Γηπισκαηηθή Δξγαζία ηξαηεγηθφο Υσξηθφο ρεδηαζκφο: Θεσξεηηθή Πξνζέγγηζε θαη Πξαθηηθή Δθαξκνγή ζε ηνπηθφ επίπεδν Ζ πεξίπησζε ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ.

Transcript

1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΠΟΛΤΣΔΥΝΗΚΖ ΥΟΛΖ Σκήκα Μεραληθψλ Υσξνηαμίαο θαη Αλάπηπμεο Γηπισκαηηθή Δξγαζία ηξαηεγηθφο Υσξηθφο ρεδηαζκφο: Θεσξεηηθή Πξνζέγγηζε θαη Πξαθηηθή Δθαξκνγή ζε ηνπηθφ επίπεδν Ζ πεξίπησζε ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ. ΦΟΗΣΖΣΡΗΑ: Βεδεξγησηάθε Γηακάληα ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ: Θσίδνπ Διηζάβεη Βέξνηα, Φεβξνπάξηνο

2 Δηζαγσγή Δλφηεηα Α : ηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο - Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο: έλλνηα θαη πεξηερφκελν Αλαγθαηφηεηα θαη ραξαθηεξηζηηθά Ο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο σο πξνο άιια είδε ζρεδηαζκνχ Ζ ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ: ν ξφινο θαη ε απνδνηηθφηεηα ηεο ζπζρέηηζε κε ηε ρσξηθή δηαθπβέξλεζε Σν ππεξεζληθφ πιαίζην ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ Καηεπζχλζεηο ηνπηθνχ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ Αξρέο - θαηεπζχλζεηο ηνπηθνχ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηα πιαίζηα ηνπ ΟΖΔ Παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ηνπηθνχ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε ρψξεο ηεο ΔΔ Ο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο ζην ηνπηθφ επίπεδν ζηελ Διιάδα Ζ εκθάληζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα: αλαγθαηφηεηα θαη ζρέζε κε ινηπέο κνξθέο ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ Θεζκηθφ πιαίζην ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε ηνπηθφ επίπεδν ζηελ Διιάδα θαη άιια είδε ζρεδηαζκνχ ζην ίδην επίπεδν Παξαδείγκαηα ζηξαηεγηθψλ ηνπηθψλ ζρεδίσλ ζηελ Διιάδα (λνκνί, δήκνη) πκπεξαζκαηηθή θαηάιεμε ζε πεξηερφκελα ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε ηνπηθφ επίπεδν Δλφηεηα Β : Ο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο ζε ηνπηθφ επίπεδν ζηελ πξάμε: Δθαξκνγή ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ Αλάιπζε βαζηθψλ ζεκείσλ πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά, ρσξνηαμηθή ππαγσγή, δηνηθεηηθή νξγάλσζε θαη ρξήζεηο γεο Κνηλσληθά Υαξαθηεξηζηηθά Οηθνλνκηθά Υαξαθηεξηζηηθά Πεξηβαιινληηθά Υαξαθηεξηζηηθά (θπζηθά & αλζξσπνγελή) πλζεηηθή αλάιπζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο σο πξνο πθηζηάκελα ζηξαηεγηθά ζρέδηα Μειέηε ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ πθηζηάκελσλ ζρεδίσλ γηα ηελ πεξηνρή πλδπαζκφο ελφηεηαο 6.1. κε ηελ αλάιπζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο αλάδεημε ιίζηαο ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ γηα ηελ πεξηνρή Πξνζδηνξηζκφο ζεκαηηθψλ ελνηήησλ Γηάγλσζε δηάγλσζε swot δηακφξθσζε ζηξαηεγηθήο κέηξα & δξάζεηο Γηάγλσζε δηάγλσζε swot δηακφξθσζε ζηξαηεγηθήο αλά ζεκαηηθή ελφηεηα Μέηξα θαη δξάζεηο αλά ζεκαηηθή ελφηεηα πκπεξάζκαηα χλνςε Βηβιηνγξαθία Παξάξηεκα

3 Πεξηερφκελα Πηλάθσλ Πίλαθαο 1:Ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαζελφο είδνπο ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ ζηελ Διιάδα, Πεγή: Ηδία επεμεξγαζία δεδνκέλσλ απφ άξζξν Θσίδνπ, Πίλαθαο 2: Αλαπαξάζηαζε κειέηεο βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηξηψλ ζηξαηεγηθψλ ζρεδίσλ Πίλαθαο 3: Μφληκνο πιεζπζκφο θαη πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα ζχκθσλα κε πξνζσξηλά ζηνηρεία ηεο απνγξαθήο ηνπ Πίλαθαο 4: Καηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ζηα δχν θχια γηα ην Γήκν Μπινπνηάκνπ, ηελ ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηελ Πεξηθέξεηα Κξήηεο Πίλαθαο 5: Πνζνζηηαία θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ (άλσ ησλ 6 εηψλ) αλά θαηεγνξία κνξθσηηθνχ επηπέδνπ Πίλαθαο 6: Πνζνζηηαία θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ (άλσ ησλ 6 εηψλ) αλά θαηεγνξία κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ζηηο Γεκνηηθέο Δλφηεηεο Πίλαθαο 7: Καηαλνκή νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ησλ Γεκνηηθψλ Γηακεξηζκάησλ ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ ζηνπο θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Πίλαθαο 8: Σνπηθέο Κνηλφηεηεο αλά Γεκνηηθέο Δλφηεηεο Γήκνπ Μπινπνηάκνπ Πίλαθαο 9: Υξήζεηο Γεο Γήκνπ Μπινπνηάκνπ Πίλαθαο 10: Καηάηαμε παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ ζε θαηεγνξίεο Τςειήο θαη Μεζαίαο Πνιηηηζηηθήο Αμίαο Πίλαθαο 11: Υαξαθηεξηζηηθά αγξνηηθνχ νδηθνχ δηθηχνπ Πίλαθαο 12: Υηιηνκεηξηθέο απνζηάζεηο κεηαμχ δηαθφξσλ νηθηζκψλ κε ην Πέξακα, ην Ρέζπκλν θαη ην Ζξάθιεην, θαη κεηαμχ ηνπο Πίλαθαο 13: Οξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο θνηλφηεηεο Γήκνπ Μπινπνηάκνπ Πίλαθαο 14: πζρέηηζε ζηφρσλ Πεξηθεξεηαθνχ Πιαηζίνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ Γήκνπ Μπι/κνπ Πίλαθαο 15: πζρέηηζε ζηφρσλ Πεξηθεξεηαθνχ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Κξήηεο θαη Νήζσλ Αηγαίνπ κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ Πίλαθαο 16: πζρέηηζε ζηφρσλ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Γήκνπ Μπινπνηάκνπ κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ Πίλαθαο 17: Απνηχπσζε ζεκαηηθψλ ελνηήησλ/ππνελνηήησλ, επηινγψλ πνιηηηθήο ηνπ ΑΚΥ πνπ επηιέρζεθαλ θαη αθνινπζνχληαη θαη ζέκαηα πνπ ζα εμεηαζηνχλ αλά επηινγή πνιηηηθήο Πίλαθαο 18: Γηάγλσζε swot: Πνιπεληξηθφηεηα θαη ρσξηθή νξγάλσζε ηνπ δηθηχνπ νηθηζκψλ Πίλαθαο 19: Γηάγλσζε swot: Διθπζηηθφηεηα θαη αλάπηπμε ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ Πίλαθαο 20: Γηάγλσζε swot: Δλδνγελήο αλάπηπμε, δηαθνξνπνίεζε, παξαγσγηθφηεηα ησλ πεξηνρψλ ηεο ππαίζξνπ Πίλαθαο 21: Γηάγλσζε swot: ρέζε πφιεο - ππαίζξνπ Πίλαθαο 22: Γηάγλσζε swot: πνιπθεληξηθφηεηα - πξνζπειαζηκφηεηα Πίλαθαο 23: Γηάγλσζε swot: Υξήζε ηεο ππνδνκήο Πίλαθαο 24: Γηάγλσζε swot: Καηλνηνκία θαη γλψζε Πίλαθαο 25: Γηάγλσζε swot: Φπζηθή θιεξνλνκηά Πίλαθαο 26: Γηάγλσζε swot: Γηαρείξηζε πδαηηθψλ πφξσλ Πίλαθαο 27: Γηάγλσζε swot: Πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά Πίλαθαο 28: Έξγα ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ πνπ εληάρζεθαλ ζην πξφγξακκα Leader II

4 Πίλαθαο 29: Έξγα ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ πνπ εγθξίζεθαλ απφ ην πξφγξακκα Leader Plus Πίλαθαο 30: Έξγα ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ πνπ έρνπλ εληαρζεί ζην ΟΠΑΑΥ Πεξηερφκελα Γηαγξακκάησλ Γηάγξακκα 1: ηφρνη θαη νξγαλσηηθή δνκή «ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ Βηψζηκεο Αλάπηπμεο Θεζζαινλίθεο» Γηάγξακκα 2: Πνζνζηηαία κεηαβνιή κφληκνπ πιεζπζκνχ γηα ην Γήκν Μπινπνηάκνπ, ηελ ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηελ Πεξηθέξεηα Κξήηεο Γηάγξακκα 3: Πνζνζηηαία κεηαβνιή πιεζπζκνχ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ αλά δεκνηηθή ελφηεηα γηα ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο Γηάγξακκα 4: Πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ ζηελ έθηαζε θαη ηνλ πιεζπζκφ ηεο ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηεο Πεξηθέξεηαο Κξήηεο ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηνπ Γηάγξακκα 5: Πνζνζηηαία θαηαλνκή πιεζπζκνχ αλά θαηεγνξία κνξθνινγίαο εδάθνπο Γηάγξακκα 6: Πνζνζηηαία θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ κεγάιε θιίκαθα ειηθηψλ ηνπ Γήκνπ, ηεο ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηνπ ζπλφινπ ηεο Κξήηεο Γηάγξακκα 7: Γείθηεο γήξαλζεο αλά Γεκνηηθή Δλφηεηα θαη γηα ην ζχλνιν ηνπ Γήκνπ Γηάγξακκα 8: Πνζνζηφ ζπκκεηνρήο αλέξγσλ ζηνλ νηθνλνκηθά ελεξγφ πιεζπζκφ ζπλνιηθά θαη θαηά θχιν γηα ην Γήκν Μπινπνηάκνπ, ηελ ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηελ Πεξηθέξεηα Κξήηεο Γηάγξακκα 9: Πνζνζηφ αλεξγίαο επί ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ γηα ην Γήκν Μπινπνηάκνπ, ηελ ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηελ Κξήηε θαηά ηα έηε 1991 θαη Γηάγξακκα 10: Πνζνζηηαία θαηαλνκή πιεζπζκνχ εξγάζηκεο ειηθίαο αλά θχιν θαη πνζνζηηαία ζπκκεηνρή νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ αλά θχιν ζηνλ πιεζπζκφ εξγάζηκεο ειηθίαο Γηάγξακκα 11: Πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ εξγάζηκεο ειηθίαο ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ, ηελ ΠΔ Ρεζχκλεο θαη ηελ Κξήηε Γηάγξακκα 12: Πνζνζηφ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ αλά ηνκέα παξαγσγήο ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ Γηάγξακκα 13: Πνζνζηηαία θαηαλνκή Γεκνηηθψλ/Σνπηθψλ θνηλνηήησλ αλά θαηεγνξία κνξθνινγίαο εδάθνπο

5 πληνκνγξαθίεο ΠΔ: Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα ΓΔ: Γεκνηηθή Δλφηεηα ΣΚ: Σνπηθή Κνηλφηεηα ΟΣΑ: Οξγαληζκφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ΔΠ: Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΣΑΠ: Σνπηθφ Αλαπηπμηαθφ Πξφγξακκα ΠΔΠ: Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ΠΠΥΑΑ: Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο ΑΚΥ: ρέδην Αλάπηπμεο Κνηλνηηθνχ Υψξνπ ΓΠ: Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ρέδην ΥΟΟΑΠ: ρέδην Υσξηθήο Οηθηζηηθήο Οξγάλσζεο Αλνηρηήο Πφιεο ΟΠΑΑΥ: Οινθιεξσκέλν Πξφγξακκα Αλάπηπμεο Αγξνηηθνχ Υψξνπ ΑΚΟΜΜ: Αλαπηπμηαθφ Κέληξν Οξεηλνχ Μπινπνηάκνπ θαη Μαιεβηδίνπ ΔΑΜ: Έλσζε Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Μπινπνηάκνπ ΝΑΜ: Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Μαγλεζίαο SWOT: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats (δπλαηφηεηεο, αδπλακίεο, επθαηξίεο, απεηιέο) ΑΠΔ: Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο ΚΟΔ: Κνκβηθά εκεία Δπαθήο ΔΠΑ: Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο ΔΛ.ΣΑΣ.: Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή ΚΑΠΖ: Κέληξν Απαζρφιεζεο Πεξί Ζιηθησκέλνπο ΚΖΦΖ: Κέληξν Ζκεξήζηαο Φξνληίδαο Ζιηθησκέλσλ ΚΔΠ: Κέληξν Δμππεξέηεζεο Πνιηηψλ ΔΠΑΛ: Δπαγγεικαηηθφ Λχθεην ΣΔΗ: Σερληθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα ΚΑΣΔ: Κέληξν Αλσηέξαο Σερληθήο Δθπαίδεπζεο ΚΑΣΔΔ: Κέληξν Αλψηεξεο Σερληθήο Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο ΣΔΛ: Σερληθφ Δπαγγεικαηηθφ Λχθεην ΟΔΠ: Οηθνλνκηθά Δλεξγφο Πιεζπζκφο ΑΟ: Αζιεηηθφο κηινο 5

6 Δηζαγσγή Ζ παξνχζα εξγαζία αθνξά αθελφο ζηε κειέηε ηεο έλλνηαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο πξαγκαηνπνηείηαη ζε επηιεγκέλεο πεξηπηψζεηο θπξίσο ζηελ Διιάδα αιιά θαη ζε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαη αθεηέξνπ, ζηελ αμηνπνίεζε ησλ δηαπηζηψζεσλ ηεο δηεξεχλεζεο απηήο κε ηελ εθαξκνγή ηνπο ζηελ εθπφλεζε ελφο ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδίνπ γηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ζηελ Διιάδα. Πξφθεηηαη γηα ηνλ θαιιηθξαηηθφ Γήκν Μπινπνηάκνπ ζηελ Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Ρεζχκλνπ ηεο Πεξηθέξεηαο Κξήηεο γηα ηνλ νπνίν ζα επηρεηξεζεί ε εθπφλεζε ελφο ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ ρσξηθήο αλάπηπμεο, ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν πνπ ην εξεπλεηηθφ, πεξί ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, κέξνο ζα έρεη αλαδείμεη σο θαηαιιειφηεξν. Με ηελ παξνχζα εξγαζία επηδηψθεηαη ε αλάδεημε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ δελ αθνινπζεί ηελ ηππηθή αλάιπζε ζην ζχλνιν ηνκέσλ θαη αληίζηνηρα ηε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ επί φισλ ησλ ηνκέσλ, αιιά επηιέγεη ζέκαηα πξνηεξαηφηεηαο ζηα νπνία επηθεληξψλεηαη, αθνχ πξψηα ζέζεη ην πιαίζην αξρψλ πνπ πηνζεηεί θαη αθνινπζεί. Σν πιαίζην απηφ πνπ επηιέγεηαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε βαζίδεηαη ζηελ πξνζέγγηζε ηεο βηψζηκεο ρσξηθήο αλάπηπμεο φπσο έρεη ηεζεί απφ ην ρέδην Αλάπηπμεο ηνπ Κνηλνηηθνχ Υψξνπ (ΑΚΥ) ήδε απφ ην πσο πιένλ είλαη γλσζηφ, ην ΑΚΥ έρεη ελζσκαηψζεη ηελ πξνζπάζεηα ηεο ζχλδεζεο ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο ρσξηθήο αλάπηπμεο θαζψο θαη κε ηελ έλλνηα ηεο βησζηκφηεηαο φπσο είρε εηζαρζεί απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 αξρηθά ζην πιαίζην ηνπ ΟΖΔ θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Αλ θαη δελ είλαη έλα δεζκεπηηθφ θείκελν πνιηηηθήο, ν ηξφπνο πξνζέγγηζεο ηεο ρσξηθήο αλάπηπμεο απφ ην ΑΚΥ βνεζά ζηνλ ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ, αθνχ ην ίδην ζεσξείηαη έλα θείκελν ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ (Θσίδνπ, 2011). Πην ζπγθεθξηκέλα, ην ΑΚΥ ηνλίδεη ηε ρσξηθή δηάζηαζε φισλ ησλ επηκέξνπο πνιηηηθψλ θαη επηπιένλ πξνθξίλεη ηξεηο βαζηθνχο ζηφρνπο πνπ εμεηδηθεχνληαη κε επηκέξνπο επηινγέο πνιηηηθήο. Ζ κεζνδνινγηθή επηινγή πνπ έγηλε ζην πιαίζην απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αμηνπνηεζεί ην πιαίζην ηνπ ΑΚΥ, καδί κε άιια θείκελα πξνγξακκαηηζκνχ γηα ην δήκν αλαθνξάο θαη ηελ πεξηθέξεηα πνπ απηφο εληάζζεηαη θαη λα πξνζαξκνζηνχλ νη γεληθνί ζηφρνη πνπ ζέηεη ην ΑΚΥ ζηηο ζπλζήθεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ Γήκνπ. ηε ζπλέρεηα νη γεληθνί απηνί ζηφρνη εμεηδηθεχνληαη κε επηινγέο πνιηηηθήο, πνπ 6

7 θαζνδεγνχλ ηε δηάγλσζε θαη ηελ αμηνιφγεζε swot πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο βαζίδνληαη ζηελ αλάιπζε θαη ηελ επηηφπηα έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε (κέζσ ησλ δχν ζπλεληεχμεσλ). Με ηελ έλλνηα απηή ην πιαίζην ζηνρεχεη ζηελ ε πξνψζεζε ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο πνπ εμεηδηθεχεηαη ζηελ πξνζηαζία θαη αλαβάζκηζε ηνπ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο θαη ζηε βειηίσζε ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο επεκεξίαο ησλ θαηνίθσλ ηεο. Ζ δηακφξθσζε ηεο ζηξαηεγηθήο θαη ησλ πξνηεξαηνηήησλ πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί θαηά ηελ εθπφλεζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, ιακβάλεη ππφςε φηη ε παξάκεηξνο ησλ πνιπκνξθηθψλ αιιειεπηδξάζεσλ κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή θαη εκπινθή θνξέσλ είλαη θαζνξηζηηθή, θαη κε ηελ έλλνηα απηή επηρεηξεί λα επηθνηλσλήζεη ηα ζέκαηα κε ηνπο πιένλ ζεκαληηθνχο ηνπηθνχο θνξείο, ελψ ε ελεξγνπνίεζε φιεο ηεο δηαδηθαζίαο ζπκκεηνρήο ζα απαηηνχζε ηελ πινπνίεζε ην ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ππφ πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο. Σν επηιεγκέλν ζέκα ζεσξείηαη ελδηαθέξνλ, κε ηελ έλλνηα φηη ε αλαγθαηφηεηα εθπφλεζεο αλάινγσλ κειεηψλ ζηηο ζχγρξνλεο ζπλζήθεο απνδεηθλχεηαη απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ αλζξψπσλ αιιά θαη ηε δεκφζηα δσή. Έλαο ηέηνηνο παξάγνληαο είλαη ν ζηφρνο γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε πνπ είλαη θνηλά απνδεθηφο θαη αθνξά ζηελ αλάπηπμε ηξηψλ βαζηθψλ παξακέηξσλ, πνπ αθνξνχλ ην πεξηβάιινλ, ηελ θνηλσλία, ηελ νηθνλνκία. Άιινο έλαο παξάγνληαο πνπ ππνζηεξίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ αθνξά ην ζχλζεην ραξαθηήξα ησλ ρσξηθψλ θαηλνκέλσλ θαη πνιηηηθψλ ν νπνίνο επηβάιιεη ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ρσξηθήο αλάπηπμεο κε εληαία ζηξαηεγηθή πνπ ιακβάλεη ππφςε ηνλ ζρεδηαζκφ/πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ ηαπηφρξνλε αληηκεηψπηζε ησλ ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ηηο θνηλσληθέο εμππεξεηήζεηο, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θ.α. Ο ζηξαηεγηθφο ραξαθηήξαο αλάινγσλ ζρεδίσλ πνπ ζε κεγάιε έθηαζε πιένλ εθαξκφδνληαη επηβεβαηψλεη ηε ζεκαζία αηήο ηεο πξνζέγγηζεο γηα ηε δηαηχπσζε θαη εθαξκνγή πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ ρσξηθήο αλάπηπμεο. Σα δεδνκέλα θαη νη ζπλζήθεο κέζα ζηα νπνία ζα πξαγκαηνπνηεζεί ν ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο πνπ επηδηψθεη ε παξνχζα εξγαζία, είλαη παξφκνηα κε ην πιαίζην κε βάζε ην νπνίν εθπνλείηαη έλα επηρεηξεζηαθφ ζρέδην δήκνπ. ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα φζνλ αθνξά ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ζε ηνπηθφ επίπεδν, πξνβιέπεηαη ε εθπφλεζε Δπηρεηξεζηαθψλ ρεδίσλ (ΔΠ) ζε επίπεδν ΟΣΑ. Έλα ΔΠ πεξηέρεη έλα νινθιεξσκέλν ζχλνιν αμφλσλ πξνηεξαηφηεηαο γηα δξάζεηο ηνπηθήο αλάπηπμεο, 7

8 ζηνρεχεη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ θάζε ΟΣΑ θαη εθπνλείηαη κέζα ζην 1 ν εμάκελν ηεο δεκνηηθήο πεξηφδνπ ελψ κπνξεί λα αλαζεσξείηαη θάζε δχν ρξφληα. Κάζε ΔΠ πεξηιακβάλεη ηνπιάρηζηνλ ηξεηο ελφηεηεο: ηξαηεγηθφο ρεδηαζκφο, Δπηρεηξεζηαθφο Πξνγξακκαηηζκφο, Οηθνλνκηθφο Πξνγξακκαηηζκφο θαη Γείθηεο Παξαθνινχζεζεο θαη Αμηνιφγεζεο. ε επίπεδν ΟΣΑ, γηα ηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ εθπνλνχληαη (αλάινγα κε ην πιεζπζκφ ηνπ δήκνπ) Γεληθά Πνιενδνκηθά ρέδηα ή ρέδηα Υσξηθήο Οηθηζηηθήο Οξγάλσζεο Αλνηθηήο Πφιεο, ηα νπνία ζπρλά εκθαλίδνπλ επηθαιχςεηο κε ηα ΔΠ. Ζ ζπλζεψξεζε θαη ζπληνληζκφο ησλ παξαπάλσ θαίλεηαη πσο είλαη αλαγθαίνο. Σνπηθά Αλαπηπμηαθά Πξνγξάκκαηα εθπνλνχζαλ νη ΟΣΑ πξηλ ηε ζεζκνζέηεζε ησλ ΔΠ. Σε ρξνληθή πεξίνδν ζηελ νπνία εθπνλείηαη ε παξνχζα εξγαζία, ε παγθφζκηα νηθνλνκία βηψλεη ηε κεγαιχηεξε θξίζε πνπ έρεη θαηαγξαθεί ηηο ηειεπηαίεο κεηαπνιεκηθέο δεθαεηίεο. ηηο δχζθνιεο, ινηπφλ, απηέο κέξεο νη έλλνηεο ηνπηθή αλάπηπμε θαη θνηλσληθή ζπλνρή απνθηνχλ ηδηαίηεξε ζεκαζία θαη αμία. Σν είδνο ηνπ ζρεδηαζκνχ πνπ επηδηψθεη ε παξνχζα κειέηε, επηρεηξεί λα ζπκβάιιεη ζηνλ γεληθψο δχζθνιν ζπλδπαζκφ ησλ δχν απηψλ ελλνηψλ. Σν ζεκείν ζην νπνίν ζα δψζεη έκθαζε ε παξνχζα κειέηε ψζηε λα κελ αθνινπζήζεη ηα ηππηθά πεξηερφκελα ελφο Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Γήκνπ είλαη αθελφο ε ηεθκεξίσζε ησλ πεξηερνκέλσλ πνπ ζα εμεηδηθεχζνπλ ηνλ ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ, απφ ηελ αξρηθή ελφηεηα δηεξεχλεζεο ηεο έλλνηαο απηνχ ηνπ είδνπο ζρεδηαζκνχ θαη θάπνησλ παξαδεηγκάησλ εθαξκνγήο ηνπ. Σα πεξηερφκελα, κε άιια ιφγηα, απηνχ ηνπ ζρεδίνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηε ζεσξεηηθή θαη πξαθηηθή κειέηε ηεο έλλνηαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζην ρξφλν θαη ζην ρψξν ελψ παξάιιεια αλαγλσξίδεηαη ε ζπκβνιή ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηε δηαδηθαζία ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε. ηελ πξψηε ελφηεηα ηεο εξγαζίαο (ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ) πξαγκαηνπνηείηαη αλάιπζε ηεο έλλνηαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, εξεπλάηαη ην πιαίζην πνπ ππνζηεξίδεη απηφ ην είδνο ζρεδηαζκνχ ζε ππεξεζληθφ επίπεδν θαη ζηε ζπλέρεηα ζηελ Διιάδα ζε ηνπηθφ επίπεδν ζε δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο θαη θιίκαθεο ηνπ ρψξνπ. Σέινο, δηαηππψλεηαη ζεηξά παξαδεηγκάησλ πεξηερνκέλσλ ζχκθσλα κε φηη απνθνκίζζεθε απφ ηελ έξεπλα ηεο ζεσξίαο θαη ησλ εθαξκνγψλ, ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, ηα νπνία ζεσξνχληαη θαηάιιεια γηα ηελ εθπφλεζε ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ ζηελ πεξηνρή ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ. ηε δεχηεξε ελφηεηα (εθαξκνγή ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ 8

9 ζρεδηαζκνχ ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ) ζα πξαγκαηνπνηεζεί αλάιπζε ησλ βαζηθψλ ζεκείσλ ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο ηνπ Γήκνπ, ζχλζεζε κε ηνπο ζηφρνπο πθηζηάκελσλ ζηξαηεγηθψλ ζρεδίσλ πνπ έρνπλ εθπνλεζεί γηα ηελ πεξηνρή ή ππεξζχλνιν ηεο, πξνζδηνξηζκφο ησλ ζεκαηηθψλ ελνηήησλ ηνπ ζρεδίνπ θαη κειέηε (δηάγλσζε αμηνιφγεζε swot πξφηαζε) αλά ζεκαηηθή ελφηεηα. Οη ζεκαηηθέο ελφηεηεο νξγαλψλνληαη ζχκθσλα κε έλα πιαίζην αξρψλ φπσο απηφ πξνηείλεηαη απφ ην ρέδην Αλάπηπμεο ηνπ Κνηλνηηθνχ Υψξνπ, ζχκθσλα δειαδή κε ηνπο ηξεηο ζηφρνπο πνπ ζέηεη ην ΑΚΥ γηα ηελ ρσξηθή αλάπηπμε θαη ηελ νηθηζηηθή δηάξζξσζε ηεο ΔΔ θαη κηα ζεηξά επηινγψλ πνιηηηθήο πνπ επηιέρζεθαλ γηα ηε ζρεηηθφηεηα ηνπο κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Δλόηεηα Α : ηξαηεγηθόο ρσξηθόο ζρεδηαζκόο - Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε 1. ηξαηεγηθόο ρσξηθόο ζρεδηαζκόο: έλλνηα θαη πεξηερόκελν Αναγκαιόηηηα και σαπακηηπιζηικά. Ο ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο, νξίζηεθε σο κηα δηαδηθαζία, πξνζδηνξηζκνχ εθηθηψλ ζηφρσλ θαη πινπνίεζεο ζηξαηεγηθψλ, κε εθαξκνγή ζε πνηθίια πεδία αλάπηπμεο δξάζεσλ φπσο: ε ζπκκεηνρή ησλ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ θνξέσλ ζηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ πνπ αθνξνχλ π.ρ. ηελ ηνπηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε (ζε πεξηνρέο ηεο Γεξκαλίαο Bennett θαη Krebs, 1991: 53, ηεο Πνξηνγαιίαο Syrett, 1994, ε πεξίπησζε ηνπ Sheffield ζηελ Μεγ.Βξεηαλία Strange, 1997), ε αλάδεημε κηαο πεξηνρήο ζε ζρέζε κε άιιεο αληαγσληζηηθέο κέζσ ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο (place competition) (Bergen and Seatle case Miller θαη H-Jensen, Kotler θ.ά., 1999: 109. Cheshire θαη Gordon, Marsden θ.ά., Boyne, 1996), ή ε εμεχξεζε ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ εζσηεξηθψλ δπλαηνηήησλ γηα ηελ νξγάλσζε ελφο νξγαληζκνχ θαη ηελ εθκεηάιιεπζε επθαηξηψλ ζην πεξηβάιινλ (Kotler θ.ά., 1999: Sandhusen, 1993: Λνπθίζζαο, 2000: 57) (φπσο αλαθέξεηαη ζην Μεηαμάο θαη Λαιέλεο, 2006). 9

10 Ο ηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο, ζχκθσλα κε ηελ εγθπθινπαίδεηα Βηθηπαηδεία είλαη κηα δηαδηθαζία ελφο νξγαληζκνχ γηα λα θαζνξίζεη ηελ ζηξαηεγηθή ηνπ, ή ηελ θαηεχζπλζε θαη ηελ ιήςε απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ θεθαιαίνπ θαη ησλ αλζξψπσλ, γηα λα ζπλερίζεη απηή ηε ζηξαηεγηθή ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ νξάκαηνο. χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο Οηθνλνκηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Δπξψπε ηνπ ΟΖΔ (2008) (φπσο αλαθέξεηαη ζην Βαζελρφθελ, 2000), «ν ρσξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη έλα βαζηθφ εξγαιείν γηα ηε δεκηνπξγία ελφο καθξνπξφζεζκνπ θαη αεηθνξηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ θνηλσληθή, ρσξηθή θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. Ο θχξηνο ξφινο ηνπ είλαη λα εληζρχζεη ηελ νινθιήξσζε ηνκέσλ φπσο ν νηθηζκφο, νη κεηαθνξέο, ε ελέξγεηα, ε βηνκεραλία θ.ά. θαη λα βειηηψζεη ην εζληθφ θαη ηα ηνπηθά ζπζηήκαηα αζηηθήο θαη αγξνηηθήο αλάπηπμεο, ιακβάλνληαο ππφςε ηελ πεξηβαιινληηθή δάζηαζε» (Βαζελρφθελ Λ., 2010). Ο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο πξνθχπηεη απφ ηε ζχγρξνλε κεηαηφπηζε ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ απφ ηελ εθπφλεζε αλαιπηηθνχ ζρεδίνπ έηνηκνπ πξνο πινπνίεζε πξνο έλα ζρεδηαζκφ κε πεξηζζφηεξν ζηξαηεγηθφ ραξαθηήξα πνπ ζα εζηηάδεη ζηε δηαηχπσζε νξακάησλ, ζηξαηεγηθψλ επηινγψλ θαη πεδίσλ δξάζεο. Ζ αλαθνξά ζε ζηξαηεγηθφ ραξαθηήξα εξκελεχεηαη κε θαηεπζχλζεηο πξνο νινθιεξσκέλνπο θνηλσληθφ νηθνλνκηθνχο ηξφπνπο δξάζεο πνπ μεθεχγνπλ θαηά πνιχ απφ ηελ επηθέληξσζε ζηηο ρξήζεηο γεο (παξαδνζηαθφο ζρεδηαζκφο). Ο ζρεδηαζκφο πιένλ γίλεηαη αληηιεπηφο σο δηαδηθαζία ζηελ νπνία εκπεξηέρνληαη πνιινί δηαθνξεηηθνί ζπκκεηέρνληεο κε πνηθίια ζπκθέξνληα θαη θνηλσληθφ πνιηηηθή ηζρχ φπνπ ν ζρεδηαζηήο έρεη ελδηάκεζν ξφιν θαη επηθνηλσληαθέο ηθαλφηεηεο (Θσίδνπ Δ., 2010: 4). χκθσλα κε έλαλ νξηζκφ, ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο είλαη κηα νκαδηθή πξνζπάζεηα απηνγλσζίαο γηα λα μαλαζθεθηνχκε κηα πφιε, κηα αζηηθή πεξηθέξεηα ή κηα επξχηεξε πεξηνρή θαη λα απνδψζνπκε ηα απνηειέζκαηα ζε πξνηεξαηφηεηεο γηα επελδχζεηο ζηελ πεξηνρή, γηα κέηξα πξνζηαζίαο θαη ζπληήξεζεο, γηα επελδχζεηο ζε ζηξαηεγηθέο ππνδνκέο θαη γηα αξρέο ζηνπο θαλνληζκνχο ρξήζεσλ γεο (Healey. P., 2004) (φπσο αλαθέξεηαη ζην Θσίδνπ, 2010: 4). Άιιε απφπεηξα νξηζκνχ ηεο έλλνηα ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ πξνζεγγίδεη ην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ σο κηα 10

11 θνηλσληθή δηαδηθαζία ζπληνληζκνχ εηαίξσλ θαη ζεζκψλ ζε πεξηβάιινληα πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ θαηαθεξκαηηζκφ θαη αβεβαηφηεηα, έηζη ψζηε λα αθππληζηνχλ θαη λα εληζρπζνχλ βαζηθνί ζπκκέηνρνη θαη λα δεκηνπξγεζεί έλα ζχλνιν απνθάζεσλ θαη θαηεπζχλζεσλ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο ρσξηθήο αιιαγήο (Κπβέινπ., 2010: 15). χκθσλα κε έθζεζε ηνπ ESPON νη ζηξαηεγηθέο ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνρεχνπλ ζηελ θαηαλφεζε καθξνπξφζεζκσλ ηάζεσλ ρσξηθήο αλάπηπμεο θαη ζηελ εχξεζε ιχζεσλ γηα ηε ρσξηθή δηάξζξσζε κηαο πεξηνρήο. Αθφκε, ζηνρεχνπλ ζηελ έκπλεπζε θαη θαζνδήγεζε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ζηελ ππνζηήξημε πξνγξακκάησλ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη επηινγήο έξγσλ (Θσίδνπ Δ., 2010: 3). Ο Albrechts απφ θνηλνχ κε ηελ Healey ζέινπλ ην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ λα είλαη επηιεθηηθφο θαη πξνζαλαηνιηζκέλνο ζηα δεηήκαηα πνπ απνηεινχλ νπζηαζηηθά πξνβιήκαηα γηα κηα πεξηνρή. Αθνχ ππνζηεξίδεηαη φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη αδχλαην λα πξαγκαηνπνηεζνχλ φινη νη ζηφρνη πνπ έρνπλ ηεζεί, ν ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο εηζάγεη ην δηαρσξηζκφ ησλ ελεξγεηψλ-ζηφρσλ ζηηο ζεκαληηθφηεξεο θαη ζηηο ιηγφηεξν ζεκαληηθέο θαη εζηηάδεη ζηε δηαδηθαζία επηινγψλ θαη ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. θνπφο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη ε ιήςε δίθαησλ απνθάζεσλ, ε απνδνηηθή θαη άκεζε αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ, ησλ πξνθιήζεσλ, ησλ θηινδνμηψλ θαη ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο. Ο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο ζηα κεγάια αζηηθά ζπγθξνηήκαηα γίλεηαη θαηαλνεηφο σο θνηλσληθφ πξντφλ θαη ζεκαληηθφ εξγαιείν δηαθπβέξλεζεο δελ ζεσξείηαη απιή δηαδηθαζία πνπ ξπζκίδεηαη απφ θαλφλεο. Αληίζεηα, είλαη κηα κε-ηππνπνηεκέλε δηαδηθαζία κε επειημία θηλήζεσλ αλάκεζα ζηα ζηάδηα, ε νπνία παξέρεη αληηπξνζσπεπηηθή απεηθφληζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ηεθκεξησκέλε θαηάιεμε ζηε ιχζε απηψλ. Ο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο επηδηψθεη ην κεηαζρεκαηηζκφ θαη ηε δεκηνπξγία επηδξάζεσλ ζηηο κειινληηθέο θαηεπζχλζεηο κέζσ ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ σο ζεζκηθφ ππφβαζξν κηαο θνηλφηεηαο (Healey P., 2009: 440). χκθσλα κε ηνπο Μεηαμά θαη Λαιέλε (2006) φηαλ αλαθεξφκαζηε ζε ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ πξφθεηηαη ζπλήζσο γηα αλαπηπμηαθά ζέκαηα απμεκέλεο ζπνπδαηφηεηαο. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζεκάησλ απηψλ, θαινχληαη θνηλσληθέο νκάδεο θαη παξάγνληεο λα αιιειεπηδξάζνπλ κεηαμχ ηνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη δηαδηθαζηψλ απφθηεζεο γλψζεσλ θαη αλάπηπμεο ζπιινγηθήο δξάζεο. χκθσλα κε 11

12 ηνλ Faludi (2000), ν ραξαθηήξαο ησλ ρσξηθψλ ζρεδίσλ είλαη πεξίπινθνο φηαλ θαηά ηελ εθπφλεζή ηνπο ιακβάλνληαη ππφςε πνιιέο νκάδεο κε δηαθνξεηηθή εθπξνζψπεζε ζπκθεξφλησλ (ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο, νξγαληζκνί δεκνζίνπ θαη ηδησηηθνχ ραξαθηήξα, επηρεηξήζεηο, νκάδεο δηαθφξσλ ζπκθεξφλησλ θ.ά.). Ζ πεξηπινθφηεηα απηή θάλεη αδηακθηζβήηεηε ηελ αλάγθε γηα ην "ζηξαηεγηθφ" ραξαθηήξα ηνπ ζρεδηαζκνχ, νη ζπληζηψζεο ηνπ νπνίνπ πεξηγξάθεθαλ απφ ηνπο Healy θ.ά. (1997: 16) ζην Πιαίζην Πεξηπηψζεσλ Μειέηεο Υσξηθνχ ρεδηαζκνχ (Case study framework of Spatial Planning) κε αλαθνξά ζηηο ρψξεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο. Απηέο νη ζπληζηψζεο είλαη νη θηλεηήξηεο δπλάκεηο (driving forces), νη ζεζκηθέο δπλακηθέο, νη πνιηηηθέο θαη νξγαλσηηθέο ρσξηθέο απφςεηο, νη κέζνδνη θαη νη ζπλέπεηεο. Γηα ηελ αλάδεημε, ζην ζεκείν, απηφ ηεο αλαγθαηφηεηαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη ζεκαληηθή ε ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ε θαηαλφεζε ηεο κεηάβαζεο απφ ηνλ νξζνινγηθφ θαη αλαιπηηθφ ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ. πλνςίδνληαο ν Γ. Καπθαιάο ηελ εμέιημε ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ απφ ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν θαη έπεηηα, αλαθέξεηαη ζηε κεηάβαζε απφ ηνλ θαζνιηθφ ζρεδηαζκφ φπνπ νη αξκνδηφηεηεο ζπγθεληξψλνληαη ζην δεκφζην ηνκέα θαη θπξηάξρεζε απφ ην 1945 κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, πξνο έλα ζρεδηαζκφ πνπ βαζίδεηαη ζε επηιεθηηθέο παξεκβάζεηο θαη ζηελ επηρεηξεκαηηθή πφιε πνπ επηθξάηεζαλ ηε δεθαεηία ηνπ 80 θαη ηειηθά, ζηελ αλαδήηεζε λέσλ ηχπσλ πνιχ-επίπεδεο δηαθπβέξλεζεο θαη ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαη ηηο αξρέο ηνπ 21νπ αηψλα. πσο αλαθέξεη ν ίδηνο (Καπθαιάο 2000: 647) ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 60 θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ηε δεθαεηία ηνπ 80 ήηαλ θαλεξφ φηη ν ηππηθφο νξζνινγηζκφο πνπ δηέθξηλε ην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ν νπνίνο αξθνχληαλ ζηελ απζηεξή εθπφλεζε Γεληθψλ Πνιενδνκηθψλ ρεδίσλ έπαςε λα είλαη ηθαλφο λα αληαπνθξηζεί ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ηεο αζηηθήο δσήο. Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 έσο ηηο κέξεο καο, ε αχμεζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη κεγάινη αζηηθνί ζρεκαηηζκνί θαη ε αδπλακία ησλ πξνεγνχκελσλ πνιενδνκηθψλ πξαθηηθψλ λα αληαπνθξηζνχλ επαξθψο, γέλλεζε ηελ αλάγθε δηαηχπσζεο ζηξαηεγηθψλ πιαηζίσλ γηα ηελ θαζνδήγεζε ησλ πξνζπαζεηψλ πξνψζεζεο ηεο ρσξηθήο αλάπηπμεο θαη βειηίσζεο ηεο εζσηεξηθήο νξγάλσζεο ησλ πφιεσλ. Βάδνληαο ηίηιν ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδαλ θπξίσο νη κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο, απηά ζα ιέγνληαλ δεηήκαηα ζπληνληζκνχ θαη δηνίθεζεο. 12

13 Απαξηζκψληαο ν ίδηνο ζπγγξαθέαο (Καπθαιάο, 2000: 650) ηα ραξαθηεξηζηηθφηεξα απφ απηά ηα δεηήκαηα παξνπζηάδνληαη σο εμήο: Οη αληαγσληζκνί θαη νη δπζθνιίεο ζηε ζπλεξγαζία ησλ δηάθνξσλ νξγαληζκψλ δηνίθεζεο θαη απηνδηνίθεζεο. Ζ αληηπαξάζεζε αλάκεζα ζηα δηαθνξεηηθά δηνηθεηηθά επίπεδα. Ζ αδπλακία ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα λα ππεξβεί ηα ζηελά ζπκθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ηνπ. Ζ δπζθνιία ζπλαηλεηηθήο δεκηνπξγίαο θνηλψλ νξακάησλ γηα ηηο πξννπηηθέο ησλ κεηξνπνιηηηθψλ πεξηνρψλ. Ζ αλεπαξθήο εθπξνζψπεζε θαη ε έιιεηςε εζσηεξηθήο νξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο ηεο πεξηνρήο. Ζ επαξθήο αληηκεηψπηζε ησλ παξαπάλσ πξνβιεκάησλ ζηνηρεηνζεηεί ηελ αλαγθαηφηεηα θαη πξνδηαγξάθεη ην πεξηερφκελν ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηαπηφρξνλα απνηειεί πξνυπφζεζε ηεο απνηειεζκαηηθήο δηαθπβέξλεζεο ησλ κεηξνπνιηηηθψλ πεξηνρψλ ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηε δηαδηθαζία ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ φπσο αλαιχεηαη ζηε ζπλέρεηα (Καπθαιάο, 2010: ). ρεηηθή είλαη θαη ε πξνζέγγηζε ηεο Healey (2009) ε νπνία εληνπίδεη ηελ εκθάληζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1990 θαη ηνπ 2000 κέζα απφ ηε δπλακηθή πξνζπάζεηα παξαγσγήο ζηξαηεγηθψλ ρσξηθψλ ζρεδίσλ ζε αζηηθέο θαη κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο ζηελ Δπξψπε, ζηηο ΖΠΑ θαη ζε άιια κέξε ηνπ θφζκνπ. Ζ παξαγσγή ηέηνησλ ζρεδίσλ, ζηξαηεγηθνχ ραξαθηήξα, πνπ ζπλήζσο παξνπζηάδνληαη κε θείκελα θαη ραξηνγξαθηθή αλαπαξάζηαζε, έρεη γίλεη ζεκαληηθφο ηνκέαο ηεο ζρεδηαζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ αηψλα. Οη ππνζηεξηθηέο ηεο δεκηνπξγίαο ηέηνησλ ζηξαηεγηθψλ ζρεδίσλ ηνλίδνπλ ηελ ηθαλφηεηα ησλ ηειεπηαίσλ λα εληνπίδνπλ απηέο ηηο επεκβάζεηο πνπ ζα βειηηψζνπλ ην αζηηθφ πεξηβάιινλ απφ πνιιέο απφςεηο θαη ζα εληζρχζνπλ ηελ ηδηαίηεξή ηνπ ηαπηφηεηα. Οη επηδηψμεηο απηψλ ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπλνςίδνληαη ζηελ εζληθή θαη δηεζλή δηαθάλεηα εθαξκνγήο ηνπο ζπληνλίδνληαο πξσηνβνπιίεο ζρεδηαζκνχ ζε δηάθνξα κέξε κηαο αζηηθήο πεξηνρήο θαη δηαθφξνπο ηνκείο γηα ηελ επίηεπμε ρσξηθήο ζπλνρήο θαη δηθαηνζχλεο, πξνψζεζε ησλ νηθνλνκηθψλ επθαηξηψλ, πεξηνξηζκφ ησλ πεξηβαιινληηθψλ απεηιψλ θαη απαιιαγή απφ πξνβιήκαηα ηνπ παξειζφληνο (Healey P., 2009: 439). 13

14 Απηέο νη ρσξηθέο ζηξαηεγηθέο, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή, εθαξκφδνληαη κε κηα ζεηξά απφ ζεζκηθά εξγαιεία πνπ έρνπλ επηλνεζεί. Σέηνηεο θαηεγνξίεο εξγαιείσλ είλαη ηα γεληθά ξπζκηζηηθά ζρέδηα, ηα δνκηθά ζρέδηα, ηα αλαιπηηθά ζρέδηα θιπ θαη ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηελ ΔΔ θαη άιινπο νξγαληζκνχο (Healey P., 2009: 439). Δπηπιένλ γηα ηελ αλάδεημε ηεο αλαγθαηφηεηαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, γίλεηαη θαηαγξαθή απφ ηελ Θσίδνπ (2010) κηαο ζεηξάο εμειίμεσλ παξαγφλησλ πνπ ηεθκεξηψλνπλ απηή ηελ αλαγθαηφηεηα. Πξψηα θαηαγξάθεηαη ν ζηφρνο «βηψζηκε ρσξηθή αλάπηπμε» κε ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο, πεξηβάιινλ, νηθνλνκία, θνηλσλία πνπ επηβεβαηψλεη ηε ζχλζεηε θχζε ησλ ρσξηθψλ θαηλνκέλσλ θαη πνιηηηθψλ. πσο αλαθέξεηαη, ζηφρνο απηφο απαηηεί νινθιεξσκέλε θαη φρη θαηαθεξκαηηζκέλε πξνζέγγηζε. Δπηπιένλ ηνλίδεηαη ν ζχλζεηνο ραξαθηήξαο ησλ ρσξηθψλ θαηλνκέλσλ θαη πνιηηηθψλ πνπ επζχλεηαη γηα ην γεγνλφο φηη ε ξχζκηζε ηνπ ρψξνπ ρξήδεη αληηκεηψπηζεο κε ζπλνιηθή ζηξαηεγηθή, ζε ζπλεξγαζία κε ην ζρεδηαζκφ / πξνγξακκαηηζκφ ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ησλ θνηλσληθψλ εμππεξεηήζεσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο πνιινί ππνζηεξίδνπλ άιισζηε φηη ν ρσξηθφο ζρεδηαζκφο αλαιακβάλεη ή έζησ πξνζπαζεί λα αλαιάβεη ην ξφιν ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ επηκέξνπο πνιηηηθψλ. Σξίηνο παξάγνληαο ζεσξείηαη ε εηζαγσγή λέσλ ηξφπσλ ζηε δηαρείξηζε ηεο δπλακηθήο ησλ πφιεσλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ κέζσ ηχπσλ ρσξηθήο δηαθπβέξλεζεο φπνπ κπνξεί λα εκπιέθεηαη θαη ν ηδησηηθφο ηνκέαο (Θσίδνπ, 2010: 5). ε φηη αθνξά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, έλα απφ ηα εηδνπνηά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ απνηειεί ε ζηελή ζχλδεζε κεηαμχ ηνπ δηαηππσκέλνπ νξάκαηνο θαη ηεο πξνθχπηνπζαο δξάζεο θαζψο θαη ε πξνζπάζεηα γηα ιεηηνπξγία θαη ελδπλάκσζε ελφο ζπζηήκαηνο νξγαληζκνχ πνπ καζαίλεη ψζηε λα εθπνλεί, αλαπξνζαξκφδεη, εθαξκφδεη θαη λα αλαηξνθνδνηεί ην ζηξαηεγηθφ ζρέδην. Δπνκέλσο, ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο επηδηψθεη λα γίλεη κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία. Βαζηθή επηδίσμε απηνχ ηνπ είδνπο ζρεδηαζκνχ είλαη ε παξαγσγή ηνπ θαηάιιεινπ κεραληζκνχ έηζη ψζηε κηα πεξηνρή λα πεξηνξίζεη ηηο απεηιέο ηεο, λα εθκεηαιιεπηεί ηηο επθαηξίεο ηεο, λα πξνζαξκνζηεί ζηηο κεηαβαιιφκελεο θνηλσληθφ νηθνλνκηθέο δπλακηθέο θαη λα αληηκεησπίδεη ην φπνην δήηεκα κε δπλακηθφ ζρεδηαζκφ, δειαδή κηα ζπλερή θνηλσληθή δηαδηθαζία πνπ ζα εμνπζηνδνηεί θαη ζα αθππλίδεη ηνπο ζπκκεηφρνπο θαη ζα παξέρεη πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο ηνπηθνχο δξψληεο (Κπβέινπ., 14

15 2010). Φαίλεηαη επνκέλσο φηη ε δηάγλσζε swot είλαη βαζηθή ηερληθή πνπ αμηνπνηείηαη ζην πιαίζην ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ. χκθσλα κε ηνπο Μεηαμά θαη Λαιέλε (2006) ε πην αληηπξνζσπεπηηθή θαη ζπλεζηζκέλε κνξθή ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ είλαη ηα ζηξαηεγηθά ζρέδηα αλάπηπμεο θαη ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ. Σα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζρεδίσλ απηψλ είλαη δηαθνξεηηθά αλάινγα ηελ πεξίπησζε θαη θπξίσο ηε ρψξα αιιά γεληθά κπνξεί λα πεη θαλείο φηη: α. ην πεδίν πνπ θαιχπηνπλ είλαη κεγαιχηεξν απφ εθείλν ησλ πην παξαδνζηαθψλ κνξθψλ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη δίλνπλ κεγαιχηεξε έκθαζε ζε νηθνλνκηθά δεηήκαηα, ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ζηε δηεζλή δηθηχσζε θ.ιπ., β. παξά ην παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθφ δελ επηδηψθνπλ ηελ πιήξε θάιπςε φινπ ηνπ θάζκαηνο ησλ ζεκάησλ, αιιά επηιέγνπλ νξηζκέλα ζέκαηα-θιεηδηά, γ. πξνηηκνχλ πην επέιηθηεο επηινγέο, θαη δ. δίλνπλ θαζνξηζηηθή ζεκαζία ζηε δηαδηθαζία εθαξκνγήο, σο ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο νπνίαο ζεσξνχλ ηε ζπκκεηνρή θαη ηε ζπλαίλεζε ησλ βαζηθψλ παξαγφλησλ επίδξαζεο ζηελ αζηηθή αλάπηπμε (π.ρ. ηξαηεγηθφ ρέδην Αλάπηπμεο Λάξηζαο, 2002). Οη Willem Salet θαη Andreas Faludi (Salet and Faludi 2000) δηαηππψλνπλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο γηα ην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ζηελ αξρή ηνπ λένπ αηψλα. Ζ πξψηε πξνζέγγηζε έρεη ζεζκηθφ ραξαθηήξα θαη ππνζηεξίδεη δχν βαζηθέο θαηεπζχλζεηο: ε κία αθνξά ζηε ζεζκηθή λνκνζεηηθή ππνζηήξημε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ε άιιε αληηκεησπίδεη ηηο δηαδηθαζίεο ζεζκνζέηεζεο απιά σο επθαηξίεο γηα ηελ εθαξκνγή ζρεδίσλ θαη πξνγξακκάησλ. Ζ δεχηεξε πξνζέγγηζε έρεη επηθνηλσληαθφ θαη επέιηθην ραξαθηήξα θαη ππνζηεξίδεη ηηο δηαδηθαζίεο δηακφξθσζεο. Πξφθεηηαη γηα κηα πξνζέγγηζε αιιειεπηδξάζεσλ πνπ αλαζηέιιεηαη ζε έλα ηερλνθξαηηθφ πεξηβάιινλ θαη απνζθνπεί ζηελ ελίζρπζε ηεο ζχλδεζεο κεηαμχ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ θνξέσλ γηα ηε βειηίσζε ηεο απφδνζεο ηνπ ζρεδηαζκνχ. Ζ ηξίηε πξνζέγγηζε είλαη θνηλσληθφ-θεληξηθή θαη εζηηάδεη ζην ζπλππνινγηζκφ ηεο θνηλσλίαο θαη γεληθφηεξα ηεο ρψξαο ζηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ. 15

16 Βαζηθφ αληηθείκελν ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ απνηειεί ε επεμεξγαζία πιαηζίσλ θαη αξρψλ πνπ ζα θαζνδεγήζνπλ ζηε ζπλέρεηα ηηο επηινγέο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηε ρσξνζέηεζε ηεο ππνδνκήο θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ. Πεξηερφκελν απηνχ ηνπ είδνπο ζρεδηαζκνχ είλαη «ε δηαηχπσζε θαη εθαξκνγή ζρεδίσλ, πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ γηα ηελ κνξθή, ηε δηάηαμε θαη ηε ρξνληθή εμέιημε ηεο ρσξηθήο αλάπηπμεο κε θχξηα πεξηερφκελα ηελ θαηαλνκή ησλ επελδχζεσλ ζε ππνδνκέο, ηελ αλαδηάξζξσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ησλ επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη γεληθφηεξα ηνπ ηξφπνπ θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο, θαη ηελ αλαδηάηαμε ηεο ειθπζηηθφηεηαο ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο ησλ επηπηψζεσλ θαη πεξηνξηζκψλ ηεο ρσξηθήο αλάπηπμεο» (Καπθαιάο Γ., 2008, 649). Δίλαη γεγνλφο φηη ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο απνηειεί πιένλ (ηέιε δεθαεηίαο 90 θαη αξρέο 21 νπ αηψλα) κηα ζεκειηψδε δεκφζηα πξαθηηθή κηαο θαη επηηξέπεη ηνλ ζπληνληζκφ ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ ζε δηάθνξεο ρσξηθέο θιίκαθεο, ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ αλαπηχζζνληαο ηα ζπγθξηηηθά ηνπο πιενλεθηήκαηα, ηελ εχξεζε ησλ ηξφπσλ βηψζηκεο αλάπηπμεο ησλ ρσξηθψλ ελνηήησλ θαη ηελ εζηίαζε ζηε δεκφζηα δξάζε δηαηεξψληαο ηε ρσξηθή δηάζηαζε (Κπβέινπ., 2010: 43). Ζ ζεψξεζε ηνπ ζε ζρέζε κε άιιεο κνξθέο ζρεδηαζκνχ πνπ αθνινπζεί βνεζά λα ηνληζηνχλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη νη δπλαηφηεηεο ηνπ αιιά θαη νη αδπλακίεο ηνπ Ο ζηπαηηγικόρ σωπικόρ ζσεδιαζμόρ ωρ ππορ άλλα είδη ζσεδιαζμού. Πξνθεηκέλνπ λα πξνρσξήζνπκε ζε κηα ζπγθξηηηθή ζεψξεζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ, είλαη ρξήζηκν λα γίλεη πεξηγξαθή κηαο γεληθήο δηάθξηζεο ζε ηξία είδε ζρεδηαζκνχ φπσο ηελ πξαγκαηνπνηεί ν Αξαβαληηλφο Α. (2007). Νσξίηεξα ηεο εηζαγσγήο ηεο έλλνηαο ηνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ πξαγκαηνπνηνχληαλ ιήςεηο απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηε ρσξνζέηεζε θαη νξγάλσζε πνιενδνκηθψλ ζηνηρείσλ θαη ιεηηνπξγηψλ. ην βαζκφ πνπ απηέο νη απνθάζεηο ζηεξίδνληαλ ζε θάπνηα αλάιπζε θαη 16

17 αληίζηνηρν πξφγξακκα, γίλεηαη ιφγνο γηα ηνκεαθφ ζρεδηαζκφ αθνχ ην αληηθείκελν ηνπ είλαη έλαο ζπγθεθξηκέλνο ηνκέαο θάζε θνξά. Ο ηνκεαθφο ζρεδηαζκφο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί ζχκθσλα κε ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ ηνπ επηζηεκνληθνχ ζρεδηαζκνχ αιιά ζπλήζσο ε δηαδηθαζία είλαη ππνηππψδεο θαη εκπεηξηθή. ηελ ηδέα ηψξα, φηη ρξεηάδεηαη έλα είδνο ζρεδηαζκνχ πνπ λα ελζσκαηψλεη φινπο απηνχο ηνπο επηκέξνπο ηνκεαθνχο ζρεδηαζκνχο ζηεξίρζεθε ε πην απιή κεζνδνινγία ξπζκηζηηθνχ ζρεδηαζκνχ, ν παξάιιεινο ζρεδηαζκφο. απηφ ην είδνο ζρεδηαζκνχ επηζεκαίλνληαη νη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ελφο νηθηζκνχ, γηα θαζεκηά απφ ηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηείηαη ε δηαδηθαζία: πεξηγξαθή αλάιπζε ηάζεσλ αμηνιφγεζε πξνηάζεηο, ζαλ λα πξφθεηηαη γηα ηζνβαξείο πεξηπηψζεηο ηνκεαθνχ ζρεδηαζκνχ. Βαζηθφ κεηνλέθηεκα απηνχ ηνπ είδνπο ζρεδηαζκνχ πνπ ην έθαλε ηειηθά λα κελ επηθξαηήζεη είλαη ν «ραιαξφο» ζπληνληζκφο αλάκεζα ζηνπο ηνκείο, κε ηε ζπλνιηθή πξφηαζε ηνπ ζρεδίνπ λα πξνθχπηεη απφ έλα πξφζζεην ζπλζεηηθφ θεθάιαην. Γηα ηελ θάιπςε ησλ αδπλακηψλ ηνπ παξάιιεινπ ζρεδηαζκνχ πξνζδηνξίζηεθε αξγφηεξα κηα άιιε κεζνδνινγία πνπ επηδηψθεη ηελ αλαγλψξηζε ηεο ελφηεηαο ελφο νηθηζκνχ ζαλ ζχλνιν θαη ηεο χπαξμεο ησλ αιιειεμαξηήζεσλ αλάκεζα ζηα ζηνηρεία ηνπ. Ζ κεζνδνινγία απηή είλαη ν θαζνιηθφο ζρεδηαζκφο θαη αζρνιείηαη κε ην ζχλνιν ησλ απφςεσλ ελφο νηθηζκνχ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θπζηθή ηνπ δνκή, αθφκα θαη αλ δελ εθθξάδνληαη άκεζα ζην ρψξν (Αξαβαληηλφο, 2007). Δίλαη θαλεξφ πσο ζηνηρεία ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ εκπεξηέρνληαη ζηηο παξαπάλσ πξνζεγγίζεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη έρεη ηνκεαθφ ραξαθηήξα κηαο θαη ζπρλά πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηεο κειέηεο ζπγθεθξηκέλσλ ζεκαηηθψλ θαηεγνξηψλ. Δπηπιένλ, ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο έρεη ζηνηρεία απφ ηνλ θαζνιηθφ ζρεδηαζκφ κηαο θαη θαηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ δηαηππψλεηαη έλα εληαίν φξακα γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο πνπ ηελ αθνξά ζην ζχλνιν ηεο. Μηα άιιε ζεηξά ηχπσλ ζρεδηαζκνχ αλάκεζα ζηνπο νπνίνπο βξίζθεηαη θαη ν ζηξαηεγηθφο ηαμηλφκεζε ν Βαζερφβελ Λ. (2005) κε βάζε ηα κεζνδνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά. Απηνί είλαη: θαηξηθφο / θαζνιηθφο / πεξηεθηηθφο ζρεδηαζκφο (comprehensive planning) ρεδηαζκφο κε απνζπαζκαηηθέο κηθξνβειηηψζεηο (disjointed incrementalism) 17

18 Μηθηά κνληέια ζρεδηαζκνχ / ζρεδηαζκφο «κηθηήο αλίρλεπζεο» (mixed scanning) πζηεκηθφο ζρεδηαζκφο (systemic planning) ηξαηεγηθφο θαη ηαθηηθφο ζρεδηαζκφο (strategic and tactical planning) ηνρνζεηεκέλνο θαη δηνξζσηηθφο ή «βήκα-πξνο-βήκα» ζρεδηαζκφο (goaloriented or remedial / piecemeal planning) ρεδηαζκφο «κειινληηθήο εηθφλαο» θαη ζρεδηαζκφο «δηαδηθαζίαο» (blueprint planning and process planning) ρεδηαζκφο «δξάζεο ή «ηαρχξπζκνο» ζρεδηαζκφο (action planning speed planning) Γηάθνξεο ζεσξεηηθέο ηνπνζεηήζεηο έρνπλ δηαηππσζεί γηα ηε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ ηξνθνδνηνχκελεο απφ ηελ εθάζηνηε αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηάθξηζε έγθεηηαη ζην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο επηζηεκνληθήο πεξηνρήο ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη φρη ζηηο πξαθηηθέο εθαξκνγέο ηνπ παξά ην γεγνλφο φηη ζεσξία θαη πξαθηηθή αιιεινηξνθνδνηνχληαη (Βαζελρφβελ Λ., 2005). χκθσλα κε ηνλ Μαθξάθε (2010), ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο γίλεηαη αληηιεπηφο σο κηα δηάζηαζε ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ. πγθεθξηκέλα, αλαθεξφκελνο ζην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ εληνπίδεη δχν πξνθιήζεηο πνπ ηζρπξίδεηαη φηη αληηκεησπίδεη ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο θαη αθνξνχλ ηα δχν δηαθνξεηηθά επίπεδα ηνπ ηειεπηαίνπ πνπ είλαη ην ζηξαηεγηθφ θαη ην θαλνληζηηθφ. Ζ πξψηε πξφθιεζε αθνξά ζηε κέξηκλα πνπ θαιείηαη λα δείμεη ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο γηα παξακέηξνπο φπσο ε παξνρή ππνδνκψλ, ε πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ, ηζηνξηθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε δεκηνπξγία ελφο ειθπζηηθνχ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο έηζη ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ νη πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο ζην δηαξθή αληαγσληζκφ. Ζ δεχηεξε πξφθιεζε αθνξά ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ζηηο πνιηηηθέο πνπ αζθνχληαη κέζσ απηήο κηαο θαη ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ε Πνιηηηθή πλνρήο δελ ζεσξείηαη θάηη δεδνκέλν. Αληηζέησο είλαη πνιινί νη πνιέκηνη ηεο. Ζ ρσξνηαμία εξκελεχεηαη σο κηα πξφηαζε πξνο ηελ επηηξνπή γηα ηελ επίηεπμε ελφο ζηφρνπ: Σε δηαηήξεζε ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο ζπλνρήο θαη κεηά ην 2013 κε ηελ εκβάζπλζε θαη εμεηδίθεπζε ηεο κε ρσξνηαμηθά θξηηήξηα. ην ζεκείν απηφ, σο πξνο ηε ζηξαηεγηθή δηάζηαζε ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ, ππεηζέξρεηαη θαη ην δίιεκκα γηα ην πνηα απφ ηηο δχν δηαζηάζεηο (ζηξαηεγηθή ή θαλνληζηηθή) ζα πξέπεη λα επηθξαηήζεη. Καηά ηνλ ζπγγξαθέα, ην δίιεκκα δελ είλαη πνην απφ ηα δχν είλαη θαιχηεξν ψζηε λα 18

19 επηθξαηήζεη κηαο θαη ηζρπξίδεηαη πσο ρξεηάδνληαη θαη ηα δχν αθνχ ιεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο ρσξνηαμηθήο πνιηηηθήο. Σν θξίζηκν εξψηεκα ηψξα είλαη ην αλ έρεη επηηεπρζεί ε εηζαγσγή ζηνηρείσλ ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζην ρσξνηαμηθφ ή έρεη απνδπλακσζεί ε ζπγθεθξηκέλε δηάζηαζε. Μεηά ηα παξαπάλσ ζεσξείηαη ρξήζηκε ε απαξίζκεζε ησλ πξνζδηνξηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ έλαληη ηνπ θαλνληζηηθνχθαζνιηθνχ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαη έπεηηα πνπ ήηαλ πιένλ επδηάθξηηα ηα δχν είδε. Σα πξνζδηνξηζηηθά ζηνηρεία ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζχκθσλα κε ην Μαθξάθε είλαη: Ζ επηθέληξσζε ζε ζεκεία κε ζηξαηεγηθή ζεκαζία γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο ρσξνηαμηθήο πνιηηηθήο. Σν γεγνλφο απηφ εξκελεχεηαη σο κηα ηεξαξρεκέλε θαη ξεαιηζηηθή πξνζέγγηζε ησλ επηδησθφκελσλ ζηφρσλ ζην πιαίζην ζπγθεθξηκέλσλ θαη ππαξθηψλ πεξηνξηζκψλ θαη φρη ζαλ πηνζέηεζε κηαο απνζπαζκαηηθήο θαη λενθηιειεχζεξεο πνιηηηθήο. Ζ έκθαζε ζηνλ επηρεηξεζηαθφ ραξαθηήξα ηνπ ζρεδηαζκνχ πνπ αθνξά ζηελ εζηίαζε ζηε δξάζε θαη ζηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηζπκεηνχ απνηειέζκαηνο. Έηζη κεηψλεηαη ε απφζηαζε αλάκεζα ζην ζρέδην θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Ζ απνθφιιεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο απφ ηελ απνθιεηζηηθή ράξαμε κηαο πνιηηηθήο θαη ηελ παξαγσγή ελφο ζρεδίνπ θαη ε ζηξνθή ηνπ ζηνπο κεραληζκνχο θαηαζθεπήο ζπλαίλεζεο αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο, γλσξίδνληαο φηη ην εχξνο θαη ε θιίκαθα ηεο απνδνρήο είλαη παξάγνληεο πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηελ επηηπρεκέλε εθαξκνγή νπνηνπδήπνηε ζρεδίνπ. Ζ ελίζρπζε ηεο ζπλεξγαζίαο δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα πξάγκα πνπ ζπλεπάγεηαη απφ ηε κηα ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ δπλάκεσλ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα θαη απφ ηελ άιιε ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ ζηφρνπ ηνπ ζρεδηαζκνχ ζηελ ελίζρπζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ. πκπεξαζκαηηθά, ηα ζηξαηεγηθά ζρέδηα δελ έρνπλ δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα αιιά ζπκβνπιεπηηθφ θαη ιακβάλνληαη ππφςε απφ ηηο εκπιεθφκελεο ππεξεζίεο θαη επεξεάδνπλ ηηο δηαδηθαζίεο κε ζθνπφ λα θαζνδεγήζνπλ θαη φρη λα θαζνξίζνπλ ηε δξάζε (Μαθξάθεο, 2010: 1-3). 19

20 1.3. Η ζςμμεηοσική διαδικαζία ζηο ζηπαηηγικό σωπικό ζσεδιαζμό: ο πόλορ και η αποδοηικόηηηα ηηρ ζςζσέηιζη με ηη σωπική διακςβέπνηζη Ζ ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ πξάγκα πνπ είλαη ζαθέο θαη απφ πξνεγνχκελν θεθάιαην. Δίλαη δειαδή ε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ θάλεη ην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ λα δηαθέξεη απφ ηα άιια είδε ζρεδηαζκνχ ζηα νπνία αλ ππάξρεη θάπνηα κνξθή ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, απηφ πξαγκαηνπνηείηαη κε πνιχ έκκεζν ηξφπν. ην παξφλ θεθάιαην επηδηψθεηαη ε πξνζέγγηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ. Γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο αλάιπζεο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηε ζπλέρεηα ζα απνζαθεληζηεί, ζχκθσλα κε ηελ Αλδξεάηνπ (2007), ην φηη ε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε δηάθνξα επίπεδα γεληθά, πνπ φκσο φια απνηεινχλ ή ζα κπνξνχζαλ λα απνηεινχλ ζηάδηα ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ. Σα επίπεδα απηά είλαη: Ζ πιεξνθφξεζε πνπ ζα ζπκβάιιεη ζηελ ηζφξξνπε θαη αληηθεηκεληθή πιεξνθφξεζε ησλ αηφκσλ πνπ ζα πάξνπλ κέξνο ζηε δηαδηθαζία ψζηε λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ην δήηεκα θαη ηηο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. Ζ ζχζθεςε/δηαβνχιεπζε, φπνπ νη εκπιεθφκελνη θνξείο θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν θαινχληαη λα ζρνιηάζνπλ ηηο απνθάζεηο πνπ έρνπλ ήδε ιεθζεί. Ζ ζπδήηεζε, κέζσ ηεο νπνίαο ζα επηηεπρζεί ζπλαίλεζε αλάκεζα ζηηο νκάδεο ησλ ζπκκεηερφλησλ γηα ην δήηεκα πνπ αληηκεησπίδεηαη θαη ζα πξνεηνηκαζηεί ην πξνζρέδην ηεο απφθαζεο. Ο ζπζρεδηαζκφο, πνπ αθνξά ζηηο πξνηάζεηο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ δηαθφξσλ ελαιιαθηηθψλ απφςεσλ ρσξίο φκσο ηελ άκεζε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε ηεο απφθαζεο. Ζ ζπλαπφθαζε, φπνπ φινη νη λφκηκνη ζπκκεηέρνληεο ιακβάλνπλ κέξνο ζηελ απφθαζε. Ζ ιήςε απνθάζεσλ, πνπ απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε κνξθή ζπκκεηνρήο κηαο θαη νη εκπιεθφκελνη θνξείο είλαη πιήξσο ππεχζπλνη γηα ηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη (Αλδξεάηνπ, 2007: 33). 20

21 χκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο είλαη νη «δεκφζηεο ζπδεηήζεηο» (forums) πνπ νξγαλψλνληαη θαη πξαγκαηνπνηνχληαη γηα λα δηεπθνιπλζεί ε ιήςε ησλ απνθάζεσλ θαη ε επηθνηλσλία αλάκεζα ζηελ θπβέξλεζε, ηνπο πνιίηεο, ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο (stakeholders) (κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη επαγγεικαηηψλ), ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ επηζηεκφλσλ εκπεηξνγλσκφλσλ, γηα κηα ζπγθεθξηκέλε απφθαζε ή έλα δήηεκα (Αλδξεάηνπ, 2007: 12). Ζ ζπκκεηνρηθφηεηα, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή, απνξξέεη απφ ηηο απμαλφκελεο πξνζδνθίεο ηνπ θνηλνχ θαη εληζρχεη ηε λνκηκφηεηα ηεο ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηαπηφρξνλα απμάλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κέηξσλ πνπ εθαξκφδνληαη. Χζηφζν, ε ζπκκεηνρηθφηεηα δελ απνηειεί απηνζθνπφ αιιά κηα εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ θαηά ηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ πνπ κε άιια ιφγηα είλαη ε αλάπηπμε ηδηνηήησλ ελφο πνιχπινθνπ κεραληζκνχ πνπ απαξηίδεηαη απφ άηνκα πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο νκάδεο, ελδερνκέλσο κε αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα, γηα ηελ νινθιήξσζε εξγαζηψλ ζε έλα θνηλφ ηνκέα (Αλδξεάηνπ, 2007: 13). ηελ πξνζπάζεηα λα πξνζεγγηζηεί ν ξφινο ηεο ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ηδαληθή είλαη ε αλάδεημή ηνπ κέζσ ηεο πεξηγξαθήο ησλ ζεκειησδψλ ζηφρσλ ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν πξψηνο αθνξά ζηε βειηίσζε ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απνθάζεσλ. Με άιια ιφγηα, πξφθεηηαη γηα ηε δεκηνπξγία εκπηζηνζχλεο θαη θνηλνχ νξάκαηνο κεηαμχ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ πνπ νδεγεί ζηελ πξνζπκία ησλ ηειεπηαίσλ λα πξνζθέξνπλ ηηο ηδέεο ηνπο, ηηο αλάγθεο ηνπο θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δηαζέηνπλ. Γεχηεξν ζηφρν απνηειεί ε επίηεπμε βηψζηκεο αλάπηπμεο ζηελ νπνία ζα νδεγήζεη ε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία ζην ζρεδηαζκφ αθνχ ζα ζπκβάιιεη ζηελ νινθιήξσζε θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη βην-θπζηθψλ παξαγφλησλ ζηηο απνθάζεηο θαη ζηελ εθαξκνγή απηψλ γηα ηελ επίηεπμε αλάπηπμεο πνπ ζα εμππεξεηεί ηηο παξνχζεο θαη ηηο κειινληηθέο γελεέο. Σέινο, ε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία ζηνρεχεη ζηελ εμνκάιπλζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ πνπ ζα επηηχρεη ζηε ζπλέρεηα αμηνπηζηία κεηαμχ ησλ κεξψλ πνπ επεξεάδνληαη, ησλ ρξεζηψλ θαη ησλ ρξεκαηνδνηψλ, δηεξεχλεζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ αμηψλ ηνπ θνηλνχ θαη έπεηηα ζηε δεκηνπξγία απνδνηηθψλ θαη απνηειεζκαηηθψλ πξνγξακκάησλ (Αλδξεάηνπ, 2007: 24). 21

22 Αλαθνξηθά ηψξα κε ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ππνζηεξίδεηαη απφ ηε ζπγγξαθέα φηη ππάξρεη απμεκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα. ε πξψηε θάζε ε ζπκκεηνρηθφηεηα πξνζθέξεη πνιχ ζεκαληηθή πιεξνθνξία θαη πξννπηηθέο γηα ην δήηεκα πνπ αληηκεησπίδεηαη θαη παξάιιεια ζπκβάιιεη ζην γεθχξσκα ηνπ ράζκαηνο αλάκεζα ζηνλ ηξφπν πνπ δηαηππψλεηαη ην πξφβιεκα απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαη ζηνλ ηξφπν πνπ απηφ πξνζεγγίδεηαη απφ εθείλνπο πνπ ζπκκεηέρνπλ κε ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο εκπεηξίεο θαη ελέξγεηεο. Ζ ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ ζπκβάιιεη ζηελ θαιιηέξγεηα θνηλσληθήο ππεπζπλφηεηαο ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ θαη παξάιιεια απνηειεί εγγχεζε γηα ηελ πνιηηηθή αμηνθξαηία ζεβφκελε ηηο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο. Ζ απνδνηηθφηεηα αθφκε, ηεο ζπκκεηνρηθήο δηαδηθαζίαο ζην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ θαίλεηαη απφ ην γεγνλφο φηη νη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη κε απηή ηε δηαδηθαζία είλαη θαηαιιειφηεξεο θαη επξχηεξα απνδεθηέο απφ ην θνηλφ, πνπ νδεγεί ζε απνηειεζκαηηθφηεξεο πνιηηηθέο. Σέινο, ν ζπκκεηνρηθφο ζρεδηαζκφο ζπκβάιιεη ζηελ αλαγλψξηζε θαη επίιπζε ησλ αλεζπρηψλ ηνπ θνηλνχ πξηλ απηέο εμειηρζνχλ ζε ζνβαξά πξνβιήκαηα (Αλδξεάηνπ, 2007: 35). Καζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ην ζέκα ηεο ζπκκεηνρήο είλαη ε ρσξηθή δηαθπβέξλεζε. χκθσλα κε ηνλ Λ. Βαζελρφθελ θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ (2010) νη ζχγρξνλεο ηάζεηο δηαθπβέξλεζεο εθθξάδνπλ κηα γεληθή απνδνθηκαζία ηεο παξαδνζηαθήο θπβέξλεζεο θαη δηνίθεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ρσξηθή δηαθπβέξλεζε ακθηζβεηεί ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξνζεγγίδνληαλ ν ρψξνο θαη ε ξχζκηζή ηνπ ζην παξειζφλ. εηξά ιφγσλ νδήγεζαλ ζηελ αλαδήηεζε λέαο πξνζέγγηζεο πνιηηηθήο γεληθά θαη ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ εηδηθφηεξα. Σέηνηνη ιφγνη είλαη φηη ην νξζνινγηθφ κνληέιν ζρεδηαζκνχ δελ ήηαλ απνηειεζκαηηθφ ζηελ πξάμε, ε αμηνπηζηία ηεο θξαηηθήο ιεηηνπξγίαο πεξλνχζε θξίζε θαη εληείλνληαλ νη πηέζεηο γηα πεξηζζφηεξν ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο. ηα πιαίζηα ηεο παξαπάλσ αλαδήηεζεο ππάξρεη ε θηινδνμία γηα ηελ πξνζέγγηζε ηεο δηαθπβέξλεζεο λα πάξεη ηε ζέζε ηεο παξαδνζηαθήο θπβέξλεζεο θαη ηε ζέζε ηνπ ζπκβαηηθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ρψξνπ λα πάξεη ε ρσξηθή δηαθπβέξλεζε. Σα ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηε ρσξηθή δηαθπβέξλεζε απφ ην ζπκβαηηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ ζχκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή είλαη: Ζ δηνηθεηηθή αλαδηνξγάλσζε Σν άλνηγκα πξνο ηελ θνηλσλία, ε ζπκκεηνρή θαη ε δηαθάλεηα Ο ζπληνληζκφο θαη ε ζπλεξγαζία, θαη 22

23 Ζ ρξήζε λέσλ εξγαιείσλ ξχζκηζεο ηνπ ρψξνπ. 2. Σν ππεξεζληθό πιαίζην ηνπ ζηξαηεγηθνύ ρσξηθνύ ζρεδηαζκνύ Καηεςθύνζειρ ηοπικού ζηπαηηγικού ζσεδιαζμού ζηο πλαίζιο ηηρ ΔΔ. Ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 αλαπηχζζεηαη δξαζηεξηφηεηα γηα ην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ ηνπ ρψξνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη κεξηθά ρξφληα αξγφηεξα, ην 1999 θαηαζηξψζεθε ην ρέδην Αλάπηπμεο Κνηλνηηθνχ Υψξνπ κε θχξην ζηφρν πιαίζην ηε βηψζηκε ρσξηθή αλάπηπμε. Ο ζηξαηεγηθφο ηνπ ραξαθηήξαο είλαη εκθαλήο γηαηί φπσο ππνζηεξίδεη θαη ν Βαζελρφβελ (2009) γηα ην ΑΚΥ δελ πξφθεηηαη απιά γηα ιεπηνκεξή αλάιπζε αιιά γηα κηα νινθιεξσκέλε, πνιπηνκεαθή θαη ελδεηθηηθή ζηξαηεγηθή ρσξνηαμηθήο αλάπηπμεο ε νπνία θηινδνμεί ζηελ ελίζρπζε ηεο ζπλνρήο θαη ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο ησλ εζληθψλ ρσξνηαμηθψλ ζηξαηεγηθψλ, ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ζηελ επίηεπμε βηψζηκεο αλάπηπμεο. Σν ΑΚΥ πξνβιέπεη ηξφπνπο ζπλεξγαζίαο γηα ρσξηθή αλάπηπμε ηφζν ζε επίπεδν ΔΔ, δηεζλέο θαη εζληθφ φζν θαη ζε πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ κέζα απφ ζρέδηα θαη έξγα πνπ αθνξνχλ ζε ηνκεαθέο πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο θαη πνιηηηθέο ησλ ΟΣΑ. Οη ζηφρνη ηνπ ΑΚΥ εμεηδηθεχνληαη ζε 60 επηινγέο πνιηηηθήο γηα ην ρψξν ηεο ΔΔ πνπ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο έρνπλ ρσξηθφ ραξαθηήξα, αθνξνχλ ζε δηάθνξα επίπεδα θαη ηνκείο. Θα αλαθεξζνχλ ελδεηθηηθά δχν, ε κία αθνξά ραξαθηεξηζηηθά ζε ηνπηθφ επίπεδν θαη ε άιιε ζε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ: Δλίζρπζε ελφο πνιπθεληξηθνχ θαη πην εμηζνξξνπεκέλνπ ζπζηήκαηνο κεηξνπνιηηηθψλ πεξηθεξεηψλ, νκάδσλ πφιεσλ θαη δηθηχσλ πφιεσλ κέζσ ζηελφηεξεο ζπλεξγαζία κεηαμχ ηεο δηαξζξσηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο γηα ηα δηεπξσπατθά δίθηπα (ΓΔΓ), θαζψο θαη κέζσ ηεο βειηίσζεο ζπλδέζεσλ κεηαμχ δηεζλψλ/εζληθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ/ηνπηθψλ δηθηχσλ κεηαθνξάο. (επηινγή πνιηηηθήο 2) Καιχηεξνο ζπληνληζκφο ηεο πνιηηηθήο ρσξηθήο αλάπηπμεο θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ ρξήζεσλ γεο κε ην ζρεδηαζκφ ησλ κεηαθνξψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ. (επηινγή πνιηηηθήο 30) 23

24 Παξφια ηαχηα, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή, δηαπηζηψλνληαλ ε αλάγθε γηα πξφζζεηε ρσξνηαμηθή αλάιπζε ζε επξσπατθφ επίπεδν, ηππνιφγεζε πεξηθεξεηψλ, κειέηε ηάζεσλ θαη πξνεηνηκαζία ζελαξίσλ γηα ην κέιινλ. Έηζη, ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο απνπεηξάζεθε έλα εγρείξεκα ζρεδηαζκνχ παξάιιειν κε ην ΑΚΥ θαη κε πξσηνβνπιία ηεο Δπξσπατθήο πλδηάζθεςεο Τπνπξγψλ Πεξηθεξεηαθνχ ρεδηαζκνχ ζπληάρζεθε ην ρέδην CEMAT (2000) κε ηίηιν «Καηεπζπληήξηεο Αξρέο γηα ηε Βηψζηκε Υσξηθή Αλάπηπμε ηεο Δπξσπατθήο Ζπείξνπ» (Βαζελρφβελ, 2009: 24-28). Αξρή ηνπ ζρεδίνπ απηνχ, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή, απνηειεί ε ππνρξέσζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ζηελ Δπξψπε λα ζπλνδεχεηαη απφ πνιηηηθέο βηψζηκεο ρσξηθήο αλάπηπμεο. Πξέπεη έπεηηα λα εληζρπζεί ε ηνπηθή θαη πεξηθεξεηαθή δεκνθξαηία κε ηζφξξνπε ρσξηθή αλάπηπμε θαη λα ηνληζζεί ε ζεκαζία ηεο ζπκβνιήο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ζην ζπληνληζκφ θνηλψλ, Δπξσπατθψλ ζηξαηεγηθψλ ρσξηθήο αλάπηπμεο. Σέινο, αξρή ηνπ ρεδίνπ CEMAT είλαη ε ελίζρπζε δη-δπξσπατθήο, δηαπεξηθεξεηαθήο θαη δηα-ζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηελ ρσξηθή αλάπηπμε (Βαζελρφβελ, 2009: 24-28). Οη αξρέο ζρεδηαζκνχ θαη πνιηηηθήο ηνπ CEMAT 2000 γηα βηψζηκε αλάπηπμε είλαη: 1. Πξνψζεζε ρσξηθήο ζπλνρήο, κέζσ πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο. 2. Αλάπηπμε κέζσ ιεηηνπξγηψλ ησλ πφιεσλ θαη ζρέζε πφιεσλ ππαίζξνπ. 3. Ηζφξξνπε πξνζπειαζηκφηεηα. 4. Πξφζβαζε ζε πιεξνθνξία θαη γλψζε. 5. Μείσζε πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ. 6. Πξνζηαζία θπζηθψλ πφξσλ θαη θπζηθήο θιεξνλνκηάο. 7. Δλίζρπζε πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο σο παξάγνληα αλάπηπμεο. 8. Αλάπηπμε ελεξγεηαθψλ πφξσλ θαη αζθάιεηα. 9. Δλζάξξπλζε πνηνηηθνχ, βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ. 10. Πξφιεςε ζπλεπεηψλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ. Αλαγθαία θξίλεηαη αθφκε, ε ρσξηθή αλάπηπμε θαηά ηχπν πεξηνρήο, λα δηαηππψλνληαη δειαδή πξνηάζεηο θαηά ηχπν πεξηνρήο, πνπ είλαη: Πνιηηηζηηθά «ηνπία» Αζηηθέο πεξηνρέο 24

25 Αγξνηηθέο πεξηνρέο Οξεηλέο πεξηνρέο Παξάθηηεο θαη λεζησηηθέο πεξηνρέο Δπξψ-δηαδξφκνπο (Euro-corridors) Πεδηάδεο πιεκκπξψλ Δγθαηαιεηκκέλεο βηνκεραληθέο θαη ζηξαηησηηθέο εγθαηαζηάζεηο Γηαζπλνξηαθέο δψλεο (Βαζελρφβελ, 2009: 24-28) 2.2. Απσέρ - καηεςθύνζειρ ηοπικού ζηπαηηγικού ζσεδιαζμού ζηα πλαίζια ηος ΟΗΔ. ην πιαίζην ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ΟΖΔ) ηψξα, νη θαηεπζχλζεηο πνπ δίλνληαη ζρεηηθά κε ην ζηξαηεγηθφ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ πεξηγξάθνληαη ζηελ Σνπηθή Αηδέληα 21 (LA21) πνπ νπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα ην 28 ν θεθάιαην ηεο Γηάζθεςεο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ζην Ρίν Νηε Σδαλέηξν ην Οη θαηεπζχλζεηο απηέο ζηελ νπζία αθνξνχλ ζε κηα θνηλσληθά επξεία, ηνπηθή θαη ζπκκεηνρηθή πξνζπάζεηα πνπ θαηεπζχλεηαη απφ ηελ θπβέξλεζε ψζηε λα εγθαηαζηαζεί κηα αλαιπηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ θνηλσληθή επκάξεηα, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ νηθνλνκηθή αθκή. Απηφ πξνυπνζέηεη ηε ζχκπξαμε ζρεδηαζκνχ θαη δξάζεο αλάκεζα ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή ζθαίξα. Οη βαζηθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζηξαηεγηθή ηεο Σνπηθήο Αηδέληαο 21 είλαη: Ζ ζπκκεηνρή νιφθιεξεο ηεο θνηλσλίαο (δεκφηεο, δεκνηηθέο αξρέο, επηρεηξήζεηο θαη άιινη παξάγνληεο) Ζ εθηίκεζε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ παξφληνο Ζ ζέζε ζηφρσλ γηα επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζθνπψλ, θαη Ο έιεγρνο θαη ε αμηνιφγεζε (Καξνπνχινπ, 2009: 35, 36). χκθσλα κε ηελ Neil (2002) θαη ην έγγξαθν ηνπ νξγαληζκνχ ARIES Education for Sustainability in Local Government: What is Local Agenda 21? (εθπαίδεπζε γηα ηε βησζηκφηεηα ζε επίπεδν ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο: Ση είλαη ε Σνπηθή Αηδέληα 21;) ε ηνπηθή Αηδέληα 21 (LA21) νξίδεηαη σο ε πξνψζεζε κηαο ζπκκεηνρηθήο, 25

26 καθξνπξφζεζκεο δηαδηθαζίαο ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ πνπ ζπκβάιιεη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ απφ ηηο ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο, ησλ ηνπηθψλ πξνηεξαηνηήησλ θαη ζηελ εθαξκνγή καθξνπξφζεζκσλ ζρεδίσλ δξάζεο. Απηέο νη δηαδηθαζίεο πξνζθέξνπλ ηδαληθέο ζπλζήθεο γηα ηελ εμνηθείσζε κε ηελ έλλνηα ηεο ζπκκεηνρηθφηεηαο αθνχ νη ζπκκεηέρνληεο ζπδεηνχλ ηα νξάκαηα γηα ην κέιινλ βαζηζκέλνη ζηελ ζπλεξγαζία αλάκεζα ηνπο (θπβέξλεζε, εθπξφζσπνη βηνκεραλίαο θαη άιιεο θνηλνηηθέο νκάδεο) (Neil, 2002: 52-60). Οη ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο, ζχκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή, πξέπεη λα δξνπλ σο δηαδηθαζίεο εθκάζεζεο δηπιήο θαηεχζπλζεο. Αθ ελφο, ε ζρεδηαζηηθή νκάδα καζαίλεη απφ ηνπο πνιίηεο θαη απφ ηηο ηνπηθέο, πνιηηηθέο, θνηλνηηθέο, επηρεηξεζηαθέο θαη βηνκεραληθέο νξγαλψζεηο ζρεηηθά κε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηε δηακφξθσζε ησλ θαηαιιειφηεξσλ ζηξαηεγηθψλ. Αθεηέξνπ, είλαη γεγνλφο φηη νη ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο απμάλνπλ ηελ ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ζέκαηα βηψζηκεο αλάπηπμεο (Neil, 2002: 52-60). Σα πέληε πεδία δξάζεο ζε κηα δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ζχκθσλα κε ηελ Σνπηθή Αηδέληα 21 φπσο νξίδνληαη ζην «Ζ θνηλσλία καο : Σν κέιινλ καο» (Our Community, Our Future: A guide to Local Agenda 21): Πεδίν δξάζεο 1: «Πξνεηνηκάδνληαο ην έδαθνο», πξνζδηνξηζκφο ηεο νκάδαο εξγαζίαο, ησλ ζηξαηεγηθψλ θαη ησλ πφξσλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο Σνπηθήο Αηδέληαο 21 κε ηελ ππνζηήξημε ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Πεδίν δξάζεο 2: «Γνκψληαο ηηο ζπλεξγαζίεο», θξνληίζηε γηα ηελ εμαζθάιηζε ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ επηπέδνπ γλψζεο απφ ηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη αλαπηχμηε ηξφπνπο θαη κέζα γηα ηελ πεξαηηέξσ ελεκέξσζε θαη ζπκκεηνρή. Πεδίν δξάζεο 3: «Καζνξηζκφο ηνπ νξάκαηνο, ησλ επηζπκηψλ ηεο θνηλσλίαο, ησλ ζηφρσλ θαη ησλ δεηθηψλ», θαζνξίζηε ηη επηζπκνχλ λα επηηχρνπλ ε νκάδα εξγαζίαο θαη ε θνηλσλία, πεξηγξάθνληαο αλαιπηηθά ην φξακα ηεο θνηλσλίαο κε δείθηεο θαη ζηφρνπο. Πεδίν δξάζεο 4: «Γηαηχπσζε εγγξάθσο ηνπ ηνπηθνχ ζρεδίνπ δξάζεο», πξνεηνηκάζηε κηα ιίζηα ελεξγεηψλ πνπ ζα αλαιάβεη ε νκάδα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε θάζε ζηφρνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο, ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ θάζε ζπκκεηέρνληνο ζην ζρέδην (Neil, 2002: 52-60). 26

27 Απφ ηελ ίδηα δηάζθεςε, ζην Ρίν, ζχκθσλα κε ηε Θσίδνπ (2006) ζηελ ελφηεηα Κνηλσληθέο θαη Οηθνλνκηθέο Γηαζηάζεηο ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο πεξηιακβάλεηαη ε πξνψζεζε ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο ησλ Οηθηζκψλ. Απηφ ην ζεκείν ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελφηεηαο ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε ηεο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο θαη πεξηβαιινληηθήο πνηφηεηαο ησ νηθηζκψλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο δηαβίσζεο θαη εξγαζίαο φισλ θαη ηδηαίηεξα ησλ θησρψλ ζηηο αζηηθέο θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο. χκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή, ε πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ησλ νηθηζκψλ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζε νρηψ ηνκείο δξάζεο: 1. Παξνρή θαηάιιεινπ ηχπνπ δηαβίσζεο γηα φινπο 2. Βειηίσζε ηεο δηαρείξηζεο ησλ νηθηζκψλ 3. Πξνψζεζε βηψζηκνπ ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ησλ ρξήζεσλ γεο 4. Πξνψζεζε ηεο νινθιεξσκέλεο παξνρήο πεξηβαιινληηθήο ππνδνκήο: λεξφ, απνρέηεπζε, δηαρείξηζε πγξψλ θαη ζηεξεψλ απνβιήησλ 5. Πξνψζεζε βηψζηκσλ ζπζηεκάησλ ελέξγεηαο θαη κεηαθνξάο ζηνπο νηθηζκνχο 6. Πξνψζεζε ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ησλ νηθηζκψλ ζε πεξηνρέο πνπ δηαηξέρνπλ θηλδχλνπο θαηαζηξνθψλ 7. Πξνψζεζε βηψζηκσλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο θαηαζθεπαζηηθήο βηνκεραλίαο, θαη 8. Πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ θαη δεκηνπξγία ηθαλνηήησλ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νηθηζκψλ χκθσλα κε ηε Θσίδνπ (2006), ν ξφινο ηνπ ΟΖΔ ζηελ θαζηέξσζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο σο επηζηεκνληθνχ φξνπ θαη θπξίσο σο ζηφρνπ πνιηηηθήο δηεζλψλ νξγαληζκψλ, εζληθψλ θαη ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ θαη πνιηηηθψλ νκάδσλ, είλαη θαζνξηζηηθφο. Καζνξηζηηθή ζεσξείηαη αθφκα ε έκθαζε πνπ δίλεη ε Δπηηξνπή Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηνπο νηθηζκνχο ζηελ θαιή αζηηθή δηαθπβέξλεζε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Αηδέληα, δειαδή γηα ηε κείσζε ηεο θηψρεηαο θαη ηε βηψζηκε αλάπηπμε ζηηο πφιεηο. χκθσλα κε ηελ ίδηα επηηξνπή, αζηηθή δηαθπβέξλεζε είλαη «ην ζχλνιν ησλ πνηθίισλ ηξφπσλ πνπ ηα άηνκα θαη νη θνξείο ζεζκνί ηφζν ηδησηηθά φζν θαη δεκφζηα, ζρεδηάδνπλ θαη αληηκεησπίδνπλ ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ πφιε». Ζ θαιή αζηηθή δηαθπβέξλεζε πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ αξρή ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, εμαζθαιίδεη ηελ πξφζβαζε φισλ ζηα απαξαίηεηα γηα ηε δσή ζηελ πφιε θαη παξέρεη ζηνπο πνιίηεο ηνλ ηξφπν λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο γηα ηε βειηίσζε 27

28 ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ηνπο θαηάζηαζεο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαιήο αζηηθήο δηαθπβέξλεζεο ζπλνςίδνληαη ζε: 1. Βησζηκφηεηα ζε φιεο ηηο πιεπξέο ηεο αζηηθήο αλάπηπμεο. 2. Απνθέληξσζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ πφξσλ. 3. Ηζφηεηα πξφζβαζεο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ 4. Απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ παξνρή δεκφζησλ ππεξεζηψλ θαη ζηε πξνψζεζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο 5. Γηαθάλεηα ζηελ ππεπζπλφηεηα απηψλ πνπ δεκηνπξγνχλ ηηο πνιηηηθέο θαη φισλ ησλ εθπξνζψπσλ δηαθφξσλ ζπκθεξφλησλ 6. Πνιηηηθή δέζκεπζε θαη ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, θαη 7. Αζθάιεηα ησλ αηφκσλ θαη ην πεξηβάιινληνο ηνπο. Ζ αλάιπζε ησλ δχν παξαπάλσ θεθαιαίσλ αλέδεημε ηηο θαηεπζχλζεηο θαη ην πιαίζην ηεο ΔΔ θαη ηνπ ΟΖΔ πνπ έρνπλ ηνπηθφ ζηξαηεγηθφ ραξαθηήξα. Παξαηεξήζεθε φηη ε πιεηνςεθία ησλ θαηεπζχλζεσλ αθνξνχλ ζηελ πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Αμίδεη λα παξαηεξεζεί ν ξφινο πνπ ζχκθσλα κε ηελ Σνπηθή Αηδέληα 21 έρεη ε ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο κηαο θαη ηελ θαηαηάζζεη έλα απφ ηα ηέζζεξα πεδία δξάζεο ζε κηα δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ θαη γεληθά πξνσζεί ηε ζπκκεηνρηθφηεηα κέζα απφ ηηο αξρέο ηεο Παπαδείγμαηα εθαπμογήρ ηοπικού ζηπαηηγικού ζσεδιαζμού ζε σώπερ ηηρ ΔΔ. Απφ ηα παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ηνπηθνχ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε ρψξεο ηεο ΔΔ πνπ ζα κειεηεζνχλ ζ απηφ ην θεθάιαην, ζα δνζεί έκθαζε ζηε κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηφρσλ. α) Σν ζρέδην ηνπ Λνλδίλνπ ηξαηεγηθή ρσξηθήο αλάπηπμεο γηα έλα θαιχηεξν Λνλδίλν. Σν ζρέδην απηφ εθπνλήζεθε γηα ην Λνλδίλν θαηά ην έηνο 2010, ζαλ απνηέιεζκα δηαβνπιεχζεσλ θαη αληηθαηάζηαζε ηνπ πθηζηάκελνπ ζρεδίνπ θαη ν πξνγξακκαηηζκφο 28

29 ηνπ θηάλεη ζην 2031, δειαδή πέληε ρξφληα αξγφηεξα απφ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηνπ πξνεγνχκελνπ. Ζ επζχλε εθπφλεζήο ηνπ αλήθεη ζην Γήκαξρν ηνπ Λνλδίλνπ θαη ζηνπο άιινπο ηξηάληα δχν δήκνπο ηνπ Λνλδίλνπ. ηελ εηζαγσγή απηνχ ηνπ ζρεδίνπ πεξηγξάθεηαη ν ζθνπφο ηνπ, ην ζρέδην πνπ ζα αληηθαηαζηήζεη, ζε ηη έγγξαθα θαη πεγέο βαζίδεηαη θαη ε ζρέζε ηνπ κε ην πθηζηάκελν ζρέδην. Αθνινπζεί έλα θεθάιαην κε ην πεξηερφκελν θαη ηε ζηξαηεγηθή ζην νπνίν ζχκθσλα κε ηελ πξνεγνχκελε εκπεηξία νξίδνληαη ηα ζέκαηα πνπ ην ζρέδην νθείιεη λα αληηκεησπίζεη. Σα παξαπάλσ ζέκαηα είλαη δέθα θαη γηα ην θαζέλα απφ απηά πεξηγξάθεηαη ν ζηφρνο θαη εμεγνχληαη νη ιφγνη πνπ ηα θάλνπλ λα ρξήδνπλ αληηκεηψπηζεο. ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ, ν δήκαξρνο δηαηππψλεη ην φξακα γηα ην Λνλδίλν, έμη εηδηθνχο ζηφρνπο θαη ηελ πνιηηηθή 1.1 ην θεθάιαην πνπ αθνινπζεί (ε πεξηνρή ηνπ Λνλδίλνπ - London s Place) νξίδνληαη νη πνιηηηθέο πνπ ζα ππνζηεξίμνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ νξάκαηνο ηνπ Γεκάξρνπ θαη ησλ έμη εηδηθψλ ζηφρσλ νξίδνληαο ηε ρσξηθή ζηξαηεγηθή. Ζ ζεκαηηθή απηή ελφηεηα πεξηιακβάλεη δεθανρηψ πνιηηηθέο θαη έπεηηα απφ αλάιπζε θαη δηαβνχιεπζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη γηα ηελ θαζεκηά, δηαηππψλεηαη ε ζηξαηεγηθή ηεο θαη νη ζρεηηθέο κε απηήλ ζρεδηαζηηθέο απνθάζεηο. Ζ ηειεπηαία δηαδηθαζία (αλάιπζε δηαβνχιεπζε ζηξαηεγηθή ζρεδηαζηηθέο απνθάζεηο) πξαγκαηνπνηείηαη γηα ηνλ αξηζκφ ησλ πνιηηηθψλ πνπ πεξηιακβάλεη θαζέλα απφ ηα αθφινπζα θεθάιαηα: o Οη άλζξσπνη ηνπ Λνλδίλνπ (London s people) o Ζ νηθνλνκία ηνπ Λνλδίλνπ (London s economy) o Ζ κέξηκλα ηνπ Λνλδίλνπ γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή (London s response to climate change) o Οη κεηαθνξέο ηνπ Λνλδίλνπ (London s transport) o Οη πεξηνρέο θαηνηθίαο θαη νη θελνί ρψξνη ηνπ Λνλδίλνπ (London s living places and spaces) 29

30 ην φγδνν θεθάιαην, ηψξα, πεξηγξάθεηαη ν ηξφπνο εθαξκνγήο, ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ε αμηνιφγεζε ηνπ ζρεδίνπ. Ζ εθαξκνγή πξαγκαηνπνηείηαη κε ζπλεξγαζία ηεο θπβέξλεζεο, άιισλ νξγαληζκψλ, ηδησηψλ θαη θνηλσληθψλ εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ. Ο πξνγξακκαηηζκφο γίλεηαη νξίδνληαο ηηο ππνρξεψζεηο πνπ ν θάζε ζπκκεηέρσλ αλαιακβάλεη θαη ηα εξγαιεία πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη. ην ηέινο νξίδνληαη νη δξάζεηο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ αλά ζεκαηηθή ελφηεηα. β) ηξαηεγηθφ ζρέδην, ε πφιε Πάξζκπνξν ηεο θνηίαο (Strategic Plan, Town of Parrsboro Scotia) Γηα ηελ εθπφλεζε απηνχ ηνπ ζρεδίνπ ζπζηάζεθε ε Δπηηξνπή ηξαηεγηθνχ ρεδηαζκνχ απνηεινχκελε απφ εθπξνζψπνπο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ηεο επηρεηξεκαηηθήο θνηλφηεηαο, ησλ ηνπηθψλ νξγαληζκψλ θαη ηεο θνηλσλίαο γεληθφηεξα. Ζ δηαδηθαζία μεθίλεζε κε ηνπο θαηνίθνπο λα θαινχληαη λα δηαηππψζνπλ πψο ζα ήζειαλ λα είλαη ε πεξηνρή - θνηλσλία ηνπο ζε δέθα ρξφληα. Απηφ, πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε βνήζεηα ηξηαληαπέληε δηαηππσκέλσλ ζεκάησλ. χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ηεο θνηλσλίαο, δηαηππψζεθε φξακα γηα ηελ πφιε. Έπεηαη ε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ. Έλαο πεξηθεξεηαθφο νξγαληζκφο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο απφ θνηλνχ κε ηνπο θαηνίθνπο, κέζσ ζπλαληήζεσλ, δηαηχπσζαλ ηελ αλάιπζε swot ζπλνιηθά, ρσξίο δηάθξηζε ζεκαηηθψλ θαηεγνξηψλ. Απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε, ε επηηξνπή θαηέιεμε ζε εθηά ζηξαηεγηθά ζέκαηα θιεηδηά: o Δλεκέξσζε θαη ζπκκεηνρή πνιηηψλ o Παιηξξνηαθή ελέξγεηα o Σνπξηζκφο o Αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθφηεηαο o πλεηαηξηζκνί o Κνηλσληθέο εμππεξεηήζεηο o Αλζξψπηλν δπλακηθφ ε επφκελεο ζπλαληήζεηο δηαβνπιεχζεσλ, ηα δεηήκαηα θιεηδηά εμεηδηθεχηεθαλ ζε ζηφρνπο. ην επφκελν βήκα ην θάζε δήηεκα θιεηδί δηαηππψλεηαη ζαλ θνηλσληθφο ζηφρνο (goal) θαη νξίδνληαη δξάζεηο γηα θάζε ζηφρν. 30

31 Ζ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο ηψξα, μεθηλά απφ ηελ επηηξνπή θαη δηεπζχλεηαη απφ έλαλ αλεμάξηεην νξγαληζκφ ν νπνίνο ππνβάιιεη εθζέζεηο αλαθνξέο ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. ην 1 ν παξάξηεκα θαίλεηαη αλαιπηηθά ε αμηνιφγεζε swot θαη ν ηξφπνο πνπ πξνζδηνξίζηεθαλ είθνζη δχν εξσηήκαηα πςειήο πξνηεξαηφηεηαο. ην 2 ν παξάξηεκα πεξηγξάθεηαη ην πξνθίι ηεο θνηλσλίαο ηνπ Πφξζνκπνξν (πνιηηηζκφο, θνηλσληθέο εμππεξεηήζεηο, αλαςπρή, θαηνηθία, θπζηθνί πφξνη). 3. Ο ζηξαηεγηθόο ρσξηθόο ζρεδηαζκόο ζην ηνπηθό επίπεδν ζηελ Διιάδα Η εμθάνιζη ηος ζηπαηηγικού σωπικού ζσεδιαζμού ζηην Δλλάδα: αναγκαιόηηηα και ζσέζη με λοιπέρ μοπθέρ σωπικού ζσεδιαζμού. Γηα ηνλ εληνπηζκφ, ζην θεθάιαην απηφ, ηεο εκθάληζεο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ Διιάδα, είλαη αλαγθαία ε ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. χκθσλα κε ηνλ Καπθαιά (2008), ζηελ Διιάδα, φπσο θαη ζηελ Δπξψπε ν ρσξηθφο ζρεδηαζκφο έρεη δχν βαζηθέο ζπληζηψζεο, ηνλ πνιενδνκηθφ θαη ην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ, κε ηελ ηειεπηαία λα εκθαλίδεηαη πξψηε ηζηνξηθά. Ζ πξψηε επίζεκε πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο πιαηζίνπ πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ ζεκεηψλεηαη ην 1923 κε ην λνκνζεηηθφ δηάηαγκα «Πεξί ρεδίσλ Πφιεσλ, Κσκψλ, πλνηθηζκψλ ηνπ Κξάηνπο θαη νηθνδνκήο απηψλ» κε θαλνληζηηθφ ραξαθηήξα ζρεηηθά κε ηνπο φξνπο δφκεζεο. Ζ ρσξνηαμηθή ζπληζηψζα εκθαλίδεηαη ζηελ Διιάδα πνιχ αξγφηεξα κε ην λφκν 360/1976 ν νπνίνο εηζάγεη λνκηθέο ξπζκίζεηο γηα ην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη γίλεηαη απφπεηξα ζπζρέηηζεο ηνπ κε ηνλ πνιενδνκηθφ. Ζ δεθαεηία ηνπ 1980, γεληθά, ζπλδέεηαη κε έληνλε πξνζπάζεηα γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ απφ ηε κηα θαη ηε δηάξζξσζε ελφο ζπζηήκαηνο αλαπηπμηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ απφ ηελ άιιε έπεηηα απφ ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηελ ΔΟΚ. Σελ επφκελε δεθαεηία ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ εηζάγεηαη ε πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε. Καηά ηελ ίδηα δεθαεηία, ςεθίζηεθαλ δχν βαζηθνί λφκνη πνπ έρνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζην 31

32 πιαίζην ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ. Σν 1997 κε ην λφκν 2508/1999 ξπζκίδεηαη ε πνιενδνκηθή ζπληζηψζα γηα ηε «Βηψζηκε νηθηζηηθή αλάπηπμε ησλ πφιεσλ θαη ησλ νηθηζκψλ», ελψ ε ζηξαηεγηθή δηάζηαζε, ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ εκθαλίδεηαη ζην λφκν 2742/1999 γηα ην «Υσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ αεηθφξν αλάπηπμε». Με ηνλ ηειεπηαίν ηέζεθαλ νη βαζηθνί άμνλεο γηα ην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ, ζχκθσλα κε ηηο αληίζηνηρεο θαηεπζχλζεηο ηνπ ΑΚΥ. Οη θαηεπζχλζεηο απηέο αθνξνχλ: 1) ζηε ρσξηθή νξγάλσζε ησλ βαζηθψλ εζληθψλ πφισλ θαη αμφλσλ αλάπηπμεο, φπσο θαη ησλ δηεζλψλ θαη δηαπεξηθεξεηαθψλ εηζφδσλ ππιψλ θαη δηαζπλδέζεσλ ηεο ρψξαο, 2) ζηε ρσξηθή δηάξζξσζε ησλ δηθηχσλ ππνδνκψλ θαη κεηαθνξψλ ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο, φπσο θαη ησλ θφκβσλ δηεπξσπατθήο αθηηλνβνιίαο, 3) ζηε ρσξηθή δηάξζξσζε, εμεηδίθεπζε θαη ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ησλ παξαγσγηθψλ ηνκέσλ, 4) ζην ξφιν ησλ κεηξνπνιηηηθψλ θαη άιισλ ζεκαληηθψλ αζηηθψλ θέληξσλ θαη ηε ζχλδεζε κε ηελ ελδνρψξα ηνπο, ζηε ρσξηθή δηάξζξσζε ηνπ αζηηθνχ δηθηχνπ θαη ζηε ρσξηθή νξγάλσζε ηνπ νξεηλνχ, αγξνηηθνχ, παξάθηηνπ θαη λεζησηηθνχ ρψξνπ, 5) ζηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο πνηθηινκνξθίαο ηεο ππαίζξνπ, ηεο εζληθήο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ζηε ζπλεηή δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, 6) ζηε γεσγξαθηθή αλαζπγθξφηεζε ηεο ρψξαο γηα ηε δεκηνπξγία βηψζηκσλ δηνηθεηηθψλ θαη αλαπηπμηαθψλ δηαπεξηθεξεηαθψλ ελνηήησλ. Μεηαμχ άιισλ ν λφκνο 2742/1999 πξνβιέπεη ηελ εθπφλεζε Γεληθνχ Πιαηζίνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο ζην νπνίν νξίδνληαη εηδηθέο βαζηθέο θαηεπζχλζεηο θαη πξνηεξαηφηεηεο πνπ δελ απεπζχλνληαη κφλν ζε δεηήκαηα ρσξηθήο αλάπηπμεο αιιά ζηηο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ε ρψξα εμ αηηίαο ηεο δηαδηθαζίαο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη δηεχξπλζεο, ηελ εθπφλεζε Δηδηθψλ Πιαηζίσλ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο κε ηα νπνία εμεηδηθεχνληαη ή ζπκπιεξψλνληαη νη θαηεπζχλζεηο ησλ πξνεγνχκελσλ, ηελ εθπφλεζε Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο πνπ θαηαξηίδνληαη γηα θάζε πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο θαη ππνδεηθλχνπλ εηδηθφηεξα ηηο θαηεπζχλζεηο γηα ηε ρσξηθή δηάζξσζε ησλ δηθηχσλ θαη ππεξεζηψλ δηνηθεηηθήο, θνηλσληθήο θαη ηερληθήο ππνδνκήο πεξηθεξεηαθνχ θαη δηαλνκαξρηαθνχ ελδηαθέξνληνο αιιά θαη ηηο θαηεπζχλζεηο γηα ηε δηνηθεηηθή θαη νηθνλνκηθή αλαζπγθξφηεζε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ρψξνπ. Πεξηιακβάλνπλ θαηεπζχλζεηο θαη πξνγξακκαηηθά πιαίζηα γηα ηε ρσξνζέηεζε ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη γηα ηελ ηζφξξνπε θαη αεηθφξν 32

33 δηάξζξσζε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ νηθηζηηθνχ δηθηχνπ αιιά θαη βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ πξνζηαζία, δηαηήξεζε θαη αλάδεημε ηεο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο πεξηθέξεηαο (Καπθαιάο, 2008: ). ηελ εμειηθηηθή πνξεία ηνπ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ήηαλ θαλεξή, θαη σο έλα βαζκφ ίζσο είλαη αθφκα, ε απνπζία ηεο ζηξαηεγηθήο δηάζηαζεο κε κηα ζεηξά απφ ραξαθηεξηζηηθά λα ην επηβεβαηψλνπλ φπσο ε πιεζψξα λφκσλ θαη θαλνληζκψλ, ν ζπγθεληξσηηθφο, θαλνληζηηθφο θαη ηεξαξρηθφο ραξαθηήξαο, ην ρακειφ επίπεδν δεκφζηαο ζηήξημεο θαη πιεξνθφξεζεο, ε έιιεηςε απνηειεζκαηηθψλ κεραληζκψλ παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ θαη νη άηππεο αλαπηπμηαθέο πξαθηηθέο (Καπθαιάο, 2008: ) Θεζμικό πλαίζιο ηος ζηπαηηγικού σωπικού ζσεδιαζμού ζε ηοπικό επίπεδο ζηην Δλλάδα και άλλα είδη ζσεδιαζμού ζηο ίδιο επίπεδο. ηελ αξρή απηήο ηεο ελφηεηαο επηιέρζεθε λα παξαηεζεί έλαο πίλαθαο φπνπ θαίλνληαη ηα είδε ζηξαηεγηθψλ ζρεδίσλ ζηελ Διιάδα αλεμάξηεηα απφ ην επίπεδν ζρεδηαζκνχ (ηνπηθφ, κεηξνπνιηηηθφ, πεξηθεξεηαθφ) θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαζελφο. 33

34 ηξαηεγηθά ρέδηα ζηελ Διιάδα Δηζαγσγή λέσλ ηδεώλ πκκεηνρή θνξέσλ Πξνζέγγηζε δεηήκαηνο Καζνξηζκόο πεξηερνκέλνπ Απόδεημε ζηξαηεγηθνύ ραξαθηήξα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνύ ρεδηαζκνύ θαη Αεηθόξνπ Αλάπηπμεο Ρπζκηζηηθά ρέδηα Μεηξνπνιηηηθώλ Πεξηνρώλ ηξαηεγηθά ρέδηα Αζήλαο Θεζ/λίθεο ηξαηεγηθά ρέδηα ζε επίπεδν Ννκνύ ηξαηεγηθά ρέδηα ζε επίπεδν ΟΣΑ Τηνζέηεζε αξρώλ βηώζηκεο αλάπηπμεο Πεξηβιινληηθή δηάζηαζε Έλλνηα ρσξηθήο αλάπηπμεο Δλζσκάησζε αξρώλ Β.Α. ζην πεξηερόκελν θαη ηε δηαδηθαζία - έκθαζε ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνύ - βήκα πξνο βήκα αλάπηπμε θαη εθαξκνγή Υξήζε ηερλνινγηθώλ επηηεπγκάησλ Καιύπηνπλ ηα θελά ηνπ πεξηθεξεηαθνύ ζρεδηαζκνύ Όρη άκεζε ζπκκεηνρή Πξνώζεζε εκπινθήο θνξέσλ Δκπινθή θνξέσλ Καζνιηθή πξνζέγγηζε Καζνιηθή πξνζέγγηζε Καζνιηθή πξνζέγγηζε Θεκαηηθή πξνζέγγηζε Θεκαηηθή πξνζέγγηζε Πξνβιέπεηαη από ηε λνκνζεζία ύζηαζε νξγαληζκώλ πνπ θαζνξίδνπλ ην πεξηερόκελν ύζηαζε νξγαληζκώλ πνπ θαζνξίδνπλ ην πεξηερόκελν ύζηαζε νξγαληζκώλ πνπ θαζνξίδνπλ ην πεξηερόκελν Απνηέιεζκα απζόξκεησλ πξσηνβνπιηώλ - εμεηδίθεπζε αλάινγα κε ην ζθνπό θαη ην πιαίζην έληαμεο ηνπο Μέζσ απηώλ πξνζδηνξίδνληαη (15εηία) νη πξνηεξαηνηεηεο θαη νη ζηαηεγηθέο επηινγέο - πξόβιεςε γηα κειέηε ησλ πεξαγόλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ καθξνπξόζεζκε αλάπηπμε θαη δηάξζξσζε Οη γεληθόηεξνη θαη εηδηθόηεξνη ζηόρνη αληηζηνηρνύλ ζηελ επηινγή αρώλ θαη αμηώλ ελόο ζηξαηεγηθνύ ζρεδίνπ Ηεξάξρεζε πξνηεξαηνηήησλ ζε καθξνπξόζεζκν θαη άκεζν ρξνληθό νξίδνληα Δπηινγή ηεζζάξσλ αμόλσλ πξνηεξαηόηεηαο Βαζηθή απνζηνιή ηνπο λα απνηειέζνπλ ζηξαηεγηθά εξγαιεία ζρεδηαζκνύ πνπ ζπκβάιινπλ ζηε βηώζηκε θαη καθξνρξόληα αλάπηπμε Αμηνιόγεζε swot - δηαηύπσζε αλαπηπμηαθνύ νξάκαηνο & θαηεπζπληήξησλ αξρώλ - πξνζδηνξηζκόο ζηξαηεγηθήο ΟΣΑ θαη αλαπηπηαθώλ πξνηεξαηνηήησλ Γηαδηθαζία δηαβνύιεπζεο Καζνιηθή πξνζέγγηζε Πξνβιέπεηαη από ηε λνκνζεζία Πίνακαρ 1:Ιδιαίηεπα σαπακηηπιζηικά καθενόρ είδοςρ ζηπαηηγικού ζσεδίος ζηην Δλλάδα, Πηγή: Ιδία επεξεπγαζία δεδομένυν από άπθπο Θυίδος,

35 Γεληθφηεξα, ζε κεηξνπνιηηηθφ επίπεδν (γηα ηελ Διιάδα ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε) εθπνλνχληαη ηα Ρπζκηζηηθά ρέδηα θαη ζε επίπεδν δήκνπ λνκνχ, αλάινγα κε ηνλ αθξηβή αξηζκφ ησλ θαηνίθσλ εθπνλνχληαη Γεληθά Πνιενδνκηθά ρέδηα θαη ρέδηα Υσξηθήο θαη Οηθηζηηθήο Οξγάλσζεο Αλνηθηήο Πφιεο. χκθσλα κε ην πξνεγνχκελν θεθάιαην, κε ην λφκν 2742/1999 εηζήρζεθε πξψηε θνξά νπζηαζηηθή ε ζηξαηεγηθή δηάζηαζε ζην ρσξηθφ ζρεδηαζκφ θαη ζπγθεθξηκέλα ζην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ. ηελ Διιάδα, απηφ ην είδνο ηνπ ζρεδηαζκνχ (ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο) πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηνπηθφ επίπεδν κέζσ ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ πνπ εθπνλνχλ νη ΟΣΑ. Με ηα άξζξα ηνπ λφκνπ 3463/2006 ζεζπίζηεθε ε ππνρξέσζε ησλ ΟΣΑ λα εθπνλνχλ Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα. Πην ζπγθεθξηκέλα ζχκθσλα κε ηα παξαπάλσ άξζξα ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα πεξηέρεη έλα ζπλεθηηθφ ζχλνιν αμφλσλ πξνηεξαηφηεηαο γηα δξάζεηο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη απνζθνπεί ζηελ πινπνίεζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ ησλ ΟΣΑ. Σν ΔΠ εθπνλείηαη κέζα ζην 1 ν εμάκελν ηεο δεκνηηθήο πεξηφδνπ θαη κπνξεί λα αλαζεσξείηαη θάζε δηεηία. ε έλα ΔΠ θαζνξίδνληαη νη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη, νη πξνηεξαηφηεηεο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη ε νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ ησλ ΟΣΑ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπο, κε ηελ παξάιιειε εμεηδίθεπζε ησλ δξάζεσλ ηεο 4εηίαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ. Αθφκε, ε πξφβιεςε ρξεκαηνδφηεζεο φισλ ησλ δξάζεσλ πνπ πεξηιακβάλεηαη ζε έλα ΔΠ αλαθέξεηαη ζε πθηζηάκελεο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο. Σν ΔΠ κεηά ηνλ έιεγρν λνκηκφηεηαο γηα ηελ ηήξεζε ηεο δηαδηθαζίαο θαηάξηηζεο ηνπ απφ ηελ Πεξηθέξεηα, εμεηδηθεχεηαη ζε Δηήζην Πξφγξακκα Γξάζεο ησλ ΟΣΑ θαη δηαθεθξηκέλα Δηήζηα Πξνγξάκκαηα Γξάζεο ησλ δεκνηηθψλ ή θνηλνηηθψλ αλψλπκσλ εηαηξηψλ, ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ θαη ησλ δεκνηηθψλ ή θνηλνηηθψλ ηδξπκάησλ ηνπο. Αληίζηνηρε εμεηδίθεπζε απαηηείηαη θαη γηα ην ΔΠ ησλ ζπλδέζκσλ. Μέξνο ηνπ Δηήζηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο είλαη ην εηήζην ηερληθφ πξφγξακκα ελψ δξάζεηο πινπνηνχληαη κφλν εθφζνλ πεξηιακβάλνληαη ζην Δηήζην Πξφγξακκα Γξάζεο θαη θαιχπηνληαη απφ ηνλ πξνυπνινγηζκφ. χκθσλα κε ηελ ππνπξγηθή απφθαζε ΦΔΚ 534, Β, 13/4/2007 νξίδεηαη ην πεξηερφκελν, ε δνκή θαη ν ηξφπνο ππνβνιήο ησλ ΔΠ. πγθεθξηκέλα πξνβιέπεηαη φηη έλα ΔΠ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηνπιάρηζηνλ ηα αθφινπζα θεθάιαηα: Α. Δλφηεηα 1: ηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο 1.1. Πεξηγξαθή θαη αμηνιφγεζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο 1.2. ηξαηεγηθή ηνπ ΟΣΑ θαη αλαπηπμηαθέο πξνηεξαηφηεηεο

36 Β. Δλφηεηα 2: Δπηρεηξεζηαθφο πξνγξακκαηηζκφο 2.1. ηφρνη θαη δξάζεηο 2.2. Σεηξαεηήο πξνγξακκαηηζκφο ησλ δξάζεσλ Γ. Δλφηεηα 3: Οηθνλνκηθφο πξνγξακκαηηζκφο θαη δείθηεο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο 3.1. Οηθνλνκηθφο πξνγξακκαηηζκφο 3.2. Γείθηεο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Απφ ηελ παξαπάλσ δνκή πεξηερνκέλσλ, έληνλν ζηξαηεγηθφ ραξαθηήξα έρεη ε πξψηε ελφηεηα θαη ν ηξφπνο πνπ ε ηειεπηαία εξκελεχεηαη θαη νξγαλψλεηαη ζε ζηφρνπο θαη δξάζεηο ζηε δεχηεξε ελφηεηα. Αμίδεη ζην ζεκείν απηφ λα γίλεη αλαθνξά ζηα Σνπηθά Αλαπηπμηαθά Πξνγξάκκαηα (ΣΑΠ), εξγαιεία πνπ εηζάγεη ν λφκνο 1622/1986 κε ηα νπνία πξαγκαηνπνηνχληαλ ν ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο ζηελ Διιάδα πξηλ ηε ζεζκνζέηεζε ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ. χκθσλα κε ηνλ Πάλαο Δ. (1995), ε πξνβιεκαηηθή εθαξκνγή ησλ Σνπηθψλ Αλαπηπμηαθψλ Πξνγξακκάησλ αλέδεημε ηελ αλαγθαηφηεηα ζρεδηαζκνχ ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ. Βαζηθή αδπλακία ησλ ΣΑΠ ζεσξείηαη ε έιιεηςε επξχηεξνπ ρξεκαηνδνηηθνχ πιαηζίνπ θαη άιινη ιφγνη απνηπρίαο ηνπο είλαη νη: o Δθπφλεζε ησλ πξνγξακκάησλ απφ εμσηεξηθά γξαθεία κειεηψλ πνπ δελ γλψξηδαλ ηα πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα θάζε πεξηνρήο κε απνηέιεζκα λα πξαγκαηνπνηνχληαη εμσπξαγκαηηθέο κειέηεο. o Έιιεηςε ζπκκεηνρηθφηεηαο θαη ζπλεξγαζίαο κε θνξείο θαη θαηνίθνπο. o Έιιεηςε αμηνιφγεζεο θαη ζπλερνχο αλαπξνζαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο κεηά ηε δηαδηθαζία εθαξκνγήο. o Αδπλακία ησλ ΟΣΑ γηα ζπλέρηζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο ιφγσ πνηνηηθήο θαη πνζνηηθήο αλεπάξθεηαο πξνζσπηθνχ. o Αλεπάξθεηα νηθνλνκηθψλ πφξσλ ιφγσ ππεξβνιηθψλ απαηηήζεσλ ησλ ΣΑΠ. θφπηκε είλαη ε αλαθνξά θάπνησλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ ηνπηθνχ επηπέδνπ. Σέηνηα είλαη ηα Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα Αλάπηπμεο Αγξνηηθνχ Υψξνπ (ΟΠΑΑΥ). χκθσλα κε ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ πξφθεηηαη γηα ηνλ άμνλα 7 ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο «Αγξνηηθή Αλάπηπμε

37 Αλαζπγθξφηεζε ηεο Τπαίζξνπ » θαη εθαξκφδεηαη ζε νξεηλέο ή θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο κε πξνβιήκαηα ζπγθξάηεζεο ηνπ πιεζπζκνχ, απνκφλσζεο θαη αληζνηήησλ. ηνρεχνπλ ζηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ απηψλ κε αλάδεημε θαη αμηνπνίεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ ηνπο, δεκηνπξγψληαο έηζη βηψζηκεο ζπλζήθεο γηα ηνπο θαηνίθνπο. ηφρνο κε άιια ιφγηα είλαη ε νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλαβάζκηζε επηιεγκέλσλ πεξηνρψλ ηεο ππαίζξνπ, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε νηθνλνκηθή απηνδπλακία ηεο, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε δηάζσζε θαη δηαθχιαμε ζηνηρείσλ ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο. Οη παξαπάλσ ζηφρνη πξαγκαηνπνηνχληαη κέζσ ησλ αθφινπζσλ δεθαηεζζάξσλ κέηξσλ: 7.1. Έγγεηεο Βειηηψζεηο 7.2. Γεκηνπξγία Τπεξεζηψλ Γηαρείξηζεο Δθκεηαιιεχζεσλ 7.3. Δκπνξία Γεσξγηθψλ Πξντφλησλ Πνηφηεηαο 7.4. Βαζηθέο Τπεξεζίεο γηα ηελ Αγξνηηθή Οηθνλνκία & ηνλ Αγξνηηθφ Πιεζπζκφ 7.5. Αλαθαίληζε & Αλάπηπμε Υσξηψλ. Πξνζηαζία & Γηαηήξεζε ηεο Αγξνηηθήο Κιεξνλνκηάο 7.6. Γηαθνξνπνίεζε ησλ Γεσξγηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ Απφθηεζε Δλαιιαθηηθψλ Δηζνδεκάησλ 7.7. Γηαρείξηζε Τδαηηθψλ Πφξσλ ηεο Γεσξγίαο 7.8. Αλάπηπμε θαη Βειηίσζε ηεο Τπνδνκήο πνπ ζρεηίδεηαη µε ηελ Γεσξγία 7.9. Δλζάξξπλζε ησλ Σνπξηζηηθψλ θαη Βηνηερληθψλ Γξαζηεξηνηήησλ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο ζε ζπλδπαζκφ µε ηελ Γεσξγία, ηε Γαζνθνκία, θιπ 7.11.Βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ (ρέδηα βειηίσζεο, θιπ - Μέηξν 7.11) Δπελδχζεηο γηα ηελ βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ πξψηεο κεηαπνίεζεο θαη εκπνξίαο γεσξγηθψλ πξντφλησλ Δπελδχζεηο γηα ηελ βειηίσζε θαη ηνλ εμνξζνινγηζκφ ηεο πινηφκεζεο, κεηαπνίεζεο θαη εκπνξίαο ησλ δαζνθνκηθψλ πξντφλησλ Παξνρή βαζηθψλ ππεξεζηψλ γηα ηελ αγξνηηθή νηθνλνκία θαη ηνλ αγξνηηθφ πιεζπζκφ. Άιιν έλα ηνπηθφ αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα είλαη ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Κνηλνηηθήο Πξσηνβνπιίαο Leader. Πξφθεηηαη, ζχκθσλα κε ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο

38 Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ, γηα πξσηνβνπιία ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαηά ηελ ηξίηε πξνγξακκαηηθή πεξίνδν ( ). ηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε νινθιεξσκέλε, πςειήο πνηφηεηαο, αεηθφξνο αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ κέζσ πηινηηθψλ εθαξκνγψλ θαη ε ελίζρπζε ηεο πξνζπάζεηαο γηα άξζε ηεο απνκφλσζεο ησλ πεξηνρψλ ζε φια ηα επίπεδα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δσήο. Οη παξαπάλσ ζηφρνη ζα επηηεπρζνχλ κέζσ κηαο νινθιεξσκέλεο αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο γηα θάζε πεξηνρή παξέκβαζεο, πνπ ζα ζπζπεηξψλεηαη γχξσ απφ έλα ζεκαληηθφ ζέκα, ην ζέκα ζπζπείξσζεο, ε αλάδεημε ηνπ νπνίνπ εμαξηάηαη απφ ην ραξαθηήξα θαη ηηο αλάγθεο ηεο πεξηνρήο, ελψ παξάιιεια ζα πξέπεη λα εμππεξεηείηαη ε αξρή ηεο ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο θαη ηεο ζπλέξγεηαο φισλ ησλ παξεκβάζεσλ ζηελ πεξηνρή. Σν Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ζα εθαξκνζηεί ζε νξεηλέο θαη λεζησηηθέο πεξηνρέο, πνπ έρνπλ εληνλφηεξε θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή πζηέξεζε αλάκεζα ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο Παπαδείγμαηα ζηπαηηγικών ηοπικών ζσεδίων ζηην Δλλάδα (νομοί, δήμοι). απηφ ην θεθάιαην ζα γίλεη αλαθνξά παξαδεηγκάησλ εθαξκνγψλ ζηξαηεγηθψλ ηνπηθψλ ζρεδίσλ κέζα απφ ηελ νπνία επηδηψθεηαη λα αλαδεηρζεί ην ζηίγκα ηνπ θαζελφο θαη ε ηδηαίηεξε κεζνδνινγία πνπ ην θαζέλα ρξεζηκνπνηεί. Απηφ ζα ζπκβάιιεη ζηελ κειέηε πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί λα επηηεπρζεί ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο, αλεμάξηεηνπο πνιιέο θνξέο απφ ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ Τπνπξγείνπ, γηα κηα πεξηνρή θαη ην ζχλνιν ηεο κειέηεο απηψλ ησλ παξαδεηγκάησλ ζα απνηειεί ρξήζηκε πεγή άληιεζεο ηδεψλ γηα ηε δηακφξθσζε ηεο κεζνδνινγίαο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη ε παξνχζα κειέηε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ. Α) ηξαηεγηθφ ρέδην Βηψζηκεο Αλάπηπμεο Θεζζαινλίθεο Έλα παξάδεηγκα κε πνιχ ηδηαίηεξν ζηξαηεγηθφ ραξαθηήξα θαη κε ραξαθηεξηζηηθή, νινθιεξσκέλε θαη πξσηφηππε κεζνδνινγία είλαη εθείλν ηνπ ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ

39 Βηψζηκεο Αλάπηπμεο Θεζζαινλίθεο. Ζ δηαδηθαζία πινπνίεζεο ηνπ ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ μεθίλεζε κε ηελ ππνγξαθή πξσηνθφιινπ ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζην ΤΜΑΘ, ηελ ΠΚΜ θαη ηνλ ΟΡΘΔ θαη ηελ εθδήισζε θαη δεκνζηνπνίεζε ηεο ζρεηηθήο πξσηνβνπιίαο. Οη θνξείο απηνί ζπγθξνηνχλ θαη ην ξγαλν Πνιηηηθήο Πξσηνβνπιίαο θαη Τπνζηήξημεο. Σν ζρέδην απηφ απνηειείηαη απφ: Έλα ζρέδην δξάζεο φπνπ νξίδεηαη ε αλαγθαηφηεηα, νη ζηφρνη ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ, ε κεζνδνινγία, νη ηνκείο δξάζεηο θαη ε ζπκκεηνρή, ε δηαδηθαζία ηνπ δνκεκέλνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ θαη νδεγεί ζηε δηαηχπσζε 15 δξάζεσλ πιαίζην πνπ απνηεινχλ βαζηθφ ζηνηρείν ζηε δηαδηθαζία ζχληαμεο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ βηψζηκεο αλάπηπμεο. Ο δνκεκέλνο θνηλσληθφο δηάινγνο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαλ θαηά ηε δηάξθεηα ζχληαμεο ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο ηελ νπνία θαζνδεγνχζε αιιά θαη κεηά ηελ νινθιήξσζή ηεο, θαη Σε δηαδηθαζία ζχληαμεο ηνπ ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ Βηψζηκεο Αλάπηπμεο ηεο Θεζζαινλίθεο: άμνλεο θαη δξάζεηο πξνηεξαηφηεηαο Σν ηειεπηαίν ζεσξείηαη ε ζχλνςε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ γηα ην αληίζηνηρν ρέδην Γξάζεο θαη απνηειεί ηνλ νδεγφ πνξείαο ηεο πφιεο γηα ηελ πξψηε δεθαεηία ηνπ 21 νπ αηψλα. Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα γίλεη αλάιπζε κφλν ηνπ πξψηνπ κέξνπο, ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο, απφ φπνπ θαίλεηαη ε κεζνδνινγία εθπφλεζεο απηνχ ηνπ ζρεδίνπ. Απηφ ην κέξνο, δηαγξακκαηηθά κπνξεί λα πεξηγξαθεί: Ά κέξνο: Αλαγθαηφηεηα θαη ζηφρνη ηνπ ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ Βηψζηκεο Αλάπηπμεο. ην πξψην θεθάιαην πεξηγξάθεηαη ην γεληθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν ζπληάζζεηαη ην ζηξαηεγηθφ ζρέδην δειαδή ε ζπγθπξία θαη νη πξννπηηθέο ηεο πφιεο, ε πξνγξακκαηηθή δηάζηαζε θαη ηα δηαηππσκέλα ζελάξηα αλάπηπμεο ηεο. Σν δεχηεξν θεθάιαην αζρνιείηαη κε ηελ νξγαλσηηθή δνκή. Αλαιπηηθά, νξίδνληαη νη ζηφρνη θαη νη άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο ηνπ ζρεδίνπ νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ ηξίπηπρνπ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη δηαηππψλνληαη ηειηθά ζε: δηεζλή ξφιν θαη ζπκβνιή ζηε ζπλνρή ηνπ εζληθνχ ρψξνπ, αληαγσληζηηθφηεηα θαη θαηλνηνκία, θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηζφηεηα επθαηξηψλ, νηθνινγηθή ηζνξξνπία θαη πνηφηεηα δσήο. απηφ ην θεθάιαην νξίδνληαη αθφκε ηα επίπεδα ζπγθξφηεζεο θαη ιεηηνπξγίαο νπ

40 είλαη: ην πνιηηηθφ επίπεδν (επηηειηθφ φξγαλν ιήςεο απνθάζεσλ θαη πξνζαλαηνιηζκνχ), θνηλσληθφ επίπεδν (επίπεδν δνκεκέλνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ θαη δηαβνχιεπζεο), δηνηθεηηθφ επίπεδν (απνδέθηεο πξνηάζεσλ ηνπ ηερλνγλσζηηθνχ επηπέδνπ κε βάζε ηηο νπνίεο ζπληάζζεη θαη δηαβηβάδεη εηζεγήζεηο ζην πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν) θαη ηερλνγλσζηηθφ επίπεδν («δεμακελή» επηζηεκφλσλ, επηζηεκνληθψλ νκάδσλ θαη ζπκβνχισλ φπνπ απεπζχλεηαη ην δηνηθεηηθφ φξγαλν (γηα επεμεξγαζία ζεκάησλ θαη ζχληαμε εθζέζεσλ) θαη ην πνιηηηθφ φξγαλν (γηα γλσκνδνηήζεηο)). ην ηξίην θεθάιαην νξίδνληαη νη ηνκείο δξάζεο θαη πεξηγξάθεηαη ε κεζνδνινγία. Πην ζπγθεθξηκέλα, δηαηππψλνληαη νη έμη ηνκείο δξάζεο πνπ πεξηιακβάλνπλ φια ηα βαζηθά ζέκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο βηψζηκεο αζηηθήο αλάπηπμεο νη νπνίνη είλαη: ζεζκηθφ πιαίζην θαη αζηηθή δηαθπβέξλεζε, παξαγσγηθφ ζχζηεκα θαη θαηλνηνκία, αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη απαζρφιεζε, ηερληθέο θαη θνηλσληθέο ππνδνκέο, αζηηθή νξγάλσζε θαη θαηνηθία, πνηφηεηα αζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ κεζνδνινγία πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αλάιπζε θάζε ηνκέα είλαη ε ζεηξά: Ζ δηάγλσζε, ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ην ηερλνγλσζηηθφ επίπεδν θαη πξαγκαηνπνηείηαη αλάιπζε swot, Οη ζηφρνη, φπνπ ελεξγνπνηείηαη ην θνηλσληθφ επίπεδν, θαη Οη δξάζεηο, ην νπνίν είλαη πεδίν επζχλεο ηνπ δηνηθεηηθνχ επηπέδνπ. Β κέξνο: Σνκείο δξάζεο ηνπ ηξαηεγηθνχ ρεδίνπ Βηψζηκεο Αλάπηπμεο. Απηφ ην κέξνο απνηειεί ζηελ νπζία ηεο κειέηεο κηαο θαη γηα θάζε έλα απφ ηνπο έμη ηνκείο αθνχ γίλεηαη κηα γεληθή πεξηγξαθή, πξαγκαηνπνηνχληαη ηα ζηάδηα δηάγλσζε, ζηφρνη θαη δξάζεηο. Γ κέξνο: πκκεηνρή θαη επηθνηλσλία απηφ ην κέξνο πξψηα δηαηππψλνληαη νη πξνυπνζέζεηο ηεο επηηπρνχο πνξείαο θαη πξνψζεζεο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ πνπ είλαη πνιηηηθέο θαη θνηλσληθέο, δηνηθεηηθέο, ηερληθέο. Οξίδεηαη, έπεηηα ε δηαδηθαζία ηνπ δνκεκέλνπ δηαιφγνπ θαη εθείλνη πνπ έρνπλ δηθαίσκα, κε βάζε θάπνηεο ηδηφηεηεο ηνπο, λα ζπκκεηέρνπλ ζ απηφλ. Ζ δηαδηθαζία ζπγθξφηεζεο, ε δηαδηθαζία ζχγθιεζεο θαη ε δηαδηθαζία απνθάζεσλ πεξηιακβάλνληαη ζηνπο θαλφλεο ιεηηνπξγίαο απφ ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε δπλαηφηεηα απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ Φφξνπκ. Αθφκε, ζην κέξνο απηφ

41 πεξηγξάθεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα γίλεη ε δεκνζηνπνίεζε θαη ε πξνβνιή ηνπ ζρεδίνπ θαζψο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα ζπληαρζεί ην ρξνλνδηάγξακκα πινπνίεζεο. Γιάγπαμμα 1: ηόσοι και οπγανυηική δομή «ηπαηηγικού σεδίος Βιώζιμηρ Ανάπηςξηρ Θεζζαλονίκηρ» Πεγή: ηξαηεγηθφ ρέδην Βηψζηκεο Αλάπηπμεο Θεζζαινλίθεο Β) Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο Μαγλεζίαο Αθφκε έλα παξάδεηγκα ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κε ζπγθξνηεκέλε κεζνδνινγία πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο είλαη εθείλν ηνπ Ννκνχ Μαγλεζίαο. Σν Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ηνπ Ννκνχ Μαγλεζίαο ζπληάρζεθε κε ηελ επζχλε ηεο Γηεπηζηεκνληθήο Οκάδαο Έξγνπ (Γ.Ο.Δ) ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ πνπ ζπγθξνηήζεθε

42 κε ηελ ππ αξηζκ / απφθαζε Γεκάξρνπ. H δηαδηθαζία πνπ αθνινπζήζεθε ζην πιαίζην ηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ησλ ζρεδίσλ δξάζεο ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ γηα ηελ πεξίνδν , αθνινπζεί πηζηά ηηο απαηηήζεηο θαη ππνδείμεηο ησλ ζρεηηθψλ Τπνπξγηθψλ Απνθάζεσλ θαη εγθπθιίσλ πνπ αθνξνχλ ζην πεξηερφκελν, ζηε δνκή θαη ζηνλ ηξφπν ππνβνιήο ησλ επηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (Ο.Σ.Α) α βαζκνχ. Σν ζρέδην απηφ νξγαλψλεηαη ζε ηέζζεξηο ελφηεηεο σο εμήο: Δλφηεηα Ά: πθηζηάκελε θαηάζηαζε, αλάγθεο, swot, θαζνξηζκφο πιαηζίνπ ζηξαηεγηθήο. απηή ηελ ελφηεηα αλαιχεηαη ην εζσηεξηθφ θαη εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηνπ λνκνχ, αμηνινγνχληαη ηα πξνβιήκαηα θαη νη αλάγθεο, δηαηππψλεηαη ε αμηνιφγεζε swot θαη πξνζδηνξίδεηαη ην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο. Δλφηεηα Β : εμεηδίθεπζε ηεο ζηξαηεγηθήο ζε πξνηεξαηφηεηεο θαη πξάμεηο, ζχλδεζε κε πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο, ηξφπνο θαη νξγάλσζε ηεο πινπνίεζεο ηνπ Δ.Π.Ν.Α.Μ ηελ ελφηεηα απηή δηαηππψλνληαη νη αλαιπηηθνί ζηξαηεγηθνί θαη γεληθνί ζηφρνη αλάπηπμεο ηεο Ν.Α.Μ. θαη ην επηρεηξεζηαθφ ζρέδην δηαξζξψλεηαη ζε άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο. Δλφηεηα Γ : δηαδηθαζίεο θαη θείκελα πνπ ιήθζεθαλ ππφςε. ηελ ελφηεηα απηή απιά αλαθέξνληαη ηα θείκελα απφ ηα νπνία άληιεζε πιεξνθνξίεο ην ζρέδην. Αθνξά ζε εθζέζεηο πξνγξακκάησλ πνπ πινπνηνχληαλ ή εθπνλνχληαλ ηαπηφρξνλα εθείλε ηελ πεξίνδν ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη λνκαξρηαθφ επίπεδν θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηα απφ ηε δεκφζηα δηαβνχιεπζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε εηδηθά γηα ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ηεο ΝΑΜ. Δλφηεηα Γ : δειηία επηρεηξεζηαθήο εηνηκφηεηαο αλαπηπμηαθψλ έξγσλ. Δδψ παξνπζηάδνληαη, δηαθξηηά αλά άμνλα πξνηεξαηφηεηαο, γηα θάζε έξγν ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο ηεο ΝΑΜ θαη ζε κνξθή ζπλνπηηθνχ Σερληθνχ Γειηίνπ Έξγνπ, ε πεξηγξαθή, ε ζθνπηκφηεηα, ε σξηκφηεηα απφ πιεπξάο κειεηψλ αδεηνδνηήζεσλ απαιινηξηψζεσλ, πξνυπνινγηζκφο, θαη ινηπά ζηνηρεία, βάζεη ησλ θαηεπζχλζεσλ θαη ησλ απαηηήζεσλ ησλ λέσλ «πζηεκάησλ Γηαρείξηζεο θαη Διέγρνπ» ηνπ ΔΠΑ

43 Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα αλαιχζνπκε κφλν ηηο δχν πξψηεο ελφηεηεο απφ φπνπ θαίλεηαη ε ραξαθηεξηζηηθή κεζνδνινγία πνπ εθαξκφδεη απηφ ην ζρέδην. Σν πεξηερφκελν απηψλ ησλ δχν ελνηήησλ δηαγξακκαηηθά είλαη: Δλφηεηα Ά: Τθηζηάκελε θαηάζηαζε, αλάγθεο, swot, θαζνξηζκφο πιαηζίνπ ζηξαηεγηθήο. ην πξψην κέξνο απηήο ηεο ελφηεηαο αλαιχεηαη ην εμσηεξηθφ θαη εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο ΝΑΜ πξαγκαηνπνηψληαο ζπλζεηηθή δηάγλσζε κε ηηο επηδφζεηο, ηηο πξννπηηθέο θαη ηηο αδπλακίεο ηνπ λνκνχ ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη ην ΔΠΑ. Πην αλαιπηηθά, ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ (Διιάδα, ΔΔ) αλαιχεηαη ζε θείκελν, κειεηψληαο ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε θαη ηηο ηξέρνπζεο εμειίμεηο σο επθαηξίεο ή απεηιέο γηα ηε ΝΑΜ. ηελ αλάιπζε ηνπ εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηψξα αμηνινγείηαη ε ζρεηηθή ζέζε (εζληθή, πεξηθεξεηαθή) ηνπ λνκνχ κε δείθηεο παξαγσγήο, εηζνδήκαηνο, παξαγσγηθήο δηάξζξσζεο, θ.α. θαη πξαγκαηνπνηείηαη ζχγθξηζε θαη αμηνιφγεζε κε ζπγθεθξηκέλν, ζπγθξίζηκν θαη ζρεηηθφ ηξφπν. Οη δείθηεο πνπ κειεηψληαη αλήθνπλ ζε επξχηεξεο θαηεγνξίεο πνπ είλαη: Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ θαηά θεθαιήλ, δεκνγξαθηθνί δείθηεο, παξαγσγηθή δηάξζξσζε, αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη γεσγξαθία θαη θπζηθφ πεξηβάιινλ. ηε ζπλέρεηα εμεηάδεηαη ν χλζεηνο Γείθηεο Δπεκεξίαο θαη Αλάπηπμεο (ΓΔΑ) ν νπνίνο πεξηιακβάλεη φιεο ηηο πηπρέο ηεο αλαπηπμηαθήο ηαπηφηεηαο θαη ππνινγίδεηαη σο ν κέζνο φξνο ησλ ηππνπνηεκέλσλ ηηκψλ είθνζη επηκέξνπο δεηθηψλ. Ζ εξκελεία απηνχ ηνπ δείθηε επηηξέπεη ηε δηεμαγσγή ρξήζηκσλ θαη «εθ φιεο ηεο χιεο» ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ηνπ λνκνχ. Έπεηηα, πξαγκαηνπνηείηαη θαηαγξαθή ησλ δεηθηψλ δηαρσξίδνληαο ηνπο ζε εθείλνπο ζηνπο νπνίνπο ν λνκφο θαηέρεη πςειή ζπγθξηηηθή ζέζε θαη ζε εθείλνπο πνπ θαηέρεη ρακειή θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν εκθαλίδνληαη ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα θαη νη πζηεξήζεηο ηνπ λνκνχ. ην δεχηεξν κέξνο απηήο ηεο ελφηεηαο αμηνινγνχληαη ηα πξνβιήκαηα θαη νη αλάγθεο, δηαηππψλεηαη ε αμηνιφγεζε swot θα πξνζδηνξίδεηαη ην πιαίζην ζηξαηεγηθήο. Πην αλαιπηηθά ζε πξψηε θάζε γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ αλαγθψλ, βαζηθή αξρή απνηειεί ην γεγνλφο φηη φια ηα ζπκπεξάζκαηα απφ ηε κειέηε ησλ δεηθηψλ απνηεινχλ παξάγνληεο πνπ αζθνχλ επκελή ή δπζκελή επηξξνή ζηηο αλαπηπμηαθέο πξννπηηθέο ηνπ λνκνχ. ινη απηνί νη παξάγνληεο ηψξα ζα

44 ηαμηλνκεζνχλ δηαρσξηδφκελνη ζε δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία (εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ), επθαηξίεο θαη απεηιέο (εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ) θαη ζε άμνλεο δξάζεηο ζχκθσλα κε ην Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο. ην ζεκείν ηψξα ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ πιαηζίνπ ζηξαηεγηθήο, ζε πξψηε θάζε απφ ηνπο δείθηεο ζηνπο νπνίνπο ν λνκφο έρεη πςειή θαηάηαμε δηεμάγνληαη ηέζζεξηο καθξνρξφληνη αλαπηπμηαθνί ζηφρνη θαη ν θαζέλαο πεξηγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε ζέζε ηνπ ζηελ ηεξαξρία. ηε ζπλέρεηα δηαηππψλνληαη νρηψ εηδηθνί ζηφρνη γηα ηελ αλαπηπμηαθή ηαπηφηεηα ηνπ λνκνχ νη νπνίνη επηδηψθνπλ ηελ αλάδεημε κηαο ζεηξάο ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηε δηακφξθσζε κηαο αλαπηπμηαθήο ηαπηφηεηαο πνπ ζα ζπκππθλψλεηαη ζε κηα ζεηξά εδηθά ραξαθηεξηζηηθά. Καηά ηελ αλάιπζε ησλ γεληθψλ θαη εηδηθψλ ζηφρσλ ησλ δχν πξνεγνχκελσλ ζεκείσλ δηαηππψζεθε θαη κηα ζεηξά απφ απαηηνχκελεο γηα πξαγκαηνπνίεζε παξεκβάζεηο απφ ηηο νπνίεο ηψξα επηιέγνληαη νη δέθα ζεκαληηθφηεξεο θαη αλαιχνληαη. Δλφηεηα Β : Δμεηδίθεπζε ηεο ζηξαηεγηθήο ζε πξνηεξαηφηεηεο θαη πξάμεηο, ζχλδεζε κε πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο, ηξφπνο θαη νξγάλσζε ηεο πινπνίεζεο ηνπ Δ.Π.Ν.Α.Μ απηή ηελ ελφηεηα νξίδνληαη έμη άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο θαη εηδηθνί ζηφρνη γηα ηνλ θαζέλα ζχκθσλα κε ηελ αλάιπζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε. Αθφκε, πξνζδηνξίδνληαη θαη ηα έξγα πνπ ζα πεξηιακβάλεη ν θάζε άμνλαο πξνηεξαηφηεηαο θαη νη πφξνη πνπ ζα ηα ρξεκαηνδνηνχλ. Γ) Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Γήκνπ Λαξηζαίσλ ε αληίζεζε κε ηα παξαπάλσ ζηξαηεγηθά ζρέδηα, ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ εθπνλήζεθε ρσξίο λα δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ εχξεζε πξσηφηππεο κεζνδνινγίαο. Γηα ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ πξνηεξαηφηεηα απνηέιεζε ε πνιχ ιεπηνκεξήο θαη αθξηβήο αλάιπζε. Γελ ρξεζηκνπνηήζεθε, κε άιια ιφγηα, ηδηαίηεξε ηερληθή γηα ηε ζεηξά αλάιπζε αμηνιφγεζε πξφηαζε. Σα ηειεπηαία πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε απιή παξάζεζε ησλ δεδνκέλσλ κε ηελ πξνζνρή λα εζηηάδεη ζηε κειέηε φισλ ησλ ζεκείσλ «κέρξη ηελ ηειεπηαία ιεπηνκέξεηα», πξφθεηηαη δειαδή γηα εμαληιεηηθφ πξφγξακκα πνπ κεξηκλά

45 γηα ηελ πιήξε κειέηε ηεο πεξηνρήο ζην ζχλνιν ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο θαη δελ αξθείηαη ζηε κειέηε ζεκάησλ πνπ απνηεινχλ πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ πεξηνρή. πλνπηηθά αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα ηα πεξηερφκελα ηνπ αλσηέξσ ζρεδίνπ: Μέξνο 1: Πεξηγξαθή θαη αμηνιφγεζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ θαη ησλ λνκηθψλ ηνπ πξνζψπσλ σο νξγαληζκψλ. Δλφηεηα 1: Δηζαγσγή Γεληθά ηνηρεία ηεο Λάξηζαο Δλφηεηα 2: Πίλαθαο πεξηγξαθήο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ θαη ησλ λνκηθψλ ηνπ πξνζψπσλ ζε θχξηνπο άμνλεο δξαζηεξηφηεηαο. Δλφηεηα 3: Πεξηγξαθή ηνπ εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ θαη ησλ λνκηθψλ ηνπ πξνζψπσλ. Δλφηεηα 4: Αμηνιφγεζε ηνπ εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο Γήκνπ Λαξηζαίσλ θαη εληνπηζκφο ησλ θξίζηκσλ δεηεκάησλ εζσηεξηθήο αλάπηπμεο (Γπλαηφηεηεο Αδπλακίεο, θξίζηκα δεηήκαηα). Μέξνο 2: Πεξηγξαθή θαη αμηνιφγεζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηνπ δήκνπ Λάξηζαο. Δλφηεηα 5: Σνπηθή νηθνλνκία θαη απαζρφιεζε. Δλφηεηα 6: Πεξηβάιινλ θαη πνηφηεηα δσήο ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ. Δλφηεηα 7: Κνηλσληθή πνιηηηθή, παηδεία, πνιηηηζκφο θαη αζιεηηζκφο. Δλφηεηα 8: Αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ θαη εληνπηζκφο ησ θξίζηκσλ δεηεκάησλ ηνπηθήο αλάπηπμεο. Μέξνο 3: ηξαηεγηθή ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ θαη αλαπηπμηαθέο πξνηεξαηφηεηεο. Δλφηεηα 9: Σν φξακα θαη νη αξρέο ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ. Δλφηεηα 10: Ζ ζηξαηεγηθή ηνπ Γήκνπ Λαξηζαίσλ (Γεληθνί ηφρνη ΔΠ). Δλφηεηα 11: Οη άμνλεο θαη ηα κέηξα ηνπ πξνγξάκκαηνο (Αλαπηπμηαθέο Πξνηεξαηφηεηεο). Κιείλνληαο απηφ ην θεθάιαην θξίλεηαη απαξαίηεηε ε αλαγλψξηζε ηεο χπαξμεο ηεο ρσξηθήο δηάζηαζεο ζε φια ηα ζρέδηα πνπ κειεηήζεθαλ. Ζ ρσξηθή δηάζηαζε είλαη εκθαλήο ηφζν θαηά ηελ αλάιπζε ζηελ νπνία ιακβάλνληαη ππφςε ηα ρσξηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο (κνξθνινγία, δφκεζε, απνζηάζεηο θηι) φζν θαη ζηε ζχλζεζε θαη ζηε δηαηχπσζε ησλ ζηφρσλ δξάζεσλ, φπνπ πιένλ νη θαηεπζχλζεηο εμεηδηθεχνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα ζεκεία ηεο πεξηνρήο κειέηεο ζχκθσλα κε ηα ρσξηθά

46 ηνπο ραξαθηεξηζηηθά. Σέινο, γηα ηελ απφθηεζε βαζηθήο ζπγθξηηηθήο εηθφλαο επί ησλ ζρεδίσλ πνπ κειεηήζεθαλ θαηαζθεπάζηεθε έλαο πίλαθαο φπνπ αλαγξάθνληαη ζηνηρεία ζρεηηθά κε νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε ζρεδίνπ. Πίνακαρ 2: Αναπαπάζηαζη μελέηηρ βαζικών σαπακηηπιζηικών ηπιών ζηπαηηγικών ζσεδίυν. Ηδηαίηεξν Αλάιπζε Όξακα ραξαθηεξηζηηθό Σηπαηηγικό Σσέδιο Βιώζιμηρ Ανάπηςξηρ Θεζζαλονίκηρ ηνκεαθή - αλαιύνληαη 6 ηνκείο δξάζεο πνπ πξνθύπηνπλ από ηνλ πξνγξακκαηηζκό ηεο βηώζηκεο αζηηθήο αλάπηπμεο δελ δηαηππώλεηαη ζε κηα θξάζε γηα ην ζύλνιν ησλ ηνκέσλ δξάζεο αιιά γηα θάζε ηνκέα ρσξηζηά νξίδνληαη ζηόρνη θαη δξάζεηο νη ζηόρνη - άμνλεο πξνηεξαηόηεηαο αληηζνηρνύλ ζην ηξίπηπρν ηεο βηώζηκεο αλάπηπμεο & δηαρσξίδνληαη ηα επίπεδα ζπγθξόηεζεο θαη ιεηηνπξγίαο Δπισειπηζιακό Ππόγπαμμα Νομαπσιακήρ Αςηοδιοίκηζηρ Μαγνηζίαρ Δπισειπηζιακό Ππόγπαμμα Γήμος Λαπιζαίων Πεγή: Ηδία επεμεξγαζία πεηγξαθηθή αλάιπζε & κειέηε ζπγθεθξηκέλσλ δεηθηώλ θαη ππνινγηζκόο ζύλζεηνπ δείθηε επεκεξίαο θαη αλάπηπμεο - όρη εμαληιεηηθή εμαληιεηηθή πεξηγξάθνληαο ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζην ζύλνιν ησλ πηπρώλ ηεο δελ δηαηππώλεηαη επζέσο - δηαηύπσζε 4 καθξνρξόλησλ αλαπηπμηαθώλ ζηόρσλ θαη θάπνησλ εηδηθώλ γηα ηελ αλαπηπμηαθή ηαπηόηεηα δηαηππώλεηαη ζε κηα θξάζε θαη αθνξά ζπλνιηθά ζηελ πεξηνρή ππνινγίδεηαη ζύλζεηνο δείθηεο επεκεξίαο θαη αλάπηπμεο & πξαγκαηνπνηείηαη ζπλζεηηθή δηάγλσζε ησλ ραξαθηεξηζηηθσλ ηνπ λνκνύ ζε ζρέζε κε ηνπο ζηόρνπο ηνπ ΔΠΑ έκθαζε ζηελ νξγάλσζε ηνπ εζσηεξηθνύ πεξηβάιινληνο θαη ησλ λνκηθώλ πξνζώπσλ σο νξγαληζκώλ 4. πκπεξαζκαηηθή θαηάιεμε ζε πεξηερόκελα ηνπ ζηξαηεγηθνύ ρσξηθνύ ζρεδηαζκνύ ζε ηνπηθό επίπεδν. Έρνληαο πξαγκαηνπνηήζεη ηελ ζεσξεηηθή έξεπλα πνπ πξνεγείηαη, είλαη ζαθήο ν φξνο ζηξαηεγηθφο ρσξηθφο ζρεδηαζκφο, ε ηζηνξηθή ηνπ εμέιημε ζηνλ επξσπατθφ θαη ειιαδηθφ ρψξν, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ ηνλ ππνζηεξίδεη θαη ν ηξφπνο πνπ εθαξκφδεηαη. Απφ ηε κειέηε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζρεηηθά κε ηα παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ Δπξσπατθφ θαη ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν θξίλεηαη ρξήζηκε θαη βνεζεηηθή ε εθπφλεζε ελφο είδνπο αμηνιφγεζεο ησλ

47 πξναλαθεξζέλησλ παξαδεηγκάησλ γηα ηελ αλάδεημε ησλ ραξαθηεξηζηηθφηεξσλ θαη πξσηφηππσλ ζεκείσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζηε κεζνδνινγία ηνπο ηα ζρέδηα πνπ κειεηήζεθαλ. Με άιια ιφγηα, ζα δηαρσξηζηνχλ ηα ζηνηρεία εθείλα, απφ ηε κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηεί ην θάζε ζρέδην, πνπ ζεσξνχληαη απνδνηηθά γηα ην ζθνπφ πνπ επηηεινχλ, θάλνπλ «παξαζηαηηθή» ηε ξνή ηεο κειέηεο θαη πξνθαλή ηε ζχλδεζε αλάκεζα ζηα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζρεδηαζκνχ, πξάγκα πνπ ζα ζπκβάιιεη θαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο κεζνδνινγίαο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεη ε παξνχζα εξγαζία. Ζ δηαδηθαζία απηή δε ζα πξαγκαηνπνηεζεί αλά παξάδεηγκα ζρεδίνπ πνπ κειεηήζεθε αιιά αλάινγα ηε ζέζε πνπ βξίζθεηαη ην θάζε ζηνηρείν ζηε δηαδηθαζία εθπφλεζεο ηνπ ζρεδίνπ (αξρή κέζε ηέινο). Πην αλαιπηηθά, ζαλ αθεηεξία εθπφλεζεο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ, ηδηαίηεξα επηηπρεκέλν ζεσξείηαη εθείλν ηνπ ζρεδίνπ ηνπ Parrsboro φπνπ ε θνηλσλία απνθάζηζε ζρεηηθά κε ηελ θαηεχζπλζε ηνπ ζρεδίνπ. Με άιια ιφγηα, ην γεγνλφο φηη ην θάιεζκα ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο λα δηαηππψζνπλ έλα φξακα γηα ηελ πφιε ηνπο νδήγεζε θαζφξηζε ηε δηαηχπσζε ηνπ νξάκαηνο ηνπ ζρεδίνπ γηα ηελ πφιε εξκελεχεηαη σο νπζηαζηηθή θαη εθ βάζνπο ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο ζηελ εθπφλεζε ηνπ ζρεδίνπ. Δλ ζπλερεία, φζνλ αθνξά ζηνλ θνξκφ ηνπ ζρεδίνπ (αλάιπζε ζχλζεζε πξφηαζε) εχζηνρε θαη απνδνηηθή θξίλεηαη ε επηινγή ησλ ζρεδίσλ Θεζζαινλίθεο θαη Λνλδίλνπ λα δηαρσξίζνπλ θαη λα κειεηήζνπλ αλά ζεκαηηθέο ελφηεηεο θαη εηδηθφηεξα ην ζρέδην ηεο Θεζζαινλίθεο, λα νινθιεξψλεη ηελ θάζε ζεκαηηθή ελφηεηα ρσξηζηά (δηάγλσζε ζηφρνη δξάζεηο). Ζ επηινγή απηή ραξίδεη αθξίβεηα, ηαθηνπνηεκέλε εηθφλα θαη πιεξφηεηα ζην ζρέδην θαη ηαπηφρξνλα ην θάλεη πην επλφεην θαη άκεζν. πγθεθξηκέλα ηψξα ζηε δηαδηθαζία ηεο αλάιπζεο swot πνπ φια ηα ζρέδηα εθπνλνχλ, εμαηξεηηθά επηηπρεκέλε θξίλεηαη εθείλε πνπ πξαγκαηνπνηεί ην ζρέδην ηνπ Ννκνχ Μαγλεζίαο ζην νπνίν κέζα απφ έλα ζχζηεκα δεηθηψλ ζπγθξηηηθήο ζέζεο ηνπ Ννκνχ, αλαδεηθλχνληαη κε ακεζφηεηα θαη εμαηξεηηθή ηεθκεξίσζε ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία, νη επθαηξίεο θαη απεηιέο ηεο πεξηνρήο. Έηζη, ζχκθσλα κε ηα παξαπάλσ, πξαγκαηνπνηείηαη ζπκπεξαζκαηηθή θαηάιεμε ζε κηα ζεηξά πεξηερνκέλσλ πνπ ζα ππνζηεξίμνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζηξαηεγηθνχ

48 ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ Καιιηθξαηηθφ Γήκν Μπινπνηάκνπ έηζη φπσο έγηλε θαηαλνεηφο ν φξνο κέζα απφ ηελ πξναλαθεξζείζα κειέηε. Ζ αθνινπζία ησλ πεξηερνκέλσλ απνηππψλεηαη ζηελ παξαθάησ ιίζηα: Αλάιπζε βαζηθψλ ζεκείσλ πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο Πξνζδηνξηζκφο ζεκαηηθψλ ελνηήησλ ζρεδίνπ Μειέηε ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ πθηζηάκελσλ ζρεδίσλ γηα ηελ πεξηνρή πλδπαζκφο κε αλάιπζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο αλάδεημε ιίζηαο ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ γηα ηελ πεξηνρή. Δξσηεκαηνιφγην εχξεζε ησλ πέληε ζηφρσλ πςειήο πξνηεξαηφηεηαο γηα ηελ πεξηνρή. Μειέηε ζεκαηηθψλ ελνηήησλ Αλάιπζε Γηάγλσζε ηξαηεγηθνί ζηφρνη αλά ζεκαηηθή ελφηεηα ζχκθσλα κε ηνπο παξαπάλσ πέληε ζηφρνπο Δξσηεκαηνιφγην Αλάδεημε ελφο ζηφρνπ πςειήο πξνηεξαηφηεηαο γηα θάζε ζεκαηηθή ελφηεηα Δηδηθνί ζηφρνη Γξάζεηο αλά ζεκαηηθή ελφηεηα Σα πεξηερφκελα πην πεξηγξαθηθά: πλνπηηθή αλάιπζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ Γήκνπ γηα απφθηεζε γεληθήο εηθφλαο. Μειέηε ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ Πεξηθεξεηαθνχ Πιαηζίνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο πεξηθέξεηαο Κξήηεο, Πεξηθεξεηαθνχ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Κξήηεο θαη Νήζσλ Αηγαίνπ θαη Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Γήκνπ Μπινπνηάκνπ θαη ζπλππνινγίδνληαο ηελ αλάιπζε ηνπ πξνεγνχκελνπ θεθαιαίνπ δεκηνπξγία ιίζηαο κε ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ησλ παξαπάλσ πξνγξακκάησλ πνπ ζχκθσλα κε ηελ αλάιπζε πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο, ζρεηίδνληαη κε ην ραξαθηήξα ηεο πεξηνρήο. Γηάζεζε ηεο παξαπάλσ ιίζηαο ζε θνξείο απφ ηνπο νπνίνπο ζα δεηείηαη ε ηεξάξρεζε ησλ ζηφρσλ κε βάζε ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ ζεσξνχλ φηη έρεη ε πεξηνρή θαη αλάδεημε ησλ 5 κε πςειφηεξε πξνηεξαηφηεηα

49 χκθσλα κε ηνπο παξαπάλσ πέληε ζηφρνπο, δηαηχπσζε πέληε ζεκαηηθψλ ελνηήησλ. Αλάιπζε ηεο θαζεκηάο κε κειέηε δεηθηψλ θαη πξαγκαηνπνίεζε αλάιπζεο swot. Γηαηχπσζε ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ γα ηελ θαζεκηά. Λίζηα κε ζεκαηηθέο ελφηεηεο θαη ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο μαλά ζηνπο θνξείο θαη θαηάιεμε ζε έλα ζηξαηεγηθφ ζηφρν γηα ηελ θάζε ελφηεηα. Δμεηδίθεπζε ζηφρσλ θαη δηαηχπσζε δξάζεσλ γηα θάζε ελφηεηα. Ζ παξαπάλσ ελφηεηα (ζεσξεηηθή κειέηε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ) εθπνλήζεθε κε ζθνπφ ηελ νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε θαη ηε βαζχηεξε θαηαλφεζε ηφζν ηεο έλλνηαο αιιά θπξίσο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ. Απφ ηε κειέηε πνπ πξνεγείηαη αλαδεηθλχνληαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ είδνπο ζρεδηαζκνχ θαη πεξηγξάθνληαη δηάθνξνη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο έρεη πξαγκαηνπνηεζεί γηα νξηζκέλεο πεξηνρέο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ηε γλψζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππνβάζξνπ θαη ηε κειέηε παξαδεηγκάησλ εθαξκνγήο, επηηεχρζεθε ζχλδεζε αλάκεζα ζηε ζεσξία θαη ηελ εθαξκνγή γεγνλφο πνπ θαζηζηά δπλαηή ηε δηακφξθσζε, ζηα πιαίζηα απηήο ηεο εξγαζίαο, κηαο ζεηξάο πεξηερνκέλσλ γηα ηελ επίηεπμε ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζηνλ Γήκν Μπινπνηάκνπ. Πην αλαιπηηθά, απφ ηε ζεσξεηηθή κειέηε πνπ πξνεγείηαη ηνλίζηεθαλ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θάλνπλ ην ραξαθηήξα απηνχ ηνπ είδνπο ζρεδηαζκνχ λα μερσξίδεη απφ ηα ππφινηπα, ηα θχξηα ζεκεία πνπ πξέπεη λα έρεη κηα δηαδηθαζία εθπφλεζεο ηέηνηνπ ζρεδηαζκνχ, ηα ζηνηρεία πνπ εηζάγεη απηφ ην είδνο ζρεδηαζκνχ (ζπκκεηνρηθφηεηα), ηελ πνξεία ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηα θαζνδεγεηηθά πιαίζηα κέρξη ζήκεξα εληφο θαη εθηφο Διιάδνο θαζψο θαη παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε δηάθνξεο πεξηνρέο. αλ ζχλζεζε φισλ ησλ παξαπάλσ ειπίδεηαη ε επηηπρεκέλε πξνζέγγηζε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ζηξαηεγηθνχ ρσξηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο αθνκνηψλνληαο ζηα πεξηερφκελα φια εθείλα ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο ζεσξεηηθήο κειέηεο θαζψο θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο πξσηνηππίεο πνπ θάζε παξάδεηγκα ζρεδίνπ ρξεζηκνπνηεί ζηε κεζνδνινγία ηνπ θαη ήηαλ θαλεξή ε απνδνηηθφηεηα ηνπο

50 Δλόηεηα Β : Ο ζηξαηεγηθόο ρσξηθόο ζρεδηαζκόο ζε ηνπηθό επίπεδν ζηελ πξάμε: Δθαξκνγή ζην Γήκν Μπινπνηάκνπ. 5. Αλάιπζε βαζηθώλ ζεκείσλ πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ην θεθάιαην απηφ επηρεηξείηαη ε ζπλνπηηθή αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο γηα ηελ απφθηεζε γεληθήο εηθφλαο γηα ηελ πεξηνρή θαη ηε γλσξηκία κε ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Έηζη, ζα δηεμαρζνχλ γεληθά ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηεο πεξηνρήο. Σν θεθάιαην νξγαλψλεηαη ζε ηέζζεξηο ελφηεηεο. Ζ πξψηε αθνξά ζηε ζέζε θαη δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ θαη νη ππφινηπεο ηξεηο αληηζηνηρνχλ ζην ηξίγσλν ησλ ζηφρσλ ηνπ ρεδίνπ Αλάπηπμεο Κνηλνηηθνχ Υψξνπ θαη ηεο Αεηθφξνπ Υσξηθήο Αλάπηπμεο πνπ είλαη ε θνηλσληθή ζπλνρή, ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία Βαζικά σαπακηηπιζηικά, σωποηαξική ςπαγωγή, διοικηηική οπγάνωζη και σπήζειρ γηρ Ο Γήκνο Μπινπνηάκνπ βξίζθεηαη ζην θέληξν ηεο πεξηθέξεηα Κξήηεο, ζπγθεθξηκέλα ζην αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Ρεζχκλνπ θαη έδξα ηνπ είλαη ν νηθηζκφο Πέξακα, ηζηνξηθή πξσηεχνπζα ηεο επαξρίαο Μπινπνηάκνπ, ζην βφξεην ηκήκα ηεο ζε απφζηαζε 28 ρηιηνκέηξσλ απφ ηελ πφιε ηνπ Ρεζχκλνπ. πλνξεχεη, αλαηνιηθά, κε ην Γήκν Μαιεβπδίνπ, ηεο Πεξηθεξεηαθήο Δλφηεηαο Ζξαθιείνπ, λφηηα κε ηνπο Γήκνπο Αλσγείσλ θαη Ακαξίνπ ηεο Πεξηθεξεηαθήο Δλφηεηαο Ρεζχκλνπ, δπηηθά, κε ην Γήκν Ρεζχκλεο θαη ζην βνξξά βξέρεηαη απφ ην Κξεηηθφ Πέιαγνο. Απφ ην βφξεην ηκήκα ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ δηέξρεηαη ν Βφξεηνο Οδηθφο Άμνλαο Κξήηεο πνπ είλαη ν θχξηνο νδηθφο άμνλαο ηνπ λεζηνχ, έλαο απφ ηνπο θχξηνπο άμνλεο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο ζχκθσλα κε ην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αλάπηπμεο ηεο ρψξαο θαη αλήθεζηα Γηεπξσπατθά Γίθηπα Μεηαθνξψλ. Οη νηθηζκνί ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηνπ Γήκνπ έρνπλ εχθνιε πξφζβαζε ζηνλ ΒΟΑΚ ζε αληίζεζε κε ηνπο λνηηφηεξνπο γηα ηνπο νπνίνπο είλαη δπζθνιφηεξν ιφγσ ησλ εκπνδίσλ ηεο κνξθνινγίαο ηνπ εδάθνπο κε ζεκαληηθφηεξν εκπφδην ηνλ νξεηλφ φγθν ηνπ

51 Κνπινχθσλα. Ο Γήκνο Μπινπνηάκνπ θαηαιακβάλεη έθηαζε 360,703 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα. Δικόνα 1: καπίθημα πεπιοσήρ μελέηηρ Πεγή: ηνηρεία Γήκνπ Μπινπνηάκνπ «Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Γήκνπ Μπινπνηάκνπ» Ο Γήκνο Μπινπνηάκνπ ζπγθξνηήζεθε κε ην πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο» ζχκθσλα κε ην λφκν 3852/2010 θαη πξνέθπςε απφ ηε ζπλέλσζε ησλ θαπνδηζηξηαθψλ δήκσλ Γεξνπνηάκνπ θαη Κνπινχθσλα θαη ηελ θνηλφηεηα Εσληαλψλ. Έηζη ν Γήκνο Μπινπνηάκνπ ζήκεξα απνηειείηαη απφ 3 Γεκνηηθέο Δλφηεηεο, 33 Σνπηθέο Κνηλφηεηεο θαη 79 νηθηζκνχο απφ ηνπο νπνίνπο φινη έρνπλ πιεζπζκφ κηθξφηεξν απφ 2000 θαηνίθνπο. Οη Γεκνηηθέο Δλφηεηεο ηνπ Γήκνπ Μπινπνηάκνπ ηαπηίδνληαη κε ηνπο θαπνδηζηξηαθνχο δήκνπο θαη ηελ θνηλφηεηα πνπ ζπλελψζεθαλ, δειαδή, ε