Γ Κ Λ Ι Η ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ:

Transcript

1 Γ Κ Λ Ι Η ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ: Ωρ ππορ το σαπακτηπα (από τη γενικη ενικού) ΦΩΝΖΔΝΣΟΛΖΚΣΑ π.ρ. ἱππέ-σο ΟΤΡΑΝΗΚΟΛΖΚΣΑ π.ρ. ῥύακ-νο ΥΔΗΛΗΚΟΛΖΚΣΑ π.ρ. θιεβ-όο ΑΦΩΝΟΛΖΚΣΑ ΟΓΟΝΣΗΚΟΛΖΚΣΑ π.ρ. ζήκατ-νο ΔΝΡΗΝΟΛΖΚΣΑ π.ρ. Ἕιιεν-νο ΤΜΦΩΝΟΛΖΚΣΑ ΖΜΗΦΩΝΟΛΖΚΣΑ ΤΓΡΟΛΖΚΣΑ π.ρ. ῥήηνπ-νο ΗΓΜΟΛΖΚΣΑ π.ρ. ἐδάθεσ-νο Ωρ ππορ το θεμα (απιθμορ θεματων) ΜΟΝΟΘΔΜΑ π.ρ. Ἕλλην, Ἕλλην-νο ΓΗΠΛΟΘΔΜΑ π.ρ. πόλι-ο, πόλε-σο Ωρ ππορ την καταληξη (από την ονομαστικη ενικος) ΚΑΣΑΛΖΚΣΗΚΑ (ΟΝΟΜΑΣΗΚΖ ΔΝΗΚΟΤ Δ ο) π.ρ. βαζηιεύ-ο ΑΚΑΣΑΛΖΚΣΑ π.ρ. ηό ζῶκα

2 ΦΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΑ ΟΤΙΑΣΙΚΑ Γ ΚΛΙΗ Α. Μονόθεμα καταληκτικά σε : 1. εύς (-έ-ως) 2. υς (-ος) 3. ως (γελ:-ος) ὁ βαζηιεύ-ρ ἰχθύ-ς ἥρω-ς ηνῦ βαζηιέ-ωρ ἰχθύ-ος ἥρω-ος ηῷ βαζηιε-ῖ ἰχθύ-ϊ ἥρω-ι ηόλ βαζηιέ-α ἰχθὺ-ν ἥρω-α ὦ βαζηιεῦ- ἰχθὺ ἥρω-ς νἱ βαζηιεῖρ ἰχθύ-ες ἥρω-ες ηῶλ βαζηιέ-ων ἰχθύ-ων ἥρώ-ων ηνῖο βαζηιεῦ-σι(ν) ἰχθύ-σι ἥρω-σι ηνύο βαζηιέ-αρ ἰχθῦ-ς ἤρω-ας ὦ βαζηιεῖρ ἰχθύ-ες ἥρω-ες ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ Σηα ζε ευς (-ε-ως) θωλεεληόιεθηα κνλόζεκα θαηαιεθηηθά νπζηαζηηθά ηεο γ θιίζεο : 1. Τν υ ηνπ ραξαθηήξα απνβάιιεηαη κπξνζηά από (= όηαλ αθνινπζεί) θωλήελ : ὁ ἱππεύ-ς, ὦ ἱππεῦ-, τοῖς ἱππεῦ-σι αιιά : τοῦ ἱππέ-ως, τὸν ἱππέ-α 2. Έπεηηα από ηελ απνβνιή ηνπ -υ-, ν ραξαθηήξαο ε πνπ απνκέλεη ζην ηέινο ηνπ ζέκαηνο ζπλαηξείηαη κε αθόινπζν -ι- ή -ε- ηωλ θαηαιήμεωλ ζε ει : τῷ ἱππέ-ι ἱππεῖ, οἱ ἱππέ ες ἱππεῖς 3. Τν -α ηεο θαηάιεμεο ζηελ αηηηαηηθή εληθνύ θαη ηεο θαηάιεμεο -ας ζηελ αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ είλαη μακρόχρονο : τὸν ἱππέ-ᾱ, τοὺς ἱππέ -ᾱς Σηα ζε υς (-ος) θωλεεληόιεθηα κνλόζεκα θαηαιεθηηθά νπζηαζηηθά ηεο γ θιίζεο : 1. Οη κνλνζύιιαβνη ηύπνη θαη ε αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ (όηαλ ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα) παίξλνπλ πεξηζπωκέλε αληίζεηα κε ηνλ εηδηθό θαλόλα (= ε αζπλαίξεηε νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή ηωλ πηωηηθώλ, όηαλ ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα, θαλνληθά παίξλεη νμεία) π.ρ: ἡ δρῦς, τὴν δρῦν, ὦ δρῦ - τὰς κλιτῦς ὁ μῦς, τὸν μῦν, ὦ μῦ - τοὺς ἰχθῦς 2. Η θιεηηθή ηνπ εληθνύ ζρεκαηίδεηαη ρωξίο θαηάιεμε θαη ζηα νπζηαζηηθά ζε εύς (-έως) θαη παίξλεη πεξηζπωκέλε αληίζεηα κε ηνλ εηδηθό θαλόλα (= ε αζπλαίξεηε νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή ηωλ πηωηηθώλ, όηαλ ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα, θαλνληθά παίξλεη νμεία) π.ρ: ὦ γονεῦ, τοκεῦ, ἱππεῦ Τα νπζηαζηηθά ὁ βοῦς(= ην βόδη) θαη ἡ γραῦς(= ε γξηά) είλαη κνλαδηθά θαη απνβάιινπλ ηνλ ραξαθηήξα -υ- ηνπ ζέκαηόο ηνπο κπξνζηά από θαηαιεθηηθό θωλήελ [όπωο ηα εηο ευς (-ε-ως)], αιιά έρνπλ γεληθή εληθνύ ζε ος : τοῦ βο-ός, τῆς γρα-ός, αἱ γρᾶ-ες, τοὺς βοῦ-ς, τὰς γραῦ-ς.

3 Β. Ι. Γιπλόθεμα καταληκτικά σε : 1. ις (-ε-ως), 2. υς (-ε-ως) ἡ πόλι-ς ὁ πέλεκυ-ς τῆς πόλε-ως τοῦ πελέκε-ως τῇ πόλε -ι τῷ πελέκει τήν πόλι-ν τὸν πέλεκυ-ν ὦ πόλι- ὦ πέλεκυ- αἱ πόλεις οἱ πελέκεις τῶν πόλε-ων τῶν πελέκε-ων ταῖς πόλε-σι(ν) τοῖς πελέκε-σι τάς πόλεις τοὺς πελέκ εις ὦ πόλεις ὦ πελέκ εις ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Έρνπλ δύν ζέκαηα : έλα ζέκα ιστσρό ζε -ι- (ηα εηο ις) ή -υ- (ηα εηο υς) από ην νπνίν ζρεκαηίδνληαη ε νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή ηνπ εληθνύ θαη έλα ζέκα ασθενές ζε -ε-από ην νπνίν ζρεκαηίδνληαη νη ππόινηπεο πηώζεηο. Οη δηαθνξέο απηέο ζηα ζέκαηα ζπκβαίλνπλ δηόηη ηα ζέκαηα εηο -i- πθίζηαλην δηαρξνληθά κεηαπηώζεηο ζηνπο ρξόλνπο ηωλ θωλεέληωλ ηνπο. 2. Σπλαηξνύλ ην ραξαθηήξα -ε- ηνπ αζζελνύο ζέκαηνο κε ην αθόινπζν -ι- ή -ε- ηωλ θαηαιήμεωλ ζε ει : τῇ πόλε-ι τῇ πόλει, τῷ πελέκε-ι τῷ πελέκει (δοτική ενικού) αἱ πόλε-ες αἱ πόλεις, οἱ πελέκε-ες οἱ πελέκεις (ονομαστική πληθυντικού) 3. Σρεκαηίδνπλ ηελ αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ όκνηα κε ηελ νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ από αλαινγία πξνο απηή : αἱ πόλεις τὰς πόλεις, οἱ πελέκεις τοὺς πελέκεις Τν νπδέηεξν ἄστυ (ἄστε-ος) ζηελ νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή ηνπ πιεζπληηθνύ ζπλαηξεί ην ραξαθηήξα -ε- ηνπ ζέκαηνο κε ην -α- ηωλ θαηαιήμεωλ ζε η : τὰ ἄστε α τὰ ἄστη ΙΙ. Γιπλόθεμα ακατάληκτα σε ω (-ους) : Είλαη ιίγα ( ἡ ἠχώ, ἡ πειθώ, ἡ φειδώ θαη ζειπθά θύξηα νλόκαηα ζε ω: Λητώ θηι.) Σπλαηξνύλ ηηο πιάγηεο πηώζεηο θαη θαλνληθά έρνπλ κόλν εληθό αξηζκό. Έρνπλ ηδηόκνξθν ηνληζκό, θαζώο ζρεκαηίδνπλ ηελ εληθή αηηηαηηθή όκνηα κε ηελ νλνκαζηηθή [κε νμεία], ελώ θαλνληθά ζα έπξεπε λα έρνπλ πεξηζπωκέλε, αθνύ ε αηηηαηηθή ηνπο (ζε αληίζεζε κε ηελ νλνκαζηηθή) πξνέξρεηαη από ζπλαίξεζε : ἡ ἠχώ, τὴν ἠχώ < τὴν ἠχό-α Σρεκαηίδνπλ θαη ηελ εληθή θιεηηθή ρωξίο θαηάιεμε (όπωο θαη ηελ εληθή νλνκαζηηθή) θαη όκνηα κε ηε δνηηθή [κε πεξηζπωκέλε], ελώ θαλνληθά ζα έπξεπε λα έρνπλ νμεία, αθνύ ε θιεηηθή ηνπο (ζε αληίζεζε κε ηε δνηηθή) δελ πξνέξρεηαη από ζπλαίξεζε : ὦ ἠχοῖ- τῇ ἠχοῖ < τῇ ἠχό-ι

4 ΓΔΝΙΚΔ ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ ΣΑ ΦΩΝΗΔΝΣΟΛΗΚΣΑ ΣΡΙΣΟΚΛΙΣΑ ΟΤΙΑΣΙΚΑ 1. Γεληθά ηα θωλεεληόιεθηα ηξηηόθιηηα νπζηαζηηθά έρνπλ ην δίρξνλν (= η, α, π) ηεο παξαιήγνπζαο βξαρύ. Εμαηξνύληαη ηα : δρᾱσις, πρᾱξις, θλῑψις, κρᾱσις, ψῡξις, κῡψις, ξῡσις, ῥῑψις, ῥῡσις (= ε ζωηεξία), γραῦς γρᾱ-ες, τὸ νᾱπυ (= ιάραλν) 2. Σηα εηο ευς κνλόζεκα, ις (θαη υς) δηπιόζεκα θαηαιεθηηθά ηξηηόθιηηα νπζηαζηηθά ε γεληθή εληθνύ ζρεκαηίδεηαη ζε ε-ως θαη πξνήιζε κε αληηκεηαρώξεζε (= ακνηβαία αληαιιαγή ηνπ ρξόλνπ ελόο καθξόρξνλνπ κε ην ρξόλν ηνπ ακέζωο επόκελνπ βξαρύρξνλνπ θωλήεληνο) από παιαηόηεξν ζέκα κε ραξαθηήξα η [βασιλῆ-ος βασιλέ-ως, πόλη-ος πόλεως] θαη γηα ηα εηο ις (θαη υς) κε δηαηήξεζε ηνπ αξρηθνύ ηνληζκνύ. Από αλαινγία πξνο ηε γεληθή ηνπ εληθνύ ζρεκαηίζηεθε θαη ε γεληθή ηνπ πιεζπληηθνύ λα ηνλίδεηαη θαη απηή ζηελ πξνπαξαιήγνπζα (: πόλεων, πρυτάνεων) αληίζεηα κε ηνλ γεληθό θαλόλα ( = όηαλ ε ιήγνπζα είλαη καθξόρξνλε, ε πξνπαξαιήγνπζα δελ ηνλίδεηαη). 3. Τα θωλεεληόιεθηα ηξηηόθιηηα νπζηαζηηθά ζρεκαηίδνπλ ηελ θιεηηθή ηνπ εληθνύ ρωξίο θαηάιεμε. Εμαηξνύληαη ηα : ὦ ἥρως, Τρώς, θώς (= ην ηζαθάιη). Η θιεηηθή ηνπ πιεζπληηθνύ είλαη όκνηα κε ηελ νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ. ΑΚΗΕΙ: 1)ΝΑ ΔΝΣΑΞΔΣΔ ΣΑ ΠΑΡΑΚΑΣΩ ΟΤΗΑΣΗΚΑ ΣΖΝ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΠΟΤ ΑΝΖΚΟΤΝ ΚΑΗ ΣΖ ΤΝΔΥΔΗΑ ΝΑ ΣΑ ΚΛΗΝΔΣΔ. ὁ ραιθεύο, ἡ δξάζηο, ἡ ιύζηο, ηό ὄλνκα, ὁ θνπξεύο, ἡ δηνηήθεζηο, ὁ γξακκαηεύο, ἡ ἔμηο, ὁ ἱεξεύο. 2)ΝΑ ΓΡΑΦΟΤΝ ΟΗ ΠΛΑΓΗΔ ΠΣΩΔΗ ΣΩΝ ΠΑΡΑΚΑΣΩ ΟΤΗΑΣΗΚΩΝ ΣΟΝ ΑΡΗΘΜΟ ΠΟΤ ΒΡΗΚΟΝΣΑΗ. ἡ ὕβξηο, ηό πξάγκα, αἱ ἀθξνπόιεηο, ἡ δηέιεπζηο, νἱ ἱππεῖο, αἱ ῥήζεηο. 3)ΝΑ ΜΔΣΑΦΔΡΔΣΔ ΣΑ ΟΤΗΑΣΗΚΑ ΠΟΤ ΑΚΟΛΟΤΘΟΤΝ ΣΟΝ ΑΝΣΗΘΔΣΟ ΑΡΗΘΜΟ. γελλήζεηο, δξάζη, ἀζθήζεζηλ, γνλέσλ, ζπγγξαθεῖ, θηήκαηη, θύζηλ, ἱππέαο, αἱ θύζεηο, ηῷ ζθάικαηη, ηάο ἐξσηήζεηο, νἱ βαθεῖο, ηῷ ἱδξύκαηη. 4)ΝΑ ΓΡΑΦΟΤΝ ΟΗ ΕΖΣΟΤΜΔΝΔ ΠΣΩΔΗ. Γσξηεύο(δνη ελ), πξάμεζη(νλ ελ), ἀζθήζεσο(δνη πι), θάκςεσλ(θιεη ελ), λύμηλ(γελ ελ), ηνῦ θιήκαηνο(δνη πι), ἄξζεη(νλ πι), γξάκκαηα(δνη πι), ηῷ θξάκαηη(αηη πι). 5) ΜΔΣΑΦΟΡΑ ΣΟΝ ΑΝΣΗΘΔΣΟ ΑΡΗΘΜΟ. Οὕηνο ἔπεκπελ ἱππέα ηῷ βαζηιεῖ. Σάο ηῶλ ἱππέσλ ἐπηδξνκάο θνβνῦληαη νἱ πνιέκηνη. Ὁο πίζηηλ ἐρεη, ἀκάρεηνλ δύλακηλ ἔρεη. Καιόλ ηέθλνλ ράξκα ηνθέσο ἐζηί. Οἱ πνηεηαί ιέγνπζηλ ηνύο λόκνπο βαζηιέαο ηῶλ πόιεσλ.

5 6)ΤΜΠΛΖΡΩΖ ΚΔΝΩΝ. Γεῖ ηνύο παῖδαο ηνῖο.(γνλεύο) πείζνληαη. Ἕμηο ἐζηί δεπηέξα..(θύζηο). Οἴεηαη ηνύο.(γσξηεύο).(εὐξεηήο) εἶλαη ηῆο ρνξηθῆο.. (πνίεζηο). Νῦλ δέ νἱ (ραιθεύο) ηνύο άγξνύο ζεξαπεύνπζηλ. Ἀθνύνκελ ηάο..(ῥήζηο) ηῶλ.(βαζηιεύο). ΠΑΡΑΣΖΡΖΔΗ: 1)ηα δηπιόζεκα νπζηαζηηθά βξίζθνπκε ην ηζρπξό ζέκα από ηελ νλνκαζηηθή εληθνύ π.ρ.πνιη-, ελώ ην αζζελέο από ηε γεληθή εληθνύ π.ρ. πνιε- 2)Σα θσλεεληόιεθηα θαηαιεθηηθά δηπιόζεκα ζε ηο ηνλίδνπλ ηελ γεληθή εληθνύ θαη πιεζπληηθνύ ζηελ παξαιήγνπζα παξόιν πνπ ε ιήγνπζα είλαη καθξόρξνλε π.ρ. πόιεωρ. 3)Οη θαηαιήμεηο α, -ι, -ς ζηε γ θιίζε είλαη βπασύσπονερ. 4) Ζ θαηάιεμε σο κπαίλεη όηαλ ε νλνκαζηηθή εληθνύ ιήγεη ζε ο θαη ν ραξαθηήξαο ηεο γεληθήο εληθνύ είλαη ε. π.ρ. πόλε-ως, αλλά: ἰχθύ-ος. 5)Ζ θιεηηθή εληθνύ είλαη αθαηάιεθηε. 6)Σν π ηεο θαηάιεμεο απνβάιιεηαη πξηλ από θσλήελ. ΚΑΣΗΓΟΡΙΕ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ ΦΩΝΗΕΝΣΟΛΗΚΣΑ -ηο,-εσο -επο,-εσο ἡ πόιη-ρ ὁ βαζηιεύ-ρ ηῆο πόιε-ωρ ηνῦ βαζηιέ-ωρ ηῇ πόιε -ι ηῷ βαζηιε-ῖ ηήλ πόιη-ν ηόλ βαζηιέ-α ὦ πόιη- ὦ βαζηιεῦ- ΠΛΖΘΤΝΣΗΚΟ ΑΡΗΘΜΟ αἱ πόιειρ νἱ βαζηιεῖρ ηῶλ πόιε-ων ηῶλ βαζηιέ-ων ηαῖο πόιε-σι(ν) ηνῖο βαζηιεῦ-σι(ν) ηάο πόιειρ ηνύο βαζηιἐ-αρ ὦ πόιειρ ὦ βαζηιεῖρ