Τν εθπαηδεπηηθό πιηθό ηεο Φξνληηζηεξηαθήο Δθπαίδεπζεο Τζηάξα δηαλέκεηαη δσξεάλ απνθιεηζηηθά από ηνλ ςεθηαθό ηόπν ηνπ

Transcript

1 Τν εθπαηδεπηηθό πιηθό ηεο Φξνληηζηεξηαθήο Δθπαίδεπζεο Τζηάξα δηαλέκεηαη δσξεάλ απνθιεηζηηθά από ηνλ ςεθηαθό ηόπν ηνπ Η λέα ηζηνζειίδα καο: www. Οη θιίζεηο ησλ νπζηαζηηθώλ ζηα αξραία ειιεληθά είλαη ηξεηο: ε πξώηε (α ), ε δεύηεξε (β ), ε ηξίηε (γ ). Καηά ηελ θιίζε ηνπο ηα νπζηαζηηθά ιέγνληαη πξσηόθιηηα, δεπηεξόθιηηα, ηξηηόθιηηα. Η πξώηε θιίζε πεξηιακβάλεη νλόκαηα αξζεληθά θαη ζειπθά (όρη νπδέηεξα). Τα αξζεληθά ιήγνπλ ζε -αο ή ζε -εο (π.ρ. ὁ ηακίαο, ὁ ζηξαηηώηεο) θαη ηα ζειπθά ζε - α ή ζε -ε (π.ρ. ἡ ζάιαζζα, ἡ ηηκή). Οη θαηαιήμεηο είλαη νη παξαθάησ:

2 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 2 Eληθόο αξηζκόο Ολνκ. Γελ. Γνη. Αηη. Κιεη. Αρζενικά -αο 1 -εο -νπ -νπ -ᾳ -ῃ -αλ -ελ -α -ε (ᾰ) 4 Θηλσκά -α 2 -ε -αο (-εο) -εο -ᾳ (-ῃ) -ῃ -αλ 2 -ελ -α 2 -ε Ολνκ. Γελ. Γνη. Αηη. Κιεη. Πιεζπληηθόο αξηζκόο -αη 3 -ῶλ -αηο 5 -αο 1 -αη 3 (νη θαηαιήμεηο ζπκίδνπλ ην ζειπθό άξζξν ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό) ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1. Τν α ηεο θαηάιεμεο αο ηωλ πξωηόθιηηωλ νλνκάηωλ είλαη καθξό. 2. Τν α ηωλ ζειπθώλ ζηελ νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή ηνπ εληθνύ, όηαλ είλαη θαζαξό είλαη καθξό, όηαλ είλαη κε θαζαξό είλαη βξαρύ (δεο θαη παξαηεξήζεηο). 3. Τν αη, όηαλ βξίζθεηαη ζην ηέινο ηεο ιέμεο θαη δελ αθνινπζεί άιιν γξάκκα, είλαη βξαρύ. 4. Τν α ζηελ θιεηηθή εληθνύ ηωλ αξζεληθώλ ζε ηεο είλαη βξαρύ (δεο θαη παξαηεξήζεηο). 5. Τν αη ηεο θαηάιεμεο -αηο ζηε δνηηθή πιεζπληηθνύ είλαη καθξό, γηαηί αθνινπζεί ην ο. 1. Καη ηα αξζεληθά (ζε αο θαη εο) θαη ηα ζειπθά (ζε α θαη ε) έρνπλ ίδηεο θαηαιήμεηο ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό, αιιάδεη κόλν ην άξζξν: ὁ ηακίαο, ὁ καζεηήο, ἡ λίθε, ἡ ρώξα (πιεζ.) νἱ ηακίαη, νἱ καζεηαί, αἱ λῖθαη, αἱ ρῶξαη θ.ν.θ. 2. Σηε γεληθή πιεζπληηθνύ ηνλίδνληαη πάληνηε ζηε ιήγνπζα θαη παίξλνπλ πεξηζπωκέλε, π.ρ. αἱ ζάιαζζαη ηῶλ ζαιαζζῶλ, νἱ ζηξαηηῶηαη ηῶλ ζηξαηηωηῶλ. 3. Τα ζειπθά πνπ ηειεηώλνπλ ζε α, όηαλ πξηλ απ ην α ππάξρεη θωλήελ ή ξ, ηόηε ην -α ιέγεηαη θαζαξό, είλαη καθξόρξνλν θαη δε κεηαβάιιεηαη. Όηαλ όκωο πξηλ απ ην α ππάξρεη νπνηνδήπνηε ζύκθωλν εθηόο από ην ξ, ηόηε ην α ιέγεηαη κε θαζαξό, είλαη βξαρύρξνλν θαη ζηε γεληθή θαη δνηηθή ηνπ εληθνύ ηξέπεηαη ζε -ε π.ρ. ἡ ρώξα θαζαξό - α (γηαηί πξηλ απ απηό ππάξρεη ξ) γελ. ηῆο ρώξαο, δνη. ηῇ

3 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 3 ρώξᾳ (δε κεηαβάιιεηαη), ελώ: ἡ γιῶζζα κε θαζαξό -α (γηαηί πξηλ απ απηό ππάξρεη ην ζ, δειαδή ζύκθωλν εθηόο ηνπ ξ) γελ. ηῆο γιώζζεο, δνη. ηῇ γιώζζῃ (κεηαβάιιεηαη ην α ζε ε). Πξνζέμηε ηνλ ηόλν! Η ιέμε «ρώξα» παίξλεη νμεία, γηαηί ην θαζαξό -α είλαη καθξόρξνλν (νπόηε καθξό πξηλ από καθξό παίξλεη νμεία), ελώ ε "γιῶζζα" παίξλεη πεξηζπωκέλε, γηαηί ην κε θαζαξό -α είλαη βξαρύρξνλν (νπόηε καθξό πξηλ από βξαρύ παίξλεη πεξηζπωκέλε). ΔΞΑΙΡΔΗ: Μπνξεί ζηα νπζηαζηηθά γαῖα (= γε), γξαῖα (= γξηά), καῖα (= ηξνθόο, καία), κνῖξα (= πεπξσκέλν), κπῖα (= κύγα), πεῖξα, πξῷξα (= πιώξε), ζπεῖξα (= ζθνηλί), ζθαῖξα, ζθῦξα (= εξγαιείν/ έλα από ηα νζηά ηνπ απηηνύ) λα πξνεγείηαη θσλήελ ή ξ, παξ όια απηά ην α ηεο θαηάιεμήο ηνπο είλαη βξαρύρξνλν γη απηό θαη παίξλνπλ πεξηζπσκέλε, αιιά δε κεηαβάιιεηαη ζηε γεληθή θαη δνηηθή ηνπ εληθνύ ζε -ε π.ρ. ἡ γαῖ α βξαρύ/ ηῆο γαίαο, ηῇ γαίᾳ 4. Από ηα πξωηόθιηηα αξζεληθά ζε εο ζρεκαηίδνπλ ηελ θιεηηθή ηνπ εληθνύ ζε α θαη όρη ζε ε: όζα ιήγνπλ ζε ηεο, π.ρ. καζεηήο καζεηά ηα εζληθά: ὁ Πέξζεο Πέξζα ηα ζύλζεηα ζε -άξρεο, -κέηξεο, -πώιεο, -ηξίβεο, - ώλεο θηι.: ὁ γπκλαζηάξρεο γπκλαζηάξρα, ὁ ηειώλεο, (ὦ ηειῶλα) 5. Τν α ηεο θαηάιεμεο αο (ηε ζπλαληάκε ζηελ νλνκαζηηθή ηωλ αξζεληθώλ, ζηε γεληθή ηωλ ζειπθώλ θαζώο θαη ζηελ αηηηαηηθή ηνπ πιεζπληηθνύ, π.ρ. ὁ ηακίαο, ηῆο ρώξαο, ηάο γιώζζαο) είλαη καθξόρξνλν. Προζοτή : Απηό ηζρύεη κόλν γηα ηα νλόκαηα ηεο α θιίζεο, γηαηί όπσο ζα δνύκε αξγόηεξα ε θαηάιεμε αο ηεο γ θιίζεο είλαη βξαρύρξνλε. 6. Σηε γεληθή θαη δνηηθή νη θαηαιήμεηο είλαη καθξόρξνλεο θαη παίξλνπλ πεξηζπωκέλε, όηαλ ηνλίδνληαη ζηε ιήγνπζα, π.ρ. ὁ θξηηήο, ηνῦ θξηηνῦ (γελ.), ηῷ θξηηῇ (δνη.) 7. Τα πξνπαξνμύηνλα ζειπθά νπζηαζηηθά πνπ έρνπλ θαηάιεμε εηα, -αηα, -νηα, -ηα δηαηεξνύλ ην α βξαρύρξνλν, παξόιν πνπ πξνεγείηαη θωλήελ θαη γη απηό δελ θαηεβάδνπλ ηνλ ηόλν ζηελ νλνκαζηηθή θαη θιεηηθή εληθνύ ζηελ παξαιήγνπζα, π.ρ. εὐζέβεηα, ἀιήζεηα, Φώθαηα, πξόλνηα, καζήηξηα /ελώ: ηῆο εὐζεβείαο, ηῆο ἀιεζείαο, ηῆο Φωθαίαο, ηῆο πξνλνίαο, ηῆο καζεηξίαο (γηαηί ε θαηάιεμε αο ηεο γεληθήο είλαη καθξά θαη καθξό θωλήελ πξηλ από καθξό παίξλεη νμεία). καθξό (δίθζνγγνο)

4 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 4 8. Τν α ηωλ πξωηόθιηηωλ νπζηαζηηθώλ ό, ηη είλαη ζηελ νλνκαζηηθή εληθνύ είλαη θαη ζηελ αηηηαηηθή θαη ζηελ θιεηηθή. Αλ δειαδή ην α είλαη καθξόρξνλν ζηελ νλνκαζηηθή, ζα είλαη θαη ζηελ αηηηαηηθή θαη ζηελ θιεηηθή ηνπ εληθνύ αξηζκνύ. π.ρ. ἡ ρώξα, ηήλ ρώξαλ, ὦ ρώξα (α καθξό) ἡ γιῶζζα, ηήλ γιῶζζαλ, ὦ γιῶζζα (α βξαρύ) Α.Τα νπζηαζηηθά ηεο α θιίζεο έρνπλ ην δίρξνλν(α,η,π) ηεο παξαιήγνπζαο βξαρύ,εθηόο από: 1)ηα αξζεληθά πνπ ιήγνπλ ζε ίηεο(ην -η-καθξό) θαη ὁ πξεζβύηεο (ην-πκαθξό),π.ρ.ὁ ὁπιίηεο,ὦ ὁπιῖηα/ὦ πξεζβῦηα 2)ηα εζληθά ζε-άηεο( ην α-καθξό),π.ρ.ὁ Σπαξηηάηεο,ὦ Σπαξηηᾶηα 3)ηα.ζειπθά:κᾶδα,αἰζρύλε(=ληξνπή),δίλε(=αλεκνζηξόβηινο),θιίλε(=θξεβάηη), λίθε,ιύπε,ἲιε(=κνλάδα.ηππηθνύ),ὕιε,ξῖλα(=είδνο.ςαξηνύ),πῖλα(=ζαιαζζηλό καιάθην),θλῖζα(=ηζίθλα,ε κπξσδηά θαη ν θαπλόο από θξέαο πνπ ςήλεηαη). Β.Έρνπλ ην α ηεο θαηάιεμεο βξαρύ(-ᾰ)αλ θαη πξνεγείηαη θσλήελ ή ξ,ρσξίο όκσο λα ην κεηαβάιινπλ ζηε γεληθή θαη δνηηθή ηνπ εληθνύ ζε ε. 1)ηα ζειπθά πξνπαξνμύηνλα ζε-αηᾰ,-εηᾰ,-νηᾰ,-ηᾰ, 2)ηα.ζειπθά:γαῖα(=γε),γξαῖα(=γξηά),καῖα(=κακή),κνῖξα,κπῖα(=κύγα),πεῖξα, πξῷξα(=πιώξε),ζπεῖξα,ζθαῖξα,ζθῦξα(=ζθπξί,κηθξό νζηό ηνπ απηηνύ,κεηαιιηθή ζθαίξα)(δεο θαη εμαίξεζε:ζει.3). 1. ΑΡΣΕΝΙΚΑ δθμότθσ 2. ΘΗΛΥΚΑ μοῖρα α) σε ας προδότθσ α) σε α, -ας πεῖρα κοχλίας (ῐ) προφιτθσ Πλάταιᾰ πρῷρα λοχίασ (ῐ) Σταγιρίτθσ (ῑ) Φϊκαιᾰ ςπεῖρα τραυματίασ (ῐ) κριτισ ἐλαία ςφαῖρα Γοργίασ (ῐ) ἀκοντιςτισ ἡλιαία ςφῦρα Ἱππίασ (ῐ) δφτθσ (ῠ) κεραία Αἴκρα Καλλίασ (ῐ) κφτθσ (ῠ) ςθμαία Φαίδρα Φιντίασ (ῐ) λφτθσ (ῠ) μθλζα αὔρα μανδύας (ῠ) πρεςβφτθσ (ῡ) πτελζα λαφρα Αἰνείασ μθνυτισ γενεά ςαφρα β) σε -ης δεςμϊτθσ δωρεά κιρα εὐπατρίδθσ (ῐ) ἠπειρϊτθσ βοικειᾰ κφρα Εὐριπίδθσ (ῐ), κιαςϊτθσ ἐνζργειᾰ σε α, -ης Πελοπίδθσ (ῐ) ἰδιϊτθσ ἀμζλειᾰ ἅμιλλα Ἀτρείδθσ νθςιϊτθσ ἐπιμζλειᾰ δίκελλα Ἡρακλείδθσ πατριϊτθσ κτλ. ἀςζβειᾰ κφελλα Αἰςχίνθσ ηθλωτισ εὐςζβειᾰ βδζλλα ἐλάτθσ (ᾰ) (= οδηγόσ αλόγων) μιςκωτισ ἔνδειᾰ βασίλισσα ἁμαξθλάτθσ (ᾰ) ἀγρότθσ ὠφζλειᾰ (και ωφελίᾱ) μζλιςςα ἁρματθλάτθσ (ᾰ) βαςίλειᾰ (= βαςίλιςςα) κίςςα (ῐ) ἐργάτης (ᾰ) δεςπότθσ ἱζρειᾰ πίςςα (ῐ) πελάτθσ (ᾰ) ἐξωμότθσ ἀκρϊρειᾰ δίψα (ῐ) πλάςτθσ (ᾰ) Ὁδφςςειᾰ κνῖςα (ῑ) Ἐλεάτθσ (ᾱ) ἱππότθσ Μαντίνειᾰ μᾶζα (μᾱ) Κροτωνιάτθσ (ᾱ) τοξότθσ Χαιρϊνειᾰ μφξα (ῠ) Σπαρτιάτθσ (ᾱ) Ἀβδθρίτθσ (ῑ) Ψυττάλειᾰ πεῖνα Τεγεάτθσ (ᾱ) τεχνίτης (ῑ) ἁλιεία πῖνα (ῑ) κομιτθσ (= αυτόσ που ζχει πολίτθσ (ῑ) βαςιλεία πρφμνα (και πρφμνθ) (ῠ) πολλά μαλλιά) κωμιτθσ (= το άςτρο) ὁπλίτθσ (ῑ) δουλεία ῥίηα (ῐ) πλανιτθσ ἐφορεία ῥῖνα (και ῥίνθ) (ῑ) (= λίμα) προφιτθσ ςτρατεία κλπ. δράκαινα ςφενδονιτθσ κζαινᾰ Αἰγινιτθσ κεράπαινᾰ

5 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 5 ἀκλθτισ λεία λζαινᾰ μακθτισ μνεία τρίαινᾰ μιμθτισ χρεία γ) σε η ηευγίτθσ (ῑ) Ἐρζτριᾰ αἰςχφνθ (ῡ) μεςίτθσ (ῑ) αὐλιτριᾰ βλάβθ (ᾰ) μακιτριᾰ κλπ. δάφνθ (ᾰ) ἀδικία (ῐ) δίκθ (ῐ) εὐφορία (ῐ) δίνθ (ῑ) (= ςτρόβιλοσ) ςοφία κλπ. (ῐ) ἴλθ (ῑ) ἐκκλθςία (ῐ) κλίνθ (ῑ) ςυνωμοςία (ῐ) λίμνθ (ῐ) μυρμθκιά λφπθ (ῡ) ςτρατιά νίκθ (ῑ) ἄγνοια νφμφθ (ῠ) ἄνοια πλάνθ ἔννοια πφλθ (ῠ) ἀνδρεία ῥφμθ (ῡ) (= ορμή) ςιτοδεία ςκαπάνθ (ᾰ) πρόνοια ςκάφθ (ᾰ) δφςπνοια ςπάκθ (ᾰ) εὔπλοια τφχθ (ῠ) ἀπόρροια ὕλη (ῡ) ῥοία (= η ροδιά και ο φάτνθ καρπόσ τησ) χροιά τιμι Ἅρπυια (= φτερωτή θεά) ψυχι ὀργυιά μθτρυιά μυῖα γαῖα γραῖα μαῖα Ερωτήσεις για την κατανόηση της θεωρίας 1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας που ανήκουν στην α κλίση (σελ.50 του σχολικού βιβλίου). ὥξᾳ< ὥξα Ο ηύπνο ὥξᾳ είλαη δνηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ ὥξα. Τν νπζηαζηηθό ἡ ὥξα αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε α. Τν α είλαη θαζαξό θαη καθξό, γηαηί πξνεγείηαη ην ξ θαη δε κεηαβάιιεηαη ζηε γεληθή θαη δνηηθή ηνπ εληθνύ. ἡ ὥξα ηῆο ὥξαο ηῇ ὥξᾳ ηήλ ὥξαλ ὥξα αἱ ὧξαη ηῶλ ὡξῶλ ηαῖο ὥξαηο ηάο ὥξαο ὧξαη πεγήλ < πεγή Ο ηύπνο πεγήλ είλαη αηηηαηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ πεγή. Τν νπζηαζηηθό ἡ πεγή αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε -ε.

6 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 6 Οη θαηαιήμεηο θαη ζηνλ εληθό θαη ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό κνηάδνπλ κε ην ζειπθό άξζξν. ἡ πεγή ηῆο πεγῆο ηῇ πεγῇ ηήλ πεγήλ πεγή αἱ πεγαί ηῶλ πεγῶλ ηαῖο πεγαῖο ηάο πεγάο πεγαί ἰδέᾳ < ἰδέα Ο ηύπνο ἰδέᾳ είλαη δνηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ ἰδέα. Τν νπζηαζηηθό ἡ ἰδέα αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε α. α. Τν -ε- είλαη βξαρύ θαη παίξλεη πάληα νμεία β. Τν -α- είλαη θαζαξό θαη καθξό, γηαηί πξνεγείηαη θσλήελ (ην ε) θαη δε κεηαβάιιεηαη ζηε γεληθή θαη δνηηθή ηνπ εληθνύ. ἡ ἰδέα ηῆο ἰδέαο ηῇ ἰδέᾳ ηήλ ἰδέαλ ἰδέα αἱ ἰδέαη ηῶλ ἰδεῶλ ηαῖο ἰδέαηο ηάο ἰδέαο ἰδέαη ὑιαθή (= γάβγηζκα) Ο ηύπνο ὑιαθή είλαη νλνκαζηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ ὑιαθή. Τν νπζηαζηηθό ἡ ὑιαθή αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε -ε. Οη θαηαιήμεηο θαη ζηνλ εληθό θαη ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό κνηάδνπλ κε ην ζειπθό άξζξν. ἡ ὑιαθή ηῆο ὑιαθῆο ηῇ ὑιαθῇ ηήλ ὑιαθήλ ὑιαθή αἱ ὑιαθαί ηῶλ ὑιαθῶλ ηαῖο ὑιαθαῖο ηάο ὑιαθάο ὑιαθαί θπλεγέηαη < θπλεγέηεο (= θπλεγόο) Ο ηύπνο θπλεγέηαη είλαη νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ὁ θπλεγέηεο. Τν νπζηαζηηθό ὁ θπλεγέηεο αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε -εο. Σηελ θιεηηθή εληθνύ παίξλεη ηελ θαηάιεμε ᾰ (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο (παξαηήξεζε 4 ζει. 3).

7 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 7 ὁ ηνῦ ηῷ ηόλ θπλεγέηεο θπλεγέηνπ θπλεγέηῃ θπλεγέηελ θπλεγέηα νἱ ηῶλ ηνῖο ηνύο θπλεγέηαη θπλεγεηῶλ θπλεγέηαηο θπλεγέηαο θπλεγέηαη θπγήλ < θπγή Ο ηύπνο θπγήλ είλαη αηηηαηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ θπγή. Τν νπζηαζηηθό ἡ θπγή αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε -ε. Οη θαηαιήμεηο θαη ζηνλ εληθό θαη ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό κνηάδνπλ κε ην ζειπθό άξζξν. ἡ θπγή ηῆο θπγῆο ηῇ θπγῇ ηήλ θπγήλ θπγή αἱ θπγαί ηῶλ θπγῶλ ηαῖο θπγαῖο ηάο θπγάο θπγαί ὕιελ < ὕιε Ο ηύπνο ὕιελ είλαη αηηηαηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ ὕιε. Τν νπζηαζηηθό ἡ ὕιε αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε -ε. 1. Οη θαηαιήμεηο θαη ζηνλ εληθό θαη ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό κνηάδνπλ κε ην ζειπθό άξζξν. 2. Τν δίρξνλν π ηεο παξαιήγνπζαο εδώ είλαη καθξό (δεο θαη πην πάλσ : Πξνζνρή, Α.3,ζει.6) ἡ ὕιε ηῆο ὕιεο ηῇ ὕιῃ ηήλ ὕιελ ὕιε αἱ ὗιαη ηῶλ ὑιῶλ ηαῖο ὕιαηο ηάο ὕιαο ὗιαη : : πείξᾳ < πεῖξα Ο ηύπνο πείξᾳ είλαη δνηηθή εληθνύ, γέλνπο ζειπθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ἡ πεῖξα. Τν νπζηαζηηθό ἡ πεῖξα αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε -α. Η ιέμε πεῑξα έρεη ην ᾰ βξαρύ, αληί γηα καθξό παξόηη πξηλ απ απηό πξνεγείηαη ην ξ (αλήθεη ζηελ εμαίξεζε, δεο Πξνζνρή:Β, 2, ζει.6).

8 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 8 ἡ πεῖξα ηῆο πείξαο ηῇ πείξᾳ ηήλ πεῖξαλ πεῖξα δελ έρεη πιεζπληηθό αξηζκό, γηαηί είλαη αθεξεκέλν νπζηαζηηθό : : θξηηήο Ο ηύπνο θξηηήο είλαη νλνκαζηηθή εληθνύ, γέλνπο αξζεληθνύ, ηνπ νπζηαζηηθνύ ὁ θξηηήο. Τν νπζηαζηηθό ὁ θξηηήο αλήθεη ζηελ α θιίζε, θαζώο ιήγεη ζε εο. Σηελ θιεηηθή εληθνύ παίξλεη ηελ θαηάιεμε ᾰ (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο (παξαηήξεζε 4, ζει. 3). ὁ θξηηήο ηνῦ θξηηνῦ ηῷ θξηηῇ ηόλ θξηηήλ θξηηά νἱ θξηηαί ηῶλ θξηηῶλ ηνῖο θξηηαῖο ηνύο θξηηάο θξηηαί 2. Να συμπληρώσετε την κλίση των αρσενικών ουσιαστικών ὁ θνριίαο και ὁ θξηηήο με τη βοήθεια του πίνακα των καταλήξεων. Δληθόο αξηζκόο α.ε. λ.ε. α.ε. λ.ε. ὁ θνριίαο θνριίαο ὁ θξηηήο θξηηήο ηνῦ θνριί θνριία ηνῦ θξηηνῦ θξηηή ηῷ θνριί ηῷ θξηη ηόλ θνριί θνριία ηόλ θξηη θξηηή θνριί θνριία θξηη θξηηή Πιεζπληηθόο αξηζκόο α.ε. λ.ε. α.ε. λ.ε. νἱ θνριί θνριίεο νἱ θξηη θξηηέο ηῶλ θνριη θνριηώλ ηῶλ θξηη θξηηώλ ηνῖο θνριί ηνῖο θξηη ηνύο θνριί θνριίεο ηνύο θξηη θξηηέο θνριί θνριίεο θξηη θξηηέο Δληθόο αξηζκόο α.ε λ.ε. α.ε λ.ε. ὁ θνριίαο θνριίαο ὁ θξηηήο θξηηήο ηνῦ θνριίνπ θνριία ηνῦ θξηηνῦ θξηηή ηῷ θνριίᾳ ηῷ θξηηῇ ηόλ θνριίαλ θνριία ηόλ θξηηήλ θξηηή θνριία θνριία θξηηά θξηηή

9 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 9 Πιεζπληηθόο αξηζκόο α.ε. λ.ε. α.ε. λ.ε. νἱ θνριίαη θνριίεο νἱ θξηηαί θξηηέο ηῶλ θνριηῶλ θνριηώλ ηῶλ θξηηῶλ θξηηώλ ηνῖο θνριίαηο ηνῖο θξηηαῖο ηνύο θνριίαο θνριίεο ηνύο θξηηάο θξηηέο θνριίαη θνριίεο θξηηαί θξηηέο Τα νπζηαζηηθά ὁ θνριίαο, ὁ θξηηήο είλαη αξζεληθά πξσηόθιηηα, θαζώο ηειεηώλνπλ ζε αο θαη εο αληίζηνηρα. Γηα λα ηα θιίλνπκε, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηνπο ηηο θαηαιήμεηο ησλ αξζεληθώλ νπζηαζηηθώλ ηεο α θιίζεο. 1. Σηελ θιεηηθή εληθνύ ὁ θξηηήο παίξλεη ηελ θαηάιεμε ᾰ (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο, ὦ θξηηά (θιεηηθή). 2. Τν δίρξνλν -η- ηεο παξαιήγνπζαο είλαη βξαρύ, γη απηό παίξλεη νμεία παληνύ όηαλ ηνλίδεηαη (δεο θαη Πξνζνρή: Α, ζει.4) 3. Να συμπληρώσετε την κλίση των θηλυκών ουισιαστικών ἡ ὥξα και ἡ πεγή με τη βοήθεια του πίνακα των καταλήξεων: Δληθόο αξηζκόο ἡ ὥξα ώξα ἡ πεγή πεγή ηῆο ὥξ ώξαο ηῆο πεγ πεγήο ηῇ ὥξ ηῇ πεγ ηήλ ὥξ ώξα ηήλ πεγ πεγή ὥξα ώξα πεγ πεγή Πιεζπληηθόο αξηζκόο αἱ ὧξ ώξεο αἱ πεγ πεγέο ηῶλ ὡξ σξώλ ηῶλ πεγ πεγώλ ηαῖο ὥξ ηαῖο πεγ ηάο ὥξ ώξεο ηάο πεγ πεγέο ὧξ ώξεο πεγ πεγέο Δληθόο αξηζκόο ἡ ὥξα ώξα ἡ πεγή πεγή ηῆο ὥξαο ώξαο ηῆο πεγῆο πεγήο ηῇ ὥξᾳ ηῇ πεγῇ ηήλ ὥξαλ ώξα ηήλ πεγήλ πεγή ὥξα ώξα πεγή πεγή Πιεζπληηθόο αξηζκόο αἱ ὧξαη ώξεο αἱ πεγαί πεγέο ηῶλ ὡξῶλ σξώλ ηῶλ πεγῶλ πεγώλ ηαῖο ὥξαηο ηαῖο πεγαῖο ηάο ὥξαο ώξεο ηάο πεγάο πεγέο ὧξαη ώξεο πεγαί πεγέο

10 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 10 Τα νπζηαζηηθά ἡ ὥξα, ἡ πεγή είλαη ζειπθά πξσηόθιηηα, θαζώο ηειεηώλνπλ ζε α θαη ε. Γηα λα ηα θιίλνπκε, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηνπο ηηο θαηαιήμεηο ησλ ζειπθώλ νπζηαζηηθώλ ηεο α θιίζεο (δεο θαη ζει. 2). Ασκήσει ς του βιβλί ου 1. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού: ζηξαηησηῶλ ζεαηάο καλδύαηο θεθαιήλ λνκνζεηῶλ ἰδηώηνπ ζηξαηησηῶλ ζηξαηηώηνπ Ο ηύπνο ζηξαηησηῶλ είλαη γεληθή πιεζπληηθνύ ηνπ νπζηαζηηθνύ ηεο α θιίζεο ὁ ζηξαηηώηεο. Γηα λα ζρεκαηίζνπκε ηε γεληθή εληθνύ, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηελ θαηάιεμε νπ (θαηάιεμε γεληθήο εληθνύ πξσηόθιηησλ αξζεληθώλ) ζηξαηηώηνπ ὁ ηνῦ ηῷ ηόλ ζηξαηηώηεο ζηξαηηώηνπ ζηξαηηώηῃ ζηξαηηώηελ ζηξαηηῶηα νἱ ηῶλ ηνῖο ηνύο ζηξαηηῶηαη ζηξαηησηῶλ ζηξαηηώηαηο ζηξαηηώηαο ζηξαηηῶηαη Σηελ θιεηηθή εληθνύ παίξλεη ηελ θαηάιεμε α (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο, ὦ ζηξαηηῶηα. ζεαηάο ζεαηήλ Ο ηύπνο ζεαηάο είλαη αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ ηνπ νπζηαζηηθνύ ηεο α θιίζεο ὁ ζεαηήο. Γηα λα ζρεκαηίζνπκε ηελ αηηηαηηθή εληθνύ, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηελ θαηάιεμε -ελ (θαηάιεμε αηηηαηηθήο εληθνύ πξσηόθιηησλ αξζεληθώλ ζε εο) ζεαηήλ ὁ ζεαηήο ηνῦ ζεαηνῦ ηῷ ζεαηῇ ηόλ ζεαηήλ ζεαηά νἱ ζεαηαί ηῶλ ζεαηῶλ ηνῖο ζεαηαῖο ηνύο ζεαηάο ζεαηαί Σηελ θιεηηθή εληθνύ παίξλεη ηελ θαηάιεμε α (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο, ὦ ζεαηά. λνκνζεηῶλ λνκνζέηνπ

11 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 11 Ο ηύπνο λνκνζεηῶλ είλαη γεληθή πιεζπληηθνύ ηνπ νπζηαζηηθνύ ηεο α θιίζεο ὁ λνκνζέηεο. Γηα λα ζρεκαηίζνπκε ηε γεληθή εληθνύ, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηελ θαηάιεμε νπ (θαηάιεμε γεληθήο εληθνύ πξσηόθιηησλ αξζεληθώλ) λνκνζέηνπ ὁ λνκνζέηεο νἱ λνκνζέηαη ηνῦ ηῷ ηόλ λνκνζέηνπ λνκνζέηῃ λνκνζέηελ λνκνζέηα ηῶλ ηνῖο ηνύο λνκνζεηῶλ λνκνζέηαηο λνκνζέηαο λνκνζέηαη Σηελ θιεηηθή εληθνύ παίξλεη ηελ θαηάιεμε ᾰ (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο, ὦ λνκνζέηα. θεθαιήλ θεθαιάο Ο ηύπνο θεθαιήλ είλαη αηηηαηηθή εληθνύ ηνπ νπζηαζηηθνύ ηεο α θιίζεο ἡ θεθαιή. Γηα λα ζρεκαηίζνπκε ηελ αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηελ θαηάιεμε αο (θαηάιεμε αηηηαηηθήο πιεζπληηθνύ πξσηόθιηησλ) θεθαιάο καλδύαηο καλδύᾳ ἡ θεθαιή ηῆο θεθαιῆο ηῇ θεθαιῇ ηήλ θεθαιήλ θεθαιή αἱ θεθαιαί ηῶλ θεθαιῶλ ηαῖο θεθαιαῖο ηάο θεθαιάο θεθαιαί Ο ηύπνο καλδύαηο είλαη δνηηθή πιεζπληηθνύ ηνπ νπζηαζηηθνύ ηεο α θιίζεο ὁ καλδύαο. Γηα λα ζρεκαηίζνπκε ηε δνηηθή εληθνύ, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηελ θαηάιεμε -ᾳ (θαηάιεμε δνηηθήο εληθνύ πξσηόθιηησλ αξζεληθώλ ζε αο θαη ζειπθώλ ζε α) καλδύᾳ ὁ ηνῦ ηῷ ηόλ καλδύαο καλδύνπ καλδύᾳ καλδύαλ καλδύα νἱ ηῶλ ηνῖο ηνύο καλδύαη καλδπῶλ καλδύαηο καλδύαο καλδύαη Τν δίρξνλν π ηεο παξαιήγνπζαο είλαη βξαρύ, γη απηό ὁ καλδύαο παίξλεη νμεία παληνύ όηαλ ηνλίδεηαη (δεο θαη Πξνζνρή:A, ζει.6) ἰδηώηνπ ἰδησηῶλ Ο ηύπνο ἰδηώηνπ είλαη γεληθή εληθνύ ηνπ νπζηαζηηθνύ ηεο α θιίζεο ὁ ἰδηώηεο. Γηα λα ζρεκαηίζνπκε ηε γεληθή πιεζπληηθνύ, πξνζζέηνπκε ζην ζέκα ηελ θαηάιεμε -ῶλ (θαηάιεμε γεληθήο πιεζπληηθνύ πξσηόθιηησλ) ἰδησηῶλ

12 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 12 ὁ ηνῦ ηῷ ηόλ ἰδηώηεο ἰδηώηνπ ἰδηώηῃ ἰδηώηελ ἰδηῶηα νἱ ηῶλ ηνῖο ηνύο ἰδηῶηαη ἰδησηῶλ ἰδηώηαηο ἰδηώηαο ἰδηῶηαη 1. Σηελ θιεηηθή εληθνύ παίξλεη ηελ θαηάιεμε ᾰ (βξαρύ) θαη όρη ε, επεηδή ιήγεη ζε ηεο, ὦ ἰδηῶηα. 2. Σηε γεληθή πιεζπληηθνύ όια ηα πξσηόθιηηα ηνλίδνληαη ζηε ιήγνπζα, εδώ: ηῶλ ίδησηῶλ. 2. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των παρακάτω ουσιαστικών και να τα τονίσετε: Για την άσκηση αςτή θα ππέπει να θςμηθείτε τοςρ κανόνερ τονισμού πος σςνοπτικά είναι οι έξηρ: Η πποπαπαλήγουζα πάντα παίπνει οξεία Τα βπαχέα (ε,ο) πάντα παίπνοςν οξεία Μακπό θωνήεν μπποζηά από μακπό θωνήεν παίπνει οξεία Μακπό θωνήεν μπποζηά από βπαχύ, παίπνει πεπιζπωμένε Όταν η λήγουζα είναι μακπά δεν ηονίδεηαι ε πποπαπαλήγουζα, αλλά ο τόνορ κατεβαίνει στην παπαλήγοςσα Σημείωση: Μαθξά θωλήεληα είλαη ην ε θαη ην ω Όινη νη δίθζνγγνη (αη, πη, εη, νπ, νη) είλαη καθξόρξνλνη εθηόο από ην αη θαη νη όηαλ βξίζθνληαη ζην ηέινο ηεο ιέμεο θαη δελ αθνινπζεί άιιν γξάκκα, ηόηε είλαη βξαρύρξνλνη (δεο θαη ζει.4). ηήλ ἀλδξεη, ηῇ καδ, ηῆο βνεζεη, αἱ ρσξ, ηνύο ἐξγαη, ὦ ἀζιεη, ηῷ ἐξγαη, ηνῖο ηερληη, ηῇ ἰδε, ηῇ ὑι. ηήλ ἀλδξείαλ Τν άξζξν ηήλ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα αηηηαηηθή εληθνύ ζειπθνύ γέλνπο, επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε αλ. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα (-εη-) παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα (-αλ). ἡ ἀλδξεία ηῆο ἀλδξείαο ηῇ ἀλδξείᾳ ηήλ ἀλδξείαλ ἀλδξεία ΠΡΟΟΧΗ: Η ιέμε ἀνδρεία είλαη αθεξεκέλε έλλνηα, γη απηό δελ έρεη πιεζπληηθό αξηζκό. Τν α ηεο θαηάιεμεο είλαη καθξό, γηαηί πξνεγείηαη θσλήελ (εη) θαη ην εη ηεο παξαιήγνπζαο είλαη καθξό, γηαηί είλαη δίθζνγγνο.

13 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 13 ηῇ κάδῃ Τν άξζξν ηῇ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα δνηηθή εληθνύ ζειπθνύ γέλνπο. Τν νπζηαζηηθό είλαη ἡ κᾶδα θαη επεηδή πξηλ από ην -α- ηεο θαηάιεμεο έρεη ζύκθσλν, ζηε γεληθή θαη δνηηθή εληθνύ ην -α- ηξέπεηαη ζε -ε- επνκέλσο ζηε δνηηθή εληθνύ ε θαηάιεμε ζα είλαη -ῃ. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα (κα-) παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα (-ῃ). ἡ ηῆο ηῇ ηήλ κᾶδα κάδεο κάδῃ κᾶδαλ κᾶδα αἱ ηῶλ ηαῖο ηάο κᾶδαη καδῶλ κάδαηο κάδαο κᾶδαη Τν δίρξνλν α ηεο παξαιήγνπζαο (-κα) εδώ είλαη καθξό (δεο Πξνζνρή: B 1,ζει. 6). ηῆο βνεζείαο Τν άξζξν ηῆο καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα γεληθή εληθνύ, ζειπθνύ γέλνπο. Τν νπζηαζηηθό ἡ βνήζεηα έρεη πξηλ από ην -α- ηεο θαηάιεμεο θσλήελ, επνκέλσο ην -α- δελ αιιάδεη ζηε γεληθή θαη δνηηθή εληθνύ. Ο ηόλνο είλαη νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα (-ζεη-) παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα (-αο). ΠΡΟΟΧΗ: α αἱ ρῶξαη ἡ βνήζεηα ηῆο βνεζείαο ηῇ βνεζείᾳ ηήλ βνήζεηαλ βνήζεηα αἱ βνήζεηαη ηῶλ βνεζεηῶλ ηαῖο βνεζείαηο ηάο βνεζείαο βνήζεηαη Τν νπζηαζηηθό έρεη θαηάιεμε εια (τωρίς ηόνο), δηαηεξεί θαη ην βρατύτρονο, παξόιν πνπ πξνεγείηαη θσλήελ, γη απηό θαη ζηελ νλνκαζηηθή εληθνύ δελ θαηεβάδεη ηνλ ηόλν ζηελ παξαιήγνπζα, ελώ ζηε γεληθή εληθνύ θαηεβαίλεη ν ηόλνο ζηελ παξαιήγνπζα, γηαηί ε θαηάιεμε ας ηεο α θιίζεο είλαη καθξόρξνλε (δεο Πξνζνρή:B.1, ζει.6) Τν άξζξν αἱ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ, ζειπθνύ γέλνπο, επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε -αη. Ο ηόλνο είλαη πεξηζπσκέλε, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα (ρσ-) παίξλεη πεξηζπσκέλε κπξνζηά από βξαρύρξνλε ιήγνπζα (-ξαη*). Οη δίθζνγγνη αι, οι βξαρύρξνλνη. ζην ηέινο ιέμεο, εθηόο από ηελ επθηηθή, είλαη

14 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 14 ηνύο ἐξγάηαο ἡ ρώξα ηῆο ρώξαο ηῇ ρώξᾳ ηήλ ρώξαλ ρώξα αἱ ρῶξαη ηῶλ ρσξῶλ ηαῖο ρώξαηο ηάο ρώξαο ρῶξαη Τν άξζξν ηνύο καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ, αξζεληθνύ γέλνπο, επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε -αο. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ην -α- ζηε ζπιιαβή -γα- είλαη βξαρύ θαη παίξλεη πάληα νμεία όηαλ ηνλίδεηαη (δεο θαη Πξνζνρή: A, ζει.4). ὁ ἐξγάηεο ηνῦ ἐξγάηνπ ηῷ ἐξγάηῃ ηόλ ἐξγάηελ ἐξγάηα νἱ ἐξγάηαη ηῶλ ἐξγαηῶλ ηνῖο ἐξγάηαηο ηνύο ἐξγάηαο ἐξγάηαη ΠΡΟΟΧΗ: Τν α ζηην κληηική ενικού είλαη βρατύ, γηαηί ε ιέμε ἐξγάηεο έρεη θαηάιεμε -ηης θαη ηα πεξηζζόηεξα αξζεληθά ζε -ηο ζρεκαηίδνπλ ηελ θιεηηθή ζε ᾰ (βξαρύ). Εμαηξνύληαη ηα νπζηαζηηθά ζε -δης (π.ρ. εὐπαηξίδεο) θαη ην θύξην όλνκα Αἰζτίνης, ηα νπνία δηαηεξνύλ ζηελ θιεηηθή ηελ θαηάιεμε -η. ὦ καζεηαί (πιεζ.) Τν επηθώλεκα ὦ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα θιεηηθή (εδώ πιεζπληηθνύ αξηζκνύ, όπσο νξίδεηαη ζηελ παξέλζεζε), επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε -αη. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, γηαηί ην αη ζην ηέινο ηεο ιέμεο είλαη βξαρύρξνλν θαη ηα βξαρέα θσλήεληα παίξλνπλ πάληα νμεία. ὁ ηνῦ ηῷ ηόλ καζεηήο καζεηνῦ καζεηῇ καζεηήλ καζεηά νἱ ηῶλ ηνῖο ηνύο καζεηαί καζεηῶλ καζεηαῖο καζεηάο καζεηαί ΠΡΟΟΧΗ: Τν ᾰ ζηην κληηική ενικού είλαη βρατύ, γηαηί ε ιέμε καζεηήο έρεη θαηάιεμε -ηης : ὦ καζεηά. ηῆο βαζηιίζζεο Τν άξζξν ηῆο καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα γεληθή εληθνύ ζειπθνύ γέλνπο. Τν νπζηαζηηθό ἡ βαζίιηζζα έρεη πξηλ από ην -α ηεο θαηάιεμεο ζύκθσλν, άξα ην -α- ζα γίλεη -ε- ζηε γεληθή θαη δνηηθή εληθνύ. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα (-ιηζ-)* παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα (-ζεο). Τν δίρξνλν -η- ηεο παξαιήγνπζαο εδώ είλαη καθξό (δεο Πξνζνρή: A ζει.4).

15 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 15 ηῶλ ἀζιεηῶλ ἡ ηῆο ηῇ ηήλ βαζίιηζζα βαζηιίζζεο βαζηιίζζῃ βαζίιηζζαλ βαζίιηζζα αἱ βαζίιηζζαη ηῶλ βαζηιηζζῶλ ηαῖο βαζηιίζζαηο ηάο βαζηιίζζαο βαζίιηζζαη Τν άξζξν ηῶλ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα γεληθή πιεζπληηθνύ, επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε -ῶλ. Ο ηόλνο είλαη πεξηζπσκέλε, θαζώο ε καθξoθαηάιεθηε γεληθή θαη δνηηθή όηαλ ηνλίδνληαη ζηε ιήγνπζα παίξλνπλ πεξηζπσκέλε. ηῷ ἐξγάηῃ ὁ ἀζιεηήο ηνῦ ἀζιεηνῦ ηῷ ἀζιεηῇ ηόλ ἀζιεηήλ ἀζιεηά νἱ ἀζιεηαί ηῶλ ἀζιεηῶλ ηνῖο ἀζιεηαῖο ηνύο ἀζιεηάο ἀζιεηαί Τν άξζξν ηῷ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα δνηηθή εληθνύ, αξζεληθνύ γέλνπο. Τν νπζηαζηηθό είλαη ὁ ἐξγάηεο, επνκέλσο ε θαηάιεμε δνηηθήο εληθνύ είλαη ῃ. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ην -α- πνπ ηνλίδεηαη είλαη βξαρύρξνλν θαη θάζε βξαρύρξνλε ζπιιαβή παίξλεη νμεία. (δεο ηελ θιίζε ηνπ ζηε ζει.14). ηνῖο ηερλίηαηο Τν άξζξν ηνῖο καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα δνηηθή πιεζπληηθνύ, επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε -αηο. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε ιήγνπζα (-ρλη-) παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα (-ηεο). (δεο θαη Πξνζνρή: A.1., ζει.4) ὁ ηνῦ ηῷ ηόλ ηερλίηεο ηερλίηνπ ηερλίηῃ ηερλίηελ ηερλῖηα νἱ ηῶλ ηνῖο ηνύο ηερλῖηαη ηερληηῶλ ηερλίηαηο ηερλίηαο ηερλῖηαη ΠΡΟΟΧΗ: Τν ᾰ ζηην κληηική ενικού είλαη βρατύ, γηαηί ε ιέμε ηερλίηεο έρεη ηῇ ἰδέᾳ θαηάιεμε ηης: ὦ ηερλῖηα. Τν άξζξν ηῇ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα δνηηθή εληθνύ ζειπθνύ γέλνπο. Τν νπζηαζηηθό ἡ ἰδέα έρεη πξηλ από ην -α- ηεο θαηάιεμεο θσλήελ, επνκέλσο δηαηεξεί ην -α- ζηε γεληθή θαη δνηηθή εληθνύ. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ην -ε- είλαη βξαρύρξνλν θαη θάζε βξαρύρξνλε ζπιιαβή παίξλεη νμεία.

16 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 16 ηῇ ὕιῃ ἡ ἰδέα ηῆο ἰδέαο ηῇ ἰδέᾳ ηήλ ἰδέαλ ἰδέα αἱ ἰδέαη ηῶλ ἰδεῶλ ηαῖο ἰδέαηο ηάο ἰδέαο ἰδέαη Τν άξζξν ηῇ καο δείρλεη πσο πξόθεηηαη γηα δνηηθή εληθνύ, ζειπθνύ γέλνπο, επνκέλσο βάδνπκε ηελ θαηάιεμε ῃ, θαζώο ην νπζηαζηηθό ηειεηώλεη ζε -ε. Ο ηόλνο είλαη ε νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα (π-) παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα (-ιε). (δεο θαη Πξνζνρή: Β.1, ζει.4) ἡ ὕιε ηῆο ὕιεο ηῇ ὕιῃ ηήλ ὕιελ ὕιε αἱ ὗιαη ηῶλ ὑιῶλ ηαῖο ὕιαηο ηάο ὕιαο ὗιαη Τα βξαρέα θωλήεληα όπωο επαλεηιεκκέλα έρνπκε πεη είλαη ην ε θαη ην ν Τα καθξά θωλήεληα είλαη ην ε θαη ην ω Οη δίθζνγγνη (αη, εη, νη, νπ, πη, απ, επ, επ) είλαη καθξόρξνλνη, εθηόο από ην αη θαη ην νη κόλν όηαλ βξίζθνληαη ζην ηέινο ηεο ιέμεο θαη δελ αθνινπζεί άιιν γξάκκα ηόηε είλαη βξαρύρξνλνη. Τν α, η, π είλαη δίρξνλα δειαδή άιιεο θνξέο είλαη βξαρέα θαη άιιεο καθξά. Όηαλ ινηπόλ ζηελ παξαιήγνπζα έρνπκε δίρξνλν θωλήελ (α,η,π) ζ αλαηξέρεηε ζηνλ πίλαθα ζηε ζει. 4 & 5 θαη ζα βξίζθεηε αλ είλαη καθξό (ην ζεκεηώλνπκε κε -) θαη αλ είλαη βξαρύ (ην ζεκεηώλνπκε κε ). 3. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που δίνεται στην παρένθεση: α. Οἱ (ζηξαηηώηεο) ἐλ πνιιῇ (ἀπνξία) ἐηζίλ. β. Οἱ λόκνη ἐπηκεινῦληαη (=θξνληίδνπλ) ηῶλ (πνιίηεο). γ. Τήλ πόιηλ ὅπισλ θαί βειῶλ θαί ζίηνπ θαί (παξαζθεπή) ἁπάζεο ἐλέπιεζαλ (=γέκηζαλ). δ. Οἱ (πξεζβύηεο) ζαπκάδνπζη ηάο (ἀξεηή) ηῶλ (λεαλίαο). ε. Μεγίζηεο (ηηκή) ἀπνιαύνπζηλ (=απνιακβάλνπλ) νἱ (ληθεηήο). α. Οἱ ζηξαηηῶηαη ἐλ πνιιῇ ἀπνξίᾳ εἰζίλ. Τνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό ζηξαηηώηεο ζηελ νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ, θαζώο ην άξζξν νἱ είλαη νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ, γέλνπο αξζεληθνύ. Δπίζεο, ηνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό ἀπνξία ζηε δνηηθή εληθνύ, θαζώο πξνζδηνξίδεηαη από ην επίζεην πνιιῇ πνπ είλαη δνηηθή εληθνύ. β. Οἱ λόκνη ἐπηκεινῦληαη (=θξνληίδνπλ) ηῶλ πνιηηῶλ.

17 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 17 Τνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό πνιίηεο ζηε γεληθή πιεζπληηθνύ, θαζώο ην άξζξν ηῶλ είλαη γεληθή πιεζπληηθνύ. γ. Τελ πόιηλ ὅπισλ θαί βειῶλ θαί ζίηνπ θαί παξαζθεπῆο ἁπάζεο ἐλέπιεζαλ. Τνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό παξαζθεπή ζηε γεληθή εληθνύ, θαζώο πξνζδηνξίδεηαη από ην επίζεην ἁπάζεο πνπ είλαη γεληθή εληθνύ. δ. Οἱ πξεζβῦηαη ζαπκάδνπζη ηάο ἀξεηάο ηῶλ λεαληῶλ. Τνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό πξεζβύηεο ζηελ νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ, θαζώο ην άξζξν νἱ είλαη νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ. Δπίζεο, ηνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό ἀξεηή ζηελ αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ, θαζώο ην άξζξν ηάο είλαη αηηηαηηθή πιεζπληηθνύ ζειπθνύ γέλνπο. Τέινο, ηνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό λεαλίαο ζηε γεληθή πιεζπληηθνύ, θαζώο ην άξζξν ηῶλ είλαη γεληθή πιεζπληηθνύ. Σεκείσζε:Τν νπζηαζηηθό πξεζβύηεο έρεη ην -π- ηεο παξαιήγνπζαο βξαρύ(δεο Πξνζνρή: A.1,ζει.4). ε. Μεγίζηεο ηηκῆο ἀπνιαύνπζηλ νἱ ληθεηαί. Τνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό ηηκή ζηε γεληθή εληθνύ, θαζώο πξνζδηνξίδεηαη από ην επίζεην κεγίζηεο πνπ είλαη γεληθή εληθνύ. Δπίζεο, ηνπνζεηήζακε ην νπζηαζηηθό ληθεηήο ζηελ νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ, θαζώο ην άξζξν νἱ είλαη νλνκαζηηθή πιεζπληηθνύ. 4. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Α με τις κατάλληλες λέξεις της στήλης Β και να σχηματίσετε με αυτές προτάσεις στη ν.ε. Κατόπιν να μεταγράψετε τις φράσεις στην αρχαία Ελληνική: Α Β 1. δεκνζία α. ςπρήο 2. ε εζράηε β. ηεο ύιεο 3. δόμα γ. δαπάλε 4. ελ βξαζκώ δ. επθαηξία 5. εθ όιεο ε. ησλ πνηλώλ 6. επί ηε ζη. ησ ζεώ

18 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 18 Προτάσεις στη ν.ε. Α Β 1. δεκνζία α. ςπρήο 2. ε εζράηε β. ηεο ύιεο 3. δόμα γ. δαπάλε 4. ελ βξαζκώ δ. επθαηξία 5. εθ όιεο ε. ησλ πνηλώλ 6. επί ηε ζη. ησ ζεώ 1. Κεδεύηεθε δεκνζία δαπάλε ιόγσ ηεο ηεξάζηηαο πξνζθνξάο ηνπ. δεκνζία δαπάλε =κε δαπάλεο /έμνδα ηνπ θξάηνπο. 2. Γηα ηα εηδερζή εγθιήκαηά ηνπ ηνπ επηβιήζεθε ε εζράηε ησλ πνηλώλ. ε εζράηε ησλ πνηλώλ =ε θαηαδίθε ζε ζάλαην (ε εζράηε=ε ηειεπηαία,ε πην καθξηλή/κηθξ.:ε πην απζηεξή) 3. Γόμα ησ Θεώ, ε εγρείξεζε πήγε πνιύ θαιά. δόμα ησ Θεώ =δόμα ζην Θεό, ε έθθξαζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ έθθξαζε ηθαλνπνίεζεο από ππόζεζε πνπ είρε νκαιή έθβαζε. 4. Γηέπξαμε ην έγθιεκα ελ βξαζκώ ςπρήο. ελ βξαζκώ ςπρήο = ζε θαηάζηαζε ε νπνία παξεκπνδίδεη ηε ζθέςε θαη νθείιεηαη ζε ςπρηθή ππεξδηέγεξζε πξνθαινύκελε από ηελ αηθλίδηα ππεξέληαζε ζπλαηζζήκαηνο ή πάζνπο. 5. Ο θαζεγεηήο απνθάζηζε νη εμεηάζεηο λα είλαη εθ όιεο ηεο ύιεο, γη απηό δελ αθαίξεζε θαλέλα θεθάιαην. εθ όιεο ηεο ύιεο =ζε όιε ηελ έθηαζε ηεο ύιεο καζήκαηνο / ζε όια, ζηα πάληα. 6. Δπί ηε επθαηξία ηεο ηπραίαο ζπλάληεζήο ηνπο έιπζαλ ηελ παξεμήγεζε. επί ηε επθαηξία =κε αθνξκή επλντθή πεξίζηαζε / κηα θαη ην έθεξε ε θνπβέληα, θάηη πνπ ήζεια αθόκε λα πσ.

19 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 19 Μεταγραφή στην αρχαία ελληνική δεκνζία δαπάλε δεκνζίᾳ δαπάλῃ Οη ηύπνη δεκνζίᾳ δαπάλῃ βξίζθνληαη ζηε δνηηθή εληθνύ, γη απηό βάδνπκε ππνγεγξακκέλεο. Τν επίζεην είλαη ἡ δεκνζία θαη ην νπζηαζηηθό ἡ δαπάλε θαη ηα δύν α θιίζεο. ε εζράηε ησλ πνηλώλ ἡ ἐζράηε ηῶλ πνηλῶλ Η ιέμε ἐζράηε ηνλίδεηαη κε νμεία, θαζώο ην -α-είλαη βξαρύρξνλν. Η ιέμε ηῶλ πνηλῶλ είλαη καθξνθαηάιεθηε γεληθή πιεζπληηθνύ α θιίζεο (ἡ πνηλή) θαη ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα, γη απηό παίξλεη πεξηζπσκέλε. δόμα ησ Θεώ δόμα ηῷ Θεῷ Η ιέμε δόμα ηνλίδεηαη κε νμεία, θαζώο ην -ν- είλαη βξαρύρξνλν. Η ιέμε ηῷ Θεῷ είλαη καθξνθαηάιεθηε δνηηθή εληθνύ β θιίζεο (ὁ Θεόο) θαη ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα, γη απηό παίξλεη πεξηζπσκέλε. ελ βξαζκώ ςπρήο ἐλ βξαζκῷ ςπρῆο Η ιέμε βξαζκῷ ηνλίδεηαη κε πεξηζπσκέλε, θαζώο είλαη καθξνθαηάιεθηε δνηηθή εληθνύ β θιίζεο (ὁ βξαζκόο) θαη ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα. Η ιέμε ςπρῆο παίξλεη πεξηζπσκέλε, θαζώο είλαη καθξνθαηάιεθηε γεληθή εληθνύ α θιίζεο (ἡ ςπρή) θαη ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα. εθ όιεο ηεο ύιεο ἐθ ὅιεο ηῆο ὕιεο Η ιέμε ὅιεο παίξλεη δαζεία απηό ην θαηαιαβαίλνπκε από ην -θ- ηεο πξνεγνύκελεο ιέμεο, ην νπνίν ήηαλ -π- θαη ιόγσ ηεο δαζείαο πνπ αθνινπζνύζε ηξάπεθε ζε -θ- (ἐπ ί + ὅιεο απνβνιή ηνπ -η- θαη ηξνπή ηνπ -π- ζε -θ-). Η ιέμε ὕιεο ηνλίδεηαη κε νμεία, θαζώο ε καθξόρξνλε παξαιήγνπζα παίξλεη νμεία κπξνζηά από καθξόρξνλε ιήγνπζα. επί ηε επθαηξία ἐπί ηῇ εὐθαηξίᾳ Η ιέμε ηῇ εὐθαηξίᾳ είλαη δνηηθή εληθνύ α θιίζεο (ἡ εὐθαηξία), γη απηό ην άξζξν γξάθεηαη κε πεξηζπσκέλε θαη ππνγεγξακκέλε. κρεῖηηον ηοῖς ποζίν ὀλιζθεῖν ἤ ηῇ γλώζζῃ Γιογένης Λαέρηιος, Βίοι Φιλοζόθων 7. 26

20 Αρχαία Ελληνική Γλώσσα 20 Αρχαία Ελληνική Γλώζζα Το παρόν εκπαιδεσηικό σλικό περιλαμβάνει ηο 3 ο ημήμα ηης 6 ης ενόηηηας* Γραμμαηική ζελ. 1 Κλίζη ηων οσζιαζηικών ζελ. 1-4 Ερωηήζεις για ηην καηανόηζη ηης θεωρίας ζελ. 5-9 Αζκήζεις ηοσ βιβλίοσ ζελ *Το 3 ο τμήμα ανηιζηοιτεί ζηις ζελίδες 27 έως 46 ηης 6 ης ενόηηηας ηης Α Γσμναζίοσ ηοσ ηεύτοσς ηης θρονηιζηηριακής εκπαίδεσζης Τζιάρα