκέσλ κε ηππηθέο θαη άηππεο κνξθέο (π.ρ ζηνλ ρψξν ηεο πγείαο έρεη απνδεηρζεί φηη ν ηδησηηθφο ηνκέαο είλαη εθηεηακέλνο κε ηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο, αιιά θαη ηεο παξανηθνλνκίαο). Αληηκεησπίδεη φκσο κία ζεηξά λέσλ πξνθιήζεσλ. πξψηε θαη κεγαιχηεξε αθνξά ηελ κεηαηξνπή ηεο Διιάδαο απφ ρψξα απνζηνιήο ζε ρψξα ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Αλ θαη αθνινπζεί ζε γεληθέο γξακκέο ην Ννηην επξσπατθφ κεηαλαζηεπηηθφ κνληέιν, ε εκπεηξία κεγάιεο εηζξνήο κεηαλαζηψλ απφ ηα Βαιθάληα ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα δεκηνπξγεί θνηλσληθνχο ηξηγκνχο θαη βάδεη ζε δνθηκαζία ην νηθνδφκεκα ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Πεξηζζφηεξν παξά πνηέ γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ην νξηαθφ θξάηνο πξφλνηαο κε ζηνηρεία ζεζκηθνχ / αλαδηαλεκεηηθνχ πξνηχπνπ ζπλαξηά ηελ ιεηηνπξγία ηνπ απφ άιιεο πνιηηηθέο - νηθνλνκηθέο, απαζρφιεζεο, - νη νπνίεο δηακνξθψλνληαη πιένλ απφ ηελ επξσπατθή θνηλφηεηα, αιιά θαη ηηο επθαηξίεο πνπ δίλεη ε παγθνζκηνπνίεζε ζην ειιεληθφ θεθάιαην. ζηξνθή πξνο ηνλ ηξίην ηνκέα θαη ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ γίλεηαη δεηιά θαη απνζπαζκαηηθά ζηε ρψξα καο, πεξηζζφηεξν σο απφξξνηα ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο παξά σο εζσηεξηθή αιιαγή ζηηο ζρέζεηο θξάηνπο θνηλσλίαο πνιηηψλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε θαζπζηεξεκέλε θαη ειιηπήο ππνζηήξημε πξσηνβνπιηψλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ζε θελφ εηδηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. 23

25 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ: Καηεγνξίεο πξνλνηαθώλ θνξέσλ ΚΔΝΣΡΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚ ΤΠΟΣΡΗΞ ΚΑΗ ΚΑΣΑΡΣΗ ΑΣΟΜΧΝ ΜΔ ΑΝΑΠΡΗΑ (ΚΔ.Κ.Τ.Κ.Α.ΜΔ.Α) Ηδξχζεθαλ κε ην λφκν 2646/98 θαη αξηζκνχληαη ζε 24 Παλειιαδηθά. θνπφο ηνπο είλαη ε πξψτκε δηάγλσζε, ε ζπκβνπιεπηηθή ζηήξημε, ε ελεκέξσζε ησλ ΑΜΔΑ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, ε παξαπνκπή ηνπο ζε εμεηδηθεπκέλεο ππεξεζίεο λνζειείαο θαη απνθαηάζηαζεο θαη ε ππνζηήξημε γηα ηελ έληαμή ηνπο ζηνλ θνηλσληθφ ηζηφ. 5.2 ΚΔΝΣΡΑ ΑΠΟΘΔΡΑΠΔΗΑ-ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ: ΚΔΝΣΡΑ ΑΠΟΘΔΡΑΠΔΗΑ, ΦΤΗΚ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ (Κ.Α.Φ.Κ.Α) ΚΔΝΣΡΑ ΑΠΟΘΔΡΑΠΔΗΑ, ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚ ΤΠΟΣΡΗΞ ΑΣΟΜΧΝ ΜΔ ΑΝΑΠΡΗΑ (Κ.Α.Α.Κ.Τ.Α.ΜΔ.Α), ΚΔΝΣΡΑ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ ΑΣΟΜΧΝ ΜΔ ΑΝΑΠΡΗΑ (Κ.Α.Α.ΜΔ.Α), ΔΘΝΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ ΑΝΑΠΡΧΝ (Δ.Α.Α), ΚΔΝΣΡΟ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ ΠΑΗΓΗΧΝ ΜΔ ΑΝΑΠΡΗΑ, ΚΔΝΣΡΟ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑ ΑΝΑΠΡΧΝ ΠΑΗΓΗΧΝ (Κ.Α.Α.Π ΒΟΤΛΑ), ΚΔΝΣΡΟ ΑΤΣΗΣΗΚΧΝ ΒΟΛΟΤ. Απεπζχλνληαη ζε άηνκα κε Αλαπεξίεο θαη εηδηθφηεξα ζε άηνκα κε ζπγγελείο δηαηαξαρέο ή βιάβεο κφληκεο ή πξνζσξηλέο ηνπ κπτθνχ, λεπξηθνχ, θπθινθνξηθνχ, αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαζψο θαη ζε άηνκα κε λνεηηθή πζηέξεζε, ηα νπνία έρνπλ αλάγθε θπζηθήο θαη θνηλσληθήο απνθαηάζηαζεο, κε ζηφρν ηελ πξφιεςε ηεο αλαπεξίαο ή ηε κείσζή ηεο. 7 Σα ζηνηρεία απηά πξνέξρνληαη απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο & Αιιειεγγχεο: 24

26 ηα Κέληξα απηά, ζηελ πιήξε κνξθή ηνπο (θιεηζηή πεξίζαιςε-λνζειεία) ππάξρεη ε δπλαηφηεηα δηαλπθηέξεπζεο ή λνζειείαο ησλ αζζελψλ ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηνπο. θνπφο ηνπο είλαη: 1. παξνρή ππεξεζηψλ απνζεξαπείαο, θπζηθήο θαη θνηλσληθήο απνθαηάζηαζεο ζηα αλσηέξσ άηνκα, αλεμαξηήησο ειηθίαο (ή νξηδφκελεο εθ ησλ νξγαληζκψλ ηεο εθάζηνηε Τπεξεζίαο), 2. παξνρή ςπρνινγηθήο θαη θνηλσληθήο ζηήξημεο ησλ ηδίσλ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, 3. εθπαίδεπζε ηνπ αηφκνπ ζην λα απηνεμππεξεηείηαη θαη λα εξγάδεηαη έπεηηα απφ ηελ αζζέλεηα ή ην αηχρεκα, 4. ιεηηνπξγία πξνζηαηεπκέλσλ εξγαζηεξίσλ θαη θηλεηψλ κνλάδσλ απνζεξαπείαο, θπζηθήο θαη θνηλσληθήο απνθαηάζηαζεο, γηα ηελ θαη νίθνλ πεξίζαιςε ησλ ΑΜΔΑ θαη ηελ επαλέληαμή ηνπο ζηελ θνηλφηεηα, 5. πινπνίεζε πξνγξακκάησλ γηα έξεπλα, ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηα ΑΜΔΑ. 5.3 ΠΑΗΓΟΠΟΛΔΗ ΚΔΝΣΡΑ ΠΑΗΓΗΚ ΜΔΡΗΜΝΑ ΑΝΑΡΡΧΣΡΗΟ ΠΔΝΣΔΛ: Λεηηνπξγνχλ 13 Κέληξα Παηδηθήο Μέξηκλαο θαη θηινμελνχληαη παηδηά θαη 6 Παηδνπφιεηο θαη θηινμελνχλ παηδηά. Με ην λφκν 2851/1922 ηδξχζεθαλ ηα Δζληθά Οηθνηξνθεία Απφξσλ Μαζεηψλ. ηε ζπλέρεηα κε ην Βαζηιηθφ Γηάηαγκα 273/1973, ηα αλσηέξσ Οξθαλνηξνθεία θαη Οηθνηξνθεία κεηεηξάπεζαλ ζε Κέληξα Παηδηθήο Μέξηκλαο θαη κε ηελ Γ2β/ΟΚ/8291/ απφθαζε, εγθξίζεθε ν Καλνληζκφο Λεηηνπξγίαο ησλ Κέληξσλ Παηδηθήο Μέξηκλαο. θνπφο ησλ Κέληξσλ Παηδηθήο Μέξηκλαο θαη ησλ Παηδνπφιεσλ είλαη ε πεξίζαιςε, κφξθσζε θαη επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ πνπ απνδεδεηγκέλα είλαη απξνζηάηεπηα θαη ζηεξνχληαη νηθνγελεηαθήο θξνληίδνο. Φηινμελνχλ παηδηά ειηθίαο απφ 6-16 εηψλ, αιιά παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα λα παξακείλνπλ ζην Κέληξν έσο πεξαηψζεσο ησλ ζπνπδψλ ηνπο. 5.4 ΘΔΡΑΠΔΤΣΡΗΑ, ΗΓΡΤΜΑΣΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚ ΠΡΟΝΟΗΑ, ΟΗΚΟΗ ΔΤΓΡΗΑ Ή ΚΔΝΣΡΑ ΠΡΟΣΑΗΑ ΓΡΑΣΟ: 25

27 πλεζηήζεζαλ κε ην λνκνζεηηθφ δηάηαγκα 162/1973 θαη Παλειιαδηθά ιεηηνπξγνχλ 23. θνπφο ησλ αλσηέξσ είλαη ε ηδξπκαηηθή πεξίζαιςε ησλ αηφκσλ πνπ πάζρνπλ απφ ρξφληεο (αλίαηεο) αζζέλεηεο πλεπκαηηθέο ή θηλεηηθέο θαη δε κπνξνχλ λα απηνεμππεξεηεζνχλ ή κπνξνχλ λα απηνεμππεξεηεζνχλ αιιά είλαη άλσ ησλ 65 εηψλ θαη έρνπλ αλάγθε Ηδξπκαηηθήο πξνζηαζίαο, Γεληθφηεξα ε απνθαηάζηαζε: ηαηξηθή θνηλσληθή πξνεπαγγεικαηηθή θαη επαγγεικαηηθή ησλ πεξηζαιπνκέλσλ θαζψο θαη άιισλ αηφκσλ ρξνλίσο παζρφλησλ. 5.5 ΚΔΝΣΡΑ ΠΔΡΗΘΑΛΦ ΠΑΗΓΗΧΝ (ΚΔ.ΠΔ.Π) Με δηάθνξα δηαηάγκαηα θαη ππνπξγηθέο απνθάζεηο κεηεηξάπεζαλ αλαξξσηήξηα ή άιια θέληξα πεξίζαιςεο ηνπ ΠΗΚΠΑ Δ ΚΔΠΔ θνπφο ηνπο είλαη ε πεξίζαιςε παηδηψλ ηα νπνία πάζρνπλ απφ αλίαηεο αζζέλεηεο, ζσκαηηθέο αλαπεξίεο ή βαξηά λνεηηθή πζηέξεζε. Παλειιαδηθά ιεηηνπξγνχλ 5 ΚΔΠΔΠ πνπ θηινμελνχλ πεξίπνπ 300 παηδηά κε λνεηηθή πζηέξεζε θαη ζσκαηηθέο αλαπεξίεο. 5.6 ΔΘΝΗΚΟ ΚΔΝΣΡΟ ΚΟΗΝΧΝΗΚΉ ΑΛΛΛΔΓΓΤ (Δ.Κ.Κ.Α.) πζηήζεθε κε ην άξζξν 6 ηνπ 3106/2003 κε ηνλ ηίηιν Δζληθφ Κέληξν Άκεζεο Κνηλσληθήο Βνήζεηαο (Δ.Κ.Α.Κ.Β.) θαη κεηνλνκάζζεθε ζε Δ.Κ.Κ.Α. κε ην άξζξν 20 ηνπ λφκνπ 3402/2005. θνπφο ηνπ Κέληξνπ είλαη ν ζπληνληζκφο ηνπ δηθηχνπ παξνρήο ππεξεζηψλ θνηλσληθήο θξνληίδνο ζε άηνκα, νηθνγέλεηεο ή νκάδεο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαηαζηάζεηο θξίζεσο θαη έρνπλ άκεζε αλάγθε θνηλσληθήο βνήζεηαο. Παξέρεηαη ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε, πξνζσξηλή ζηέγε, δηαηξνθή θαη έλδπζε, πιεξνθνξίεο θαη ελεκέξσζε γηα πξνλνηαθά δηθαηψκαηα θαη παξνρέο. Δπίζεο πξαγκαηνπνηνχληαη επείγνπζεο θνηλσληθέο παξεκβάζεηο θαη νίθνλ ή ζην δξφκν. 5.7 ΔΘΝΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΧΦΧΝ (Δ.Κ) Ηδξχζεθε κε ηνλ αλαγθαζηηθφ λφκν 726/1937, κε ηνλ νπνίν ζπγρσλεχζεθαλ ν «Δζληθφο Οίθνο Κσθαιάισλ» θαη ν «Οίθνο Κσθαιάισλ πειηνπνχινπ», κε αξρηθφ ηίηιν «Δζληθφ Ίδξπκα Πξνζηαζίαο Κσθαιάισλ». 26

28 Με ην λφκν 2646/98 κεηνλνκάζζεθε ζε «Δζληθφ Ίδξπκα Κσθψλ». θνπφο ηνπ είλαη ε αληηκεηψπηζε θαη ν θαηά ην δπλαηφλ πεξηνξηζκφο ηεο βαξπθνταο θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηεο, ε δηφξζσζή ηεο κε ηελ θαηάιιειε ηαηξνπαηδαγσγηθή αληηκεηψπηζε θαη ε, αληηκεηψπηζε ηεο θσθαιαιίαο κε ηελ έγθαηξε δηάγλσζε θαη ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε γηα ηελ επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε ησλ παζρφλησλ αηφκσλ. 5.8 ΚΔΝΣΡΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΔΧ ΣΤΦΛΧΝ (Κ.Δ.Α.Σ) Ηδξχζεθε κε ην 265/1979, σο δηάδνρνο ηνπ «Οίθνπ Σπθιψλ Καιιηζέαο». θνπφο ηνπ είλαη: θάιπςε θαη ε αληηκεηψπηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ επαγγεικαηηθψλ - πλεπκαηηθψλ αλαγθψλ ησλ ηπθιψλ, απφ βξεθηθήο ειηθίαο θαη κέρξη ηελ πιήξε απνθαηάζηαζε κε ηελ έληαμή ηνπο ζηελ θνηλσλία σο αλεμάξηεησλ θαη παξαγσγηθψλ κειψλ απηήο, εθαξκνγή ζχγρξνλσλ κεζφδσλ θαη πξνγξακκάησλ εθπαηδεχζεσο, θπζηθήο θαη θνηλσληθήο πξνζαξκνγήο, θαζψο θαη ε ρξεζηκνπνίεζε θαη ε ρνξήγεζε εηδηθψλ κέζσλ θαη νξγάλσλ ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο θαη επηζηήκεο, γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ, έξεπλα γηα ηε βειηίσζε κεζφδσλ απνθαηαζηάζεσο θαη ε επηζηεκνληθή αληηκεηψπηζε ησλ νηθνγελεηαθψλ θαη θνηλσληθψλ επηπηψζεσλ ηεο ηπθιφηεηαο, θαηαπνιέκεζε ησλ πάζεο θχζεσο σο πξνο απηνχο πξνθαηαιήςεσλ, πξφιεςε θαη ε έγθαηξε ζεξαπεία νθζαικνινγηθψλ παζήζεσλ (εάλ είλαη εθηθηφ), Γεληθά, θάζε άιιε θξνληίδα ή ελέξγεηα πνπ ζα απέβαηλε πξνο φθεινο ησλ ηπθιψλ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ: Ο εθζπγρξνληζκόο ηεο ηδξπκαηηθήο πεξίζαιςεο. Αλαθνξηθά κε ηα αλσηέξσ πξνλνηαθά ηδξχκαηα, κπνξνχκε ζπκπιεξσκαηηθά θαη αλαιπηηθφηεξα λα παξαζέζνπκε ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε δηαδξνκή ηνπο ζηελ πνξεία ηνπ 27

29 ρξφλνπ ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα πξνζπάζεηα αλακφξθσζήο ηνπο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. Απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 50 αλαπηχρζεθε έλα επξχ ζχζηεκα θνξέσλ θαη κνλάδσλ παξνρήο ππεξεζηψλ θνηλσληθήο πξφλνηαο γηα ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, κε ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηηο ηδξπκαηηθέο κνξθέο πεξίζαιςεο. Με ηελ έθδνζε ηνπ 162/73 «Πεξί κέηξσλ πξνζηαζίαο ππεξειίθσλ θαη ρξνλίσλ παζρφλησλ αηφκσλ» θαηαξγνχληαη ηα Άζπια Αληάησλ θαη δεκηνπξγνχληαη ηα Θεξαπεπηήξηα Υξνλίσλ Παζήζεσλ, ζηα νπνία παξέρεηαη θιεηζηνχ ηχπνπ πξνζηαζία ζε άηνκα πνπ πάζρνπλ απφ θηλεηηθέο αλαπεξίεο ή λνεηηθή πζηέξεζε θαη δελ κπνξνχλ λα απηνεμππεξεηεζνχλ. ε πνιιά απφ απηά αλαπηχζζνληαη πξνγξάκκαηα θνηλσληθήο θαη επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο ησλ πεξηζαιπνκέλσλ, ζηα νπνία εληάζζνληαη θαη άηνκα κε άιιεο αλαπεξίεο πνπ δελ δηαβηνχλ ζηα Θεξαπεπηήξηα. Παξάιιεια παξέρνληαη ππεξεζίεο θιεηζηήο ή αλνηρηήο πξνζηαζίαο γηα δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο απφ κηα ζεηξά κέζσ ησλ Κέληξσλ Πξνζηαζίαο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη ηα ΚΔΠΔΠ θαη ην ΚΑΑΠΒ ηνπ Κ.Α., ην Δζληθφ Ίδξπκα Απνθαηάζηαζεο Αλαπήξσλ θ.α. Με ην Νφκν 1118/72 «πεξί ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ πεξίζαιςεο ειηθησκέλσλ ή εθ θηλεηηθήο αλαπεξίαο αληάησο παζρφλησλ αηφκσλ» ζπζηήλνληαη ηα Κέληξα Πεξίζαιςεο. ε απηά παξέρεηαη θιεηζηή πεξίζαιςε ζε άηνκα άλσ ησλ 18 εηψλ, κε απηνεμππεξεηνχκελα ιφγσ θηλεηηθήο αλαπεξίαο. Σν 1992 κε ηνλ Νφκν 2072 ηδξχνληαη ζεζκηθά νη ηέγεο Απηόλνκεο Γηαβίσζεο άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, ηα ζέκαηα ιεηηνπξγίαο, νξγάλσζεο θαη ζηειέρσζεο ησλ νπνίσλ παξακέλνπλ ζε εθθξεκφηεηα έσο ην Σα ηειεπηαία ρξφληα ε θαηάζηαζε ηνπ πξνλνηαθνχ ζπζηήκαηνο έρεη ππνζηεί ζεκαληηθέο κεηαβνιέο. Μηα ξηδηθή αιιαγή έγηλε κε ηνλ Νόκν 2646/98 θαη ηελ εηζαγσγή ηνπ κνληέινπ ηνπ Δζληθνύ πζηήκαηνο Κνηλσληθήο Φξνληίδαο. Ο λφκνο απηφο απνηειεί πξντφλ κηαο ζεηξάο δηεξγαζηψλ πνπ μεθίλεζαλ κε ηηο πξψηεο πξνζπάζεηεο κεηαξξχζκηζεο νπζηαζηηθά ην 1988, ηππνπνηήζεθαλ ην 1992 κε ηηο πξνζπάζεηεο αλαδηνξγάλσζεο ηεο θνηλσληθήο πξφλνηαο θαη ηελ θαζηέξσζε λέσλ ζεζκψλ θνηλσληθήο πξνζηαζίαο (2082/92), αλαπξνζαξκφζηεθαλ ην 1995 κε ηελ ξχζκηζε ησλ ζρέζεσλ ηδησηηθνχ θαη δεκφζηνπ ηνκέα (2345/95 ) θαη νδήγεζαλ ζηνλ Νφκν ηνπ 1998, ν νπνίνο θαηνρπξψλεη ηηο αξρέο νξγάλσζεο θαη ηνπο θχξηνπο άμνλεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο. 28